ProAgri tegnologie vir die boer technology for the farmer
No / Nr 287 ISSN 1042 - 1558
Gratis / Free
Maak wins uit jou skaapboerdery hierdie jaar
CNH Industrial se boodskap aan boere vir 2024
Kommer oor spilpunt diefstal: Iets van die verlede vir SKS-Boerdery www.agri4all.com www.proagri.co.za
www.proagri.co.za ProAgri South Africa 287
01
A NEW YEAR
Calls for New Equipment from John Deere Make 2024 a successful year with new Baling and Handling equipment from John Deere.
451M Round Baler with BaleDoc™
L341R High Density Large Square Baler
540M Loader for 6B tractors
520M Loader for 5E tractors
Contact your nearest Dealer *Terms and conditions apply. (Available at https://www.deere.africa/en/) https://www.deere.africa/en/ I africa@johndeere.com I Customer care: 0800 983 821 JohnDeereAME 02
ProAgri Suid-Afrika 287
JohnDeere
JohnDeereAfrica www.proagri.co.za
Op ons voorblad
‘n Heildronk op twintig-vier-en-twintig:
Laat hy val waar hy wil! A
s ’n mens ’n heildronk op ’n saak instel, wens jy vir ’n gelukkige uitkoms, en my wens vir 2024 is ՚n gelukkige uitkoms, vir een en elkeen. Voor ons almal lê 'n onbekende jaar, ՚n nuwe jaar met nuwe uitdagings, nuwe geleenthede, nuwe hoop en ՚n nuwe seisoen. Soos die feesseisoen tot ՚n einde kom het verskeie lande en verskeie kulture hulle eie tradisies. Nederlanders gebruik die nuwejaar om van hulle kersbome ontslae te raak. Hulle maak ՚n groot stapel van die droë dennehoutbome steek dit aan die brand om ՚n massiewe vreugdevuur te skep. Die Spanjaarde eet twaalf korrels druiwe as die klok twaalfuur slaan en die Grieke hang ՚n wit ui buite hulle huis as ՚n teken van vernuwing. Die nuwe jaar vir Suid-Afrikaners word ingelui met kerkdienste, vuurwerke, familiesamesyn, ՚n braai of ander feesvieringe. Dit het lekker gereën oor groot dele van ons land in die kritieke midDesembertyd, na die uitmergelende hitte. Dankbaarheid is wyd uitgespreek. Daardie reën bring nog nie 'n oes nie en betaal nog nie skuld nie, maar dis 'n begin en 'n baie goeie begin. Ons glo dit gaan ook reën oor die gedeeltes wat nog baie droog is. En daarmee saam vertrou ons dat opvolgreën die res van
die seisoen gaan voortduur. ProAgri kyk met groot verwagting uit na 2024. Ek ervaar die opwinding van nuwe dinge wat voorlê so saam met ’n effense benoudheid oor die onbekende. Die twaalf maande wat kom, gaan genot bring, maar sowaar ook ’n struikelblok of twee. Dis mos die aard van ’n nuwe jaar, hy kom met sy eie lief en leed. Die nuwe jaar beteken baie verskillende dinge vir verskillende mense, 'n nuwe roete met 365 dae wat voorlê wat genavigeer moet word. Ons sien uit na nog ՚n jaar propvol insiggewende artikels, besoeke en videos. Bly ingeskakel op ons platforms om op hoogte te bly van al die landbounuus en gebeure wat ons deur die loop van die jaar gaan dek. Ons het ook ՚n nuwe hulpmiddel op ProAgri se webwerf, ons landboukalender. Kliek op die navigasie-opsie en op landboukalender en dan kan jy op hoogte bly van al die landbougebeure, boeredae, NAMPO, veilings en meer! Die nuwe jaar het vol hoop aangebreek, mag dit alles wat mooi is inhou. Droom groot en mag 2024 vir jou ՚n jaar wees met ՚n gelukkige uitkoms! ProAgri-groete! Bianca Henning bianca@proagri.co.za
Inhoudsopgawe / Contents Voorbladartikel 3. Agrico maak ՚n plan vir SKS Boerdery se besproeiingsbehoeftes Gewasproduksie 5. Groentetuin vir beginners deel 7: Geenbewerkingtuinmaak 11. Die olyfbedryf in Suid-Afrika 16. Gemeenskapstuine is die toekoms sê Act for Change en Thoughtful Path Meganisasie 21. Raceview Motors: Veel meer as net motors 23. Jacques Taylor se boodskap aan boere: Rede vir hoop 24. Celebrating excellence in aftermarket: John Deere 2023 Awards 27. Dicla Agri Machinery has the perfect match for your needs Vee en Wild 29. ‘Seuntjie van Gravelotte’ kry eredoktorsgraad 34. Winsgewende skaapboerdery deel 25 39. Boere se biosekerheid krities belangrik
3
11
23
27
29
՚n Besige boer het nie tyd om te mors nie, veral nie wanneer dors gewasse water nodig het en motors en onderdele skielik voete kry nie. Agrico verstaan dit. Lees meer op bladsy 3 hoe Agrico die pad saam met SKSboerdery gestap het om ՚n pasmaak, diefstalbestande besproeiingsoplossing te bied.
ProAgri
Posbus 72707, Lynnwoodrif / Rossouwstraat 577 Die Wilgers, Pretoria 079-515-8708 www.proagri.co.za Copyright © 2024. All rights r eserved. No m aterial, text or photographs may be r eproduced, copied or in any other way transmitted without the written consent of the publisher. Opinions e xpressed are not n ecessarily those of the publisher or of the e ditor. We recognise all trademarks and logos as the sole property of their r espective o wners. ProAgri shall not be liable for any errors or for any actions in reliance thereon.
ProAgri Redakteur tydskrif en aanlyn Bianca Henning > 082-326-2572 bianca@proagri.co.za Verslaggewers Maryna Steyn > 082-261-9177 maryna@proagri.co.za Benine Ackermann > 073-105-6938 benine@proagri.co.za Spesialisskrywer Annemarie Bremner > 082-320-3642 annemarie@proagri.co.za Bemarkingsbestuurder Diane Grobler > 082-555-6866 diane@proagri.co.za Bemarkers Xander Pieterse > 062-391-6507 xander@proagri.co.za Johan Swartz > 071-599-9417 johan@proagri.co.za Tiny Smith > 082-698-3353 tiny@proagri.co.za Lynette van Tonder > 074-694-4422 lynette@proagri.co.za Evette Liebenberg > 071-891-4441 evette@proagri.co.za Skeppende bestuurder Michelle Kruger > 084-416-1780 michelle@proagri.co.za Uitleg en ontwerp Anja Oosthuizen & Jamie-Lee Tromp Kliëntverhoudingsbestuurder Carin Swartz > 082-735-4996 carin@proagri.co.za Navrae Engela Botha > 073-663-1234 engela@proagri.co.za Rekeninge Ronel Schluter > 084-088-0123 accounts@proagri.co.za Verspreiding en intekening Nita Volmer-van Zyl > 079-515-8708 nita@proagri.co.za Sakebestuurder George Grobler
Mg
12
MAGNESIUM
WWW.ULTRANEXUS.CO.ZA
HIGH-QUALITY REINFORCED MAGNESIUM ALLOY HOUSING
F/1.0 FAST APERTURE F35/1.0 LENS
1750m DETECTION RANGE UP TO 1750 M
2
ProAgri Suid-Afrika 287
www.proagri.co.za
deur Natasha Pretorius
T
oe die Steenkamp-broers van SKS-Boerdery naby Middelburg, Mpumalanga begin soek het vir ՚n besproeiingstelsel, een wat so min as moontlik energie gebruik maar maksimum produksie verseker, was daar geen ander keuse as Suid-Afrika se besproeiingsleier, Agrico, nie. Saam met die maatskappy kon hulle ՚n koste-effektiewe, doeltreffende oplossing kry wat aan al hulle behoeftes voorsien. SKS Boerdery het in die negentigerjare begin en een na die ander het al drie Steenkampbroers by die familieonderneming aangesluit. Hulle boer hoofsaaklik met graan en het ook ՚n voerkraal-aanleg vir hulle kommersiële vee. Polla Steenkamp verduidelik dat hulle eers deeglik huiswerk gaan doen het en dat hulle ’n moderne spilpunt wou hê. Die slotsom was dat Agrico tans die voorlopers vir nuwe tegnologie en ontwerp is. Hierdie moderne stelsel en die feit dat die stelsel ook diefstalbestand is, het hulle laat besef dit is die regte keuse vir hulle. “Daar was vir ons uiteindelik nie ՚n ander keuse as om met Agrico die pad te loop nie,” sê Polla. Willie Cilliers, Agrico Ermelo se takbestuurder, verduidelik dat Polla hulle genader het vir ՚n besproeiingstelsel omdat die boerdery nie die optimale opbrengs met gewasse op droëland in hulle omgewing kon behaal nie. Agrico G4-spilpunt die oplossing vir diefstal! Vir hierdie boerdery, was die Agricospan se aanbeveling G4-spilpunte en ’n nuwe pompstelsel. Gerrie Herbst, die hoof van Meganiese Ontwikkeling by Agrico, was by die spilpunt-ontwerp betrokke. Die elegante ontwerp van die G4 se toringwww.proagri.co.za
en spanstruktuur laat spanwydtes van tot 70 m toe. Hy verduidelik dat die driebeensenter van die G4-spilpunt eiesoortig is. “Die G4 se senter is ontwerp om jou eiendom teen diefstal te beskerm. Alle kabels en komponente is versteek en die spankabel is ook veilig binne die spanpyp en bene weggesteek. ՚n Paneelomhulsel verseker dat daar nie aan jou hoofpaneel gepeuter kan word nie.” Bo en behalwe diefstal, is beurtkrag een van die boerdery se grootste uitdagings, met vlak ses onderbrekings wat soms die plaas vir lang tye sonder elektrisiteit laat. Besproeiing is direk afhanklik van kragtoevoer. Daarom het hulle besluit om dié stelsel geheel en al sonder Eskom aan te pak en alles met sonkrag en kragopwekkers aan te dryf. Die sonkrag word gebruik om die spilpunte te skuif wanneer dit nie besproei nie, sodoende hoef die kragopwekker nie daarvoor gebruik te word nie. Agrico het 'n besproeiingsoplossing vir jóú Hoewel die G4-spilpunt by SKS Boerdery ’n standaard stelsel is, moes die span wel aanpassings aan die stelsel en pompkamer maak om aan die boerdery se behoeftes te voldoen, en soms moes die span bietjie afwyk van die oorspronklike ontwerp. Polla vertel: “Elke keer wat daar ՚n uitdaging opgeduik het, het die Agrico-span die situasie ontleed en positief gereageer met goeie voorstelle om die probleem op te los.” Die span het besluit om ՚n LEPA-(Low Energy Precision Application) spuitstelsel ook te installeer om die stelsel teen ’n lae druk te kan bedryf met min verliese en hoë effektiwiteit. Die gewasse wat op die boerdery geplant
Willie Cilliers, takbestuurder, Agrico Ermelo; Johan Myburgh, hoof meganiese ingenieur, Agrico; Gerrie Herbst, hoof van meganiese ontwikkeling by Agrico; en Polla Steenkamp, eienaar van SKS-boerdery.
Die dompelpomp wat help om aan die pompstasie se behoeftes te voldoen.
Vir jou optimale besproeiingstelsel, gesels met Agrico. Op hulle webwerf, www.agrico.co.za kan jy die kontakbesonderhede van jou naaste tak vind en meer lees oor al hulle oplossings.
ProAgri South Africa 287
3
Voorbladartikel
Agrico maak ՚n plan vir SKS Boerdery se besproeiingsbehoeftes
word werk ook goed met die LEPAspuitstelsel. Die kersie op hierdie unieke koek is dat die hele stelsel van jou foon af beheer word en jy deurlopend ՚n ogie op jou besproeiing kan hou. Agrico-Webbeheer laat jou toe om verskeie pompe te beheer, en die spilpunt se GPS-stelsel beheer ook die pomp se spoed en dus druk om energieverbruik te verminder. Jy kan die spilpunt se rigting verander en ook jou energieverbruik dophou, alles vanaf jou slimfoon of rekenaar. Volgens Polla is die stelsel baie meer doeltreffend, en dit is tog die einddoel: om jou onderneming so doeltreffend as moontlik te bestuur. “Ek het ՚n baie goeie ervaring met Agrico gehad, spesifiek met Willie en sy span ingenieurs van Bellville. Ek kan net met lof praat. Ek dink daar was net nooit ՚n probleem nie en ek hoop dit is wedersyds.”
4
ProAgri Suid-Afrika 287
www.proagri.co.za
Gewasproduksie
Groentetuin vir beginners deel 7: Geenbewerkingtuinmaak deur Tisha Steyn
G
eenbewerking, in Engels no-till, is ՚n bekende begrip in landbou en al meer boere begin die waarde daarvan besef, veral in die lig van klimaatsverandering. Daar is talle redes waarom jy ook die beginsel in jou nuwe groentetuin kan toepas. Tuinmaak met geenbewerking beteken presies dit: Vergeet van grond omdolwe. Pak lae vrugbare materiaal op mekaar soos wat jy ՚n lasagne in ՚n bakskottel sal bou, en siedaar! Jou tuin is gereed om te beplant. Daar is verskillende maniere om ՚n geenbewerking-tuin aan te pak, naamlik die genoemde lasagne-metode as jy ՚n stukkie grond so groot soos jou kombuisdeur het, of in potte as jy
net ՚n balkon het, maar smag na vars groente. Jy kan ook jou groente in strooibale of in plastieksakke plant. Met al hierdie metodes sal jy erosie en gepaardgaande verlies van voedingstowwe teenwerk, maar die beste rede is dat jy nie hoef te spit en spook om die grond te bewerk nie: as jou bedding of potte gereed is, kan jy dadelik saad saai of saailinge plant.
