ProAgri 229 by ProAgri

ProAgri tegnologie vir die boer technology for the farmer

Gewasproduksie:

Maart / March 2019 No / Nr 229 ISSN 1042 - 1558

Gratis / Free

• Die beste kultivars vir graan en groente • Beskerm só jou vrugte met nette

KUBOTA DISTRIBUTED BY

www.proagri.co.za

Beste bessieplaas kies beste trekkers www.agri4all.com

www.proagri.co.za

Redakteursbrief

So mooi rooi kan granate onder nette lyk. Sien bly 21.

ieliepitte soeter as lekkers, spieëlblink eiervrugte, kanariegeel spanspekke, rooi geringde uie, mielies met drie koppe elk op presies dieselfde hoogte en sonneblomme wat grootbek lag... Die kultivardae van saadmaatskappye hierdie tyd van die jaar bly een van my hoogtepunte op die landboukalender. Een van die produkspesialiste kla bietjie by my dat die wortels op die proefplaas gelyk geplant is en ewe veel water gekry het en nou is almal nie op dieselfde tyd presies reg soos hulle moet wees nie, en die sprietuie is al twee weke oor hulle tyd. Ek verwonder my net daaraan dat hulle dit regkry om al die verskillende groentesoorte met hulle verskillende groeiwyses en tye gelyk op een plek te vertoon. Baie sorg gaan in die ontwik-

Op ons voorblad keling van kultivars om boere ՚n wenkans teen die elemente te bied en die aankopers en huisvroue se oog te vang. Onlangs sien ek op een van die sosiale netwerke hoe ՚n boer ՚n bakkievrag vol soetrissies wegry om te gaan uitdeel aan mense wat swaarkry. Die hael het merkies gelaat op die skille, so dit is nie meer goed genoeg om verkoop te word nie. Sy glimlag maar net en sê die water in die grond is belangriker as een oes. Dit bly maar ՚n wêreld vol teenstrydighede. Aan die een kant sit ons met ՚n mark wat bederf is met vleklose, perfekte vrugte en aan die ander kant is daar honger mense wat smag na gesonde kos. Hulle sê vir elke 1 500 monde in die land is daar een kommersiële boer. Dit is nogal ՚n gewigtige taak en ՚n groot uitdaging om al daardie monde te voed in ՚n land met min vrugbare grond en baie wetgewende en politieke struikelblokke. Ek haal my hoed af vir die boere en die maatskappye wat nog tussen alles deur soveel omgee dat dit ՚n saak van kommer kan wees dat die wortels nie presies ewe groot is nie! Lekker lees en ek hoop die tegnologienuus in hierdie uitgawe help jou om slim vorentoe te boer. Annemarie Bremner > Annemarie@proagri.co.za

Inhoudsopgawe / Contents Voorbladartikel 3 Kubota: Bloubessies kies die beste oranje trekkers

Meganisasie 4 Valtrac se Terradisk en APV bly ՚n bobaasspan 7 Orthman sny deur kostes

Gewasproduksie 10 Ontmoet Starke Ayres se staatmakers en nuwelinge 16 ՚n Boer wat op PANNAR vertrou, het ՚n ware vriend

21 Drape Net SA: Beskerm die vrug op jou arbeid Vee en Wild

23 Veeldoelige Bonnox werk in ՚n veelsydige boerdery 26 Veilige kos begin by AFMA 26 Meadow maak veilige voer 29 Feedtek: Maak wins met eie voermengsels

31 Kanna man dan nie skaapwerk makliker maak nie? Hulpbronbestuur 33 Bestuur arbeid met die oog op volhoubaarheid

Gereeld 37 Veilings 38 Agri4All

www.proagri.co.za

Op die Botswanagrens is ՚n stukkie paradys met derduisende bloubessieplante in nettonnels. Kubota is die trekkers wat gekies is as pasmaats vir die delikate boerdery. Lees meer op bl 3.

ProAgri Posbus 72707, Lynnwoodrif / Griseldastraat 202B Murrayfield, Pretoria Tel: 012-803-0667 www.proagri.co.za Copyright © 2013. All rights reserved. No material, text or photographs may be reproduced, copied or in any other way transmitted without the written consent of the publisher. Opinions expressed are not necessarily those of the publisher or of the editor. We recognise all trademarks and logos as the sole property of their respective owners. ProAgri shall not be liable for any errors or for any actions in reliance thereon.

Business-to-business: Agriculture ABC Oct - Dec 2018 39 247

ProAgri Redakteur tydskrif en aanlyn Annemarie Bremner > 082-320-3642 >annemarie@proagri.co.za Verslaggewers Du Preez de Villiers > 082-598-7329 >dupreez@proagri.co.za Benine Ackermann > 073-105-6938 >benine@proagri.co.za Bemarkingsbestuurder: Diane Grobler > 082-555-6866 >diane@proagri.co.za Bemarkers: Xander Pieterse > 079-524-0934 >xander@proagri.co.za Tiny Smith > 082-698-3353 >tiny@proagri.co.za Anelda Strauss > 074-424-0055 >anelda@proagri.co.za Gerhard Potgieter > 083-320-8135 >gerhard@proagri.co.za Johan Swartz > 071-599-9417 >johan@proagri.co.za Uitleg en ontwerp Esta van Niekerk Navrae Engela Botha > 012-803-0782 >engela@proagri.co.za Kantoorassistent Izel Zeelie > 012-803-0667 izel@proagri.co.za Rekeninge Ronel Keet > 012-803-0667 >accounts@proagri.co.za Verspreiding en intekening Nita Volmer-van Zyl > 012-803-0782 >versprei@proagri.co.za Sakebestuurder George Grobler

ProAgri 229 – Maart / March 2019 1

Voorbladartikel

Kubota:

Die beste bloubessies kies die beste oranje trekkers deur Du Preez de Villiers

iep in die bos en na baie kilometer se grondpad na die Botswana-grens kry jy Madikwe Berry – ՚n nuwe ontwikkeling in die Dwaalboom-omgewing wat binnekort 50 hektaar bloubessies in tonnels gaan hê. Die projek het op 1 Mei 2017 afgeskop en daar is reeds 20 hektaar se rye en rye sakkies wat wag op die eerste oes in Augustus. Francois Kriel is die projekbestuurder en een van sy eerste take was om ՚n geskikte trekker te kies waarmee met hierdie sensitiewe nisproduk geboer kan word. “Die eienaars en aandeelhouers van Madikwe Berry is al drie groot ondersteuners van ՚n ander trekkerhandelsmerk, maar ek ken Kubota en het al met hulle gewerk, so ek wéét: Kubota is die geskikste trekker vir hierdie bedryf. Ons het toe op Kubota besluit,” sê Francois. “Die Kubota-agentskap in Brits, Maubra, het vir ons ՚n uitstekende pakket aangebied op die eerste vier B2420-modelle wat ons gekoop het.” Die Kubotas ry tans die plantsakke heen en weer, snoeisels weg en word ook gebruik vir algemene skoonmaakwerk op die plaas. Tydens oestyd sal hulle spesiaal-ontwerpte waentjies in ՚n treintjie trek om die bessies na die

pakhuise te vervoer. Die sanitasiestasies moet ook saam met die werkers rondgetrek word sodat sindelikheid deurlopend toegepas kan word. Die rye in die tonnels is 2 meter breed en die Kubotas se wielbuitemates is ՚n skamele 1,33 meter, wat die operateurs se werk baie maklik maak. ՚n Ander uitsonderlike kenmerk van hierdie Kubota-modelle is die nat koppelaar waarmee hulle toegerus is. ՚n Operateur kan stadig deur die rye ry en aanhoudend stop en ry sonder dat daar wrywing op die bewegende dele van die koppelaar uitgeoefen word. Dit verseker ՚n geweldige lang leeftyd op een van die mees sensitiewe onderdele van ՚n trekker. Verder is die draaisirkel van 2,1 meter ideaal vir binne-in ՚n tonnel werk. ՚n Bloubessie is ՚n baie gevoelige gewas. Dit moet een-een met die hand geoes word en ՚n plukker oes gemiddeld 15 kg per dag. Dit mag nie skud tydens vervoer of aan rook blootgestel word nie. Dit het vir alle praktiese doeleindes ՚n steriele omgewing nodig. Gelukkig is Kubota bekend vir hulle stil enjins wat die minimum vibrasie veroorsaak en die Vlak 3 uitlaatgas-enjins stel die minimum dampe en rook vry. Francois het twaalf operateurs aan-

Madikwe Berry het aanvanklik vier B2420 Kubotas in ՚n baie bekostigbare pakket by hulle agent, Maubra, in Brits gekoop. Voor die gejaag van die oesseisoen gaan hulle nog trekkers aanskaf. www.proagri.co.za

Die B2420 Kubota-modelle met hulle lae brandstofverbruik en operateursgemak maak Happy Lekabe, operateur en Andrew Blom, stoorman op Madikwe Berry, se werk baie maklik.

Francois Kriel, operasionele bestuurder by Madikwe Berry, kon nie anders as om Kubotas te kies vir hierdie delikate boerdery nie. gestel sodat elke trekker altyd ՚n drywer tydens die besige oestyd sal hê. Maar om die verantwoordelikheid vir ՚n voertuig tussen mense te verdeel is riskant. Kubota het daardie bestuursuitdaging aansienlik vergemaklik deur die twaalf operateurs deeglik deur hulle agentskap op te lei en aan elkeen ՚n sertifikaat uit te reik. Kubota het ook seker gemaak dat die trekkers nie om ander redes staan nie. “Maubra het ՚n dienskontrak met ons wat in die koopkontrak ingesluit is. Die eerste diens op ՚n nuwe trekker is na 50 uur en daarna elke 250 uur. Wanneer die masjien sy dienstyd bereik, kontak ons hulle net en dan kom hulle uit,” sê Francois. ՚n Spesialisboer het ՚n spesialistrekker nodig. Kontak gerus vir Robert Keir by 011-284-2024 of stuur ՚n e-pos na robertk@smithpower.co.za om meer uit te vind. Die Kubotaagente in Brits, Maubra Utlility Products, kan by 079-890-4438 of 076-600-3091 gekontak word. ProAgri 229 – Maart / March 2019 3

Meganisasie

deur Du Preez de Villiers

Valtrac se Terradisk en APV bly ’n bobaasspan Valtrac se Pöttinger Terradisk 4001 wat saam met die APV 300 veeldoelige strooier werk, nooi jou uit om nader te staan en die resultaat te bewonder.

ehalte en duursame werktuie betaal nou maar net beter op die lang duur en Pöttinger se Terradisk-grondbewerkingsreeks val netjies in daardie kategorie. Charl Theron is ’n jong boer vir wie gehalte baie belangrik is. Hy het hom verlede jaar by sy skoonpa, Paul van Niekerk, op die plaas Boshoek, buite Memel aangesluit en die wyse besluit geneem om Valtrac se Pöttinger Terradisk 4001 te koop. Daarmee saam het hulle die APV 300-strooier gekoop wat bo-op die Terradisk gemonteer is. Charl het sedert Desember reeds 100 hektaar dekgewasse geplant. Charl is eintlik goed vertroud met die Terradisk en APV-kombinasie. Hy het ՚n paar jaar gelede drie van hulle saam met sy pa, Louis, aangeskaf, en hulle altwee is steeds baie tevrede daarmee: Charl sê: “Ons het drie jaar gelede die APV bo-op die Terradisks by Nampo gesien en toe besluit om dit plaas toe te bring.” Op Boshoek moes dieselfde gebeur. Hulle het die vier meter breë werktuig gekoop, wat lekker by hulle bedrywighede inpas. “Pöttinger se Terradisk is die Rolls Royce van die vertikale bewerkingswerktuie. Dit loop seepglad deur die sandsteenklippe van die Oos-Vrystaat. Ek het nog nooit n skottel verloor nie.” Charl en Paul is aartappelmoerkwekers, maar plant ook mielies en dekgewasmengsels soos voersorghum, hawer en meerjarige raaigras. Met die dekgewasse het die Terradisk een bewerking uitgesny. Voorheen moes ’n skotteleg en daarna ’n planter inge4

