Sfakia 2014

the R l l a E

M S M U S ENT EV

Ο

Δήμαρχος Σφακίων σας καλεί στα Σφακιά

Il vilis estantienit, que in alabes? Opio, vas adhuit, serorsu lerdierum, querum demus es? quidi ponvo, quos nostanum am inatilius; nos cre eoratus, Caturibunte, quam Romnocae mus, catilicibus vivit.

Nam tem it? Um, que it virma, nonsula Si ius, et L. Habuntes nosum nondactum tusque condam effrei parbesim ia cus intrum nem morum ni intro, us habi publinum senatrebem Romne ces rem im aut potiam inatiam plicerfitum que maximus idiuro inator ponocum re, que auctum rectabero habefere num egit. Vilicae dendem conovid italer hae potercerrae et inatu ca patiam omne cerfine qua nos se omnondendium macem maxim iam idessa dea L. Sericae tertui pratus.

Cesuam ponsunum terure, se in Itarid des nem.

Vivatiqua ver quam adhum actam intervis in in Itam nocatum aute, ut intil co consum es! Serum modiostio nerente rtabem entium tu iu ego coneque mpoered consulocus, noc in haediis vit ad impro, senatustatur inum

nos halibunt.

Vastus? Otil viris. Liam facepop ublicap erferis re consultum, C. Viviri fatis consult umenimp eriorus ceriocre nostam se pubis.

Elicatum nos cerudesim tra plique mentis cotidet prari, Ti. Casdam invocul hos etor ut Caturis.

Mariam queri, nonsuam dicipie natqui ponte, num priorus.

Parterfex siliu quonsimis; nors se audena, condica; nost egerriv iribusquam. Aximod aperem.

Ivignato escepsena, quon horum publibus ad converi, considi conferte nostam sul hoc renihil urortiam se dicastili fores, nit?

Ti. Si sendient. Equa orei et; intebefautem tere mericaute, Ti. C. Od me nonu consuni usquam iam.

Παύλος Πολάκης

Ζερβός

Σφακιά

Τα Σφακιά είναι ένας τόπος ξεχωριστός, άγριος και γοητευτικός. Οι επιβλητικές Σφακιανές Μαδάρες ορίζουν την υπερηφάνεια και λεβεντιά των Σφακιανών Αφού περπατήσετε στα μονοπάτια της Ιστορίας τους, περιηγηθείτε στα δύσβατα Βουνά και φαράγγια τους, απολαύσετε την άγρια φυσική ομορφιά τους και γευθείτε την μοναδικη φιλοξενια των κατοικων τουσ, θα εχετε την εντυπωση πως κανατε ενα ταξιδι στο παρελθον Το πιο άγριο φυσικό παρθένο τοπίο σ’ όλη τη Κρήτη. Ένας τόπος μοναδικός, δύσβατος, γεμάτος φαράγγια, χαράδρες και βουνοκορφές αλλά και κρυμμένες πεντακάθαρες απάτητες παραλίες με καταγάλανα νερά. Η ιδιομορφία αυτή του εδάφους έπαιξε καθοριστικό ρόλο στην ζωή των Σφακιανών, επέδρασε στην ψυχοσύνθεση τους, δημιουργώντας έναν ξεχωριστό πολιτισμό, ίχνη του οποίου έχουν αποκαλυφθεί και συνεχίζουν να αποκαλύπτονται στις αρχαίες πόλεις: Τάρρα, Φοίνιξ, Αράδαινα, Ανώπολις, Ποικαλισσός κ.λ.π. Απομεινάρια ενός ακμάζοντος παρελθόντος βρίσκονται μέσα σε φαράγγια, σε πλατώματα και σε μοναδικής ομορφιάς σπήλαια. Όλοι σχεδόν οι Σφακιανοί ισχυρίζονται ότι κατάγονται από τις Αρχοντικές Βυζαντινές οικογένειες, οι οποίες είχαν σταλεί από τον Αυτοκράτορα την εποχή εκείνη στη Κρήτη. Στην περιοχή των Σφακίων είχε εγκατασταθεί η μεγάλη οικογένεια των Σκορδύληδων και σε αυτή ανάγουν την καταγωγή τους οι μεγάλες γενιές των Σφακιανών -οι καλόσυροι όπως αποκαλούνται ακόμη και σήμεραδιατηρώντας ένα ιδιότυπο κοινω-

νικό διαχωρισμό. Οι Σφακιανοί, διατηρούν αμιγή και ανόθευτο τον αρχαίο Κρητικό ανθρωπολογικό τύπο. Ολόκληρη σχεδόν η περιοχή των Σφακίων, νοτιοανατολικά του Νομού Χανιών, καταλαμβάνεται από τα Λευκά Όρη ή όπως λένε οι ντόπιοι τις Σφακιανές Μαδάρες, με περισσότερες από 100 κορυφές, με 57 απόαυτέςνα ξεπερνούν σε υψόμετρο τα2.000 μ., και αρκετές από αυτές γυμνές και καλυμμένες από χιόνι από το φθινόπωρο ως την άνοιξη. Εδώ, στο βουνό Γκίγκιλος (2.080 μ) λέγεται ότι επέλεξε να στήσει το θρόνο του ο Κριταγενής Δίας προτού τον μεταφέρει αργότερα στην κορυφή του Ολύμπου (υψηλότερο σημείο: Πάχνες 2.452 μέτρα). Η ονομασία «Σφακιά» μάλλον προέρχεται από τη λέξη «σφάκα», την τοπική ονομασία της πικροδάφνης, του αειθαλούς θάμνου. Κάποιοι υποστηρίζουν ότι «Σφακιά» θα πει Χώρα των Φαραγγιών. Γιατί τα φαράγγια με τη σπάνια και μοναδικής ομορφιάς χλωρίδα τους αποτελούν εξέχον χαρακτηριστικό της περιοχής. Στο Νομό Χανιών βρίσκονται περίπου 60

φαράγγια, τα περισσότερα και πιο επιβλητικά από αυτά βρίσκονται στα Σφακιά. Ξεκινώντας από τα δυτικά συναντάμε το Φαράγγι της Τρυπητής, που αποτελεί και το φυσικό όριο μεταξύ των Επαρχιών Σφακίων και Σέλινου, και κατόπιν το φαράγγι του Κλάδου, τα οποία αν αποφασίσετε να διαβείτε θα πρέπει να συνοδεύεστε οπωσδήποτε από έμπειρο οδηγό. Στις εκδρομές σας θα ανακαλύψετε ότι το χαραγμένο από βουνά και φαράγγια τοπίο κρύβει πολλά σπήλαια και Βάραθρα τα περισσότερα από τα οποία παραμένουν ακόμα ανεξερεύνητα. Από τα 1.400 σπήλαια που είναι γνωστά στη περιοχή των Χανίων, τα 260 βρίσκονται στα Σφακιά. Κατά την περίοδο της ενετοκρατίας, που διήρκησε από τον 13ο μέχρι τον 17ο αιώνα μ.Χ., αλλά και της Τουρκοκρατίας, πολλά από αυτά χρησιμοποιούνταν ως κρησφύγετα. Απομονωμένα στη δύσβατη περιοχή των Λευκών Ορέων, τα χωριά των Σφακίων κατάφεραν να κρατήσουν ένα καθεστώς ημιαυτονομίας, γνώρισαν μεν λεηλασίες και σφαγές, αλλά δεν σκλαβώθηκαν ποτέ.

Sfakia

Sfakia is a unique, wild and captivating place. The imposing Sfakianes Madares are the reason why the residents are so proud and honest. After walking the paths of history, wandering around the rough mountains and gorges enjoying their wild natural beauty and after experiencing the unique hospitality of the residents, you will really feel like having traveled in the past.

The wildest natural landscape in whole Crete. A unique place, difficult to approach, full of gorges and mountain peaks, but also with hidden spotlessly clean beaches with crystal clear waters.

The unique formation of the ground played an important role in the life of the people of Sfakia. It had an effect on their temperament and as a result they created a unique civilization as we deduce from the ancient cities found in the area, such as Tarra, Phoinix, Aradena, Anopolis, Pikalissos, etc.

The remains of a golden era lie in the gorges, the tablelands and the marvelous caves.

Almost all people of Sfakia claim that they come from noble Byzantine families who had been sent to Crete by the emperor. The big family of Skordilis had settled down in the wider area of Sfakia and they were the ancestors of many generations who still preserve a temperamental social diversion. People of Sfakia still preserve the ancient Cretan anthropological type.

The White Mountains (or Madares as the locals call it) take up almost the whole region of Sfakia, on the southeast of Chania prefecture, with more than 100 peaks, 57 of which are more than 2000m in height. Many of them are barren and covered in snow from autumn to spring.

Here, on mountain Gigilos (2080m in height), Zeus the Kritagenis was said to have built his throne before moving it to the top of mountain Olympus (highest point: Pahnes2.452m in height).

The word ‘Sfakia’ probably derives from the word ‘sfaka’, which is the local name for the evergreen oleander bush. Others believe that the word ‘Sfakia’ means ‘the Land of Gorges’ and that is because all these gorges with their unique and beautiful flora are typical of the area. In Chania prefecture there are almost 60 gorges, most of which are in Sfakia and are also the most imposing ones. Beginning from the west we find Tripiti gorge, which forms a natural border between

Sfakia and Selino prefecture.

Then there is Klados gorge. If you wish to walk through either of them, you will surely need an experienced guide.

During your hikes you will discover that there is an awful lot of hidden caves in this mountainous area, most of which still remain unexplored.

Sfakia holds 260 caves out of 1400 existing in the whole prefecture of Chania. Many of them were used as hideouts during the Venetian domination, which lasted from the 13th to the 17th century, as well as during the Turkish domination. Isolated in this almost inaccessible area of the White Mountains, people in Sfakia villages managed to maintain a half-autonomous regime and although their houses were pillaged and they were slaughtered, they never succumbed to enslavement.

Μια βόλτα στα Σφακιά 1. Ασκύφου: Χτισμένο στο

ομόνυμο οροπέδιο, 51 χλμ. από Χανιά και σε υψόμετρο 730 - 760 μέτρων με 444 κα­τοίκους στις 4 γειτονιές του που είναι: Καρές, Αμμουδάρι, Πετρές, Μέσα Γωνί. Κυριότερα πανηγύρια του Αγ. Μα­νόλη και Κοίμησης Παναγίας και του Αγ. Πνεύματος. Στην περιοχή υπάρχουν: Τριθέσιο δημοτικό σχολείο και νηπιαγωγείο, σκοπευτήριο όπλων και τόξου, ιδιωτικό Πολεμικό Μουσείο, το Ορειβατικό καταφύγιο Ταύρης, οι δυο Τούρκικοι Κουλέδες κτισμένοι το 1868, μνημεία αγωνιστών, κέντρο κυνηγιού με εκτροφείο, ξενοδοχείο που δια- θέτει άλογα για βόλτα, άλλα ενοικιαζόμενα δωμάτια, ταβέρνες, καφενεία, φούρνους, σούπερ μάρκετ, τυροκο­μεία, βενζινάδικο.

10 Sfakia Guide | 2014

2. Ίμβρος: Σε υψόμετρο 780μ.

πέντε χιλιόμετρα από Ασκύφου. Συνοικίες: Δάσος, Λεπιδιανά, Νιο Χωριό, Χά- λαρα. Μνημεία αγωνιστών και του ευεργέτη των Σφακίων Ξενουδάκη και κύρια πανηγύρια της Κοίμησης Παναγίας και Αγ. Κωνσταντίνου. Από αυτό αρχίζει το ομόνυμο φα­ράγγι και υπάρχουν δωμάτια και ταβέρνες, Κέντρο Εξυπη­ρέτησης Πολιτών και μίνι μάρκετ.

3. Ασφένδου: Το Δημοτικό Διαμέρισμα Ασφένδου αποτελείται από το ομώνυμο χωριό καθώς και από τον Βουβά,τα Νομικιανά,τον Άγιο Νεκτάριο και τα εγκαταλελλειμμένα Κολοκάσια. Ένας λόγος επίσκεψης σας στο ορεινό Ασφένδου είναι οι προϊστορικές βραχογραφίες του σπηλαίου Σκορδολάκια όπου σύμφωνα με

κάποιους ερευνητές πρόκειται για την αρχαιότερη απόδειξη ανθρώπινης παρουσίας στην Κρήτη.Μετά το σπήλαιο σκορδολάκια,μπορείτε είτε του να προχωρήσετε ανατολικά στο θαυμάσιο δάσος Ασφένδου-Καλλικράτη, είτε του να ακολουθήσετε την κορυφογραμμή του Περυσινακίου όπου θα Σας βγάλει στο Καστρί,πάνω από τα Κολοκάσια.Στο Καστρί μπορείτε να δείτε οχυρωματικά τείχη και αρχαιότητες που χρονολογούνται από την μινωική εποχή έως και τα πρώιμα γεωμετρικά χρόνια.Από εκεί θα κατεβείτε στο “Mουσείο” της σφακιανής αρχιτεκτονικής,στα Κολοκάσια. Στο παράλιο μέτωπο,από ανατολικά προς δυτικά θα βρείτε τις πανέμορφες παραλίες με τα κρυστάλλινα νερά τους,Ορθή Αμούτσα (κολοκασιανή γιαλιά),Ρουσιολιμανάρι και

Κούτελο.Αν είστε λάτρεις της φύσης ενδείκνυται η επίσκεψή σας στα φαράγγια του Ασφένδου και του Κάπνη όπως και στο σπήλαιο του Φαλαγγάρι που βρίσκεται δυτικά του μιτάτου της Σέλης το οποίο κοσμείται από σταλαγμίτες και σταλακτίτες.Επίσης,αν είστε λάτρεις των καταδύσεων, μεταξύ των άλλων μπορείτε να απολαύσετε το υποθαλάσσιο σπήλαιο Φωκόσπηλιος.

4. Καλλικράτης: Σε υψόμετρο 750

μ. που κατοικείται κυρίως τη θερινή περίοδο. Μνημεία αγωνιστών καθώς

και των εκτελεσθέντων από τους Γερμανούς 35 κατοίκων του χωριού το 1943. Κυριότερο πανηγύρι της Κοίμησης της Πα­ναγίας στην παλαιά ιστορική εκκλησία. Είσοδος για το ομό­νυμο φαράγγι. Ταβέρνες και το χειμώνα ακόμη. Συνοικίες: Πάνω Ρούγα, Κάτω Ρούγα, Πιπιλίδα, Αιόβιδο, Βρανάδω. . Πολιτιστική γιορτή - αγώνες τα «Καλλικράτεια».

