Wyodrębnienie się zawodu masażysty w Prusach na przełomie XIX i XX w. na przykładzie Bytomia

Studia i artykuły

Joanna Lusek, Wyodrębnienie się zawodu masażysty w Prusach…

Joanna Lusek Muzeum Górnośląskie w Bytomiu

Wyodrębnienie się zawodu masażysty w Prusach na przełomie XIX i XX w. na przykładzie Bytomia Streszczenie: Rozwój zakładów rehabilitacyjnych w Prusach, w tym również na Górnym Śląsku, na przełomie XIX i XX w., jak również specyficzny wzrost świadomości zdrowotnej i rosnące potrzeby społeczne, a w konsekwencji specjalizacja placówek medycznych, skutkowały koniecznością przygotowania i pozyskania nie tylko wykwalifikowanych lekarzy specjalistów, ale również profesjonalnie przygotowanego personelu pomocniczego, jak rehabilitanci i masażyści. W 1903 r. powołano Centralne Stowarzyszenie Masażystów i Pielęgniarzy w Niemczech. Wówczas też wydano przepisy o nadawaniu uprawnień państwowych w zakresie masażu pielęgniarzom. Wyodrębnienie zawodu masażysty, jako samodzielnej specjalizacji zawodowej, uregulowały dopiero przepisy z 1923 r.

Zgodnie z rozporządzeniem rejencji opolskiej z 6 sierpnia 1926 r. punkt egzaminacyjny dla masażystów utworzono w Bytomiu, przy Zakładzie Rehabilitacyjnym dla Kalek im. św. Ducha. W zakładzie tym w kolejnych latach z powodzeniem prowadzono kursy masażu, natomiast przed II wojną światową uruchomiono Państwową Szkołę Masażu przy Zakładzie Rehabilitacyjnym dla Kalek, kierowaną przez dr. Karla Seifferta.

Słowa klucze: masażysta, Państwowa Szkoła Masażu w Bytomiu, Karl Seiffert, rehabilitacja Separation of the profession of a masseur in Prussia at the turn of the 19th and the 20th century, illustrated with an example of Bytom Summary: The development of rehabilitation institutions in Prussia, including the ones in Upper Silesia, at the turn of the 19th and the 20th century, as well as the increased health awareness and growing social needs, and, in consequence, specialization of medical institutions, resulted in the necessity to prepare not only qualified specialist medical doctors, but also professionally prepared supporting staff to perform the duties of physiotherapists and masseurs. In 1903, the Central Association of Masseurs and Male Nurses was established in Germany. At that time also regulations on granting

47

Rocznik Muzeum Górnośląskiego w Bytomiu. Historia 2017, nr 11

massage licences to nurses were issued. The separation of the profession of a masseur as an independent specialization was regulated as late as in 1923.

According to the Opole District ordinance of the 6th August 1926, the examination centre for masseurs was established in Bytom, at the Holy Spirit Rehabilitation Centre for the Disabled. In the subsequent years massage courses were successfully run in this institution, whereas before World War II the State School of Massage was opened at the Rehabilitation Centre for the Disabled, headed by doctor Karl Seiffert.

Keywords: masseur, State School of Massage in Bytom, Karl Seiffert, physiotherapies

Początek XIX w. przyniósł znaczący postęp w zakresie opieki społecznej i zdrowotnej na terytorium Prus1. Sprecyzowaniu poddano reguły postępowania klinicznego, obejmujące diagnostykę i terapię pacjentów. Postęp w wielu dziedzinach medycyny na przełomie XIX i XX w. wywarł istotny wpływ nie tylko na architekturę i wyposażenie szpitali oraz ich organizację wewnętrzną, ale przede wszystkim na szeroko pojęty stosunek lekarza i medycznego personelu pomocniczego względem potrzeb chorego i potrzeby przygotowania kompetentnych lekarzy, personelu pomocniczego i administracyjnego placówek opieki medycznej. W tym okresie szpitale zaczęły spełniać również funkcję dydaktyczną. W myśl przepisów państwowych placówki opieki zdrowotnej zobowiązano do przyjmowania studentów, uczniów oraz lekarzy stażystów, którzy odbywaliby praktyki, staże i składali egzaminy pozwalające zdobywać kolejne stopnie lekarskie2.

