ProAgri Julie / July 2016 No / Nr 197 ISSN 1042 - 1558
tegnologie vir die boer technology for the farmer
Gratis / Free
NUUT! Ons praat oor vee
Vestig jou weiding sĂł
Irrigation Unlimited Besproei doeltreffend in droĂŤ tye Meganisasie | Gewasproduksie | Hulpbronbestuur | Vee en Wild
www.proagri.co.za
SERVITUDE WATCH.COM
Word daar ’n kraglyn, spoorlyn, waterpyleiding of pad oor jou plaas beplan? Wil die staat ’n serwituut op jou grond registreer?
Jy het regte! Geen grondeienaar mag in die pad staan van ontwikkeling van infrastruktuur wat noodsaaklik is vir die ontwikkeling en vooruitgang van die land nie, maar dit beteken nie dat daar net sonder die nodige onderhandelings en vergoedings voortgegaan kan word nie.
afgelope 37 jaar bestudeer en weet watter faktore ’n rol kan speel in geldelike verlies wat met serwitute gepaard gaan, byvoorbeeld die sekuriteitsrisiko van konstruksie op ’n wildsplaas, veral as daar met renosters en skaarswild geteel word.
Die grondeienaar het die grondwetlike reg om van sy/haar eie waardeerder en spesialiste op die gebied van serwitute gebruik te maak om vir hom/haar ’n professionele diens te lewer en die proses van vergoeding en onderhandelings mee te maak.
Servitudewatch het ’n span professionele waardeerders, onderhandelaars, landbou-ekonome en prokureurs met ’n deeglike kennis van boerderybedrywighede, van die maniere waarop verskillende serwitute bedrywighede op ’n plaas kan belemmer en van die maniere waarop dit die markwaarde van ’n plaas kan beïnvloed.
Om die impak van verskillende soorte serwitute op plase, en veral intensiewe plase, te bepaal, verg baie kennis en ondervinding van boerdery. Servitudewatch het die kompleksiteit van serwitute oor die
Die span by Servitudewatch is almal self eienaars van plase of kom uit die boerdery-agtergrond en ons spesialiseer daarin om vergoeding vir serwitute te bepaal.
Laat die kundiges jou help
Servitudewatch beskerm die boer se belange • Kraglyne • Pyplyne
• Spoorlyne • Paaie
Kontak Bernard Enslin
082-872-6242
Redakteursbrief
D
ink net hoe lekker kan dit vir ’n boer in die paradys wees as hy nog steeds kan doen waarvoor hy lief is, soos om tussen sy spekvet en gesonde diere deur te loop of om ’n werktuig in heerlike, sagte, vogtige, vrugbare grond te laat sak sonder om oormatig bekommerd te wees oor die inkomste wat hy moet behaal, want meer as die helfte van sy inkomste word in die vorm van ’n salaris aan hom betaal. Om betaal te word om te boer... sjoe, dit is nie iets wat onse mense ken nie! Dit lyk of Britse boere hulleself in so ’n paradys bevind het; dis nou VOOR Brexit. Volgens die Britse koerant, die Telegraph, het boere in die Verenigde Koninkryk elke jaar tussen £2,4-bn and £3-bn se subsidies van die Europese Unie ontvang. Die subsidies word betaal deur ’n program bekend as die Common Agricultural Policy (CAP). Geld word glo vir die ontwikkeling van die platteland en regstreeks vir boerdery betaal en 55% van die landbou-inkomste van Brittanje kom uit hierdie regstreekse betalings. Dit lyk dus vir my asof ’n boer net vir 45% van sy inkomste hoef te sorg uit verkope van produkte. Die doel van CAP is om die Europese Unie se voedselsekerheid te waarborg deur landbouproduksie aan te moedig en 12-miljoen boere in Europa ontvang
Voorblad geldelike ondersteuning deur CAP. Ek is seker daar is ’n paar voorwaardes en vereistes ook betrokke, maar die beginsel bly dat mense in Europa bereid is om aan ’n gevestigde landbousektor, selfs in tye wanneer daar geen krisisse is nie, subsidies te betaal sodat hulle nooit afhanklik van ander wêreldstreke hoef te wees vir kos nie. En wat gebeur in Suid-Afrika? Van die 250 veeboere wat in ’n verteenwoordigende studie deur die Universiteit van die Vrystaat genader is oor die invloed van die ergste droogte in menseheugenis op hulle boerdery het nog nie een enige regeringshulp ontvang nie. Daar is GEEN erns met voedselsekerheid by die ANCregeerders nie. Die hartseer feit is dat die honger menigtes nie die Nkandlas van SuidAfrika gaan plunder nie, maar die Rietfonteins en Avondrusse en Skuinshoogtes...want dit is waar die kos nog al die jare geproduseer is. Sonder CAP. Uit ’n opname wat ProAgri gedoen het, blyk dit duidelik dat ons lesers graag meer pitkos oor veeboerdery in die tydskrif wil hê en daarom begin ons om van hierdie maand af meer vleis in ons Vee- en Wild-afdeling te sit. Ons hoop jy geniet die artikels wat kundiges in die bedryf vir ons gelewer het. ProAgri was ook vandeesmaand by die jaarlikse Solidariteit KragDag en ons gee so ’n voorsmakie van die interessante inligting wat ons daar bymekaar gemaak het. Volgende maand vertel ons meer. Stuur asseblief jou kommentaar en voorstelle oor ProAgri na my per e-pos of bel sommer. Ek praat graag met ons lesers. Boer slim! Annemarie Bremner > annemarie@proagri.co.za
Inhoudsopgawe / Contents Gewasproduksie 3 Slim besproeiing: Ocmis verseker oes in droogte Meganisasie 5 The 50 000th LEXION rolls off the assembly line 8 APV en Pöttinger: Vestig weiding vinnig en ekonomies 11 Kubota: Hierdie is die eeu vir hidrostatiese tegnologie Vee en Wild 15 Veeboere dra swaar aan droogte 16 Rooiluis op skape vreet die boer se inkomste 18 Lekke: Proteïen is belangrik in die winter 20 Artificial insemination of beef cattle 23 Wanneer en hoe moet ek my kalwers onthoring? Hulpbronbestuur 27 KragDag bied ’n magdom antwoorde vir selfdoen 31 Verspreider van die maand! 33 Land Cruiser-fees steun Boere in Nood Gereeld 34 Veilings 37 GeneGids 38 AgriTrader www.proagri.co.za
3
8
Wanneer daar nie baie water is nie, moet elke druppel doeltreffend gebruik word. Hierdie grondboontjieland en die mielies in die agtergrond is deur die droogte getrek met die hulp van Irrigation Unlimited se Ocmis-kruipspuite. Lees meer oor die pragtige reënboogwaterseën op bladsy 3.
ProAgri Griselda 202B Murrayfield, Pretoria Tel: 012-803-0667 www.proagri.co.za Copyright © 2013. All rights reserved. No material, text or photographs may be reproduced, copied or in any other way transmitted without the written consent of the publisher. Opinions expressed are not necessarily those of the publisher or of the editor. We recognise all trademarks and logos as the sole property of their respective owners. ProAgri shall not be liable for any errors or for any actions in reliance thereon.
Business-to-business: Agriculture ABC Jan – Mar 2016 39 763
ProAgri Redakteur tydskrif en aanlyn Annemarie Bremner > 082-320-3642 annemarie@proagri.co.za Verslaggewers Du Preez de Villiers > 082-598-7329 dupreez@proagri.co.za Benine Cronjé >073-105-6938 benine@proagri.co.za Hoofbemarker: Stefan van Wyk > 082-381-7563 stefan@agritrader.co.za Bemarkers: Xander Pieterse > 079-524-0934 xander@proagri.co.za Tiny Smith > 079-531-0024 tiny@proagri.co.za Uitleg & ontwerp Esta van Niekerk
15
23
Navrae Engela Botha > 012-803-0782 engela@proagri.co.za Lize du Plooy > 012-802-0667 lize@proagri.co.za Rekeninge Ronel Keet > 012-803-0782 accounts@smartpublishing.co.za Verspreiding en intekening Angeline Booyse > 079-515-8708 versprei@proagri.co.za
27
Sakebestuurder George Grobler
ProAgri 197 – Julie / July 2016
1
Slim besproeiing:
Ocmis verseker oes in droogte
L
ommie Joubert boer tussen Schweizer-Reneke en Vryburg en met die knellende droogte moes hy, soos die ander boere in die omgewing, mooi dink of hy wel die afgelope seisoen die kans moes waag om grondbone en mielies te plant. Die grond was droog en sy waterbronne beperk. Lommie het begin rondsoek na ’n besproeiingsoplossing wat by sy boerdery kon inpas. As hy nie die hele oes kon red nie, wou hy darem seker maak hy kan ’n ordentlike oes op sy goeie grond behaal. Kotie Botha van Kotla Besproeiing op Vryburg het op ’n boeredag die Ocmis-spuite van Irrigation Unlimited bekendgestel en Lommie het besluit dit is die pad om te loop. Vandag is hy nie spyt nie. Hy sê ’n goeie reënjaar is natuurlik altyd beter, maar noudat hy die grondbone uithaal, kan hy baie duidelik die verskil sien tussen die lande wat hy kon besproei
Lommie Joubert van die Vryburgomgewing sê dit is nie die beste grondboontjie-oes wat hy al gehad het nie, maar die Ocmis-spuite het verseker gehelp dat hy wel kon oes. www.proagri.co.za
Waterdruk en ‛n ratkas sorg dat die spuitkarretjie ingekatrol word sonder dat daar enige kragaansluiting in die land nodig is. Die kleiner spuite (40/130) kan elk so 6 hektaar per week benat. Die klein spuit is veral nuttig in die smaller grondboontjielande en Lommie het die spuitkarretjie se wielbasis bietjie aangepas sodat die wiele netjies tussen die rye grondboontjies deur kan loop. Die spuit kan dus deur die hele seisoen aangewend word sonder om ooit oor een van die kosbare plantjies te ry. In die mielielande loop die spuitkarretjie tussen die rye en daar het die slim Ocmis-ontwerpers van Italië gesorg dat die sproeier met ’n eenvoudige pypverlenging hoër gestel kan word om ook regdeur die seisoen die water van bo af oor die mielies te laat reën tot op die grond waar dit nodig is. Lommie sê hy het gevind dat die besproeiing selfs in redelike sterk wind nog doeltreffend is, maar wanneer die water skaars is, maak ’n mens natuurlik seker elke druppel tel. Die spuite is nou in die winter ook besig om hulle waarde te toon, want waar die somergewasse gestroop of uitgehaal is, pronk alreeds koring en hawer. Met Kotie en manne van Irrigation Unlimited se diens is Lommie ook heel in sy skik. Hy sê die werking van die spuit is goed aan hom verduidelik en hy het nog geen rede gehad om oor enigiets te kla nie. “Die spuite help BAIE,” sê hy.
