Informator kulturalny nr 18 styczeń–marzec 2015
W informatorze Terminarz kulturalny
3–12
Arcydzieła ceramiki polskiej od XVIII do XXI wieku
14–15
Bytom na dawnej pocztówce. Miasto i ludzie
16–17
Górnośląskie kroszonki 2015
18–19
XXVI Konkurs Górnośląskie kroszonki 2015 – regulamin konkursu
20–21
Sobotnie spotkania z wiedzą
22–23
Portret w malarstwie
24–25
Przyrodnicze skarby MGB
26–27
Oswajanie krzemieni. Wszystkie siekiery duże i małe
28–29
Najbardziej cieszy seria z pepeszy...
30–31
Jabłko w kulturze
32–33
Śladami Heinricha Schulza-Beuthena i muzycznych tradycji Bytomia... 34–35 Ferie w Muzeum
36–37
Ogólnopolski konkurs literacki. Obraz a słowo...
38–39
Tapeta na kwartał
40
Terminarz kulturalny 10 SB
11.30
6 zł
Odkrywamy Bytom – pocztówka z wystawy Sobotnie spotkania z wiedzą
ul. W. Korfantego 34, wystawa
Zuzanna Orzeł, Anna Rak
14 ŚR
17.00
wstęp wolny
Afryka oczami przyrodnika. Część I Skarby MGB
pl. Jana III Sobieskiego 2, świetlica
dr Jacek Betleja
15 CZ
12.30
6 zł
Historia Ceramiki Warsztaty ceramiczno-filmowe dla młodzieży
pl. Jana III Sobieskiego 2, wystawa
Anna Rak, Iwona Mohl, Marek Ryś, Zuzanna Orzeł
17 SB
11.30
6 zł
Niespodzianka dla babci i dziadka Sobotnie spotkania z wiedzą
pl. Jana III Sobieskiego 2, świetlica
Małgorzata Kłych, Urszula Batko
17 SB
13.00
6 zł
Mediokreator Warsztaty ceramiczno-filmowe dla młodzieży
pl. Jana III Sobieskiego 2, wystawa
Anna Rak, Iwona Mohl, Marek Ryś, Zuzanna Orzeł
18 ND
12.30
5/6 zł
Oprowadzanie kuratorskie po wystawie Drohobycz – miasto jedyne na świecie
pl. Jana III Sobieskiego 2, wystawa
Mieczysław Dobkowski
3
4
20 WT
17.00
wstęp wolny
Jerzy Hulewicz – zBUNTowany ekspresjonista Wykład towarzyszący konkursowi Obraz a słowo. Literacki opis dzieła malarskiego
pl. Jana III Sobieskiego 2, świetlica
Agnieszka Bartków
21 ŚR
17.00
wstęp wolny
Kresowa odyseja smaku Wykład towarzyszący wystawie Drohobycz – miasto jedyne na świecie
ul. W. Korfantego 34, Sala Kolumnowa
Jolanta Zaczkowska
22 CZ
17.00
wstęp wolny
Z ornitologicznego archiwum X: największy, najcięższy, najniebezpieczniejszy Skarby MGB
pl. Jana III Sobieskiego 2, świetlica
dr Jacek Batleja
24 SB
11.30
6 zł
Mozaika – warsztaty artystyczne Sobotnie spotkania z wiedzą
pl. Jana III Sobieskiego 2, świetlica
Anna Rak, Zuzanna Orzeł
28 ŚR
16.30
wstęp wolny
Jaki jestem, a jaki chciałbym być, czyli jak interpretować autoportrety Portret w malarstwie
pl. Jana III Sobieskiego 2, świetlica
Agnieszka Bartków
28 ŚR
18.00
wstęp wolny
W poszukiwaniu najstarszego jabłka Jabłko w kulturze
ul. W. Korfantego 34, Sala Kolumnowa
Jolanta Zaczkowska, Beata Badura
29 CZ
16.00
wstęp wolny
Tropem Kolberga. Etnograficzne badania terenowe Zagłębia Dąbrowskiego – podsumowanie projektu
pl. Jana III Sobieskiego 2, świetlica
Dobrawa Skonieczna-Gawlik, Anna Grabińska-Szczęśniak
29 CZ
17.00
wstęp wolny
MUZeum MUZycznie – pokaz filmowy
ul. W. Korfantego 34, Sala Gorczyckiego
Anna Rak, Aleksandra Batog
31 SB
11.30
6 zł
Jabłko bogini Afrodyty – warsztaty literackie Sobotnie spotkania z wiedzą
pl. Jana III Sobieskiego 2, świetlica
Jolanta Zaczkowska, Zuzanna Orzeł
5
6
3 WT
11.00
6 zł
Bytomskie pocztówki Ferie w muzeum
ul. W. Korfantego 34, wystawa
Zuzanna Orzeł
4 ŚR
11.00
6 zł
I dziadek, i babka jadali wciąż jabłka – warsztaty artystyczne Ferie w muzeum
pl. Jana III Sobieskiego 2, wystawa
Jolanta Zaczkowska, Zuzanna Orzeł
4 ŚR
17.00
wstęp wolny
pl. Jana III Sobieskiego 2, świetlica
dr Wojciech Moś