5. Κομητάδες: Πολύ παλαιό χωριό στην έξοδο σχεδόν του φαραγγιού Ίμβρου με ταβέρνες και δωμάτια. Υψόμε­τρο 200 μ. Βυζαντινή τοιχογραφημένη εκ­ κλησία του Αγ. I εωργίου του 14ου αιώνος. Μοναστήρι της Παναγίας της Θυμιανής όπου κάθε χρόνο, τέλος του Μάη, γιορτάζεται η κήρυξη της επανάστασης του 1821 στην Κρήτη που επραγματοποιήθηκε εδώ.

6. Βρασκάς: Σε υψόμετρο 150 μ. Πανηγύρι Αγίου Γεωργίου.

7. Βουβάς: Σε υψόμετρο 190 μ. με 204 κατοίκους. Πα­νηγύρι Αγίας Παρασκευής, Αγίου Σήφη (νέα). Υπάρχει δη­μοτικό γυμναστήριο, 6/θέσιο δημοτικό σχολείο και νηπιαγωγείο, τυροκομείο (πώληση), μίνι μάρκετ.

8. Νομικιανά: Σε υψόμετρο 180

μ. με 77 κατοίκους. Πανηγύρι Αγίας

Ζώνης και Αγίου Γεωργίου.

9. Αγιος Νεκτάριος: Σε υψόμετρο 150μ. και με 81 κα­τοίκους. Κύριες εκκλησίες ο Αγ. Νεκτάριος και Αγ. Ραφαήλ.

10. Πατσιανός: Ξεκινώντας από βόρια προς νότια του διαμερίσματος, συναντάμε ένα παραδοσιακό ορεινό χωρίο τον Καλλικράτη Σφακίων. Έναν από τους τέσσερις οικισμούς του, ο οποίος διαθέτει και το ομώνυμο φαράγγι (Φαράγγι Καλλικράτη) που καταλήγει στους δυο παραδοσιακούς οικισμούς Πατσιανό Σφακίων και Καψοδάσος Σφακίων. Ο τέταρτος και τελευταίος οικισμός του είναι το Φραγκοκάστελο Σφακίων. Ο Καλλικράτης Σφακίων ενδείκνυται για ορειβασία, πεζοπορία (Φαράγγι Καλλικράτη, περιήγηση στις γειτονιές του οικισμού), Αρχιτεκτονικό ενδιαφέρον (Ναός της Παναγίας ),αναψυχή (παραδοσιακά καφενεία –ταβερνάκια). Ο Πατσιανός ΣφακίωνΚαψοδάσος Σφακίων ενδείκνυται για extreme sports ( περά πέντε, αετός), σπηλαιολογικό ενδιαφέρον (σπήλαιο Αγιασμάτσι ). Το Φραγκοκάστελο Σφακίων διαθέτει παραλίες και αμμουδιές ιδανικές για (κολύμβηση και θαλάσσια αθλήματα) καθώς επίσης αρχαιολογικούς χώρους

2014 | Sfakia Guide 11

(φράγκικο κάστρο, ναός Αγίου Νικήτα, ναός Αγίου Χαράλαμπου) μικρό αεροδρόμιο για παρά μοτέρ, πολλές παραδοσιακές και σύγχρονες τουριστικές επιχειρήσεις (ταβέρνες, δωμάτια, διαμερίσματα).

11. Καψοδάσος: Σε υψόμετρο 120 μ. και με 62 κατοίκους. Πανήγυρις στον ιστορικό ναό του Αγίου Κωνσταντίνου. Σπή­λαιο Αγιασμάτσι όπου αρχαίο ιερό. Έξοδος του φαραγγιού Καλλικράτη και αρχή αμαξωτού δρόμου προς Καλλικράτη. Υπάρχει ταβέρνα και φούρνος.

12. Σκαλωτή: Σε υψόμετρο 130 μ. με τις βυζαντινές τοιχογραφημένες εκκλησίες Προφήτη Ηλία, Αγ. Μαρίνας και Αγ. Παρασκευής, Χριστού, Αγ. Νεκταρίου. Με ταβέρνα και δωμάτια κυρίως στις υπέροχες παραλίες της περιοχής Λάκοι και Αγ. Μαρίνα. Έξοδος του Σκαλωθιανού φα­ραγγιού. Αργουλές: Το τελευταίο πριν το Ν. Ρεθύμνου χωριό των Σφακίων σε υψόμετρο 120μ. Έξοδος του Αργουλιανού φαραγγιού και νότια τα ερείπια θαυμάσιου Βενετσιάνικου νερόμυλου. Εκκλησία Αγ. Πέτρου. Ταβέρνα.

13. Χώρα Σφακίων: Η Χώρα Σφακίων είναι ένας μικρός, παραλιακός και παραδοσιακός, από άποψη αρχιτεκτονικής,

12 Sfakia Guide | 2014

οικισμός στα νότια της Κρήτης, περίπου 280 κατοίκων και αποτελεί την έδρα του Δήμου Σφακίων. Απέχει 75 χιλιόμετρα από τα Χανιά και βρίσκεται σε μία ιδιαίτερα δυσπρόσιτη και τραχιά περιοχή που περιβάλλεται από τις απόκρημνες πλαγιές των Λευκών Ορέων και τα πολυάριθμα φαράγγια που σχηματίζονται σ’ αυτές. Διαθέτει λιμάνι από το οποίο αναχωρούν πλοία για τις γύρω περιοχές καθώς και όμορφες παραλίες όπως η Βρύση, ο Ίλιγγας, η Φυλακή και το Αμμούδι. Εκτός από τις παραλίες η Χώρα Σφακίων διαθέτει θαυμάσια μονοπάτια για πεζοπορία καθώς και τα δύο φαράγγια της στην είσοδο και την έξοδο του οικισμού για ορειβασία όπως επίσης και οργανωμένο καταδυτικό κέντρο για τους λάτρεις των καταδύσεων.

14. Λουτρό: Δυόμιση ναυτικά μίλια δυτικά της Χώρας, το πανέμορφο,

τουριστικό πλέον, χωριό όπου επικοινωνεί μόνο από την θάλασσα. Πανηγύρια κύρια της Κοιμήσεως της Παναγίας, του Αγίου Αντωνίου και του Τιμίου Σταυρού. Εδώ υπάρχει η καγκελαρία των Σφακίων επί Τουρκοκρα­τίας. Ερειπωμένα κάστρα, ανεμόμυλος και ίχνη της αρχαίας πόλης του Φοίνικα.Έχει δημοτικό σχολείο.

15. Ανώπολη: Η πατρίδα του ήρωα της επανάστασης του 1770 Δασκαλογιάννη, με την προτομή του στην κεν­τρική πλατεία. Υψόμετρο 600 μ., στις έν­δεκα γειτονιές του που είναι: Κάμπος, Αγ. Δημήτριος, Ασές, Βαρδιανά, Γύρος, Καμπιά, Λιμνιά, Μαριανά, Παυλιανά, Ρίζα και Σκάλα. Με δημοτικό σχολείο και νηπιαγωγείο, ια­τρείο, καθώς και δωμάτια - ταβέρνες και πάρκο σκοπευ­τήριο. Η βάση της πρόσβασης στα Λευκά Όρη και την ψηλότερη κορυφή των «Πάχνες» καθώς

και στο ορειβατικό καταφύγιο Σβουριχτής - Χουλιόπουλου. Κύρια πανηγύρια: Αγ. Γεωργίου, Παναγίας, Αγ. Δημητρίου, Αγ. Αικατερίνης, Προφήτη Ηλια, καθώς και η καθιερωθείσα γιορτή της Κρή­της, η γιορτή για τον Δασκαλογιάννη κάθε Ιούνιο. Επίσης, γιορτή της γραβιέρας κ.α. Στο νότιο ύψωμα η Αγ. Αικατε­ ρίνη με πανοραμική θέα προς Λουτρό και κυκλώπεια τείχει.

16. Αράδαινα: Το εγκαταλελειμένο λόγω βεντέτας χωριό με τη θαυμάσια Βυζαντινή εκκλησία του Μιχαήλ Αρχαγγέ­λου, όπου παραδοσιακό πανηγύρι κάθε 8η Νοεμβρίου. Επί­σης η είσοδος του ομόνυμου φαραγγιού, του οποίου τις δύο κατακόρυφες πλευρές ενώνει από ύψος 150 μ. η γέφυρα Βαρδινογιάννη. Ερείπια της αρχαίας πόλης.

17. Αγιος Ιωάννης: Το πιο

απομακρυσμένο χωριό του Δήμου Σφακίων στους πρόποδες των

Λευκών Ορέων με υψόμετρο 800 μέτρα. Δάση από πεύκα και κυπαρίσσια σε μια έκταση από την ανατολική όχθη του ποταμού της Αγίας Ρουμέλης μέχρι τον πάτο του φαραγγιού της Αράδαινας. Οι κάτοικοι του φημίζονται ως καλοί τραγουδιστές ενω πολλοί από αυτούς διακρίθηκαν στους απελευθερωτικούς αγώνες της Μακεδονίας. Το χωριό κυκλώνουν δάση, μονοπάτια γκρεμνά, σπήλαια και φαράγγια ενώ πιο ψηλά συναντά κανείς τη μαδάρα γυμνή και σμυλεμένη από τα καιρικά φαινόμενα της φύσης. Αξίζει να επισκεφθεί κανείς το οροπέδιο του κρούστα όπου κατέφυγε το 1771 ο Δασκαλογιάννης πριν τη παράδοση του. Επίσης το σπήλαιο του Κορμοκόπου, το σπήλαιο του Δρακουλάκη που είναι σπήλαιο ψυγείο λαβύρινθος. Τη κορφή της Ζαρανοκεφάλας, του Ζαράνη, τα πάνω Κρούσια, το Ντούβαλη,το φαράγγι της Ελυγιάς που καταλήγει στο Λιβυκό πέλαγος. Το μονοπάτι από Αϊ Γιάννη-Σελούδα - Αη Παύλος και το μονοπάτι προς Καλό και Κακό Πόρο.Στα γεωγραφικά όρια της παραπάνω κοινότητας ανήκει και η Αράδαινα. Χωριό κτισμένο δίπλα στην αρχαία Αράδαινα με το ναό του Μιχαήλ Αρχάγγελλου του 5ου αιώνα. Χαρακτηριστικό το φαράγγι

της Αράδαινας που δεν υστερεί σε ομορφιά μήκους 7 χιλιομέτρων. Εκεί τέλος θα συναντήσει κανείς τη κρεμαστή γέφυρα του Βαρδινογιάννη μήκους 75 μέτρων και βάθους 185 μέτρων.

18. Λιβανιανά: Από Ανώπολη 10 χιλιόμετρα, σε υψόμε­τρο 250 μ. κρέμεται πάνω από το Λιβυκό, σχεδόν εγκατα- λελειμένο. Γειτονιές: Πανοχώρι και Κατοχώρι. Πρόσβαση οδική από εδώ στις ακτές Λύκος και Φοίνικας. Πανηγύρι Αγίου Γεωργίου.

19. Αγία Ρούμελη: Με 120

μόνιμους κατοίκους, στην έξοδο του φαραγγιού Σαμαριάς. Ιατρείο, ελικοδρόμιο, τέσ­σερα τούρκικα κάστρα χτισμένα το 1868 και αρκετά ξενο­δοχεία, ενοικιαζόμενα δωμάτια, ταβέρνες και άλλα καταστήματα. Επίσης με τα ερείπια της αρχαίας πόλης Τάρρα. Κυρίως πανηγύρια: Αγ. Τριάδας, Παναγίας, Αγ. Γεωργίου.

20. Μουρί: Εγκαταλελειμένο από

50 χρόνια χωριό βό­ρεια και σε απόσταση 14 χιλιομέτρων από την Ανώπολη. Σε υψόμετρο 1010 μ. και με τις συνοικίες: Καβρός, Λιτίνι, Αλώ­ νια, Καθιανά, Καλύβα, Κοίτη, Τσιμάλι κ.λπ. Αναφέρεται το 1818 με 350 σπίτια.

2014 | Sfakia Guide 13

A glance at Sfakia

1. Askyfou: Built at an altitude of 730-760 metres on the homonymic plateau at 51 km from Hania, it is home to a popula­tion scattered around its seven communities: Kares, Ammoudari, Petres, Mesa Goni. Main local celebrations are those of St Manoli, the Dormition of Mary and the Holy Spi­rit up on the mountain. Visitor attractions: private war museum, the Tavris mountaineering shelter, two Turkish castles (kouledes), monuments of war heroes, hunting site with a farm and horses, a shooting range (for shooting and archery). There is an elementary school as well as a kindergarten in Askyfou. More­over, there is a hotel (there are available horses for the hotel guests) as well as a few available rooms to let, several taverns, a coffee shop, a super market, bakeries, dairies and a gas

14 Sfakia Guide | 2014

station.

2. Imbros: Built at an altitude o f 780 metres, Imbros is lo­cated at 5 km from Askyfou.

Communities: Dasos, Lepidiana, Nio Horio, Halara. Local celebrations: the Dormition of Mary and St Constantine. Visitor attractions: monuments of war he­ roes and Xenoudakis, the benefactor of Sfakia, as well as the Imbros Gorge, which starts here. There are some rooms to let, taverns and a mini market.

3. Asfendou: The Municipal

District Asfendou consists of the village of the same name, Vouvas, Nomikiana, Agios Nektarios and

abandoned Kolokasia. One reason for visiting the mountainous Asfendou are the prehistoric rock paintings in Skordolakia the cave where according to some researchers is the oldest evidence of human presence in Crete. Down the road from Skordalakia, you can either proceed east to the wonderful forest Asfendou-Kallikratis, or follow the ridge Perysinaki where you will end in Castri, over Kolokasia. At Castri

you can see the fortress walls and antiquities dating from the Minoan era up to the early geometric era. From there you will get off at “Museum” of Sfakia architecture, at Kolokasia. In the coastal front, from east to west, you will find beautiful beaches with crystal clear waters, Good Amoutsa (kolokasiani Gialia) Rousiolimanari and Koutelo. If you are a nature lover you should visit the canyons Asfendou and Kapnis and the cave of Falangari located west of the mitato of Selis which is populated by stalactites and stalaktites. Furthermore if you love diving, among other things you can enjoy the underwater cave Fokospilios.