en die ander wat met bietjies-bietjies reën moes klaarkom. Die mielies onder besproeiing se koppe is nie so groot soos hulle in ’n goeie reënjaar is nie, maar “deur hierdie lang droogte, het ek daardie mielies laat groei en daar is ’n oes,” vertel hy. Die aanlê van die watervoorsieningstelsel vir die drie spuite wat Lommie aangekoop het, was nogal ’n uitdaging, want as gevolg van die vorm en uitleg van die plaas moet die water van die boorgat en dam af ’n pad van 1,6 km loop tot by die verste toevoerkraan. Hy sê Kotie het alles vir hom mooi uitgewerk en die dikte van die ondergrondse toevoerpype aangepas om seker te maak die waterdruk is orals reg. Skakel Henko Cilliers by 079-777Een van die groot voordele is dat 9303 of Tobie van den Heever van hy baie maklik sy spuitsiklusse en die Irrigation Unlimited by 082-658hoeveelheid water wat hy gebruik kan 6054 of 012-736-2121 of e-pos aanpas by sy beskikbare watervlak. tobie@iunlimited.co.za. In Vryburg “Daar is soveel verstellings wat ’n se wêreld staan Kotie Botha van mens kan aanbring om jou watertoeKotkla Waters gereed by 082-684diening en die spoed waarteen die spuit 2233, 053-927-0326 of moet beweeg te reguleer, dat ’n mens kotklawatersvryburg@gmail.com. regtig jou beplanning baie fyn kan doen,” vertel hy. Die ander groot voordeel is dat die spuite so maklik verskuif kan word om water te kan toedien op die plekke wat dit die nodigste het. Selfs ’n bakkie kan gebruik word om die spuite van een toevoerpunt na die volgende te sleep. Die groter spuit (58/200) kan 10 hektaar oor ’n tydperk van sewe dae besproei as die spuit so gestel word dat elke plekkie in die mielieland tussen 15 en 20 mm water ontvang. Die 58 staan vir die dikte van die pyp en die 200 beteken die pyp met die spuitkarretjie Die Ocmis-spuite kan maklik gestel word om by jou plaas se watervoorsiening en besproeiingsbehoefvooraan kan 200 meter tes aan te pas. ver afgerol word. ProAgri 197 – Julie / July 2016
3
CLAAS has been successfully manufacturing large combine harvesters since 1995
friendly manner, and have high-performance software, which meticulously documents the harvesting process and provides accurate information to the driver. With the LEXION 780, CLAAS set a new milestone in the history of combine harvesters in 2013. Besides a grain tank with a CLAAS celebrate their 50 000th LEXION: Shareholders, employees from Technical Developcapacity of 13 500 ment, Assembly and other involved departments in front of the jubilee machine. litres, it is equipped with the integrated he 50 000th LEXION has rolled CEMOS AUTOMATIC driver off the CLAAS assembly line in assistance system. The Harsewinkel. During its 21 year software controls specific success story, the high capacity default values set by the LEXION combine harvester has farmer, and after a short become the flagship of internaperiod of time it finds the tional agricultural technology. optimum settings for the More than 50 000 parts, 4 000 m threshing systems. By takof electrical cable and 215 m of ing into consideration the hydraulic lines are installed inside changing harvesting condieach LEXION. The 50 000th tions during the course of LEXION with its jubilee design can a day, these optimum setbe seen at many fairs and exhibitings are checked on a pertions across Europe during the second basis and adapted coming months. continuously. The LEXION After almost one decade of Many hands contribute to the success story of the 700, which now features a development, CLAAS introduced LEXION. The entire Assembly team gathered around the 4D cleaning system and an the first LEXION combine har50 000th machine for the photo. automatic crop flow convester in 1995. The 400 series trol system, received the offered farmers new high levels 'Machine of the Year 2016' agriculture. Six years after its introducof performance. The APS threshing award at the world’s largest agricultural tion to the market, the 10 000th large system, with its threshing drum which technology fair Agritechnica. combine harvester – a 309 kW (415 was expanded to 600 mm, was for LEXION owes its success not only hp) LEXION 480 with rubber tracks and the first time combined with the ROTO to the engineers but also to customers potential harvesting capacity of 40 t of PLUS residual grain separation system. around the world who use the combine grain per hour – rolled off the assemThis combination resulted in the proven harvesters in their businesses. Many of bly line. Proof of the great success of APS HYBRID system. Drivers could now them have relied on these high capacthe high capacity LEXION on all fields work in comfortable cabs, equipped ity harvesters for more than two decacross the world. with the integrated on-board CEBIS ades. Contractor Burghard Kaufmann In 2003 the LEXION 500 series computer. In addition, the GPS PILOT from the Osnabrück region reports: represented the successful further and LASER PILOT steering systems “My father purchased the first CLAAS development of the top-class combine made steering the combine easier. combine harvester in the early 1960's. harvester. Larger harvesting capacities With the LEXION, CLAAS estabSince then we have always worked with and refined technical systems, such lished a new premium segment for CLAAS machines. The first LEXION 430 as adjustable rotor flaps for adapting arrived in 1998.” Burghard Kaufmann the separation area and only recently added a LEXION 670 to a quick stop for fronthis comprehensive fleet of eighteen mounted attachments, combine harvesters. made the operator’s *South African Machine specificawork far easier. Only tions may vary. two years later CLAAS launched the 600 series which, with a harvesting capacity of up to 70 t of grain per hour, provided farmers with a further increase in efficiency. In 2010 production of the largest LEXION 700 combine harvesters commenced. These can travel at a maximum speed of 40 km/h on the Now a historic photo: In 1995 Long-standing LEXION customer: Contractor road, work with cutterCLAAS introduced the first LEXION Burghard Kaufmann from the Osnabrück region bars up to 12,30 m wide models to the market. with his new LEXION 670. in a soil- and resource-
The 50 000th LEXION rolls off the assembly line
T
www.proagri.co.za
ProAgri 197 – Julie / July 2016 5
6
ProAgri 197 – Julie / July 2016
www.proagri.co.za
Meganisasie
APV en Pöttinger: Vestig weiding vinnig en ekonomies Foto: Derick Craig, Vryheid
D
ie regte masjien vir die werk wat gedoen moet word – dit is elke boer se wens. Op Erich Hillermann se suikerrietplaas net buite Pietermaritzburg word daar noukeurig navorsing gedoen voordat ’n masjien aangekoop word. “Met die rand se waarde het dit baie duur geword om werktuie aan te Erich Hillerman se APV PS300 word op ’n koop en elke werktuig moet sy ekono- kombinasieskottelwerktuig geabba vir sny, miese waarde bewys,” vertel Erich. saai en vasrol in een beweging. Hy het onlangs in ’n APV PS 300-lugdruksaaier van Valtrac belê, seker dat die reste van die gebrande wat op sy bestaande kombinasieskotsuikerriet goed ingewerk word saam telwerktuig pas. Die doel is om hawer met ’n goeie dosis kompos. Aan die bete saai vir groenbemesting. gin van die winter word daar dan hawer Aangesien suikerriet ’n meerjarige geplant wat as groenbemesting vir die gewas is, het ’n boer maar min genuwe suikerriet dien. leentheid om te sorg dat die grondVroeër jare het hulle met ’n dubbelstruktuur en samestelling reg is van die skotteleg gewerk om die grond op die land wat vir die volgende paar jaar die land fyn te maak en dan die saad met suikerriet moet dra. Voor die vestiging ’n kunsmisstrooier gestrooi voor alles van ’n nuwe land maak die Hillermanns agterna vasgerol is.