5 CZ
11.00
6 zł
Wielkie pranie w śląskiej kuchni Ferie w muzeum
pl. Jana III Sobieskiego 2, wystawa
Małgorzata Kłych, Urszula Batko
6 PT
11.00
6 zł
Co kryje szafa prababci? Ferie w muzeum
pl. Jana III Sobieskiego 2, wystawa
Małgorzata Kłych, Urszula Batko
7 SB
11.30
6 zł
Taniec z niedźwiedziem, czyli karnawał po śląsku Sobotnie spotkania z wiedzą
pl. Jana III Sobieskiego 2, świetlica
Zuzanna Orzeł
Najbardziej cieszy seria z pepeszy. Radziecki pistolet maszynowy wz. 1941 PPSz – legendarna broń II wojny światowej Skarby MGB
10 WT
11.00
6 zł
Ło ludziach i zmorach, i podziemnych potworach – bytomskie legendy dla odważnych Ferie w Muzeum
pl. Jana III Sobieskiego 2, świetlica
Zuzanna Orzeł
10 WT
17.00
wstęp wolny
Z Górnego Śląska do sowieckich obozów. Panel dyskusyjny
pl. Jana III Sobieskiego 2, świetlica
dr Joanna Lusek
11 ŚR
11.00
6 zł
Jabłka królewskie w podaniach, baśniach i legendach – warsztaty historyczne. Ferie w Muzeum
pl. Jana III Sobieskiego 2, świetlica
Jolanta Zaczkowska, Zuzanna Orzeł
11 ŚR
17.00
wstęp wolny
pl. Jana III Sobieskiego 2, świetlica
Adam Larysz
12 CZ
11.00
6 zł
12 CZ
17.00
wstęp wolny
Tajemnicza rodzina motyli – koszówkowate (Psychidae) Skarby MGB Kto się nie boi smoka? Inscenizacja do obrazu Saturnina Świerzyńskiego – warsztaty teatralne Ferie w Muzeum
pl. Jana III Sobieskiego 2, Galeria Malarstwa Polskiego
Knajpiane życie dawnego Bytomia. Bytomskie lokale gastronomiczne do 1945 roku. Wykład
pl. Jana III Sobieskiego 2, świetlica
Anna Rak, Marek Ryś
Maciej Droń
7
13 PT
8
11.00
6 zł
Mozaika – warsztaty artystyczne Ferie w muzeum
pl. Jana III Sobieskiego 2, świetlica
Anna Rak, Zuzanna Orzeł
14 SB
11.30
6 zł
Walentynki na ludowo, czyli skąd się wzięło święto zakochanych. Sobotnie spotkania z wiedzą
pl. Jana III Sobieskiego 2, świetlica
Małgorzata Kłych, Urszula Batko
15 ND
11.30
wstęp wolny
Od Rzymu do Paryża. Polscy artyści w Europie. Oprowadzanie po Galerii Malarstwa Polskiego
pl. Jana III Sobieskiego 2, wystawa
Agnieszka Bartków
18 ŚR
16.30
wstęp wolny
W służbie na królewskim dworze. O portrecistach monarchów w epoce nowożytnej Portret w malarstwie
pl. Jana III Sobieskiego 2, świetlica
Agnieszka Bartków
18 ŚR
18.00
wstęp wolny
Jabłko w mitologiach starożytnych. Symbolika i obraz Jabłko w kulturze
ul. W. Korfantego 34, Sala Kolumnowa
Jolanta Zaczkowska
21 SB
11.30
6 zł
Ekspresja niejedno ma imię. Portretowe szaleństwa Sobotnie spotkania z wiedzą
pl. Jana III Sobieskiego 2, świetlica
Anna Rak, Zuzanna Orzeł
22 ND
12.00
wstęp wolny
Czarna porcelana, białe złoto – historia ceramiki. Część I: Fajans. Wykład towarzyszący wystawie Arcydzieła ceramiki polskiej od XVIII do XXI wieku
ul. W. Korfantego 34, Sala Kolumnowa
Iwona Mohl
24 WT
17.00
wstęp wolny
Kronika Bytomia według Franza Gramera. Spotkanie autorskie
ul. W. Korfantego 34, Sala Gorczyckiego
prof. Jan Drabina
25 ŚR
17.00
wstęp wolny
Błotniak stawowy – pospolity drapieżnik? Skarby MGB
pl. Jana III Sobieskiego 2, świetlica
dr Piotr Cempulik
26 CZ
16.30
20 zł
W odzieżowym szale druk na materiale. Warsztaty artystyczne dla dorosłych
pl. Jana III Sobieskiego 2, świetlica
Zuzanna Orzeł
27 PT
17.00
wstęp wolny
Cmentarzysko z epoki brązu w Krzanowicach. Wykład
pl. Jana III Sobieskiego 2, świetlica
Marian Pawliński
28 SB
11.30
6 zł
Od kwiatuszka do jabłuszka – warsztaty przyrodnicze. Sobotnie spotkania z wiedzą
pl. Jana III Sobieskiego 2, świetlica
Waldemar Żyła, Jolanta Zaczkowska
9
4 ŚR
