Prirucnik trudnoca i porodjaj by FamilyPlus

TRUDNOĆA I POROĐAJ - Psihofizička priprema trudnice za porođaj i majčinstvo

TRUDNOĆA I POROĐAJ

Psihofizička priprema trudnice za porođaj i majčinstvo

Kancelarija Banja Luka: FAMILY-PLUS d.o.o. Aleja Svetog Save 59 78 000 Banja Luka Bosna i Hercegovina Ofﬁce: +387 51 357050 Fax: +387 51 357051 Mob: +387 66 702001 +387 66 808300 E-mail: ba@cryo-save.com www.maticnecelije.eu www.cryo-save.com Kancelarija Sarajevo:

Kancelarija Sarajevo:

Kancelarija Tuzla:

FAMILY-PLUS d.o.o. Patriotske lige 81 (porodilište Jezero) 71 000 Sarajevo Bosna i Hercegovina

FAMILY-PLUS d.o.o. Hamdije Kreševljakovića 61 (zgrada Papagajka) 71 000 Sarajevo Bosna i Hercegovina

FAMILY-PLUS d.o.o. 15. Maja bb (Tržni centar “Sjenjak“) 75 000 Tuzla Bosna i Hercegovina

Ofﬁce: +387 33 555888 Fax: +387 33 555885 Mob: +387 61 474815 +387 61 474816 E-mail: ba@cryo-save.com

Ofﬁce: +387 33 229100 Fax: +387 33 228500 Mob: +387 61 178533 +387 62 556097 E-mail: ba@cryo-save.com

Ofﬁce: +387 35 262030 Fax: +387 35 262029 Mob: +387 61 474814

www.maticnecelije.eu www.cryo-save.com

E-mail: ba@cryo-save.com

Cryo-Save AG Churerstrasse 65B 8808 Pfäfﬁkon SZ Switzerland Tel: +41 55 555 02 56 Fax: +41 55 222 02 59 Email: int@cryo-save.com www.cryo-save.com

TRUDNOĆA I POROĐAJ Psihofizička priprema trudnice za porođaj i majčinstvo

www.maticnecelije.eu

Osjećaj trudnoće traje devet mjeseci, ali sreća majčinstva traje čitav život! Želimo Vam da uživate u svakom danu trudnoće i majčinstva, Vaš FAMILY-PLUS.

Sadržaj

1. UVOD.............................................................................................................................. 5 2. TRUDNOĆA promjene po trimestrima .................................................................. 7 2.1. Promjene u prvom trimestru od 1. do 12. nedjelje ............................................................................. 7 2.2. Promjene u drugom trimestru od 13. do 26. nedjelje ....................................................................... 8 2.3. Promjene u trećem trimestru od 27. do 40. nedjelje ......................................................................... 8

3. RAZVOJ VAŠE BEBE PO NEDJELJAMA ..................................................................... 9 4. STIL ŽIVOTA U TRUDNOĆI...................................................................................... 19 5. PLAN VJEŽBI ...............................................................................................................25 5.1. Fizičke vježbe ..........................................................................................................................................................26 5.1.1. Vježbe za noge .......................................................................................................................................................................26 5.1.2 Vježbe za trbušne mišiće ................................................................................................................................................26 5.1.3. Vježbe za jačanje mišića dna male karlice .....................................................................................................27 5.1.4. Karlično dno ...........................................................................................................................................................................27 5.1.5. Vježbe za jačanje leđnih mišića i korigovanje položaja kičme ........................................................28 5.1.6. Vježbe relaksacije ................................................................................................................................................................28

6. VJEŽBE.......................................................................................................................... 29

1. VJEŽBA.................................................................................................................................................................................................29 2. VJEŽBA.................................................................................................................................................................................................29 3. VJEŽBA.................................................................................................................................................................................................30 4. VJEŽBA.................................................................................................................................................................................................30 5. VJEŽBA.................................................................................................................................................................................................31 6. VJEŽBA - LEPTIR VJEŽBA.......................................................................................................................................................32 7. VJEŽBA..................................................................................................................................................................................................32 8. VJEŽBA - LJULJAČKA.................................................................................................................................................................33 9. VJEŽBA.................................................................................................................................................................................................33 10. VJEŽBA (ZA MIŠIĆE KARLIČNOG DNA).................................................................................................................34 11. VJEŽBA KROKODIL (ZA LEĐA).......................................................................................................................................34 12. VJEŽBA (ZA KARLIČNE ZGLOBOVE I NOGE)......................................................................................................34 13. VJEŽBA (ZA KARLIČNE ZGLOBOVE).........................................................................................................................35 14. VJEŽBA (ZA KORIGOVANJE POLOŽAJA KIČME)..............................................................................................35 15. VJEŽBA (ZA RAVNOTEŽU)................................................................................................................................................36

7. POPIS STVARI POTREBNIH ZA BOLNICU I BEBU................................................. 37

TRUDNOĆA I POROĐAJ - Psihofizička priprema trudnice za porođaj i majčinstvo

8. POROĐAJ..................................................................................................................... 39 8.1. Sigurni znaci početka porođaja.....................................................................................................................39 8.2. Prvo porođajno doba ........................................................................................................................................40 8.3. Drugo porođajno doba (doba istiskivanja ploda) .............................................................................42 8.4. Treće porođajno doba ......................................................................................................................................43 8.5. Četvrto porođajno doba .................................................................................................................................43

9. POSTPOROĐAJNA NJEGA MAJKE I NOVOROĐENČETA ...................................45 9.1. Puerperium ..............................................................................................................................................................45 9.2. Lohije...........................................................................................................................................................................46 9.3. Higijena porodilje ................................................................................................................................................47 9.4. Njega novorođenčeta poslije porođaja ...................................................................................................47

10. DOJENJE .................................................................................................................... 49 10.1. Značaj dojenja .....................................................................................................................................................49 10.2. Položaj bebe na dojci.......................................................................................................................................50 10.3. Njega dojke poslije porođaja ......................................................................................................................51

11. MAJKA I BEBA KOD KUĆE ..................................................................................... 55 11.1. Pregled novorođenčeta ..................................................................................................................................58 11.2. Njega bebe..............................................................................................................................................................60

12. MATIČNE ĆELIJE.......................................................................................................67 12.1. Matične ćelije - dar prirode...........................................................................................................................67 12.2. Nekoliko bitnih razloga za čuvanje matičnih ćelija.........................................................................68 12.3. Krv iz pupčane vrpce – baza neonatalnih matičnih ćelija..........................................................68 12.4. Bogatstvo tkiva pupčane vrpce..................................................................................................................69 12.5. Cryo-Save: najsigurnija evropska i svjetska porodična banka matičnih ćelija..................69 12.6. Cryo- Save: vodeća banka matičnih ćelija u Evropi i svijetu......................................................70 12.7. FAMILY-PLUS: društveno odgovorni lider u BiH...............................................................................71

13. ZAKLJUČAK...............................................................................................................73

1. UVOD

UVOD

Trudnoća i porođaj su dva najvažnija događaja koja ćete iskusiti u životu. Oba zaslužuju pažljivu i promišljenu pripremu. Što više učite o trudnoći, porođaju i roditeljstvu, to ćete biti opušteniji i komfornije ćete se osjećati u vezi svih promjena na vašem tijelu i u vašem životu. Pohađanje časova u školama za trudnice, redovne posjete doktoru, čitanje knjiga i razgovori sa iskusnijim roditeljima dobra su priprema za rođenje vaše bebe. Trudnoća i porođaj predstavljaju jednu od fizioloških funkcija ženinog organizma, gdje se danas sve više provodi ideja o primjeni humane trudnoće, kao i samom činu porođaja. Sama bol, kao i strah od čina porođaja koji preovladava kod većine trudnica, uistinu je bezrazložan. Smatralo se da je porođajna bol redovna pojava. Dokazano je, ipak, da se određeni broj edukovanih žena porađa bez izrazitih bolova. Osnovni faktori koji dovode do bolnog porođaja, izazvani bolnim refleksom su: •• Strah - uzrok duševne napetosti, •• Grč - strah dovodi do napetosti svih mišića, pa i mišića materice u nivou njenog grlića, •• Bol - stezanje mišića materice uzrok je bolova. Ako se uklone strah i napetost mišića, ukloniće se i bolovi, a to će se postići upozna vanjem trudnice sa: •• tokom i mehanizmom porođaja, •• mehanizmom disanja, •• mišićnom relaksacijom za vrijeme porođaja. Na ovaj se način dovodi do ukidanja uslovnog bolnog refleksa, te porodilja ima aktivan stav u toku porođaja, što podrazumijeva dobru komunikaciju s babicom i akušerom. Smatralo se da žena u drugom stanju treba da što više smanji svoje aktivnosti, a posebno fizičke. Kako odmiče vrijeme trudnoće, ona postaje sve teža, nepokretnija a posljednjih mjeseci i nedjelja do porođaja uglavnom se odmara. No, to je sasvim pogrešno. Povećavanjem ploda, trbušni organi trpe povećani pritisak, kičmeni stub je pod velikim opterećenjem, a na nogama se javljaju vene i otoci. Ukoliko mišići nisu ranije ojačani vježbama, onda je prilika da u trudnoći, pored dosta hodanja te eventualno, plivanja, trudnice rade i određene vježbe. Cilj vježbi je olakšavanje navedenih i sličnih tegoba u trudnoći i poboljšanje kondicije trudnice, a sve to da bi mogla aktivnim učešćem olakšati porođaj.

TRUDNOĆA I POROĐAJ - Psihofizička priprema trudnice za porođaj i majčinstvo

Trudnice uvježbavaju određene tipove disanja koji se primjenjuju u toku porođaja, kao što je opuštanje između kontrakcija, a određenim fizičkim vježbama jačaju pojedine grupe mišića koji su u trudnoći naročito opterećeni.

2. TRUDNOĆA promjene po trimestrima

TRUDNOĆA promjene po trimestrima Period trudnoće se dijeli u tri trimestra.

2.1. Promjene u prvom trimestru od 1. do 12. nedjelje •• ugnježđenje jajne čelije u matericu 7 - 10 dana nakon oplodnje •• žena može osjećati mučninu ili umor, povraćati, te imati učestalo mokrenje zbog rastuće materice •• povećavaju se grudi

TRUDNOĆA I POROĐAJ - Psihofizička priprema trudnice za porođaj i majčinstvo

•• može doći do laganog porasta težine od 0 - 1.500 grama •• emocionalne promjene •• na kraju 12. nedjelje fetus je dug 6 - 7 cm i težak oko 20 grama, pokazuje neke pokrete, leprša, okreće glavu, ima otkucaje srca, ali majka još ne osjeća ove pokrete

2.2. Promjene u drugom trimestru od 13. do 26. nedjelje •• •• •• •• ••

trudnoća postaje vidljiva majka osjeća pokrete ploda oko 20. nedjelje mučnina i povraćanje se smiruju ili prestaju fetus je dug 19 - 23 cm i težine 600 grama fetus (beba) ima obrve, trepavice, nokte

2.3. Promjene u trećem trimestru od 27. do 40. nedjelje •• normalan termin porođaja je između 38. i 42. nedjelje •• materica je veoma velika i ima uobičajene kontrakcije koje se povremeno gube •• učestalo mokrenje, bol u leđima, oticanje nogu, umor, bolovi u zglobovima, opstipa cija, kratko disanje (plitko disanje) •• vrijeme porođaja, beba je duga 50 - 52 cm i teška oko 3400 grama