Derick Craig van Vryheid sê hy moes as gevolg van die droogte vanjaar in bewerkte grond saai, maar hy sien uit daarna om die APV 300-saaier in te span vir die hervestiging van gras in bestaande lande sodra die veld weer nat is. 8
ProAgri 197 – Julie / July 2016
Daar was ’n paar probleme: Die plaas het baie kontoere waar daar skerp gedraai moet word. Dit beteken die swaar skotteleg moes dikwels vorentoe en tru gesleep en gestoot word, en op die wenakker is wyd en dubbeld gestrooi om seker te maak daar is nie dele wat oorgeslaan word nie. Erich sê hy het gewerk op 50 kg saad per hektaar, maar hy kon nooit verseker dat dit oral en egalig gestrooi word nie. Nou, met die APV PS 300-saaier, is die werk presies en die koste baie laer. Net een bewerking is nodig, wat beteken brandstof word bespaar, minder arbeid en tyd word gebruik en net 25 kg saad per hektaar is nodig vir ’n stewige, egalige plantestand. Erich sê benewens die geld wat hulle spaar, is hy ook beïndruk met die eenvoudige kalibrering. “Dit is sommer tjop-tjop,” sê hy. “Op die beheerpaneel kies jy hoe wyd jy wil plant, asook jou spoed en plantestand en dan laat jy die eenheid vir 30 sekondes of ’n minuut loop. Die saad word in ’n bak opgevang en dan geweeg. Die gewig word ingesleutel en die eenheid pas sy uitmeetspoed aan.” Radarsensors wat die grondspoed meet, verseker dat die regte hoeveelheid saad uitgeblaas word, ongeag die spoed. Daar kan ook sensors op die driepunt geplaas word wat die plantproses stop wanneer die rollers op die wenakker gelig word. So bietjie verder noord, in die Vryheid-omgewing, het Derick Craig ook onlangs na deeglike navorsing in ’n APV PS 300-saaier belê, maar die masjien wat sy saaier abba kom ook uit die APV-fabriek en heet ’n APV GP 300. Die GP 300 het twee stelle vingers van onderskeidelik 12 en 8 mm wat die grond versteur en gelyk maak om die saadbed voor te berei. Voor die tande is ’n skraper wat hindernisse soos groot www.proagri.co.za
Pöttinger Terradisc 3001 ‘n Hoëspoed kompakdis (kombinasieskottelwerktuig) wat uitstekend met die APV PS 300 saamwerk, is die Terradisc 3001 van Pöttinger wat ook deur Valtrac in SuidAfrika versprei word. Die Terradisc werk op die driepunt en is ontwerp vir vinnige vlakbewerking met deeglike snywerk. Die skottels word twee-twee saam aan ‘n balk gemonteer met reguit staalarms wat verhoed dat die skottels kant toe uitswaai. As gevolg van die rubberskokbrekers in die dwarsbalk het die skottels ‘n wegbreekaksie van tot 10 cm na bo om klipskade te voorkom, en hulle val dadelik weer terug in hulle posisie. Reste word in gelyke stukkies gesny en deeglik ingewerk in die bogrond waar hulle kan afbreek om by te dra tot die grond se biologiese inhoud en tekstuur. Agter die skottels is ‘n stel vingers wat die saadbed mooi gelyk maak en heel agter volg ‘n roller vir vastrap. Die rollers sorg ook vir die dieptebeheer en dit kan hidroulies vanuit die kajuit gestel word. Valtrac bied tans die opsie van 'n Cambridge-of dubbelroller aan. Die Terradisc sleep lig en maklik, maar wanneer hy die APV-saaier dra, vorm hulle saam ‘n redelike gewig, wat dus vra vir ‘n stewige trekker van minstens 90 kW. Die 3-metermasjien weeg 2 155 kg met die Cambridge-roller en 2 080 kg met die dubbelroller. ‘n Ander voordeel van die Terradisc is dat bitter min onderhoud nodig is. Die skottels se laers is in ‘n geseëlde eenheid en daar is net twee ghriespunte aan die roller. klippe, miershope of molshope uit die pad vat, dan volg die tande, die saadbuise en heel agter is ’n Cambridgeroller wat goeie grondkontak verseker. Derick sê as gevolg van die droogte het hy nog nie regtig kans gehad om die masjien te gebruik vir die doel waarvoor hy hom aangekoop het nie, en dit is om nuwe gras in bestaande veld te vestig. “Om hervestiging in bestaande lande te doen, moet die grond darem ’n bietjie klam wees,” sê hy. Die APVkombinasie is wel deeglik in bewerkte grond getoets en Derick het sy tef, Rhodes- en oulandsgras vir die hooimark daarmee gevestig. Hy is baie tevrede met die masjien se stewigheid, netjiese afwerking, eenvoudige kalibrering en akkurate saaiwerk sonder mors. “Nou kan ek alles in een beweging doen,” sê hy. Marinus Kohler van Reitz het ook die APV PS 300 die afgelope seisoen deeglik ingespan met die vestiging van ’n paar honderd hektaar tef. Hy sê: “Ek
sou die werk op geen ander manier gedoen gekry het nie.” Die reën was laat, die werk was baie en sterk wind het dit onmoontlik gemaak om soos vroeër met ’n kunsmisstrooier te saai. “Die APV het pype met uitlate en jy kan die hoogte na jou behoefte stel,” sê hy.
Die APV PS 300 kan maklik aangebring word op ’n wye verskeidenheid grondbewerkers. www.proagri.co.za
Hy het die saaier op ’n kombinasieskottelwerktuig gemonteer en die saad net voor die rollers gestrooi sodat dit dadelik vasgetrap kon word. Marinus sê Valtrac se mense het hom mooi gehelp om ’n paar tandekryprobleme aan die begin reg te stel en van toe af het hy eenstryk deur gewerk sonder moeilikheid. Daar was geen verstoppings van die fyn tefsaad nie, die kalibrasie werk eenvoudig en bly konstant as dit eers ingestel is, daar was goeie verspreiding van die saad sonder enige bankvorming en dit het alles gesorg vir ’n goeie plantestand en opbrengs. Vorentoe gaan die APV hom veral help om groenbemesting te vestig met die oog op graanproduksie. “Dit is goeie waarde vir geld,” sê Marinus. Vir meer inligting oor Valtrac se APV- en Pöttinger-oplossings, skakel Attie de Villiers by 083-261-9863, 056-817-8006 of stuur ’n e-pos na attiedev@valtrac.co.za. Besoek ook www.valtrac.co.za vir skakels na meer inligting. ProAgri 197 – Julie / July 2016 9
Ile de France
Kubota: Hierdie is die eeu vir hidrostatiese tegnologie
deur Du Preez de Villiers
Tom Bloom is die algemene bestuurder van Kubota se konstruksieafdeling. Hy wys hoe lekker gemaklik kan ’n boer agter die stuur van die U-50 vyftonslootgrawer sit terwyl alles wat in die pad is weggevat kan word.
“D
ie swakste skakel in ’n trekker is die koppelaar en vooras.” Dit is die mening van Deon Engelke, die produkbestuurder van Smith Power wat Kubota-produkte invoer. “Ek is al 35 jaar in die trekkerbedryf en sê altyd vir kliënte my werkswinkel sou altyd leeg gestaan het, as dit nie daarvoor was nie... “Ons moet onthou dat enjins, ratkaste en ewenaars ook breek, maar baie minder gereeld. Tweedens is daar niks fout met die beginsel van ’n koppelaar nie, maar onopgeleide operateurs laat die koppelaar maklik brand, veral as die trekker verkeerd aangewend word.” Kubota het oor die afgelope aantal jaar besluit om die probleme by die horings te pak en uiteindelik hidrostatiese tegnologie so verfyn dat ’n Kubotaboer, -operateur en die plaas se werktuigkundige se gemoedere vrolik en hulle hande skoon sal bly. Vanjaar kon Deon en sy span dus al die besoekers by hulle NAMPO-uitstalling verseker dat hulle trekkers, nutsvoertuie en slootgrawers se ratwisseling in olie plaasvind, sodat hulle baie langer deur voortdurende stop- en rybewegings kan werk. ’n Nuwegenerasie Kubota se vooras is ook solied en die ewenaar sit in die wiele, wat die stremming op die vooras baie verminder. ’n Slootgrawer sonder stertswaai Kubota het ’n opwindende nuwe miniwww.proagri.co.za
slootgrawer wat versigtig tussen delikate bome en pype op veral suikerriet en makadamiaplase kan werk. “Ons het twee opsies, die drieton- en vyftonmodel. Die vyftonner word veral in die landbou gebruik omdat dit so kompak is en baie min brandstof gebruik. Die vyftonner werk teen vier tot vyf liter per uur, teenoor die 20 tot 30 liter per uur wat die tradisionele groot slootgrawers verbrand,” sê Tom Bloom van Kubota se konstruksieafdeling. Die ander slim ontwerp in ’n Kubota se U-30 slootgrawer is dat die buksies geen ‘stertswaai’ het nie, wat beteken dat die kajuit se agterkant nooit verby die spore sal draai om vrugtebome of boordpale te beskadig nie. Kubota vervaardig ook ’n wye verskeidenheid aanhegstukke vir verskillende landbousektore.
’n Laaigraaf-grawer met meer woema Kubota se TLB L39 met sy 39 perdekrag (29 kilowatt) is baie gewild en meer as 1 200 van hierdie eenhede werk al fluks oral in die land. Kubota se NAMPO-verrassing was die bekendstelling van die groter en sterker L45 wat met 34 kilowatt spog. Die L45 lyk presies soos sy voorganger, maar spog nou met ’n hidrostatiese ratkas
Robert Keir en Deon Engelke kon dadelik agterkom dat die nuwe RTV X900 se onderstel gebou is om ’n boer se lyf vir lang ure oor heuwels en slote te beskerm. en ’n kruipfunksie wat die operateur in staat stel om aan te hou werk terwyl die trekker vorentoe beweeg. “Die trekker is baie gesofistikeerd, maar steeds eenvoudig gebou sodat dit maklik gebruik kan word,” sê Deon. Rygerief vir ’n rowweterreinvoertuig Kubota het vir die vierwielaangedrewe RTV X900 ‛n splinternuwe baadjie aangetrek wat meer vaartbelyn as sy voorganger, die RTV 900, vertoon. Onder sy baadjie is sy onderstel en binneruim ook verander vir beter rygerief en ’n sterker konstruksie. Die rowweterreinvoertuig kan met gemak 755 kg in sy bak laai en ’n spuit of sleepwa van 590 kg trek. Kubota het oor die afgelope 125 jaar net van krag tot krag gegaan en bou vandag hulle produkte in 16 fabrieke regoor die wêreld. Hulle kan elke twee minute ’n trekker aan hulle globale mark lewer. Nadat Suid-Afrika ’n ruk gelede hulle 500-eenhede-per-jaar-kerf verbygesteek het, stel die Japanese nou belang om baie meer in SuidAfrikaanse boere te belê met diens en ondersteuning.