Rozwój zakładów rehabilitacyjnych w Prusach, w tym również na Górnym Śląsku, na przełomie XIX i XX w., jak również specyficzny wzrost świadomości zdrowotnej i rosnące potrzeby społeczne, a w konsekwencji

1 Dla celów niniejszego opracowania jako jednostkę terytorialnie nadrzędną – państwo, dla prowincji śląskiej będzie się traktować Prusy (królestwo niemieckie), powstałe na mocy unii personalnej łączącej Brandenburgię i Prusy Książęce w 1618 r. Jako podrzędna jednostka administracyjna, począwszy od 1740 r., w skład Prus wszedł Śląsk, który po nowym podziale terytorialnym w 1815 r. stał się jedną z 10 prowincji, ze stolicą we Wrocławiu. Pod pojęciem Prusy należy również rozumieć przyjęty zasięg terytorialny po 1871 r., czyli po utworzeniu Cesarstwa Niemieckiego, w skład którego weszło Królestwo Prus, oraz po I wojnie światowej i powołaniu do życia republiki weimarskiej, w skład której weszły Prusy, podzielone na 12 prowincji, w tym prowincje dolnośląską i górnośląską (por.

Z. Zieliński, Niemcy. Zarys dziejów, Kraków 2003; J. Krasuski, Historia Niemiec, Wrocław–Warszawa–Kraków 2008; C. Clark, Prusy. Powstanie i upadek, Warszawa 2009).

2 J. Lusek, Opieka medyczna w Bytomiu do 1939 roku, „Studia Śląskie” 2009, t. 58, s. 203–205.

48

Studia i artykuły

Joanna Lusek, Wyodrębnienie się zawodu masażysty w Prusach…

specjalizacja placówek medycznych, skutkowały koniecznością przygotowania i pozyskania wykwalifikowanych lekarzy specjalistów oraz profesjonalnie przygotowanego personelu pomocniczego, w tym rehabilitantów i masażystów3.

Inicjatorem wprowadzenia zorganizowanego systemu kształcenia w wyżej wymienionych profesjach był Albert Constantin Neumann, który w latach 40. XIX w. w Berlinie założył Instytut Gimnastyki Leczniczej (Heilgymnastischres Institut), w którym stosowano szwedzkie techniki gimnastyki leczniczej. Przy instytucie utworzono również Szkołę dla Rehabilitantów (Gymnastenschule), a w 1853 r. Szkołę dla Rehabilitantek (Gymnastikschule für Damen). Obydwie placówki kształciły personel pomocniczy w obszarze technik ortopedycznych. Wkrótce szkoły tego typu powstały również w Kiel, Lipsku i Halle4.

W 1898 r. powołano Stowarzyszenie Masażystów, Balneologów i Pielęgniarzy (Verband der Massage-, Bade- und Krankenpflegepersonals). Od 1901 r. wydawało ono biuletyn informacyjny dla swoich członków. W 1903 r. zreorganizowano je i przekształcono w Centralne Stowarzyszenie Masażystów i Pielęgniarzy w Niemczech (Zentralverband des Massage- und Krankenpflegepersonals Deutschlands), natomiast w 1904 r. przyłączyło się ono do Stowarzyszenia Robotników i Niższych Urzędników Przedsiębiorstw Gminnych i Państwowych (Verband der in Gemeinde- und Staatsbetrieben beschäftigten Arbeiter und Unterangestellten). W 1906 r. odbyła się pierwsza konferencja członków stowarzyszenia w Mainz. Jej celem było opracowanie programu doskonalenia zawodowego i zorganizowanie środowiska masażystów5.

3 G. Grosch, Kurze Geschichte der Physiotherapie, [w:] A. Hütter-Becker, H. Schewe, W. Heipertz, Physioteraphie, Stuttgart–New York 1996, s. 237; K.D. Thomann, Die konfessionelle Körperbehindertenfürsorge, [w:] Die Macht der Nächstliebe Einhundertfünfzig Jahre Innere Mission und Diakonie (1848–1998), Hrsg. U. Röper, C. Jülling, Berlin 1998, s. 162–173.