17.00
wstęp wolny
W zdrowym ciele – zdrowy duch. Kolekcja pocztówek sokolskich Skarby MGB
pl. Jana III Sobieskiego 2, świetlica
Mieczysław Dobkowski
7 SB
11.30
6 zł
Rysowane opowieści – warsztaty tworzenia komiksów Sobotnie spotkania z wiedzą
pl. Jana III Sobieskiego 2, świetlica
Marek Ryś, Zuzanna Orzeł
11 ŚR
16.30
wstęp wolny
Feliks „Manggha” Jasieński – najsłynniejszy model w Krakowie. Portret w malarstwie
pl. Jana III Sobieskiego 2, świetlica
Agnieszka Bartków
11 ŚR
18.00
wstęp wolny
Jabłko – symbol władzy i przedmiot wierzeń ludowych Jabłko w kulturze
ul. W. Korfantego 34, Sala Kolumnowa
Jolanta Zaczkowska, Urszula Batko
14 SB
11.30
6 zł
Mozaika – warsztaty artystyczne Sobotnie spotkania z wiedzą
pl. Jana III Sobieskiego 2, świetlica
Anna Rak, Zuzanna Orzeł
14 SB
14.00
wstęp wolny
Tajemnice „odkrytych listów” – historia kartek, widokówek i znaczków pocztowych Skarby MGB
pl. Jana III Sobieskiego 2, świetlica
Izabella Wójcik-Kühnel
10
18 ŚR
17.00
wstęp wolny
Oswajanie krzemieni. Wszystkie siekiery duże i małe Skarby MGB
pl. Jana III Sobieskiego 2, świetlica
Beata Badura
21 SB
11.00
wstęp wolny
Otwarcie wystawy Górnośląskie kroszonki 2015
ul. W. Korfantego 34
Kurator: Małgorzata Kłych
22 ND
12.00
wstęp wolny
Czarna porcelana, białe złoto – historia ceramiki. Część II: Porcelana. Wykład towarzyszący wystawie Arcydzieła ceramiki polskiej od XVIII do XXI wieku
ul. W. Korfantego 34, Sala Kolumnowa
Iwona Mohl
24 WT
09.00
wstęp wolny
IX Regionalny Konkurs Gwary Śląskiej – gala finałowa
ul. W. Korfantego 34 Sala Gorczyckiego
25 ŚR
17.00
wstęp wolny
Jak ślub, to nie w maju! Wykład dla młodzieży i dorosłych
pl. Jana III Sobieskiego 2, świetlica
Anna Grabińska-Szczęśniak
26 CZ
17.00
wstęp wolny
ul. W. Korfantego 34, Sala Kolumnowa
dr Joanna Lusek
Syberia i Kamczatka we wspomnieniach Józefa Ziobera. Spotkanie z siostrą Tressillą (Teresą Ziober)
11
27 PT
17.00
wstęp wolny
Najciekawsze zabytki z epoki brązu w zbiorach Działu Archeologii MGB. Wykład
ul. Jana III Sobieskiego 2, świetlica
Marian Pawliński
28 SB
11.30
6 zł
Kosmetyczny baranek – rzecz o wielkanocnym stole Sobotnie spotkania z wiedzą
pl. Jana III Sobieskiego 2, świetlica
Małgorzata Kłych, Urszula Batko
29 ND
12.00
5/6 zł
Oprowadzanie kuratorskie po wystawie Górnośląskie kroszonki 2015
ul. W. Korfantego 34, wystawa
Małgorzata Kłych
12
Kronika miasta Bytomia na Górnym Śląsku – Franz Gramer
Książkę można zakupić w sklepach Muzeum Górnośląskiego w godzinach otwarcia wystaw. 13
Włocławek, Serwis do kawy, 1918-1939
Warto zobaczyć
Arcydzieła ceramiki polskiej od XVIII do XXI wieku Partnerzy:
14
Czas trwania wystawy: 5 listopada 2014–29 marca 2015 Kurator: Iwona Mohl Miejsce: pl. Jana III Sobieskiego 2
Wystawa Arcydzieła ceramiki polskiej od XVIII do XXI wieku jest pierwszą tak szeroką prezentacją kolekcji ceramiki bytomskiego muzeum. Ukazuje najpiękniejsze polskie zabytki kamionkowe, fajansowe oraz porcelanowe powstałe w ciągu trzech minionych stuleci i umożliwia dostrzeżenie różnic w ich produkcji, stylistyce czy stosowanych dekoracjach. Na ekspozycji prezentowane są m.in. osiemnastowieczne dzbany z Bolesławca, fajanse z Prószkowa, Glinicy, Raciborza i Włocławka, a także zdobywające laury na międzynarodowych wystawach figurki z Pacykowa. Wśród eksponatów znajduje się jedna z najlepszych w kraju kolekcji słynnej tułowickiej „czarnej porcelany”, porcelana z fabryki Giesche, Ćmielów i Huta Franciszka-Bykowina.