Deon Engelke, produkbestuurder, en Robert Keir, bemarkingsbestuurder van Smith Power, is baie in hulle skik met die splinternuwe L45 wat hidrouliese olie seepglad deur sy are laat vloei om te grawe en te laai dat dit klap.
Kontak eers vir Smith Power by 011-284-2000 of stuur ’n e-pos na mail@smithpower.co.za voor jy weer gaan toerusting-inkopies doen. ProAgri 197 – Julie / July 2016
11
Vee en Wild
Veeboere dra swaar aan droogte aangedui hulle het enige beskikbare vorm van voeding gebruik net om hulle diere aan die lewe te hou by gebrek aan natuurlike weiding en oesreste. Ondanks die swaarkry, sien boere steeds uit na 2016, wat waarskynlik ’n voorspoediger jaar sal wees. Met erkenning aan die RPO Bulletin en Fredalette Uys
Mooi daad
D
ie ergste droogte wat die land in menseheugenis geteister het, het rooivleisprodusente regoor die land erg benadeel, is die bevinding van ’n studie wat die Universiteit van die Vrystaat se Eenheid vir Lewendehawe-ekonomie op aanvraag van die RPO gedoen het. Alle boere is terdeë van hierdie feit bewus, maar die studie is onderneem om institusionele rolspelers in te lig oor die uitwerking van die droogte op boere. Een van die kommerwekkendste bevindings van die verslag is dat boere op hulle eie moet klaarkom en die onkoste van die droogte en voer op hulle eie moet dra. Nie een van die 250 boere wat in al nege die provinsies aan die studie deelgeneem het, het enige staatshulp ontvang nie. Die kapitaal vir voeronkostes is hoofsaaklik afkomstig van produksielenings of uit boere se eie sakke. Verskeie leninghouers moes aansoek doen om verlenging of ’n afkoelperiode, en sommige boere moes selfs van hulle grond verkoop om kapitaal vir veevoer of leningterugbetalings in te samel. Boere is ook oortuig van die feit dat die omvang en erns van die droogte enige bestuurspraktyk wat vooraf gevestig sou kon word, oorskry het. Boere se kontantvloei het erg onder druk gekom en hulle moet dus op hulle eie lewensonkoste asook plaasarbeid terugsny, wat veral bydra tot verhoogde psigologiese spanning. Die navorsers het onder meer die onderskeie koei- en ooigetalle sedert 2013 in al nege provinsies op ’n jaarlikse grondslag vergelyk. Volgens die bevindinge het koeigetalle sedert 2013 met ’n gemiddeld van 15% in Suid-Afrika afgeneem, met die mees drastiese daling wat in die NoordKaap aangeteken is, veral aangesien getalle in die streek in 2014 beduidend toegeneem het. Ooigetalle het sedert 2014 oor al nege die provinsies met 16% afgeneem. Die ooigetalle het tussen 2013 en 2015 redelik stabiel gebly (met drastiese stygings in die
www.proagri.co.za
Limpopo-provinsie), maar in 2015/16 het die getalle in sommige provinsies soos Limpopo, KwaZulu-Natal en die Noord-Kaap elk met 20% of meer afgeneem. Die lam- en kalfpersentasies het ook beduidend afgeneem, veral in die Vrystaat waar een boer aangedui het dat hy 'n bevrugtingskoers van slegs 11% aangeteken het. Die verslag het reg voorspel dat die ware uitwerking van die droogte egter eers in die winter gevoel sal word. Veeboere sal ook nog tot ná die winter ’n tekort aan weiding en voer ondervind, aangesien die reën vanjaar te laat geval het vir graslande om te herstel. Die effek van die droogte sal ook vir minstens drie jaar by veeboere draal, met weiding wat, mits die reënval weer terugkeer na normaal, eers ná drie jaar sal herstel. Boere het dit ook ekonomies meer haalbaar gevind om kleinvee eerder as grootvee aan te hou weens die beskikbaarheid en prys van voeding in droogtetye. ’n Aantal veeboere het
Waar die staat sy plig teenoor die boere, landbou en voedselvoorsiening skromelik versaak, het ‘n organisasie, Boere in Nood, ontstaan met die enigste doel om droogtegeteisterde boere met voer te help. Volvo het aan hulle drie groot trokke en drywers beskikbaar gestel en met die hulp van boere wat wel voer kan skenk en geldbydraes van lede van die publiek waarmee diesel en nog voer gekoop word, werk Boere in Nood se mense dag en nag sonder vergoeding om ons boere en hulle diere te red. Skakel Carina van Boere in Nood by 083-675-6526 of besoek www.binsa.co.za vir meer inligting. Bydraes kan inbetaal word by FNB Bethlehem, rekeningnommer 626-1458-0084.
ProAgri 197 – Julie / July 2016
15
Vee en Wild
’n
Nare plaag wat die skaapboer gevoelige verliese kan toedien, is rooiluis, ook bekend as rooikopluis. Met die nodige kennis kan die boer hierdie bedreiging identifiseer en uitknikker. Rooiluis se doopnaam is Bovicola ovis (bytende luis) en die volwasse luis is ongeveer 1,5 tot 3 mm lank met ’n bruin-rooi kop en ligte bruin agterlyf. Die rooiluis is gasheerspesifiek. Hy het ’n breë, stomp kop en suig nie bloed nie, maar vreet eerder met kouende monddele aan epidermale weefsel, velskubbe of skilfers, hare, wol en bloedserum of bloedstolsels van wonde op vel se oppervlak. Rooiluis is aktief in die wintermaande, veral wanneer gashere se kondisie en algemene weerstand onder druk is. Ouer, siek en ondervoede diere, hoë veedigthede en diere met langer wol is meer vatbaar. Tydens die warm somermaande kry luise swaar, maar bly oorleef in kleiner getalle. As jy rooiluis die eerste keer waarneem, is skape reeds 6 tot 7 maande gelede besmet. Lewensiklus: Die volwasse wyfie lê eiers op die skaap terwyl sy voed en die eiers sit aan die wol, ongeveer 12 mm van die veloppervlak, vas. Die wyfie lê ongeveer twee eiers elke drie dae en kan 27 dae leef. (Die rooiluismannetjies leef 48 dae.) Die eiers is amper deursigtig en baie moeilik om met die blote oog raak te sien. Teen die ideale temperatuur van 30 tot 36 grade Celsius, broei die eiers tien dae later uit en die eerste nimfstadium verskyn. Die luis gaan op dag 22 en 31 deur twee verdere nimfstadiums voordat jong volwassenes verskyn. Die lewensiklus duur ongeveer 35 dae en word op die skaap voltooi, met ander woorde, rooiluis is ’n permanente parasiet van skape. Oordraging: Meeste besmetting vind plaas deur direkte oordraging en die luis kan net drie tot vier dae oorleef as hy nie op ’n skaap is nie. Lammers word deur ooie besmet. Een volwasse rooiluiswyfie kan ’n hele kudde besmet. Parasiete kom ook in die kudde in as besmette skape aangekoop word. Dit is baie belangrik om alle ingekoopte diere te behandel en in kwarantyn te hou voordat hulle in die kudde vrygelaat word. Rooiluis kan ook deur skeerders tussen plase versprei word. Kliniese tekens: • Rooiluis veroorsaak erge irritasie en die gejeuk, gebyt en gekrap deur skape veroorsaak wolskade. Die graad van wolskade hang af van die aantal luise, lengte van wol en
16
ProAgri 197 – Julie / July 2016
Rooiluis op skape vreet die boer se inkomste • • • •
sensitiwiteit van die skaap. Velskade en ’n breuk in wol word veroorsaak. Skuur en krap lei tot skade aan heinings en krippe. Skaaf- en skuurplekke veroorsaak lekkende wonde wat brommers lok. Gewigverlies kan moontlik een van die gevolge wees. Wol is soms gekoek en vertoon geel.