Bees-, vark of skaapmis wat verouder is kan as organiese bemesting in die geenbewerking-bedding ingewerk word. (Bron: Pixabay)
՚n Laag molm of deklaag verhoed dat die grond vinnig uitdroog, voorkom dat die grond en voedingstowwe wegspoel en dat onkruid en goggas vatplek kry. Wees bedag daarop dat slakke onder die deklaag kan wegkruip. (Bron: Pixabay)
www.proagri.co.za
Waarom word geenbewerking al meer gebruik? Tuinmaak verg tyd en moeite, veral as jy daarmee begin. Jy moet die grond minstens 15 cm diep omspit en van die vorige jaar se plantwortels, gras en bossies ontslae raak voor jy die
plantjies in die grond kan kry. Wanneer die grond omgespit word, word die struktuur daarvan versteur, tesame met die mikroörganismes en erdwurms wat in die plantreste in die grond voorkom. Die los struktuur van die grond lei daartoe dat reën of besproeiingswater die laaste bietjie voedingstowwe uitwas en saam met die modder wegspoel, of die wind waai die stof tot binne-in jou huis. Hoe maak mens Dit is nie moeilik of harde werk om ՚n geenbewerking-bedding te maak nie. • Beplan waar jy die beddings wil hê – onthou plante moet minstens
ProAgri South Africa 287
5
Gewasproduksie
CHOOSE FROM OUR WIDE RANGE OF TRAVELLING IRRIGATORS.
IRRIGATION & MANURE GUNS High quality range
BUT TERFLY & WAFER VALVES CAMLOCK FIT TINGS
IRRIGATION UNLIMITED
CLAMPS COMPRESSION & SADDLES FIT TINGS FOR PVC PIPES FLANGES & JIS MALLEABLE FIT TINGS MULTI RANGE FIT TINGS POLY PROP FIT TINGS QUICK COUPLING FIT TINGS QUICK COUPLING ACCESORRIES RAIN BIRD
QUICK COUPLING PIPES & FITTINGS Locally Manufactured
VALVES & BRASS FIT TINGS SOLVENT WELD SOUTHERN CROSS TRAVELLING IRRIGATORS
WHOLESALE SUPPLIER AND DISTRIBUTOR OF A WIDE RANGE OF IRRIGATION PRODUCTS
TANK CONNECTORS SIME GUNS VYRSA
FOR YOUR NEAREST DEALER, CONTACT:
Tobie Van Den Heever
Henko Cilliers
6 12 ProAgri 287+27 21 946 1194 PTA +27 736Suid-Afrika 2121 | CPT
+27 82 658 6054
+27 71 303 8829
www.iunlimited.co.za www.proagri.co.za
Beplan die uitleg Die belangrikste aspek is om nie die grond te versteur nie – jy bou die beddings bo-op die grond.
Omdat geenbewerking nie skerp toerusting of enige chemiese stowwe behels nie, is dit veilig vir kinders om te help tuinmaak. (Bron: Pixabay)
Grassnysels kan as organiese materiaal ingewerk word of as deklaag gebruik word. (Bron: Pixabay) www.proagri.co.za
Meet die beddings uit – dit kan so lank wees as waarvoor jy plek het, maar dit moenie so wyd wees dat jy in die bedding moet trap om die plante te bereik nie. Plaas die beddings so dat jy die plante in die middel van die bedding vanaf die paadjie(s) tussen die beddings kan bereik. Gebruik dieselfde beginsel as jy verhewe beddings soos houtkaste of ander houers gebruik. Bou die bedding Plaas die kartondose of koerantpapier in lae op die grond. Jy hoef nie die gras of bossies uit die nuwe bedding te verwyder nie, hulle sal vrek omdat hulle nie son kry nie. Die laag sal mettertyd heeltemal afbreek en deel word van die grond. • Bedek die karton of papier met minstens 15 cm kompos. • Gooi ՚n laag hoendermis wat reeds afgebreek is of organiese bemesting bo-oor. Enige verouderde mis sal werk, maar nie die mis van troeteldiere of ander omnivore nie. As jy vars mis gebruik moet jy dit kans gee om eers af te breek anders sal dit die wortels van die jong plantjies brand. • Gooi nou ՚n laag molm of deklaag (mulch) bo-oor. Laasgenoemde kan bestaan uit versnipperde blare, grassnysels, skaafsels van onbehandelde hout, stukkies boombas, strooi of hooi. Plant Jy kan dadelik saadjies saai of saailinge plant. Saailinge werk beter want hulle is sterker as die fyn worteltjies van ontkiemende saad. Gooi nat.
Onderhoud • Hardnekkige onkruid sal altyd opkom. Trek dit met die hand uit voordat dit te diep wortels maak. • Omdat die saad of plantjies in ՚n dik laag ryk kompos geplant is, het jy nie baie bemesting nodig nie. Indien jy organiese bemesting soos ghwano wat in water verdun is gebruik, sal dit nie die wortels brand of die grond besoedel soos in die geval van chemiese bemesting nie. • Omdat die molm of deklaag voorkom dat die vog verdamp hoef jy nie so dikwels te besproei nie. • Omdat die voedingstowwe nie saam met die bogrond wegspoel of wegwaai nie, kan jy deur die seisoen nog plantjies plant en oes soos wat jy die groente nodig het. • Aan die einde van die seisoen trek jy nie die dooie plante met wortel en tak uit nie, jy knip net die dooie stingels teen die grond af. Die wortels bly net waar hulle is as organiese materiaal wat saam met die molm afbreek en as voeding vir die volgende seisoen se plante dien. • Met die aanvang van die nuwe seisoen gooi jy weer ՚n laag kompos en molm oor en plant jou plantjies. Lasagne-metode Die lasagne-tegniek verwys na die manier waarop die organiese materiaal in lae in die bedding geplaas word en wat herinner aan die manier hoe die gewilde pastagereg gemaak word. Dit verskil effens van wat hierbo uiteengesit is. Daar is verskillende menings oor hoe ՚n lasagne-bedding gemaak moet word, maar dit kom kortliks daarop neer dat
Minder besproeiing is nodig, want die organiese materiaal neem water op en behou vog en die deklaag verminder verdamping en hou die grond koel. (Bron: Pixabay) ProAgri South Africa 287
7
Gewasproduksie
ses uur sonskyn per dag kry om na wense te groei. • Sorg dat die beddings naby ՚n kraan is sodat jy die groente sonder sukkel kan water gee. • Kry al die materiaal waarmee jy die beddings gaan bou bymekaar. Dit sluit in kartondose, wat jy gratis by die supermark kan kry, ou koerante, kompos, hoendermis (as jy dit kan kry), en ander organiese materiaal soos gesnyde gras of ander tuinafval wat jy as molm of ՚n deklaag kan gebruik. As jy nog nie kompos gemaak het nie, kan jy dit by ՚n kwekery kry; sommige ysterwarewinkels hou dit ook aan.
Gewasproduksie
Crop Protection Keep Growing
FUNGICIDES HERBICIDES INSECTICIDES
Corteva Crop Protection brings farmers an unmatched set of tools to equip them to do what they do, better. Our innovative Crop Protection portfolio offers solutions for pests, diseases, and weeds on multiple crops, with different chemical modes of action, and with sustainable innovation criteria. We can advise which crop protection products work best together, and how and where to apply crop protection in the field. Together, we will grow progress for agriculture and society, enriching the lives of those who produce and those who consume for generations to come.
Visit Our Website For More Information
OUR CROP PROTECTION PRODUCTS ARE AT THE HEART OF AGRICULTURE FOR MORE INFORMATION CONTACT THE REGISTRATION HOLDER: Corteva Agriscience RSA (Pty) Ltd · Reg. No. 1997/003030/07 • Paarl +27 (0) 21 003 8259 • Centurion +27 (0) 12 683 5700 • 2nd Floor, Building A, Lakefield Office Park, 272 West Avenue, Centurion, 0157, Gauteng, Republic of South Africa.
Visit us at corteva.co.za 8
ProAgri Suid-Afrika 287
www.proagri.co.za
Voordele van geenbewerking • Geenbewerking is minder werk as konvensionele tuinmaak, want jy hoef nie pik te slaan en te grou nie. • Die bedding hoef nie weer voorberei te word nie – gooi net ՚n nuwe laag kompos en molm oor. • Die groente word organies verbou sonder enige chemiese bemesting en pes- of plaagbeheermiddels. • Omdat die molm keer dat die vog verdamp, is minder water nodig. • Die beskermende laag kompos en molm keer dat die voedingstowwe en grond wegspoel. • Hoe ouer die bedding word, hoe meer voedingstowwe word opgegaar. • Dit is minder werk en meer pret. Die kinders kan help tuinmaak omdat daar nie gevaarlike toerusting of giftige middels gebruik word nie.
Gewasproduksie
die grond meer voedsaam word namate die lae organiese materiaal afbreek. • Plaas ՚n laag karton of lae koerantpapier, maar nie plastiek nie, op die grond waar jy die bedding wil maak. • Gooi ՚n laag absorberende organiese materiaal soos houtskaafsels of grassnysels sowat 10 cm diep op die karton of papier. • Gooi ՚n laag organiese materiaal soos kompos en organiese bemesting soos hoendermis sowat 20 cm diep bo-oor. • Gooi die bedding bietjie nat sodat die afbreekproses kan begin en voedingstowwe vrygestel kan word. • As die bedding gedurende die winter voorberei word, kan dekgewasse soos klawer of akkerboon (cowpea) in die bedding gesaai word. Die plante sal verhoed dat die bedding deur winter wegspoel en boonop die grond met stikstof verryk. In die lente kan die dekgewasse bo die grond afgeknip word en die plantjies kan geplant word.
Plant groente nader aan mekaar as in tradisionele boerdery en bedek die grond met 'n deklaag vir voordele soos laer waterverbruik en minder peste en plae. (Bron: Pixabay)
Geenbewerking beteken dat die grond nie omgedolwe word nie. Die struktuur word nie versteur nie sodat plantmateriaal en mikroörganismes daarin behoue bly om voedingstowwe aan die plante te verskaf. (Bron: Pixabay)
Konvensionele boerdery is arbeidsintensief, het duur masjinerie nodig, asook baie water, bemesting en onkruid- en plaagbeheer. (Bron: Pixabay) Bronverwysings
Baie boere skakel oor na geenbewerking, maar daar is uitdagings soos om metodes te vind om die pH van die grond te herstel na monokultuurgewasse soos mielies en koring. In jou tuin, waar mens gewoonlik net genoeg groente vir jou gesin kweek, is geenbewerking haalbaar. (Bron: Pixabay) www.proagri.co.za
Leichty, C. (2023) How to Start a No-Till Garden: A Complete Step-By-Step Guide https://donotdisturbgardening. com/how-to-start-a-no-tillgarden-a-complete-step-bystep-guide/
ProAgri South Africa 287
9
Gewasproduksie
ONS IS SLIM
SONNEBLOMME SO
Ons sonneblombasters is ontwerp met sterk agronomiese eienskappe, Ons hoë sonne opbrengspotensiaal en indrukwekkende saadoliekonsentrasie, opbrengspote wat hulle bewese presteerders maak. Hierdie sonneblomme weet beslis hoe om uit presteerd te blink!
Besoek ons webtuiste
™ ® SM Handelsmerke en diensmerke van Corteva Agriscience en sy geaffilieerde maatskappye en geregistreerde lisensiehouers. © 2023 Corteva.
10
ProAgri Suid-Afrika 287
www.proagri.co.za
™
Gewasproduksie
Die olyfbedryf in Suid-Afrika deur Tisha Steyn
O
lyfbome is reeds met volkstigting deur Jan van Riebeeck na die Kaap gebring. Hy noem in ՚n inskrywing in sy joernaal op 8 Julie 1661 dat “twee olyfbome suksesvol op die plaas Boschheuvel groei”. Fernando Costa van Italië word as die vader van die olyfbedryf in die land beskou. Hy het in die vroeë 1900’s olywe op ՚n plaas in die Paarl begin plant. Die bedryf het egter eers sedert 1970 behoorlik posgevat. Sowat tien persent van die tafelolywe en sestig persent van die olyfolie wat plaaslik verbruik word, word steeds ingevoer. Die afgelope tien jaar het die aantal hektaar onder olywe van 1 800 ha tot sowat 3 700 ha toegeneem. Sowat 1 400 ton tafelolywe word jaarliks geproduseer, terwyl omtrent dieselfde hoeveelheid ingevoer word. In 2020 was daar ՚n beraamde 2 400 ha olyfbome vir die produksie van olie, wat ՚n toename van 70% sedert 2012 is. Die produksie van dubbeldoel-olywe vir tafel en olie het oor dieselfde tydperk met 52% toegeneem.
Jong olyfbome word losserig met tou aan houtsparre vasgemaak om te verseker dat dit regop groei en sterk wind kan weerstaan. (Bron: Pixabay) Sowat 1,5-tot 2-miljoen ton olyfolie word jaarliks plaaslik geproduseer, terwyl nog sowat 5-tot 6-miljoen liter olie ingevoer word. Die meeste daarvan is afkomstig van Spanje, gevolg deur Italië, Portugal en Griekeland. Van Suid-Afrika se olyfolie word hoofsaaklik na Botswana en Namibië uitgevoer.
Suid-Afrikaanse verbruikers kan verseker wees van die beste gehalte suiwer (extra virgin) olyfolie (EVOO) wanneer hulle dié seël op ՚n bottel olyfolie sien. (Bron: SA Olive) www.proagri.co.za
Suiwer olyfolie
Internasionaal staan suiwer olyfolie bekend as extra virgin olive oil (EVOO). Die olyfbedryf is baie trots op die hoë standaard olyfolie wat hier geproduseer word. Die afgelope tien jaar
word die gesogte Absa Top 10 Olyftoekennings aan die tien beste produsente oorhandig. Vanjaar se wenners is op die jaarlikse glansgeleentheid in November aangekondig. Hulle is: De Rustica – De Rustica Estate Collection Arbequino (De Rust) Kleinbergskloof – Kleinbergkloof Family ProAgri South Africa 287
11
Gewasproduksie
Geskikte klimaat
Olywe het redelike koue wintertemperature met genoeg koue-eenhede nodig om in rus te gaan, wat blomontwikkeling stimuleer. ՚n Maksimum wintertemperatuur van minder as 21 °C is ideaal, maar as dit onder 7 °C raak kan die koue en ryp jong bome, lote en blomhofies beskadig, wat tot groot verliese kan lei.