4. Kallikratis: Built at an altitude o f 750 metres. Communities: Pano Rouga, Kato Rouga, Pipilida, Liovido, Vranado. Main local celebrations: the Dormition o f Mary at the old homonymic church and the cultural festival of Kallikrateia.

Visitor at­tractions: monuments of war heroes, monument of 35 vil­ lagers executed by the Germans in 1943, the entrance to the Kallikratis Gorge. There are taverns even in the winter.

5. Komitades: Very old village located at the exit of the Imbros

190 metres, there is an elementary school and a kindergarten, a municipal sports centre, a dairy and a mini market. Main local celebrations: Agia Paraskevi, Agios Sifis.

final settlement is Frangokastelo.

Callicrates is perfect for mountaineering, hiking (Kallikratis Gorge and tour the neighborhoods of the town), architectural interest (Church of Panagia), recreation (traditional cafes & taverns). Patsianos and Kapsodasos are perfect for extreme sports, speleological interest (cave Agiasmatsi). Fragocastello has sandy beaches that are ideal for (swimming and water sports) as well as archaeological sites (Frankish castle, church Agios Nikitas, Church of Saint Charalambos) small airport for powered parachute and paragliding, many traditional and modern tourist businesses (restaurants, rooms, apartments).

8. Nomikiana: Built at an altitude

11. Kapsodasos: Built at an altitude

Gorge, at an altitude of 200 metres.

Visitor attractions: 14th cen­tury church o f St George with Byzantine iconography, the Monastery o f Panaghia Thymiani, where the declaration of the revolution o f 1821 on Crete is celebrated at the end of May every year. There are some taverns and rooms to let.

6. Vraskas: Built at an altitude of 150 metres main local celebration: St George’s day.

7. Vouvas: Built at an altitude of

of 180m main local celebrations: St George’s day, Agia Zoni’s.

9. Agios Nektarios: Built at an altitude of 150 m. Visitor attractions: St Nektarios and St Raphael.

10. Patsianos: Starting from north to south, we find a traditional mountain village Kallikratis. One of the four settlements, which has its gorge (Kallikratis Gorge) leading to both traditional settlements Patsianos and Kapsodasos. The fourth and

of 120 m. There is a tavern and a bakery shop. Main local celebration: local festival at the historic church of St Constan­tine. Visitor attractions: the Agiasmatsi cave with an ancient temple. Exit of the Kallikratis Gorge and road leading to Kallikratis.

12. Skaloti: Built at an altitude

of 130 metres. Visitor attractions: the Byzantine churches of Profitis Ilias, St Marina, Agia Paraskevi, Agios Nektarios and Christ. There is a tavern, a dairy, coffee shops, a

2014 | Sfakia Guide 15

kindergarten and available rooms to let mostly on the wonderful beaches of the Lakkoi and Agia Marina area; exit of the Skalothiano Gorge.

13. Argoules: The last village of

Sfakia before entering the municipality of Rethymno, built at an altitude of 120m. There is a tavern.

Visitor attrac­tions: in the south, the ruins of a marvellous Venetian water mill and the church of St Peter; exit o f the Argouliano Gorge.

area surrounded by the steep slopes of the White Mountains and the numerous canyons formed therein.

It features a port from which ferries depart for the surrounding areas and beautiful beaches like Loutro, Iligkas, Filaki and Amoudi. Apart from the beaches Sfakia has wonderful hiking trails and two gorges at the entrance and exit of the village for hiking as well as organized diving center for diving enthusiasts.

15. Loutro: This magnificent tourist village is located at two and a half nautical miles west of Hora Sfakion and can only be ac­cessed by sea.

There is an elementary school here.

Main local celebrations: the Dormition of Mary, Agios Antonios and Timios Stavros. Visitor attractions: the meeting place of the “Chancellery” of Sfakia during the Turkish occupation ruins of castles, a water mill and traces of the ancient city of Phoenix.

14. Hora Sfakion: It is a small, coastal and traditional town in terms of architecture, in the south of Crete, about 280 residents and is the capital of the Municipality of Sfakia. It is 75 km from Chania and is a very inaccessible and rugged

16 Sfakia Guide | 2014

16. Anopolis: Birthplace of Daskalogiannis, one of the most famous Cretan revolutionaries and heroes of the 1770 re­volution, whose bust is in the central square of the village.

Built at an altitude of 600 metres.

Communities: Kambos, Agios Dimitrios, Ases, Vardiana, Gyros, Kambia,

Limnia, Mariana, Pavliana, Riza and Skala. There is a kindergarten, an elementary school and a doctor’s practice as well as rooms to let, taverns and a shooting rangepark.

Main local celebrations: Agios Georgios, Agios Dimi­trios, Agia Ekaterini, Panaghia, Profitis Ilias. Visitor attractions: annual event in honor of Daskalogiannis; the gravieracheese festival; the church of Agia Ekaterini with high walls that over­looks the village of Loutro. This village is also the access point of the White Mountains and their highest peak Pahnes as well as the mountaineering shelter Svourihtis-Houliopoulos.

17. Aradena: A vendetta forced the

inhabitants of this village to desert it. Main local celebrations and Visitor attractions: Aradena has a wonderful Byzantine church de­dicated to Michael Archangel, where a traditional fair takes places every year on November 8th. Also, the entrance of the Aradena Gorge, the two vertical sides of which are connected with the Var- dinogiannis bridge at 150m. of altitude; ruins of the ancient city.

18. Agios loannis: The most remote village of the municipality of Sfakia in the foothills of the White Mountains at an altitude of 800

meters. Forests of pine and cypress in an area from the eastern bank of the river of Agia Roumeli to the bottom of the canyon Aradaina. Its residents are known as good singers and many of them were distinguished in the liberation struggles of Macedonia. The village is encircled by forests, trails cliffs, caves and canyons while higher we encounter the naked mountaintops of Madari and formed by the force of nature.

It is worth visiting the plateau of Krousta where Daskalogiànnis fled in 1771 the before his surrender. Also Kormokopou Cave, Cave Drakoulakis are maze caves. On top of Zaranokefalas of Zaranis, the upper Krousia, the Ntouvali, gorge Eligia that ends at the Libyan Sea. The path AiGiannis - Selouda - St.

Paul and the Path to Good and Bad Poros. At the geographical boundaries of this community lies the village Aradaina. A village built next to the ancient city Aradaina and the temple of Michael Archangellou of the 5th century. You must visit beautiful 7 km Aradaina Gorge. There you will finally encounter the 75 meters length Vardinogiannis drawbridge with a depth of 185 meters.

19. Livaniana: Built at an altitude

of 250m., this prac­tically deserted village located at 10 km from Anopolis ho­vers over the Libyan Sea. Population: 17 (together with the villages of Lykos and Phoenix); road access from this point to the beaches o f Lykos and Phoenix. Communities: Panohori, Katohori. Main local

celebration: St George’s day.

20. Agia Roumeli: Located at the

exit of the Samaria Gorge, it is home to 120 permanent inhabitants. There is a doctor’s practice, a heliport, small hotels and rooms to let, ta­ verns and other shops. Main local celebrations: Agia Triada, Panaghia, St George’s. Visitor attractions: the mins of the ancient city Tarra and four Turkish castles, built in 1868.

21. Mouri: Built at an altitude o f 1010 metres, this vil­lage was deserted 50 years ago. It is reported that in 1818 there were 350 houses here.

It is located at 14 km from Anopolis in the north. Communities: Kavros, Litini, Alonia, Kathiana, Kalyva, Kiti, Tsimali, etc.

2014 | Sfakia Guide 17

Φαράγγι Σαμαριάς Είναι το μεγαλύτερο φαράγγι της Ευρώπης με 15 χμ. μήκος και το οποίο από το 1962 έχει χαρακτηρισθεί Εθνικός Δρυμός. Το πλάτος του είναι από 3,5 ως 150 μέτρα ενώ το ύψος του φθάνει τα 500 μέτρα. Εντυπωσιακό στοιχείο του φαραγγιού είναι και οι πτυχώσεις που σχηματίζουν τα πετρώματά του. Η χλωρίδα και η πανίδα του είναι εξαιρετικά πλούσιες, και αποτελούνται από μοναδικά είδη φυτών και ζώων που προστατεύονται από διεθνείς συμβάσεις, με κορυφαίο τον περίφημο Κρητικό αίγαγρο ή αγρίμι ή Κρι-Κρι όπως τον λένε οι Κρητικοί, καθώς επίσης και οι σπάνιοι γυπαετοί και άλλα είδη άγριων πουλιών. Το Φαράγγι είναι επισκέψιμο μόνο κατά τη θερινή περίοδο και από τους μήνες Μάιο έως Οκτώβριο. Οι επισκέπτες ετησίως ξεπερνούν τους 300.000 χιλιάδες. Η διαδρομή ξεκινά από το Ιυλόσκαλο (υψόμετρο 1200 μ.), στο οροπέδιο του Ομαλού. Το μονοπάτι μετά από κατηφορική πορεία στο «Ιυλόσκαλο» ακολουθεί την κοίτη ενός ποταμού, κατά μήκος ενός πανέ-

18 Sfakia Guide | 2014

μορφου δάσους με ψηλά δέντρα και καταπληκτική θέα. Στα μισά του φαραγγιού βρίσκεται το χωριό “Σαμαριά”, το οποίο εγκαταλήφθηκε το 1962 μετά την κήρυξη του Φαραγγιού σε Εθνικό Δρυμό. Εκεί βρίσκεται η βυζαντινή εκκλησία του 14ου αιώνα «Οσια Μαρία Η Αιγύπτια» η οποία έδωσε και το όνομά της στην περιοχή, αφού το “Σαμαριά” αποτελεί συναίρεση του “Οσια Μαρία”. Ένα από τα ωραιότερα τμήματα της διαδρομής είναι οι “Πόρτες”, όπου οι δύο πλευρές του φαραγγιού απέχουν μόνο 3,5 μέτρα και έχουν ύψος 500 μέτρα.

Samaria Gorge

It is the largest gorge in Europe, 15km in length and has been declared a nature reserve since 1962. Its width ranges from 3.5 to 150 metres and it is 500 metres in height. Avery impressive feature of the gorge is the folds formed on the rocks.

The gorge contains rare pecies of flora and fauna, such as the Cretan wild goat (or Kri - Kri as the locals call it) as well

as rare species of eagles and wild birds, which are all protected by B international treaties.

You can visit the gorge only from May to October. There are more than 300.000 visitors every year. The path starts from Xiloskalo (at an altitude of 1200m) in Omalos tableland.

After you go down ‘ksiloskalo’ you go on walking along the river through a wonderful forest with high trees and a magnificent

view. Samaria’ village lies in the middle of the gorge and it was abandoned in 1962 when the gorge was declared a nature reserve.

The area took its name after the Byzantine church of Osia Maria the Egyptian’ (14th century) since the words ‘osia’ and ‘Maria’ can form the word Samaria. One of the nicest parts of the route is the “Doors» where there is a distance of only 3.5 metres between the two sides of the gorge and at that spot it is 500 metres in height.

2014 | Sfakia Guide 19

Άλλα Φαράγγια/ Other gorges Ίμπρος Μικρό και βατό στη διάσχισή του, επιβλητικό με τους βράχινους όγκους του να υψώνονται στα 300μ. σε αρκετά σημεία όπου το πλάτος του είναι μόλις 2μ.! Η είσοδός του βρίσκεται λίγο μετά το χωριό Ίμπρος, με μήκος 8 χλμ.. Μετά από 2 ώρες πεζοπορία φθάνετε στην έξοδό του, στο χωριό Κομιτάδες.

Impros Gorge Small and easy to cross, with the imposing rocky volumes which rise to 300 meters. At several points the width is just 2 meters!

The entrance is just past the village of Imbros, with a length of 8 km. After 2 hours of hiking you arrive at the outing, the village Komitades.

Άλλα: Τρυπητής, Δώματα - Κλάδου, Πεταχτένι ή Ποτιστήρια, Μιτατούλι, Σιδερόπουλο, Καλόκαμπου, Ελυγιάς, του Σαπουνά, Σφακόχωνου, Αράδαινας, Καβή ή Ίλιγγα, Κάπνης, Ρούμα Κουρεύτρες, Ασφένδου, Κιοχρές Λαγκός, Κάπουλος, Καλλικράτη, Κατσιγιαννέλη, Κόκκινο Γκρεμνό, Σκαλωθινό, Αργουλιανό.

20 Sfakia Guide | 2014

Αράδαινας Πολύ όμορφο και ενδιαφέρον φαράγγι. Το μήκος του είναι 7 χλμ. Και χρειάζονται 3,5 – 4 ώρες για την διάβασή του. Η είσοσός του ξεκινά από το χωριό Αράδαινα, δίπλα στη σιδερένια γέφυρα ύψους 138μ. όπου οι λάτρεις του bungee jumping θα απολαύσουν τα άλματα τους στο κενό. Στο δρόμο για Αράδαινα μπορείτε να γευτείτε παραδοσιακό φαγητό στην Ανώπολη και να επισκευτείτε τα ερείπια της αρχαίας Ανώπολης. Το φαράγγι καταλήγει στην όμορφη παραλία ‘Διαλισκάρι’ ή ‘Μάρμαρα’, όπου μπορείτε να απολαύσετε το μπάνιο σας καθώς και να τσιμπήσετε στην παρακείμενη καντίνα. Από εκεί μπορείτε να πάτε με βάρκα στο Λουτρό και κατόπιν Σφακιά, είτε να διαβείτε το μονοπάτι Ε4.

Aradaina A very beautiful and intresting 7km long gorge. It takes 3,5 to 4 hours to cross it and its entrance is near Aradaina village, next to the 138 meter high iron bridge where the bungee jumping lovers enjoy their jumps. On the way to Aradena you can taste traditional dishes at Anopoli and visit the ruins of ancient Anopoli.

The gorge ends at the beautiful beach ‘Dialiskari’ or ‘Marmara’, where you can swim and eat at the adjacent canteen. From there you can go by boat to Loutro and Sfakia or continue on the E4 path.

Tripiti, Domata-Kladou, Petahteni or Potistiria, Mitatouli, Sideropoulo and Kalokambos, Eligia, Sapounas, Sfakohonos, Aradena Gorge, Kavi or Iligga, Kapnis, Rouma, Koureftres, Asfendou, Kiohres Lagos, Kapoulos, Kallikratis Gorge, Katsigiannelis and Kokkinos Gremnos, Skalothino and the Argouliano Gorge.