3. RAZVOJ VAŠE BEBE PO NEDJELJAMA

RAZVOJ VAŠE BEBE PO NEDJELJAMA

Tokom prve dvije nedjelje menstrualnog ciklusa, tijelo vam se priprema za ovulaciju hormoni stimulišu jajnike da naprave i oslobode jajnu ćeliju iz jajnika u jajovod i istovremeno signaliziraju unutrašnjosti vaše materice, endometrijumu, da se zadeblja i tako pripremi za oplođenu jajnu ćeliju. Oslobađanje jajne ćelije - ovulacija, događa se najčešće oko dvije sedmice nakon PRVOG dana menstrualnog ciklusa, ali to zavisi o dužini ciklusa, tako da ovulacija nije uvijek četrnaestog dana ciklusa. Kada dođe do ovulacije, jajna ćelija počinje putovati niz jajovod, gdje se obično i oplodi. Kada dođe do oplodnje jajne ćelije (fertilizacije), ona nastavlja svoj put ka materici, gdje će se ugnijezditi u njenoj unutrašnjosti (implantacija). Tokom puta kroz jajovod počinje se dijeliti i kada stigne do materice, već ima oko 100 ćelija, a unutrašnjost joj je ispunjena tečnošću koja se zove blastocista. Blastocista ima dva sloja ćelija - unutrašnji i vanjski. Od vanjskog će postati posteljica, a od unutrašnjeg beba. Prečnik blastociste je 0.1 - 0.2 mm. Istovremeno se formira žumančana kesa, koja će biti bebi izvor hrane sve dok se ne formira posteljica koja će preuzeti tu funkciju. Ako se iz jajnika oslobode dvije jajne ćelije i oplode se dva odvojena spermatozoida, stvoreni su dizigotni ili dvojajčani blizanci, koji imaju različit genetski materijal. Oni mogu biti istog ili različitog pola, mogu ličiti, ali i ne moraju. Ako se jedna jajna ćelija oplodi, a tek kasnije podijeli na dva dijela, dolazi do stvaranja identičnih jednojajčanih, monozigotnih blizanaca. Ako se podijeli na tri dijela, stvaraju se trojke itd... Identični blizanci imaju isti genetski materijal tako da su istog pola i liče. Samo jedna trećina blizanaca je identična, tj. monozigotna. Od oplodnje do 12. nedjelje trudnoće plod se naziva embrion. Embrion se nalazi u materici, a ćelije koje se nalaze sa vanjske strane razvijaju izraštaje poput pipaka da bi se povezale s krvlju koju treba da obezbjedi majka. Unutrašnji sloj ćelija oblikuje prvo dva, a poslije tri sloja, a iz svakog od njih diferencira se drugi organski sistem - iz jednog se razvijaju mozak i centralni nervni sistem, koža, oči i uši, iz drugog pluća, želudac i crijeva, a iz trećeg srce, krv, mišići i kosti. Oko 5. nedjelje na dijelu embriona od koga će postati leđa, formira se neuralna cijev iz koje će nastati mozak i kičmena moždina.

TRUDNOĆA I POROĐAJ - Psihofizička priprema trudnice za porođaj i majčinstvo

VI NEDJELJA – Formira se bebina glava. Mogu se vidjeti otkucaji srca. Na glavi se naziru rupice iz kojih će se razviti uši, kao i zadebljanja, koja će jednom biti oči. Beba ima tijelo, osnovu mozga i četiri pupoljka od kojih će nastati ruke i noge. Formiraju se usta i vilica. Veličina bebe je sada oko 6 mm. VII NEDJELJA – Srce bebe podijeljeno je na lijevu i desnu komoru, mogu se vidjeti pupoljci nogu i ruku s mjesta gdje će biti prstići. Razvili su se primarni disajni putevi. Glava je mnogo veća od tijela. Razvijaju se očna sočiva, nosnice, gušterača i bronhije. Beba je sada velika oko 10 mm - veličina zrna graška. VIII NEDJELJA – Vaša beba se mijenja iz dana u dan. Polako se formira lice, oči se sada već bolje vide i postoje usta. Nazire se vrh nosa. Najvažniji organi su već formirani - srce, mozak, pluća, bubrezi, jetra i crijeva. Počinju se granati bronhiji. Srce bebe se čuje na ultrazvuku i kuca mnogo brže od vašeg, oko 160 otkucaja/min. Formirane su oči i uši, a beba može otvarati usta. Noge i ruke se pomjeraju i izdužuju, beba dobija laktove. Na ultrazvuku se mogu vidjeti mali pokreti glave i tijela. Počinju se oblikovati crijeva. Dužina bebe je oko 25 mm. IX NEDJELJA – U ovoj sedmici može se vidjeti vanjsko uho vaše bebe. Počinju se formirati kosti i hrskavice, ruke i noge rastu brzo, te se razvijaju i prsti na nogama i rukama. Šake i prsti na rukama se vide bolje od stopala i prstiju na nogama. Crijeva počinju izlaziti iz pupčane vrpce i sele se u stomak, jer tijelo raste i sada ima više mjesta. Beba se pokreće mnogo jasnije. Od tjemena do kraja kičme dugačka je oko 30 mm, a teška oko 3 gr. X NEDJELJA – Da možete sada izbliza vidjeti svoju bebu, bili biste iznenađeni koliko liči na pravog čovjeka. Razvijeni su prsti na rukama i nogama, kao i većina velikih zglobova - laktovi, ramena, koljena, zglobovi na rukama i nogama. Beba pliva unutar materice, a kada mama i tata to vide na ultrazvuku, ne mogu da vjeruju da im se beba pokreće, a da majka još ne osjeća pokrete. To je normalno, jer pokreti moraju biti dovoljno jaki, a beba dovoljno veliko da bi ih majka mogla osjetiti. Dužina bebe je oko 35 mm, a težina 5 gr. XI NEDJELJA – Ove sedmice se polako završava razvoj svih glavnih organa i polako se možete opustiti - prolazi period u kojem je dijete jako osjetljivo i u kome može da dođe

3. RAZVOJ VAŠE BEBE PO NEDJELJAMA

do razvoja teških anomalija. Vaša beba ulazi u period brzih promjena i za nekoliko nedjelja će joj se dužina udvostručiti. Formiraju se jajnici i testisi, a razvijaju se i vanjski polni organi, ali je čak i na vrlo dobrim ultrazvučnim aparatima teško sa sigurnošću reći da li je beba djevojčica ili dječak. Glava je još uvijek nesrazmjerno velika - otprilike čini jednu polovinu tijela. Kapci su zatvoreni, a ove ili sljedeće nedjelje počinje da cirkuliše krv između bebe i materice te posteljica počinje vršiti svoju funkciju ishrane putem majčine krvi. Dužina bebe od tjemena do kraja kičme je oko 55 mm, a težina 10 gr. XII NEDJELJA – Od ove nedjelje vaša beba se zove fetus. Sa 12 nedjelja fetus (beba) je potpuno formirana, ima sve organe, mišiće, udove i kosti - od sada do rođenja samo raste i sazrijeva. Glava postaje okrugla. Vidi se i kičma, ruke i noge, prsti na nogama i rukama su potpuno razdvojeni. Ima lijep profil i skače na sve strane. Na prstima ruku i nogu počinje razvoj noktiju. Počinje se nakupljati plodova voda jer bebini bubrezi počinju da stvaraju i izlučuju mokraću. Mišići u zidu crijeva počinju da vježbaju pokrete peristaltilke - crijevne pokrete koji služe za varenje hrane. Hipofiza počinje da stvara hormone. Dužina bebe od tjemena do kraja kičme je oko 65 mm, a težina 18 gr.

NIFTY – NEINVAZIVNI PRENATALNI TEST ZA OTKRIVANJE HROMOSOMSKIH TRISOMIJA Jednostavno, sigurno i pouzdano. Za Vas i Vaše dijete! NIFTY prenatalni test je neinvazivan test, za otkrivanje mogućih trisomija ploda poslije 12. nedjelje trudnoće. Temelji se na uzimanju venske krvi majke i daljnjoj analizi DNK ploda iz nje. Test je i za trudnicu i za plod sasvim bezopasan. S neinvazivnim testom NIFTY bez ikakvog rizika i s više od 99 % pouzdanošću utvrđuje se odsutnost ili moguću prisutnost trisomije kod ploda. Novost u svijetu genetskih analiza je otkriće slobodne fetalne DNK u krvi majke. Neinvazivan test NIFTY temeljen je na savremenim spoznajama da se u krvi trudnica nalazi određen udio slobodne DNK ploda. Ovom metodom se trenutno mogu otkriti trisomije 21, 18 i 13. U ovom dijelu Evrope, NIFTY test se može napraviti jedino u Rodilištu & Poliklinici Podobnik. XIII NEDJELJA – Lice polako dobija svoj konačni oblik jer se oči približavaju, a uši se pomjeraju na uobičajena mjesta. Glava polako počinje da usporava svoj rast, a tijelo brže raste pa ona ne djeluje jako velika u odnosu na tijelo - kada se beba rodi glava bi trebala biti oko ¼ dužine cijelog tijela. Crijeva se povlače još dublje u tijelo, jetra počinje izlučivati žuč, a pankreas insulin. Dužina bebe od tjemena do kraja kičme je 75 mm, a težina 30 gr. XIV NEDJELJA – Beba je mnogo elastičnija, može pomjerati glavu, usta, ruke, zglobo ve, noge i stopala, čak i prste na nogama. Vrat je duži i jači, i do prije nekoliko nedjelja bebina brada se morala naslanjati direktno na grudni koš, a sada više ne mora. Otkucaji srca sve se jasnije čuju na ultrazvuku i dvostruko su brži nego kod odraslih, oko 160 otku-

TRUDNOĆA I POROĐAJ - Psihofizička priprema trudnice za porođaj i majčinstvo

caja/min. Oči se i dalje razvijaju i pomjeraju, a uši su sve bliže svom konačnom položaju. Sve više ima i plodove vode, koja se svaka tri sata iznova stvara. Poznato je da se plodova voda dijelom sastoji i od bebine mokraće, ali tačan sastav još uvijek nije sasvim poznat. Beba pliva u plodovoj vodi, čime se amortizuju svi pokreti majke, a ona i ispunjava disajne puteve bebe prije rođenja. Posteljica postaje sve važnija, kako za ishranu djeteta, tako i kao prepreka nekim infekcijama. Još uvijek se razvijaju vanjski polni organi, ali se sada već lakše može vidjeti pol bebe. XV NEDJELJA – Kosti bebe svakim danom postaju sve čvršće - ne zaboravite da svaki dan unosite dovoljno kalcijuma (mlijeko i mliječni proizvodi). Koža je tanka i prozirna. Po koži se javljaju fine, tanke dlake - lanugo malje, koje će od sada rasti po koži bebe. Beba sada zaista liči na čovjeka, noge su mu duže od ruku, a kosti svakim danom postaju čvršće. Dužina bebe od tjemena do karlice je 10 - 12 cm, težina oko 80 -100 gr. XVI NEDJELJA – Oči su sada tamo gdje će i ostati i razvijaju se refleksi poput treptanja. Počinju se razvijati pluća - period od sada do sredine petog mjeseca je najvažniji period za razvoj pluća. Noge su sada duže nego ruke i beba često pomiče i noge i ruke, a pošto ima dosta plodove vode, beba može da se slobodno pokreće, a da vi još uvijek ne osjetite. Beba mokri u amnionsku tečnost svakih 40 - 45 minuta. Formiraju se linije na koži prstiju pa će beba imati svoje otiske. Na nervima se stvara mijelin, koji ubrzava prenose impulsa kroz nervni sistem. Cirkulacija bebe postaje funkcionalna - pupčana vrpca raste i zadebljava se. Dužina bebe je 14 - 16 cm, težina oko 90 gr. Sluh je prvo čulo koje se „budi” kod fetusa (bebe). Prvi zvuci koje će beba jasno čuti su otkucaji srca njene majke, a registrovaće ih već u 16. nedjelji trudnoće. Od 20. nedjelje će reagovati i na zvukove koji dopiru izvan majčinog tijela. U svakom slučaju, muzika donosi dobrobit i mir bebi još dok se nalazi u majčinom stomaku. Eksperti savjetuju da bebe slušaju klasičnu muziku, naročito Mocarta, u mjesecima prije i neposredno poslije rođenja, jer ta muzika najviše odgovara njihovom ritmu u tom dobu. Izbor muzike mora biti usklađen prema svakom datom trenutku: za početak i kraj dana se preporučuje mirnija muzika, dok življa muzika treba da se pušta tokom dana, kako bi beba osjetila nove, drugačije senzacije. Budućoj mami muzika pomaže ne samo da uspostavi kontakt sa svojom bebom, već i sa samom sobom, pružajući joj priliku da u potpunosti uživa u svom drugom stanju. XVII NEDJELJA – Razvijaju se uši, beba postaje osjetljivija na zvuk i čuje vaše srce. Oči su sada usmjerene sasvim naprijed. Ako je beba dječak, počinje da mu se razvija prostata. Kosti nastavljaju okoštavanje, dalje se razvijaju jagodice na prstima. Koža fetusa (bebe) je prozirna - veoma je malo potkožnog masnog tkiva. Dužina bebe je 21 cm, težina 140 gr. XVIII NEDJELJA – Beba počinje da dobija masno tkivo ispod kože, koje će do trenutka rođenja činiti oko ¾ njene ukupne težine. Beba i posteljica su otprilike iste veličine. Posteljica od sada raste u prečniku, ali ne i u debljini. Na ultrazvuku se vidi da beba sisa,