Geskikte grond
Die ontvangers van die jaarlikse Absa Top 10 Olyfolie-toekennings is vroeg in November bekend gemaak. (Bron: SA Olive) Reserve EVOO (Stilbaai) Prince Albert Olives – Prince Albert Olives (Princes Albert) Lions Creek – Lions Creek Picual Extra Virgin Olive Oil (Worcester) Babylonstoren – Babylonstoren Coratina EVOO 2023 (Simondium) Mardouw – XXV Medium (Swellendam) Morgenster – Don Carlo Extra Virgin Olive Oil (Stellenbosch) Rockhaven – Rockhaven Farm EVOO (Riebeek-Kasteel) Terre Paisible – Terre Paisible Extra
Virgin Olive Oil Aromatique (Franschhoek) Het Vlock Casteel – Het Vlok Casteel Coratina (Riebeek-Kasteel)
Kweek van olywe
Olywe word tradisioneel in streke met ՚n Middellandse Seeklimaat met koue winters en warm, droë somers verbou. Die Wes-Kaap is die beste geskik vir olywe en sowat 95% van die olyfboorde in die land is hiér geleë.
Olywe verkies goed gedreineerde en deurlugte grond wat minstens 80 cm diep bewerk moet word voordat die boord aangelê word. Vlak grond belemmer groei en produksie, terwyl versuipte grond wat min suurstof bevat glad nie deug nie, omdat dit tot wortelsiektes kan lei. Klipperige grond met ՚n hoë gruisinhoud is piekfyn. Sanderige grond met lae waterhouvermoë kan met goeie voeding en besproeiingsbestuur deug, terwyl swaar klei ongeskik is. Die pH van die grond moet bo 5,5 wees, maar 6,5 is beter.
Geskikte kultivars
Die bekendste kultivars in die land is Frantoio, Mission, Coratina en FS17, oftewel Favolosa. Mission is geskik vir tafelolywe en olieproduksie, terwyl Kalamana (swart) en Manzanilla (groen) slegs vir tafelolywe gebruik word. Die keuse van die kultivar hang af van die omgewing, die doel van die produksie, weerstand teen peste en siektes, die voorkoms van ryp, kruisbestuiwingsbehoeftes, oestyd, die beskikbaarheid van plantmateriaal en die markbehoefte vir ՚n spesifieke produk, hetsy olie of tafelolywe.
Voortplanting en aanplanting
Verskillende olyfkultivars lewer olywe wat geskik is vir tafelolywe, olie of albei. (Bron: SA Olive) 12
ProAgri Suid-Afrika 287
Olyfbome word gewoonlik van steggies gekweek wat op hulle eie wortels of op onderstokke geënt word. Klonale wortelstokke word bo saailinge verkies. As jy saailinge koop, kies bome van sowat agtien maande oud wat minstens ՚n halfmeter hoog is en plant laat in die winter of vroeg in die lente. Die bome word gewoonlik sowat vier tot vyf meter van mekaar af geplant, in rye wat ses tot sewe meter uitmekaar is. In intensiewe toestande kan die bome nader aan mekaar geplant word en dienooreenkomstig gesnoei word. Berei voor vir plant deur die hele boord se grond 80 cm diep te breek en voedingstowwe soos kalk en fosfate volgens die grondontleding in te werk. As ՚n enkele boom geplant word, moet die gat sowat een kubieke meter groot wees. Meng die grond in die gat met organiese materiaal en die nodige byvoegings. In die boord maak jy ՚n gat so diep en wyd soos ՚n graaf, sny die bodem van die sak oop en plaas die boom in die gat sonder om die wortels te versteur. Die boom moet bietjie dieper geplant word as wat dit in die sak was. www.proagri.co.za
Olyfbome is beskikbaar by geregistreerde kwekerye wat by SA Olive gelys is. (Bron: SA Olive) As die wortels in die plantsak verknot geraak het moet jy dit liggies loswoel. Vul die gat met grond en druk vas. Wees versigtig vir kunsmis onder in die gat, want dit kan die wortels brand. Gee water teen die stam. ՚n Buis van kartonfoelie word gewoonlik rondom die stam geplaas om dit teen die son, onkruiddoder en knaagdiere te beskerm. Die bome word gestut deur hulle losserig met tou aan ՚n houtstruktuur vas te bind, om te help dat hulle regop groei en om jong bome teen sterk wind te beskerm.
Produksiebestuur
Produksiebestuur sluit bemesting, besproeiing, snoei en plaagbeheer in.
Olyfbome floreer in die Mediterreense klimaat van die Wes-Kaap waar die winter nat en koud en die somer warm en droog is. (Bron: SA Olive) www.proagri.co.za
Die meeste van die olywe wat na Suid-Afrika ingevoer word kom uit Spanje, gevolg deur Italië, Portugal en Griekeland. (Bron: Pixabay)
Gewoonlik word ’n buis van kartonfoelie om die onderste deel van die stam geplaas om dit teen die son, onkruiddoder en knaagdiere te beskerm. (Bron: SA Olive) ProAgri South Africa 287
13
Gewasproduksie
Olyfbome het makro-voedingstowwe soos stikstof, kalium, fosfor, kalsium, magnesium en swael nodig, asook klein hoeveelhede spoorelemente waarvan die belangrikste boor, sink, yster, koper, mangaan en molibdeen is. Stikstof moet goed bestuur word, sodat die fyn balans tussen groei en vrugvorming gehandhaaf word. ՚n Jong boom het deur die groeiseisoen tussen 15 en 20 liter water per week nodig. Die reëlmaat van besproeiing hang af van die ouderdom, grootte en groeistadium van die boom, die seisoen, die grootte van die oes, reënval, temperatuur, relatiewe humiditeit en wind wat verdamping beïnvloed, die diepte en die tekstuur van die grond wat waterindringing en waterhouvermoë beïnvloed, asook die tipe besproeiingstelsel. Kry ՚n kenner om die besproeiingstelsel te ontwerp. ՚n Dubbele druplyn of mikrosproeiers, gepaardgaande met tegnologie wat outomatiese besproei-
14
ProAgri Suid-Afrika 287
www.proagri.co.za
Gewasproduksie Die oestyd van olywe duur van Februarie tot Julie, maar dit hang af van die kultivar en die doel waarvoor die olywe bestem is. (Bron: Pixabay)
Olyfolie is bekend vir die gesondheidsvoordele en is sinoniem met die Middelandse See-dieet. (Bron: SA Olive) ing moontlik maak, behoort voorkeur te geniet. Gedurende die eerste paar jaar word min gesnoei buiten aan takke wat ander kruis of wat te laag bo die grond groei. In ՚n uitgebreide stelsel word drie tot ses hooftakke uitgesoek en in ՚n semioop vaasvorm gesnoei. Takke in die middel van die vaasvorm word verwyder om te verseker dat lig en lug die vrugte bereik. In ՚n intensiewe stelsel word die enkele sterk leierstam opgelei om regop te groei. Sytakke word toegelaat om oor die hele lengte van die leierstam vanaf ՚n hoogte van 40 cm en hoër in ՚n koniese vorm te ontwikkel. Olyfboere mag slegs chemiese produkte gebruik wat vir olywe in Suid-Afrika geregistreer is. Onkruid in ՚n boord ding mee met die bome vir die suurstof, voedingstowwe en grondvog en kan met die geregistreerde onkruiddoder bespuit word. In organiese boerdery sal ՚n dik deklaag tussen die rye onkruid beperk en terselfdertyd bydra tot gesonde ontwikkeling van die haarwortels. In die Wes-Kaap word olyfpeste gewoonlik deur hulle natuurlike vyande beperk en kwekers word gemaan om nie die balans met nalatige gebruik van plaagdoders te versteur nie. Die korrekte snoeiwerk en voorkoming van stof deur voertuie help ook om die peste onder beheer te hou.
dueel versigtig met die hand gepluk en in pluksakke of emmers geplaas. Olywe vir olie word van die bome af gestroop en val op nette wat onder die bome op die grond geplaas word. Oestyd duur van Februarie tot Julie, maar dit hang af van die kultivar en die doel met die vrugte. Olywe wat groen verwerk word, word gepluk wanneer die kleur van die vrugte van heldergroen na geelgroen verander en die eerste vrugte ligpienk of perserig vertoon. Slegs vrugte van die korrekte grootte word gepluk terwyl die res aan die boom bly om later geoes te word. Vrugte wat bestem is vir swart tafelolywe word gepluk wanneer dit heeltemal swart geword het, maar voordat dit oorryp en sag is. Olywe wat bestem is vir olie word geoes wanneer die meeste van die vrugte aan die boom ryp genoeg is. Die olie-inhoud styg aanvanklik soos wat die vrugte verkleur en ryp word en bly dan vir ՚n rukkie konstant, maar as die oes uitgestel word, neem dit die gehalte van die olie af.
Pluk en verwerking
Geregistreerde kwekerye
Olywe word een keer per jaar geoes en elke volwasse boom kan tot sowat vier liter olie lewer. Tafelolywe word indiwiwww.proagri.co.za
Onderneming om aan standaarde te voldoen
Suid-Afrikaanse verbruikers word verseker van die standaard van EVOO deur SA Olive se onderneming om aan standaarde te voldoen.
Olyfbome moet verkieslik ՚n jaar vooruit van geregistreerde kwekerye wat by SA Olive gelys is, bestel word.
Jy kan SA Olives skakel op 053474-0062 of 021-201-8506. Stuur gerus ook 'n e-pos aan Wendy Petersen, hoofuitvoerende beampte by wendy@saolive.co.za. Algemene navra kan gerus gestuur word aan info@saolive.co.za. Hulle webtuiste is https://www.saolive.co.za. Spoor geresgistreerde kwekerye hier op: https://www.saolive.co.za/ registered-nurseries/ Besnard, G., Terral, J., Cornille, A. (2018) On the origins and domestication of the olive: a review and perspectives. Annals of Botany doi: 10.1093/aob/mcx145 https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/ articles/PMC5838823/ Olives (n.d.) Agribook.digital https://www.agribook.co.za/horticulture/olives/#:~:text=The%20 majority%20of%20South%20 African%20olive%20farms%20 are,in%20size%20from%20 1800%20hectares%20to%20nearly%203700 The history of olives in South Africa. (n.d.) Darling Olives. https://www.darlingolives.co.za/ the-history-of-olives-in-southafrica/#:~:text=The%20real%20 start%20of%20olive%20growing%20as%20a,birthplace%2C%20 a%20seaside%20resort%20 near%20Genoa%20in%20Italy. Visser, B. (2021) History of the olive industry in South Africa. Olives SA https://olivessa.co.za/
ProAgri South Africa 287
15
Gewasproduksie
Gemeenskapstuine
is die toekoms, sê Act for Change en Thoughtful Path E
lke kind moet die kans kry om ՚n produktiewe en gesonde volwassene te word. So glo die Thoughtful Path-liefdadigheidsorganisasie in die Munsieville informele nedersetting aan die Wes-Rand van Gauteng. Daarom bied hulle ՚n wye verskeidenheid programme waardeur hulle die gemeenskap probeer help: van ՚n kliniek tot onderwysprogramme en selfs veiligheidswerksessies, maar een van hulle grootste projekte is hulle gemeenskapstuine. Betty Noakana, die sentrum se direkteur, verduidelik dat hulle weekliks van Maandag tot Vrydag 400 kinders voed. Hulle ondersteun ook 550 huishoudings per week met kospakkies. Aan die hoof van hierdie huishoudings is daar gewoonlik minderjariges of bejaardes wat nie die middele het om hulle gesinne aan die gang te hou nie. Om al hierdie ondersteuning te bied en die koste so laag as moontlik te hou, gebruik hulle hulle gemeenskapstuine om kos te voorsien. Hulle het in 2014 met hulle eerste gemeenskapstuin begin, maar toe die land ingeperk was het hulle hulle fokus hoofsaaklik na die tuine gedraai. Vandag het hulle een groot tuin, drie kleiner tuine en verskeie klein groentetuine rondom hulle plek. Hulle plant 16
ProAgri Suid-Afrika 287
spinasie, tamaties, boerekool, rissies, kool, kruie, pampoene, botterskorsies en verskeie ander groentesoorte. Daar is ook onlangs knoffel geplant en hulle beplan om in 2024 gemmer te plant. “Ons probeer om elke moontlike beskikbare ruimte te gebruik om kos te plant. Hier is huishoudings wat suk-
deur Natasha Pretorius
kel en die meeste van hulle het òf ՚n bejaarde òf minderjarige aan die hoof. Wanneer hulle nie kos by die huis het nie, kom vra hulle gewoonlik hier,” vertel Betty. Sy verduidelik dat hulle onmiddellik na elke oes weer moet plant. Maar hulle wil meer doen as om net
Betty Noakana, Thoughtful Path se direkteur, met ՚n koolkop wat uit een van hulle tuine kom.
www.proagri.co.za
Gewasproduksie
die gemeenskap voed, daarom het hulle ook ՚n opleidingstuin waar hulle gemeenskaplede leer hoe om hulle eie tuine by die huis te begin. “Ons glo as almal net weer hulle hande vuil kry en hulle eie groente begin plant, kan ons hongersnood iets van die verlede maak. Jy hoef nie baie geld te bestee nie; ՚n pakkie saad kos jou maar R30 en daaruit kan jy duisende saailinge produseer.” Checkers en Fruit and Trees for Africa tot die redding Laggend erken Betty dat hulle aan die begin niks geweet het van groente plant nie. “Ons het op die web gaan lees en leer. Gelukkig het Checkers tot ons redding gekom en Fruit and Trees for Africa ook betrokke gekry. Hulle het ons vir agttien maande opleiding gegee.” Fruit and Trees for Africa het Betty en haar span geleer hoe om hulle eie saailinge te kweek, ՚n deklaag vir groente te maak, tuisgemaakte insekdoders te maak en selfs hoe om ՚n komposhoop te begin en dit dan as bemesting te gebruik. “Hulle het een keer per maand iemand gestuur om ons te leer hoe om die grond te bewerk, water aan te lê vir die groente en wanneer om te oes.” Sy vertel dat saailinge deesdae baie duur is en hulle moes dus leer hoe om hulle eie saailinge te kweek. Gemeenskapstuine se uitdagings Hoewel die tuin by Thoughtful Path goed voortwoeker, kan dieselfde nie gesê word van die tuine by gemeenskapslede se huise nie. Volgens Betty sukkel inwoners met honde en rotte wat hulle tuine vernietig. ՚n Ander uitdaging is dat nie al die inwoners van SuidAfrika afkomstig is nie. Dit beteken dat wanneer hulle in hulle tuislande gaan kuier, gaan hulle plante dood. Daarom het Betty se span die gemeenskap aangeraai om eerder vriende of bure te kry om ՚n ogie te hou oor hulle tuine en dan sommer self ook daaruit te eet. Hulle het ook ՚n ruilhandelstelsel voorgestel waar gemeenskapslede saailinge uitruil en binnekort
՚n Gemeenskapslid op pad om die Thoughtful Path se rissiesaailinge te gaan plant. het almal dan iets van alles. Fruit and Trees for Africa het vir hulle 500 appel-, peer-, granaat- en perske-bome geskenk. Baie van dié bome is in die organisasie se verskillende gemeenskapstuine geplant,
Van die groente wat onlangs by die Thoughtful Path geoes is. www.proagri.co.za
maar die span het 250 bome uitgedeel om in die gemeenskap se tuine ook te plant. Checkers is deel van die Shopritegroep en het in 2016 by die Thoughtful Path aangesluit. Hulle skenk ook elke jaar kruideniersware, en in 2022 kon die organisasie 1 700 huishoudings voed met die kruideniersware wat geskenk is. Onlangs het hulle R206 000 se kruideniersware ontvang en dit sal 1 000 huishoudings voed. Voordele van ՚n gemeenskapstuin Volgens Betty is die hoofvoordeel van so ՚n tuin die kostebesparing: “Jy hoef nie spinasie te koop nie; hoekom sal jy spinasie koop as jy ՚n stuk grond het waar jy dit self kan plant? Ek moedig ook altyd die ouers aan om eerder groente te kweek as te koop. Soms weet mens nie watter chemikalieë word gebruik op groente wat jy koop nie.” Sy sê die geld wat vir groente sou gaan, kan aan ander dinge soos elekProAgri South Africa 287
17
Gewasproduksie
Approved by the Agricultural and Equipment manufacturers, Dynatrans ranges are developed to cover all types of applications, and provide outstanding performances. Dynatrans MPX has a superior oxidation stability and shear resistance compared to the industry limits. As a result the machine’s performance and lifetime can be extended.