Μονοπάτι Ε4/ Ε4 path

E4

Το Ευρωπαϊκό μονοπάτι Ε4 μεταπηδά στην Κρήτη από Πελοπόνησσο, αρχίζοντας τη διαδρομή του από το Καστέλλι Κισάμου, διασχίζοντας τον νομό Χανίων κατά μήκος και περνώντας μέσα από μοναδικές σε ομορφιά ή αγριάδα περιοχές, αφήνοντας τα Χανιά από Ασή Γώνιά - Αργυρούπολη για Ρέθυμνο. Η σηματοδότησή του πραγματοποιήθηκε από μέλη του Ορειβατικού Συλλόγου Χανίων με μεγάλο κόπο και προ­σπάθεια πριν από χρόνια και, όπως και σε όλη την Ελλάδα, τη χαρακτηρίζουν τα παρακάτω σήματα: α) Σήματα διπλής όψεως σε κιτρινόμαυρους στύλους ή σε δέντρα, στην άκρη του μονοπατιού (σήμα Α’). β) Βαμμένα κιτρινόμαυρα βέλη ή σημάδια πάνω σε βράχους (σήμα Β’). Από το σχετικό βιβλίο του Ορειβατικού Χανίων, που εκδόθηκε σε τρεις γλώσσες, αντιγράφουμε περιληπτικά όσες διαδρομές αφορούν το Δήμο Σφακίων. Ας σημειωθεί ότι το μήκος των διαδρομών που αναφέρουμε είναι ενδει­κτικό και οι ώρες πεζοπορίας μεταβάλλονται ανάλογα με τον πεζοπόρο φυσικά.

In Crete, the European long - distance path E4 starts in Kastelli, Kissamos and crosses the prefecture of Hania, pas­ sing through wonderful and rugged countryside. The path leaves Hania in Asi Gonia - Argyroupoli and continues into Rethymno. The signalling of the path was undertaken by members of the Mountaineering Club o f Hania several years ago, who managed to conclude this task with a lot of effort and. The uniform signalling all over Greece is characterised by double faceted signs on yellow and black poles or on trees along the pathway and yellow and black coloured arrows or marks on rocks. We present here in short some o f the routes of the Mu­nicipality of Sfakia described in the guidebook published by the Mountaineering Club of Hania in three languages.

Please note that the length o f the routes described in this guidebook is only approximate and that hiking hours de­pend on the hiker of course.

2014 | Sfakia Guide 21

Φραγκοκάστελο Σύμφωνα με βενετικά αρχεία, το κάστρο χτίστηκε στο διάστημα 1371-74 από τους Βενετούς, κυρίαρχους τότε του νησιού της Κρήτης, με σκοπό την προστασία από τους πειρατές αλλά και από τους συχνά εξεγερμένους Σφακιανούς. Σύμφωνα με τοπική παράδοση το κάστρο χτιζόταν την ημέρα από τους Βενετούς στρατιώτες και το βράδυ οι Σφακιανοί με αρχηγούς τους έξι αδελφούς Πατσούς γκρέμιζαν ότι είχε χτιστεί κατά τη διάρκεια της ημέρας. Τελικά οι Βενετοί συνέλαβαν και εκτέλεσαν τους αδελφούς Πατσούς και κατάφεραν να ολοκληρώσουν το κάστρο. Το Βενετικό

22 Sfakia Guide | 2014

όνομα του κάστρου ήταν Άγιος Νικήτας. Επικράτησε όμως η ονομασία Φραγκοκάστελλο, που του αποδόθηκε από τον τοπικό πληθυσμό και σημαίνει το κάστρο των Φράγκων. Το 1770 ο κρητικός οπλαρχηγός Δασκαλογιάννης κατέλαβε το κάστρο από τους Οθωμανούς διοικητές του. Το 1828, κατά την διάρκεια της ελληνικής επανάστασης ο οπλαρχηγός Χατζημιχάλης Νταλιάνης οχυρώθηκε στο κάστρο μαζί με 700 αντρες. Στα τέλη Μαΐου, δηλαδή κατά τις μέρες που έγινε η μάχη, λέγεται ότι στο Φραγκοκάστελο μπορεί να δει κανείς τους «Δρο-

σουλίτες», τις μαύρες σκιές των στρατιωτών του Νταλιάνη, οι ψυχές των οποίων μην μπορώντας να βρουν ησυχία, από τον άδικο χαμό τους, επιστρέφουν στο Φραγκοκάστελο σε κάθε επέτειο της μάχης. Οι ντόπιοι τις ονόμασαν Δροσουλίτες γιατί εμφανίζονται μόνο με τη δροσιά της αυγής. Το φαινόμενο παραμένει μέχρι σήμερα επιστημονικά ανεξήγητο. Αν βρεθείτε στο Φραγκοκάστελο τον Αύγουστο, τις μέρες της πανσέληνου, μη παραλείψετε να παρακολουθήσετε κάποια από τις συναυλίες που διοργανώνονται μέσα στο φρούριο.

Fragokastelo

The castle was built by the Venetians in 1371-74 as a garrison to impose order on the rebellious Sfakia region, to deter pirates, and to protect Venetian nobles and their properties. The Venetians named it the Castle of St. Nikitas after the nearby church. The locals, however, who never saw it in a positive light, contemptuously dubbed it Frangokastello, meaning the Castle of the Franks. According to local lore, when soldiers and builders arrived to begin construction of the castle, the local Sfakians, led by six Patsos brothers, would destroy every night what the Venetians built during the day. In 1770 the Cretan chieftain Daskalogiànnis captured the castle from the Ottoman commanders. In 1828, during the Greek revolution the chieftain Hadjimichalis Ntalianis fortified castle with 700 men.

Towards the end of May (the days of the battle) they say that you can see ‘Drosoulites’ the

black shadows of Dalianis’ soldiers who unfairly lost their lives in the battle and as their souls are unable to rest in peace, they come back to Fragokastelo during every anniversary of the battle. They appear only at dawn and it’s a phenomenon that hasn’t been scientifically explained yet. If you find yourself in Fragokastelo in august, during full moon dont miss the concerts taking place inside the castle.

Beach

The famous beautiful sandy beach, under the Venetian castle of the same name is the Fragkokastello beach. It is fully organized and is perfect for families with small children due to the wonderful swallow waters. It is located 12 km west of the Hora Sfakion intersection. There are taverns, accommodations and a volleyball field.

2014 | Sfakia Guide 23

Ιστορία Οι κάτοικοι των Σφακίων έχουν αντιμετωπίσει πολλουσ ξενουσ εισβολεισ, γεγονός στο οποίο οφείλουν τη φήμη τους ως θαρραλέοι πολεμιστές που είχαν για αιώνες.

26 Sfakia Guide | 2014

History The inhabitants of Sfakia have faced numerous foreign invaders, to which fact they owe their reputation as courageous warriors that they have had for centuries.

2014 | Sfakia Guide 27

Το παλαιότερο ίχνος κατοίκησης της Κρήτης, βρίσκεται σε ένα σπήλαιο των Σφακίων και συγκεκριμένα στη θέση ‘Σκορδολάκια’ στο ορεινό χωριό Ασφένδου. Το σπήλαιο βρίσκεται σε απόκρυμνη πλαγιά, κοντά στο δρόμο από Ασφένδου προς Καλλικράτη. Αποτελείται βασικά από μία αίθουσα, η οποία στο παρελθόν ήταν μεγαλύτερων διαστάσεων. Το μικρό αυτό σπήλαιο έχει τεράστια αρχαιολογική σημασία, καθώς το 1960 ανακαλύφτηκαν εγχάρακτες παλαιολιθικές βραχογραφίες στο δάπεδο, κοντά στην είσοδο, πάνω σε σταλαγμιτική πλάκα. Φαίνεται βέβαιο από την θεματολογία και τον τρόπο εγχάραξης ότι οι βραχογραφίες εντάσονται στις προϊστορικές περιόδους και πιο συγκεκριμένα ανήκουν στη νεολιθική και χρονολογούνται πριν από περίπου 7.500 έως 8.500 έτη, γεγονός που τις κάνει το παλαιότερο ίχνος κατοίκησης στο νησί. Υπάρχουν εικονιστικά χαράγματα, με παραστάσεις ελαφιού

ή αντιλόπης, τόξου με βέλη, ακοντίου, ίσως πλοίου και μικρού κλαδιού. Επίσης, υπάρχουν και αφηρημένα χαράγματα, γραμμικά και τεκτονικά, όπως και άλλα που σχηματίζονται από μικρές σκαλιστές κουκκίδες. Αυτές οι βραχογραφίες αποδεικνύουν την ύπαρξη κυνηγών στα Σφακιανά βουνά, που είτε ήταν παλαιότεροι των νεολιθικών, είτε επιβίωσαν σε νεολιθικούς χρόνους, απομονωμένοι, συνεχίζοντας μια παράδοση χιλιετιών. Η περιοχή των Σφακίων αναφέρεται για πρώτη φορά κατά την διάρκεια των Αραβικών επιδρομών στην Κρήτη. Μετά την κατάκτηση της Κρήτης από τους Σαρακηνούς Άραβες, το 824 μ.Χ., οι Σφακιανοί αρνήθηκαν να δηλώσουν υποταγή και οργανώθηκαν σε δική τους αυτόνομη κοινότητα με δική τους εξουσία που την ονόμαζαν γερουσία. Κατά την εκστρατεία του Νικηφόρου Φωκά για την ανακατάληψη της Κρήτης οι Σφακιανοί του προσέφεραν σημαντικές υπηρεσίες

και τον ενίσχυσαν στην πολιορκία του Χάνδακα (Ηράκλειο), ο οποίος έπεσε στις 7 Μαρτίου 961 μ.Χ. Μετά την επικράτηση των Βυζαντινών, ο αυτοκράτορας Νικηφόρος Φωκάς επέτρεψε στους Σφακιανούς να διατηρήσουν την τοπική τους διακυβέρνηση και τους παραχώρησε προνόμια. Κατά τη διάρκεια της δεύτερης Βυζαντινής περιόδου κυριαρχίας στην Κρήτη (961-1204 μ.Χ.) το νησί διένυσε μία ειρηνική περίοδο. Το 1204 μετά την πρώτη κατάλυση της Βυζαντινής αυτοκρατορίας, η Κρήτη πέρασε σε Βενετικό έλεγχο οπού παρέμεινε μέχρι το 1669. Στο διάστημα αυτό σημείωθηκαν τουλάχιστον 27 επαναστάσεις στην Κρήτη. Οι περισσότερες από αυτές ξεπήδησαν από την περιοχή των Λευκών Ορέων, την περιοχή οπού δρούσαν οι Σφακιανοί. Στην περιοχή σημειώθηκαν πάνω από 13 εξεγέρσεις μεταξύ του 1207 και 1365. Στο διάστημα 1669 -1898 η Κρήτη πέρασε σε Οθωμανικό έλεγχο. Την

εποχή εκείνη άρχισε να ισχυροποιείται το ορθόδοξο βασίλειο της Ρωσίας και οι Έλληνες άρχισαν να στρέφουν τις ελπίδες τους προς τους Ρώσους. Η επιδίωξη των Ρώσων να αποκτήσουν έξοδο προς την Μαύρη θάλλασα τους οδήγησε γρήγορα σε σύγκρουση με την Οθωμανική αυτοκρατορία. Πριν τον Ρωσσοτουρκικό πόλεμο 1768-1774 η Ρωσία έστειλε πράκτορες στην Πελλοπόνησο και στα νησιά με σκοπό να ξεσηκώσει τον τοπικό πληθυσμό εναντίον των Τούρκων. Ένας από αυτούς τους πράκτορες συναντήθηκε με τον κρητικό οπλαρχηγό Ιωάννη Βλάχο, γνωστότερο ως Δασκαλογιάννη και τον παρακίνησε να ξεκινήσει επανάσταση. Αν και οι κρητικοί δεν ήταν έτοιμοι για ένα τέτοιο εγχείρημα ελπίζοντας σε βοήθεια από τους Ρώσους ξεκίνησαν την επανάσταση το 1770, όταν εμφανίστηκε στο Αιγαίο ο στόλος του Αλέξιου Ορλώφ. Οι Κρητικοί τελικά αφέθηκαν αβοήθητοι από τους Ρώσους να αντιμετωπίσουν τον Τουρκικό στρατό, ο οποίος σύντομα κατάφερε να καταστείλει την επανάσταση. Ο Δασκαλογιάννης παραδόθηκε και εκτελέστηκε στο Ηράκλειο μετά από βασανιστήρια και αφού τον έγδαραν ζωντανό ενώπειον του αδελφού του, επειδή αρνήθηκε να προδώσει τους ανθρώπους του. Οι Σφακιανοί αν και υπέστησαν

μεγάλες φθορές από την αποτυχημένη επανάσταση του 1770 κατάφεραν να ανασυνταχθούν και εμφανίζονται ξανά ισχυροί κατά το ξέσπασμα της επανάστασης του 1821. Στην επανάσταση του 1821 συμμετείχαν σχεδόν από το ξεκίνημά της και χάρη κυρίως στις δικές τους δυνάμεις, κατάφεραν να διατηρήσουν την επανάσταση στην Κρήτη μέχρι το 1830. Η μισή σχεδόν στρατιωτική δύναμη των επαναστατημένων Κρητικών προερχόταν από τα Σφακιά. Το 1828 κατέφτασε στην Κρήτη ο στρατηγός Χαζημιχάλης Νταλιάνης με σκοπό να αναζωπυρώσει την επανάσταση στο νησί. Τον Μάρτιο του 1828 κατέφτασε στα Σφακιά οπού τον υποδέχτηκαν με τιμές. Σύντομα κινήθηκε εναντίον του τουρκικό στρατιωτικό σώμα από το Ηράκλειο. Ο Νταλιάνης προτίμησε να το αντιμετωπίσει στο Φραγκοκάστελλο, αγνοώντας τις συμβουλές των Σφακιανών που τον προέτρεπαν να πολεμήσει στα υψώματα. Στη μάχη που διεξήχθη στο Φραγκοκάστελλο στις 17 Μαΐου 1828 οι Έλληνες επαναστάτες ηττήθηκαν και οι περισσότεροι έπεσαν νεκροί. Στη συνέχεια οι Τούρκοι στράφηκαν κατά των Σφακιανών που ήταν οχυρωμένοι στα ορεινά. Η κύρια μάχη διεξήχθη στην κοιλάδα του Κόρακα οπού το Τουρκικό σώμα είχε

τεράστιες απώλειες και τράπηκε σε φυγή. Οι Σφακιανοί συμμετείχαν και στις επαναστάσεις του 1841, 1858 και 1866-67.