3. RAZVOJ VAŠE BEBE PO NEDJELJAMA

guta i trepće, trepavicama koje su tek počele da rastu. Počinju se stvarati obrve. Kod ženskih beba formira se materica. Dužina bebe je oko 20 cm, a težina oko 200 gr. XIX NEDJELJA – Ranije se beba mjerila od tjemena do trtice, a sada se već mjeri od glave do pete. Rast u dužini se malo usporava, ali na težini i dalje dobija ubrzanim tempom. Organi i dalje sazrijevaju. Ako nosite djevojčicu, u njenim jajnicima sada se nalaze primitivne jajne ćelije. Mliječni zubi su razvijeni, a sada počinju da se formiraju i stalni, iza njih. Zajedno s lanugo maljama, na bebinoj koži stvara se i verniks kazeoza, bijeli sirasti premaz koji štiti kožu vaše bebe. Zamislite kako bi vaša koža izgledala kad biste proveli u vodi devet mjeseci. Dužina bebe je oko 23 cm, a težina oko 230 gr. XX NEDJELJA – Sada smo na pola trudnoće i beba sada provede otprilike isto vreme na u spavanju i u budnom stanju kao što će i kada se bude rodila. U ovom periodu počinje izuzetno brz razvoj mozga, koji će trajati do pete godine života djeteta. Počinje rasti kosa na glavi. Beba se stalno pomiče – to što vi toga niste svjesni svo vrijeme ne znači da ona miruje. Želite li da je osjetite, primirite se i koncentrišite - još uvijek to nisu jaki pokreti i nisu suviše česti. Ako blago pritisnete stomak, vidjet ćete da će i to izazvati bebine pokrete. Verniks kazeoaza (bijeli sirasti premaz) prijanja čvrsto na nabore bebine kože i za lanugo malje, koje sada prekrivaju cijelo tijelo, a koncentrisane su oko glave, vrata i na licu. Verniks pokriva bebu od glave do pete i vjerovatno će sasvim nestati do rođenja, naročito ako beba bude rođena na vrijeme. Dužina bebe je oko 25 cm, a težina oko 280 - 300 gr. XXI NEDJELJA – Faza brzog rasta se malo usporava, srce jača i noge dobijaju propor cije kakve će imati nakon rođenja. Sluh je sve bolje razvijen, pa beba može čuti i zvukove iz vanjske sredine. Ako se jako pomiče i to vam smeta, blago joj pričajte i nježno držite stomak. Dužina bebe je oko 28 cm, a težina oko 370 gr.

TRUDNOĆA I POROĐAJ - Psihofizička priprema trudnice za porođaj i majčinstvo

XXII NEDJELJA – Koža počinje da bude sve deblja. Beba je vitka, ali odlično razvijena. Kapci i obrve su formirane, a mozak počinje da se ubrzano razvija. Kosti bebe su sada već čvrste, a ubrzano joj sazrijevaju i nervne ćelije. Očvršćuju se kosti uha - čekić, uzengije i nakovanj te zato sada beba bolje čuje. Dužina bebe je oko 30 cm, a težina oko 420 gr. XXIII NEDJELJA – Tijelo postaje proporcionalno s glavom. Koža je nježno ružičasta i još uvijek providna. Ako imate djevojčicu, u njenim jajnicima se već stvaraju jajne ćelije, a kod dječaka su skrotumi (testisna vrećica) dobro razvijeni. Počinje se stvarati mekonijum, bebina prva stolica. Dužina bebe je oko 31 cm, a težina 480 - 500 gr. XXIV NEDJELJA – Bebino tijelo se polako popunjava. Sada bebu već dobro osjećate i znate prepoznati kada je budna, a kada spava - sama uspostavlja neki svoj ritam ponašanja. Usta i usne postaju osjetljive, oči reaguju na jak izvor svjetlosti ako se usmjeri u stomak te počinju da se otvaraju nosnice. Poboljšavaju se refleksi. Dužina bebe je oko 30 - 32 cm, a težina oko 550 - 600 gr. XXV NEDJELJA – Jeste li već osjetili kako vam beba štuca? Štucanje je, u stvari, reakcija na to što, vježbajući disanje, beba udiše i izdiše plodovu vodu i ponekad proguta više nego što bi trebalo. Dužina bebe je oko 32 - 34 cm, a težina oko 650 - 700 gr. XXVI NEDJELJA – Krvni sudovi i žile u plućima počeli su se razvijati tokom prethodne nedjelje, a ove nedjelje se počinje razvijati samo plućno tkivo. Pluća počinju izlučivati surfa ktant, smjesu koja prekriva unutrašnjost plućnog tkiva i omogućava širenje pluća tokom disanja, sprečavajući da se pluća slijepe. Ispod kože se razvija potkožno masno tkivo koje će omogućiti regulaciju temperature poslije rođenja - sada ga ima od 2 - 3%. Poboljšavaju se funkcije sisanja i gutanja. Dužina bebe je oko 34 cm, a težina 700 - 800 gr. XXVII NEDJELJA – Tokom ove nedjelje mozak nastavlja svoj brzi razvoj a pluća svoje sazrijevanje. Kapci su dobro razvijeni i beba može otvoriti oči. Dužina bebe je oko 36 cm, a težina 800 - 900 gr.

3. RAZVOJ VAŠE BEBE PO NEDJELJAMA

XXVIII NEDJELJA – Beba ima obrve i trepavice, polako počinje da raste kosa na glavi, kapci su otvoreni, a oči kompletno formirane. Površina mozga je smežurana - vijuge poveća vaju površinu mozga, a time i broj ćelija. Mozak sada kontroliše ritmične disajne pokrete i tjelesnu temperaturu. Tijelo je sve više zaokrugljeno, a koža sve manje naborana. Tonus mišića se povećava. Pluća mogu da prave disajne pokrete, ali bi se beba, da se sada rodi, mučila dok diše a i svi ostali organi bi bili jako nezreli, tako da bi zahtijevala dugotrajnu posebnu njegu. Beba može da prepozna vaš glas, udiše i izdiše plodovu vodu, koju isto tako guta, ali i mokri u nju. Koštana srž potpuno preuzima stvaranje crvenih krvnih zrnaca. Dužina bebe je 35 - 37 cm, a težina oko 1000 gr. XXIX NEDJELJA – Beba sada zauzima većinu prostora u vašoj materici, jako je pokretna i stalno vježba - to vi sve jače osjećate kao udarce. Na ultrazvuku se može vidjeti kako zatvara i otvara očne kapke i ima obrve. Pokušava da fokusira pogled. Masno tkivo nastavlja da se nakuplja ispod kože - to se na ultrazvuku vidi kao „zaokrugljivanje obraščića“. Težina bebe je oko 1100 - 1150 gr, a dužina oko 38 cm. XXX NEDJELJA – Kapci se otvaraju i zatvaraju, rastu nokti na nogama. Raste količina masnog tkiva ispod kože i beba počinje ubrzano da dobija na težini. Sada je već moguće da je zauzela pravi položaj bebe u stomaku - s prekrštenim rukama i nogama. Povećava se veličina glave jer sve veći mozak oblikuje lobanju. Težina bebe je oko 1200 - 1350 gr, a dužina 37- 39 cm. XXXI NEDJELJA – Rast počinje polako da se usporava, ali se mozak i dalje ubrzano razvija. Sazrijevanje nervnih ćelija i njihovih završetaka je završeno i beba može da osjeća dodir i bol. Jedini organ koji još treba da se potpuno razvije su pluća. Najveći problem s prijevremeno rođenim bebama su nerazvijena pluća. Ako se početak prijevremenog porođaja otkrije na vrijeme, bebi može da pomogne kortikosteroid, lijek koji može ubrzati sazrijevanje pluća. Ako je beba dječak, testisi počinju da se spuštaju u testisnu vrećicu. Dužina bebe je oko 40 cm, a težina 1400 - 1500 gr. XXXII NEDJELJA – Svih pet čula su funkcionalna u ovom periodu, nokti na nogama su formirani, a kosa na glavi nastavlja da raste. Uskoro će se većina beba namjestiti tako da im je glava u vašoj karlici i na taj način počinje priprema za porođaj. Oči su otvorene tokom budnog stanja, a zatvorene dok spava. Boja očiju je uglavnom plava, bez obzira kakva će boja kasnije biti, jer se pigmentacija nije potpuno razvila. Konačno formiranje pigmentacije oka zahtijeva izlaganje svjetlosti i odvija se nekoliko nedjelja nakon rođenja. Ispod kože počinje da se formira bijelo masno tkivo, što bebu čini svjetlijom - koža iz crvene prelazi u ružičastu. Dužina bebe je 40 - 41 cm, a težina 1600 - 1700 gr. Blizanci u ovo doba sporije napreduju nego bebe koje ne dijele matericu.

Ovo je idealan trenutak da donesete odluku da sačuvate matične ćelije Vaše bebe.