18
ProAgri Suid-Afrika 287
www.proagri.co.za
wat indirek 61 064 begunstigdes help. Hulle bied ՚n opleidingsprogram van agttien maande aan, wat deur hulle vennoot, Fruits and Trees for Africa, bestuur word. Die opleiding sluit grondbewerking, komposproduksie, saadbesparingstegnieke en meer in. Hulle verskaf ook hulpbronne wat benodig word; dié word bepaal deur elke tuin se spesifieke behoeftes en sluit toerusting, saailinge en die waterinfrastruktuur in. Die tipe gewasse wat in die tuine geplant word is gebiedspesifiek en
word bepaal deur die plaaslike klimaat, grondtoestande en groeiseisoene. In die verlede het hulle al meer as 2 580 gemeenskapslede gehelp met opleiding, en die tuine wat gevestig is het gesamentlik al ՚n oes van 73 474 kg opgelewer. Meer as 1-miljoen etes is al uit die tuine verskaf sedert die onstaan van die program in 2015. Die Act for Change fonds is in Maart 2016 gestig nadat daar versoeke van verskeie gemeenskappe was om hulp in gebiede wat deur natuurlike rampe getref is of ander uitdagings deurmaak. Deur slegs R5 by enige Shoprite-, Checkers- of Usave-kassier regoor die land te skenk, kan jy ook help om ՚n verskil te maak. Daar is geen ekstra koste nie en al die geld wat ingesamel word gaan daarvoor om gemeenskappe te help.
Om meer te lees oor Act for Change, besoek gerus die webtuiste by www.shopriteholdings. co.za. Jy kan ook meer lees oor Fruits and Trees for Africa by www.trees.org.za. Indien jy graag wil betrokke raak by die Thoughtful Path of meer wil uitvind oor wat hulle doen, besoek gerus hulle webtuiste by www. thethoughtfulpathsa.org of skakel Betty by 061-483-8312.
Die opleidingstuin by die Thoughtful Path.
ONS VERVAARDIG MASJIENERIE WAT VIR JOU VEE GEMAAK WORD
Harke
Self-voerders
Hammermeule
Besoek ook ons Facebook-blad www.proagri.co.za
JRS FEED MILLS
Pil-masjiene
Krippe
Voermengers
Pil-aanlegte
OF Kontak Reyno Snyman: 082 513 3227 ProAgri South Africa 287
19
Gewasproduksie
trisiteit of skoolbehoeftes bestee word. “Die armoede in nedersettings is so erg, die bietjie geld wat die mense verdien kan op beter maniere aangewend word. Moet dit nie gebruik vir groente nie, jy kan geld bespaar en gesond eet uit jou eie tuin.” Met hulle Act for Change-program is Shoprite en Checkers daaraan toegewy om voedselsekuriteit in gemeenskappe regoor Suid-Afrika, Lesotho en Namibië te verseker. Dié program ondersteun meer as 220 gemeenskapstuine, 4,5miljoen m² grond en 3 750 groentetuine
STARTING FROM
R7 150 *PER MONTH
FREE EXTENDED 7 Years Warranty 150 000kM Service Plan
Mahindra XUV300 Starting From
R3 999 *Per Month
Mahindra XUV700 Starting From
R7 450 *Per Month
20
ProAgri Suid-Afrika 287
www.proagri.co.za
deur Maryna Steyn
O
m ՚n motorhandelaar te wees gaan oor veel meer as motors koop en verkoop. Dit gaan daaroor om ՚n aandeel hê in ՚n gesin se lewe, om deel te wees van die oplossing om geliefdes bymekaar te bring en om ekonomiese sukses moontlik te maak – alles deur vervoer. Altans, dit is hoe die toegewyde Raceview Motorgroep dit sien. 2024 beloof om die jaar te wees waarin vele van die ideale waarheen die motorgroep werk, bewaarheid sal word. “Ons het baie goed om na uit te sien dié jaar,” sê Nico Grobler, hoofbestuurder van nuwevoertuie-afdeling: HAVAL, GWM, Cherry, Omoda en Mahindra. “Ons is besig om ons persele te vergroot, waaronder ons werkswinkel wat binnekort klaar sal wees. Hierdie dienssentrum sal verseker dat ons topgehalte nadiens kan lewer aan al ons klante. “Dit is danksy ons klante wat ons in staat is om te belê in nog persele en uitbreidings,” beklemtoon hy. “Dit is
Diens op ՚n ander vlak - selfs vanuit ՚n ander wêreld!
Een van die mikpunte van die groep is om tegnologiese middels, selfs so gevorderd soos kunsmatige intelligensie, te gebruik wat verseker die klant kry werklik die beste diens. “Wat ons raakgesien het, is dat ons dit kan toepas om die kommunikasieskakel tussen die klant en die werkswinkel te verbeter,” sê Nico. Die tegnogie behels radiofrekwensie-
Dit gaan oor diens aan die mense wat alles moontlik gemaak het. alles goed en wel om motors te verkoop. Dit gaan oor meer as verkope vir ons. “Ons wil graag terug belê in die mense wat ons gebring het tot waar ons vandag is. Daarmee saam kan ons ook meer mense aanstel om aan hulle ՚n toekoms te bied.” Die nuwe uitbreidings bestaan uit: • 1 600 m2 vloerruimte • 16 werkstasies • Nuwe opleiding van personeel • Byna ՚n verdubbelling in mannekrag om hierdie ruimte ten volle te benut. Dit beteken dat ongeveer 80 voertuie per dag versien kan word. www.proagri.co.za
՚n Wêreldklas dienssentrum in wording. Dit is hoe die bouery begin het. Gaan jy gaan loer hoe lyk dit nou?
Bespreek gerus jou motor se volgende versiening by Raceview Motors. Die kontaknommer vir die werkswinkel is (+27)11-724-3000. Die nuwe werkswinkeladres is 6 Dante Straat, Raceview, Alberton.
ProAgri South Africa 287
21
Meganisasie
Raceview Motors Veel meer as net motors
ettikette wat deur verskeie lesers regdeur die werkswinkel gelees word en inligting oor die vordering aan die motor se eienaar stuur. Dit gee ՚n duideliker aanduiding van hoe lank dit sal neem voordat die eienaar die motor kan kom haal, sodat hy ook beter kan beplan. Nog ՚n voordeel is dat ՚n eienaar dadelik ingelig kan word indien daar tydens ՚n versiening opgemerk word dat ՚n onderdeel onklaar is of vervang moet word. Die eienaar het die geleentheid om daaroor te besin. Moet dit onmiddellik vervang word? Of moet dit eerder wag tot die volgende versiening? “Die stelsel hou rekord van al hierdie kommunikasie. Werktuigkundiges kry byvoorbeeld die inligting dat ՚n eienaar met die vorige besoek besluit het om nie die remskoene te vervang nie en dat dit dus nou gedoen moet word.” Verder het die stelsel ook die voordeel om werksvloeibestuur binne die groep te handhaaf. “Ons het ook ՚n toegeruste, gerieflike plek waar klante wat vir ՚n kort tydjie moet wag vir herstelwerk kan koffie drink en rustig werk in die werkstasies met WiFi en snuiterytjies wat beskikbaar is,” voeg Nico by. “Van die bespreking tot wanneer jy jou motor terug het moet glad verloop,” sluit hy af. Later in die jaar kan besoekers ook verwag om die nuwe vertoonlokale te sien.
Finansiering beskikbaar teen Prima -5%* *Bepalings en voorwaardes geld. Gestruktureerde terugbetaling-opsies beskikbaar. Onderhewig aan finansiële status. installasie- en diensfooie mag van toepassing wees. Aanbod geldig tot 28 Februarie 2024.
BALErS Model BB1290-hoëdensiteit-kerwer BB1290-hoëdensiteit-verpakker BB1290 PLUS BB1270 PLUS densiteit Hayliner 275- klein vierkantbaler BC5060-klein vierkantbaler rB150F-ronde bandbaler rB150C-ronde bandbaler + kerwer roll-Bar 125-rondebaler roll-Bar 125-rondebaler + kerwer rB125-ronde rollerbaler + kerwer
Afmetings 900 x 1200 x 1000-3000 mm 900 x 1200 x 1000-3000 mm 900 x 1200 x 1000-3000 mm 700 x 1200 x 1000-3000 mm (nuut) 360 x 460 x 300-1300 mm (nuut) 360 x 460 x 300-1300 mm 900-1500 Ø x 1200 mm 900-1500 Ø x 1200 mm 1250 Ø x 1200 mm 1250 Ø x 1200 mm 1250 Ø x 1220 mm
SNYErS & SNYEr/kNEuSErS Model 108m-6-skyf-snyer 210m-8-skyf-sleep-snyer d210-8-skyf-snyer/kneuser 313-8-skyf-snyer/kneuser 316-10-skyf-snyer/kneuser
Afmetings 2400 mm 3160 mm (nuut) 3160 mm 4000 mm 4950 mm
Kontak jou new Holland-handelaar vandag of skakel: eduan Booyens (071 871 8163) - noordwes,vrystaat, Gauteng, Limpopo en mpumalanga Paul de Korte (064 752 1613) - KwaZulu-natal Quintus Smit (082 524 7397) - Wes-Kaap, noord-Kaap en Oos-Kaap
Volg ons op
www.newholland.com/za 22
ProAgri Suid-Afrika 287
www.proagri.co.za
Tindrum 24/001R
Meganisasie
verminder DIE hooI op jou vurk.
Rede vir hoop
A
lmal van ons wat in die landbou werk, weet dat boerdery ՚n saak van die hart is. As verteenwoordiger van ՚n maatskappy wat met landboumeganisasie gemoeid is en daagliks met boere oor die lengte en breedte van SuiderAfrika praat, word dit vir my al hoe duideliker dat ons liefde vir die grond en ons algemene gemoedstoestand van deurslaggewende belang is. Met hierdie sekerheid, en terwyl ons so pas die drumpel oorgesteek het om 'n nuwe jaar aan te pak, wil ek graag 'n paar woorde van hoop en bemoediging deurgee. So van hoop gepraat: Ek het in 2023 'n konferensie bygewoon met die tema 'Hoop is 'n werkwoord', en dit het my aan die dink gesit. Dit blyk dat die manier waarop ons die woord 'hoop' deesdae gebruik, dikwels verkeerd is. Ons is nogal geneig om die woord 'hoop' as ՚n soort 'wens' te beskou. 'n Bietjie navorsing oor die werklike betekenis van die woord 'hoop' het aan die lig gebring dat, in teenstelling met die taamlik onsekere moderne gebruik daarvan, is die woord ‘hoop’ eintlik bedoel om "'n positiewe verwagting van ՚n goeie uitkoms" te beteken. Dit is eintlik ՚n kombinasie van verwagting en begeerte, en dit omhels die idees van geloof, vertroue, waarskynlikheid en belofte. Vir hierdie woord gee die Handwoordeboek van die Afrikaanse Taal (HAT) die volgende definisie: “Dit waarvan ՚n mens iets goeds verwag; vertroue dat jou verwagting, of jou verlange werklikheid sal word”. Daarbenewens weet almal wat al die Bybel gelees het dat geloof, hoop en liefde onafskeidbaar met mekaar verbind is. By CNH Industrial, die moedermaatskappy van wêreldbekende handelsmerke soos Case IH en New Holland, het ons tot die besef gekom dat daar buitengewone krag is in hoop. Trouens, hierdie vermoë is ongetwyfeld die hoofrede vir ons maatskappy se wêreldleierskap in konstruksie- en landboumeganisasie. CNH Industrial het meer as 63 000 mense in diens in 67 vervaardigingsaanlegte en 56 navorsing- en ontwikkelingsentrums regoor die wêreld, en ons is aktief betrokke in 180 lande. Ons produkte word universeel vertrou om rykdom te skep, mense se lewensbestaan te verbeter en om voedselsekerheid op ses vastelande te verskaf. Hierdie verstommende prestasie www.proagri.co.za
verteenwoordig die hoop en drome van talle mense oor die loop van meer as 'n eeu. Dit was nie net wensdenkery nie. Die gekombineerde begeerte, geesdrif en verwagting van hoop is doelbewus met noukeurige beplanning, dapper besluite en sinvolle optrede benut, dag na dag, jaar na jaar. Ons moedig ons werknemers aan om hulle gemoed en hulle gedrag in ooreenstemming te bring met die geskiedenis en die kernwaardes van ons maatskappy, en sodoende vind ons dit makliker om ons vooruitgang te handhaaf en te verhoog. Hier in Suid-Afrika het ons talle voorbeelde van hoe ons as ՚n nasie al teëspoed oorkom het. Ondanks verwoestende oorloë teen die eertydse Britse Ryk, konsentrasiekampe, plase wat afgebrand is, twee wêreldoorloë, en politieke en ekonomiese terugslae, is ons nog hier. Gegewe die druk wat ons in die landbou ondervind om aan die eise van ontluikende bevolkings te voldoen, voedselsekerheid te verskaf, en die behoefte aan groter volhoubaarheid, moet ons eenvoudig die neiging en die voorbeeld volg wat ons voorouers gestel het. Ons skram nie weg van oënskynlik onmoontlike probleme nie. ՚n Boer maak ՚n plan! Deesdae kan ons probleme oplos deur slimmer te werk te gaan en om tegnologiese vernuwings in te span
om beter en meer produktief te boer. Maar, bowenal, moet ons gesindheid en ons lewensuitkyk reg ingestel wees. CJ Langenhoven het op sy kenmerkende manier gesê: Vir die man wat sonder hoop is, is daar min hoop. Ons ambisie moet altyd wees om die sukses van diegene wat voor ons gegaan het, na te volg. Deur vandag doelbewus ons hoop en drome uit te voer, sal ons beslis môre die vrugte daarvan pluk.