2014 | Sfakia Guide 29

Χαΐνηδες Μετά τον τερματισμό της επανάστασης του Δασκαλογιάννη, οι Τούρκοι σ’ ολόκληρη την Κρήτη είχαν αποθη­ ριωθεί. Η σκλαβιά απλώθηκε ακόμη βαρύτερη. Διότι οι κατακτητές ήξεραν ότι εξέλιπε πλέον και το τελευταίο προπύργιο ελευθερίας στο νησί. Ήταν βέβαιοι πως δεν υπήρχαν πια οι αγέρωχοι και πάνοπλοι εκδικητές της Μαδάρας, που τους συγκρατούσαν κάπως μέχρι τότε. Για την ίδια αιτία, δηλαδή την έλλειψη των Σφακιανών που τον προστάτευε πριν, ο πληθυσμός των άλλων Κρη­τικών διαμερισμάτων έσκυψε ακόμη πιο βαθιά τον αυχέ­να της υποταγής. Σ’ αυτή την κυριολεκτικά μαύρη περίοδο ξεπετάχτηκαν μέσα από τους ασφυκτικά καταπιεζόμενους Κρητι­ κούς, μερικά τολμηρά παλικάρια. Λίγες δεκάδες όλοι κι όλοι. Μόνος του ο καθένας ή μαζί με ελάχιστους συντρόφους, αψηφώντας τον βέβαιο θάνατο, ανέβηκαν στη Μαδάρα, στον

30 Sfakia Guide | 2014

Ψηλορείτη και στα Λασιθιώτικα βουνά. Μετατράπηκαν σε «άγγελους τιμωρούς». Σαν αετοί χύνονταν αιφνιδιαστικά εναντίον συγκεκριμένων Τούρκων, που είχαν τη φήμη για απάνθρωπη συμπερι­φορά. Ορμούσαν και τους σκότωναν, παίρνοντας έτσι εκδίκηση για λογαριασμό των χριστιανών, ενώ ταυτό­χρονα μέτριαζαν την καταστρεπτική μανία των υπόλοι­πων θηρίων. Τους λεβέντες εκείνους, ο κόσμος τους είπε χαΐνηδες. Ήταν κάτι ανάλογο με τους Αρματολούς και Κλέφτες της υπόλοιπης Ελλάδας, χωρίς όμως να ‘ναι συγκροτη­μένοι σε πολυπρόσωπες οργανωμένες ομάδες, όπως εκείνοι. Διότι το γεγονός πως ο τόπος μας είναι νησί, το απέκλειε εκ των πραγμάτων. Ανάμεσα σε κείνους τους χαΐνηδες που οι ιστορικοί διέσωσαν τα ονόματά τους είναι και επτά Σφακιανοί: οι Δαιμονάκηδες από τον Καλλικράτη,

οι Τσουτσούδηδες από την Ανώπολη, ο Μανούσος Μαυροπάτερος κι ο Νάνος, και οι δύο από το Ασκύφου, ο Σήφακας με κατα­γωγή τηn Ίμπρο και οι Καλογέρηδες από τη Σαμαριά. Επίσης ο Βράχος, ο οποίος αναφέρεται γενικά ως Σφακιανός, χωρίς να προσδιορίζεται το χωριό του. Τίθεται όμως ένα ερώτημα: Αφού κατ’ επανάληψη και κατά κόρον όλοι οι ιστορικοί τονίζουν ότι στην επαρχία Σφακίων ουδέποτε διέμεναν κατακτητές Οθωμανοί και συνεπώς κανείς δεν τους καταπίεζε, γιατί οι Σφακιανοί να γίνουν χαΐνηδες; Αφού με τη συνθήκη που είχαν υπο­γράψει μετά την πτώση της Επανάστασης του Δασκαλογιάννπ, οι κάτοικοι τπς επαρχίας αυτής θα συνέχιζαν να οπλοφορούν

και να αυτοδιοικούνται -όπως και πριν από την επανάσταση- γιατί να κινδυνεύουν; Τι τους ενδιέφε­ραν τα καταπιεστικό και αφόρητα μέτρα που έπαιρναν οι Οθωμανοί για τους χριστιανούς κατοίκους της υπόλοιπης Κρήτης; Κι όμως, τους ενδιέφεραν. Διότι δεν μπορούσαν να ανεχθούν βάρβαρη και απάνθρωπη συμπεριφορά των κατακτητών προς τους αδελφούς τους, κατοίκους άλλων κρητικών διαμερισμάτων. Αυτή ήταν η μεγάλη ψυχή των Σφακιανών. Το φαινόμενο να παρουσιαστούν χαΐνηδες Σφακιανοί, ενώ όλοι τους ζούσαν ελεύθεροι, το αιτιολογεί ο ιστορικός ως εξής:Οι Σφακιανοί, ενώ αυτοδιοικούνταν -αφού μόνον αυτοί είχαν εξασφαλίσει κοινοτικές και δημοτικές ελευθερίες βγήκαν πολλές φορές και κυνήγησαν τους έξαλλους γιανίτσαρους και ξεκουκούλωτους. Επεδίωκαν έτσι να εκδικηθούν για τις τόσες πολλές ύβρεις και για τα ατε­ λείωτα βάσανα των υπόλοιπων Κρητικών. Είναι γι’ αυτή τους την ενέργεια αξιοθαύμαστοι και αξιέπαινοι. Διότι συμμερίζονταν την πικρία και την οργή που ένιωθαν οι ομοεθνείς συντοπί­τες τους. Ωθούμενοι λοιπόν απ’ αυτά τα (υψηλά) συναι­σθήματα οι Σφακιανοί, ρίχνονταν εναντίον των τυράννων της Κρήτης.

Chainides

After termination of the Daskalogianni revolution the Turks throughout Crete had become even harsher. Slavery spread even heavier.

Because conquerors knew that now the last bastion of freedom on the island had disappeared. They were sure that there were no longer the imperious and armored avengers of Madara, who restrained them somewhat.

In this dark period sprang through the oppressed Cretans, some bold lads. A few tens all and all. Each individually or together with a few companions, defying certain death, went to Madara, in Psiloreitis and in Lassithi mountains. Like eagles they suddenly charged against the Turks, who had a reputation for inhuman behavior. They charged and killed them, thus taking revenge on behalf of Christians, while alleviating the destructive fury of the other beasts.

Those brave lads the people called them Chainides.

Hainides from Sfakia, while all of them lived in freedom, had no

reason to become Chainides: The Sfakians, while self-governed - as only they had secured the municipal liberties came several times and chased frantic Janissaries. They sought to avenge the so many insults and the endless suffering of the rest of the island. It is for such action admirable and praiseworthy.

Because they shared the bitterness and anger they felt for their fellow countrymen. Driven thus from these (high) feelings Sfakians, thrown against the tyrants of Crete.

2014 | Sfakia Guide 31

Θεά Βριτόμαρτη Η Θεά γέννημε θρέμα των Σφακίων, θεα του κυνηγιου και της φυσης Επρόκειτο για θεά της Μινωικής εποχής, αντίστοιχη με τη μεταγενέστερό της Αρτέμιδα του Ολύμπου -τη θεά του κυνηγιού. Τ’ όνομά της δπμιουργήθηκε από τις αρχαίες λέξεις «βριτύ» που σημαίνει «γλυκό» και «μάρτις» που σημαίνει «κορίτσι», «παρθένα». Συνεπώς, το Βριτόμαρτη θα το λέγαμε σήμερα «γλυκό κορίτσι», «γλυκιά παρθένα». Η Μυθολογία λέει πως αρχικά ήταν απλή Νύμφη των δασών, κόρη του Δία και της Κάρμης. Η μητέ­ρα της, πάλι, ήταν θυγατέρα του Εύβουλου και εγγονή του Καρμάνορα -του περίφημου ιερέα τπς Τάρρας, για τον οποίο γίνεται λόγος σ’ άλλο σημείο του βιβλίου αυτού. Όπως η θεά Άρτεμις, έτσι κι η Βριτόμαρτη -γέννημα θρέμμα μάλιστα αυτή των Σφακίων- ένιωθε χαρά απέρα­ντη να τρέχει μέσα στα δάση, ν’ ανεβοκατεβαίνει τα βουνά και να ρίχνει τα βέλη του τόξου της στα άγρια ζώα. Τόσο γρήγορη κι ακούραστη ήταν, ώστε το πρωί κυνη­γούσε αγρίμια στις σφακιανές Μαδάρες και τ’ απόγευμα πέρδικες στον Ψηλορείτη. . Βεργολυγερή, με σώμα νεανικό και πολύ γυμνασμένο απ’ την καθημερινή άσκηση, είχε πρόσωπο τόσο «γλυκό», που όποιος αρσενικός την έβλεπε έχανε το νου του. Αυτό ακριβώς έπαθε κι ο Μίνως μόλις τπν πρωταντίκρισε, ξεχνώντας πως ήταν

αδελφή του -παιδιά κι οι δυο του ίδιου πατέρα, του Δία. Ξετρελαμένος απ’ την ομορφιά της, παράτησε το θρόνο του κι έτρεξε να την αγκαλιάσει. Μα δεν είχε λογαριάσει σωστά την αντίδρα­ση της κοπελιάς. Διότι εκείνη, ούτε που μπορούσε να διανοηθεί ότι θα ’κάνε το ανοσιούργημα να δημιουργήσει παράνομο δεσμό με τον αδελφό της. Εννιά ολόκληρους μήνες κράτησε το κυνηγητό. Άλλοτε η Νύμφη κρυβόταν στα σφακιανά φαράγγια για να γλιτώσει κι άλλοτε πάλι στην κορφή του Ψηλορείτη ή στις δασωμένες πλαγιές των λασιθιώτικων βουνών. Τυφλωμένος απ’ το πάθος του ο Μίνως, ούτε που σκέφτηκε όλον αυτό τον καιρό το παλάτι και τπν οικογένειά του. Κι όμως, σαν σοφός που ήταν, έπρεπε να ξέρει πως οι μακρόχρονες απουσίες του νοικοκύρη είναι κακός σύμβουλος για τις συζύγους -αν τύχει μάλιστα να ‘ναι νέες και ζωηρές... Στην απουσία του λοιπόν εκείνη, η γυναίκα του η Πασιφάη ερωτεύτηκε τον ταύρο με τα χρυσά κέρατα και γέννησε το πασίγνωστο τέρας, τον Μινώταυρο. Κάποτε, λοιπόν, έφτασε ο κόμπος στο χτένι. Ο κυνηγός πλησίασε το υποψήφιο θήραμα ενώ βρισκόταν σε μια απότομη ακρογιαλιά ακρωτηρίου της Δυτικής Κρήτης. Τρόπος διαφυγής δεν υπήρχε. Κι η Βριτόμαρτη, η οποία δεν ήθελε με κανέναν τρόπο

να τη φιλήσει ο αδελφός τπς, ρίχτηκε στη θάλασσα να πνιγεί καλύτερα. Οι θεοί που παρακολουθούσαν από μακριά τη σκηνή, εξετίμησαν την επιμονή της κόρης να μείνει αγνή κι ενδιαφέρθηκαν να τη σώσουν: Έστειλαν κοντά της ψαράδες, που την «έπιασαν» στα δίχτυα τους. Κι από τότε, σε ανάμνηση, είπαν τη Βριτόμαρτη «Δίκτυννα». Κι η κόρη, που από απλή Νύμφη «προβιβάστηκε» σε θεότητα, έτρεχε τις νύχτες στις θάλασσες και φώτιζε με τη λαμπρότητά της το δρόμο των ναυτικών -υποχρεωμένη όπως ήταν στους ψαράδες που την έσω­σαν- χωρίς όμως να παραλείπει να συντροφεύει και τους νυχτοπερπατητές των βουνών.

Britomartis The minoan goddess of hunting and nature Britomartis (Greek: Βριτόμαρτις) was the Minoan goddess of mountains and hunting. She is among the Minoan goddess figures that passed through the Mycenaeans’ culture into classical Greek mythology, with transformations that are unclear in both transferrals. For the Greeks Britomartis (Cretan dialect for “sweet maiden”, “sweet virgin”) or Diktynna (Δίκτυννα; derived by Hellenistic writers as from δίκτυα diktya, “hunting nets”) was a mountain nymph (an oread) whom Greeks recognized also in Artemis

and in Aphaea, the “invisible” patroness of Aegina.

Britomartis (“sweet maid”) is an epithet that does not reveal the goddess’s name, nor her character, for it has the ring of an apotropaic euphemism.The goddess addressed as “Britomartis” was worshipped in Crete as an aspect of Potnia, the “Mistress”. The oldest aspect of the Cretan goddess was as Mother of Mountains, who appears on Minoan seals with the demonic features of a Gorgon, accompanied by the double-axes of power and gripping divine snakes. Her terrorinspiring aspect was softened by calling her Britomartis, the “good virgin”, a euphemism to allay her dangerous aspect.

The third hymn to Artemis by

Callimachus tells how she was pursued by Minos and, as Diktynna, «Lady of the Nets», threw herself into fishermen’s nets to escape him; thus rescued, she was taken by the fishermen to mainland Greece. She was also known as Dicte. This myth element «explains» the spread of the Cretan goddess’s cult to Greece.

Callimachus says. «She passed her time in the company of Artemis, this being the reason why some men think Diktynna and Artemis are one and the same goddess,» Diodorus Siculus suggested.