TRUDNOĆA I POROĐAJ - Psihofizička priprema trudnice za porođaj i majčinstvo

3. RAZVOJ VAŠE BEBE PO NEDJELJAMA

XXXIII NEDJELJA – Rastu nokti bebe i mogu narasti i do jagodica prstiju. Sada ima najviše plodove vode. Nastavlja se ubrzani rast bebinog mozga. Smanjen prostor u materici onemogućava bebi da se slobodno kreće kao do tada, pa će se i pokreti osjećati manje intenzivno, ali istom učestalošću. Bebina pluća su i dalje prilično nezrela, ali beba sve više vježba disanje. Sirasti premaz po koži bebe postaje sve deblji. Težina bebe je oko 1800 gr, a dužina oko 42 cm. XXXIV NEDJELJA – Polako sazrijevaju pluća bebe, mada još uvijek nisu sasvim spremna. Razvija se imunitet kako bi se beba mogla boriti protiv blagih infekcija. Ako je beba dječak, testisi su se spustili u testisnu vrećicu. Posteljica je sada teška oko ⅙ težine fetusa (bebe). Ako su u pitanju blizanci, vjerovatno će ostati u položaju u kome se trenutno nalaze, sve dok ne izađu - sada više nemaju mjesta da se mnogo pomjeraju. Kod polovine blizanačkih trudnoća, do porođaja dođe između 34 – 37. nedjelja gestacije. Težina bebe je oko 1800 gr, a dužina oko 42 - 43 cm. XXXV NEDJELJA – Polako se smanjuje količina plodove vode, materica se povremeno, mada još uvijek relativno rijetko, steže i beba ubrzano dobija na težini. Potkožno masno tkivo u nogama i rukama se nagomilava. Težina bebe je 2150 - 2300 gr, a dužina oko 44 cm. XXXVI NEDJELJA – Četiri nedjelje pred porođaj, beba je gotovo potpuno spremna za vanjski život, tako da čak i ako krene porođaj, ne treba da se suviše brinete - jeste da je prije vremena, ali nije više zabrinjavajuće. U ovom periodu glavica bebe počinje da se spušta niz karlicu, pripremajući se za porođaj. Ove nedjelje, potkožnog masnog tkiva je sve više i na rukama i na nogama pa bebe dobijaju rupice na koljenima i na laktovima, a na vratu i zglobovima se stvaraju nabori. U crijevima se nagomilava određena količina mekonijuma - prve bebine stolice, koja će se osloboditi ubrzo nakon rođenja. Ukoliko beba pati, dogodi se da ispusti sadržaj crijeva u pIodovu vodu koja postaje zelena. Težina bebe je 2300 - 2600 gr, a dužina oko 45 - 46 cm. XXXVII NEDJELJA – Svilenkaste dlačice - lanugo, koje su prekrivale tijelo vaše bebe, polako nestaju. Beba vježba disajne pokrete, pripremajući se za život van materice. Pluća su sada već gotovo potpuno spremna za izlazak bebe i ako se sada rodi, ogromne su šanse da će sve biti u redu. Težina bebe je 2800 - 3000 gr, a dužina oko 47 cm. XXXVIII NEDJELJA – Beba je spremna za porođaj i ako se rodi u 38. nedjelji ili nakon toga, smatra se da je rođena u terminu. U crijevima se nalazi prva stolica, koja je zelena i zove se mekonijum, a koja podstiče rad crijeva. Obim bebine glave i stomaka su, otprilike, podjednaki. Beba u ovom periodu može dobiti i do 25 gr dnevno. Težina bebe je 3000 3200 gr, a dužina oko 48 cm. XXXIX NEDJELJA – Organi bebe rade kao što će raditi i kada se rodi. Posteljica polako stari, što se na ultrazvuku može vidjeti kao pojava klasifikacija unutar njene strukture. Većina lanugo malja je nestala, pluća su zrela i proizvodnja surfaktanta, supstance koja omogućava normalno disanje, sve je veća. Težina je 3000 - 3300 gr, a dužina oko 49 cm. XL NEDJELJA – Beba je spremna da izađe i, u najvećem broju slučajeva, u položaju je koji joj najviše odgovara pri izlasku u spoljni svijet - prednjači glavicom, što znači da će prvo izaći glavica, pa onda tijelo. Mnogo rjeđe, prednjači zadnjica bebe i u tom slučaju potreb-

TRUDNOĆA I POROĐAJ - Psihofizička priprema trudnice za porođaj i majčinstvo

no je dogovoriti se sa ljekarom o načinu porođaja. Veoma rijetko, beba je u kosom, poprečnom položaju, i tada takođe slijede dogovori oko načina završetka porođaja. Uglavnom nema više verniksa - sirastog premaza, a 15% tijela čini masno tkivo. Veličina i težina su prosječno oko 3500 gr i 50 cm ali to varira od bebe do bebe i zavisi od mnogih faktora. Svaka beba je jedinstvena i neponovljiva i nema potrebe govoriti o idealnim težinama i dužinama.

4. STIL ŽIVOTA U TRUDNOĆI

STIL ŽIVOTA U TRUDNOĆI

Ishrana u trudnoći ima posebnu važnost jer od prvog dana trudnoće vaše tijelo predstavlja izvor života za vašu bebu. Ako ste do sada jeli normalno vjerovatno nećete morati praviti velike promjene. Sve što vaša beba treba je dovoljno kalorija i kvalitetne vrste hrane. Dobro je povećati unos mliječnih proizvoda sa niskim procentom masnoće (kako biste povećali unos kalcijuma), te povrća i voća (kako biste povećali unos vitamina). Sada je vrijeme da ne jedete pomfrit, a da „navalite” na brokule i jogurt. Postepeno ćete morati unositi više kalorija da hranite rastući fetus (bebu). Trudnoća nije vrijeme kada se drže dijete za mršavljenje. Dodaci hrani ili prehrambeni nadomjesci mogu biti opasni u trudnoći i moraju se izbjegavati. Trudnice koje jedu previše hrane s pogrešnim udjelom masnoća stvaraju veće šanse da imaju gojazno dijete, upozoravaju istraživači. Naučnici savjetuju da bi žene trebale jesti više ribljeg ulja bogatog omegom 3, što će bebi dati zdrav i dobar početak u životu. Da bi zadovoljila svoje potrebe u hranjivim materijama, trudnica treba da uzima četiri glavne grupe namirnica: •• mlijeko i mliječne proizvode - tri puta dnevno (proteini, vitamini, kalcijum, magnezijum, jod, cink) •• meso i alternative - jaja, riba, koštuničavo voće, mahunarke - dva puta dnevno (proteini, željezo, cink, vlakna) •• hljeb i žitarice, rižu, tjesteninu - četiri puta dnevno (proteini, vlakna, kalcijum, željezo) •• voće i povrće, voćne sokove i salate - tri puta dnevno (vlakna, folna kiselina, kalijum, željezo i vitamini)

TRUDNOĆA I POROĐAJ - Psihofizička priprema trudnice za porođaj i majčinstvo

4. STIL ŽIVOTA U TRUDNOĆI

Treba izbjegavati hranu s mnogo začina, alkohol, veće količine kofeina, gazirana pića te uzimati manje čokolade, slatkiša i peciva. Izbjegavati sirova jaja i prerađevine od sirovih jaja (majoneze i sladoled) kako bi se izbjegla infekcija salmonelom. Ne jesti sirovo i nedovoljno kuhano meso zbog opasnosti od toksoplasmoze. Izbjegavati jetru i jetrene paštete zbog velike količine A vitamina. To bi moglo biti toksično za bebu. Trudnoća i pušenje: Dokazano je (i istaknuto na pakovanju cigareta) da pušenje tokom trudnoće, a posebno nakon trećeg mjeseca, jeste štetno. Kada pušite, vaš je fetus (beba) sputan u materici obavijenoj dimom. Počinje kašljati, pluća mu pište, srce mu počinje ubrzano raditi i, što je najgore od svega, zbog manjka kisika ne može rasti i napredovati onako kako bi trebalo. Pušenje se povezuje s otprilike 115 000 spontanih pobačaja godišnje te 5 600 smrti novorođenčadi. Osim toga, pušenje povećava rizik za cijeli niz komplikacija u trudnoći. Preporučuje se potpuno prekinuti s pušenjem tokom cijele trudnoće. Trudnoća i alkohol: Naučno je dokazano da postoje negativne posljedice alkohola u trudnoći i da je zbog toga najbolje potpuno izbjegavati alkohol. Alkohol u trudnoći negativno utiče na zdravlje i inteligenciju bebe. Posao i trudnica: Ako je trudnica zaposlena, treba voditi računa o tome da su neki poslovi rizični za zdravlje trudnice i ploda npr. rad s hemikalijama, izloženost X zracima, poslovi koji iziskuju podizanje teških predmeta itd. Odijevanje: Odjeća treba biti udobna i široka, da ne steže i da je načinjena od prirodnih materijala koji se lako održavaju. Obuća treba biti udobna, pa je dobro odreći se visokih potpetica, ali isto tako nisu dobre ni cipele bez potpetica, jer su noge opterećene porastom tjelesne težine i promijenjenim težištem tijela.

TRUDNOĆA I POROĐAJ - Psihofizička priprema trudnice za porođaj i majčinstvo

Kako bi trudnice trebale spavati? Prema studiji objavljenoj u Britanskom žurnalu za medicinu, položaj u kojem bi trudnice trebale nastojati da zaspu jeste na lijevom boku. Naime, tada je pritisak ostalih organa na posteljicu najmanji a protok kiseonika i hrane kroz pupčanu vrpcu najveći. Trudnicama se ne preporučuje spavanje na leđima, niti na desnom boku, jer tada beba pritišće donju šuplju venu i time ometa rad srca i krvotoka. Putovanja u trudnoći: U prvom tromjesečju trudnoće treba izbjegavati putovanja. Drugo tromjesečje je najsigurnije za putovanje, jer se do tog perioda tijelo već prilagodilo trudnoći. Ako trudnica želi putovati u kasnijoj trudnoći, ona treba da konsultuje ljekara oko rizika od preuranjenog porođaja. Većina avio-kompanija ne želi prodati kartu trudnicama četiri sedmice prije termina porođaja. Najsigurnije je putovanje vozom, posebno spavaćim kolima. Duga putovanja autom treba da se podijele u etape, često praviti pauze i odmarati se. Higijena zuba u trudnoći: Trudnoća je fiziološko stanje koje dovodi do hormonalnih, emocionalnih i fizičkih promjena u organizmu žene. Sve promjene se dešavaju s ciljem pripreme organizma da se na svijet donese zdravo potomstvo. Promjene se odražavaju i na tkiva u usnoj duplji, prije svega na desnima (zubno meso ili gingiva). Međutim, kada su zubi u pitanju, njihova struktura ostaje ista kao i prije trudnoće. Ne dolazi do gubitka kalcijuma (dekalcifikacija) ni drugih minerala, jer su oni u zubnim tkivima u stabilnom spoju. Već od petog mjeseca trudnoće, bebama raste potreba za kalcijumom. Tada se kalcijum nadoknađuje iz kostiju majke, gdje je taj proces reverzibilan, tj. stalno se ugrađuje ili izlučuje, zavisno od potreba. Zbog povećanog nivoa hormona u krvi, na desnima dolazi do loptastog uvećanja (gravidni gingivitis), što je normalna, fiziološka pojava u trudnoći. Uvećane desni lakše krvare i to već na prvi dodir četkicom ili abrazivnom hranom. Često se događa da trudnice iz tog razloga izbjegavaju pranje zuba. Upravo zbog toga nastaje problem. Na zubnim

4. STIL ŽIVOTA U TRUDNOĆI

površinama dolazi do lakšeg i bržeg nakupljanja mekih naslaga (dentalni plak). Meke naslage se nakupljaju i vežu za zub već nekoliko minuta nakon pranja zuba. U početku su tanke i nevidljive, a ako se ne uklone na vrijeme, postaju primjetne. Osnovni sastojak dentalnog plaka su proteini, lipidi, polisaharidi i mikroorganizmi (streptoccoce, stafiloccoce, aktinomycesi, veillonele, lactobacilli, candida albicans i dr.). Upravo su mikroorganizmi dentalnog plaka uzročnici velikog broja oboljenja u stomatologiji (karijes, gingivitis, parodontopatije). Ova oboljenja se mogu spriječiti pravilnom i redovnom oralnom higijenom. Naučno je dokazano da čisti zubi ne oboljevaju od karijesa. Veoma je bitno da se zubi peru najmanje dva puta na dan (ujutru i uveče), dovoljno dugo (3-5 min.) i uz korištenje adekvatnog pribora. Četkicom i pastom za zube se ukloni 60% naslaga s dostupnih površina zuba. Da bi se uklonile naslage s nedostupnih površina, neophodno je koristiti zubni konac, interdentalne četkice, vodice za ispiranje usta, čačkalice za zube i drugi pribor. Redovne stomatološke kontrole su u svakom slučaju neizostavne. Seks u trudnoći: Ne postoje fizički razlozi da se prestane sa seksualnim odnosima za vrijeme fiziološke trudnoće. Polni odnosi se ne preporučuju kod rizične trudnoće, gdje postoji opasnost spontanog pobačaja ili prijevremenog porođaja. Lijekovi i trudnoća: Sve lijekove treba smatrati opasnim dok ljekar ne kaže da su sigurni. Ako je trudnica prije trudnoće redovno uzimala neke lijekove, o tome treba što prije da upozna ljekara koji vodi trudnoću.

TRUDNOĆA I POROĐAJ - Psihofizička priprema trudnice za porođaj i majčinstvo

5. PLAN VJEŽBI

PLAN VJEŽBI

U program vježbi za trudnice mogu se uključiti trudnice kod kojih je trudnoća fiziolo ška. Ordinirajući ljekar će trudnici dati odobrenje da li može raditi vježbe. Kontraindikacije za rad vježbi su: •• rizična trudnoća (anemija, povišen krvni pritisak, prijeteći pobačaj, kontrakcije, placenta previja, serklaža i dr.) Trudnica kod koje je trudnoća rizična, ne radi fizičke vježbe, ali radi vježbe relaksacije, uvježbava tehnike disanja i prisustvuje predavanjima. U toku trudnoće, pod uticajem hormona, vezivno tkivo postaje mekše i rastegljivije. To je osobito važno za dijelove tijela koji neposredno učestvuju u porođaju (karlica, meki dio porođajnog kanala). Zbog mekoće i manje čvrstoće vezivnog tkiva postoji veća sklonost nekim neželjenim promjenama kao što su labavost zglobova, mlitavost trbušnog zida, spuštanje stopala i dr. Određenim ciljanim vježbama takve se posljedice mogu izbjeći.