ProAgri 229 – Maart / March 2019 NAMPO

span word. Nou het hulle ’n planter en skotteleg in een. Nadat die skeurploeg deur is, word die Terradisk en APV deurgestuur om die grond los te maak, die reste in te werk, ’n saadbed voor te berei, die dekgewassaadmengsels uit te strooi en mooi vas te trap. As ’n bonus span Charl en Paul Valtrac se Terradisk in om die lande vir die

aartappelplantery gereed te kry. Die werktuig se wisselgangskottels maak die grond los en werk die stronke mooi in, en die roller laat ’n pragtige, gelyke saadbed agter. Die aartappelplanter het dan geen probleem om gladde, afgeronde banke te vorm waarin die moere maklik kan ontkiem nie. Met plant- en grondwerk werk Charl 70 tot 80 mm diep, omdat die skeurploeg reeds deur is. Die wisselgangskottels sny die bogrond terwyl dit heen en weer gegooi word en gelyk gemaak word. Dan is die grond lekker los voordat die saad gestrooi word. Wanneer Charl slegs grondwerk doen voor die aartappels geplant word, werk hy 100 tot 150 mm diep om die organiese materiaal onder die grond te kry. Die dieptebeheer van die skottels word met die agterste roller gestel deur ’n aantal plaatjies om die hidrouliese silinder by te sit of af te haal. Dit word sonder gereedskap, binne sekondes gedoen. Valtrac voer twee soorte rollers in. Paul gebruik die swaarder, soliede roller en suikerrietboere verkies die hokroller om die lote mooi toe te maak nadat dit geplant is. Die werktuigkombinasie tel lekker hoog op om maklik op ’n wenakker te draai. Die Terradisk en 300-kg APV het ’n paar gawe, goeddeurdagte funksies en nuutskeppings wat ’n boer se lewe baie makliker maak:

1. ’n Veerskakelaar wat teen die trekker se optelarm druk, aktiveer die APV se voerroller onder in die saadbak sodra die werktuig laat sak word en stop as dit opgetel word. Die planter se hidrouliese blaser word vanuit die kajuit beheer. Vir die kleiner Terradisk-modelle wat drie meter en smaller is, word die APV se blaser vanaf die trekker se battery aangedryf.

2. Onder aan die voorkant van die Terradisk is ’n radarsensor wat die grondspoed meet. Dit pas dan die strooivolumes aan soos die trekker versnel of stadiger ry. Die Terradisk hou egter van spoed en werk optimaal teen 13 tot 14 km/u. www.proagri.co.za

3. 3. Die APV se 16 saadverspreiders werk uitstekend en dek elk ’n 250-mm strook (125 mm na weerskante). Alhoewel die saad teen die lepels vasgeblaas word, werk dit sagkens genoeg dat jy selfs sensitiewe sojaboonsaad kan strooi. Die stroke oorvleuel effens om te sorg dat die rante van die stroke ook die regte aantal saadkorrels kry en as daar ’n verstopping is, word die meeste van die oppervlakte steeds gedek.

4. Charl het ’n kalibrasiesak, skaal en drie saadvoerrollers vir drie groottes saad saam met die APV gekry. Die drie saadvoerrollers het verskillende holtegroottes om die verskillende sade doeltreffend vanuit die saadbak te vervoer. Links: Johan Duvenhage, tegniese verkoopsman by Valtrac; Charl en Liana Theron, boere, is ’n gedugte span saam met Valtrac se Terradisk en APVkombinasie.

Charl Theron kan by Johan Duvenhage van Valtrac spog oor sy mooi voersorghum- en hawermengsel wat deur Valtrac se Terradisk en APV-kombinasie geplant is. www.proagri.co.za

5. Pöttinger het gevind dat skottels aan die punt van ’n hulseenheid baie hefkrag op die huls en rubbervere uitoefen en het dus besluit om elke skottel aan weerskante aan arms te monteer om egalige spanning op die huls en rubbervere te verseker.

Kontak vir Attie de Villiers by 083-261-9863 of 056-817-7308 of stuur ’n e-pos na attiedev@valtrac.co.za vir meer inligting. Besoek ook www.valtrac.co.za om die res van Valtrac se wye reeks uitmuntende werktuie te sien.

Die Novacat A10-kruisvloeisnyer van Pöttinger is by die internasionale landbouskou, SIMA, in Frankryk as ’n kategoriewenner bekroon. Die snyer sny 10 meter wyd en laat ’n netjiese windry in dieselfde beweging. Dit is ideaal vir groenvoer of kuilvoermaak. ProAgri 229 – Maart / March 2019 5

André en Kobus du Preez van Grootpan het oorgeskakel na minimumbewerking met die 16-ry Orthman XD 1tRIPr. Nou bespaar hulle hope geld en boer presies.

՚n

Drastiese vermindering van tweederdes in hulle brandstofrekening gaan sorg dat die Du Preez’s van Grootpan naby Lichtenburg nie gou weer terugkyk nie. Die Orthman 16-ry XD 1tRIPr het sy plek in die boerdery oopgesny met groot besparings van tyd en koste. Kobus en sy seun, André, het verlede jaar kort na strooptyd op die groot stap besluit om oor te skakel na minimumbewerking. Na vele gesprekke met kundiges en ՚n besoek aan ՚n strookbewerkervoorloper, Christo Cronjé van Vrede, het hulle besef strookbewerking met Orthmantegnologie is die pad om te loop. André sê vroeër het hulle soveel bewerkings gehad dat hulle teen die tyd wat die spuite en die stroper deur is, is tot 90 liter brandstof per hektaar gebruik het. Nou gebruik hulle omtrent 31 liter per hektaar. Die nuwe bewerkingstegnologie het ՚n groot kopskuif tot gevolg gehad. “Ons is in die diep kant ingegooi,” vertel André. ՚n 16-ry Orthman XD 1tRIPr met sy eie kunsmistoedieningstegnologie is bestel en het in Oktober op die plaas aangekom – amper twee maande nadat hulle normaalweg met bewerkings sou begin het. André sê hulle het gou ՚n paar lesse geleer en is ook besig met ՚n paar proewe en eksperimente. Die eerste les was dat die Orthman vertrou kan word om al die werk self te doen. Hulle het na strooptyd, soos altyd, onder die spilpunte gesny en die grond te sag gemaak vir die swaar

Stuurbare wiele en sy eie GPS sorg dat die Orthman-strookbewerker presies loop waar hy moet. masjien. Die mielies is ewe diep van bo af geplant maar die grondoppervlak was nie meer presies gelyk nie. “Die masjien soek eintlik ՚n harde kors om lekker te werk,” sê André. In die droëlande het André ook proewe gedoen met gesnyde en ongesnyde lande en die groei in al die rye lyk baie goed. Die stroper sal die syfers gee, sê hy. In die koringlande is daar ook proewe gedoen. Tradisioneel is die koringstoppels gebrand voor die volgende bewerking. Van die lande is gebrand en ander is gelos met net die strookbewerking en plant in die stroke en André sê die resultate lyk belowend. Brand is op pad uit! Dit was verseker nie ՚n maklike landboujaar nie. Daar kon eers van 17 Desember af regtig geplant word. “Ons het mielies geplant tot Kersfees, toe suiker- en witbone tot 12 Januarie en daarna het ek my eerste sonneblomme geplant,” vertel André.

Só werk die Du Preez’s van Grootpan wyd, vinnig en volhoubaar.

Alles is met strookbewerking gedoen, wat gehelp het dat die kort plantvenster behoorlik benut kon word. Die plantstroke is perfek voorberei vir presisieplantwerk. Synde ook hoenderboere, gebruik André ook hoendermis as biologiese bemesting en die XD 1tRIPr kon die mis deeglik in die stroke inwerk waar dit kans het om te ontbind totdat die wortels dit nodig het. Die stroke word tussen 300 en 350 mm diep bewerk en die kunsmisplasing is van 200 mm af boontoe. André het ook ՚n meganiese verandering aan die kunsmisplasers aangebring om bykomende kunsmis net onder die grondoppervlak te plaas. Die Orthman pas soos ՚n handskoen in die Du Preez’s se presisieboerdery. Die twee massatenks op die waentjie kan afsonderlik gekalibreer word en dan is dit ook moontlik om seksiebeheer toe te pas op elke vier rye. André sê hy het die een tenk gestel om ՚n konstante 200 kg kunsmis per hektaar te plaas en die ander tenk is gebruik vir wisselende toediening volgens die presisiekaarte. Die Orthmann het sy eie satellietontvanger en kan homself ook rig vir verdere fyn verstellings. As die trekker dit sou waag om van die spoor af te wyk, kan die Orthman met sy stuurbare wiele onder die kunsmistenks sorg dat die stroke gemaak word waar dit hoort. André se plan is om elke jaar net langs die vorige jaar se strook te werk om bladvorming te help voorkom. “Hierdie jaar het dinge bietjie vinnig gebeur, maar ons is reg vir die volgende seisoen en ons is baie tevrede met ons besluit. Brian Nieuwoudt-hulle se diens is ook goed. Hulle het die masjien in ՚n rekordtyd op die plaas aanmekaar kom sit en ingestel en daar is nie probleme nie,” sê hy.

Kyk op www.proagri.co.za hoe werk die Orthman (video) Kry meer inligting oor die voordele van strookbewerking by Brian Nieuwoudt by 076-283-0766 of 011-396-1629 of bnieuwoudt@orthman.com. Besoek ook www.orthman.com

www.proagri.co.za

ProAgri 229 – Maart / March 2019 7

Meganisasie

Orthman sny deur kostes

Gewasproduksie deur Annemarie Bremner

Ontmoet Starke Ayres se staatmakers en nuwelinge G

ietende reën kon geen demper plaas op Starke Ayres se boeredae op hulle proefplaas naby Bapsfontein nie. Die modder het stap deur die lande verhoed, maar al die produkte is mooi netjies in ’n groot markiestent uitgestal en die boere en produkkundiges kon lekker kyk, voel en gesels. ProAgri het ook deurgestap en uitgevra en dit is wat ons uitgevind het:

Riaan Duvenhage Suid-Afrikaners verkies steeds oranje spanspekke en Starke Ayres het ’n volledige reeks vir aanplantings deur die jaar. Riaan Duvenhage, produkspesialis, sê vir somerdrag bly CYCLONE die staatmaker, vir lente en herfs kan boere na GOLDELIXER kyk en vir winterdrag is TOUCHDOWN ’n goeie keuse.

’n Nuwe spanspekkultivar wat bekendgestel is in die kanariespanspekkategorie, is CRISPY PEAR met ferm vleis, ’n goeie raklewe en ’n hoë suikergehalte. Vir die meer Galiatipe is KIRENE ’n goeie keuse, met ferm vleis, ’n goeie raklewe en ’n heerlike geur. Al die variëteite het weerstand teen grondgedraagde fusarium-siekte en poeieragtige meeldou. 10

ProAgri 229 – Maart / March 2019 NAMPO

By die waatlemoene is die grootste en gewildste kategorie steeds die langwerpige All Sweet-tipes. Riaan sê die ou staatmaker STAR 9906 is steeds beskikbaar en bly gewild, TURBO is ’n nuwe, swaarder variëteit en dan is SANTA MATILDE, mediumgroen met ligte strepe, die nuutste een wat nou die mark betree. www.proagri.co.za

Starke Ayres het ook ’n reeks pitlose waatlemoene, waarvan ARAMIS die grootste vrugte dra, maar boere kan ook kyk na die ovaalvormige EMBASY wat bietjie ligter is, en die eﬀens kleiner een, BOSTON. In die suide met langer daglig bly CRIMSON SWEET ’n goeie keuse, CARINA werk baie goed vir die midseisoen en AUDRY met sy vinnige groei vir die vroeë seisoen, en dan is daar ook ’n nuwe variëteit met ’n ekstra groot vrug, AKSENT. In die noorde is TIGER baie gewild omdat dit tot 10 dae gouer dra as die ander. Dit kry ook nie maklik sonbrandskade nie. Riaan sê hoewel die grootste deel van die mark steeds groot waatlemoene vir die hele gesin verkies, is daar ’n groeiende mark vir kleiner vrugte wat maklik in die yskas pas. In die persoonlike reeks is die klein, ronde BOXY, van 4 tot 8 kg, gewild met sy ferm en geurige vleis. Cobus de Beer is die wortelspesialis en hy sê vir die verwerkingsmark bly SAMBA met sy diep oranje kern ’n goeie keuse, so ook CHISTIANA en TATIANA wat albei vinnig ontkiem en groei. ’n Nuwe variëteit met ’n uitgebreide siekteweerstandpakket is CA 758 wat eersdaags kommersieel beskikbaar sal wees.