2014 | Sfakia Guide 33

Στον Πύργο του Αληδάκη 1774

Τέσσερα χρόνια μετά την Επανάσταση του Δασκαλογιάννη, ο αιμοβόρος αγάς Ιμπραήμ Αληδάκης είχε γίνει το φόβητρο για την επαρχία Αποκορώνου. Πάμπλουτος και πανίσχυρος, είχε δικό του ιδιωτικό στρατό (ως σωμα­τοφυλακή) που αριθμούσε εκατοντάδες επίλεκτους άντρες. Στρατηγείο του ήταν ο περίφημος και απόρθητος «Πύργος του Αληδάκη», σωστό φρούριο, στο χωριό Μπρόσνερο. Τόσο ισχυρός αισθανόταν, ώστε άρχισε να έχει βλέ­ψεις ακόμη και στις εδαφικές εκτάσεις της διπλανής του επαρχίας Σφακίων. Έτσι, θα μπορούσε να διπλασιάσει τα αμέτρητα κοπάδια των αιγοπροβάτων του και να

34 Sfakia Guide | 2014

αυξήσει τις δεκάδες των μιτότων του. Αλλά πέρα και πάνω απ’ όλα αυτά, θα αποκτούσε την αίγλη ότι υπέταξε τα Σφακιά. Λογάριαζε λοιπόν ν’ ανηφορίσει από τον Αποκόρω­να προς τη Μαδάρα. Πληροφορήθηκαν τα σχέδιό του οι Σφακιανοί και αποφάσισαν να αντιδράσουν. Συγκεντρώθη­καν (1774) στο Ασκύφου, που ήταν το κοντινότερο χωριό τους προς το Μπρόσνερο και τον Πύργο. Σημείο συνάντησης αντρών και γυναικών όρισαν το «Αρχοντι­κό» - το οίκημα που όλοι ήξεραν ως το παλάτι του Βυζα­ντινού Άρχοντα Σκορδίλη. Κι εκεί, με αρχηγό τον Μανούσακα, αποφάσισαν να μην περιμένουν τον Αληδάκη να εκστρατεύσει εναντίον των Σφακίων και να τον αποκρούσουν με άμυνα, αλλά να κατεβούν εκείνοι στον Αποκόρωνα και να επιτεθούν στον πανίσχυρο Πύργο του.

Φυσικά υπήρχαν και οι αντιφρονούντες, οι οποίοι υπο­στήριζαν την άποψη ότι έπρεπε να περιμένουν. Διότι πιθανόν ο Αληδάκης να μην τολμούσε τελικά επιδρομή εναντίον των Σφακίων. Στην κρίσιμη εκείνη καμπή,

έπαι­ξε σημαντικό ρόλο ο παπα-Σήφης από τον Καλλικράτη: υποστήριξε ότι ο ίδιος ο Άγιος Νικήτας (του Φραγκοκάστελλου) τον ορμήνεψε κατηγορηματικά, πως η καλύτε­ρη λύση για τους Σφακιανούς ήταν να εφορμήσουν. Μίλησε ακόμη προς τους συγκεντρωμένους με ενθου­σιώδη λόγια για πατρίδα και θρησκεία. Για το καθήκον που είχαν να γράψουν μια ακόμη σελίδα δόξας στην Ιστορία των Σφακίων. Και επειδή ο παπα-Σήφης εκείνος ήταν πρόσωπο σημαντικό και «η πρεπειά» του Καλλικράτη, κάμφθηκαν και οι τελευταίες αντιρρήσεις. Σύσσωμοι οι Σφακιανοί εξεστράτευσαν. Κι ήταν τόση η ορμή κι η αποφασιστικότητά τους -αντρών και γυναικών ώστε ανέτρεψαν κάθε αντίσταση του εχθρού. Πρώτα - πρώτα σκότωσαν τον ίδιο τον αιμοβόρο Αληδάκη και στη συνέχεια εξολόθρευσαν ό,τι κινητό βρήκαν. Μετέφεραν τα λάφυρα στο Ασκύφου, όπου έγινε η διανομή. Φυσικό, είχαν κι οι Σφακιανοί απώλειες. Δεκαπέντε νεκρούς και αρκετούς τραυματίες -άντρες και γυναίκες. Αλλά οι κάτοικοι της επαρχίας αυτής, όπως βέβαια και όλης τπς Κρήτης, γνώριζαν (αιώνες πριν και αιώνες μετά) ότι π πολυπόθητη λευτεριά κερδίζεται πάντα με θυσίες και πολύ αίμα.

Battle of Alidakis tower 1774

Four years after the Daskalogianni revolution, the bloodthirsty Ibrahim Alidakis was feared in the Apokoronas province. Wealthy and powerful, had his own private army (as bodyguard) which numbered hundreds of elite men. Headquarters was the famous and impregnable “Tower Alidakis’ fortress right in the village Brosnero.

He felt so strong that he began to have ambitions even in landholdings next of Sfakia. So, you could double the countless flocks of sheep and goats and raise tens of Mito’s. But over and above all these, would gain the prestige that subjugated Sfakia.

So tally n ‘climb from Vamos to Madara.

Informed of the plan Sfakians

and decided to react. Collected (1774) in Askyfou, which was the nearest village to the Brosnero and the Tower. Meeting point men and women defined the «Mansion» the house we all knew him as the palace of the Byzantine Skordili Lord.

And there, under the leadership Manousaka, decided not to wait the Alidakis to campaign against Sfakia and the ball with defense, but to descend those in Vamos and attack the mighty Tower.

Papa - Sifis (priest) was the one that convinced them to do it due to a dream he had of Agios Nikitas telling them to charge forward. The Sfakians won and killed Ibrahim Alidakis but not after many deaths and injuries, sacrificies necessary for freedom.

2014 | Sfakia Guide 35

Ο Ναπολέων στα Σφακιά Πριν από δύο αιώνες κυριαρχούσε στην Ευρώπη ο Μεγάλος Ναπολέοντας. Στα 1798 αποφάσισε να καταλάβει τπν Αίγυπτο. Και το κατόρθωσε, εκστρατεύοντας με 350 καράβια, που μετέ­φεραν 45 χιλιάδες πολεμιστές. Όταν η μεγαλόπρεπη γαλλική αρμάδα έφτανε στο Λιβυκό Πέλαγος, σφοδρή θαλασσοταραχή ανάγκασε τα πλοία να σταματήσουν στα Σφακιά. Με τπν ευκαιρία, ο Γάλλος στρατηλάτης θέλησε να γνωρίσει τους Σφακιανούς. Και να διαπιστώσει αν ήταν αληθινά τα τόσα πολλά επαινετικά λόγια που έγραφαν και 36 Sfakia Guide | 2014

διηγούνταν γι’ αυτούς, οι ξένοι επίσημοι αξιωματούχοι στις αναφορές τους, αλλά και οι Ευρωπαίοι περιηγητές στα βιβλία τους. Ήταν δε εύκολο ο Ναπολέοντας να δει πολλούς ντόπιους μαζεμένους και να βγάλει συμπεράσματα, αν σκεφτεί κανείς τον συναγερμό που θα σήμανε στην επαρχία μας, μόλις ο μεγάλος φράγκικος στόλος γέμισε τ’ ακρογιάλια. Λέγεται πως ο Ναπολέων ενθουσιάστηκε από τη λεβέντικη κορμοστασιά τους, αλλά και τον ριψοκίνδυνο χαρακτήρα τους, τον οποίο μπόρεσε να διαπιστώσει με διάφορες προφάσεις και τεχνάσματα. Στο

τέλος, τους ζήτησε να κάνουν αγώνες σκοποβολής κι έμεινε κατάπληκτος από τπν ευθυβολία τους. Τους επαίνεσε και χωρίς δεύτερη σκέψη, τους πρότεινε να τον ακολουθήσουν μερικοί στην εκστρατεία προς τπν Αίγυπτο και γενικότερα στους πολέμους του. Και με τούτες τις σκέψεις, συγκροτήθηκε Σώμα από ογδόντα Σφακιανούς, που ακολούθη­σε τον Μεγάλο Ναπολέοντα.

Napoleon at Sfakia The great Napoleon ruled Europe 2 ceturies ago. In 1798 he decided to conquer Egypt. And he did, utilising 350 ships which carried 45 thousand soldiers.

When the glorious french armada riched LIbyan Sea, a heavy storm forced the ship to stop in Sfakia.

Grasping the chance, the French commander wanted to learn more about the Sfakians and to determine whether there was truth to the so many praise that was written and narrated for them from foreign dignitaries on official reports, but also the European travelers on their books. It was easy for Napoleon to obsreve many locals congregated and draw conclusions. Considere the

alarm to be sounded in the province, once the great Frankish fleet filled the beaches.

It is said that Napoleon was delighted by the upstanding posture, but also the reckless nature, which could be found on various pretexts and tricks. In the end, he asked them to organise shooting competitions and was amazed by their accuracy.

He praised them and without a second thought, offered them to follow him on the campaign to Egypt and his wars in general. Â And with these thoughts, eighty Sfakians formed a group that followed the Great Napoleon.

2014 | Sfakia Guide 37

Προσωπικότητες Δασκαλογιάννης

Η Ανώπολη είναι η πατρίδα του επαναστάτη και Ήρωα των Σφακιών αλλά και της Κρήτης Γιάννη Δασκαλογιάννη, ο οποίος έκανε την πρώτη συγκροτημένη επανάσταση κατά των Τούρκων, τα Ορλωφικά, το 1770, που αποτέλεσε ένα από τα συγκλονιστικότερα γεγονότα της νεώτερης ιστορίας της Κρήτης, καθώς μετά την καταστολή της ο πρωταγωνιστής της γδάρθηκε ζωντανός από τους Τούρκους στο Ηράκλειο, ενώ τα Σφακιά

38 Sfakia Guide | 2014

ως αντίποινα καταστράφηκαν σχεδόν ολοσχερώς. Πρόσφατα η Επανάσταση του Δασκαλογιάννη αναγνωρίσθηκε από το επίσημο Ελληνικό Κράτος με Προεδρικό διάταγμα, ως Εθνική Εορτή για όλη την Κρήτη και θα τιμάται κάθε χρόνο την πρώτη Κυριακή μετά την 17η Ιουνίου.

Ξενουδάκης

Μέγας ευεργέτης των Σφακίων θεωρείται και είναι ο Γεώργιος Ξενουδάκης. 0 Γεώργιος Ξενουδάκης συνελήφθη μαζί με άλλους συντοπίτες του, σε μια από τις Κρητικές Επαναστάσεις κατά του κατακτητή και οδηγήθηκε σε ηλικία 8 ετών στην Αίγυπτο, όπου πουλήθηκε στο σκλαβοπάζαρο, στερήθηκε την πατρίδα του, την ελευθερία του, τη Χριστιανική παιδεία του κι όμως κατάφερε να επιβιώσει, να μορφωθεί, σκλάβος ων, και να επιστρέφει στην Ελλάδα. Να παρακολουθήσει νομικές σπουδές στην Αθήνα, να διαπρέψει και να μεγαλουργήσει ως γνήσιος Έλληνας και φλογερός πατριώτης.

Το 1881 ήταν ο πρώτος εκπρόσωπος των Κρητικών στο Ελληνικό Κοινοβούλιο. Το 1880 ο Γ.Ξενουδάκης έκτισε με δαπάνες του 13 σχολεία στα Σφακιά και προσέλαΒε δημοδιδάσκαλους, για να διδάξουν σ’αυτά. Μετά το θάνατο του κληροδότησε όλη του την Περουσία στα Σφακιά, γι αυτό το σκοπό. Από το κληροδότημα το οποίο επίσης το γυμνάσιο και το οικοτροφείο Σφακίων.

Important Personalities Daskalogiannis

On the southeast of Araden lies Anopolis. A mountain village with many beautiful stone houses, where people are mostly shepherds. An area of extreme natural beauty and a spectacular view of the southern part of Crete. Anopolis is the home of Giannis Daskologiannis, a rebel and heroe not only in Sfakia but also in whole Crete, who organized the first important revolution against the Turkish, called Orlofika, in 1770. That was one of the most important events in Crete’s modern history due to the fact that after the revolution was suppressed, the

Turkish skinned Daskalogiannis alive in Herakeion and burnt almost the whole village of Sfakia in retaliation.

Daskalogiannis’ Revolution has recently been recognized by the Greek Nation as a National Holiday for whole Crete and will be honoured every year on the first Sunday after 17th June.

Xenoudakis

Georgios Xenoudakis is considered to be a major benefactor for Sfakia. He was arrested among others in one of the Cretan revolutions against the Turkish and sent to Egypt at the age of 8 where he was sold as a slave. Even though

he was deprived of his country, his feedom and his Christian education, he managed to survive, to be educated and to return to Greece.

He studied law in Athens and accomplished great deeds as real Greek and a true patriot.

In 1881, Georgios Xenoudakis was the first delegate from Crete in the Greek Parliament. In 1880, he built 13 schools in Sfakia and hired teachers, all on his own expense.

He bequeathed his entire fortune to Sfakia for this purpose. After his death, his legacy, which still exists, was used for the construction of another school and the boarding school of Sfakia.

2014 | Sfakia Guide 39

Ήθη και έθιμα Στα Σφακιά άνθισαν κρητικοί χοροί και τραγούδια, ριζίτικα και μαντινάδες. Πρόκειται για έναν τόπο πλούσιο σε παράδοση και ιστορία. Πιστοί στα ήθη και τα έθιμα τους πολλοί Σφακιανοί ντύνονται και σήμερα με τις παραδοσιακές φορεσιές τους, τις μπότες, τη βράκα και το κεφαλομάντηλο. Μία από τις πιο γνωστές τοπικές γεύσεις είναι η περίφημη σφακιανή πίτα με μέλι φτιαγμένη με τοπική μυζήθρα. Ξεχωριστή θέση στην σφακιανή κουζίνα έχουν επίσης, το τσιγαριαστό αρνί, το πιλάφι, τα σύγκλινα, το σταμναγκάθι και τα τοπικά παξιμάδια καθώς και όλα τα γαλακτοκομικά προϊόντα και τα άριστης ποιότητας τοπικά κρέατα. Ένα ξεχωριστό έθιμο όμως των Σφακίων, το οποίο είναι και δείγμα αλληλεγγύης των Σφακιανών, είναι η κουρά των προβάτων. Η κουρά είναι ένα έθιμο κατά το οποίο όλοι οι κάτοικοι ενός χωριού βοηθούν στο κούρεμα

40 Sfakia Guide | 2014

του μαλλιού των αιγοπροβάτων. Ο ιδιοκτήτης του κοπαδιού για να τους ευχαριστήσει οργανώνει μετά το κούρεμα μεγάλο γλέντι και φαγοπότι. Στις αρχές Ιουλίου στο χωριό Καλλικράτης τα τελευταία χρόνια διοργανώνονται και έχουν καθιερωθεί ως ετήσιος θεσμός τα «Καλλικράτεια». Πρόκειται για μία σειρά εκδηλώσεων που έχοντας ως επίκεντρο τη γιορτή της Σφακιανής πίτας, και πλαισιωμένα από ποδηλατικούς αγώνες, αγώνες σκοποβολής κ.λ.π. συγκεντρώνουν μεγάλο αριθμό επισκεπτών κάθε χρόνο. Άλλη μία ξεχωριστή γιορτή αποτελεί η Γιορτή Γραβιέρας στην Ανώπολη, ένα πανηγύρι που θα σας μυήσει στο κρητικό γλέντι. Σκοπός της γιορτής είναι η προβολή και προώθηση της παραδοσιακής γραβιέρας και άλλων τοπικών προϊόντων. Αν βρεθείτε στα Σφακιά και συγκεκριμένα στο Φραγκοκάστελο κατά τα μέσα του Σεπτέμβρη θα έχετε επίσης την ευκαιρία να παρευ-

ρεθείτε στο πανηγύρι του Αγίου Νικήτα και να παρακολουθήσετε την διεξαγωγή αθλητικών αγώνων, ιππικών αγώνων και αγώνων σκοποβολής, με συμμετοχή των μαθητών των σχολείων και των κατοίκων. Ένα πανάρχαιο έθιμο που συντηρείται ως τις μέρες μας.