TRUDNOĆA I POROĐAJ - Psihofizička priprema trudnice za porođaj i majčinstvo

Preporuke za vježbanje •• •• •• •• •• ••

počinjemo od lakših vježbi vježbe izvoditi srednjom brzinom, ni prebrzo ni presporo pravilno disati (kod uspravljanja tijela udisaj, a kod saginjanja izdisaj) vježbati treba do laganog zamora, a nikako do premorenosti osjeti li se zamor, treba se odmoriti ako se osjeti bilo kakva nelagodnost, nagovještaj bola ili bol, odmah prekinuti vježbanje

5.1. Fizičke vježbe 5.1.1. Vježbe za noge Svrha vježbi za noge je poboljšanje cirkulacije krvi u nogama i odvod limfne tekućine iz nogu. Na ovaj način spriječava se stvaranje oteklina na nogama, čemu su trudnice vrlo sklone. Vježbanjem nogu jačaju se mišići i zglobovi pa se tako smanjuje opasnost od spušta nja stopala i povreda nogu.

5.1.2 Vježbe za trbušne mišiće Jačaju trbušne mišiće i povećavaju njihovu elastičnost. U kasnijoj trudnoći treba da se izbjegavaju vježbe kojima se izaziva snažno napinjanje trbušnih mišića.

5. PLAN VJEŽBI

5.1.3. Vježbe za jačanje mišića dna male karlice Uloga ovih vježbi je da ojača i poveća elastičnost mišića dna male karlice. Ovi mišići su značajni jer beba kroz njih prolazi za vrijeme porođaja. U trudnoći se rade vježbe koje ih čine elastičnim, a poslije porođaja se rade vježbe za jačanje mišića dna male karlice.

5.1.4. Karlično dno Dno male karlice je mišićna ploča koja zatvara donji otvor male karlice i obuhvata mišiće zatvarače čmara i mokraćne bešike. Ovi mišići drže organe male karlice na svom mjestu i čine ravnotežu intraabdominalnom pritisku, a za vrijeme porođaja plod prolazi kroz ove mišiće. Karlično dno je i van trudnoće izloženo stalnom pritisku od strane organa trbušne šupljine. U trudnoći se ovom opterećenju pridružuje i znatno povećanje gravidne materice. Za vrijeme porođaja mišići karličnog dna se znatno rastežu. Zato se u trudnoći vježbama povećava njihova elastičnost. Takođe, u trudnoći se rade i vježbe spoznaje karličnog dna, jer mnoge žene ne mogu da osjete svoje mišiće karličnog dna. Vježbe stiskanja mišića pomoći će da se istraži funkcija mišića. Ove vježbe su važne kako bi trudnica znala koje mišiće treba da opusti u vrijeme porođaja.

TRUDNOĆA I POROĐAJ - Psihofizička priprema trudnice za porođaj i majčinstvo

5.1.5. Vježbe za jačanje leđnih mišića i korigovanje položaja kičme Leđni mišići su naročito opterećeni u trudnoći zbog promijenjenog težišta tijela i po većane težine, pa mnoge trudnice imaju loše držanje tijela. Loše držanje nije samo stvar izgleda. Ono može imati i teže posljedice kao npr. bolovi u ramenima, rukama i leđima.

5.1.6. Vježbe relaksacije Nakon fizičkih vježbi slijedi 10 - 15 minuta relaksacije. Relaksacija je potpuno i voljno opuštanje pojedinih dijelova tijela. Mogu se opuštati pojedini dijelovi (parcijalna relaksacija) ili cijelo tijelo. Relaksacija se radi tokom cijele trudnoće i nema kontraindikacija. •• cilj relaksacije je smanjenje napetosti u tijelu •• smanjuje se stres •• poboljšava prokrvljenost •• produbljuje se disanje •• smanjuje se brzina disanja

Tehnike disanja •• Duboko abdominalno ili trbušno disanje. •• Torakalno disanje ili grudno disanje, kratko ubrzano i plitko disanje, koje se prekida dubokim izdisajima i udisajima, tzv. disanje prelazne faze između prvog i drugog porođajnog doba. •• Disanje tokom faze istiskivanja u drugom porođajnom dobu. Relaksacija se izvodi tako što se trudnica smjesti u udoban položaj. U prvom tromje sečju trudnoće, i u većem dijelu drugog, možete ležati na leđima, a u trećem na jednom od bokova. Uz laganu muziku za opuštanje, voditeljica sugeriše opuštanje tihim i mirnim glasom. Relaksacija za vrijeme porođaja dovodi do opuštenosti tijela i omogućava prirodnim procesima otvaranje porođajnog kanala. Opuštajući se između kontrakcija, trudnica štedi snagu, koja joj je potrebna za istiskivanje bebe.

6. VJEŽBE

VJEŽBE

1. VJEŽBA

Ova vježba se izvodi u sjedećem položaju. Trudnica je oslonjena na ruke, a noge su ispružene i postavljene u položaju slova „V“. Vježba: Stopala pomjerati prema gore i dole 10 puta.

2. VJEŽBA

Položaj tijela je isti kao u prvoj vježbi. Vježba: Trudnica pomjera gore - dole prvo jedno stopalo a potom drugo, naizmjenično 10 puta.

TRUDNOĆA I POROĐAJ - Psihofizička priprema trudnice za porođaj i majčinstvo

3. VJEŽBA

Trudnica je u sjedećem položaju, noge su ispružene. Vježba: Rad prstima gore - dole 10 puta. Stopala su u položaju pravog ugla u odnosu na potkoljenicu sa snažnom fleksijom prstiju stopala (kao 1. i 2. vježba samo s prstima).

4. VJEŽBA

Rastaviti noge, tako da se ne dodiruju prsti kada okrećete stopala prema unutra. Vježba: Okretati stopala prema unutra i van, tako da vanjskom stranom stopala dodirnemo podlogu. Pokret treba da bude širok i iz kuka.

6. VJEŽBE

5. VJEŽBA

Vježba se u sjedećem položaju. Vježba: Pokretati stopala od sebe kružno prema sebi, s obje noge istovremeno.

TRUDNOĆA I POROĐAJ - Psihofizička priprema trudnice za porođaj i majčinstvo

6. VJEŽBA - LEPTIR VJEŽBA

Sjedeći na podu sastaviti tabane, ispraviti leđa i staviti ruke na tabane. U tom položaju lagano ljuljati koljena.

7. VJEŽBA

Sjesti na pod u „turski“ položaj, ispružiti ruke u visini ramena. Vježba: •• zategnuti dlanove prema gore •• oboriti dlanove istežući i šireći prste •• stisnuti šake •• oboriti prste prema dole

6. VJEŽBE

8. VJEŽBA - LJULJAČKA

Leći na leđa, koljena saviti i dići noge prema trbuhu te ih ukrstiti u skočnim zglobovima. Vježba: Ruke staviti na koljena i lagano se ljuljati s jedne na drugu stranu.

9. VJEŽBA

Izvodi se u ležećem položaju. Vježba: •• saviti nogu u koljenu •• ispružiti nogu prema gore •• spustiti nogu na podlogu Vježbati naizmjenično, desnom pa lijevom nogom.

TRUDNOĆA I POROĐAJ - Psihofizička priprema trudnice za porođaj i majčinstvo

10. VJEŽBA (ZA MIŠIĆE KARLIČNOG DNA)

Trudnica leži na leđima, ruke su u položaju uz tijelo, noge savijene u koljenima. Vježba: Pri udisaju podići karlicu uvis, stiščući mišiće stražnjice. Pri izdisaju se spustiti na podlogu.

11. VJEŽBA KROKODIL (ZA LEĐA)

Izvodi se ležeći na leđima, ruke uz tijelo, a noge savijene u koljenima. Vježba: Obje noge savijene u koljenima usmjeriti u jednu, a glavu u suprotnu stranu.

12. VJEŽBA (ZA KARLIČNE ZGLOBOVE I NOGE)

Trudnica leži na boku, donja noga je savijena, a gornja ispružena. Vježba: •• podići gornju ispruženu nogu u visini kuka, pa spustiti, ali ne spuštati na podlogu •• ležeći dalje na boku, saviti nogu u koljenu prema stomaku i ispružiti u početni položaj •• okrenuti se na drugu stranu i ponoviti s drugom nogom

6. VJEŽBE

13. VJEŽBA (ZA KARLIČNE ZGLOBOVE)

Zauzeti položaj na koljenima – rukama se osloniti na podlogu. Vježba: •• napraviti raskorak •• povući tijelo nazad •• izvući tijelo naprijed •• skupiti koljena Stopala ostaju nepomična.

14. VJEŽBA (ZA KORIGOVANJE POLOŽAJA KIČME)

Zauzeti položaj kao u 13. vježbi. Vježba: •• udahnuti, bradu usmjeriti prema prsima i napraviti kičmeni luk •• izdahnuti i opustiti kičmu, usmjeriti pogled prema naprijed (stav mačke koja se brani) Vježba se izvodi u cilju jačanja mišića leđa i korigovanja položaja kičme.

TRUDNOĆA I POROĐAJ - Psihofizička priprema trudnice za porođaj i majčinstvo

15. VJEŽBA (ZA RAVNOTEŽU)

Položaj zauzeti kao u prethodnoj vježbi. Vježba: Jednu ruku ispružiti kao da se odupiremo o zid. Suprotnu nogu istegnuti u visini karlice. Radi se naizmjenično, npr. lijeva noga – desna ruka.

7. POPIS STVARI POTREBNIH ZA BOLNICU I BEBU

POPIS STVARI POTREBNIH ZA BOLNICU I BEBU

Popis stvari potrebnih za bolnicu: •• Medicinska dokumentacija (zdravstvena knjižica, uputnica, trudnički karton) •• Spavaćica s prednjim kopčanjem (najmanje dvije), možete koristiti i bolničke spavačice •• Papuče – plastične ili od nekog materijala koji se lako čisti (ako ih uprljate krvlju ili vodom) •• Kućni ogrtač •• Čarape •• Peškiri •• Obični ulošci (pamučni s mrežicom), pakovanja •• Pribor za higijenu (četkica i pasta za zube, sapun, šampon, češalj, pribor za nokte i sl.) •• Toaletni papir •• Vlažne maramice •• Set za uzimanje i transport uzorka (matične ćelije)

•• •• •• •• •• •• •• ••

Popis stvari potrebnih za bebin izlazak iz bolnice: nosiljka za iznošenje bebe iz porodilišta jorgančić ili dekica ukoliko je hladno pamučni bodi jednokratne pelene pamučna kapica čarapice odjelce odjeća za mamu

Za bebu će vam trebati još: •• 4 tanje benkice ili pamučne košuljice •• 2 deblje kape

•• •• •• •• •• •• •• •• •• •• •• •• •• •• •• •• •• •• •• •• •• •• •• •• •• •• •• •• •• ••

2 tanke kape 4 para pamučnih čarapica (br. 0) 4 veća frotirska peškira 2 frotirske rukavice za kupanje bebe Plastična posuda za polijevanje bebe (bokal) Posuda – lončić (za prokuhanu vodu za lice) Mušema – plastična podloga za krevetac Sunđer za brisanje kade Gumena podloga za kadicu Termometar za sobu i za vodu Metalna posuda za otkuhavanje pribora za jelo ili sterilizator Bebi posudice za kuhanje 2 flašice (staklene) Četke za čišćenje flašice Cucle za flašicu (za bebin uzrast) Bebi kašičica Bebi zaštitna mast Alkohol – 70% Povidon – jod rastvor za čišćenje pupčića vŠiroki zavoj za pupčić – eventualno papirni flaster AD kapi – vodeni rastvor za bebu AD kapi – ulje za bradavice Vata Bebi štapići za nos i uši Bebi vlažne maramice Bebi sapun i šampon za kupanje Pumpica (aspirator) za čiščenje nosa Bebi makazice za nokte Bebi češalj za kosu (ako beba ima kosu) Za povremeno čiščenje očiju – 3% borna voda

TRUDNOĆA I POROĐAJ - Psihofizička priprema trudnice za porođaj i majčinstvo

8. POROĐAJ

POROĐAJ

Porođaj predstavlja prekid trudnoće nakon 28 nedjelja. Prema definiciji WHO (Svjetske zdravstvene organizacije) normalna trudnoća traje 37 do 42 nedjelje. Porođaj koji nastupi prije 37. nedjelje zove se prijevremeni porođaj, a onaj koji nastupi nakon 42. nedjelje graviditeta je prolongirana trudnoća, odnosno prenesena trudnoća. Normalan porođaj podrazumijeva fiziološka zbivanja kojim se završava rađanje bebe, posteljice i plodnih ovojaka. Pravilne i jake kontrakcije mišića materice prvi su simptom početka porođaja. Dolazi do povlačenja, stanjivanja i skraćivanja cerviksa. Dilatacija cerviksa znači „širenje“ vanjskog ušća od veličine jagodice do veličine dlana, 10 cm.