4 K.D. Thomann, op. cit., s. 240; J. Schöler, Über die Anfänge der Schwedischen Heilgymnastik in Deutschland – ein Beitrag zur Geschichte der Krankengymnastik im 19. Jahrhundert, Münster 2005, s. 76–95; A. Ramsperger, Heil- und Krankengymnasten. Die Krankengymnastin im Spagat zwischen Berufung, Beruf und Dienstleistung. www.ein-gutes-wort.de [dostęp: 2.02.2016].

5 R. Kelm, Arbeitszeit und Dienstplangestaltung in der Pflege, Stuttgart 2008, s. 18–19; J. Helmerichs, Krankenpflege im Wandel (1890 bis 1933). Sozialwissenschaftliche Untersuchung zur Umgestaltung der Krankenpflege von einer christlichen Liebestätigkeit zum Beruf, Göttingen 1992, s. 240; C. Schweikardt, Die Entwicklung der Krankenpflege zur staatlich anerkannten Tätigkeit im 19. und frühen 20. Jahrhundert. Das Zusammenwirken der Modernisierungsbestrebungen,

49

Rocznik Muzeum Górnośląskiego w Bytomiu. Historia 2017, nr 11

Pierwsze przepisy odnoszące się do kwestii nadawania uprawnień państwowych w zakresie masażu pielęgniarzom wydano w 1903 r. Zakładały złożenie egzaminu państwowego (staatliche Prüfung für Heildiener-Masseur). Zawodu masażysty nie traktowano jednak jako samodzielnego, lecz raczej jako zajęcie dodatkowe. Kandydat musiał posiadać przygotowanie pielęgniarskie, co upoważniało go do podjęcia nauki, aby zdobyć specjalizację w zakresie masażu. Do egzaminu mogły przystąpić osoby, które ukończyły sześciomiesięczny kurs w zakresie masażu wodnego i suchego oraz gimnastyki leczniczo-korekcyjnej. Opłata pobierana na poczet egzaminu wynosiła 10 marek6.

Jednak dopiero w 1923 r. wydano szczegółowe przepisy dotyczące państwowych egzaminów dla masażystów i masażystek7, z wyodrębnieniem samodzielnej specjalizacji zawodowej. Osoba przystępująca do egzaminu państwowego powinna była mieć przynajmniej 20 lat i posiadać zaświadczenie o ukończeniu szkoły masażu. Kandydaci zobligowani byli również do złożenia dokumentów, takich jak akt urodzenia, zaświadczenie z policji o niekaralności, własnoręcznie napisany życiorys oraz wniosek przystąpienia do egzaminu. Do egzaminu dopuszczano również osoby, które ukończyły kursy masażu i gimnastyki korekcyjnej w placówkach innych niż szkoły masażu8. Egzamin państwowy składał się z dwóch części: ustnej – obejmującej wiedzę teoretyczną z zakresu anatomii, podstaw masażu ärztlicher Dominanz, konfessioneller Selbstbehauptung und Vorgaben preußischer Regierungspolitik, München 2008, s. 107.

6 Archiwum Państwowe w Katowicach, Lekarz powiatowy w Bytomiu, sygn. 2, Kreis Beuthen.

Heildiener (1856–1923), k. 87 (Heilgehilfenordnung, „Amtsblatt” 1903, Nr. 3362/02); J. Lusek, W. Kaczorowski, Kształcenie medycznego personelu pomocniczego na Śląsku od II połowy XVIII do I połowy XX wieku, [w:] Zdrowie publiczne: współczesne uwarunkowania i trendy rozwoju, red. Z. Świederek, W. Wróbel, A. Kryński, Częstochowa 2010, s. 49–50.

7 Por. J. Lusek, Przygotowanie zawodowe masażystów na Górnym Śląsku w okresie 20-lecia międzywojennego, „Niepełnosprawność i Rehabilitacja” 2011, nr 3, s. 56–61.