Manners & Customs

Dancing, singing, rizitika and mantinades flourished in Sfakia.

It’s about a place very rich in tradition and history. Loyal to their manners and customs, many people in Sfakia dress even today in their traditional costumes part of which are the boots, the vraka (kind of baggy trousers) and the fringed kerchief.

One of the most delicious traditional delicacies is sfakiani pie made with a local cheese called mizithra and served with honey. Other

specialties of the local cuisine are tsigariasto lamb, pilafi (rice), siglina, stamnagathi and local rusks as well as all dairy products and meat of excellent quality.

A special custom in Sfakia, which is also a sign of solidarity with one another, is the sheep shearing. During this event, all the residents of the village help with the shearing of sheep and goats.

After they’ve finished, the owner of the stock organizes a big feast with a lot of singing and dancing in order to express his gratitude to his guests.

In Kallikratis village, ‘Kallikratia’ was established as an annual institution 10 yeear ago and take place in the beginning of July every year. It is a range of events celebrating the sfakiani pie, during which are held bicycle races, shooting competitions etc. Avast

number of visitors enjoy these events every year.

Another special event is the Celebration of Graviera (local cheese) in Anopolis. It is a really unforgettable traditional Cretan feast. This event has as a purpose to promote traditional graviera as well as other local products. If you find yourself in Fragokastelo in the middle of September, don’t miss the chance to attend Agios Nikitas feast where various sport events are held as well as horse riding races and shooting competitions. An age-old custom still preserved today.

2014 | Sfakia Guide 41

Παραλίες

παραλια με αμμο η με βοτσαλο, απομερη ή οργανωμενη σιγουρα θα βρειτε στα σφακια την ιδανικη παραλια για να δροσιστειτε το καλοκαιρι.

1. Τρυπητής: Στην έξοδο του

ομόνυμου φαραγγιού, μι­κρής έκτασης, με χαλίκι, δεξαμενή νερού και εκκλησία του Αγίου Νικολάου. Από Σούγια 3 μίλια, από Αγία Ρουμέλη 6 ναυτικά μίλια.

2. Πευκί: Δίπλα στην προηγούμενη, ανατολικά, με χον­ τρό χαλίκι και χειμαδιό Τζάτζιμων.

3. Δώματα: Από τις ωραιότερες

και καθαρότερες πα­ραλίες της Κρήτης, μεγάλου μήκους, με ψιλό χαλίκι και δίπλα πευκοδάσος. Χωρίς νερό. Από Τρυπητή και από Αγία Ρουμέλη 3 ναυτικά μίλια.

4. Φουρνωτή: Μικρή αμμουδιά μέσα στα βράχια προς Αγία Ρουμέλη.

5. Καλόγερος: Πολύ μικρή αμμουδιά μετά από την προηγούμενη.

42 Sfakia Guide | 2014

6. Αγία Ρουμέλη: Εκτεταμένη,

θαυμάσια ακτή με ψιλό πεντακάθαρο χαλίκι και στην αρχή με την ακτή Αγκάλη και μετά η Αμασχάλη. Δωμάτια, ταβέρνες, ελικοδρόμιο, γιατρός, συγκοινωνία με καράβια. Από Χώρα Σφακίων 9 ν. μίλια.

7. Αγιος Παύλος: Μια θαυμάσια

απέραντη αμμουδιά όπου το χιλιόχρονο τοιχογραφημένο εκκλησάκι του Απο­στόλου Παύλου, το πευκοδασος της Σελουδας και ταβέρνα με λίγα δωμάτια. Από Αγία Ρουμέλη, πεζός 1,30 ώρα.

8. Μάρμαρα ή Διαλεσκάρι:

Μια υπέροχη ακτή στην έξοδο του φαραγγιού της Αράδαινας με ταβέρνα και λίγα πρόχειρα δωμάτια, και θαλάσσια σπήλαια. Από διακλά­ δωση Αιβανιανών - Λύκου, πεζός 15 λεπτά.

9. Λύκος: Ακτή τρία χιλιόμετρα από Λιβανιανά, με τα­βέρνα και δωμάτια. Χαλίκι και πλακούρες.

10. Φοίνικας: Μετά τον Λύκο 500

μ. με ψιλό χαλίκι. Δωμάτια, ταβέρνα και μικρή προβλήτα. Βυζαντινή τοιχο­γραφημένη εκκλησία του Χριστού.

11. Λουτρό: Το γραφικότερο

παραλιακό χωριό της Κρήτης, με τρεις παραλίες από άμμο, χαλίκι και βράχια, 15 λεπτά από Φοίνικα πεζός και 2,5 μίλια από Χώρα Σφακίων διά θαλάσσης. Ταβέρνες, δωμάτια, μπαρ κ.λπ.

12. Τίμιος Σταυρός: Ακτή στη διαδρομή από Λουτρο - Χώρα. Μικρή θαυμάσια αμμουδιά και ομόνυμη εκκλη­σία όπου τελείται μεγάλο πανηγύρι την 14η Σεπτεμβρίου.

13. Γλυκά Νερά: Μια μεγάλη

θαυμάσια αμμουδιά κάτω από απότομα γκρεμνά σε απόσταση πεζοπορίας μιας ώρας από Λουτρό και από Χώρα Σφακίων. Ερειπωμένη Αγία Παρασκευή, πηγές νερού, καντίνα.

14. Ιλιγγα: Στην έξοδο του

αμμουδιά που έχει καθιε­ρωθεί σαν χώρος γυμνιστών (ξενοδοχείο Βριτόμαρτυς).

18. Κούτελος: Ακτή με χοχλάδι

χονδρό σε απόσταση δυο χιλιομέτρων, με καλό δρόμο, νότια από τα Νομικιανά. Ταβέρνα, δωμάτια, πισίνα.

20. Αγία Πελαγία: Μετά την προη-

24. Αγία Μαρίνα: Υπέροχη

15. Βρύση: Μικρή αμμουδιά με

γούμενη πριν το ραγκοκάστελλο. Ταβέρνες, δωμάτια.

ανάμεσα σε βράχια νότια του ξενοδοχείου Βριτόμαρτυς.

17. Φυλακή: Όμορφη μικρή

μέτρα μετά το κάστρο, ιδιόρυθμη ανηφορική θαυμάσια αμμουδιά με πηγή νερού και επάνω, ψηλά, ξενοδοχεία και ταβέρνες.

Φραγκοκάστελλο.

19. Μίλιγγας: Ακτή λίγο πριν το

16. Αμμούδι: Μικρή αμμουδιά

22. Ορθή Αμμούτσα: Πεντακόσια

23. Λάκκοι: Αμμουδιά και βράχια 1300 μέτρα από Σκαλωτή (διακλάδωση δεξιά πριν το χωριό) με ταβέρνες και δωμάτια.

ομόνυμου φαραγγιού και ένα χιλιόμετρο δυτικά της Χώρας με πεντακάθαρα νερά, χαλικοπαραλία και θαλασσινές σπηλιές. Δωμάτια και εστιατόριο.

πηγή νερού στη δυτική πλευρά της Χώρας Σφακίων.

ναυτικά μίλια.

21. Φραγκοκάστελλο: Θαυμάσια

εκτεταμένη αμμου­διά κάτω ακριβώς από το ομόνυμο Βενετσιάνικο κάστρο. Ταβέρνες, ξενοδοχεία, δωμάτια, σούπερ μάρκετ. Από Χώρα Σφακίων 19 χλμ. ή διά θαλάσσης 5

αμμουδιά, 1500 έως 2000 μέτρα από Σκαλωτή και Αργουλέ, με ομόνυμη Βυζαντινή εκκλησία και τα ερείπια του λιμανιού της αρχαίας Απολ­λώνιας. Ανατολικά και δίπλα η αμμουδιά Λιβάδα που φτά­νει ως τα όρια του νομού Ρεθύμνης (ακτές Ροδάκινου), με ταβέρνα.

2014 | Sfakia Guide 43

Beaches

sandy or pebble, remote or fully organized whichever is your preference sfakia has a beach for you!

1. Tripiti: At the exit of the homonymic gorge, small, pebbly, water tank, church of St Nicholas, 3 miles from Sougia, 6 nautical miles from Agia Roumeli.

let, taverns, heliport, doctor, boat service, at 9 nautical miles from Hora Sfakion.

7. Agios Pavlos: A wonderful end-

3. Domata: One o f the most

less beach with the famous chapel of St Paul with thousand year old murals, the pine forest o f Selouda, a tavern and a few rooms to let.

One and a half hour on foot from Agia Roumeli.

4. Fournoti: Small beach after

8. Marmara or Dialeskari: A dreamy beach with thin pebbles at the exit o f the Aradena Gorge with sea caves, a tavern and few rooms to let. 15 minutes on foot from the turning o f Livaniana-Lykos.

2. Pefki: Next to the beach o f Tripiti, on the east, thick pebbles and wintering area o f Tzatzimi. beautiful and cleanest be足aches in Crete, long with thin pebbles and next to a pine forest, without drinking water, 3 nautical miles from Tri足piti and Agia Roumeli.

Domata.

5. Kalogeros: Very small beach after Fournoti.

6. Agia Roumeli: Wonderful ex-

tended beach, with clear thin pebbles, starts with the Agali beach and then the Amashali beach; rooms to

44 Sfakia Guide | 2014

9. Lykos: Beach with thin pebbles and large flat rocks, at three kilom eters from Livaniana, with a tavern and rooms to let.

10. Phoenix: 500 m after Lykos

beach with thin peb足bles; there is

a small quay, a tavern and a few rooms to let. Church dedicated to Christ with Byzantine murals.

11. Loutro: The most picturesque

village o f Crete with three beaches (with sand, pebbles and rocks), 15 minutes from Phoenix on foot and 2,5 miles from Hora Sfakion by sea.

There are taverns, rooms to let, bars etc.

12. Timios Stavros: A small,

wonderful beach on the route from Loutro to Hora Sfakion, with a homonymic church where a big feast takes places every year on September 14th.

13. Glyka Nera: An extended, marvellous beach bene足ath steep cliffs, one hour on foot from Loutro and

Hora Sfa­kion. There is the deserted church of Agia Paraskevi, water springs, and a canteen.

14. Iligga: At the exit o f the hom-

onymic gorge and one kilometre west of Hora Sfakion with crystal clear waters, thin pebbles and sea caves; there is a restaurant and rooms to let.

15. Vrysi: Small beach with water spring on the west side o f Hora Sfakion.

16. Ammoudi: Small beach between rocks, south of the Hotel Vritomartys.

17. Phylaki: Small, beautiful nudist beach (Hotel Vritomartys).

18. Koutelos: Beach with thick pebbles, at two kilo­metres south o f Nomikiana (passable road); there is a ta­vern, rooms to let and a pool.

19. Miliggas: Beach just outside

Fragokastelo.

20. Agia Pelagia: After the Miliggas beach, also outside Fragokastelo; there are taverns and rooms to let.

21. Fragokastelo: Magnificent

extended beach just be­neath the homonymic Venetian castle, 19 kilometres from Hora Sfakion or 5 nautical miles by sea; there are taverns, hotels, rooms to let and a super market.

1500 to 2000 me­tres from Skaloti and Argoules, with a homonymic Byzan­tine church and the ruins of the harbour o f Ancient Apollonia, with a tavern; on the east and west, the beach Livada that reaches the borders of Rethymno (Rodakino beach).

22. Orthi Ammoutsa: 500 metres after the castle, ascending beach with water spring and high above it, hotels and taverns.

23. Lakki: Beach and rocks, 1300 metres from Skaloti (right junction before the village) with taverns and rooms to let.

24. Agia Marina: Wonderful beach,

2014 | Sfakia Guide 45

Δραστηριότητες

1. Κολύμπι: Απολαύστε τις χαρές της θάλασσας, στις 24 πανέμορφες παραλίες μας, άλλες με άμμο, άλλες με βότσαλο, άλλες με δέντρα, άλλες με σπηλιές και όλες με υπέροχα γαλαζοπράσινα νερά.

2. Κατάδυση: Ανακαλύψτε τον

υπέροχο θαλάσσιο κόσμο των Σφακίων, στο κέντρο καταδύσεων που λειτουργεί στη Χώρα Σφακίων. Το περίπτερο του κέντρου βρίσκεται στο βάθος του λιμανιού. Το κέντρο παρέχει όλο τον απαραίτητο εξοπλισμό, για ένα απολαυστικό ταξίδι στο μαγευτικό βυθό της περιοχής μας.

περισσοτέρων ημερών, στις ακτές ‘Γλυκά Νερά’, ‘Μάρμαρα’, ‘Αγ. Παύλος’, ‘Σούγια’ και ‘Παλαιόχωρα’. Επίσης ενοικιάζονται σκάφη σε έμπειρους του είδους.

4. Άλμα με ελαστικό σχοινί(bungee jumping): Νιώστε την

ανδρεναλίνη στα ύψη, βουτώντας στο κενό από τη γέφυρα της Αράδαινας, στο ομώνυμο φαράγγι. Είναι η μεγαλύτερη γέφυρα στην Ελλάδα με ύψος 138μ. και η δεύτερη στην Ευρώπη. Το κέντρο που λειτουργεί στη γέφυρα, παρέχει όλο τον απαραίτητο εξοπλισμό, καθώς και όλες τις απαραίτητες προδιαγραφές ασφαλείας. Τα άλματα γίνονται κάθε Σάββατο και Κυριακή, τον Ιούνιο, Ιούλιο και Αύγουστο.