Cobus de Beer

John Herbert In die beetmark is een van die nuwe proefvariëteite wat bekendgestel is, BT156. Cobus de Beer sê dit is ’n mooi ronde beet, dieprooi met ’n gladde skil, ’n dun wortelaanhegting en ook ’n sterk lofaanhegting wat nie te groot is nie. Starke Ayres het ook vir die spesialismark ’n geel beet en ’n gestreepte (candy striped) variëteit beskikbaar.

Die pampoenmark is ook verdeel in die sakmark en verwerkingsmark. John Herbert, die produkspesialis, sê boere wat per getal in sakke verpak kan gerus kyk na STAR 7022 en STAR 7028. Die pampoene het ’n groter saadruimte binne en vul die sak gouer sonder dat dit te swaar is. As die pampoene per gewig verkoop word, is STAR 7026 ’n beter keuse. Die pampoen is platter maar swaarder, wat beteken jy verpak meer kg per vrag. ’n Nuwe variëteit wat ook aan die vereistes voldoen, is *PK 268 wat volgepak is met vleis. Die nuwe *PK 266 is weer uiters geskik vir die varsmark. Dit het ’n klein saadholte, is nie ’n baie groot pampoen nie, maar vertoon baie aantreklik met ’n diep oranje kleur wat veral goed werk as dit in skywe verpak word. Tamaties bied die grootste verskeidenheid keuses vir oopland- en tonnelboere en boere se keuses word gerig deur die siektepakket, vruggrootte en opbrengste.

Vir die varsmark, asook supermarkte met n verskeidenheid van verpakkingsbehoeftes, is die elegante SOPRANO steeds die gewildste variëteit. Dit presteer uitstekend en is aanpasbaar in verskeie areas regdeur die jaar. Nuwe variëteite is SPEEDO, ’n vinnige groeier soos sy naam aandui, en SUBITO, wat van Februarie tot einde Oktober geplant kan word. Albei variëteite beskik oor uitstekende eenvormigheid en ’n uitgebreide siektepakket. By die botterskorsies het Gerhard de Beer MELORA bekendgestel. Dit is bedoel vir die varsmark: aan die kleiner kant, maklik om te verpak, baie eenvormig en die gehalte van vleis is baie goed. SHIBA bly ’n staatmaker: jy kan sorteer vir die varsmark of vir verwerking; hy dra ’n vrug van 800 g tot 1,5 kg. Plantestand het ’n groot invloed op die grootte van die vrugte. GILDA is bedoel vir die verwerkingsmark; die vrug is in die vorm van ՚n blok met minder dele wat verlore gaan. www.proagri.co.za www.proagri.co.za

Theo Bekker

KRISTA is ook jonk in die mark. Teen ’n stand van 12 000 plante p/ha sal jy lekker groot vrugte met diep oranje kerns kry vir verwerking.

Theo Bekker sê STAR 9081 bly die saladette waarvoor almal vra, maar daar word gewerk aan ’n opvolger met meer siekteweerstand. Vir die varsmark bly STAR 9037 gewild, maar daar is ook nou ’n opvolger op pad met meer weerstand teen fusarium en ToCSV. * Nog nie op die nasionale variëteitslys nie

ProAgri 228 – Februarie / February ProAgri 229 – Maart / March2019 2019 11 11

Tonnelboere kan uitsien na twee nuwe kultivars, RENKA en *TF 3798, wat nou kommersieel beskikbaar sal wees. Albei het ’n onbeperkte groeiwyse met baie kragtige groei, goeie weerstand en drag en presteer beter as ander in die tonnels. *TF 4633 is ’n nuwe geel kersietamatie wat na vele aanvrae nou kommersieel beskikbaar gestel gaan word, SAMANTHA bly gewild vir sy smaak en *BR 5388 is ’n nuwe snoeptamatie (cocktail tomato) wat groter is as die gewone kersietamatie. *BR5974 is ’n nuwe varsmarktamatie met robuuste groeiwyse en mooi ronde, gladde vrugte.

By die soetrissies is DIVA die kultivar wat Theo baie opgewonde maak. DIVA verkleur na geel en presteer goed buite en in tonnels. STAR 6657, wat na rooi verkleur, is ook ’n goeie keuse, met ’n goeie siektepakket vir oopland-verbouing. By supermarkte bly die aanvraag na kleiner rissies vir robotverpakking hoog, maar die verwerkingsmark verkies steeds groot rissies. By die brandrissies is TRACER besig om homself stewig te vestig teenoor STAR 6604. Dit gaan veral oor sy eenvormige donkerder groen kleur. Pieter Venter

Die gewildste eiervrug bly VIOLET MOON. ’n Groot rede vir sy gewildheid is dat hy nie dorinkies by sy aanhegting het soos ander kultivars nie, so die skille word nie gekrap met kop teen toonverpakking nie. Hy vat ook lank om pitte te maak, so die vleis bly lank sag en lekker. Regs: Pieter Venter by die slaaikoppe het MUSKETEER en WELLTON uitgelig vir somergroei. Albei het goeie hitteweerstand. Hy sê COMMANDER presteer ook goed in die noordelike streke en vir die winter kan boere kom gesels oor PLUSKIN. In die spesialiteitslaaie is daar ’n hele reeks van albei kleure wat regdeur die jaar geplant kan word beskikbaar, van akkerblaarsoorte tot dié met meer krulle en frille. * Nog nie op die nasionale variëteitslys nie

www.proagri.co.za

Pieter sê KILIMO's ’n nuwe somerkool wat baie eenvormig is en veral gewild behoort te wees by die kettingwinkelgroepe. SAPPHIRE en STAR 3316 staan uit met goeie hitteweerstand en uitstekende swart-vrotweerstand.

In die spesialiteitsreeks is die rooikop kool, RUBY BALL, die mini-staatmaker en RED QUEEN die mediumgrootte ster, en vir groen babakool kan boere kyk na PERFECTION CROSS en FAST CASH. In kombinasieverpakking met die rooikoppe vertoon albei baie mooi. By blomkool is STAR 4418 uiters geskik vir verpakking en CROSSWAY gaan die nuwe winterblomkool wees met ’n sterk raam en goeie siektebeskerming. In die broccoli-mark is STAR 2204 ’n goeie keuse vir verbouing regdeur die jaar. TOPAZ, vir die verpakkingsmark, sal weer volgende somer beskikbaar wees. Boere moet ook met hulle verteenwoordigers praat oor die nuwe winterreeks wat nie by die somerdag vertoon kon word nie. Hy sê teling vir genetiese weerstand teen swartvrot bly vir Starke Ayres ’n prioriteit, want daar is nie maklike chemiese beheer nie. Boerie Erasmus is die groenbone- en suikermielieman. Party van die kultivars is verseker lekkerder as lekkergoed. ODYSSEY Boerie Erasmus is ’n uiters gewilde nuwe variëteit wat uitstekende kwaliteit en opbrengs lewer. ASSEGAI is ’n ou staatmaker wat goed vaar in winter- en somervarsproduktemarkproduksie. By die groenbone is daar heelwat nuwe ontwikkelingswerk aan die gang vir rankbone en daar is ’n aantal nuwe variëteite wat tans geëvalueer word en baie belowend lyk. Onder die dikker bone (8 tot 10 mm) bly ou staatmakers soos STAR 2000 veral gewild vir die verwerkingsmark. STAR 2005 is ’n meerdoelige boontjie vir verwerking in die varsmark wat uitstekende opbrengspotensiaal bied. STAR 2007 is ’n nuwe toevoeging tot die reeks. Die variëteit het ’n uiterste gekonsentreerde drag met goeie gelretensie. Tans is dit ’n gunsteling vir verwerking en die varsmark. ProAgri 229 – Maart / March 2019 13

Gewasproduksie

’n Boer wat op PANNAR vertrou, het ’n ware vriend D

ie wakker boer sorg dat hy elke seisoen alles reg doen – saadbedvoorbereiding, bemesting, plant, onkruid- en pesbestryding, besproeiing, siektebeheer tot by stroop. Terwyl hierdie flukse boer sy aandag toespits op vanjaar se produksie, het hy ware vriende wat reeds hard werk om sy produksie vir volgende seisoene tot in die verre toekoms te verseker: Hulle is PANNAR se kundige saadtelers wat deurlopend nuwe, beter kultivars ontwikkel; en PANNAR se slim landboukundiges wat deurgaans doeltreﬀender landboupraktyke ontwikkel. By PANNAR se Gewas-extravaganzas van 2019 kon boere weer opgewonde raak oor die puik saadpakette wat PANNAR vir hulle ontwikkel het, en die nuttige raad wat kenners met hulle deel. Kyk net:

Nommerpas kultivars vir elke omstandigheid

Volhoubare boerdery vereis dat daar tot ver in die toekoms beplan moet word. As die boer se vriend en vennoot, ondersteun PANNAR boere om immer meer winsgewend te boer. PANNAR bied die volledigste gewasportefeulje op die Afrika-vasteland. Dit is saamgestel uit kultivars met verskillende groeiklasse en agronomiese eienskappe, goed aangepas vir verskillende produksiepraktyke en -omgewings. Wat ook al jou bestuurstyl of boerderypraktyke, PANNAR het die perfekte oplossing vir jou.

Ultravinnige pakket: PAN 3R-573R: Droëland: PAN 3R-573R is die stalmaat van PAN 3A-173. Albei basters is goed aangepas by die hoëpotensiaallande van die oostelike produksiegebiede (Mpumalanga, Oos-Vrystaat en KwaZulu-Natal) en word teen hoë plantbevolkings van 45 000 tot 60 000 plante per hektaar aanbeveel. Hoë-insetbesproeiing (hoë-opbrengsmikpunt en watertoediening vereis ’n hoë bestuursinset): As besproeiingsbaster is PAN 3R-573R die eweknie van die geel ultravinnige basters en dit pas goed in by ’n dubbeloes-produksiestelsel. Dit word vir alle produksiegebiede onder besproeiing aanbeveel teen hoë plantbevolkings van 80 000 tot 100 000 plante per hektaar. Hierdie baster is ’n tipiese ultravinnige planttipe met ’n regop blaargroeiwyse. Dit is geneig om nie spruite te vorm nie en het goeie staanvermoë. Onder droëlandtoestande kan die baster meerkoppig wees. Dit lewer ’n hoë verhouding graan-tot-blaar- en stamverhouding en is goed aangepas vir hoë plantbevolkings met goeie algemene siekteverdraagsaamheid en goeie graangehalte. In gebiede waar hoë vlakke van noordelike blaarskroei voorkom, word die YIELDBOOST®-swamdoderspuitprogram aanbeveel om die siekte te bekamp en die opbrengspotensiaal te beskerm. 5R-891BR

• Witbasters skitter oral

Die PANNAR witbasterpakket word gekenmerk deur goeie prestasie, aanpasbaarheid en stabiliteit oor die verskillende produksiegebiede heen vir goeie risikobestuur. Die witmieliepakket bied opwindende nuwe topbasters vir die komende seisoen. In die droëlande van die oostelike streek vorm die PAN 3A-173en PAN 4A-111-platforms die ruggraat van die PANNAR-pakket. In die westelike gebiede vorm die PAN 5R-791BR-, PAN 5R-891BR- (MON89034) en PAN 5R-785BR- (MON89034)platforms die kern van die PANNAR-witbasterpakket. Onder besproeiing is die PAN 3A-173-platform die eerste keuse. PAN 3R-573R

16 ProAgri 229 – Maart / March 2019

as die kern van ’n witpakket, veral in die westelike produksiedele. Die pakket is goed aangepas vir die oostelike produksiegebiede, insluitende die NoordoosVrystaat. PAN 5R-891BR is bestem om baie gewild te word.