POROĐAJ MOŽE BITI LAKŠI NEGO ŠTO OČEKUJETE! Svaki porođaj je drugačiji. Ako ste slušale priče vaših prijateljica koje su se porađale i po deset sati ne znači da će se to dogoditi i vama. Možda će vas iznenaditi brzina i lakoća vašeg porođaja. Trajanje porođaja i dužina kontrakcija najviše ovisi o elastičnosti grlića materice, a to je individualna stvar.

8.1. Sigurni znaci početka porođaja Konačno su nedjelje čekanja završene i trudovi su počeli. To je vrhunac trudnoće - od trenutka kada će majka ugledati novorođenče odvaja je samo nekoliko sati. Trudnice su obično uzbuđene, ali i zabrinute oko ishoda porođaja. One se osjećaju sigurnije ako su dobro pripremljene, pa razumiju šta se događa s tijelom u svakoj fazi porođaja i znaju šta mogu očekivati. Porođaj može biti takvo iskustvo koje će ih neizmjerno ispuniti i u kojem je mnogo vjerovatnije da će trudnica uživati ako bude mirna i opuštena. Vježbe opuštanja i tehnike disanja, prije samog porođaja, pomažu trudnicama kako bi ostale mirne prilikom kontrakcija te što bolje podnijele bol. Kod izvjesnog broja trudnica kao predznak skorog početka porođaja može se javiti sluzavo-sukrvičavi iscjedak. Taj sluzavi čep, koji je ispunjavao cervikalni kanal još od rane trudnoće, istiskuju prvi pravi trudovi. Porođaj najčešće počinje 24 sata nakon ove pojave. Rjeđe prvi znak početka porođaja može biti prskanje vodenjaka. U ovim slučajevima treba odmah krenuti u porodilište iako nema kontrakcija. Svaka trudnica s prsnutim vodenjakom smatra se porodiljom.

TRUDNOĆA I POROĐAJ - Psihofizička priprema trudnice za porođaj i majčinstvo

Porođaj najčešće počinje pojavom redovnih i ritmičkih kontrakcija, koje žena osjeća kao porođajne bolove. Kontrakcije su na početku rijetke, slabe i kratkotrajne. Javljaju se na pola sata do 20 min. Traju 10 - 15 sekundi. Porodilja ih osjeća kao lagano stezanje koje polazi od donjeg dijela leđa, niz prepone, prema simfizi. Kako porođaj odmiče, kontrakcije materice su sve učestalije, sve jače i sve duže traju. Pred kraj doba širenja, kontrakcije su veoma jakog intenziteta. Traju 50 - 60 sekundi a javljaju se na 2 - 3 minute i češće. Pred samu pojavu napona, žena osjeća najjače porođajne bolove. U ovoj fazi trudnice mogu slobodno hodati, sjediti, stajati i klečati. Trudnice bi trebale da se slobodno kreću da bi našle najoptimalniju i najudobniju poziciju za vrijeme porođaja.

8.2. Prvo porođajno doba Prvo porođajno doba počinje s prvim porođajnim kontrakcijama, a završava se po tpunim širenjem spoljašnjeg ušća za 10 - 11 cm. Izravnavanje grlića sa ostalim dijelom materice i na kraju širenje spoljašnjeg ušća odigrava se pod djelovanjem materičnih kontrakcija koje žene osjećaju kao bolove. Time se omogućava prolaz kroz porođajni kanal i rađanje djeteta u drugom porođajnom dobu. Doba otvaranja kod prvorotke traje od 12 - 15 sati, a kod drugorotki i višerotki od 8 - 12 sati.

Šta treba da čini porodilja u prvom porođajnom dobu? Treba da zauzme aktivan stav tj. da prati kontrakcije, njihovo trajanje, intezitet i uče stalost. Početak kontrakcije je signal za početak disanja, a ne bol. Uslovni refleks „kontrak cija – bol“ postaje „kontrakcija – disanje“. Pravilnim disanjem dovodimo dovoljno kiseoni ka materici, a isto tako dovodimo dovoljno kiseonika i bebi da se rodi u najboljoj mogućoj kondiciji. Prvi tip disanja: Primjenjujemo ga kada su kontrakcije na 10 - 20 minuta, a traju oko 20 sekundi. Udahnemo duboko na nos i izdahnemo kroz zube, s tim da je izdisaj dva puta duži od udisaja. Ovo je jedan opuštajući tip disanja. Bol koja dolazi i odlazi ima svoj ritam, svoj uspon i pad, a poslije toga dolazi faza smirenja. Ovim disanjem porodilja nastoji da se opusti, poboljšava se opskrbljenost ploda kiseonikom, koja se za vrijeme kontrakcije sma njuje, a materica koja se steže dobija dovoljno kiseonika. Drugi tip disanja: Pred kraj prvog porođajnog doba porodilja osjeća potrebu da tiska - to je tzv. prelazna faza između prvog i drugog porođajnog doba. Pošto u ovom periodu grlić nije potpuno otvoren, napinjanje je samo nepotrebno gubljenje snage. Ovdje je bitno da se ne napinje, već da se nadolazeća bol „prediše“. U ovoj fazi porođaja kontrakcije su veoma jake po intenzitetu, traju od 60 - 65 sekundi i javljaju se u intervalima 5 - 10 minuta. Ovdje primjenjujemo drugi tip disanja tj. da na vrhuncu bola počinjemo s „dahtanjem“.

8. POROĐAJ

TRUDNOĆA I POROĐAJ - Psihofizička priprema trudnice za porođaj i majčinstvo

Ovo disanje ima pet faza: •• prva faza - kratak udisaj na nos •• druga faza - dahtanje opuštenih obraza, kada je bitno da ne „dahćemo“ iz grla, jer je to veoma zamorno i jer se suši grlo •• treća faza - izdisaj dug i lagan •• četvrta faza - pauza •• peta faza – kratak udisaj na nos (dok traje bol sve se ponavlja) Ovo disanje odvodi od boli. Porodilje ne treba da zatvaraju oči, jer se tako koncentrišu na bol, što je vrlo pogrešno. S porodiljom treba napraviti vizuelni kontakt i onda se ona koncentriše na disanje. Dobro bi bilo da je prisutan partner, da bi se ostvarila koncentracija prema „van“, što odvodi od bola.

8.3. Drugo porođajno doba (doba istiskivanja ploda) Počinje od momenta potpunog širenja spoljašnjeg ušća materice i završava se istiski vanjem ploda iz porođajnog kanala.

Disanje kod istiskivanja ploda U ovo doba porodilja aktivno učestvuje tako što će svojevoljno pojačavati napone. Porodilja je u polusjedećem položaju, oslonjena na jastuk, s rukama na potkoljenicama. Ona treba da uskladi napone svojevoljnim potiskivanjem. Kada osjeti napon, porodilja primjenjuje forsirano disanje, treba da udahne, stavi bradu na grudnu kost, zaustavi disanje,

8. POROĐAJ

skoncentriše snagu u donjem dijelu stomaka i lagano tiska (napinje) prema dole, lagano izdišući kroz zatvorene usne. Poslije svakog napona treba da se odmori i prikupi snagu za sljedeći napon. Kada po rodilja udahne, dijafragma se spušta prema dolje i zajedno s trbušnim mišićima čini trbušnu presu.

Disanje za zaštitu međice - „dahtanje“ Ovo disanje se primjenjuje za vrijeme rađanja glavice ploda. Prestaje se tiskati i primje njuje se disanje za zaštitu međice. Babica upozori porodilju, iako ima napon da ga prediše, da ne tiska. Ovim disanjem sprečavamo da dođe do naglog rastezanja mišića karličnog dna i prsnuća međice. Primjenom ovog tipa disanja, glavica će lagano kliznuti preko međice što će spriječiti pojavu rascjepa ili potrebu za epiziotomijom. Porodilja treba da spusti glavu na uzglavlje, da je ne diže i odmah da počne s površnim i ubrzanim disanjem (dahtanjem). Ali u toj fazi, u toku površnog i ubrzanog disanja, porodilja treba povremeno duboko da udahne i iz dahne. To omogućava porodilji da se ne zamori u toku površnog brzog disanja.

8.4. Treće porođajno doba To je doba rađanja posteljice koja normalno izlazi za 20 - 30 minuta, a najkasnije za jedan sat. Odmah iza porođaja porodilja dobije injekciju sintocinona koja pojačava stezanje materice te se posteljica lakše odvaja od materice i zajedno s pupčanom vrpcom i plodovim ovojcima izlazi iz rodnice. Nakon porođaja mnoge žene osjećaju drhtavicu. Ne treba se plašiti, radi se o stresnoj situaciji i dovoljno je da se porodilja pokrije još jednom dekom i da se opusti.

Najvažnije je naglasiti da se uzorci za izdvajanje i pohranjivanje matičnih ćelija uzimaju nakon što se pupčana vrpca fizički odvoji od tijela bebe i majke. Ovaj proces je potpuno bezbolan i siguran, kako za majku tako i za bebu i nikako ne ometa regularni tok poroda. Uzorak se može uzeti bez obzira na koji način se tok poroda završi (vaginalnim porodom ili carskim rezom).

8.5. Četvrto porođajno doba Poslije izlaska posteljice, pupčane vrpce i plodovih ovoja, nastaje četvrto porođajno doba koje traje dva sata. Porodilja ostaje naredna dva sata pod budnim okom ljekara i babice kako bi se pratili znakovi eventualnog krvarenja iz materice.

TRUDNOĆA I POROĐAJ - Psihofizička priprema trudnice za porođaj i majčinstvo

9. POSTPOROĐAJNA NJEGA MAJKE I NOVOROĐENČETA

POSTPOROĐAJNA NJEGA MAJKE I NOVOROĐENČETA

9.1. Puerperium Puerperium ili babine je period neposredno poslije porođaja, odnosno nakon izlaska posteljice i traje 6 - 8 sedmica. To je potpuno prirodan period u životu žene i ne tretira se kao bolesno stanje. To u suštini predstavlja posebnu situaciju onoga što se zove biti žena - mlada majka. Za ženu je u tom periodu važno da se oporavi od trudnoće i porođaja, da se pronađe u ulozi majke, te da sumira čitav proces: trudnoće, porođaja i novonastale situacije. Babine treba da pruže majci mogućnost skupljanja nove snage za predstojeće, naporne mjesece s bebom. U ovom periodu je veoma je bitno da se zaštite majka i beba te pruži podrška mladoj porodici.