Ons hoop beskaam nie!
Jacques Taylor, besturende direkteur, CNH Industrial (Suider-Afrika). ProAgri South Africa 287
23
Meganisasie
Jacques Taylor se boodskap aan boere:
Meganisasie
CELEBRATING EXCELLENCE IN AFTERMARKET John Deere 2023 Awards
The success of John Deere Africa Middle East in this region is the culmination of the hard work and expertise of countless individuals who, like the inner workings of a machine, slots into their individual places to contribute towards the effective and smooth functioning of the company’s operation as a whole. The Aftermarket Support and Dealership Network plays a pivotal role in customer satisfaction and service delivery - one of the key attributes of successful businesses. Therefore, the most important key players in the Agricultural and Construction Sectors were invited to partake in the glamorous and prestigious annual Awards Ceremony hosted by John Deere Africa Middle East hosted at Kievits Kroon on 10 November 2023.
One of the highlights of the evening is the Award for Parts Expert of the year. In an industry that has the amount of collective knowledge, experience and expertise that is shared between the John Deere Aftermarket Support and Dealerships, it is no small feat to be crowned the overall winner in this category - and even more so when the honour befalls you for the second time in a row. Mornè Cloete from AFGRI Polokwane was yet again the overall winner of this category that entailed rigorous theoretical and practical testing of the participants’ skills and knowledge, as well as their overall conduct and retail performance. 230 Participants completed round 1 and 42 participants moved on to the next round for further testing. From the second round a further 10 participants were chosen and from this group, the top 5 were invited to the awards ceremony where the Winner, runner up and second runner up was announced. Abraham Mouton was the runner up and Magda Wallace took third place in this category. Says Cloete, “To walk away with the award for a second time in a row is firstly a great honour and secondly, something I did not expect - and it gives me a feeling of pride because it indicates that there is something small that I might be doing right or different. We compete against men and women with excellent skills and who do their jobs with passion and who also do it with the responsibility that our profession requires. I am grateful for the opportunity and it inspires me, but in the same sense I also want to encourage everyone who is competing every year to keep going and keep trying to reach the top positions. It is something that anyone can achieve and the opportunity must be tackled as a learning process, an experience and a challenge.”
Part Expert of the Year- Mornè Cloete; AFGRI Polokwane 24
ProAgri Suid-Afrika 287
In an industry with ever-evolving technology, it takes one’s A game to stay in front of the race.“At the beginning of each new working day you are exposed to new problems, many of the problems are the kind you have had little or no experience with. The way in which you approach it, is what makes you better at the work you do, especially when your attitude is one of needing to find a solution with no excuses. The technology we have available today www.proagri.co.za
is what makes this possible.
“My biggest focus is also that when a customer contacts me and explains what he or she is looking for, that I will already have a part code in mind.” This ensures that he is able to immediately compare the part code with the customer’s machine serial, and then - should the part not match the customer’s machine, he immediately knows exactly where and what to look for. “Time is of the utmost importance. Thus, whenever and as much as possible, get to know and memorize your parts and their codes.” To continuously learn and always try to better his knowledge and skill is definitely one of the attributes that may contribute to Mornè’s success thus far. “I feel that I have not yet reached my full potential in my profession. There is a lot that I know, but there is still much more that I need and want to learn and I see everyday as a learning opportunity. I enjoy learning new things - it’s exciting and fun - and I believe that it will benefit me if there are bigger opportunities waiting for me in the future.”
It was yet again a night to remember, with the top achievers, individuals as well as teams, getting the recognition they deserve.
It was not only individuals that were acknowledged and awarded for their excellence service and skills on the evening. The Parts Sales Branch of the Year Award was presented to the top performing branch in the region with numerous criteria being taken into account. Firstly, the overall growth in sales - net sales as well as growth in alternative parts sales - were the main contributing factors. The level of training of employees of the branch as well as the overall customer value offered, i.e. parts availability and the manner in which stock is planned for, also played a big role. The branch’s ability to retain customers over the full life cycle of a sale, which pertains to the range of choices they are able to offer to the customer (specifically alternative parts for older generation machines) was also taken into account. Lastly the overall neatness of the branch facilities and effective displays in the branch was evaluated and scored. Parts Sales Branch of the Year- AFGRI Lydenburg
*Terms and conditions apply. (Available at https://www.deere.africa/en/) https://www.deere.africa/en/ I africa@johndeere.com I Customer care: 0800 983 821 JohnDeereAME www.proagri.co.za
JohnDeere
JohnDeereAfrica ProAgri South Africa 287
25
Meganisasie
One of the challenges that Mornè also poses to himself is to memorize all the parts codes, what the part looks like, where the part works and most importantly, what the exact function of each part is.
The winner of this Award was the AFGRI Lydenburg branch, which given its size, is quite an achievement. “We are immensely proud of this achievement,” said Frikkie Roos, the general manager of the branch. “Small branches like our one in Lydenburg don’t often get the opportunities and are often overshadowed by bigger dealerships. The amount of work that goes into being the top achiever is immense, and it is individuals like our Parts Manager in Lydenburg that took ownership from day one, that really makes a big difference.” Frikkie also thanked John Deere for the opportunities and support that they provide in order for the Dealerships to perform. “The seasonal programs such as the TS programs, oils and filters etc. that we are able to offer at competitive prices, boosts our sales. The Alternative parts range has also resulted in us getting support from the more price-sensitive customers in the area. We also have a permanent mechanic in the area who has also contributed greatly to our growth.”
Meganisasie
Get the MACHINE suited to your FARM For any farming equipment you may need, we offer high quality implements & machines!
From tractors, to construction machines, and everything in between, Dicla caters to all your Agricultural Machinery needs! From whole goods to aftersales services, we’ve got you covered!
DISC RIDGER
LINHAI RUSTLER ATV
BOOM SPRAYER
POTATO PLANTER
WOOD CHIPPER
DISC RIDGER / ROLLER
We offer AFTER SALES SERVICE! At Dicla we understand our customers and their requirement which is why we ensure that we have sufficient stock of parts needed to complete high-quality repairs. Suppliers of:
011 662 1371 - info@dicla.com - www.dicla.com ADDRESS: Plot 11 van Wyksvlei (N14) Muldersdrift, Krugersdorp 26
ProAgri Suid-Afrika 287
www.proagri.co.za
Meganisasie
Dicla Agri Machinery has the perfect match for your needs by Bianca Henning
W
hen farmers embark on the journey of purchasing tractors or any farming implements or equipment, many factors come into play, each shaping the decision-making process. The choice of a tractor or farming equipment is not merely a transaction; it is a strategic investment that can significantly impact a farm’s productivity and success. Andrew Lehlohonolo Makenete, Managing Director of Dicla Agri explains: “Dicla Agri Machinery is a dealer and proud supplier of a wide range of tractors and implements, with our offices based in Krugersdorp, Gauteng. We offer a wide range of agricultural equipment and tractors including New Holland branded Agri Machinery, construction and earth moving machinery, Kubota Agri Machinery, Polaris ATV, Linhai quads and trailers as well as various implements to support farmers primarily. We import and distribute Field King and Agromaster brands across South Africa, and also manufacture our own branded equipment like slashers, rippers, and trailers.”
Service and support
Andrew adds: “We offer extensive after-sales service, spares, and maintenance parts for a wide range of tractors and implements. Our dedication to customer satisfaction extends beyond the sale. It is important for us to understand the needs and requirements of our farmers and customers. Our extensive service network and readily available spare parts ensure that farmers have the support they need, maximising uptime and minimising disruptions during critical seasons.” He says: “Communication is key, and we understand the importance of communicating with our clients timely, should there be any challenges.”
Your complete agriculture solution
Andrew says: “The key to providing clients the ‘complete agricultural solution’ is the recognition that the core constituency of our clients consisting of farmers, municipalities, rural custom-
Dicla’s recent change in ownership and management
ers, and both government and private agencies more often not only need the equipment we can provide, but a packaged solution.” He further explains: “They want to be able to manage and control their expenditure on the equipment – hence our recent introduction of the ‘Hello Tractor’ app, which is an analytical and monitoring tool we refer to as the Uber of Tractors – which is able to monitor your tractor's, performance and utilisation, and give the owner a better return on the use of an expensive asset. Aligned with this is the development of a platform enabling clients to use the Hello Tractor application to rent out machinery equipment, ensuring greater utilisation of farmers’ assets and machinery. “Hello Tractor means our solutioning for our clients will enhance our value offering. The next phase after this will be a financing solution – where farmers with contracts will be able to finance their machinery at one level and also have access to production finance. We are taking one step at a time, but we are positive about the direction we are taking,” he adds.
Agricultural training
Dicla Agri Machinery has a sister company, Talana Agri Academy, which is an SAQA and Agri SETA accredited business providing agricultural focused training. The training offered covers a variety of topics including tractor operator training, tractor maintenance, plant production, and animal production amongst others.
Dicla stock spare and maintenance parts for a wide variety of brands. www.proagri.co.za
The shareholders of Dicla recently made an active decision to bring in a new strategic BEE partner into the business. This decision was taken in light of the changing landscape within the sector as well as seeing great synergies between themselves and the strategic BEE partners. Andrew says: “This process took some time to conclude as it was essential that the transition was smooth as well as to ensure that Dicla remained true to its core business and clientele that has been built over the many years. The core of Dicla ultimately is a strong farmer orientated business with good service, integrity, reliability, and a sense of community.”
Dicla’s prospects
Andrew says: “We are excited about what the future holds for Dicla. We are especially excited about growing our sales of yellow machines aggressively into the construction and mining industry. The key is to keep doing the things that made Dicla successful all this time, even better and even faster. Growing our brand awareness in the market whilst picking up market share,” Andrew concludes. Explore Dicla’s range of cutting-edge tractors and equipment designed to elevate your farming operations. Discover the perfect match for your needs, enhance productivity, and embrace a new era of efficiency and sustainability. Contact Dicla today to explore their services and products that are tailored to take your farming to the next level. Your success starts with Dicla. Visit their website at https:// machinery.dicla.com/, send an e-mail to info@dicla.com or contact them on 011-662-1371. Visit Dicla Agri Machinery at Plot 11 van Wyksvlei (N14) Muldersdrift, Krugersdorp. ProAgri South Africa 287
27
Geen blousuur
DIE ENIGSTE VERSKAFFER VAN
BULLET SAAD Groei in die skaduwee
www.brazgrass.co.za
Groei tot 2,5 duim per dag
Ons voorsien jou van die beste moontlike oplossings vir al jou weidingsbehoeftes, of jou behoefte nou voerverwant is, rehabilitasie van jou grond, of integrasie tussen jou gewasse, ons produkte bied die gerieflikste oplossing waarna jy gesoek het. Ons meerjarige saad is geskik vir direkte beweiding, staande hooi, kuilvoer, baal en as dekgewas vir vogbehouding.
+27 (0)84 840 1659 | brazgrass@safricom.co.za | 3 Fortuna street, Viljoenskroon
BREEK WEG VAN JOU BESIGE LEEFSTYLE DIE VAKANSIE SEISOEN!
DIE BUITELEWE ROEP Selfsorg chalets, tent- en karavaan-staanplekke, ablusiegeriewe en braaigeriewe vir kampeerders, visvang, koue& warmswembad & borrelbaddens, 8-bal pool kamer, puttputt, tafel sokker, skaak, veilige kinder speel-area.
Bespreek nou jou karavaan staanplek Staanplekke word tans uitverhuur teen R450/nag buite -seisoen en R550/nag binne-seisoen.
Besprekings: 072 823 5236 | E-pos: besprekings@klipdraaikaravaanpark.com Plaas Kookfontein, Viewlaan, Kookrus, Meyerton | www.klipdraaikaravaanpark.com
28
ProAgri Suid-Afrika 287
www.proagri.co.za
Vee en Wild
‘Seuntjie van Gravelotte’ kry eredoktorsgraad deur Tisha Steyn
“Ek is maar ՚n gewone outjie, ՚n seuntjie van Gravelotte. Ek kan dit nog nie glo nie, kan dit waar wees?”
Piet en Christine Warren tydens ՚n afskeidsgeselligheid vir die egpaar wat veertig jaar lank op die plaas Josephine en ander plase in die Gravelotte-omgewing geboer het.
Piet Warren met die teelbul Piet. Die ontwikkeling van die swartwitpens-genetika het in 2013 aan Piet Warren Wildlife Ranching South Africa (WRSA) se Presidentstoekenning besorg. (Foto: Dr Louis Greeff)
S
o sê Piet Warren (76) wat deur die Universiteit van Suid-Afrika (Unisa) vereer word met ՚n eredoktorsgraad in Filosofie en Bestuur vir sy rol in die bewaring van die laaste oorblywende swartwitpense en die ontwikkeling van die dier se genetika tot een van die mees gesogte wildspesies in Suiderwww.proagri.co.za
Afrika, asook die bemagtiging van beesboere in die Giyani-omgewing van bestaansboere tot vooruitstrewende beesboere. Piet, wat in 1964 aan Hoër Landbouskool Merensky in Magoebaskloof buite Tzaneen in Limpopo gematrikuleer het, is een van slegs drie mense
Piet is vroeër vanjaar deur Unisa in kennis gestel dat die universiteit ՚n eredoktorsgraad in Filosofie en Bestuur aan hom toeken. (Facebook)
in landbou wat nog op die wyse met ՚n eredoktorsgraad vereer is: die ander twee is Boland Coetzee, Springbokrugbyspeler en wynboer van Stellenbosch, en die groenteboer Tommie van Zyl van ZZ2. Piet sê: “Ek het nog nooit iets gedoen om iemand te beïndruk nie – wat ProAgri South Africa 287
29
Vee en Wild
H
Mobile irrigation systems to irrigate Africa
RAINMAKER 200 4X4 HEAVY DUTY AGRICULTURAL IRRIGATOR
SPORTSMAN/ CROPMAKER 120
LIGHT DUTY AGRICULTURAL IRRIGATOR
ew Year!