• Geelbasters bied blink opsies

Hierdie formidabele geelmieliepakket van ultravinnige, vinnige en medium basters bied uitstekende opsies vir produksie op droëland of onder besproeiing. Die ultravinnige pakket is versterk met drie nuwe, uitsonderlike genetiese platforms, naamlik PAN 3R-724BR, PAN 3R-786BR en PAN 3R-700BR, wat ’n aansienlike opbrengsverhoging bied. Hierdie nuwe genetiese platforms het reeds hul uitstekende prestasierekord onder besproeiing en in die hoëpotensiaaldroëlandproduksiegebiede bevestig. Die basterpakket van vinnige tot medium-groeiklasse word met vier nuwe, opwindende basters versterk. Die PAN 5A-182-, PAN 4R-672R- en PAN 6R-710BR-platforms word uitgesonder vir hulle uitstekende prestasie die afgelope produksieseisoen. Ultravinnige pakket: PAN 3A-124, PAN 3R-524R en PAN 3R-724BR: Hoë-insetbesproeiing: Hierdie is die opwindendste nuwe platform met uitstekende prestasie onder besproeiing. PAN 3R-724BR lewer loshande die beste prestasie in PANNAR se besproeiingsevalueringsproewe die afgelope twee seisoene. Die planttipe van hierdie basters leen hulle tot hoë plantdigthede van 95 000 tot 100 000 plante per hektaar. Die basters onderskei hulleself met goeie opbrengs en stabiliteit in al die produksiegebiede. PAN 3A-124 is bestem om PAN 6126 te vervang. PAN 3R-724BR

PAN 5B-491B en PAN 5R-891BR: Die basters beskik oor die MON89034stronkboorderweerstandsgene. Droëland: Hierdie twee basters is van dieselfde genetiese agtergrond as PAN 5R-791BR afkomstig en baie sterk meerkoppig, met die bykomende voordeel van die tweedegenerasiestronkboorderbeskermingsgene. Hulle is goed aangepas vir alle produksiegebiede, veral die westelike produksiegebiede van die Noordwes-Vrystaat en Noordwes. Hulle word sterk aanbeveel www.proagri.co.za

Droëland: Hierdie platform is ’n goeie keuse vir die hoëpotensiaalstreke van die oostelike Hoëveld en KwaZuluNatal. Die planttipe van hierdie basters leen dit tot hoë plantbevolkings van 45 000 tot 60 000 plante per hektaar in droëlandproduksietoestande. Hierdie is tipiese ultravinnige basters met ’n regop blaargroeiwyse wat teen hoër plantdigtheid aangeplant kan word. Hulle beskik oor ’n vaste kop-grootte, wat voordelig is onder hoëpotensiaaltoestande wat hoë plantbevolkings vereis. Dit is die vinnigste platform in die PANNAR-reeks en produseer ’n aantreklike graantipe wat vinnig afdroog. Selfs teen hoë plantestande is die staanvermoë baie goed. Waar blaarsiektes gewoonlik voorkom, word die YIELDBOOST®-swamdoderspuitprogram ter beskerming van die produksiepotensiaal aanbeveel. PAN 3R-586R en PAN 3R-786BR: Hoë-insetbesproeiing: Hierdie twee nuwe opwindende toevoegings tot die besproeiingspakket is oor vele seisoene deeglik getoets en lewer besonder stabiele goeie prestasie. Plant hierdie basters met vertroue om stabiliteit by jou pakket te voeg. Dit is basters wat vinnig vorder tot blom en fisiologiese rypwording. Droëland: Hierdie basters presteer goed in die hoëpotensiaaldele van die oostelike Hoëveld (Mpumalanga en OosVrystaat) en veral in KwaZulu-Natal. Met eienskappe soos sterk saailinge, goeie verdraagsaamheid teen blaarsiektes en staanvermoë is hierdie ultravinnige basters ’n baie goeie keuse. Plant hulle teen minstens 20 tot 30% hoër plantestand as die medium-groep basters (≥45 000 plante per hektaar). Hulle is amper so vinnig soos die vorige platform en toon goeie verdraagsaamheid teen blaarsiektes, veral phaeosphaeria en grysblaarvlek. Hulle verdra hittespanning goed, ’n goeie eienskap vir die warm Noord-Kaap-produksiegebiede. PAN 3R-500R en PAN 3R-700BR: Hoë-insetbesproeiing: Hierdie basters is baie goed aangepas in al die produksiegebiede onder besproeiing, teen plantestande van 80 000 tot 100 000 plante per hektaar. Hulle handhaaf baie goeie prestasie en stabiliteit in PANNAR se besproeiingsevaluasieproewe. Hierdie is baie goeie spanmaats vir PAN 3Q-740BR en PAN 3P-502R en is bestem om hulle te vervang. Hierdie platform lewer ’n hoë volume en gehalte kuilvoer. Droëland: Hierdie basters is goed aangepas in die oostelike produksiegebiede en word teen ’n 20 tot 30% hoër plantestand (≥45 000 plante per hektaar) as wat normaalweg op droëland aangeplant word, aanbeveel. Die basters het ’n aantreklike planttipe met goeie staanvermoë en kopplasing. Hulle lewer ’n goeie gehalte semi-blinkpitgraantipe. Waar blaarsiektes gewoonlik voorkom, word die YIELDBOOST®-swamdoderspuitprogram www.proagri.co.za

ter beskerming van die produksiepotensiaal aanbeveel. Vinnige pakket: PAN 4A-156: Droëland: ’n Nuwe baster wat veral aangepas is vir KwaZulu-Natal, Mpumalanga en die Oos-Vrystaat. PAN 4A-156 is bestem vir die hoëpotensiaallande. ’n Hoër plantbevolking word aanbeveel, aangesien dit geneig is om enkelkoppig te wees. Dit het die vermoë om meer rye pitte as die gemiddelde basters te produseer en kan tot 22 rye op ’n kop maak. Dit is ’n goeie spanmaat vir PAN 4A-172 en PAN 5A-182. Besproeiing: Dit pas goed in waar slegs ’n enkele oes van mielies onder besproeiing of aanvullende besproeiing verbou word. ’n Plantestand van hoogstens 60 000 plante per hektaar word aanbeveel. Dit het goeie verdraagsaamheid teen blaarsiektes en veral phaeosphaeria. PAN 4R-672R: Droëland: Hierdie opwindende nuwe, vinnige geelbaster is die stalmaat van PAN 4A-172 wat die afgelope twee jaar koning kraai in PANNAR se basterevaluasieproewe, in die besonder in die Oos-Vrystaat. Hierdie twee basters is ’n uitstekende keuse vir die oostelike Hoëveld (Mpumalanga en Oos-Vrystaat). Die basters bied goeie agronomiese balans en is geneig om die koppe laag op die stam te dra. Staanvermoë is baie goed. In gebiede waar noordelike blaarskroei ondervind word, word die YIELDBOOST®-swamdoderspuitprogram aanbeveel om die siekte in toom te hou en die opbrengspotensiaal te beskerm. PAN 4R-728BR: Droëland: Hierdie baster in die vinnige groeiklas het goeie verdraagsaamheid teenoor bruinroes en ’n uitstekende opbrengspotensiaal. Dit is goed aangepas vir die hele oostelike produksiegebied en behoort vir hoëpotensiaallande oorweeg te word, waar dit sy volle potensiaal kan bereik. Hierdie agronomies goed gebalanseerde baster is geskik vir hoë plantbevolkings. Besproeiing: Dit pas goed in waar slegs ’n enkele mielie-oes onder besproeiing of aanvullende besproeiing verbou word. ’n Plantestand van hoogstens 70 000 plante per hektaar word aanbeveel. Medium-vinnige pakket: PAN 5A-190 en PAN 5R-590R Droëland: Hierdie basters in die medium-vinnige groeiklas is perfek geskik vir die oostelike produksiegebiede van Mpumalanga en die Oos-Vrystaat. Die groot planttipe van die basters maak dit besonder geskik vir kuilvoerproduksie. Die basters beskik oor uitstekende vroeë groeikragtigheid en hulle is enkelkoppig met ’n goeie staanvermoë. Dit is ’n baie gesonde planttipe met goeie algemene siekteverdraagsaamheid en

PAN 5R-590R

spesifiek diplodia kopvrot- en bruinroesverdraagsaamheid. PAN 5A-154 en PAN 5R-554R: Droëland: Hierdie basters is opwindende toevoegings tot die PANNARpakket. Hulle presteer uitstekend in die PANNAR-kultivarevaluasieprogram oor ’n wye verskeidenheid van omgewingstoestande, wat dui op goeie opbrengsstabiliteit en aanpasbaarheid. Die basters kan by lae plantbevolkings meerkoppig wees. Dit handhaaf ’n redelike vaste kopgrootte met ’n mooi, diep-oranje graantipe. PAN 5A-154 is ’n stabiele spanmaat vir PAN 5A-182 en word as deel van ’n geelpakket aanbeveel om die risiko ten opsigte van die omgewingsfaktore te versprei. Besproeiing: Dit kan met groot sukses aangeplant word waar slegs ’n enkele oes onder besproeiing of aanvullende besproeiing beplan word. Die basters beskik oor goeie staanvermoë en algemene siekteverdraagsaamheid en toon goeie verdraagsaamheid teen diplodia kopvrot.

• Sojabone presteer puik

PANNAR se sojaboonkultivars is jaar na jaar die toppresteerders in nasionale proewe – die resultaat van die mees omvattende sojaboon-evalueringsprogram in Suid-Afrika. Die pakket is ’n bewese en veilige keuse met ongeëwenaarde stabiliteit by verskillende opbrengspotensiaalvlakke en oor verskillende produksiegebiede. PANNAR bied ’n volledige pakket van groeiklasse vir elke produksiegebied/plantdatumkombinasie. PANNAR het toegang tot die beste kommersiële sojaboonkultivars, hetsy plaaslik of in die buiteland ontwikkel. PANNAR se beleid is om die beste moontlike kultivars in die SuidAfrikaanse mark vry te stel, ongeag vanwaar hulle afkomstig is. Wat meer is, indien ’n kultivar in ons kultivarreeks voorkom, het jy die gemoedsrus dat dit reeds deeglik deur die omvattendste evalueringsprogram in Suid-Afrika getoets is. ProAgri 229 – Maart / March 2019 17

PAN 1653R Hierdie is ’n kultivar met smal blare soortgelyk aan die ou bekende PAN 737R. Die smal blaarvorm gee beter ligindringing in die plantry. Dit is ’n korter planttipe as die ander kultivars in die medium en later groeiklasse, het goeie staanvermoë en is wyd aangepas. Dit pas in die ses-groeiklas, geskik vir aanplanting in die gematigde en warm droëlandproduksiegebiede. PAN 1644R en PAN 1653R is goeie aanvullende kultivars vir die gevestigde staatmakers, PAN 1521R en PAN 1623R.

Groeiklas (MG)

Koel gebiede

Vinnig (4-5) Medium (5-6) Laat (6-7)

PAN 1454R PAN 1532R PAN 1521R

PAN 3541 is ’n nuwe mediumgroeiseisoenkultivar bestem as die nuwe vlagskip en om PAN 3471 in die toekoms te vervang. PAN 3541 stel ’n nuwe standaard vir opbrengs in die mediumgroeiklas en bied boonop goeie strooisterkte, staanvermoë en verdraagsaamheid teen die heersende streep- en blaarroespatotipes. Die PANNAR-pakket is ’n besliste keuse vir die besproeiingsboer.

AgriGids Gewasproduksie

PAN 1644R Indien jy tans PAN 1623R aanplant, kan jy gerus PAN 1644R probeer. Dit pas in die ses-groeiklas en is ideaal as ’n aanvullende kultivar in ’n sojaboonpakket in die gematigde en warm droëlandgebiede. Alhoewel baie van die eienskappe soortgelyk aan PAN 1623R is, het dit ’n paar verbeterde eienskappe, wat dit selfs meer veelsydig maak.

PAN 3541 Dawid Potgieter, sonneblomboer van Oranjeville in die goeie ou Vrystaat, en Corné van der Westhuizen, een van PANNAR se op-en-wakker landboukundiges, wys hoe lyk die soort sonneblom waaroor ’n boer opgewonde kan raak.