As 1 luis per 10 cm wolopening op die skaap gesien word, is daar ongeveer 2 000 luise op die skaap. Die luise is wel sigbaar met die blote oog. Ekonomiese verliese: Ligte luisbesmetting veroorsaak: • 3% verlaging in wolproduksie • 1% verlaging in skoonopbrengs • 2% verlaging in wolprys So min as 5 000 luise per skaap kan ’n verlaging van tot 5% in die wolwaarde tot gevolg hê en 25 000 luise tot 20%. ’n Drastiese verlaging in melkproduksie kan ook voorkom, wat veroorsaak dat lammers swak groei. Daar is ook ’n verlies aan karkasmassa omdat besmette skape minder vreet en meer rondhardloop. Dit is dus goedkoper om skape te behandel as om verliese te ly. Behandeling: Dit is uiters belangrik dat alle skape met geregistreerde middels behandel word. Vir die beste resultate moet skape eers geskeer en dan behandel word. Die skeerproses kan tot 70% van luise verwyder en nog meer kan vrek aan blootstelling as die beskerming van die wol weg is. Onthou, die luis voed op die veloppervlakte, dus moet behandeling die veloppervlakte bereik vir die beste resultate. Dit is verder belangrik dat inspuitbare middels nie gebruik word om rooiluis te beheer nie, want hulle suig nie bloed nie. Luisbehandeling by skape met lang wol is normaalweg net noodbehandeling om verligting te bied tot skeertyd. Daar is verskillende middels en metodes beskikbaar vir luisbehandeling:
dien word as dompeldip, spuitdip of handbespuiting. Skape kan vanaf drie tot vier weke na skeer gedip word tot twee maande voor die volgende skeertyd. Maak seker dat die regte dipkonsentrasie gebruik word. Gebruik skoon water vir aanvullings. Die beste resultate word behaal op kortwol (1 - 3 maande). Maak seker dat skaap 100% benat is in dipproses. Daar is verskillende aktiewe bestanddele wat geregistreer is om rooiluis mee te behandel, naamlik amidiene, piretroïde en organofosfate en kombinasies van produkte. Besluit watter aktiewe bestanddeel en behandelingsmetode op jou plaas die beste gaan werk en hou te alle tye by die voorskrifte van etikette. Sommige van die opgietmiddels het baie lang nawerking tot so lank as 20 weke, wat herbesmetting help bekamp. Redes waarom behandeling teen rooiluise kan misluk: • Verkeerde dosis van die middel is toegedien. • Toediening was te lank na skeertyd gedoen – die ideale tyd is binne 6 weke na skeer. • Nie alle diere is behandel nie – veral pasgebore lammers word vergeet. • Luise is weerstandig teen die aktiewe middel wat gebruik word. • Skape is nie lank genoeg aan die aktiewe middel blootgestel nie.
Geskryf deur Jannie Fourie, NWKV-produksie-adviseur van die Wes-Kaap. Kontak hom by 083564-1105 of e-pos jannie@overbergwireless.co.za.
Opgietmiddels: Die ideale tyd om opgietmiddels te gebruik is 24 uur na skeer, wat verseker dat ’n hoër konsentrasie van die aktiewe bestanddeel oor die hele liggaam versprei. Dit is ’n maklike produk om te gebruik en kan met min arbeid toegedien word. Dit is minder spanningsvol vir diere en swaar dragtige diere kan ook behandel word. Boonop word ’n lae kapitale uitleg vereis, want geen dipgat word benodig nie. Dipmiddels: Dipmiddels kan toegewww.proagri.co.za
www.proagri.co.za www.pr www ww.pr proag p oa a riri. ri.co. i co. co za a
ProAgri Pro ProA Pro r Agr Agri 1 Ag 19 197 97 – Ju 97 JJulie Jul ulie ul ie / July July uly 2016 20 016 16
17 17
Vee en Wild
Die rol van lekke in diereproduksie
Proteïen is belangrik in die winter deur Alina Taute Yara Animal Nutrition
D
it is welbekend dat Suid-Afrikaanse gronde oor die algemeen arm is aan fosfate. Behalwe vir hierdie tekort, verander die weiding se voedingswaarde ook soos die seisoene verander. Om optimale diereproduksie op weiding met tekorte en wisselende voedingswaarde te kan handhaaf, is dit nodig dat daar gekyk word na die aanvulling met lekke. Inleiding Wanneer ons kyk na die winsgewendheid van ‛n veeproduksie-eenheid, sal ons sien dat vrugbaarheid sowat 65% van die winsgewendheid bepaal, terwyl groei sowat 30% tot die winsgewendheid bydra. Faktore soos onder meer karkasgehalte en wolproduksie maak die oorblywende 5% uit. Kortom – hoe minder koeie en ooie beset raak, hoe minder kalwers en lammers is daar en hoe minder geld in die boer se sak. Dit is dus belangrik dat soveel as moontlik teeldiere dragtig raak en kalwers of lammers gee. Een van die belangrike faktore wat bepaal of ’n vroulike dier gaan dragtig raak of nie, is haar liggaamskondisie, aangesien daar ’n regstreeks korrelasie is tussen die kondisietelling en herbesettingspersentasie van die vroulike dier. Teeldiere is hoofsaaklik afhanklik van die natuurlike weiding om in hulle behoeftes te voorsien. Die natuurlike weiding kan egter nie regdeur die jaar in al die dier se behoeftes voorsien
Met ‛n goed gebalanseerde lek, kan diere genoeg proteïen deur die winter inkry om behoorlike produksie te lewer. nie. Dit is waar lekke hulle plek in die produksiestelsel kry. Dit moet egter onthou word dat lekke onder geen omstandighede die natuurlike weiding mag verplaas nie. Lekke mag slegs die tekorte wat daar in die veld is aanvul om optimale benutting van die weiding te verseker sodat diere nie net tydens die dekseisoen nie, maar regdeur die jaar in die beste moontlike kondisie sal wees. Lekke – wat en wanneer Wanneer daar besluit word om lekke te gee, is dit baie belangrik dat die boer bewus sal wees van watter tekorte gedurende watter tyd van die
jaar ’n probleem is, sodat die regte lekke gegee kan word om die produksie en reproduksie van sy diere te optimaliseer. Nat seisoen: Sappige, groen gras kan in die energie- sowel as proteïenbehoeftes van weidende diere voorsien, maar die fosfaatbehoefte van produserende diere is hoog gedurende die somer en die gras kan nie in hierdie hoë behoeftes voorsien nie. Fosfaat word dus gedurende die nat seisoen aangevul en het primêr ’n effek op rumenfunksie, wat dan droëmateriaal-inname stimuleer. Dit beïnvloed gevolglik regstreeks die liggaamskondisie van die weidende dier
Die volgende tabel gee voorbeelde van lekke wat self gemeng kan word en in ’n veeproduksie-eenheid gebruik kan word.
Somerlek Grondstof Mieliemeel Oliekoek Voergraad Ureum* Kimtrafos 12 / Grande/ PhosSure 12 Kalori 3000 Voergraad Swael Sout TOTAAL
-
Inname (g/bees/dag)
100 - 240 18 - 36
Inname (g/skaap/dag)
500 50 450
Winterlekke Met oliekoek Beeste & skape 250 150 100 100 50 5 350 1 005 450 - 650 80 - 120
Somer- en winterproduksielekke Sonder oliekoek Net beeste 250 150 150 50 7 350 957 350 - 500 Nie vir skape
Groei gedurende die winter 300 400 50 75 25 3 200 1 053 1000 - 2000 150 - 200
Groei gedurende die somer 700 200 75 100 25 5 200 1 305 800 - 1200 150 - 200
*Maak seker diere is gewoond aan ureum. Indien nie, verhoog die volume geleidelik oor 7 tot 10 dae. Lees die aanwysings en waarskuwing op die sak noukeurig.
18
ProAgri 197 – Julie / July 2016
www.proagri.co.za
Opsomming Aanvulling met die regte lek op die regte tyd kan die tekorte in die veld ophef om maksimale benutting van weiding te verseker om diereproduksie te verbeter.
Vee en Wild
en lei tot verbeterde vleisproduksie, melkproduksie en reproduksie. Droë seisoen: Wanneer gras volwasse begin word, neem die veselinhoud daarvan toe, terwyl die proteïeninhoud afneem. Dit lei tot wintergras met ’n lae proteïeninhoud. Minder van hierdie gras word ingeneem en die dier se totale energie-inname neem af aangesien die veselfraksies onsmaaklik en moeiliker verteerbaar is. Rumenmikrobes het ’n sekere basiese behoefte aan proteïen (stikstof) wat hulle in staat stel om die gras wat die dier ingeneem het te verteer. Die aanvulling van die regte hoeveelheid proteïen is dus noodsaaklik om maksimum weidingsinname en dus energieverskaffing aan die dier, te bewerkstellig. Produksielekke: Hierdie tipe lekke kan in sowel die nat en droë seisoen gegee word en word gegee in gevalle waar bykomende prestasie tot die onderhoud van diere vereis word. Die samestelling van produksielekke sal verskil ten opsigte van die produksieoogmerke, die tipe dier en die gehalte van die beskikbare weiding. Gedurende die geil, nat seisoen ondervind diere fosfaattekorte wat deur die regte lek aangevul kan word.