Nie sposób przejść obojętnie także obok baśniowych, intrygujących dzieł rzeźbiarza Konstantego Laszczki – wazonu z uchwytami w formie chimer czy figury zaklętej w ptaka królowej. Arcydzieła ceramiki ze zbiorów Muzeum Górnośląskiego uzupełniają współczesne wyroby z Bogucic, Bolesławca i Ćmielowa o nowatorskim dizajnie. 22 lutego i 22 marca zapraszamy na wykłady towarzyszące wystawie, które poprowadzi Iwona Mohl.
15
Pocztówka z 1903 r. ze zbiorów Magdaleny Wolskiej
Warto zobaczyć
Bytom na dawnej pocztówce Miasto i ludzie Czas trwania wystawy: 10 grudnia 2014–31 maja 2015 Kurator: Izabella Wójcik-Kühnel Miejsce: ul. W. Korfantego 34
16
Prezentowane na wystawie Bytom na dawnej pocztówce. Miasto i ludzie karty pocztowe ukazują niebywałą historię miasta oraz zwykłe-niezwykłe życie jego mieszkańców, a także pozwalają zrozumieć fenomen tego popularnego środka komunikacji i reklamy. Wielotematyczna ekspozycja, na którą składają się karty pocztowe z lat 1873–1945 (daty stempli), przypomina historię pocztówki, pozwala poznać jej różnorodne formy, techniki produkcji czy rodzaje. Najcenniejsze są pocztówki XIX-wieczne, wykonane metodą litograficzną, ciekawość budzą także karty, które po uzbieraniu można jak puzzle złożyć w całość, a także pocztówki z okienkami ujawniającymi harmonijkę mniejszych obrazków. Co na nich obrazowano? Kiedy ustalono formę pocztówek obowiązującą do dzisiaj?
Wystawę przygotowaną przez Izabellę WójcikKühnel z zasobów Muzeum Górnośląskiego, z kolekcji osób prywatnych i ze zbiorów rodzinnych, można zwiedzać do 31 maja. 14 marca zapraszamy na spotkanie Tajemnice „odkrytych listów” – historia kartek, widokówek i znaczków pocztowych z cyklu Skarby MGB, które poprowadzi kurator wystawy.
17
Kroszonka Anity Mackiewicz
Już wkrótce
Górnośląskie kroszonki 2015
Wernisaż: 21 marca (sobota), godz. 11.00. Czas trwania: 21 marca–30 kwietnia 2015 Kurator: Małgorzata Kłych Miejsce: ul. W. Korfantego 34 18
Jednym z elementów obrzędowości wielkanocnej jest zdobienie jaj, które zwie się kroszonkami bądź pisankami. W śmigus-dyngus, gdy mężczyźni polewają panny wodą, te odwdzięczają się, darując im kroszonki – symbol płodności oraz życia. Najpiękniejsze zarezerwowane są dla ukochanych, pozostałe wręcza się rodzinie i znajomym jako prezent świąteczny. Konkurs na najpiękniejsze kroszonki wykonane tradycyjnymi i nowatorskimi technikami podtrzymuje tę tradycję. Najstarsza na Słowiańszczyźnie jest technika batikowa, polegająca na nanoszeniu na jajko wzoru za pomocą gorącego wosku. Na Śląsku największą popularnością cieszy się zaś technika rytownicza – zabarwione jajko zdobi się, wydrapując na nim dekoracje. Pisanki okleja się rdzeniem sitowia, słomką bądź trawi kwasem (inne tradycyjne techniki zdobienia). Coraz
częściej pojawiają się też techniki nowatorskie, np. decoupage, frywolitka czy ażury. Otwarcie wystawy kroszonek zgłoszonych w tegorocznej, XXVI edycji konkursu, odbędzie się w sobotę, 21 marca o godzinie 11.00. Towarzyszyć mu będzie pokaz zdobienia jajek wielkanocnych. 29 marca zapraszamy zaś na oprowadzanie kuratorskie.