Oostelike gematigde gebiede PAN 1454R PAN 1532R PAN 1521R PAN 1623R PAN 1644R PAN 1653R

Westelike droë, gematigde gebiede

PAN PAN PAN PAN

1521R 1623R 1644R 1653R

Warm gebiede (besproeiing) PAN 1532R PAN 1521R

Sojaboonaanbevelings vir die verskillende produksiegebiede: PAN 1521R en PAN 1623R is twee gevestigde kultivars met uitsonderlike prestasie en stabiliteit. Hulle word aangevul deur PAN 1532R, ’n eﬀens vinniger alternatief, en die twee nuwe kultivars: PAN 1644R en PAN 1653R.

• Koring kraai koning

PANNAR bied ’n gedugte koringpakket vir produksie op droëland en onder besproeiing. Die uitstekende resultate in die LNR-Kleingraaninstituut se nasionale proewe bevestig die uitstekende opbrengspotensiaal, stabiliteit en aanpasbaarheid in die verskillende produksiegebiede. PAN3541: In die onderskeie besproeiingsgebiede is PANNAR letterlik ’n “eenstopsaadverskaﬀer”. Die pakket van lentetipes spog met hoëopbrengspotensiaal-besproeiingskultivars wat in drie groeiklasse verdeel word, naamlik medium-laat, medium en medium-vinnig. Die pakket bestaan uit PAN 3497, PAN 3471, PAN 3541 en PAN 3400. PAN 3497, met sy ietwat langer groeitydperk as PAN 3471, is meer geskik vir vroeë aanplantings. PAN 3400, is met sy kort groeitydperk en uitstekende opbrengspotensiaal ideaal vir later aanplantings. www.proagri.co.za

Drie slimkop-landboustudente van Tukkies, Charné du Toit, Jean Annandale en Lize Elliot, het hulle verwonder aan die toewyding, wetenskap en kundigheid waarvan PANNAR se DelmasExtravaganza spreek en soek nou ’n bietjie lafenis in die ruimhartige verversingstent. Links: Christo Ferreira en sy pa, Hannes, van Perdekop naby Standerton bekyk van die sojaboonkultivars wat Pannar bied. Vir meer inligting oor PANNAR se puik produkte en rotsvaste rugsteun aan die boer, praat met Christin Hunter, bemarkingskommunikasiebestuurder 033-4139561 of e-pos christin.hunter@pannar.co.za. Besoek ook www.pannar.com en verwonder jou aan al die maniere waarop PANNAR die boer se lewe makliker en sy boerdery winsgewender maak. ProAgri 229 – Maart / March 2019 19

Xander Pieterse:

+27(0)79-524-0934

> xander@proagri.co.za

Tiny Smit:

+27(0)82-698-3353

> tiny@proagri.co.za

Johan Swartz:

+27(0)71-599-9417

> johan@proagri.co.za

Gerhard Potgieter:

+27(0)74-694-4422

> gerhard@proagri.co.za

Anelda Strauss:

+27(0)74-424-0055

> anelda@proagri.co.za

ie son is noodsaaklik vir vrugteproduksie, maar die Afrikason se geniepsige strale kan ՚n belowende uitvoeroes se gehalte lelik knou. Net so kan ՚n haelbui jou kontrakvrugte verander in ՚n bakkie-oes. Permanente netstrukture kan ՚n oplossing bied, maar dit is duur, dit veroorsaak langtermyn bevrugting- en hanteringsprobleme en as die wind so ՚n struktuur beetkry en beskadig, is daar groot skade. Drape Net SA het die oplossing. Hulle drapeernette is bekostigbaar, maklik hanteerbaar met hulle unieke toediener en wetenskaplik ontwikkel om die regte ligspektrum deur te laat vir die vrugsoort terwyl dit die kosbare oes beskerm. Anton Müller, ՚n konsultant van KROMCO wat boere in die vrugtemekka, Elgin,Grabouw, Vyeboom en Villiersdorp, ondersteun, het toetse op verskillende boorde gedoen met uitstekende resultate. Appelboorde wat met die nette toegemaak is het 20 tot 30% meer Klas 1-appels gelewer as die boorde wat as kontrole oopgelaat is. Die vernaamste rede was beskerming teen die son.

Hou motte uit. Boere kan ook ՚n verlaging in “blos” (blush) van groen appels verwag. Daar was ook merkbaar minder mot- en stinkgoggaskade, omdat die motte net nie by die vrugte kan uitkom nie. ՚n Goeie belegging Beter gehalte vrugte beteken meer geld in die sak. Anton sê net deur die vermeerdering van Klas 1-vrugte kan ՚n boer tot R1 200 meer per ton vrugte aan die boom verwag. Elke boer se inkomste en elke boord se drag verskil, maar Anton sê afhangend van die tonnemaat en soort gewas kan dit die inkomste per hektaar met R95 000 tot R100 000 verhoog. Die aankoopkoste van die net is ongeveer R100 000 per hektaar (met ՚n rywydte van 4,5 meter) en die net behoort met goeie sorg tien jaar en meer se diens te lewer. ՚n Vaste netstruktuur kos ongeveer R300 000 per hektaar en dan is die net

Granny Smith-appels onder Drape Net. Trek beskerming oor jou oes.

Die kontroleboord se appels. www.proagri.co.za

So lyk ՚n sitrusboord onder Drape Net – netjies en veilig vir perfekte vrugteproduksie.

Bestel jou net vir die nuwe seisoen voor einde Mei by Drape Net SA. Stuur ՚n e-pos aan Jan le Roux by drapenet@gmail.com of kwamvelo@iafrica.com, bel hom by 074-104-6880 of gaan soek Drape Net SA op Facebook. Daar is video’s wat presies wys hoe dit werk. ProAgri 229 – Maart / March 2019 21

AgriGids

“Daar was ՚n dramatiese vermindering in sonskade,” sê Anton. Toetse in 2017 het getoon dat net 8,5% van die appels sonskade opgedoen het teenoor 30,8% in die oop boorde. In 2018 was daar 5% sonskade onder die nette teenoor 27% in die oop boorde. Anton sê chemiese produkte het al in die verlede gehelp om sonskade te voorkom, maar nie om appels wat Klas 3 sou wees tot by Klas 1 te help, soos die nette nie.

So werk dit Die nette word verskaf in 100-meterrolle van 6 of 12 meter wyd. Dit is ՚n uitstekende gehalte net, 1,2 tot 3 mm gepatenteerde “non-run” weef, wat beteken dat dit nie soos ՚n sykous kan leer nie. Dit is beskikbaar in 20% swart of wit. Die swart net word gebruik vir groen vrugte en die wit vir ander kleure vrugte of vrugte wat meer lig en temperatuurwisseling nodig het. Die net word uitgerol na die blomstadium sodra die vruggies begin vorm tot die oes af is. Die bome is dan oop vir groei, snoei, spuit en bevrugting. Drape Net SA se toediener kan agter enige boordtrekker met ՚n driepunt gehaak word. Die net word met ՚n teleskopiese arm van ՚n roller af gelig en oor die bome getrek. Werkers loop weerskante van die ry en trek die kante van die net af oor die bome. Vir oprol werk die proses net anders-om. Die kante word net opgelig sodat dit deur ringe aan die teleskopiese arm ingekatrol kan word. Vir oes kan werkers die net tot op die takke lig om al die vrugte by te kom. Toetse word tans deur professor Dharini Sivakumar van die Tshwane University of Technology gedoen om die doeltreﬀendheid vir avokado’s te toets. Toetse word ook gedoen op granate, lietsjies, makadamianeute, mango’s en pruime. Appel-, peer-, perske- en sitrusboere gebruik alreeds die nette met groot sukses vir beskerming teen sonbrand, hael, windskade, insekte, vlermuise en voëls.

Gewasproduksie

Drape Net SA: Beskerm die vrug op jou arbeid

die hele tyd aan die son se UV-strale blootgestel.

deur Du Preez de Villiers

onnox is met reg ’n beroemde en geëerde naam op plase regoor SuidAfrika. Net soos Bonnox, het Jasmynplaas en -padstal by Hartbeespoortdam ook al ’n huishoudelike naam geword. Hierdie veelsydige onderneming kry dit reg om op ’n klein stukkie grond feitlik al die landbouprodukte vir hulle boeremark en restaurant in die dorp te produseer. Hulle boer letterlik met honderde verskillende gewasse en diere. Andries van Niekerk is die gewasbestuurder op Jasmyn, wat ’n klipgooi

van die dam in Meerhof geleë is. Hy moes onlangs weer heinings span en Bonnox was natuurlik sy eerste keuse. “Ek het Bonnox op die plaas gekry. Des Erasmus, een van die eienaars, het dit al jare gelede begin gebruik om die plaas af te rond en die diere en gewasse te beskerm en bymekaar te hou.” Jasmyn het amper 300 Jerseys waarvan 180 koeie in melk is en dit was ’n ruk gelede weer tyd om vir hulle nuwe kampe te span. Andries het ook ’n pekanneutboord geplant en die jong boompies moes toegemaak word “Ek het ses maande gelede so 16 rolle van Bonnox se 1,2-meter heining gekoop om die Jerseys se kampe te span en om die nuut aangeplante pekanneutbome te beskerm,” sê Andries. Drie arbeiders was nodig om die pale te plant en die ankerdrade vas te maak. Daarna het dit vinnig geloop en ons kon in ’n baie kort tydjie klaarmaak.

Andries van Niekerk wys hoe hy Jasmyn-plaas se nuut aangeplante pekanneutbome met 1,2-meter Bonnox en skudunet teen die elemente beskerm.

Die vyeboord en die dorpers wat die gras moet kort hou, word met Bonnox se netjiese 1-meter heining toegespan. www.proagri.co.za

Bonnox het ’n heining vir elke doel. Skakel Bonnox by 012-666-8717 of 076-169-9068, of stuur ’n e-pos na gerda@bonnox.co.za, linda@bonnox.co.za of zane@bonnox.co.za. Besoek ook Bonnox se webwerf by www.bonnox.co.za om met hulle wye reeks produkte en nuttige inligting kennis te maak. ProAgri 229 – Maart / March 2019 23

AgriGids

Al Jasmyn se varsmelk en melk vir hulle suiwelprodukte word deur hierdie Jerseys verskaf wat netjies en veilig met Bonnox se 1,2-meter heining toegespan is.

Vee en Wild

Veeldoelige Bonnox werk in ’n veelsydige boerdery

“Ons het destyds ons eie trekklampe gemaak wat ek hierdie keer weer gebruik het. Dit werk baie maklik en mooi om die heining deeglik styf te span.” Andries wil in die toekoms nog ’n paar kampies toespan sodra die voorbereidingswerk gedoen is, maar hy het ’n ander nuutskeppende plan met Bonnox se gewone staaldraad. ''Ek wil houtpale aan weerskante van elke ry vyebome plant en dan ’n paar lyne Bonnox-staaldraad tussenin span om die vyebome se takke soos druiwelote daarteen te laat oprank. Dit sal die spuit, behandeling en oes van die vrugte soveel makliker maak...” “Bonnox is ’n baie goeie en betroubare produk en ons het nog geen probleme gehad nie. Die draad roes nie, dit breek nie as jy dit styftrek nie en dit is regdeur volversink,” sê hy. Die ander boere kan maar Bonnox koop, hoekom wil jy sukkel? Christo van Wyk is Jasmyn-plaas se veebestuurder en hy is ook ’n Bonnox-man. “Ons gebruik dit baie suksesvol vir die klein kalfies (van speen tot nege maande oud) se kampies, want hulle kruip maklik deur die gewone draad met die 6- tot 8-duim gapings. Dieselfde geld vir die skape. Hulle kan onmoontlik deur ’n Bonnoxheining kruip.”