8 Kandydaci do zawodu w latach 20. i 30. XX w. pracowali w oparciu o podręczniki zatwierdzone przez władze państwowe: G. Huenerfauth, Handbuch der Massage: für Studierende und Ärzte, Leipzig 1887; E. Kleen, Handbuch der Massage, Berlin 1890; L. von Ewer, Cursus der Massage mit Einschluss der Heilgymnastik, Berlin 1892; E. Preller, Die Massage, Leipzig 1903; F. Kirchberg, Handbuch der Massage und Heilgymnastik, Leipzig 1926; H. Sieburg, Massage: eine kurze Abhandlung und Wiederholung für Masseure, Angehörige der Heil- und Pflegeberufe und des Sanitätswesen, Leipzig 1938; W. Rohrbach, Leitfaden für den staatlichen Massagekursus, Leipzig 1937; J. Lubinus, Lehrbuch der Massage, Wiesbaden 1917; M. Böhm, Leitfaden der Massage, Stuttgart 1927; A. Mueller, Lehrbuch der Massage, Bonn 1911 (1915 i 1926).

50

Studia i artykuły

Joanna Lusek, Wyodrębnienie się zawodu masażysty w Prusach…

oraz podstaw prawa medycznego – oraz części praktycznej – obejmującej techniki masażu, podstawy gimnastyki korekcyjno-leczniczej, z wykorzystaniem dostępnej aparatury, oraz umiejętność zastosowania technik opatrunkowych (por. Załącznik 1 i 2). Do egzaminu można było przystąpić dwa razy w roku. Egzamin uważano za niezdany, jeżeli kandydat otrzymał ocenę niedostateczną lub dwie oceny mierne z dowolnej części. Przysługiwało mu prawo ponownego przystąpienia do egzaminu po upływie sześciu miesięcy. Punkty egzaminacyjne działały przy szpitalach oraz zakładach rehabilitacyjnych, w których prowadzono kursy masażu. Egzaminy były przeprowadzane przez lekarzy specjalistów, z zakresu ortopedii, chirurgii i gimnastyki korekcyjnej9.

Zgodnie z rozporządzeniem rejencji opolskiej z 6 sierpnia 1926 r. punkt egzaminacyjny dla masażystów utworzono również przy Zakładzie Rehabilitacyjnym dla Kalek im. św. Ducha (Krüppelheim zum Heiligen Geist), mieszczącym się przy Kurfürstenstrasse 10 (obecnie ul. F. Roosevelta).

Placówka, przeznaczona dla dzieci i młodzieży, wcześniej funkcjonowała jako hospicjum, a później szpital Świętego Ducha oraz bytomska fundacja wspierająca chorych i potrzebujących. Rozpoczęła działalność 1 maja 1908 r.

Zakład Rehabilitacyjny dla Kalek był placówką o charakterze leczniczo-wychowawczym. W jego obręb wchodziły: specjalistyczna klinika, szkoła oraz warsztaty rzemieślnicze dla pacjentów – nieletnich i osób dorosłych10.

Lekarze mieli za zadanie diagnozować pacjentów oraz przeprowadzać specjalistyczne operacje i zabiegi. Pacjenci kliniki byli kalecy głównie wskutek wad wrodzonych, tj. szpotawej stopy, wrodzonego zniekształcenia stawu biodrowego, braku kończyn, poza tym różnorodnymi następstwami wypadków oraz powikłaniami pochorobowymi, prowadzącymi do zniekształcenia kończyn i stawów, oraz innymi rzadko występującymi symptomami chorób aparatu ruchowego11.

9 Archiwum Państwowe w Opolu (dalej: APO), 19/II, Rejencja Opolska, Wydział I, sygn. 13027, Prüfungen von Masseuren und Heildienern (1923–1944), k. 3–6; J. Lusek, W. Kaczorowski, op. cit., s. 49.

10 A. Lerche, Aus der Geschichte des Hospitals zum Heiligen Geist in Beuthen OS, Beuthen 1933, s. 2–3; B. Stütz, Die bauliche Gestaltung des Krüppelheims zum Hl. Geist in Beuthen OS, [w:] 25 Jahre 1908–1933 Jubiläums – Denkschrift Krüppelheim zum Heiligen Geist Beuthen Oberschlesien, Beuthen 1933, s. 53.

11 K. Seiffert, Erfahrungen aus 25–jähriger ärztlicher Behandlung in Krüppelheim, [w:] 25 Jahre 1908–1933, op. cit., s. 74–126.