CLUBMAN/ FARMER 100
RHINO 300 4X4
LIGHT DUTY AGRICULTURAL IRRIGATOR
HEAVY DUTY AGRICULTURAL IRRIGATOR
CANE MASTER 300
appy N
GREENKEEPER/ FARMER 200 LIGHT DUTY AGRICULTURAL IRRIGATOR
Choose from our wide variety!
Suitable for irrigating most overhead crops | Pastures/maize/wheat/tobacco/vegetables/sugar cane etc. Head Office - Western Cape: +27 23-342-3438 Jasper Hewitt +27 (0) 82-773-7544 | jasper@rotrixafrica.co.za Andries Bothma +27(0)79-959-3356 | sales@rotrixafrica.co.za
Office - Gauteng: Tobie van den Heever +27 (0)82-658-6054 tobie@iunlimited.co.za
deserve it! promotion
Phone your nearest Amazone dealer for more information or email info@falconequipment.co.za
For our resilient Farmers, who work hard, no matter what the pressures are from all around us.
You make us proud. ZA-M 1502 Twin disc Spreader (1 500 ℓ) (Excluding Discs) & Spreading disc set OM 10 – 16 m
D e s e r v i n g re t a i l p r i c e : R 1 9 4 4 0 0 ( e x c l . v a t ) ZA-M 1502 Twin disc Spreader (1 500 ℓ) (Excluding Discs) & Spreading disc set OM 18 – 24 m
D e s e r v i n g re t a i l p r i c e : R 1 9 6 0 0 0 ( e x c l . v a t ) ZA-M 1502 Twin disc Spreader (1 500 ℓ) (Excluding Discs) & Spreading disc set OM 24 – 36 m (Hard Alloy Coated)
D e s e r v i n g re t a i l p r i c e : R 2 1 6 0 0 0 ( e x c l . v a t ) 30
Falcon_ProAgriAgri4All_Dec23_2.indd 1
ProAgri Suid-Afrika 287
2023/12/13 12:43
www.proagri.co.za
Vee en Wild
ek gedoen het was gerig op my eie voordeel.” Sy pa, alombekend as “Oom John”, was ՚n beesboer wat op ՚n Donderdag elke derde maand beeste met Vleissentraal se geld op Benstore (later Giyani) gaan koop en aangejaag het Mooketsi toe.
Gaza Beef
Toe Piet die Gaza Beef-voerkraal in 1982 begin het, was daar meer kalwers en osse as koeie in die omgewing. Per 100 000 beeste was sowat 40 000 koeie, 30 000 kalwers en 30 000 osse. Piet het ՚n abattoir begin waar hy ՚n vaste bedrag vir jong beeste met A-graad vleis, asook ՚n aansienlike laer vaste bedrag vir ouer beeste betaal het. “Ek het R15/kg vir ՚n ou os van sê maar 400 kg betaal, maar R25/kg vir ՚n kalf van 250 kg. Vandag koop Gaza Beef, afhangend van hoe ՚n goeie jaar dit is, tussen R40-miljoen en R70-miljoen se beeste aan.” Die stelsel het daartoe gelei dat die samestelling van die gebied se beeskudde verander het sodat 60 000 uit 100 000 beeste koeie, 30 000 tot 40 000 kalwers en 10 000 tollies van jonger as 18 maande is. Dit het baie van die boere gehelp om van bestaansboere tot kommersiële beesboere te ontwikkel, want Piet maak nie onderskeid tussen die verskaffers van die beeste nie en betaal almal dieselfde prys. “Destyds het die boere boggerôl vir die osse gekry. Vandag kry hulle ՚n super prys as die kalf se horings minder as ses duim lank is; as dit langer is, word hulle ՚n prima prys betaal. Daar is nie meer osse nie en die voerkraal slag net A-graad." Piet voer net meer as 4 000 beeste op ՚n keer en slag hulle by sy twee abattoirs. Omdat dit ՚n bek-en-klouseergebied is moet alle beeste geïnspekteer word voordat hulle geslag word en aan slaghuise in die omgewing voorsien word. So het hy ՚n waardeketting binne die beheersone geskep wat die gebied se beeste kommersiële waarde gegee het. “Wat goed is vir Piet Warren, is goed vir almal, want die stelsel het vir die omgewing geld gemaak en so almal bevoordeel.” Maar hy het dit nooit gedoen om iemand te beïndruk nie. “Ek doen wat ek doen en daar is nie ՚n debat nodig daaroor nie.” Piet vertel wanneer ՚n koei kalf, word ՚n bulkalf ՚n “Piet Warren” of ՚n “Makhoma”, Piet se Tsonganaam wat “om te hou” beteken, genoem, want hy is bestem vir Piet se voerkrale. Piet kon immers Tsonga praat voor hy sy pa John se Engels en sy ma Tienie se Afrikaans kon praat.
Kopskuif
Piet, wat al bykans twintig jaar lank www.proagri.co.za
Piet Warren is een van die grootste renosterboere in die land en hy behou sy kudde al emigreer hy na Australië.
In die vroeë 1990’s was daar net 417 swartwitpense in die Gravelotteomgewing oor, waarvan 30 in Piet Warren se besit was. chemoterapie vir kanker ontvang, is dankbaar vir die vol lewe wat hy gehad het. “Dit was ՚n verskriklike ding, ek het die afgelope 19, 20 jaar al 30 liter se
chemo gehad. Dit het ՚n kopskuif geverg om moed te hou en aan te hou.” “Ek het om my gekyk om te beoordeel hoe dit wat ons in Suid-Afrika ProAgri South Africa 287
31
Vee en Wild
GALVANISED WIRE IN COILS BARBED WIRE DIAMOND MESH/ CHAIN LINK ROOF & REINFORCING DROPPERS & STANDARDS HEXAGON WIRE NETTING ELECTRIC FENCING PRODUCTS
MARKET LEADER IN SUPPLY MANUFACTURING, DESIGN AND INSTALLATION OF FENCING MATERIALS
RAIZOR WIRE WELDED MESH POSTS GATES FIELD FENCE WHOLEVIEW PANEL FENCING
012 682 0150 - Centurion 051 880 0220 - Bloemfontein Wholesale prices directly to the public
Support local, buy local
G.S. Robertson CONSTRUCTION (PTY) LTD
SPECIALIZING IN EARTH DAMS FOR OVER 50 YEARS We are longstanding earthmoving contractors specialising in the construction, repair and maintenance of earth dams. Will undertake any other earthworks.
32
ProAgri Suid-Afrika 287
Robbie: 083-305-2504 E-mail: info@gvrobertson.co.za www.gvrobertson.co.za www.proagri.co.za
Nalatenskap
Deel van Piet se nalatenskap is dat hy die boere van Giyani ՚n geleentheid gegee het om hulle beeste teen markpryse te bemark. Dit is vir hierdie bydrae tot die ekonomie van die Mopanie-streek dat Piet deur Unisa met ՚n eredoktorsgraad vereer word, sê prof Moloko Sepota, die waarnemende registrateur van Unisa. Piet word ook vereer vir sy volgehoue werk om die swartwitpens se voortbestaan in die gebied te verseker en vir die baanbrekerswerk wat hy oor die jare heen met die teel en ontwikkeling van die swartwitpense gedoen het. Van die sowat 30 000 swartwitpense wat in die dertigerjare in die Mopaniegebied voorgekom het, was daar in die negentigerjare ՚n skamele 417 oor. “Trofeejag was in die vyftigs en sestigs onbekend en wild het geen waarde gehad nie. Ons het bokke vir rantsoen en huislike gebruik gejag,” vertel hy. Toe die wet verander en plase omhein kon word, is waarde geskep omdat die boer ՚n inkomste uit die wild op sy plaas kon verdien. Aanvanklik het hy groter bulle met langer horings vir die lonende trofeejagbedryf begin teel. Dit het tot gevolg gehad dat die gemiddelde jagbare swartwitpens oor 25 jaar gegroei het vanaf 37” tot die huidige 47” en met baie besondere teelbulle waarvan die horings nou heelwat langer as 50” is. Die ontwikkeling van die swartwitpens-genetika het in 2013 aan Piet www.proagri.co.za
Vee en Wild
doen vergelyk met wat in Afrikalande soos Zambië, Zimbabwe en selfs Oeganda gebeur. In Oeganda het ek tydens ՚n landboutoer saam met die destydse minister van landbou gevra om na ՚n abattoir geneem te word. “Toe die man die voertuig se venster oopmaak en buitekant rondkyk, dog ek hy het my seker verkeerd verstaan: ek wil na ՚n abattoir toe gaan! ՚nee,’ sê hy. ‘Ek kyk waar die aasvoëls draai...’” Ervarings soos hierdie het sy denke en optrede beïnvloed. “Ek het anders gedink oor hoe om die toekoms vir almal groter te maak. My werkers het lank voor BEE al ’n elf persent aandeel in Gaza Beef besit. Dit was ՚n goeie plan om lojaliteit te beloon. “Die aandeelhouers het my gevra om vanjaar se dividende te bêre sodat hulle in Desember en Januarie elke maand twee tjeks kan ontvang. Ek respekteer almal, en hulle respekteer my.”
Piet Warren, dr. Louis Greeff, veearts, en Patrick Zambukeri meet ՚n swartwitpens se horings. Horinglengte is belangrik wanneer die bokke verkoop word en om te keer dat die horings afbreek wanneer die bulle veg of teen bome stamp, het hy pype oor die punte van die horings begin sit.
Wildlife Ranching South Africa (WRSA) se Presidentstoekenning besorg. “Ek beskou dié toekenning as die grootste erkenning wat ek nog ooit ontvang het.” En nou kry hy ՚n eredoktorsgraad.
Nuwe begin
Piet en sy vrou Christine het onlangs na Australië vertrek waar hulle ՚n nuwe fase van hulle lewe begin. Die egpaar se twee kinders, Zoi en John, en hulle gesinne het onderskeidelik 23 en 18 jaar gelede reeds na Australië emigreer waar hulle met skape boer. Gaza Beef se bedrywighede word met die hulp van bekwame bestuurders voortgesit. Die plaas Josephine, waar die egpaar 40 jaar lank gewoon het, is reeds verkoop. Piet het ՚n huis laat bou op die renosterplaas, waar hy voortgaan met die teel van dié majestueuse maar bedreigde diere, waarvan min in die nabygeleë Krugerwildtuin en elders in die land in staatsbesit oor is. Dit sal sy hoofkwartier wees wanneer hy op gereelde besoek na Suid-Afrika reis, soos in Februarie volgende jaar wanneer hy die eredoktorsgraad in ontvangs sal neem. “Ek kan dit nog nie regtig glo dat Unisa vir my ՚n eredoktorsgraad wil gee nie. Dat so ՚n eer my, ՚n seuntjie van Gravelotte, nou te beurt moet val. ՚n Geleerde vriend sê anderdag dis baie, baie raar dat iemand met net matriek
– en wat sy hele lewe lank net geboer het – sulke erkenning kry. Ek is maar ՚n gewone outjie ...” *Giyani, voorheen Benstore, is die hoofsentrum in die destydse Gazankulu, ՚n nie-afhanklike gebied wat in 1960 deur die destydse regering vir die Tsonga-en Sjangaan-groepe geskep is.
Verwysingsbronne
Pohl, L. (2023) Piet Warren kry ’n eredoktorsgraad. Letaba Herald https://www.citizen.co.za/ letaba-herald/news-headlines/localnews/2023/10/25/piet-warren-kry-neredoktorsgraad/ Raats. J. (2023) Piet word Dok Warren. Landbou.com https://www. landbou.com/landbou/nuus/pietword-dok-warren-20231025 Steyn, T. (2022) Renosterboer emigreer, maar hou vas aan sy renosters. ProAgri https://proagri.co.za/renosterboeremigreer-maar-hou-vas-aan-syrenosters/ Steyn, T., Van Zyl, P. (2017) Master Game Ranchers of South Africa: Passion and Power. JLO Publishing ISBN: 978-0-620-76019-5
ProAgri South Africa 287
33
Vee en Wild
Winsgewende skaapboerdery deel 25:
Kuddebestuursprogram M
et die nuwe jaar wat aangebreek het, deel ons graag riglyne vir ՚n kuddebestuursprogram. Hierdie praktyke moet nie in isolasie van mekaar beskou word nie, maar as ՚n eenheid, want gesa-mentlik vorm hierdie die grondslag van ՚n winsgewende skaapboerdery. Die bestuursprogram kan aangepas word om by elke boer se lamtyd te pas. Dit is belangrik om aan die begin van elke nuwe jaar die vorige jaar se resultate in oënskou te neem. Indien teikendoelwitte nie bereik is nie, moet resultate noukeurig ontleed word om vas te stel waarom dit nie bereik is nie. Verskeie faktore soos klimaat en produkpryse het ՚n groot invloed op die winsgewendheid van die boerdery, maar is buite die beheer van die boer. Boere moet hoofsaaklik fokus op aspekte in die boerdery waaraan hulle wel iets kan doen. ՚n Paar aspekte waaroor die boer wel beheer het is teikendoel-witte, weidingsbestuurstelsels, algemene bestuurpraktyke, byvoedingsprogramme, seleksie en telingspraktyke en finansiële bestuur. Om toepaslik te bly en winsgewend te boer, moet ons onsself gedurig evalueer en die nodige aanpassings maak om doeltreffend te boer. Dr Jasper Coetzee het gesê:
“Moenie net skape aanhou nie. Boer met skape! Wees doeltreffend of verlaat die bedryf.” Hier volg basiese riglyne vir ՚n kuddebestuursprogram om jou skaapboerdery meer winsgewend te bedryf:
Aan die begin van ՚n nuwe finansiële jaar moet ՚n nuwe begroting opgestel word waarbinne aanpassings gemaak word om teikendoelwitte te bereik ten opsigte van massa produk (vleis) geproduseer om winsgewendheid te verbeter. (Foto: Suidplaas Dohnes)
Januarie (Maand A): Voorbereiding vir paartyd (twee maande voor paring) • • • • • •
Spaar kampe vir paring. Toets ramme vir vrugbaarheid, geslagsgeskiktheid en dekbehendigheid. Klas ramme volgens teelprestasies en selekteer vervangingsooitjies. Vervang jaarliks minstens 25% van jou teelramme. Knip horings en hoewe van ramme. Laat maak koggelramme van ramme met hoë geslagsdrang.