Meadow se indrukwekkende voerfabriek en geel vragmotors het drie jaar gelede ՚n bekende gesig in Standerton geword.

eadow het geen bekendstelling onder Suid-Afrikaanse veeboere nodig nie. As deel van die Astral-groep wat ՚n reuse aandeel in Suid-Afrika se hoenderproduksieketting het - van genetikaproduksie tot verskeie hoendervleis- en eierprodusenthandelsmerke, verskaf Meadow hoë-gehalte geformuleerde hoendervoer. Die reuse onderneming vervaardig ook volledige reekse vir ander vee. Meadow se voerfabrieke is mooi oor die land versprei. Hulle vervaardig voer in Randfontein, Delmas, Pietermaritz-

burg, Port Elizabeth, Ladismith en die Paarl. Daar is ook Meadow-fabrieke in Mosambiek en Zambië. ՚n Paar jaar gelede is daar ՚n gat in die Meadow-verspreidingsnetwerk geïdentifiseer. Standerton is sentraal in die oostelike sojaboon- en mieliestreek geleë en is omring deur verskeie Astral-hoenderplase. ՚n Fabriek moes daar opgerig word. Meadow het dus drie jaar gelede ՚n wêreldklas hoendervoerfabriek in Standerton gebou. Dit is baie meer energiedoeltreffend as hulle ouer fabrieke en ander fabrieke in Suid-Afrika. Die fabriek kan hoenderkos ook baie goedkoper vervaardig omdat minder arbeid en meer doeltreffende masjiene gebruik word. Nou kan Meadow ook hulle hoenderplase baie goedkoper van voer voorsien, wat hulle ՚n reuse sprong vorentoe in hierdie uiters mededingende mark bied. Die Standertonfabriek voorsien slegs voer intern aan die Lede van die landboumedia was baie beïndruk toe hoenderprodusente in hulle onlangs deur Meadow se netjiese en skoon die Astral-groep. Die hoendervoerfabriek in Standerton geneem is.

www.proagri.co.za

Meadow Standerton se produksiebestuurder, Boysie Naidoo en Meadow se besturende direkteur, Michael Schmitz, verduidelik aan die media hoe ՚n hoogs gevorderde voerfabriek werk. en bly 24 uur per dag oor 6 dae van die week aan die gang. Dit sluit vervaardiging en aflewering in. Meadow het ook opwindende toekomsplanne vir die fabriek. Twee 100-ton olietenks is reeds opgerig en tans word daar ook vyf 1 000-ton oliekoeksilo’s en een 5 000-ton mieliesilo vir die tweede fase van die uitbreiding opgerig. Mineraal-elemente gaan in die toekoms met blaaslyne in die silo’s geblaas word om die berging in sakke te minimaliseer. Hierdie verbeteringe en uitbreidings gaan ՚n bykomende produksie van 50 000 ton per maand moontlik maak. ProAgri 229 – Maart / March 2019 25

AgriGids

Meadow maak veilige voer

Vee en Wild

fabriek het ՚n vervaardigingsvermoë van 80 ton per uur (meer as twee gelede vragmotors vol) of 40 000 ton per maand. Daar is ook baie bykomende ruimte vir verdere uitbreidings. In 2018 het die Standerton-fabriek ՚n gemiddeld van 29 065 ton voer per maand na Astral se eenhede in die volgende skakel van hulle vervaardigingsketting aangery. Alles word in massa gelewer. Die Standertonfabriek se vloot bestaan uit twaalf 36-ton, en drie 30-ton grootmaatvragmotors. Grondstowwe kan teen 240 ton per uur by die fabriek ontvang word en teen 120 ton per uur gemaal word. Twee 40-ton verpillingsmasjiene, wat ook ensieme en olies kan toedien, kan hulle taak teen 80 ton per uur verrig. Tot op hede het Standerton 1,51-miljoen ton hoendervoer vervaardig. Die fabriek gee werk aan 133 mense

AFMA verseker veilige voer vir veilige kos D

ie gehalte en veiligheid van ons vleis kan teruggevoer word na die voer wat die vee op plase en in voerkrale vreet. In elke bedryf is daar kansvatters, maar gelukkig is daar ՚n organisasie wat uitmuntende stelsels gevestig het om te verseker dat die veeboer en verbruiker met ՚n geruste hart op ՚n Saterdagmiddag sy hoenderborsie of biefstuk kan geniet. Animal Feed Manufacturers Association of South Africa (AFMA) se leuse is veilige voer vir veilige kos en is die amptelike bedryfsverteenwoordigende liggaam in die vee-, voer- en groter landbou-omgewing wat deur Wet 36 van 1947 gereguleer word. Voervervaardiging het na 1930 begin. In 1945 is die organisasie, Compound Feed Manufacturers gestig en in 1988 het die naam na AFMA (Animal Feed Manufacturers Organisation) verander. AFMA is ՚n nie-winsgewende, Artikel 21-organisasie en word slegs deur ledegeld befonds. AFMA verteenwoordig die volle voerbedryf. Hulle visie is om die voerbedryf volhoubaar te ondersteun en te verbeter deur verantwoordelik binne in die voedselketting te werk te gaan om veilige voer vir veilige kos te verseker. Hulle hooffokus in die waardeketting is voerveiligheid, kosveiligheid, naspeurbaarheid en verbruikersveiligheid. AFMA se deurlopende strategie is om: • Invloed in die landbou uit te oefen • ՚n Bedryfsprofiel en bestuursinligting aan lede te verskaf • Opleiding en vaardigheidsontwikkeling te verskaf • Kommunikasie en geleenthede (intern en ekstern) te organiseer • Streeksaktiwiteite vir Southern African Feed Manufacturers’ Association (SAFMA) organiseer en • Ledewerwing Hulle verseker dat die voerbedryf uit een mond praat en beskerm ook die belange van voervervaardigers. Verder moet hulle ՚n ogie oor voerwetgewing en bedryfstandaarde hou. AFMA bly volhoubaar deur ledegeld-

www.proagri.co.za

Elmund Raboshakga is Meadow se voedingskundige. Sy laboratoriumpersoneel het die uiters belangrike taak om te sorg dat elke ton voer wat die fabriek in- en uitgaan aan AFMA se standaarde voldoen. Skakel vir Roelof Booysen by 082-779-8375 of e-pos roelof.booysen@meadowfeeds.co.za om meer oor Meadow se spogprodukte uit te vind.

Personeel van AFMA en Meadow by die Standerton voermeule.

bydraes en onderneem ook oudits op hulle lede wat op die lang duur baie waardevol vir vervaardigers is. Geen onderneming wat sy sout werd is kan sonder ՚n onafhanklike kontroleur suksesvol en met vertroue handel dryf, of vertroue afdwing nie. AFMA se 150 lede bestaan uit 71 voervervaardigers en 79 assosiaatlede wat onder andere graanhandelaars, voermengselvervaardigers, produkverskaffers en toerustingverskaffers insluit. AFMA het ook lede in ander SADC-lande. Vir meer inligting kan AFMA by 012-663-9097 geskakel word. Stuur ՚n e-pos na admin@afma.co.za of besoek hulle webwerf by www.afma.co.za vir meer inligting.

Die belangrike taak om te sorg dat ons dierlike voedsel veilig is, rus op De Wet Boshoﬀ, uitvoerende direkteur van AFMA se skouers. ProAgri 229 – Maart / March 2019 27

AgriGids

Vee en Wild

Meadow Standerton se hoendervoerfabriek vervaardig ՚n wye verskeidenheid voerprodukte en -reekse wat net bestem is vir interne gebruik in die Astral-groep.

ins is die hoofdoel van enige veeboerdery. Die belangrikste faktore wat winsgewendheid bepaal, is die vrugbaarheid van diere asook die groei van hulle nageslag en dit is regstreeks afhanklik van die voedingstatus van die dier. Hoogs produserende diere benodig ’n wye verskeidenheid makro- en mikro-voedingstowwe teen die regte vlakke en in die korrekte balans, om optimaal te produseer. Makro-voedingstowwe sluit energie, proteïene en makro-minerale soos fosfaat in, terwyl mikro-voedingstowwe ’n wye reeks spoorminerale en sommige vitamiene insluit. Bespaar voerkoste Voerkoste kan tot 75% van die totale bedryfskostes van ’n intensiewe veeboerdery beloop. Dit is dus noodsaaklik Herkouers Uitgroei en afronding van grootvee Uitgroei en afronding van kleinvee Verrykte heelgrane vir kleinvee Kruipvoere vir lammers en kalwers Uitgroei van kalwers jonger as 6 maande Ureumbevattende suiwelmele en -volvoere Ureumvrye suiwelmele en -volvoere Droë-seisoen lekaanvullings (hoë fosfaat)

dat veeboere voortdurend alle moontlikhede ondersoek om voeruitgawes te besnoei sonder om die gehalte van die voer nadelig te beïnvloed. Een van die eenvoudigste maniere om voerkoste te bespaar, is om die grootste moontlike gedeelte van die voedingstowwe self te produseer, aangesien dit altyd goedkoper is as aangekoopte voedingstowwe. Dit is dus algemene praktyk dat boere hulle eie ruvoer/hooi en graan produseer en ’n konsentraat aankoop om die finale voer te balanseer. Hoe groter die deel wat self geproduseer is, hoe kleiner die gedeelte wat aangekoop moet word en hoe goedkoper is die voer per eenheid voedingstof. Unieke reeks konsentrate Die Feedtek-reeks konsentrate is volgens hierdie beginsel ontwikkel. In

Professionele tegniese dienste ’n Veeboer wat voer met Feedtekkonsentrate meng, gebruik nie net die produkte nie, maar word ondersteun deur ’n persoonlike en volledige tegniese ondersteuningsdiens. Dit sluit in identifisering en evaluering van geskikte grondstowwe, voerformulasies, voedingsbestuur, asook hulp met finansiële beplanning en besluitneming.

Droë-seisoen lekaanvullings (lae fosfaat) Groen-seisoen lekaanvullings Buffer van hoë kragvoerdiëte

Produk Beef Gainer 110 Mutton Gainer 125 Choc Grain 69 Lamb Creep 80 Calf Gainer 65 Milkmaker 72 Milkmaker 59 Veld Grazer 128 Veld Grazer 154 Econo Grazer 213 Green Grazer 126 Buffer Pak

Reg. no.* V16140 V16141 V16147 V23497 V16144 V16143 V16142 V23495 V16146 V23496 V16145 V27811

Verpakking 18 kg 16 kg 20 kg 20 kg 16 kg 22 kg 16 kg 25 kg 22 kg 25 kg 20 kg 6 kg

Wild Aanvullings en volvoere vir wild

Produk Game Macro

Reg. no.* V30232

Verpakking 20 kg

Varke Uitgroei van groeivarke Voer van volwasse teelvarke

Produk Macropig Grower Macropig Breeder

Reg. no.* V24573 V24574

Verpakking 16 kg 16 kg

Pluimvee Voer van braaikuikens Voer van lêhenne

Produk Broiler Macro Layer Macro

Reg. no.* V24345 V24346

Verpakking 19 kg 19 kg

Produk

Reg. no.* V16137 V16138 V16136 V16139

Verpakking 19 kg 14 kg 18 kg 21 kg

Volstruise Uitgroei van volstruise (0 – 6 maande) Afronding van volstruise (7 – 10 maande) Broeivoere vir volwasse volstruise Onderhoud van volwasse volstruise *Volgens Wet 36 van 1947

www.proagri.co.za

Ostrich Starter Grower Macro

Ostrich Finisher Macro Ostrich Breeder Macro Ostrich Maintainer Macro

Vir meer inligting, besoek Feedtek se webtuiste by www.feedtek. co.za, skakel 086-111-5362 of stuur ’n e-pos aan info@feedtek.co.za.

ProAgri 229 – Maart / March 2019 29

AgriGids

Jou vee sal net so dankbaar wees vir Feedtek se konsentraatreekse as jou beursie.

Vee en Wild

Maak wins met eie voermengsels

teenstelling met ander konsentraatreekse wat meestal draers, asook ’n groot komponent natuurlike proteïen insluit, bevat die Feedtek reeks geen draers of natuurlike proteïen nie en is dus hoogs gekonsentreerd. Draers verhoog vervoerkoste per eenheid voedingstof, terwyl natuurlike proteïen goedkoper self geproduseer of plaaslik aangekoop kan word deur byvoorbeeld koöperasies of kommoditeitshandelaars. Die Feedtek-reeks bevat ook uiters lae vogvlakke, wat nie net vervoerkoste bespaar nie, maar ook die rakleeftyd van die produkte verleng. Die Feedtek-reeks word vervaardig deur SA Premix, ’n spesialis-voormengselvervaardiger, volgens baie streng gehaltebeheer en standaarde, insluitend FAMI-QS®. Die samestelling van elke sak produk word dus gewaarborg vir volkome gemoedsrus. Die reeks word reeds sedert 2001 landswyd suksesvol gebruik. Die Feedtek-span bestaan uit 10 professioneel geregistreerde veekundiges met meer as 150 jaar gesamentlike ondervinding, ondersteun deur ’n span opgeleide agente landswyd.