19
Kroszonka Anity Mackiewicz
REGULAMIN KONKURSU
1. Konkurs skierowany jest do osób, które ukończyły 16 lat i są mieszkańcami województwa śląskiego. 2. Na konkurs należy dostarczyć zdobione jajka wielkanocne 5 sztuk. Przyjmowane będą tylko prace wykonane na naturalnych jajkach. 3. Prace należy składać w Dziale Etnografii Muzeum Górnośląskiego w Bytomiu pl. Jana III Sobieskiego 2, 41-902 Bytom w dniach 27.02–02.03.2015 r. 20
(piątek: 9.00-18.00, sobotę i niedzielę: 11.00-15.00, poniedziałek: 9.00-18.00) 4. Prace oceniane będą w czterech kategoriach według technik wykonania: 1) wykonane techniką rytowniczą (drapane) 2) wykonane techniką batikową (pisane woskiem) 3) wykonane innymi tradycyjnymi technikami (np. oklejane) 4) wykonane nowatorskimi technikami zdobienia. Głównymi kryteriami oceny prac będą walory artystyczne i estetyczne oraz – w kategoriach 1), 2), 3) – zachowanie tradycyjnych technik i wzorów zdobienia. 5. Za najlepsze prace konkursowe przyznane zostaną nagrody finansowe: I nagroda 300 zł, II nagroda 200 zł, III nagroda 150 zł, a wyróżnienie 100 zł. Jury może dokonać innego podziału nagród oraz przyznać dodatkowe wyróżnienia zależnie od ilości i poziomu artystycznego prac.
6. Otwarcie wystawy pokonkursowej nastąpi 21 marca 2015 r. (sobota) o godzinie 11.00 w Muzeum Górnośląskim w Bytomiu. Wystawa trwać będzie do 30 kwietnia 2015 r. 7. Organizatorzy zastrzegają sobie możliwość przejęcia do zbiorów nagrodzonych i wyróżnionych prac, z prawem do nieodpłatnego eksponowania, a także reprodukowania ich wizerunków w związku z działalnością Muzeum (w wydawnictwach, prasie, telewizji, sieci internetowej i in.). 8. Odbiór pozostałych kroszonek będzie możliwy po zakończeniu wystawy do 29 maja 2015 r. w Muzeum Górnośląskim w Bytomiu. Prawo własności prac nieodebranych przechodzi po upływie powyższego okresu na organizatora. 9. Przystępując do konkursu uczestnik akceptuje powyższe warunki.
21
Sobotnie spotkania z wiedzą Data: soboty, godz. 11.30 Miejsce: pl. Jana III Sobieskiego 2, świetlica Prowadzący: Zuzanna Orzeł, Anna Rak, Małgorzata Kłych, Urszula Batko, Jolanta Zaczkowska, Waldemar Żyła, Marek Ryś Koszt: 6 zł 22
Noworoczne spotkania z wiedzą – zajęcia dla dzieci i młodzieży – rozpoczniemy od powrotu do przeszłości. Odwiedzając wystawę kart pocztowych, przeniesiemy się do dawnego Bytomia, poznamy jego historię i stworzymy niezapomniane pocztówki z podróży. Z myślą o zbliżających się świętach babci i dziadka, pełni entuzjazmu przygotujemy zaskakujące podarki, a po burzy mózgów uporządkujemy chaos kolorowych kamyczków, tworząc z nich drogocenne dzieła sztuki (Mozaika). Podczas warsztatów literackich przyjrzymy się z kolei jabłku bogini Afrodyty. W lutym proponujemy karnawałowy taniec z niedźwiedziem i walentynki na ludowo. Poszukamy odpowiedzi na pytanie, skąd się wzięło święto zakochanych, a dwa tygodnie później – jak to się dzieje, że z kwiatuszka powstaje jabłuszko.
Na tych, którzy chcą wyzwolić swe malarskie pasje, czekają zajęcia Ekspresja niejedno ma imię – portretowe szaleństwa oraz Rysowane opowieści – warsztaty tworzenia komiksów. Pod koniec marca uspokoimy się troszkę podczas zajęć Kosmetyczny baranek – rzecz o wielkanocnym stole.
23
Barbara Jonscher, Autoportret, ok. 1970, Obraz ze zbiorów MGB
Portret w malarstwie
Data: 28 stycznia, 18 lutego, 11 marca (środy), godz. 16.30 Miejsce: pl. Jana III Sobieskiego 2, świetlica Prowadzący: Agnieszka Bartków Wstęp wolny
24
Z paletą w dłoni, w otoczeniu przyjaciół i rodziny, w wielokrotnym odbiciu w lustrze – artyści chętnie malują autoportrety. Z dbałością o szczegóły i psychologiczną analizę, na niewielkich fragmentach płótna uwieczniają swoje wizerunki. Do historii mają przejść jako znamienici artyści – obraz musi to potwierdzać. Autoportrety mają często charakter samodzielny, ale to, że na portretach monarchów widnieje twarz Goi czy Velazqueza, nikogo już nie dziwi. Służba na królewskim dworze jest przecież wielkim wyróżnieniem. Mistrzowie więc przemycają swe rysy na różne sposoby. Dbają, by pamiętano o pozycji, jaką osiągnęli w świecie artystycznej rywalizacji, a ich wizerunki cieszą się powodzeniem wśród kolekcjonerów. Notabene także oni, miłośnicy sztuki, wielokrotnie stają się tematem malarskich przedstawień. Fenomenem jest postać