51

Rocznik Muzeum Górnośląskiego w Bytomiu. Historia 2017, nr 11

W budynku Zakładu Rehabilitacyjnego dla Kalek znajdowały się nie tylko sale operacyjne, ale również pomieszczenia do badania pacjentów, z najnowocześniejszą aparaturą medyczną. Budynek wyposażono w urządzenia do gimnastyki i korekcji wad postawy, ponadto przygotowano sale do masażu, sale do ćwiczeń korekcyjnych, sale gimnastyczne oraz pomieszczenia z wannami i aparaturą przeznaczane do różnego rodzaju kąpieli leczniczych. W klinice pacjenci mogli korzystać z kąpieli parowych, solankowych i termalnych. Na terenie Zakładu mieścił się również warsztat ortopedyczny, w którym konstruowano przyrządy umożliwiające chorym korekcję zniekształconych kończyn i stawów. Analizy statystyczne – prowadzone przez lekarza naczelnego, Karla Seifferta, potwierdzają, że 60–65% trafiających do kliniki dzieci w pełni odzyskiwało zdrowie, 30% częściowo, jedynie u 5% stan zdrowia nie ulegał znaczącej poprawie. Poza problemami natury ortopedycznej w klinice zajmowano się również schorzeniami dróg oddechowych, w szczególności gruźlicy. Celom relaksacyjnym służyły m.in. otwarte werandy oraz duże, oszklone hale do leżakowania, ze szkła odpornego na działanie promieni ultrafioletowych12.

Fot. 1. Zakład Rehabilitacyjny dla Kalek w Bytomiu Źródło: Muzeum Górnośląskie w Bytomiu, sygn. H-2899

12 K. Seiffert (leitender Arzt des Krüppelheims zum Heiligen Geist), Das Krüppelheim zum Heiligen Geist. Heil- und Erziehungsanstalt für krüppelhafte Kinder, [w:] Deutschlands Städtebau. Beuthen OS, Berlin–Halensee 1929, s. 65; J. Lusek, Dzieje szpitala pod wezwaniem Świętego Ducha w Bytomiu od XIII do pierwszej połowy XX wieku, [w:] Curatores pauperum. Źródła i tradycje kultury charytatywnej Europy Środkowej, red. A. Barciak, Katowice 2004, s. 244–271; eadem, Lazaret Rezerwy przy Domu dla Kalek w Bytomiu, „Acta Medica Jaroslaviensia” 2012, t. 34, s. 101–110.

52

Studia i artykuły

Joanna Lusek, Wyodrębnienie się zawodu masażysty w Prusach…

W latach 20. XX w. w placówce powołano komisję egzaminującą kandydatów na masażystów i nadającą uprawnienia do wykonywania zawodu na terenie Prus. Komisją kierował dyrektor Zakładu – Karl Seiffert13. Działała ona nieprzerwanie do wybuchu II wojny światowej. Zasiadali w niej również lekarze specjaliści innych bytomskich szpitali, syn K. Seifferta – Karl Seiffert jr, Max Weichert – ordynator oddziału chirurgii Szpitala Miejskiego – oraz Max Wülfing – asystent oddziału chirurgii Szpitala Miejskiego14.

Potrzebę sformalizowania procedur przygotowania specjalistów w zakresie masażu leczniczego i utworzenia profesjonalnej szkoły masażu przy bytomskim Zakładzie dla Kalek postulował K. Seiffert już w 1926 r.

Pozyskiwać wykwalifikowany personel z zakresu masażu początkowo pozwalały kursy (Massagekurs) organizowane przy Zakładzie Rehabilitacyjnym dla Kalek. Prowadzone były w latach 30. z inicjatywy Niemieckiego Frontu Pracy – Oddziału ds. Zdrowia (Gesundheitsgruppe in der Deutschen Arbeitsfront), pod kierunkiem K. Seifferta oraz lekarza G. Hesska – pediatry. Uczestnicy kursów rekrutowali się z powiatów bytomskiego, zabrskiego i gliwickiego. Na kurs składały się z zajęcia teoretyczne oraz ćwiczenia praktyczne; obejmował on łącznie 120 godzin15.

Szkołę uruchomiono dopiero w 1937 r. Przyjęła oficjalną nazwę Państwowa Szkoła Masażu Zakładu Rehabilitacyjnego dla Kalek w Bytomiu (Staatliche Massagenschule des Krüppelheims in Beuthen)16. Placówką 13 Karl Seiffert (1859–1928) – lekarz medycyny, ur. 19 sierpnia 1859 r. w Strzelcach Opolskich.