TRUDNOĆA I POROĐAJ - Psihofizička priprema trudnice za porođaj i majčinstvo

Babine su označene kroz pet procesa: •• Izgradnja kontakta majka - beba •• Nastupanje i održavanje laktacije - dojenja •• Vraćanje tjelesnih promjena, uslovljenih trudnoćom i porođajem, u prvobitni položaj •• Zarastanje rana

Kontrola opšteg i lokalnog stanja porodilje Ova kontrola počinje neposredno poslije porođaja i mora biti neprekidna i tačna u prva tri sata poslije porođaja. U tom periodu treba kontrolisati u prvom redu: •• stanje materice •• opšte stanje porodilje •• puls •• temperaturu •• karakter krvavih lohija •• epiziotomiju Materica je u to vrijeme, u pogledu sposobnosti da se kontrahuje, u labilnom stanju, uslijed čega može doći do atoničnog krvarenja ili do naknadnog krvarenja iz povreda.

9.2. Lohije Svaka nova mama krvari nakon što je rodila svoju bebu. To će biti slučaj bilo da se porodila vaginalno ili carskim rezom. Ovo krvarenje se naziva lohije. Time se vaše tijelo oslobađa sloja sluznice materice nakon rođenja. Krv može teći na mahove ili ravnomjerno kao teška menstruacija. Krvarenje će promijeniti boju i postati lakše kako materica zarasta i vraća se na svoju veličinu prije trudnoće. U početku će protok lohija biti jak i svijetlo crvene boje, a može biti i ugrušaka u njemu. Postepeno, to će se promijeniti do ružičaste, zatim smeđe, a na kraju, do žutobijele boje. Možda ćete krvariti dvije do tri nedjelje ili čak do šest nedjelja nakon što ste dobili svoju bebu. Protok će se smanjiti vrlo postepeno. Jarko crvene lohije se obično smanjuju u prvih nekoliko nedjelja, iako, ako pokušate da budete previše aktivni, uskoro može početi teći ponovo. Ako vidite svijetlocrvenu krv, to je znak da treba usporiti.

9. POSTPOROĐAJNA NJEGA MAJKE I NOVOROĐENČETA

9.3. Higijena porodilje Higijena porodilje u porodilištu sastoji se od tuširanja, održavanja higijene ruku, kao i higijene usne šupljine. Spoljašnje genitalije treba redovno da se peru dva puta dnevno, kao i poslije stolice. Poslije svakog pranja stavi se čisti uložak. Posteljno rublje mora biti čisto i zategnuto da ne bi nažuljalo porodilju prilikom ležanja. Babica preuzima brigu o krvarenju iz materice, vodi računa o uriniranju porodilje, kao i o tome da li ima redovnu stolicu. Prvih šest nedjelja dozvoljeno je kupanje pod tušem, a tek kasnije u kadi. Ishrana porodilje treba da bude prva dva dana laka, uglavnom tečna.

9.4. Njega novorođenčeta poslije porođaja Novorođenče je beba od rođenja do 28-og dana života. Smatra se da je to period u kojem se beba sa svim svojim organskim sistemima adaptira na spoljni (ekstrauterni) život. Težina donesene bebe pri porodu kreće se 2500 - 4500 gr, a dužina bebe 48 - 52 cm. Prva njega novorođenčeta sastoji se od: •• Čišćenja disajnih puteva; •• Podvezivanje pupka nakon što prestane pulsirati, jer beba na taj način dobija 60 - 80 ml. krvi, a i ona ga preko placenternog krvotoka opskrbljuje kisikom dok ne prodiše; •• Brisanje bebe toplom sterilnom kompresom; •• Stavljanje bebe na bebi-term;

TRUDNOĆA I POROĐAJ - Psihofizička priprema trudnice za porođaj i majčinstvo

•• •• •• •• •• •• •• ••

Stavljanje bebe majci na grudi; Obrada pupka; Mjere glave, grudnog koša, dužine i težine; Povijanje bebe u pelene; Stavljanje identičnih brojeva majci i bebi; Previjena beba se daje majci; Ispuni se karton koji sadrži: ime i prezime majke, identični broj majke i bebe; Oko bebine ruke se stavi trakica s imenom majke.

Za vrijeme boravka porodilje u porodilištu potrebno je: •• Odmah nakon poroda ostvaruje se bliski kontakt majke i bebe. Beba se stavlja majci na prsa. Pruženi dodir „koža na kožu”, prvi čulni dodir majke i bebe, utiče na pojačanu i bržu laktaciju. •• Pola sata po porodu staviti bebu majci na grudi da bi se što prije uspostavio refleks dojenja. •• Omogućiti zajednički boravak majke i bebe. •• Majku podučiti tehnici dojenja (ukoliko je pohađala psihofizičku pripremu trudni ce za porod, trebala bi već biti podučena). •• Podoj da bude na zahtjev bebe. •• Ne davati nadomjesnu ishranu ako ne postoji medicinska indikacija. •• Podučiti majku kako da izdaja mlijeko ukoliko je bebi potrebna posebna njega.

10. DOJENJE

10.

DOJENJE

10.1. Značaj dojenja Majčino mlijeko je najbolja hrana za bebu u prvih šest mjeseci, a majčine grudi najbolji i najzdraviji izvor hrane. Dojenje osigurava pravilan rast i razvoj dojenčeta. Majčino mlijeko u potpunosti odgovara nutritivnim potrebama dojenčeta u prvim mjesecima života. Kako se ove potrebe tokom vremena mijenjaju i majčino mlijeko se prilagođava. Evo šta sve majčino mlijeko sadrži i koje su mu prednosti kada je rast i razvoj bebe u pitanju: Zaštita od infekcija – Beba se rađa bez sposobnosti da odmah razvije dobar odgovor na infekcije. Zato je majčino mlijeko priroda stvorila kao prvu zaštitu od infekcija. U njemu se nalaze antitijela i biološki aktivne ćelije (limfociti, makrofazi i leukociti), koji obezbjeđuju pasivnu zaštitu novorođenčeta i dojenčeta u prvim mjesecima života. Majčino mlijeko sadrži i neimunološke zaštitne faktore (laktoferin, bifidogeni faktor, lizozim, nezasićene masne kiseline).

TRUDNOĆA I POROĐAJ - Psihofizička priprema trudnice za porođaj i majčinstvo

Šta beba dobija dojenjem – Bebe koje su dojene imaju bolji psihomotorni razvoj, emocionalni i socijalni razvoj a primjećeno je da postoji veza i s višim stepenom inteligencije. Odbrambena reakcija u infekcijama je jača, a imunološki odgovor na vakcine bolji. Kakvu korist ima mama koja doji – Hormon koji se luči prilikom dojenja kontrahuje matericu i dovodi do prestanka krvarenja poslije porođaja. Dojenje smanjuje rizik od pojave karcinoma dojke i jajnika, a postporođajna depresija je mnogo rjeđa. Brži je fizički oporavak od porođaja te vraćanje na tjelesnu težinu prije trudnoće brže ide kod majki koje doje.

10.2. Položaj bebe na dojci Takozvani prihvat dojke, odnosno položaj bebe na dojci, ključni je uslov za uspješno dojenje, ali postizanje pravilnog položaja, osobito u početku dojenja, zahtijeva mnogo truda i strpljenja. Treba obratiti pažnju na ispunjenje nekoliko osnovnih preduslova koji će osigurati uspješno dojenje: •• opustite se i udobno smjestite u sjedećem, ležećem ili bilo kojem drugom položaju koji je ugodan vama i bebi •• bebu držite tako da su njena glava, vrat i tijelo u istoj ravnini i da je uvijek okrenuta prema vašem licu •• nosić treba biti u razini bradavice, a usta malo ispod bradavice •• bebinu usnicu dodirnite bradavicom i pričekajte da široko otvori usta •• nježnim, ali odlučnim pokretom prinesite bebu na dojku: nemojte pomicati sebe ili dojku prema bebi, nego pomaknite bebu prema dojci •• bebu prilikom dojenja treba obuhvatiti ne samo bradavicu nego i areol •• ako beba plače, najprije je trebate umiriti jer je tokom plača jezik uvučen u usnu šupljinu pa beba ne može pravilno prihvatiti dojku

Na ovaj način beba neće dobiti dovoljno mlijeka, a dojenje će vjerovatno biti bolno za majku

Ovo je dobar položaj za dojenje i ne bi trebao biti bolan

10. DOJENJE

10.3. Njega dojke poslije porođaja Svaka porodilja treba obavezno nositi grudnjak koji je ne steže. Koža oko bradavice luči prirodnu masnoću tako da kreme i losioni nisu potrebni. Porodilja poslije dojenja treba mlakom vodom da opere bradavicu i posuši je. Najvažnije je majku upozoriti da obavezno pere ruke prije podoja jer su one izvor infekcije.

Zastojna dojka Dojke prepune mlijeka izazivaju veliku nelagodnost. Mlijeko se nakuplja u alveolama. Nekad je pritisak na alveole tako snažan da potiskuje mlijeko u kapilarni sistem vezivnog tkiva. Pokreće se imuni sistem majke, raste temparatura i puls, pojavljuje se groznica a na dojci bolna i crvena mjesta. Ovaj proces može biti generaliziran ili lokaliziran. Treba djelovati odmah kod pojave prvih simptoma. Zastoj se može spriječiti efikasnim, čestim i pravilnim dojenjem. Pred podoj stavljati tople komprese. Nakon dojenja staviti hladne obloge da bi se umanjio protok krvi i smanjili bolovi. To je ujedno i preventiva za upalu dojke. Kod ranjivih bradavica treba primijeniti pravilnu tehniku dojenja. Tretman: Kod manjih teškoća može se izvršiti ručno izdajanje mlijeka ili izdajanje pumpicom. Izdajanje se vrši s jednom ili dvije ruke. Prethodno oprati ruke i izvršiti masažu dojke.

Prevencija i terapija mastitisa Mnogi problemi u vezi s dojenjem povezani su s nepravilnom tehnikom dojenja. Ukoliko se ne riješi zastojna dojka, nastupa mastitis. Mikroorganizmi se obično unose putem naprsle bradavice. U ranoj infekciji simptomi su slični simptomima gripe. To je stanje bola, umora i temperature. Liječenje: Nastaviti što češće dojiti. Stavljati hladne obloge između podoja a tople neposredno pred podoj. Provjeriti tehniku dojenja i ispraviti greške. Ukoliko se stanje ne popravi, uključiti antibiotike po preporuci ljekara. Kada majka iz objektivnih razloga ne može dojiti (količina njenog mlijeka ne zadovoljava potrebe dojenčeta; patološki uzroci kod kojih treba prekinuti dojenje, kada dojenje uprkos majčinim nastojanjima nije uspješno itd.), najbolja je zamjena za dojenje upotreba zamjenske mliječne hrane, a ne kravljeg mlijeka. Dojenje se preporučuje barem do navršene 1. godine, a nakon 1. godine dok to žele majka i dijete. Nema gornje granice trajanja dojenja.

TRUDNOĆA I POROĐAJ - Psihofizička priprema trudnice za porođaj i majčinstvo

10. DOJENJE

SAVJETI SRETNOM TATI Trka i panika vam neće pomoći prije pripreme za odlazak u porodilište po majku i bebu. Kako biste izbjegli stres pročitajte par savjeta u nastavku i budite spremni za taj dan. Ukoliko neke kućne poslove niste nikada radili, tada možete uvijek u pomoć pozvati mamu, sestru ili punicu. Budite prije svega smireni i razumni. Nekoliko korisnih savjeta za tate: •• dođite na vrijeme u porodilište po mamu i bebu •• donesite joj svu potrebnu odjeću i potrepštine (vaša supruga je sigurno sve pripremila prije odlaska u porodilište, ako nije, uzmite olovku i papir - neka vam izdiktira) •• skuhajte neku supicu (bake će pomoći, bilo uživo, ili telefonskim savjetom) •• presvucite posteljinu na krevetu i promijenite ručnike (prljavi veš operite i ispeglajte) •• dobro prozračite stan prije odlaska u bolnicu (bebi ne treba temperatura veća od 22°C) •• operite automobil, pogotovo iznutra.