Vul jou lewe met voëlgesang…in ՚n boek! Jy hoef nie ՚n gesoute voëlkyker te wees om hierdie pragpublikasie van Briza Publikasies te geniet nie. Slim tegnologie maak dit moontlik om saam met die skitterende foto’s van Suid-Afrika se wye reeks voëlspesies ook te luister hoe hulle sing! Die publikasie, Sappi Voëls van SuidAfrika, saamgestel deur Saartjie Kidson en Herman van Niekerk, (ISBN 978-1-92021732-7) se vyfde druk het onlangs verskyn en is ‘n MOET op die koffietafel van enigeen wat die land se voëllewe waardeer. Saam met die elektroniese klankleser wat soos ՚n klein wonderwerkie elke voël se geroep uit sy foto optower, sal die boek ure se ononderbroke genot verseker. Dit is werklik ‘n omvattende werk met volledige spesiebeskrywings en agtergrondinligting oor die wonderwêreld van voëls. Die voëls is in vier hoofgroepe verdeel: • Water- en vleilandvoëls • Bos- en boomlandskapvoëls • Roofvoëls en aasvreters • Veldlandskapvoëls

Naamgidse in Afrikaans, Engels en die wetenskaplike name agter in die 320-bladsy boek gaan jou help om dadelik enige voël se beskrywing te vind. Die klank- en kleurprag van die voëls word aangevul deur die raakvat Afrikaanse beskrywings en name wat op die tong rol soos baardmannetjie, rooioorlangstertjie, swaelstertbyvreter, diederikkie, koekoek, bontkiewiet en aai-aai die witborskraai. Sappi is die hoofborg van die publikasie en Steve Binnie, die hoofuitvoerende beampte, sê in sy voorwoord dat natuurbewaring baie belangrik vir die maatskappy is. ‘n Derde van hulle eiendom is nie beplant nie en word volgens biodeversiteitbewaringsriglyne bestuur. Meer as 450 voëlspesies, insluitend ‘n aantal bedreigde spesies, is al hier waargeneem. Kliek op elke foto om die verskillende voëlklanke te hoor.

Met die maklik verstaanbare sleutelgidssimbole kan jy dadelik sien wat die spesie se habitat, broeiwyse, grootte en sosiale gedrag is.

Die boek, saam met die klankleser, sal een van die kosbaarste geskenke wees wat jy aan jouself of ‘n spesiale persoon in jou lewe kan gee. Gebruik dit vir opvoeding, voëlkyk of sommer net ‘n skatkis vol vreugde in jou sitkamer of agterplaas. Besoek www.briza.co.za om jou eksemplaar en klankleser te bestel teen R985. Een gelukkige ProAgri-leser kan ook ՚n eksemplaar van die boek wen (klankleser uitgesluit). Stuur vir ons jou mooiste foto van ՚n voël wat ons kan publiseer. Net een foto per deelnemer. Foto’s moet groter as 1 mb wees en die keuse van die wenfoto sal berus by die redakteur. Inskrywings sluit op Vrydag 22 Maart en die wenner sal op 27 Maart in ProAgri se e-nuusbrief aangekondig word. Stuur jou foto na esta@proagri.co.za.

– die voorste voermenger

Gouer – deegliker – duursamer – ekonomieser

Kontak ons kantoor by 016-365-5799 Adam van Aswegen: 078-457-0952 Epos: sales@inttrac.co.za Webwerf: www.inttrac.co.za of kontak: Frans Jacobs - 082-921-2520

ProAgri 229 – Maart / March 2019 NAMPO

• Duitse tegnologie op sy beste • 5 m3 tot 24 m3 • Ratkasaandrywing – geen kettings • Lae draaispoed, lae slytasie, lae instandhouding • Kerf en meng vinnig en deeglik • Vlekvryestaalbeskerming vir wurmrande • Lang lewensduur • Verg min trekkerkrag – bespaar brandstof

www.proagri.co.za

Kanna se goedkoper wolperse pers wol net so doeltreﬀend as hulle outomatiese model.

Kanna man dan nie skaapwerk makliker maak nie? Almal pers die wol ewe stewig om besparings op baalsakke en vervoer te bewerkstellig. Die goedkoper modelle het nie skale nie, maar dit kan opsioneel ekstra bestel word. Kalmeer en beheer skape Om skape te doseer, te mikskeer en af te tas is nou die maklikste werk op aarde... te danke aan Kanna se skaapvervoerband. Die vervoerband is op wiele sodat dit agter ’n bakkie of trekker gesleep kan word en enige plek kan werk. Dit word voor aan die drukgang geplaas en òf elektries òf van ’n trekker se hidrouliese stelsel af aangedryf. Dit bestaan uit twee vervoerbande in ’n V-vorm wat die skaap netjies van sy pootjies

Skaapwerk is kinderspeletjies met Kanna se skaapvervoerband. www.proagri.co.za

af lig en sagkens, maar onverbiddelik, vorentoe beweeg. Beheerknoppe is byderhand sodat die vervoerband se spoed verstel kan word of sodat dit gestop kan word wannneer nodig. ’n Netjiese raamwerk hou die doseermiddel en pype sodat dit nie op die rug gedra hoef te word nie. Die skaapvervoerband bespaar hope tyd, moeite en arbeid en help die boer om sy werk gou en doeltreffend af te handel sonder oormatige spanning vir die skape. Kanna vervaardig ook spesiale wolbakke en ’n vindingryke ronde wolklastafel wat kan draai sodat ’n mens op een plek kan staan en werk.

Vir meer inligting oor Kanna se werktuie wat die boer se lewe makliker maak, praat met Willa Nolte by 072-333-1051 of stuur ’n e-pos aan willa@kannaindustries.co.za. Besoek ook www.kannaindustries.co.za. ProAgri 229 – Maart / March 2019 31

AgriGids

eter, makliker, gouer, meer doeltreffend en bekostigbaar – dit is die mikpunte van Kanna, die vernuftige ontwerper en vervaardiger van toerusting wat die boer se werk flink laat vlot, sy lewe makliker en sy boerdery meer winsgewend te maak. Dit is ook geen wonder nie, want al Kanna se planne kom so reg van die plaas en praktiese boerdery-omstandighede af. Die boere praat en Kanna luister. Daarvan getuig hulle nuwe, meer bekostigbare model wolpers vir kleiner skeerhuise waarvoor Kanna se ten volle outomatiese model ’n bietjie te gevorderd is. Die nuwe model is met net soveel sorg ontwerp en vervaardig en pers wol net so doeltreffend as die gevorderde model, maar dit is goedkoper omdat die mens ’n bietjie meer van die werk doen en die masjien ’n bietjie minder. Dit is in twee weergawes beskikbaar: Elektries-hidroulies (3 tot 4 bale per uur) en hand-hidroulies (2 tot 3 bale per uur). Die outomatiese model pers maklik 6 bale per uur, maar is ’n bietjie duurder. Al die modelle werk maklik omdat die penne nie deur die wol gesteek hoef te word nie, maar bo die wol, en staan op wiele sodat dit enige plek kan werk.

Vee en Wild

ProAgri 229 â&#x20AC;&#x201C; Maart / March 2019 NAMPO

www.proagri.co.za

erkgewers moet daagliks sakerisiko’s bestuur ten einde die onderneming se winsgewendheid en volhoubaarheid te verseker. Beperkende arbeidsregulasies is een van die mees problematiese faktore vir sakeeienaars in Suid-Afrika. Vandag is dit ՚n moderne neiging onder sake-eienaars om nie-kernbedrywighede, soos sekuriteit, finansiële dienste, vervoer en bemarking, uit te kontrakteer. Dit gun die werkgewer meer tyd om aan sy kernbedryf aandag te gee.

Kan die instelling werkgewers verteenwoordig by die KVBA, Bedingingsrade en die Arbeidshof? Let wel dat slegs ՚n werkgewersorganisasie wat by die Departement van Arbeid geregistreer is verskyningsreg het in hierdie forums.

Wat is die opsies? Die oomblik wanneer daar ՚n werkgewer-werknemerverhouding ontstaan, is daar streng wetlike vereistes waaraan werkgewers moet voldoen, ongeag die aantal werknemers. Om aan hierdie vereistes te voldoen, is daar ՚n paar opsies wat die werkgewer kan oorweeg:

• Bied die instelling ՚n kostedoeltreffende oplossing?

Intern: Die werkgewer hanteer dit self en skep die kapasiteit intern deur byvoorbeeld ՚n regskundige (arbeidsreg) voltyds in diens te neem. Uitkontrakteer: Die werkgewer maak gebruik van die dienste van een van die volgende: - Plaaslike prokureur - Arbeidskonsultant - Ongeregistreerde werkgewersorganisasie - Geregistreerde werkgewersorganisasie by die Departement van Arbeid Werkgewers moet duidelik besef dat daar definitiewe verskille tussen hierdie opsies is, wat groot implikasies kan inhou met betrekking tot koste, spesialiskennis, spektrum van dienste, infrastruktuur en beskikbaarheid. Wanneer die werkgewer uitkontrakteer, moet die volgende oorweeg word:

www.proagri.co.za

Spesialiseer die instelling in arbeidsreg? • Het die instelling toepaslike ervaring? • Lewer die instelling spesialisdienste op die werkgewer se perseel?

• Hoe lank bestaan die instelling al en hoe word sakekontinuïteit verseker? • Is daar bestuurskontinuïteit in die instelling? • Dryf werkgewers se behoefte op grondvlak die instelling en kan die werkgewer insette tot die bestuur van die instelling lewer? Evalueer jou arbeidsrisiko Werkgewers kan in gevalle van nienakoming van arbeidswetgewing groot boetes en selfs tronkstraf opgelê word deur die Departement van Arbeid. Hiermee ՚n kort kontrolelys om jou arbeidsrisiko te evalueer: Wetgewing van toepassing – weet jy watter wetgewing is op jou onderneming van toepassing en verstaan jy elkeen van die vereistes waaraan jy moet voldoen? Nasionale minimumloon – betaal jy minstens die nasionale minimumloon? Alhoewel die minimumloon volgens Sektorale Vasstelling 13, wat arbeidsverhoudinge in die landbousektor reguleer, tot en met einde Februarie

2019 vasgestel is teen R16,25 per uur, moet alle werkgewers aan die Nasionale Minimumloonwet wat op 1 Januarie 2019 in werking getree het voldoen. Werkgewers is verplig om minstens die nasionale minimumloon te betaal, wat vasgestel is teen R20,00 per uur vir alle werknemers in Suid-Afrika. Die landbou- en bosbousektore het vrystelling ontvang om 90% van die nasionale minimumloon te betaal, wat bereken is op R18,00 per uur. Hierdie vrystelling is geldig vir twee jaar, waarna alle werkgewers minstens die nasionale minimumloon soos aangekondig moet betaal. Plakkate – vertoon jy opsommings van die Wet op Basiese Diensvoorwaardes, die Wet op Billike Werksgeleenthede en die Wet op Beroepsgesondheid en -veiligheid in die werksplek? Dienskontrakte – is daar ՚n ondertekende dienskontrak met elke werknemer? Gebruik jy die regte tipe dienskontrak en voldoen hierdie dienskontrakte aan alle toepaslike wetgewing? Ander dokumentasie – het jy minstens die volgende in plek en voldoen dit aan wetgewing: teenwoordigheidsregister, salarisstrokies, personeellêers, registrasie vir Werkloosheidsversekeringsfonds en by die Vergoedingskommissaris? Vakbondregte – weet jy wat is jou regte as werkgewer ten opsigte van vakbondbedrywighede? Dissipline in die werksplek – is jou dissiplinêre kode toepaslik en op datum? Volg jy altyd die regte prosedures as dit kom by progressiewe dissipline en dissiplinêre verhore? Dit is baie belangrik om in ag te neem watter rol arbeid in die werksomgewing speel en om te verstaan dat wetgewing tot die werkgewer se voordeel gebruik kan word om die onderneming te beskerm.