•
• • •
•
•
Verhoed kontak tussen teelooie en ramme, koggelramme en gespeende ramlammers vir twee maande voor paartyd. Gee tweetandooie byvoeding. Begin ramme prikkelvoeding gee. Spuit ramme en ooie Multimin (2ml /ram) drie maande voor paring en ooie (1ml /ooi) vier tot ses weke voor paring asook Vitamien A & E. Spuit ramme en ooie met Multivax P entstof. Ent teelooie vier tot ses weke voor paring teen ensoötiese aborsie. Doseer ramme en ooie ses weke voor paring.
(Foto: dorpersa.co.za) 34
ProAgri Suid-Afrika 287
www.proagri.co.za
Mei (Maand D): Middragtigheid (tweede en derde maand van dragtigheid) •
• •
Doen dragtigheidsdiagnose (aftasting) ongeveer 42 dae nadat ramme uitgehaal is en skot alle droë ooie onmiddellik uit. Hou dragtige tweelingooie afsonderlik. Hou vol met goeie weiding of byvoedingsprogram om massaverliese te verhoed. Julie (Maand E): Laatdragtigheid (vierde en vyfde maand van dragtigheid)
• • •
Februarie (Maand B): Voorbereiding vir paartyd (een maand voor paring) • •
• •
•
Sit oefening en prikkelvoeding van ramme voort. Waar nodig, mikskeer alle ooie (moenie korter as vier weke voor paring skeer, mikskeer, dip, ent of doseer nie) aangesien dit besetting verlaag. Begin met prikkelvoeding van teelooie vanaf drie weke voor paring. Doseer ramme koringkiemolie (sowat 25 ml per ram) twee keer per week vanaf minstens vier weke voor paring om hulle saadgehalte en vrugbaarheid te verbeter. Sit minstens 3% aktiewe koggelramme vroegoggend tussen die ooie nege dae voor paartyd.
Behandel vir interne en eksterne parasiete waar nodig. Verhoed domsiekte en melkkoors deur korrekte en voldoende byvoeding te gee. Hou tweelingooie asook jongooie wat vir die eerste keer lam apart op beter weiding of verskaf byvoeding. Voer ՚n lek met voldoende deurvloeiproteïen, veral aan tweeling- en jongooie wat vir die eerste keer gaan lam om uierontwikkeling te bevorder en gevolglik bies- en melkproduksie te stimuleer.
Maart (Maand C): Paartyd en vroeë dragtigheid (eerste maand van dragtigheid) •
•
•
Haal koggelramme uit en sit 3% aktiewe vrugbare ramme by volwasse teelooie. Paar tweetandooie afsonderlik met 4% ervare ramme. Beperk paartropgrootte
www.proagri.co.za
tot maksimum 200 tot 250 ooie. • Onnodige hantering van ooie gedurende paring veroorsaak resorpsie van embrio’s. • Paar vir maksimum vyf weke in die herfs en maksimum ses weke in die lente. • Ent ramme verkieslik na paartyd teen bloutong.
• • •
•
Plaas ooie 14 dae voor lam in lamkampe. Doseer ooie met 'n doeltreffende breëspektrummiddel. Ent ooie teen bloednier en indien probleme met blou-uier ondervind word, ook teen blou-uier en pasteurella. Beheer eksterne parasiete. Indien ooie nie kortwol het nie, mikskeer die ooie en skeer rondom die uier skoon.
ProAgri South Africa 287
35
Vee en Wild
Seleksie- en telingspraktyke moet enersyds daarop konsentreer om die produksie en reproduksie in die huidige kudde, maar ook in die toekomstige kudde, te verhoog. (Foto: AFGRI Animal Feeds)
Vee en Wild
Nation Wide Delivery with quality mechanical parts
36
ProAgri Suid-Afrika 287
www.proagri.co.za
• • •
•
•
•
•
Maak voorsiening vir skuiling in koue, nat en winderige weerstoestande. Kies die mees geskikte lambestuurstelsel vir infrastruktuur en bestuursvermoë. Verhoed dat ooie minder as 10% van hulle liggaamsmassa gedurende die eerste maande na lam verloor, want dit lei tot lae lampersentasies die daaropvolgende lamseisoen. Voorsien dieselfde deurvloeiproteïen bevattende lekke, maar teen ՚n hoër peil, as gedurende laatdragtigheid aan lakterende ooie vir maksimum agt weke. Hou voltyds toesig waar moontlik en merk tweelinglammers asook jong ooie wat vir die eerste maal lam en moontlik mag sukkel. Merk en identifiseer ooie asook lammers wat geboorteprobleme ondervind het of met geboorte gehelp is, ooie wat min of geen melk het nie, asook ooie met swak moederseienskappe. Beheer eksterne en interne parasiete en ent ooie na lamtyd teen bloutong.
Vee en Wild
Augustus (Maand F): Lamtyd en laktasie (eerste vier maande van laktasie)
•
• •
Sny sterte, kastreer en merk lammers volgens ouderdom en geboortestatus met knippies in die ore (op ongeveer drie weke). Doseer lammers vir ronde- en lintwurms na vier weke. Herhaal op grond van miseiertelling. Ent lammers met multiklostridiale entstof op twee maande en gee ՚n skraagdosis na vier weke.
Desember (Maand G): Speentyd •
•
•
•
•
• • •
Beperk speenskok deur ooie en lammers van twee speengroepe om te ruil. Moenie lammers speen wat minder as 25 kg weeg nie. Sit skraal ooie op beter weiding met speen, sodat hulle hulle massaverlies betyds voor die volgende paarseisoen kan herwin. Doseer speenlammers op grond van miseiertellings teen inwendige parasiete, met ՚n breespektrummiddel wat sowel ronde- as lintwurms beheer. Ent lammers na speen op ses maande teen bloutong (drie entings A, B en C , elk minstens drie weke uit mekaar). Ooilammers moet voortdurend groei tot en met paring. Voorkom dat jongooie ses maande voor paring massa verloor, want dit sal tot gevolg hê dat jongooie met paring stadiger op hitte kom en minder eierselle afskei wat 'n laer lampersentasie tot gevolg het. Verkoop lammers as stoorlammers of voer tot 45 kg en laat slag. Klas ou ooie uit en bemark. Sluit die jaar af op ՚n hoë noot met ՚n groep gesonde, swaar lammers en bemark die swaarste lammers tussen Kersfees en Nuwejaar. ProAgri is dankbaar dat 'n legende in die landboubedryf, dr Jasper Coetzee, sy Handleiding vir Winsgewende Skaapboerdery aan die lesers van ProAgri beskikbaar gestel het. Indien jy meer inligting oor winsgewende skaapboerdery wil bekom, bestel jou Handleiding vir Winsgewende Skaapboerdery vandag nog deur ՚n e-pos te stuur na: mvs@ meadowcape.co.za.
www.proagri.co.za
ProAgri South Africa 287
37
Vee en Wild
Approved by the Agricultural and Equipment manufacturers, Dynatrans ranges are developed to cover all types of applications, and provide outstanding performances. Dynatrans MPX has a superior oxidation stability and shear resistance compared to the industry limits. As a result the machine’s performance and lifetime can be extended.
38
ProAgri Suid-Afrika 287
www.proagri.co.za
Vee en Wild
Biosekerheid
kan boere maak of breek
deur Tisha Steyn
V
erskeie dieresiektes, insluitend beken-klouseer onder beeste, Afrikavarkpes en voëlgriep onder hoenders, het vanjaar in Suid-Afrika voorgekom. Indien behoorlike biosekerheidsmaatreëls in plek was, die nodige entstof beskikbaar was en die landsgrense minder deurlaatbaar was, sou die verspreiding van die siektes waarskynlik voorkom of minstens beperk kon word. Hierdie uitbrekings het ernstige nadelige gevolge vir landbou en gepaardgaande werksgeleenthede, voedselsekerheid en die ekonomie van die land omdat produksie afneem, die siek diere van kant gemaak moet word en uitvoere nie kan plaasvind om buitelandse valuta te verdien nie. Volgens die opgedateerde bek-enklouseer-verslag deur die Departement van Landbou, Grondhervorming en Landelike Ontwikkeling se direktoraat van Dieregesondheid, versprei deur die Nasionale Dieregesondheidsforum (NDGF), is daar tans 172 uitbrekings by die Internasionale Wêreldorganisasie vir Dieregesondheid (WOAH) aangemeld, terwyl 42 uitbrekings as afgehandel beskou word. Die eerste uitbreking het in Mei 2021 in KwaZulu-Natal en in beperkte mate in die Vrystaat plaasgevind. Die tweede uitbreking het in Maart 2022 in Limpopo en Gauteng voorgekom, terwyl die derde uitbreking ook in Maart 2022 in Noordwes, Gauteng, Mpumalanga en die Vrystaat voorgekom het. Dit was die eerste keer dat die siekte so wydverspreid voorgekom het, en die nasionale en provinsiale Departemente van Dieregesondheid doen alles in hulle vermoë om die uitbreek-voorval af te sluit by die WOAH. Op 4 November 2023 het nog ՚n moontlike uitbreking in Noordwes langs die Botswanagrens voorgekom. Die indeksplaas, die oorspronklike plaas waar dit vermoedelik voorgekom het, en ՚n buurplaas is in kwarantyn geplaas en die voorkoms word ondersoek. www.proagri.co.za
Invloed van uitbrekings op boerdery Die invloed van hierdie uitbrekings raak die bees-, skaap-, vark- en hoenderboere se inkomste. BEESVLEIS: Die beesvleisbedryf maak ՚n aansienlik deel uit van die land se landbou-ekonomie en het die vermoë om nuwelinge tot die landbou te laat toetree. In 2022 het dit 1% van landbou-uitvoere ter waarde van US$151-miljoen beloop, selfs nadat die uitvoer van beesvleis met 12% afgeneem het. SK APE: Die wolbedryf is ook geraak omdat Sjina, die grootste mark (70%) vir Suid-Afrikaanse wol, die invoer van wol vir vyf maande lank verbied het.
Dit het gelei tot ՚n 21%-afname met ՚n verlies van US$337-miljoen in die uitvoer van wol. Desnieteenstaande het die uitvoer van wol steeds 3% van die land se totale uitvoerwaarde van US$12,8miljard beloop. VARKE: In Januarie 2023 het Afrikavarkpes op ՚n plaas in Gauteng uitgebreek. Die plaas en ՚n naburige plaas is in kwarantyn geplaas en die Provinsiale Veeartsenykundige Dienste het probeer naspeur waar die besmetting vandaan kon kom. Uiteindelik is plase in Gauteng, Noordwes en die Vrystaat ook in voorlopige kwarantyn geplaas. Tot dusver is die bron van besmetting steeds nie opgespoor nie. Dit is kom-
Boere moet nou oplet na die volgende siektes wat in die reënseisoen voorkom en waarvoor almal in Augustus tot Oktober moes geënt het, naamlik bloutong, Afrika-perdesiekte, slenkdalkoors, knopvelsiete, driedae-stywesiekte en die voorkoms van parasiete. (Bron: Pixabay) ProAgri South Africa 287
39
Vee en Wild
ELECTRIC FENCE AND SECURITY CENTRES 0861 STAFIX/782349 www.stafix.co.za
YOUR ONE STOP SECURITY SHOP
Ø Electric Fencing Ø Gate Motors Ø Batteries Ø CCTV Ø Garage Door Motors Ø Remotes Ø Intercoms Ø Equestrian Fencing Ø Game Fencing Ø Alarm Systems Ø Roboguard Ø Security Beams STAFIX BRANCH LOCATIONS Bethlehem Bloemfontein Cape Town Central Cape Town South
Centurion Durban North East London George
CCTV SURVEILLANCE TECHNOLOGY
Gaborone Harare Jet Park Kimberley
Klerksdorp Lusaka Mozambique Nelspruit
Kya Sand Paarl Pietermaritzburg Pinetown
Polokwane Port Elizabeth Potchefstroom Pretoria
Rustenburg Somerset West Upington Vanderbijl Park
Vryheid Windhoek West Rand
R 49 950 Btw ing
R 27 250 Btw ing
DLJďƵƌŐŚ dŽĞƌƵƐƚŝŶŐ
3 Baalvurk
6 Tol Hark Elke tol is op sy eie arm. Elke tol het 80 vingers. Swaardiens hark ontwerp vir Suid-Afrikaanse toestande \\\ RYTJW HT _F 40
ProAgri Suid-Afrika 287
Skuif 3 bale op 'n slag met 'n 50 kw trekker. Minder diesel. Minder vas trap. Minder kostes. ϬϴϮϰϭϳϬϭϳϱ
ŵLJďƚŽĞƌΛŐŵĂŝů͘ĐŽŵ www.proagri.co.za
HOENDERBEDRYF: Meer as 100 kommersiële hoenderplase is vanjaar deur
rolspelers,” verduidelik Marzanne Roets van die NDGF. Die Departement van Landbou, Grondhervorming en Landelike Ontwikkeling is verantwoordelik daarvoor dat wetgewing gemaak en toegepas word. Indien biosekerheid nie opgeskerp
Boere se verantwoordelikheid Op die plaas is dit die eienaar se plig en verantwoordelikheid om bioseker-
Meer as ՚n 100 kommersiële hoenderplase is vanjaar deur ՚n uitbreking van twee tipes voëlgriep geraak en hoenderboere moet streng biosekerheidsmaatreëls toepas om die verspreiding te keer. (Bron: Pixabay)
՚n uitbreking van twee tipes voëlgriep geraak. Braaikuikens sowel as lê-henne word geraak en al het dit tot dusver nie gelei tot ՚n ernstige tekort aan vleis of eiers nie, het laasgenoemde se prys opgeskiet – ՚n onkoste wat vuisvoos verbruikers nouliks verwelkom. Wie se verantwoordelikheid is biosekerheid? Op nasionale vlak is die staat verantwoordelik vir die beheer van biosekerheid in die land. Daar moet beheer wees oor die invoer en uitvoer van alle lewende diere. Die staat moet verseker dat ingevoerde diere gesond en vry van siektes en besmettings is. Beheerde siektes, soos hondsdolheid, slenkdalkoors, brusellose en tuberkulose, word deur die staat beheer. Hierdie siektes kan van diere na die mens oorgedra word en word soönoses genoem. Bek-en-klouseer hou nie ՚n gevaar vir mense in nie. “Bek-en-klouseer is 'n beheerde siekte wat slegs deur die departement aangemeld kan word. Ons help slegs om die amptelike kommunikasie uit te stuur na die www.proagri.co.za
Daar is ook ՚n dringende tekort aan veeartse en dieregesondheidstegnici. Dit is die regering se verantwoordelikheid om te sorg dat die land se grense onderhou word om te voorkom dat besmette vee en wild nie vanuit buurlande kan inkom nie. “Die private sektor verstaan as die staat moontlike tekorte aan kapasiteit en bronne ondervind en daarom is hulle besig om op nasionale, sowel as provinsiale vlak die Direktoraat van Dieregesondheid by te staan,” sê Marzanne. “Die NDGF is tans saam met hulle lede en ander rolspelers, en saam met die Departement, besig om die huidige stand van siekte-uitbrekings onder beheer te bring sal in die komende jaar ՚n groter bydrae lewer.”
word nie, gaan dit boere – en die staat – duur te staan kom, en veral klein- en opkomende of ontwikkelende boere wat dit die minste kan bekostig gaan die spit afbyt. Opkomende boere is verantwoordelik vir 18% van die produksie van wol, 13% van die sybokhaar, en 34% van die beesvleis. Dit is ook noodsaaklik dat die regering sorg dat entstof vervaardig word en of die private sektor toelaat om dit te doen.