Feliksa Mangghi Jasieńskiego, który w rolę modela wcielał się kilkadziesiąt razy. Portrety w rozmaitych odsłonach będą tematami wykładów Agnieszki Bartków pt. Jaki jestem, a jaki chciałbym być, czyli jak interpretować autoportrety; W służbie na królewskim dworze, o portrecistach monarchów w epoce nowożytnej; Feliks „Manggha” Jasieński – najsłynniejszy model w Krakowie. (AB)
25
Przyrodnicze skarby MGB
Data: 14 stycznia, 11 lutego, 25 lutego (środy), godz. 17.00 Miejsce: pl. Jana III Sobieskiego 2, świetlica Prowadzący: dr Jacek Betleja, Adam Larysz, dr Piotr Cempulik Wstęp wolny 26
Tegoroczne przyrodnicze spotkania ze skarbami MGB rozpoczynamy migawkami z Afryki Południowej. Dr Jacek Betleja, który w sierpniu ubiegłego roku odbył podróż z Kapsztadu do wodospadów Wiktorii, leciał samolotem nad deltą Okawango i podczas prawie miesięcznej wyprawy zrobił 13 tysięcy zdjęć, opowie o wciąż mało znanym kontynencie i jego zdumiewającej przyrodzie (14 stycznia, Afryka oczami przyrodnika. Część I). W lutym, podczas spotkania Tajemnicza rodzina motyli – koszówkowate (Psychidae), Adam Larysz przedstawi nietypową i dotąd mało zbadaną rodzinę motyli. Ta mocno wyspecjalizowana ewolucyjnie grupa wyróżnia się tym, że gąsienice prowadzą specyficzny tryb życia, a samice większości gatunków zupełnie nie przypominają pięknych, kolorowych owadów latających po łące.
W marcu z kolei zapraszamy na wykład dr. Piotra Cempulika poświęcony błotniakowi stawowemu – jednemu z naszych ptaków szponiastych, który związany jest z miejscami wodno-błotnymi, zwłaszcza terenami rolniczymi. Czy błotniak stawowy to pospolity drapieżnik?
27
Oswajanie krzemieni Wszystkie siekiery duże i małe Data: 18 marca (środa), godz. 17.00 Miejsce: pl. Jana III Sobieskiego 2, świetlica Prowadzący: Beata Badura Wstęp wolny 28
W młodszej epoce kamienia, gdy ludzie zmienili tryb życia z wędrownego na osiadły i zaczęli budować domy z drewna, siekiery stały się niezbędne. Różne były technologie ich produkcji, różne przypisywano im znaczenie. Te popularne w pradziejach i używane po dziś dzień narzędzia, od wielu lat budzą ciekawość archeologów, którzy starają się zgłębić ich tajemnice. Co było ważniejsze: funkcjonalność czy prestiż? Jakie było przeznaczenie siekier z krzemienia pasiastego? Czy gładzenie poprawiało efektywność, czy efektowność? Wykład Beaty Badury, Wszystkie siekiery duże i małe, to kolejna próba oswojenia krzemieni – urokliwych i frapujących skał. To również okazja, by dowiedzieć się, czym różni się siekiera od topora, dłuta i ciosła, kiedy człowiek zaczął używać siekier oraz co ma wspólnego siekiera z glinianym garnkiem. Czy to prawda, że
krzemienne siekiery były lepsze niż miedziane? Tradycyjnie po wykładzie będzie okazja, żeby zapoznać się ze skarbami MGB – zabytkami ze zbiorów Działu Archeologii. (BB)
29
Żołnierz uzbrojony w pepeszę na polskim znaczku pocztowym z 1954 roku
Najbardziej cieszy seria z pepeszy Radziecki pistolet maszynowy wz. 1941 PPSz – legendarna broń II wojny światowej
Data: 4 lutego (środa), godz. 17.00 Miejsce: pl. Jana III Sobieskiego 2, świetlica Prowadzący: dr Wojciech Moś Wstęp wolny
30
Słynna „pepesza” – radziecki pistolet maszynowy PPSz wz. 1941 – to jedna z najpopularniejszych, niemal kultowych broni II wojny światowej. Skonstruowana przez Gieorgija Szpagina w 1940 r., jako wzór 1941 została wprowadzona na uzbrojenie Armii Czerwonej, a także formowanych w Związku Radzieckim jednostek Wojska Polskiego. Pepesza charakteryzowała się bardzo prostą konstrukcją i technologią produkcji. Broń miała kaliber 7,62 mm i strzelała nabojami pistoletowymi wz. 1930. Zasilana była z magazynka bębnowego o pojemności 71 naboi i łukowego o pojemności 35 naboi. Mogła strzelać ogniem ciągłym i pojedynczym najskuteczniej do 200 m. Ważyła 3,5 kg. Z racji swej przydatności i praktyczności była często używana przez żołnierzy niemieckich. W czasie II wojny światowej w Związku