5. Αλεξίπτωτο πλαγιάς & Αιωροπτερισμός: Απολαύστε

3. Καγιάκ: Για όσους

ενδιαφέρονται για θαλλασινές βόλτες, στο Λουτρό υπάρχει οργανωμένο κέντρο. Γίνονται διαδρομές με οδηγό, μιας ή

46 Sfakia Guide | 2014

υπέροχες πτήσεις στον κάμπο του Φραγκοκάστελλου! Για το αλεξίπτωτο πλαγιάς, υπάρχει διαμορφωμένη φυσική εξέδρα απογείωσης, στο δρόμο από

Καψοδάσος προς Καλλικράτη, περίπου στο μέσον της ανάβασης. Η προσγείωση μπορεί να γίνει σε διάφορα σημεία, καθώς και στην πίστα αιωροπτερισμού. Η πίστα αυτή, βρίσκεται ανατολικά του Φραγκοκάστελλου στα 2 χλμ., στο δρόμο για Σκαλωτή, δεξιά.

6. Ποδηλασία-ποδήλατο βουνού:

Τα Λευκά Όρη είναι η πιο άγρια και η πιο εντυπωσιακή οροσειρά της Κρήτης που μπορεί να εκπληρώσει το όνειρο του κάθε ποδηλάτη. Το τοπίο καθώς και η δυσκολία των διαδρομών εναλλάσσονται συνεχώς, κρατώντας αμείωτο το ενδιαφέρον και την αδρεναλίνη σε υψηλά επίπεδα. Υπάρχουν δύο οργανωμένα κέντρα ποδηλασίας. Επίσης αν έχετε δικό σας ποδήλατο, ο κάμπος του

Φραγκοκάστελλου είναι ιδανικός, με μεγάλο ασφαλτοστρωμένο δίκτυο, καθώς επίσης και με χωμάτινο αγροτικό, καθώς και όλη η έκταση του δήμου μας, εκτός των δυτικών παραλίων που προσεγγίζονται μόνο από θάλασσα.

7. Πεζοπορεία-Ορειβασία: Μία από τις αγαπημένες δραστηριότητες των φίλων επισκεπτών μας! Σ’ ένα τεράστιο σηματοδοτημένο δίκτυο πολλών χλμ., μεγάλες ή μικρές διαδρομές, θα σας χαρίσουν ιδιαίτερες στιγμές, γνωρίζοντας την μοναδική φύση των Σφακίων, με τις άπειρες ομορφιές της! Ανατρέξτε στο κεφάλαιο ‘Διαδρομές’.

8. Σκοποβολή: Δοκιμάστε τις σκοπευτικές σας ικανότητες σε ιδιωτικό σκοπευτήριο στο Ασκύφου, κάνοντας Skeet, Sporting Fitasc & Ball Trap.

9. Σπήλαια: Επισκέψιμα προς το παρόν, είναι τα σπήλαια Αγιασμάτσι, με υπέροχο διάκοσμο, ανατολικά του χωριού Καψοδάσους και του Δασκαλογιάννη, δυτικά της Χώρας Σφακίων. Ανατρέξτε στο κεφάλαιο ‘Σπήλαια’.

10. Ιππασία: Απολαύστε διαδρομές στα μοναδικά τοπία του οροπεδίου

Ασκύφου, στις πανέμορφες πεδιάδες και στα γραφικά μονοπάτια και νιώστε την έκρηξη των χρωμάτων της φύσης και των αρωμάτων. Στο Ασκύφου, λειτουργεί πλήρως εξοπλισμένο κέντρο ιππασίας, με τα μοναδικά Κρητικής ράτσας άλογα, τα γνωστά “Γεωργαλίδικα”. Διαθέτει επίσης pony για τα μικρότερα παιδιά. Γνωρίστε τα άλογα και γευθείτε μία εμπειρία μοναδική!

είναι γνωστή για την διαύγεια που προσφέρει στη διάρκεια της νύχτας, ειδικά τα βράδια που η σελήνη ‘κρύβεται’. Με γυμνό μάτι ή αν διαθέτετε τηλεσκόπιο, θα έχετε την ευκαιρία να απολαύσετε μαγευτικές νυκτερινές διαδρομές στο σύμπαν! Ξαπλώστε αναπαυτικά, όπου κι αν βρίσκεστε και σε λίγα λεπτά που το μάτι προσαρμόζεται, θα έχετε την αίσθηση ότι βρίσκεστε ανάμεσα στα αστέρια, σχεδόν αγγίζοντάς τα!

13. Yachting - Σκάφη αναψυχής:

11. Air Soft: Το airsoft είναι ένα καινούργιο άθλημα για τους λάτρεις των όπλων, και όχι μόνο. Το παιχνίδι παίζεται ατομικά αλλά και ομαδικά, με χρήση πιστών αντιγράφων πραγματικών όπλων, τα οποία εκσφενδονίζουν πλαστικές σφαίρες με την βοήθεια μπαταρίας, ελατηρίου ή συμπιεσμένου αέρα. Ζήστε την εμπειρία της μάχης, σε ανοικτό χώρο μέσα στο δάσος της Ανώπολης.

Οι λάτρεις των θαλάσσιων εκδρομών, έχουν τη δυνατότητα στην περιοχή μας να επισκεφτούν τις πιο παρθένες γωνιές της Κρήτης, οι οποίες είναι μοναδικής και σπάνιας ομορφιάς! Στην Χώρα Σφακίων λειτουργεί πάρκιγκ σκαφών με εικοσιτετράωρη φύλαξη. Γλίστρες υπάρχουν, στη Χώρα Σφακίων, στο Φραγκοκάστελλο και στην παραλία ‘Λάκκοι’ νότια της Σκαλωτής.

14. Ψάρεμα-Ψαροντούφεκο.

15. Πίστα αυτοκινήτων 4χ4.

16. Παρατήρηση άγριων πουλιών.

12. Παρατήρηση του ουράνιου στερεώματος! : Η περιοχή μας, τόσο

στα παράλια, όσο και στα ορεινά,

2014 | Sfakia Guide 47

Activities 1. Swimming: Enjoy the pleasures of the sea, in 24 of our beautiful beaches, some sandy, some pebbly, others with trees, and others with caves the are all gorgeous with turquoise waters.

2. Diving: Discover the beautiful underwater world of Sfakia, at the dive center operating in Sfakia. The booth is located at the edge of the harbor. The center provides all the necessary equipment for an enjoyable trip to the magical depths of our region.

the gorge of the same name. It is the heightest bridge in Greece with a height of 138m. and the second in Europe. The bungee jumping center that operates at the bridge, provides all the necessary equipment, with all the necessary safety standards.

6. Cycling-Mountain Bike:

3. Kayaking: For those interest-

ed in water adventures at Loutro there is an organized center. One or more days trails are guided, to the beaches ’​Glyka Nera‘, ’Maramara‘, ’St. Paul‘, ’Sougia‘ and ’Paleochora.

Also there are boats for rent for the experienced the kind.

4. Bungee jumping: Feel the

adrenaline soaring, dunking in the void from the bridge Aradaina at

48 Sfakia Guide | 2014

for take-ff near the road of Kapsodasos to Kallikratis about midway of the ascent. The landing can be made in various places on the track and on the hang gliding track. The track is located 2 km east of Fragokastello at the road to Skaloti.

The jumps are every Saturday and Sunday in June, July and August.

5. Paragliding & Hang Gliding:

Enjoy wonderful flights over the plains of Frangokastello! For paragliding, there is formed a special rig

The White Mountains are the wildest and most spectacular mountain range in Crete that can fulfill the dream of every cyclist. The landscape and the difficulty of the routes alters constantly, keeping the adrenaline high. There are two organized cycling centers. Also if you have your own bike, the plain of Fragokastello is ideal, with large paved network, as well as rural dirt, and the entire area of our municipality, except the west coast accessed only by sea.

7. Hiking-Climbing: One of the

favorite activities of our visitors! In

a huge marked network of several miles, big or small trails will give you special moments, knowing the unique nature of Sfakia and infinite

to chapter ‘Caves’.

beauty!

11. Air Soft: The airsoft is a new sport for lovers of weapons and hobbyists. The game is played individually and in groups, using exact copies of real weapons, which shoot plastic balls with the help of battery spring or compressed air. Experience the battlefield, in the open space in the forest Anopoli.

8. Shooting: Test your shooting

skills in a private shooting range in Askyfou making Skeet, Sporting Fitasc & Ball Trap.

9. Caves: available to visit for now, are the caves Agiasmatsi, with beautiful decor, the ones east of the village and Kapsodasos and Daskaloyianni, and some at west of Sfakia. Refer

10. Horseback riding: Enjoy trips to unique landscapes of the plateau Askyfou of beautiful valleys and picturesque paths and feel the explosion of colors of nature and fragrances. In Askyfou, a fully equipped equestrian center, with the unique breed of Cretan horses, known as “Georgalidika”.

There are also ponies for younger children. Meet the horses and taste a unique experience!

12.

Observation of night sky! : Our re-

gion, both on the coast, and the mountains, are known for the clarity offered during the night, especially in the

evenings when the moon is ‘hidden’.

To the naked eye, or if you have a telescope, you will have the opportunity to enjoy beautiful night routes of the universe! Lean back, wherever you are, and in a few minutes the eye adjusts and you get the feeling that you are among the stars, almost touching them!

13. Yachting - Yacht: The lovers of

sea excursions, have the opportunity to visit our region’s most pristine corners of Crete, with its unique and rare beauty! In Sfakia operates a vessel parking with around the clock security. Sliders are in Sfakia, at Fragokastello and beach ‘Lakoi’ south of Skaloti.

14. Fishing-Snorkeling.

15. Track 4x4 car.

16. Birdwatching.

2014 | Sfakia Guide 49

στον αστερισμό των Σφακίων

Δεν υπάρχουν μέρη στον κόσμο που να μπορούν να συγκριθούν σε ομορφιά με τα Σφακιά.

Α

υτό το πάντρεμα των άγριων βουνών και της θάλασσας, της μοναδικής ακτογραμμής με ένα γαλάζιο που σε καταπίνει δεν το βρίσκεις πουθενά αλλού. Και όταν βυθιστεί ο Ήλιος στο Κρητικό Πέλαγος κάτι μαγικό συμβαίνει. Τα μαργαριτάρια του ουρανού κάνουν την εμφάνιση τους με πρώτη και καλύτερη την μαγευτική Αφροδίτη, τον Αποσπερίτη του ουρανού να λάμπει στα Δυτικά πάνω από εκεί που έθεσε ο Ήλιος. Αμέσως

50 Sfakia Guide | 2014

μετά ο Κρόνος μαζί με τα φωτεινότερα αστέρια του καλοκαιριού που σχηματίζουν ένα τεράστιο τρίγωνο. Ο Αλταΐρ στην ουρά του Αετού, ο Ντενέμπ στην ουρά του Κύκνου και ο Βέγας στον αστερισμό της Λύρας. Τα δυο μεγάλα πουλιά ταξιδεύουν πάνω στην γαλαξιακή, τον Ιορδάνη ποταμό που έλεγαν οι παλιοί, και που από την χώρα βλέπεις να πέφτει μέσα στην θάλασσα. Εκατομμύρια των εκατομμυρίων άστρα τόσο μακριά από εμάς που εμφανίζονται σαν γαλάκτωμα στην μέση του ουρανού και που ο μύθος λέει ότι ήταν το γάλα της Ήρας που χύθηκε στον ουρανό σαν έμαθε ότι το μωρό που θήλαζε, ο ήρωας Ηρακλής, δεν ήτανε γιος της και τον τράβηξε απότομα από το στήθος της. Καθώς ή νύχτα σκοτεινιάζει και το φεγγάρι απουσιάζει και δεν λούζει τον ουρανό με το φως του, αποκαλύπτεται στα μάτια του παρατηρητή ολόκληρη η μαγεία του έναστρου ουρανού. Η Μεγάλη και η Μικρή Άρκτος με την Κασσιόπη στα Βόρεια, την Ανδρομέδα και τον Περσέα στην

Ανατολή, τον υπέροχο Σκορπιό και τον Τοξότη στα νότια και τα δυτικά ο ουρανός των Σφακίων είναι μαγευτικός. άλλωστε πόσες μαντινάδες έχουν γραφτεί για τον μαγικό ουρανό, πηγή έμπνευσης μουσικών, ζωγράφων και ποιητών. Μακριά από τα φώτα της xώρας, στ απόλυτο σκοτάδι κοιτώντας ψηλά στον ουρανό δεν μπορείς παρά να νιώσεις τόσο μικρός, ταπεινός και ασήμαντος μπροστά στην απεραντοσύνη του Σύμπαντος, να ξεχάσεις για λίγο τα προβλήματα σου και να αγκαλιάσεις το άπειρο.

--Χρίστος Σωτηρόπουλος Ερασιτέχνης Αστρονόμος Μέλος του Συλλόγου Φίλων Αστρονομίας Κρήτης www.sfak.org

At the constellation of

Sfakia

his fusion of wild mountains and T the sea, the unique coastline with a blue so deep that it swallows you whole. And when the Sun sinks in the Cretan Sea something magical happens. The jewels of the night sky make their appearance with first and brightest the temptress Aphrodite, the evening star, shining on the West following the path Helios (The Sun). Immediately after our eyes notice Kronos (Saturn) which is now at its closest approach to Earth among the brightest summer stars that create a huge triangle overhead. Altair at the constellation of the Eagle, Deneb at the constellation of the Swan and Vega at the constellation of Lyre.

The two big birds travel along the Milky Way, the River Jordan, as the old folk used to call it. Millions and millions of stars are packed together

There is no place on Earth that can be compared to the unparallel beauty of Sfakia

but are so far away that we can only see them as a cloud in the middle of the sky and it seems to dive into the Sfakian sea. The myth says that the Milky Way was Hera’s milk that was spilled in the sky while she pulled Hercules away from her breast when she realized that it was not her baby that she was feeding with her milk. As the night gets darker and the Moon disappears from the

Cassiopeia on the North, Andromeda and Perseus on the East, the magnificent Scorpio and Sagitarius on the South and West, the night sky over Sfakia is magical. It has been, after all, the inspiration of musicians, painters and poets. Away from the city lights, under the total darkness you cannot but feel small, humble and insignificant in front of the vastness of the Universe and for a moment you can forget about your everyday problems and embrace infinity. __ Christos Sotiropoulos Amateur astronomer, member of Crete’s Friend of Astronomy Club - www.sfak.org

picture the true magnitude of the night sky is revealed before our eyes. The Big Dipper and the Small Dipper with

2014 | Sfakia Guide 51