ProAgri 229 – Maart / March 2019 33

AgriGids

deur Ansofie van der Walt, LWO Werkgewersorganisasie

Hulpbronbestuur

Bestuur arbeid met die oog op volhoubaarheid

Gelisensieërde Groothandelaars in Brandstofverspreiding

HOOFKANTOOR 082-323-0695 winkelhaak@mweb.co.za nico@winkelhaak.co.za

www.winkelhaak.co.za

ProAgri 229 – Maart / March 2019 NAMPO

www.proagri.co.za

No. 11 Thora Crescent, Wynberg, Sandton, 2090

011•036•1562

www.mipower.co.za

www.proagri.co.za

ProAgri 229 – Maart / March 2019 35

Agri4all 36

ProAgri 229 â&#x20AC;&#x201C; Maart / March 2019

www.

.com

Agri4all

www.

.com

ProAgri 229 â&#x20AC;&#x201C; Maart / March 2019

Agri4all 38

ProAgri 229 â&#x20AC;&#x201C; Maart / March 2019

www.

.com

Agri4all

www.

.com

ProAgri 229 â&#x20AC;&#x201C; Maart / March 2019

Agri4all 40

ProAgri 229 â&#x20AC;&#x201C; Maart / March 2019

www.

.com

Agri4all

www.

.com

ProAgri 229 â&#x20AC;&#x201C; Maart / March 2019 41

Agri4all 42

ProAgri 229 â&#x20AC;&#x201C; Maart / March 2019

www.

.com

Agri4all

www.

.com

ProAgri 229 â&#x20AC;&#x201C; Maart / March 2019 43

Agri4all 44

ProAgri 229 â&#x20AC;&#x201C; Maart / March 2019

www.

.com

Agri4all

www.

.com

ProAgri 229 â&#x20AC;&#x201C; Maart / March 2019 45

Agri4all 46

ProAgri 229 â&#x20AC;&#x201C; Maart / March 2019

www.

.com

Agri4all

www.

.com

ProAgri 229 â&#x20AC;&#x201C; Maart / March 2019 47

Agri4all 48

ProAgri 229 â&#x20AC;&#x201C; Maart / March 2019

www.

.com

Agri4all

www.

.com

ProAgri 229 â&#x20AC;&#x201C; Maart / March 2019 49

Agri4all 50

ProAgri 229 â&#x20AC;&#x201C; Maart / March 2019

www.

.com

Agri4all

www.

.com

ProAgri 229 â&#x20AC;&#x201C; Maart / March 2019 51

Agri4all

Hydraulics Float position, 2 track system

Diesel

678 kg Dry-type foot brake on both rear wheels 25 Hp 1 cylinder 4 stroke 1 5800 rpm

Positive locking differential

Gearbox 3 forward 1 reverse High and low range Friction type clutch

12 Volt, electric start Water cooled Force fed lubrication 300 mm ground clearance

Tractor $ 5 000,00 no VAT applicable

Single ripper plow $ 161,50 no VAT applicable

Henry Kunda

ProAgri 229 â&#x20AC;&#x201C; Maart / March 2019

Two disc plough $ 161,50 no VAT applicable

+26 097 960 8596

750 kg dumper trailer $ 450 excluding VAT

HKunda@RDOAfrica.com

www.rdoafrica.com.zm

www.

.com

Agri4all

www.

.com

ProAgri 229 â&#x20AC;&#x201C; Maart / March 2019 53

Agri4all

Dis Hoe ons Rol!

ROLEGTAND/ ROTARY HOE

Rolegtand/ Rotary Hoe * Complete Implement: * Beams: Solid or Hydraulic Foldable: 3meter to 16meter * Roller Sizes Available: 250 mm - 400 mm

WINDROLLERS

Windkeer * Complete Implement: * Beams: Solid or Hydraulic foldable: 3 meter to 16 meter * Roller Sizes Available: 300 mm - 600 mm

VEELSYDIGHEID/VERSATILITY

Custom Made Designs

Like ons ook op facebook/rippertillage

Bestel betyds jou Rolegtand/Windroller by Christine 082-773-9297

ProAgri 229 â&#x20AC;&#x201C; Maart / March 2019

www.

.com

Agri4all

www.

.com

ProAgri 229 â&#x20AC;&#x201C; Maart / March 2019 55

Agri4all

Alarms - DSC viewed and control from your cell phone Gate Automation / gate monitoring Electric fences / control from your phone CCTV / with analytics / remote view from cell phone offsite monitoring ready

Intercoms / 3 g available up to 4 numbers on one unit Garage automation / Doors Gates - New & repairs Burglar bars Solar - solar system on all your security systems available / solar kits available

Beat the load shedding - run lights/security systems / tv Terms and conditions apply

Tel: 082-444-0116 tokolos@hmts.co.za / www.hmts.co.za

ProAgri 229 â&#x20AC;&#x201C; Maart / March 2019

www.

.com

Agri4all

www.

.com

ProAgri 229 â&#x20AC;&#x201C; Maart / March 2019 57

Agri4all 58

ProAgri 229 â&#x20AC;&#x201C; Maart / March 2019

www.

.com

Maasdraddamme / Mesh dams

Gronddamvoerings / Earth dam liners

Trokseile / Truck Tarps

Hoenderhokgordyne / Chicken run curtains

Opgaardamvoering / Reservoir linings

Kuilvoerseile / Silage Covers

Agri4all

Damvoerings en seile Dam linings and tarps

072-279-3294

www.tatamatarps.co.za

www.

TheSunPays. co.za Solar panels

R590

from per Watt

100L Low pressure solar geyser from

R3 290

200Amp AGM Auxiliary tank included. batteries

R4 595

Solar pump 140 m 4kW/5kVA 48V Inverter rte er from R6

695

R22 845

head @ max x he incl. in nc 9 x 270 Watt panels, ncl. pump & controller

082-515-1655 / 012-734-0915 http://shop.thesunpays.co.za

No installa on included

All prices include Vat / Free delivery 100 km from Cullinan /

Full prices and specs on website www.

.com

ProAgri 229 â&#x20AC;&#x201C; Maart / March 2019 59

Agri4all Jasper Hewitt Cell: 082-773-7544 Email: jasper@rotrixafrica.co.za Andries Bothma Cell: 079-959-3356 Tel: 023-342-3438 Email: sales@rotixafrica.co.za

Gauteng Tobie van den Heever Cell: 082 658 6054. Tel: +27(0)12-736-2121/2103/2323 tobie@iunlimited.co.za

www.rotrixafrica.co.za

Veehanteringsgeriewe Ryno Keeve: 078-460-3322 keeve@lantic.net

Tunnella Tunnels is the sole manufacturer of Stainless-Steel Greenhouse Tunnels in South Africa. Tunnel farming is the future for upcoming-, small- and commercial farming. Benefits are water saving, larger crops, temperature regulating, saving on pesticides, insecticides and maintenance.

Standard size tunnel structures. Prices available on request 3m wide x 6m long x 2m high 10m wide x 30m long x 4m high 5m wide x 9m long x 3m high 12m wide x 30m long x 30m high 5m wide x 12m long x 3m high 10m wide x 12m long x 4m high ...and much more! 10m wide x 15m long x 4m high Tel: 012 7531183 / 012 7553772 Cell: 082 335 3757 Email: tunnellatunnels@vodamail.co.za

Besoek ons facebookblad! Vision Cattlequip

www.visioncattlequip.com 60

ProAgri 229 â&#x20AC;&#x201C; Maart / March 2019

www.tunnelatunnels.co.za

Tunnella Tunnels delivers country wide and exports to all neighbouring countries and internationally.

Section 31 of the Copyright Act 1968 (Cth) gives Tunnella Tunnels the exclusive right to deal with its copyright material, including the right to reproduce the work. Section 36 of the Copyright Act provides that copyright is infringed when a person uses the copyright material in one of the ways exclusively controlled by the copyright owner, without the permission of the copyright owner. Plagiarism (with photos in particular for personal projects) is prohibited and we talking around $50 000 USD per photo should legal action be taken.

www.

.com

Agri4all

DAMVOERINGS en SEILE DAM LINERS & TARPS Trokseile

Kuilvoerseile

Gronddamvoerings Reservoirvoerings

Kantoor: 072-562-2658 www.rainbowtarps.co.za

Your partner in alternative energy

Hoë kwaliteit sonkragprodukte beskikbaar teen bekostigbare pryse. Victron het 5 jaar fabriekswaarborg. Blue nova lithium ion-battery het 10-jaar waarborg. Kwaliteit produkte beteken ’n versekerde terugbetaling op u kapitale uitleg.

Pryse vanaf R250

Moenie dat goedkoop produkte u in die donker laat nie…. Skakel Ska Sk S ka k akel ke ke ell o ons gerus vir ’n gratis kwotasie op u besigheid; werkswinkel of huis, en e vind uit oor ons spesiale pakkette. onthou….! o ons o verkoop nie net sonkragprodukte nie… n ons o installeer ook……

B Beste diens gewaarborg! johan@farmercitysolar.co.za 076-600-4531 Besoek ook ons facebookblad

www.

.com

Kantoor: 071-602-8802 admin@farmercitysolar.co.za www.farmercitysolar.co.za

BElite Technologies fokus op LED-beligtingoplossings vir die boer. Areas sluit in sekuriteit beligting asook groeiligte. Ligte kan vervaardig word in 12, 24, 48VDC of 220VAC weergawes vanaf 2W tot 600W. Ons 220VAC reeks se drywers kan vanaf 90 tot 300V hanteer. BElite se robuuste, unieke LED-ligte-ontwerp maak voorsiening vir energiebesparing tot 70%, met optimale ligververspreiding en kan volgens persoonlike spesifikasie vervaardig word. LED-groeiligte word gebruik om plantopbrengs en eenvormigheid te verbeter asook groeityd te verminder tot en met 50%. LED-groeiligte is ook uiters voordelig in pluimvee. Verskillende ligkombinasies lei tot verbetering van braaikuiken groei, eenvormigheid en karkasopbrengs. Hoër eierproduksie per henhuis, asook verminderde voerverbruik sonder ‘n afname in produksie is in lêhenne bevind.

Jetpark, Boksburg aletdv@belite.co.za / 066-483-3177 / 011-397-6074 39 0 4 ProAgri 229 – Maart / March 2019 61

Agri4all 62

ProAgri 229 â&#x20AC;&#x201C; Maart / March 2019

www.

.com

Agri4all

Jaco en Herman Minnie

082-876-0520 / 082-929-6245 mr4x4andmore@gmail.com

May God bless you according to His riches

No. 1 Nywerheidssingel, Bronkhorstspruit

LOADSHEDDING

keeping you in the dark?

GO SOLAR! FROM

Above is our Wright Ride on Mower, Ritlee 750 Industrial walk behind lawnmower, Ritlee slashers and mulchers, Ritlee wood shaver to make soft animal bedding, and the Ritlee 225 wood chipper also available in PTO, electric, diesel and petrol.

Join us at NAMPO 2019, Stand no E27A and B

www.

.com

- 1.5KW loadshedding backup R21 114 Complete Installation - 5 KW R57 500 Complete Installation - 10 KW R138 000 Complete installation Contact us for more information on the different options

Rolfe: 076-392-2819 ProAgri 229 â&#x20AC;&#x201C; Maart / March 2019 63

Agri4all

Exclusive Military Style Education and Accredited Qualifications

amareza@militesdei.com TEL: 081-478-8018 Oﬃce: 013-749-0004

CEMENT DAM LINERS | ZINK RESERVOIRS | EART DAMS | 95% SHADENET TOP COVERS 076 136 7490 | LIMPOPOTARPS@GMAIL.COM WWW.LIMPOPOTARPS.CO.ZA 64

ProAgri 229 – Maart / March 2019

www.

.com

Vitamech se MacDon FD1 FlexDraper®-stropertafel:

Die beste is nou nóg beter! 20% hoër kapasiteit met die nuwe FeedMacX- materiaalvoerstelsel

Flex Float-grondvolgtegnologie

Maak boneboerdery lonend met Pickett – rotsvas gerugsteun deur Vitamech

Jy kan ook stroop soeter maak Kantoor: 021-907-8000 Louis van der Merwe: 072-626-8409 Jurie Swart: 083-375-8840 jurie@vitamech.co.za www.vitamech.co.za