Radzieckim wyprodukowano ponad 5 milionów sztuk tej broni. Jak wygląda pepesza i jaka jest jej historia? Po odpowiedź zapraszamy na spotkanie ze skarbami MGB, które 4 lutego w muzealnej świetlicy poprowadzi dr Wojciech Moś. (WM)
31
Janusz Podoski, Martwa natura z jabłkami, Obraz ze zbiorów MGB
Jabłko w kulturze
Data: 28 stycznia, 18 lutego, 11 marca (środy), godz. 18.00 Miejsce: ul. W. Korfantego 34, Sala Kolumnowa Prowadzący: Jolanta Zaczkowska, Beata Badura, Urszula Batko Wstęp wolny
32
Jabłko w kulturze to nowy cykl wykładów, warsztatów i zajęć przygotowanych dla dzieci, młodzieży i dorosłych, którego celem jest pokazanie szczególnego, a zarazem powszechnego owocu w przestrzeni kultury materialnej i duchowej. Podczas spotkań przyjrzymy się w jabłku w przyrodzie, archeologii i historii. Odkrywać je będziemy również w mitologiach i religiach, na tkaninie i naczyniach, w wierzeniach ludowych, w literaturze, muzyce i sztuce. Nie zabraknie wątku kulinarnego. Wgryziemy się w przepisy i poznamy możliwości wykorzystania owocu w określonych daniach – od zup po desery. Pierwsze spotkanie noszące tytuł W poszukiwaniu najstarszego jabłka dotyczyć będzie m.in. pochodzenia owocu. Spotkanie poprowadzi Jolanta Zaczkowska, a o śladach owocu w zamierzchłej przeszłości opowie
archeolog Beata Badura. W lutym zapraszamy na Jabłko w mitologiach starożytnych. Symbolika i obraz, a w marcu na Jabłko – symbol władzy i przedmiot wierzeń ludowych. Jak w przypadku poprzedniego literacko-kulinarnego cyklu, na gości czekają drobne niespodzianki. (JZ)
33
Heinrich Schultz-Beuthen, zdjęcie ze zbiorów MGB
Śladami Heinricha Schulza-Beuthena i muzycznych tradycji Bytomia – wycieczki piesze po mieście
Data: marzec 2015 Prowadzący: Maciej Droń 34
Heinrich Schulz-Beuthen, którego setną rocznicę śmierci obchodzimy 12 marca 2015 roku, to bytomski kompozytor przełomu XIX i XX wieku. Urodzony w 1838 r., ukończył konserwatorium muzyczne w Lipsku, komponował i prowadził działalność pedagogiczną m.in. w Zurychu, Wiedniu i Dreźnie. Napisał 132 dzieła, w tym 8 symfonii, 7 poematów symfonicznych, ponadto liczne utwory wokalno-instrumentalne. Zaliczany jest do szkoły nowoniemieckiej. 100. rocznica śmierci Schulza-Beuthena stała się inspiracją dla opracowania projektu, w ramach którego od marca do grudnia 2015 roku odbędzie się szereg wydarzeń przypominających sylwetkę kompozytora ze Śląska. Jego postać, a w zasadzie twórczość, splata i przenika kulturowo cztery państwa – Polskę, Niemcy, Austrię i Szwajcarię.
W marcu zapraszamy uczniów szkół gimnazjalnych i ponadgimnazjalnych do wyruszenia tropami kompozytora. Wycieczki piesze po mieście poprowadzi Maciej Droń. Zgłoszenia (do końca lutego 2015 r.) przyjmuje Dział Kresów i Kultur Pogranicza, tel. (32) 281 82 94, w. 203. (MD)
35
Ferie w Muzeum
Data: 3–6 i 10–13 lutego (wtorek–piątek), godz. 11.00 Prowadzący: Zuzanna Orzeł, Małgorzata Kłych, Urszula Batko, Jolanta Zaczkowska, Anna Rak, Marek Ryś Koszt: 6 zł 36
Zimno? Nudno? Zapraszamy na emocjonujące i wyzwalające pokłady radości Ferie w Muzeum. Na dzieci i młodzież czeka 8 warsztatów, które odbędą się we wtorki–piątki o godz. 11.00. W pierwszym tygodniu uczestnicy zwiedzą wystawę Bytom na dawnej pocztówce i poznają barwne opowieści o mieście, jego mieszkańcach, a także losy i rodzaje kart pocztowych. Na ekspozycji etnograficznej – jak myszy w poszukiwaniu sera – zakradną się w okolice wiekowych mebli, by sprawdzić, co kryje szafa prababci. Przeniosą się też wyobraźnią do lat, gdy z impetem urządzano wielkie pranie w śląskiej kuchni oraz w jeszcze odleglejsze czasy, żeby sprawdzić dlaczego „i dziadek, i babka jadali wciąż jabłka”. Drugi tydzień będzie bardziej baśniowy, a to za sprawą frapujących i pobudzających wyobraźnię podań,
bajek i opowieści. Dzieci poznają niesamowite oraz mroczne legendy bytomskie, a zainspirowani historią Smoka Wawelskiego stworzą inscenizację do obrazu Saturnina Świerzyńskiego. Czy to czarami, czy poprzez misterną pracę stworzą też wielobarwne mozaiki.