Dit is die boer se verantwoordelikheid om seker te maak dat die diere op sy plaas gesond bly deur voorkomend teen siektes op te tree. (Bron: Pixabay)
՚n Gebrek aan entstof teen Afrika-perdesiekte hou ՚n ernstige bedreiging in en dit is die regering se verantwoordelikheid dat entstof vervaardig word, of dat die private sektor toegelaat word om dit te doen. (Bron: Pixabay) ProAgri South Africa 287
41
Vee en Wild
merwekkend dat die siekte op ՚n plaas met goeie biosekerheidsmaatreëls in ՚n gebied wat voorheen vry van die siekte was, voorgekom het.
Vee en Wild
SLIM BEHEER VAN VLIEË
Onoortreflike gehalte en professionele diens - in Suid-Afrika geteel vir Suid Afrikaanse vlieë
HOE DIT WERK:
BISA BIED U:
• Vliegbeheer op die natuurlike manier. • Langtermyn ekonomiese voordele. • Minder chemiese besoedeling. • ‘n Bemarkingsvoordeel deur omgewingsvriendelike landbouproduksie.
BISA het agente landswyd. Vir meer inligting, kontak:
Freeze Branding THE MOST HUMANE WAY TO BRAND YOUR LIVESTOCK. Efficient, permanent branding for your livestock
Freeze-branding is less stressful to the animal
Non-intrusive Less stressful Permanent
Get your own starter kit! Branding Irons www.dryice.co.za 078 164 1712
42
ProAgri Suid-Afrika 287
Immobiliser Clipper
www.proagri.co.za
Vee en Wild
heid toe te pas. Kry ՚n program in plek wat vir die volgende aspekte voorsiening maak: • Daar is entstowwe beskikbaar teen siektes soos onder meer knopvelsiekte, bloutong en Afrika-perdesiekte wat die eienaar self volgens ՚n inentingsprogram kan toedien. As die diere in goeie kondisie is en teen siektes ingeënt is, sal hulle spesifieke immuniteit teen daardie siektes opbou. • Sorg vir ՚n behoorlike voedingsprogram, want gesonde diere het meer weerstand teen siektes. Sorg vir skoon water, bied beskerming teen die elemente, en beheer interne en eksterne parasiete. • Diere ervaar baie spanning wanneer dit baie droog of te nat is, of in kalf- of lamtyd of wanneer die diere gespeen word. Voldoende voeding en skuiling kan help om die spanning te verminder. Verminder die vee wanneer dit droog is om te verseker dat ՚n kernkudde kan voortbestaan. • Inspekteer jou diere sodat jy dadelik opmerk as een siek lyk. Isoleer siek diere en behandel so gou as moontlik. As jy nie seker is nie, raadpleeg ՚n veearts. • Maak seker dat die diere gesond is voordat jy vee aankoop. Kry ՚n verslag van die veearts in die gebied waar jy die vee koop, asook in die gebied waarheen jy die diere neem. • Maak seker jy skuif nie besmette diere na ՚n nuwe kamp nie, of skuif nie gesonde diere na ՚n besmette kamp nie. • Hou nuwe diere vir drie weke afgesonder sodat enige onderliggende siektetoestand na vore kan kom voordat jy die nuwe diere by die kudde voeg. • Dooie diere moet begrawe of verbrand word, want karkasse in die veld kan die siekte verder versprei.
Daar is tans 172 uitbrekings van bek-en-klouseer in Suid-Afrika by die Internasionale Wêreldorganisasie vir Dieregesondheid (WOAH) aangemeld, terwyl 42 uitbrekings as afgehandel beskou word. (Bron: Pixabay)
Gevolge van gebrekkige biosekerheid • Gebrek aan voldoende biosekerheidsmaatreëls lei tot verliese, nie net van vee nie, maar ook finansieel. • Die uitbreek van siektes ruk jou Afrika-varkpes bedreig nie net kommersiële varkboere nie, maar veral ook kleinboere wat nie die nodige biosekerheidsmaatreëls in plek het nie. (Bron: Pixabay)
•
www.proagri.co.za
sak weens verlies aan inkomste uit die vee, en opskorting van handelsooreenkomste en beperkende maatreëls op die beweging en uitvoer van vee en veeprodukte. Hoër produksiekoste weens bykomende biosekerheidsinfrastruktuur en maatreëls, die koste van ՚n veearts en medikasie, asook die vernietiging van siek diere volgens ProAgri South Africa 287
43
Vee en Wild
Start with unrivaled planter & seed control.
Nourish & protect with
in & out of the field.
tools in your pocket.
Start with unrivaledoptimum applications. Nourish & protect w planter & seed control. optimum application Monitor harvest yields Carry decision-making Monitor harvest yields in & out of the field.
SEAMLESSLY CONNECT YOUR OPERATION.
Carry decision-maki tools in your pocket.
SEAMLESSLY CONNECT YOUR OPERATION.
Dealer Name
www.agleader.com
Jaco van der Merwe 231-206-5296 082 738 0718 jaco@agtechtechnology.co.za
InCommand® 1200
Dealer Name
www.agleader.com
44
ProAgri Suid-Afrika 287
Jaco Hamman 231-206-5296 082 762 1669 www.ppfagri.co.za
InCommand®
www.proagri.co.za
• •
Biosecurity measures can reduce the risk of avian influenza in farmer flocks (2021) Bizcommunity https://www.bizcommunity.com/Article/196/650/215856.html Du Preez, J.H. (2009) Biosekuriteit in die veebedryf Geskryf op 24 Februarie 2009. https://www.landbou.com/landbou/Kundiges/vra-vir-faffa/Biosekuriteit-in-dieveebedryf-20180418 Foot and Mouth Disease outbreak report 2021-2023. NAHF https://nahf.co.za/wp-content/uploads/2023/11/2023-11-03.FMD-full-report.pdf Masiwa, D. (2022) Breaking: China unbans SA wool imports. Food for Mzansi. https://www.foodformzansi.co.za/breaking-china-un-banssa-wool-imports/#:%7E:text=China%20has%20lifted%20its%20 5,foot%2Dand%2Dmouth%20disease%20outbreaks&text=After%20five%20 anxious%20months%20of,industry%20can%20finally%20breathe%20again. Njau, E.P., Machuka, E.M., Cleaveland, S., Shirima, G.M., Kusiluka, L.J., Okoth, E.A., Pelle, R. (2021) African Swine Fever Virus (ASFV): Biology, Genomics and Genotypes Circulating in Sub-Saharan Africa. National Library of Medicine. Bas B. Oude Munnink, Academic Editor, Marietjie Venter, Academic Editor, and Luisa Barzon, Academic Editor Viruses. 2021 Nov; 13(11): 2285. Published online 2021 Nov 15. doi: 10.3390/v13112285 https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC8623397/ Sihlobo, W. (2023) Diseases on farms in South Africa: Recent outbreaks point to weaknesses in the system. Agribusiness https://www.bizcommunity.com/Article/196/741/243743.html
•
Kyk nou uit vir die volgende siektes Volgens Marzanne moet boere nou oplet na die volgende siektes wat in die reënseisoen voorkom en waarvoor almal in Augustus tot Oktober moes geënt het: bloutong, Afrika-perdesiekte, slenkdalkoors, knopvelsiete, driedae-stywesiekte en die voorkoms van parasiete.
Vir meer inligting, kontak Marzanne Roets van die Nasionale Dieregesondheidsforum (NDGF) by admin@nahf.co.za
Crates
Optional extras
REMOVABLE DIVIDERS
VIRGIN RED RECYCLED BLACK
CRATE LID
Crates
VIRGIN RED RECYCLED BLACK
VIRGIN RED RECYCLED BLACK
www.proagri.co.za
VIRGIN WHITE RECYCLED BLACK
ProAgri South Africa 287
45
Vee en Wild
Verwysingsbronne Agriculture, Land Reform and Rural Development announces new outbreak of African Swine Fever in Gauteng (2023) https://www.gov.za/speeches/africanswine-fever-27-jan-2023-0000
protokol, lei tot laer winsgewendheid vir die boer. Voedselsekerheid weens laer of geen produktiwiteit lei tot tekorte wat hoër pryse tot gevolg het. Langtermyn volhoubaarheid word gestriem omdat dit al moeiliker raak om ՚n siekte onder beheer te bring as gevolg van weerstandigheid teen entstof en medikasie. Biosekerheid kan nie in afsondering werk nie – dit is ՚n spanpoging van alle boere, die staat, dieregesondheidsdienste en die private sektor.
VERSATILITY, PRECISION, PERFORMANCE.
Scan this QR code or visit www.manitou.com for more information.
End-to-End Solutions: Sales Tel: +27 11 601 3000 Email: info.msa@manitou-group.com
www.manitou.com
Represented throughout the African continent through our network of dealers. 46
ProAgri Suid-Afrika 287
Services
Training
Parts
LICK BLOCKS Supplements for Success
AVAILABLE AT ALZU FEEDS BRANCHES www.alzu.co.za 013 249 8900
Excellent service and minimum downtime is our priority! AGRICULTURE • AUTOMOTIVE • CONSTRUCTION • MINING BLOCKS, CRANKSHAFTS, CYLINDER HEADS, CAMSHAFTS, FUEL TRANSFER -, WATER- & OIL PUMPS, TENSIONERS, HOUSINGS, TURBOS, 8PK BELTS, FILTERS, & MORE.
Happy New Year!
25 YEARS CUMMINS EXPERIENCE
FOR YOUR CUMMINS ENGINE COMPONENTS 4/6B series, C series, L8.9 & L9 series, ISB, ISX, ISC, QSB, QSC, QSX, ISF 2.8, ISF 3.8, B3.3, QSB 4.5, and more.
Carradine Varkevisser Office 060 525 9943 011 976 1242 / sales@jumanje.co.za carradine@jumanje.co.za Michael: 063 753 6466
Facebook & Instagram @jumanje4u
ProAgri South Africa 287
47
We offer
A ONE-STOP-SERVICE for the farmer with a wide variety of agricultural fencing supplies
Manage your
livestock
Effortlessly
Our products include Agricultural Fencing, Steel Wire Rope, Fasteners, Slings, Lifting Equipment.
Livestock handling equipment Bale rings | Feeders | Kraal | Sliding gates | Loading ramps | Weigh-crates and much more We deliver nationwide (except WC, EC) Bloempark 2, Vanderbijlpark AH, Gauteng, 1911 | www.steeltubeprofiles.co.za Tel: +27 728 794 871 | +27 100 230 786 | Email: sales@steeltubeprofiles.co.za
ADVERTISE YOUR NEXT AUCTION T E LL M O R E T H A N 20 M I LLI O N FA R M E R S A B O U T YO U R N E X T AU C T I O N O R AG R I-BUSI N E S S
www VIDEO
SOCIAL
DIGITAL
E-COMM
www.a gri4all.com
48
ProAgri Suid-Afrika 287
Steel Wire Rope for Feedlots, Kraals, Fencing & Irrigation
082 445 5743
Stay Wire for Shade Net Houses
Farm Gates
www.swcquip.co.za
Posts, Stays & B-grade pipes
bianca@swcquip.co.za
ProAgri South Africa 287
49
7,8 TONLIFTCAPACITY. SMART SMART AND AND LONGWHEELBASEANDHEAVYCONSTRUCTI O N. VERSATILE VERSATILE
SMARTAND UNBEATABLEPRICES VERSATILE
BOTHLOWFUELCONSUMPTIONCOMMONRAIL AGCOPOWERENGINE VALTRA A134H VALTRA A134H THE SMART CHOICE THE SMART CHOICE 16/16 POWER SHUTTLE 16/16 POWER SHUTTLE TRANSMISSION WITH AUTO TRANSMISSION WITH4 AUTO 4 VALTRA VAL BH154TRA BH154 SPEED POWER SHIFT. SPEED POWER SHIFT. THETHE STRONG CHOICE STRONG CHOICE GUIDANCE READY GUIDANCE READY
3 SPEED 3 POWER SPEED SHIFT POWER SHIFT AUTO NEUTRAL AUTO NEUTRAL 170L/MIN 170L/MIN HYDRAULIC FLOW. HYDRAULIC FLOW. 7,8 TON 7,8 LIFT CAPACITY. TON LIFT CAPACITY. LONGLONG WHEELBASE ANDWHEELBASE HEAVY CONSTRUCTION. AND HEAVY CONSTRU
CO BOTH BOTH LOWPOWER FUEL CONSUMPTION LOWCOMMON FUEL ENGINE RAIL AGCO CONSU POWER ENGINE
S
UNBEATABLE PRICES UNB 50
ProAgri Suid-Afrika 287
www.proagri.co.za