Początkowo prowadził praktykę lekarską w Wirku, w 1901 r. przeprowadził się do Bytomia.

Działał na rzecz walki z alkoholizmem, założył między innymi górnośląski zakład leczniczy dla alkoholików. Był również jednym z założycieli, a także kierownikiem organizacji dla lekarzy działających na terenie Górnego Śląska. Dziełem jego życia było zorganizowanie Zakładu dla Kalek w Bytomiu, jak też praca na rzecz górnośląskiego stowarzyszenia, zajmującego się opieką nad ludźmi kalekimi. Poza tym piastował również funkcję bytomskiego radcy sanitarnego.

Opublikował szereg prac poświęconych problematyce alkoholizmu oraz analizie przyczyn zachorowań robotników hut cynku na Śląsku. K Seiffert zm. 23 maja 1928 r. Jego dzieło kontynuował, do roku 1945, syn – lekarz medycyny Karl Seiffert (1889–1956) (Biographien Beuthener Persönlichkeiten, „Mitteilungen aus dem Beuthener Geschichts- und Museumsvereins” 1962, Bd. 24, s. 100).

14 APO, 19/II, sygn. 13027, Prüfungen von Masseuren und Heildiener (1923–1944), k. 23–72.

15 APO, 19/II, sygn. 13027, k. 68. W 1938 r. z inicjatywy Gminy Żydowskiej zorganizowano również samodzielny kurs dla przedstawicieli wyznania żydowskiego (Massagekurse für jüdische Auswanderer) (APO, 19/II, sygn. 13027, k. 153).

16 APO, 19/II, Wydział I, sygn. 13027, k. 69; sygn. 13033, Errichtung von Krankenpflege-Schulen (1923–1944), k. 92.

53

Rocznik Muzeum Górnośląskiego w Bytomiu. Historia 2017, nr 11

kierował syn K. Seifferta – K. Seiffert jr, oprócz niego zatrudniano również nauczycielkę masażu i gimnastyki korekcyjnej – Charlotte Schwellung.

Szkoła w ciągu niespełna dwóch lat wykształciła ponad 50 wykwalifikowanych masażystów. Wraz z wybuchem II wojny światowej przestały się odbywać regularne zajęcia17.

Załącznik 1 Przepisy odnośnie do egzaminu państwowego dla masażystów (Vorschriften über die staatliche Prüfung von Massären)18 § 1. Egzamin następuje po ukończeniu szkoły dla masażystów. § 2–3. Egzamin następuje w obecności komisji (3 lekarzy: 1 urzędujący oraz 2 specjalistów w zakresie masażu i gimnastyki korekcyjnej, w tym 1 pełniący obowiązki nauczyciela w szkole masażu). § 4. Do złożenia egzaminu uprawnione są osoby, które: (1) ukończyły 20 rok życia, (2) przedłożyły zaświadczenie o nienagannym prowadzeniu się wystawione przez policję, (3) złożyły odpowiedni wniosek wraz z życiorysem, (4) posiadają kwalifikacje do wykonywania zawodu masażysty potwierdzone świadectwem ukończenia państwowej szkoły masażu, obejmującej sześciomiesięczny kurs przygotowawczy. Złożenie egzaminu następuje w terminie do 2 lat od ukończenia szkoły masażu. Komisja egzaminacyjna posługuje się skalą ocen od 1–5. Informacje o wynikach egzaminu przedkładane są do zatwierdzenia prezydentowi rejencji przez przewodniczącego komisji egzaminacyjnej. § 5. Dopuszczalne jest przystąpienie do egzaminu bez ukończenia sześciomiesięcznego cyklu kształcenia, za okazaniem dokumentu o ukończeniu odpowiednich kursów w zakresie masażu i gimnastyki korekcyjnej.