INTTRAC TRADING (PTY) LTD Maal en meng nou nóg beter beter, vinniger, goedkoper Strautmann se nuwe VertiMix 2401:
Twee mengskroewe: • Nuwe ontwerp: trappies in vinne verkort mengtyd met 10% en bespaar brandstof met 10% Vervangbare skroefrante van vlekvrystaal: • Verslyt stadiger • Behou mengdoeltreffendheid langer • Goedkoper om te vervang Met ‘n Strautmann het jy - Min onderhoud - Lae kragbehoefte - Sterk konstruksie - Skoon snitte - Deeglike mengwerk - Akkurate afweeg van bestanddele - Vinnige uitlaai - Inttrac se uitstekende rugsteundiens
Adam van Aswegen: 078-457-0952 / sales@inttrac.co.za 016-365-5799 / www.inttrac.co.za www.proagri.co.za
ProAgri 197 – Julie / July 2016
19
Vee en Wild
Artificial insemination of beef cattle by Roy Dixon - CRV Xseed
M
any producers of purebred and commercial beef cattle can profitably utilise artificial insemination (AI). The benefit of AI is to use the best genetics at affordable prices. This is very beneficial for young stud breeders. Most AI programmes fail because of lack of commitment from the owner. He or she must totally desire to make AI work. Neglect of any aspect of management will reduce AI conception rates, most likely to the extent it will cancel many of the benefits that the technique offers. It is important to take the following into consideration before starting an AI programme. • Are the kraals and facilities suitable for the practice? • Do you have camps where heat detection can be done properly? • Are your workers trained to do heat detection? • Are your cows cycling properly? Both a sound health programme and good nutrition are requirements for any breeding programme, but it will become absolute essential ingredients for artificial insemination. In addition, more labour and skills are needed, especially in the initial phases of the programme. Heat detection and beef AI programmes The most limiting factor in artificial insemination programmes is proper heat detection in cows and heifers. In beef cattle farming where artificial insemination is the means of breeding the females, the workers must recognise and interpret a cow’s heat signals. Proper timing of the artificial insemination is necessary to accomplish a high percentage of conceptions in the cows that are bred artificially. A cow is fertile only when an egg has been released (or ovulated) from the ovary. This occurs about 10 – 14 hours after the period called “standing heat” ends. This means that for the highest fertility, cows or heifers should be inseminated approximately 12 – 18 hours after the cow first comes in “standing heat”. As cows are more active during the cooler periods of the day, it is very important that the workers must be able to detect heat signs and secondary heat signs. Secondary heat signs are: • willingness to mount other cows • roughened tail head or mud on
20
ProAgri 197 – Julie / July 2016
the rump • restlessness • clear stringy mucus discharge The best times of the day to observe cattle for heat detection are early in the morning and at the last daylight in the evening. Several aids to heat detection are available for producers with artificial insemination programmes. • Kamar heatmount detector • Estrutect heat detectors These devices are glued to the rump (just forward of the tailhead) of cows suspected to be in heat in the near future. Regular practice at inseminating is Table 1. When cows show heat Time
Percentage of cows showing heat signs
06:00 to 12:00
22%
12:00 to 18:00
10%
18:00 to 24:00
25%
24:00 to 06:00
43%
Table 1 from Cornell University required to maintain high conception rates. Practical tips for beef AI It is easier to AI heifers, but they usually do not produce the best calves - heifers are still growing and do not have as much milk for their calves as When to A1 for best results Cows first showing oestrus
Should be bred
Too late for good results
In the morning
That evening
Next day
In the evening
That next morning
After 15:00 the next day
older cows. • Select the cows that calve down early and put them in your AI programme. • Get the cows used to the facilities. • Feed mineral supplements to enhance fertility before commencing the AI programme. • If necessary, the inseminator must attend a refresher AI course before commencing the AI programme. • Use heat detection aids. It is far better to AI cows that are on their natural heat cycle than cows that have been synchronised. Most breeders that have been disappointed with the results of AI did not plan the programme properly or their expectations of synchronisation were too high. Oestrus synchronisation After a visit to Brazil and Argentina, I realised that far too little effort is put into oestrus synchronisation programmes in South Africa. CRV Lagoa in Brazil, a subsidiary of CRV Xseed, offers at least 6 different programmes for cows and heifers. Each programme is tailor-made for specific cattle under specific conditions. Farmers in SA are hesitant to AI small groups of cows, where in Brazil, the biggest client of CRV Lagoa inseminates 100 000 cows in one season. This is all done by oestrus synchronisation. Many big commercial farms in Brazil are using AI. CRV Xseed from SA will be working closely with CRV Lagoa in Brazil to implement these programmes in SA. Bad results with oestrus synchronisation are always blamed on the semen quality and not on the choice of synchronisation programmes and preparation of cows. We must remember it takes only one sperm to impregnate a cow. The minimum number of sperms cells put in straws at certified AI stations is 10 million sperm cells of which 75% must be normal and 40% alive after thawing of the straw. CRV Xseed has appointed Cobus Grobler, 072-6413992, who has years of experience in the AI industry to assist farmers with implementing synchronisation programmes. CRV Xseed is currently expanding their range of beef bulls to supply their clients with the best genetics available at the best price. This will include beef genetics from other countries, such as their large range of Angus genetics from the USA.
www.proagri.co.za
Vee en Wild 22
ProAgri 197 – Julie / July 2016
www.proagri.co.za
Vee en Wild
Wanneer en hoe moet ek my kalwers onthoring? deur Cornelis Rautenbach, Nonnie Tuli-stoet
E
en vorm van ontwapening wat sin het, is die verwydering van beeste se horings. Nadele van diere met horings: • Diere met horings beseer mekaar • Diere met horings domineer ander by lek- en voerkrippe sodat elkeen nie sy regmatige deel kry nie • Diere met horings bemoeilik en vertraag die proses wanneer daar met hulle gewerk word. Daarom is die voordele van onthoringde beeste, veral op ‛n jong ouderdom, van ekonomiese waarde. Nog beter is natuurlike poenskopdiere wat geen arbeid benodig nie. Koeie wat hulle sout werd is, behoort ongediertes weg te hou sonder horings, veral soos die Tuli wat mekaar kan bystaan en baie kuddegebonde is. Soos ek nog steeds ondervind, slaap kalwers binne en koeie buite en dit vertoon die Tuli se besonderse beskermingsinstink. Die beste tyd om kalwers te onthoring is vanaf ses weke tot en met drie maande ouderdom. Hoe jonger jou kalf is wanneer aan hom gewerk word, hoe minder spanning sal daar wees. Die ideale ouderdom verskil ook tussen rasse wat sterker of ligter horings gaan hê. Nog ’n voordeel van jonk onthoring is dat die tydsduur wat aan die kalf bestee word, baie korter is, wat die werk vlotter laat verloop en ook die spanning verminder. Kies die regte onthoringbout. Vermy onthoringboute waarvan die
Die vel rondom die horing moet ook weggebrand word. www.proagri.co.za
vlam beïnvloed word deur wind of wat mondstukke het wat maklik verstop. Gebruik eerder onthoringboute wat deur ’n goeie gastoestel verhit word (’n blou vlam en nie ’n rooi vlam). Sorg dat die onthoringbout warm genoeg is. Gebruik minstens twee onthoringboute om altyd ’n rooiwarm een gereed te hê. As die kalf nog baie jonk is en die horingknoppies word nie afgeknip nie, doen een bout albei horinkies; dan brand jy elkeen vir ongeveer 4 tot 5 sekondes. Sodra die horinkie 1 cm lank is, begin die knoppie hard word. Die vinnigste en beste manier is dan om dit af te knip met ’n onthoringtang of ’n hoekskêr. Dit kan bloei, veral sou die horinkie 2 cm uitgegroei wees. Wat belangrik is, is om die vel om die horingtroontjie weg te brand. Dit moet wees soos ’n slootjie om die horinkie, met ander woorde nadat die bloed gestol het, moet daar nog voortgegaan word met die brandproses. (Hierdie proses neem so 30 sekondes). Deur die onthoringsproses word die bloedvloei wat die horing se groei stimuleer, afgesny. Sou daar eers gewag word tot en met speenouderdom, neem dit 1 minuut per horing en die kans is goed dat dit weer sal uitgroei. By natuurlike poenskopkalwers gaan die kop ’n ronde vorm hê, met geen knoppies sigbaar of voelbaar nie. Los knoppies kan ook voorkom, wat dan eindig met ’n los horing op groter beeste, of die horing kan sterker word afhangende van hoe los die knoppie oorspronklik was. Die beste sou wees om los knoppies te brand om beserings van die los horings te voorkom.
Groot beeste Indien die kalwers oorgeslaan was, sal dit raadsaam wees om groot beeste gedurende die wintermaande te onthoring. Die beste is om ’n kabel te gebruik. Met die vinnige gebruik daarvan bloei die horing feitlik niks nie. Die groot lem of skêr veroorsaak te veel bloeding. Dit is belangrik om die gate toe te stop met watte wat in Stockholmteer gedoop is. Jong beeste se horings kan weer uitgroei, want die bloedvloei kan nie soos met kalwers afgesny word nie. Die beste is dan om eerder te wag tot op 4 tot 5 jaar wanneer die diere klaar uitgegroei het, aangesien die onthoring van jong diere hulle groei baie nadelig kan beïnvloed.
Neem ook kennis dat Rau se brandmerkoonde, brandysters, onthoringboute, nekklampe en neusplate om kalwers te speen reeds vir 20 jaar in die mark is en dat verskuifbare hekke ook nou beskikbaar is. Cornelis Rautenbach kan vir meer navrae hieroor gekontak word by 082-371-4390. Met erkenning aan die Tuli-joernaal 2016 ProAgri 197 – Julie / July 2016
23
26
ProAgri 197 – Julie / July 2016
www.proagri.co.za
Kragdag
KragDag bied ’n magdom antwoorde vir selfdoen Akwaponika
Soos Eskomkrag by die dag duurder raak, word hernubare energie goedkoper en meer betroubaar. Tydens die agtste KragDag het die meer as 13 000 besoekers en 335 uitstallers duidelik gewys dat hierdie sektor besig is om uit sy nate te bars. “Ons kon hierdie jaar ons uitstallers met 40% vermeerder, sê HP Steyn, woordvoerder van Solidariteit KragDag. Hierdie is ook die eerste jaar wat die skou een ekstra dag bygekry het, wat beteken dat daar ook aansienlik meer seminare aangebied is. ProAgri het ‘n hele paar van die seminare bygewoon en met sakke vol nuwe inligting daar weggestap. In volgende maand se uitgawe vertel ons meer daaroor. Ondertussen maak ons ‘n draai by enkele van die energie- of oorlewingslim uitstallers:
Solupro:
Vir Solupro is dit baie belangrik dat die kliënt eers ’n deeglike behoeftebepaling moet doen voor hulle ’n produk aan hom verkoop. Hy moet onder meer besluit of hy heeltemal onafhanklik wil wees of steeds gedeeltelik Eskomkrag wil gebruik. “Ons kan selfs ’n klein kragstasie op ’n boer se plaas bou. In baie gevalle is daar boere wat tot drie jaar wag vir Eskom-transformators om hulle nuwe spilpuntstelsels te bedien. In so ’n geval beskik ons oor die tegnologie en die inhuis-vermoë om vir hulle ’n totaal onafhanklike stelsel op te rig. Ons kan so ’n installasie in ’n anderhalfdag oprig en as daar van die toerusting ingevoer moet word sal dit tussen vier en ses weke duur,” sê Chanté Robbertse. Weerskante van haar staan Coenie Groenewald en Louis Robbertse en agter hulle is ’n 3-kilowatt Victron hibriede stelsel wat sy oorskietkrag in ’n batterybank kan berg of terug in die netwerk kan plaas.