37
Jerzy Hulewicz, Kompozycja, 1920, ze zbiorów MGB
38
Ogólnopolski konkurs literacki Obraz a słowo Literacki opis dzieła malarskiego
Po raz jedenasty zapraszamy młodzież do udziału w Ogólnopolskim konkursie literackim Obraz a słowo. Literacki opis dzieła malarskiego. Tematem tegorocznych zmagań jest dzieło Jerzego Hulewicza Kompozycja z 1920 roku. Zadanie uczestników polega na opisaniu go prozą bądź wierszem, z uwzględnieniem elementów obrazu takich jak temat, kompozycja czy kolorystyka. Poliglotów zachęcamy do przygotowania pracy w języku angielskim, niemieckim bądź rosyjskim. Jak zawsze ciekawi nas badawcze podejście do tematu i indywidualne spojrzenie na obraz, poparte argumentami i obiektywnymi dowodami. Forma pracy jest dowolna. Polecamy lekturę biografii malarza, zapoznanie się ze środowiskiem, w jakim tworzył, oraz z inspiracjami, z których czerpał. Zapraszamy ponadto na poświęcony artyście wykład Agnieszki Bartków,
który odbędzie się we wtorek, 20 stycznia o godz. 17.00 w muzealnej świetlicy. Na zwycięzców konkursu, któremu patronuje Minister Edukacji Narodowej, czekają statuetki z brązu – Gęsie Pióra. Najlepsze teksty znajdą się w publikacji pokonkursowej.
39
Tapeta na kwartał W tym kwartale proponujemy tapetę-fotomontaż przedstawiającą zimorodka, dermoplast z kolekcji Edwarda Hanzla, zdeponowanej w Muzeum Górnośląskim. Przecudnej urody ptaka można spotkać na nizinnych obszarach Polski.
fot. W. Szołtys, projekt Maciej Bakonyi
Więcej informacji znaleźć można na: www.muzeum.bytom.pl www.facebook.com/MuzeumGornoslaskie w zakładce tapeta na kwartał, gdzie również dostępne są tapety z kalendarzem na komputer 40
Alicja Knast
Autorzy tekstów:
Dyrektor i Redaktor naczelny wydawnictw Muzeum
Beata Badura
Górnośląskiego w Bytomiu
Agnieszka Bartków
Redakcja: Małgorzata Iwanek m.iwanek@muzeum.bytom.pl Projekt graficzny i skład: Magdalena Grzegorzek m.grzegorzek@muzeum.bytom.pl Korekta: Barbara Drobny Muzeum zastrzega sobie możliwość zmian w programie. Bieżące informacje uzyskać można na www.muzeum.bytom.pl
dr Jacek Betleja dr Piotr Cempulik Maciej Droń Małgorzata Iwanek
Muzeum Górnośląskie jest instytucją kultury Samorządu Województwa Śląskiego
Adam Larysz dr Wojciech Moś Jolanta Zaczkowska Fotografie: Witalis Szołtys Jacek Betleja Na okładce: Karta pocztowa prezentowana na wystawie Bytom na dawnej pocztówce. Miasto i ludzie 41
pl. Jana III Sobieskiego 2 41-902 Bytom tel. +48 32 281 82 94; +48 32 281 34 01 sekretariat@muzeum.bytom.pl Muzeum czynne: wtorki, czwartki, piątki: 9.00–15.00 środy: 10.00–18.00 soboty: 11.00–16.00 niedziele: 11.00–15.00 Ceny biletów: bilet normalny: 10 zł bilet ulgowy: 8 zł bilet grupowy: 6 zł (> 10 osób; opiekunowie – wstęp wolny) lekcja muzealna: 30 zł + cena biletu grupowego karta EURO 26: 5 zł bilet rodzinny: 20 zł (> 3 osoby)
ul. Wojciecha Korfantego 34 tel. +48 32 281 97 33 Ceny biletów: bilet normalny: 6 zł bilet ulgowy: 5 zł bilet grupowy: 4 zł (> 10 osób; opiekunowie – wstęp wolny) lekcja muzealna: 30 zł + cena biletu grupowego karta EURO 26: 5 zł bilet rodzinny: 15 zł (> 3 osoby) W niedziele wstęp wolny na wystawy stałe: Galeria Malarstwa Polskiego Z życia ludu śląskiego w XIX-XX w. Przyroda Górnego Śląska. Lasy. Wody i mokradła Kasy biletowe kończą sprzedaż biletów na pół godziny przed zamknięciem Muzeum.
ul. Wojciecha Korfantego 34 tel. +48 32 281 97 33 Wynajem sal: Sala Gorczyckiego 250 zł/h brutto (pierwsze 3 h), powyżej 3 h – 200 zł/h brutto Sala Kolumnowa 150 zł/h brutto (pierwsze 3 h), powyżej 3 h – 100 zł/h brutto Świetlica muzealna 100 zł/h brutto (pierwsze 3 h), powyżej 3 h– 80 zł/h brutto+
ISSN 2082-0968