17 APO, 19/II, Wydział I, sygn. 13027, k. 113.

18 APO, 19/II, Wydział I, sygn. 13027, k. 3–6.

54

Studia i artykuły

Joanna Lusek, Wyodrębnienie się zawodu masażysty w Prusach…

§ 6. Opłata egzaminacyjna wynosi 5 marek. § 7. Powiadomienie o terminie egzaminu następuje na 2 tygodnie przed przeprowadzeniem egzaminu. Za powiadomienie uczestników egzaminu odpowiedzialny jest przewodniczący komisji egzaminacyjnej. § 8. Do egzaminu dopuszcza się jednorazowo do 10 zdających. § 9. Egzamin składa się z części ustnej i praktycznej, które następują po sobie w przeciągu 2 dni. § 10. Część ustna egzaminu obejmuje następujące treści: • budowę ciała ludzkiego (anatomię): kości, stawy, mięśnie, skóra, organy ludzkie (organy wewnętrzne, krew, limfa, proces oddychania); • naukę o jednostkach chorobowych: zapalenia, ropienia, rany, gorączki, przepływ płynów ustrojowych; • teorię masażu: cel, działanie, przeprowadzenie czynności, przeciwwskazania, zagrożenia; • naukę o zastosowaniu powietrza ciepłego i nagrzewania w terapii; • naukę o podstawach zawodu: przepisy prawne, postępowanie z chorymi, zagrożenia i choroby na skutek wykonywania zawodu. § 11. Część praktyczna egzaminu obejmuje następujące treści: • masaż i gimnastykę leczniczo-korekcyjną z zastosowaniem technik ręcznych; • masaż i gimnastykę leczniczo-korekcyjną z zastosowaniem aparatury; • terapię z wykorzystaniem ciepłego powietrza i nagrzewania; • bandażowanie i opatrywanie. § 12. Każdy egzaminator dokonuje samodzielnej oceny egzaminowanych.

Ocena ogólna dla egzaminowanego ustalana jest przez przewodniczącego komisji egzaminacyjnej. § 13. Świadectwo wypełniane jest zgodnie z następującą skalą ocen: 1 – bardzo dobrze, 2 – dobrze, 3 – dostatecznie, 4 – miernie i 5 – niewystarczająco. Egzamin uważa się za niezdany, jeżeli egzaminowany z części

55

Rocznik Muzeum Górnośląskiego w Bytomiu. Historia 2017, nr 11

ustnej lub praktycznej otrzyma ocenę niewystarczającą (5) bądź też od 2 spośród 3 egzaminatorów otrzyma ocenę mierną (4). Na ocenę ogólną składa się średnia 3 wystawionych ocen w każdej z części. Jeżeli średnia dziesiętna przekracza 2/3 głosów, wówczas ocena ogólna jest wyższa. § 14. Niezdany egzamin może zostać powtórzony, ale nie więcej niż 2 razy, najwcześniej po upływie 6 miesięcy od ostatniego egzaminu. Na egzamin poprawkowy powoływana jest komisja w tym samym składzie, co przy poprzednim egzaminie. § 15. Informacje na temat wyników egzaminów, zdanych i niezdanych, otrzymują szkoły masażu, prezydent rejencji, przedstawicielstwo w Berlinie oraz policja. § 16. Egzamin oraz uzyskane uprawnienia, potwierdzone uzyskaniem dyplomu masażysty, są honorowane na terenie Prus i całego państwa. § 17. Nadanie tytułu masażysty, potwierdzone przez osoby wymienione w § 15, uprawnia do wykonywania zawodu. § 18. Powyższe przepisy z dnia 10 lipca 1923 r. nabierają mocy prawnej z dniem 1 października 1923 r.

56

Studia i artykuły

Joanna Lusek, Wyodrębnienie się zawodu masażysty w Prusach…

Załącznik 2 Wzór dyplomu egzaminu państwowego dla masażystów / masażystek19 z (Imię i nazwisko)

(Miejscowość)

urodzony/urodzona dnia

w

zdał/a przed komisja egzaminacyjną w egzamin na masażystę / masażystkę z notą ogólną i tym samym otrzymuje dyplom państwowego masażysty / masażystki.

W razie, kiedy znane będą udokumentowane przypadki wykazujące braki któregokolwiek z przymiotów wymaganych w zawodzie masażysty / masażystki lub też nastąpi uchybienie w czynnościach stwierdzone podczas kontroli państwowej, w myśl obowiązujących przepisów nastąpi odebranie uprawnień. , dnia (Miejscowość)

Pieczęć instytucji wystawiającej dyplom

19 APO, 19/II, Wydział I, sygn. 13027, k. 6.

57