Stop Dieseldiefstal
www.proagri.co.za
Hennie Steyn (13) is ’n geesdriftige jong ondernemer wat verlede jaar by KragDag die gedagte gekry het om klein akwaponiese stelsels te bou en te verkoop om mense te help om voedselselfstandig te word. Hennie het oor akwaponika gaan oplees, kundiges geraadpleeg en self die gedagte in ’n daad omgesit. Hy sal die stelsel op bestelling vir mense maak vir hulle eie gebruik. “Daar is vissies in die water en ek voer die visse. Die water gaan uit die vistenk deur ’n filterstelsel waar bakterieë die visse se afvalstowwe omskakel in voedingstowwe vir plante. Die plante is in bakke in klippies en maak weer die water vir die visse skoon,” sê Hennie oor die akwaponiese stelsel. Hy is besig om ’n tonnel by sy huis op te rig sodat hy sy gesin volledig van groente en vis kan voorsien. Hennie leer uit elke fout wat hy maak en wil graag eendag sonkrag inspan om heeltemal onafhanklik van Eskom te wees.
Stop Dieseldiefstal vervaardig ’n staalsif of ’n antiheweltoestel (anti siphoning device) wat in of op die nek van die dieseltenk geïnstalleer word. Dit verhoed dat diewe die diesel met ’n pyp uit die tenk kan suig. Hulle installeer dit in trekkers, vragmotors en plaaswerktuie. Volgens Chris Davel gaan hy na die boer se plaas en installeer dit self. Die installasie neem so tussen 4 en 20 minute. Hy doen dit regoor die land en die staalsif hou vir ewig. “Die idee is dat dit nie maklik uitgehaal kan word nie, daarom moet ’n boer maar nuwes laat installeer as hy nuwe trekkers of voertuie koop,” voeg Chris by. Navorsing het bewys dat meer as 70% van alle dieseldiefstal deur die boer se eie operateurs, werkers en veiligheidswagte gepleeg word. Hulle steel gewoonlik gereeld klein hoeveelhede, maar Stop Dieseldiefstal fnuik hulle planne. ProAgri 197 – Julie / July 2016
27
Kragdag
Contact us for a NO OBLIGATION QUOTE on 082-515-1655 / 012-734-0915 / 087-808-1627
www.TheSunPays.co.za
HIGH PRESSURE SOLAR GEYSER
100L with 1o tubes from R 7 795 & 2 year guarantee 23 other models on www.TheSunPays.co.za
Inverters
4kW/ 5kVa Pure sine wave Inverter with a 60 amp MPPT from R12 195 • Stackable single phase up to 16 kW • Stackable 3 phase up to 24 kW • Data logging & control by computer
12v 170 amp hour battery -
R4 495 Solar panels R10,90 per WATT
28
ProAgri 197 – Julie / July 2016
Full price list on our website | Prices include VAT | Free delivery 100 km from Cullinan
LOW PRESSURE SOLAR GEYSERS
100L with 10 tubes from R2 895 & 2 Year Guarantee 5L Auxiliary tank - R489
www.proagri.co.za
The Sun Pays
The Sun Pays het ’n groot verskeidenheid sonkrag-warmwatertoestelle. Die laedrukstelsel is die helfte goedkoper as ander en het warmer water asook voorafbetaalde meters in. Die stelsel betaal homself binne agt tot nege maande. Die tenk is dunner, het nie hitteoordragstelsels binne die buis nie en die druk by die stort is swaartekragdruk. Dit masseer jou rug en “veral vir boere is die lae druk ’n goedkoper manier”, sê Johan Cloete. The Sun Pays het ook sonpanele en Johan sê dat ’n haelsteen van 38 mm nie sy sonpanele kan seermaak nie.
Kragdag
SunGenius Solar Cooking
Volgens Johan van Wyk koop niemand ’n ding wat ongerieflik is nie, daarom het SunGenius gerieflike sonoonde wat baie maklik werk. Die oonde kan ook met elektrisiteit werk as dit bewolk is. Die patio-sonoond kan nie jou kos brand nie, en dit is perfek vir vroue wat die oggend vroeg al hulle skaapboud in die oond sit en dit eers die middag laat wil uithaal. Die oonde is baie stewig en maklik om skoon te maak.
Eco Truss & Lavoro Crime Stop Systems bied verskeie toestelle wat die boer help waarsku wanneer indringers by hom probeer inbreek:
Crime Stop Systems
Eco Truss se sterkpunt is dat hulle liggewigstaal gebruik om ’n dakkap met ’n span van tot 35 meter te vervaardig. “Jy het dus geen ondersteuning aan die binnekant nodig nie,” sê Debbie van der Merwe. “Ons kan ook die raamwerk vir ’n tweede vloer verskaf met ’n drakrag van 500 kg per m². Gerrit Portheine van Lavoro het saam met Eco Truss uitgestal en kan vir ’n boer die panele, strukture en dakmateriaal verskaf. “Die isolasie van hierdie panele is net so doeltreffend soos ’n dubbelbaksteenmuur,” sê Gerrit Portheine. Debbie van der Merwe, Romeo Pole, Josef Marè, Robert Wagner, Michael Welgemoed en Gerrit Portheine het die gesamentlike stalletjie beman. www.proagri.co.za
RBG-pynbalmasjien Die pynbalmasjien word in ’n bepaalde rigting opgestel en as indringers daar verby beweeg, skiet dit hulle met vyftig verf- of peperbalmissiele per sarsie van vyf sekondes. Terselfdertyd word ’n alarm geaktiveer. Die pynbalmasjien kan vyf keer afvuur voor jy hom weer moet laai. Dit kan van jou slimfoon af gemoniteer word en skiet in die rigting waar die beweging opgetel is. Hy het ook ’n battery en laaier en kan met ander alarms skakel.
Die “slim” vuurwapenkluis gun gun As die inbreker die kluis oopmaak om gun die vuurwapens in die kluis te steel, g skiet die kluis die inbreker met traanProtectin ily your fam gas of pepersproei en sit terselfdertyd ’n alarm aan die skree. Die doel hiermee is om vir die boer tyd te gee om op die misdaad te reageer. Die kluis www.CrimeStopSystems.com kan ook die bure of gewapende reaksiemag bel. ProAgri 197 – Julie / July 2016
29
ProAgri breek die ys met ‘n plaasbesoek ProAgri gee elke maand ‘n R500-koopbewys aan die verteenwoordiger van ‘n koöperasiehandelstak wat besonderse moeite doen om die tydskrif te bevorder. Die yskoue winter in die Oos-Kaap verhoed nie dat Stefan du Plessis, bestuurder van OVK Somerset-Oos, sy plaasbesoeke met ‘n paar ProAgri’s in sy hand voortsit nie. “As ek kliënte op die plaas gaan besoek neem ek sommer van die ProAgri’s saam en gee dit vir hulle sommer met die hallo-sê, wat nogal as ‘n goeie ysbreker werk,” sê hy. Maar dit is nie al wat Stefan en sy tak doen om die tydskrif te bevorder nie. “ProAgri is by die betaalpunt beskikbaar vir mense om te neem soos hulle wil. As die boer dit nie gesien het nie, gee ons dit vir hom of sit dit in sy inkopiesakkie.” Dit beteken OVK Somerset-Oos is een van die finaliste onder ons verspreidingspunte wat ‘n kans staan om teen die einde van die jaar ‘n Cadacbraaier te wen. Stefan is ook ‘n kranige ProAgri-leser en vertel graag vir ‘n boer watter interessante dinge hy die maand in ProAgri gelees het terwyl hy die tydskrif
Neem só deel: Neem ’n foto of laat jou kollega ’n foto neem van jou of julle tak se poging om te sorg dat ProAgri by elke boer uitkom en stuur dit na 079-515-8708 of versprei@proagri.co.za. Angeline sal verder met jou gesels. Sy gaan ook elke maand skakel om seker te maak dat julle wel julle tydskrifte ontvang het.
d!
n a a m e i d n a v r e d Vers prei
H Hier gee Stefan du Plessis(regs) ’n ProAgri P vir AJ van der v Westhuizen wat op W Warland Court naby W Somerset-Oos boer. S Stefan ontvang ’n S R500-koopbewys vir sy R moeite. m
www.proagri.co.za
ProAgri 197 – Julie / July 2016
31
32
ProAgri 197 – Julie / July 2016
www.proagri.co.za
D
ie eerste Land Cruiser-saamtrek is in 2013 gehou toe N1 4x4 klante en Cruiser-geesdriftiges genooi het om by hulle aan te sluit by die Windpompfees in Nylstroom. 282 Cruisers het in die pret gedeel. Sedertdien het die geleentheid na Tarlton International Raceway verskuif omdat die terrein die Cruiser-familie die geleentheid bied om aan ’n verskeidenheid bedrywighede deel te neem. Cruiser-eienaars word die geleentheid gebied om hulle “waardevolle speelgoed” te kom vertoon, om ou vriende te ontmoet en om nuwe vriende te maak. Die N1 4x4 Land Cruiser-fees groei nog elke jaar en in 2015 was daar 371 Cruisers waarmee die naam, “Land Cruiser” gespel kon word (sien lugfoto). Ons probeer om by elke saamtrek twee nuwe Afrikarekords op te stel – een vir die meeste Land Cruisers op een plek en een vir die meeste Land Cruisers in ’n bewegende konvooi. Hierdie pogings sorg telkens vir groot opwinding. Die Tarlton Raceway het ’n groot gebied waar die deelnemers kan kampeer en vure word op die Vrydag- en Saterdagaand verskaf sodat groepe die naweek gesellig kan kampeer en kuier. Daar is ook kosstalletjies, ’n kroeg en ’n aantal uitstallers wat hulle ware, wat op die 4x4-geesdriftige en kampeerder gemik is, vertoon.
www.proagri.co.za
Land Cruiser-Fees 19 – 21 Augustus 2016:
Steun Boere in Nood Die versnelbaan bied die Saterdag vir Cruiser-eienaars die geleentheid om mekaar oor die kwartmyl uit te daag. Elke deelnemer ontvang ’n amptelike tydsertifikaat. Die tydrenritte is baie gewild en die Tarlton-terrein maak dit moontlik om ’n roete uit te lê waar oud en jonk die opwinding van ’n rit in ’n veldrenkar kan smaak. N1 4x4 het spesiaal ’n Prado met vier resiessitplekke en veiligheidsharnasse, ’n rolraam en ander veiligheidskenmerke gebou om dit vir pare en selfs gesinne moontlik te maak om eerstehands die adrenalienvloei te
ervaar soos jy gewoonlik net renjaers op die televisie sien doen. Verlede jaar het die Cruisers wat deelgeneem het altesaam reeds 67 689 027 km afgelê, wat neerkom op ’n gemiddeld van 191 754 km per Cruiser. By vanjaar se saamtrek sal R25 van elke inskrywing aan Boere in Nood geskenk word om hulle te ondersteun in hulle lofwaardige taak om droogtegeteisterde boere en hulle diere te help. Die feestelike atmosfeer sal aangevul word met Bok van Blerk en sy orkes wat Saterdagmiddag sal optree. Registreer vir deelname by www.n14x4.co.za of stuur vir ons ’n e-pos aan admin@ekspo.co.za, dan stuur ons vir jou die registrasievorms.
ProAgri 197 – Julie / July 2016
33
Vee en Veilings 34
ProAgri 197 – Julie / July 2016
www.proagri.co.za
Vee en Veilings
www.proagri.co.za
ProAgri 197 – Julie / July 2016
35
Vee en Veilings
Nasionale Afrikanerbeesveiling Expo, 24 - 28 Augustus Aanbod: 25 Bulle & 50 vroulike diere – van die beste genetika in die land!
Kontak: Dr Pieter de Kock by 082-809-7496
• Lauren Tissier • Rasdirekteur • ABTG • Tel: 051-447-7405 • Faks: 086-270-3988 • Sel: 078-791-1880
www.afrikanerbees.com
Merino Landskaap Landskaap Nasionale Veiling Merino 056-817-7859 082-353-8425 admin@merinolandskaap.co.za
17 Augustus - Bloemfontein 082-353-8425 admin@merinolandskaap.co.za
STORMBERGER BULL SALE
2 September 2016 Cell 082-578-2334 36
ProAgri 197 – Julie / July 2016
www.proagri.co.za
GeneGids
Vir enige navrae of inligting aangaande
Boerbokke, Kalahari Reds of Savannas skakel die SA Boerboktelersvereniging Griffithstraat 12 Aliwal-Noord, 9750 Tel: 051-633-3744 info@boerboksa.co.za www.boerboksa.co.za
Die Brahman Beestelersgenootskap van SA T: 051-446-4619 / 3452 F: 051-446-3148 E: info@brahman.co.za W: www.brahman.co.za
Letelle “Bred by Nature” • Inheems • Suiwer genepoel • Gehard • Gebalanseerd • Geen ekonomiese eienskap word oorbeklemtoon Kantoor: 051-401-8215 Webtuiste: www.letelle.co.za
www.proagri.co.za
Tel: 051-444-5082 Faks/Fax: 051-444-5085 Epos/Email: info@limousinsa.co.za Posbus 12560, Brandhof, 9324
www.limousinsa.co.za ProAgri 197 – Julie / July 2016
37
GeneGids
Jou veiling vereis voete vir sukses Adverteer jou veiling in
ProAgri Tuli Ca le Breeder’s Society
AgriGids
Posbus 506, Bloemfontein, 9300 Tel: 051-410-0958 Faksno: 086-273-7968 www.tulica le.co.za
Boer slim!
Praat met Tiny Smith by 012-803-0667 / 079-531-0024 of tiny@proagri.co.za vir die beste tariewe en wydste trefkrag vir jou:
POLY-DROP FENCING www.polydropfencing.co.za
SEMI HEAVY-DUTY PLASTIC FENCE DROPPER
TRADITIONAL
FIRE-HEAT RESISTANT PRODUCTS • REINFORCED CAPPED - Y-STANDARD ALTERNATIVE • HOLLOW CAPPED • HOLLOW
JUAN: 082-566-6060 JC: 082-227-4840 # Costs a little more but proved to be the better product!!!!! Micro-fibre reinforced, stiffened, no snaking effect All droppers ribbed at 10mm spacing for wire gripping
38
ProAgri 197 – Julie / July 2016
www.proagri.co.za
A superior game and livestock fencing
Fencing for AFRICA For more information contact: 012-666-8717
zane@bonnox.co.za | gerda@bonnox.co.za | linda@bonnox.co.za www.bonnox.co.za
AgriGids 40
ProAgri 197 – Julie / July 2016
www.proagri.co.za
AgriGids
www.proagri.co.za
ProAgri 197 – Julie / July 2016
41
AgriGids
POLY-DROP FENCING www.polydropfencing.co.za
SEMI HEAVY-DUTY PLASTIC FENCE DROPPER TRADITIONAL
FIRE-HEAT RESISTANT
Micro-fibre reinforced, stiffened, no snaking effect PRODUCTS • REINFORCED CAPPED • HOLLOW CAPPED • HOLLOW
- Y-STANDARD ALTERNATIVE
All droppers ribbed at 10mm spacing for wire gripping
# Costs a little more but proved to be the better product!!!!!
JUAN 082-566-6060 JC 082-227-4840
42
ProAgri 197 – Julie / July 2016
www.proagri.co.za
AgriGids
www.proagri.co.za
ProAgri 197 – Julie / July 2016 43
AgriGids 44
ProAgri 197 – Julie / July 2016
www.proagri.co.za
AgriGids
Moenie met jou “broek op jou enkels” betrap word nie! Weet ALTYD wat in jou besigheid aangaan.
Ons maak jou lewe makliker - hanteer die sloerwerk en boekhou!
Virtuele kantooropset Kontak Stene e Farrel – 081-356-9437 Elizabeth Pretorius – 071-422-0486 Email: rgcon01@gmail.com
www.proagri.co.za
ProAgri 197 – Julie / July 2016
45
AgriGids
• Voorgemonteerde spuitbalk (19 – 36 m) ten einde
Drie modelle nou beskikbaar:
beter beheer en sig te verseker
Peake STS,
• Onderraam grondvryhoogte van 2,2 m
Peake DTS en Peake STS 5000
• Hidrostatiese vierwielaandrywing
Vierwielstuur beskikbaar
• Vlekvryestaalspuittenks van 1 500
op sekere modelle.
tot en met 5 000 liter
InFront and Over the Top Peake Equipment Office: 012-277-1360 Donald: 083-701-0810 Cliff: 083-702-0050 46
ProAgri 197 – Julie / July 2016
www.peakeequipment.co.za
peak@mweb.co.za donald@peakeequipment.co.za www.proagri.co.za
AgriGids
www.proagri.co.za
ProAgri 197 – Julie / July 2016
47
AgriGids
NAMPO
Count on us. Every time.
Ombu-sonneblomtafell Ombu-sonneblomtafe
Anderson-baaltoedraaier
PRYSE NOG BESKIKBAAR!
Ombu Chaser bin
Legend Soil breaker
J&M Soil conditioner
Legend-skoffel
Turbo-Max J&M Chaser Bin
Legend Header Trailer
Legend Side Tipper
400 HD Drill
Great Plains Field Cultivator
7000 Disc Harrow
Great Plains4-8 Row Planter
12-16-Row planter
Great Plains Stack Fold Planter
Great Plains Subsoiler
Marius Tolmay • 083-581-5709 • info@agriafrika.co.za Mauritz Maree • 071-148-3664 • Delmas Johan Roestof • 079-526-1381 • Delmas / Noordwes Wessel Pretorius • 072-370-8389 • Bethlehem
Leonard Kennedy • 082-388-1966 • Kaap Gerrie Wagenaar • 083-627-7260 • Hoopstad Technical • Rudolph Marx • 071-682-8018 Technical • Louis Smit • 076-851-3360
www.agriafrika.co.za
48
ProAgri 197 – Julie / July 2016
www.proagri.co.za