TRUDNOĆA I POROĐAJ - Psihofizička priprema trudnice za porođaj i majčinstvo

2011/12

Bosnia andhHerzegovina’s C oice

11. MAJKA I BEBA KOD KUĆE

11.

MAJKA I BEBA KOD KUĆE

Po izlasku majke i bebe iz porodilišta potrebno je poslati tačnu adresu porodilje u primarnu zdravstvenu zaštitu kako bi u prvih 24 sata došla patronažna sestra. Patronažna služba podrazumijeva nastavak pružanja njege i savjeta porodilji po izlasku iz porodilišta. Patronažna posjeta ima poseban značaj za porodilju, jer se bazira na unapređenju što boljeg odnosa između majke i bebe. Bitna je iz razloga što se zdravstvena zaštita provodi u kućnom okruženju. Najbitnije je da patronažna sestra svojim znanjem, stručnošću i profesionalnošću zadobije povjerenje porodilje. Posjeta patronažne sestre obuhvata: •• Dolazak na kućnu adresu. •• Upoznavanje s porodiljom. •• Uzimanje anamneze, kako je protekla trudnoća, da li je koristila neku terapiju tokom trudnoće, da li je pohađala kurseve psihofizičke pripreme za trudnice, kako je protekao porod, uzimanje osnovnih podataka sa otpusnice, pranje ruku i potom pristupanje pregledu porodilje.

Pregled porodilje Sveobuhvatni pogled na stanje u kojem se porodilja nalazi.

Pregled dojki Sastoji se od palpacije obje dojke da se vidi da li je mlijeko nadošlo te se gledaju brada vice.

Pregled epiziotomije Epiziotomija je hirurški način da se međica (dio tkiva između vagine i analnog otvora) zaštiti od nekontrolisanog pucanja. Babica ili doktor koji porađa, u trenutku pritiska glavice na tkivo međice procjenjuje hoće li uspjeti da zaštiti međicu, i ako ne, onda se vrši epiziotomija. Rez na koži i potkožnom tkivu se radi u dužini od nekoliko centimetara koso i prema van. Patronažna sestra prilikom posjete porodilji obavezno pregleda epiziotomiju. Tretiranje epiziotomije: •• Često pranje i tuširanje mlakom vodom.

TRUDNOĆA I POROĐAJ - Psihofizička priprema trudnice za porođaj i majčinstvo

•• Redovno mijenjanje uložaka od prirodnih vlakana, najbolji su vata s gazom, jer svaki drugi uložak potiče i stvara toplotu koja može dovesti do infekcije. •• Od sredstava za pranje koristiti PH neutralna sredstva koja ne nadražuju kožu.

Prevencija infekcije epiziotomije Ukoliko se javi infekcija, porodilja osjeća bol, pečenje i nelagodu. Obično dolazi do rašivenosti vanjskog sloja konaca. Ako se na vrijeme ne reaguje, može se proširiti i na dublje slojeve. U tim slučajevima epiziotomija se ispire 3%-tnim hidrogenom te se stavljaju obloge od 3%-nih acidi-borika, koje se drže 30 minuta. To se ponavlja tri puta dnevno. Porodilji savjetovati da poslije ovog tretmana izlaže epiziotomiju vazduhu. Ukoliko se stanje ne smiri, stavljati obloge od 1%-nog rastvora Rivanol - drže se 5 - 10 minuta. Ako se tome pridruži visoka temperatura vezana za epiziotomiju, porodilju uputiti ginekologu.

Porod završen carskim rezom Ako se porodilja previja u kući, patronažna sestra vrši sljedeće radnje: •• pere ruke •• namješta porodilju da legne •• stavlja sterilne rukavice •• lagano odlijepi flaster i odstrani gazu s rane •• gleda da li je rana crvena, upaljena, vlažna. Ako je rana suha, previja se sterilnom gazom (u drugim slučajevima šalje se ginekologu)

11. MAJKA I BEBA KOD KUĆE

Savjet o ličnoj higijeni Žena kao trudnica mora imati izgrađen stav o pravilnom održavanju lične higijene. Održavanje lične higijene u postporođajnom dobu od velike je važnosti, kako za majku, tako i za bebu. Biti uredna i njegovana znači dati poštovanje samoj sebi. Iako se porodilja osjeća iscrpljeno poslije poroda, ona mora smoći snagu ili uz pomoć ukućana poraditi na sebi. Održavanje higijene podrazumijeva smanjen rizik od infekcije, a ujedno potpomaže boljem fizičkom i psihičkom stanju majke. Po izlasku iz porodilišta, porodilju treba da čeka spremljena prozračna soba u kojoj će boraviti s bebom. Redovno tuširanje i održavanje oralne higijene. Treba nositi pamučni veš i redovno mijenjati uloške. Kod poroda završenog carskim rezom, tuširanje se odgađa, porodilja samo briše tijelo, vodeći računa da ne pokvasi ranu.

Savjet o ishrani porodilje Ishrana mora biti bazirana na što većem i raznovrsnom odabiru namirnica potrebnih da zadovolje dnevne potrebe majke i bebe. Savjetuje se da hrana obiluje žitaricama koje su bogate vlaknima, svježim voćem, povrćem i mliječnim proizvodima.

TRUDNOĆA I POROĐAJ - Psihofizička priprema trudnice za porođaj i majčinstvo

Hrana koja sadrži kiseline (konzervirano povrće i voće), suhomesnati proizvodi koji imaju veću količinu soli, gazirana pića ili prevelike količine slatkiša mogu kod porodilje izazvati probleme s poremećajem probave, regulacijom stolice i, što je najbitnije, preko mlijeka mogu izazvati grčeve kod bebe. Tokom dojenja porodilja mora voditi računa o dovoljnom unosu proteina, masti, ugljikohidrata, vitamina i minerala. Majčino mlijeko je obogaćeno svim ovim sastojcima pa, i ako majka nema dovoljan unos ovih komponenti, beba koja doji dobiće sve što joj je potrebno preko mlijeka. Svakako porodilja treba da unosi dovoljnu količinu tečnosti.

Dodatni savjeti! Porodilja mora imati dovoljno sna, odmora i pomoć u kućnim poslovima. Obavezno je nošenje laganog steznika poslije poroda, čak i nakon sekcije, jer on potpomaže trbušne mišiće koji su izuzetno rastegnuti. Treba savjetovati ženi da radi Kegelove vježbe nakon poroda, koje se sastoje u tome da se izazove kontrakcija mišića karličnog dna, stezanja mišića kao da se prekida mlaz mokrenja u trajanju 5 - 8 sekundi, a nakon 10 sekundi ponoviti kontrakciju. Vježbe izvoditi u seriji 5 - 10 kontrakcija nekoliko puta na dan, a kada porodilja osjeti da su mišići čvršći pojačati dužinu kontrakcija i broj vježbi. Upozoriti porodilju da ne koristi tampone bar šest nedjelja poslije poroda, zbog mogućnosti unosa infekcije.

11.1. Pregled novorođenčeta Koža novorođenčeta Tanka je i bez sloja epiderma, prekrivena bijelom sirastom masom koja se skida pri prvom kupanju. Obrisana koža kod novorođenčeta je ružičasta ili crvena. Koža novorođen četa pokrivena je nježnim bjeličastim maljama koje otpadaju krajem prve nedjelje. Bebina koža sadrži veću količinu vode, manje kolagena, a lojne, znojne i tzv. žlijezde mirisnice u potpazušnoj jami nedovoljno su razvijene. Jačanjem epiderma razvija se zaštitni plašt koji kožu štiti od hemijskih i mehaničkih oštećenja, ali i od prodora mikroorganizama.

Otoci na sisicama bebe Javljaju se zbog prolaska majčinih hormona preko posteljice. Otok se pojavi u prvih 2 - 3 sedmice po rođenju. Sisice su tvrde, otečene i bolne. Otoci za par dana nestaju. U suprotnom, bebu odvesti pedijatru.

11. MAJKA I BEBA KOD KUĆE

Obrada pupka Po izlasku iz porodilišta i pri prvom pregledu bebe, patronažna sestra mora pravilno i stručno obaviti pregled i obradu pupka. U slučaju nestručnosti ili nepravilnog pregleda može doći do upale i infekcije. Uredan pupak podrazumijeva suhoću pupčanika bez propratnih promjena, kao što su vlaženje i krvarenje.

Pregled genitalija Kod dječaka prepucium (kožni nabor) se može prevući preko vrha penisa kod samo 4% novorođenčadi. Zato ne treba naglo prevlačiti kožicu preko vrha penisa, već pri kupanju samo malo ogoljavati vrh i to bez primjene sile. Skrotum (testisna vrećica) relativno je velika, posebno neposredno po rođenju. Dugotrajni otok razlog je da se uputi pedijatru zbog moguće hernije. Testisi su po rođenju spušteni u kesice, a ukoliko to izostane treba sačekati nekoliko mjeseci kada će ljekar preporučiti daljnji tretman. Genitalni organi kod djevojčica po rođenju normalno su razvijeni, a ponekad otečeni usljed dejstva majčinih hormona. Taj otok nestaje za 2-3 nedjelje. Nije rijetkost da iz vagine, pod uticajem majčinih hormona, izlazi bjeličast, a nekad i sukrvav iscjedak. To menstrualno krvarenje novorođenčeta je bezazleno, traje nekoliko dana, a liječenje nije potrebno.

TRUDNOĆA I POROĐAJ - Psihofizička priprema trudnice za porođaj i majčinstvo

11.2. Njega bebe Kupanje bebe Prostorija u kojoj se beba kupa mora biti toplija, temperatura 25 - 26 stepeni. Temperatura vode je 36 - 37 stepeni. Prije kupanja majka priprema odjeću i pelene, kao i kozmetiku koja joj je neophodna. U kadu se naspe voda, beba se skine i oprezno spusti. Vrat i glavica bebe su podignuti i pridržavaju se lijevom rukom. Na desnu ruku navuče se rukavica od frotira, stavi neutralni šampon i bebu lagano trlja od glave prema nogama. Kada se to završi, beba se polije vodom iz posude pazeći da voda ne uđe u uši. Beba se zavija u raširen peškir i tapkanjem se posuši. Posebno paziti na nabore da ne ostanu mokri. Stavlja se tanak sloj kreme koja se dobro utrlja u kožu bebe. Velike naslage kreme mogu dovesti do ojeda. Obratiti pažnju da se namažu nabori (iza uha, vrat, pazuh, prepone, noge). Beba se obuče i stavi se kapica koja se drži dva sata. Svejedno je u koje se doba beba kupa, bitno je to raditi često. Pri pranju glave uvijek treba dobro oprati tjeme da ne dođe do razvoja tjemenjače. Preventivno se, poslije kupanja, kosa četka mekanom četkicom od prirodnih vlakana u pravcu suprotnom rastu korijena kose. Ako se već pojavila, naveče namazati glavicu pro kuhanim i ohlađenim jestivim uljem, staviti pamučnu kapicu preko noći i svaki dan poslije kupanja ponavljati četkanje. Uši se čiste suhom gazom, mijenjajući je koliko je potrebno. Oči se poslije kupanja operu s malo prokuhane vode ili fiziološke otopine. Upotre bljavaju se tamponi gaze za svako oko posebno, idući od vanjskog dijela prema unutra. Ne smije se trljati i dva puta prijeći po istom mjestu. Nos se čisti tamponima od gaze namočene u prokuhanu vodu i to posebnim tampo nima za svaku nosnicu. Nokti se podsijecaju 1 - 2 puta sedmično makazicama sa zaobljenim vrhom, koje se obavezno dezinfikuju. Nokti ruku sjeku se okruglo, a nogu ravno. Genitalije se kod djevojčica čiste malim tamponima od vate, natopljenim toplom vodom, i to sprijeda prema straga u jednom potezu. Vata se baca i uzima druga. Kod dječaka treba navući kožicu prepuciuma preko glavića, očistiti kamilicom i kožicu vratiti, kako ne bi došlo do zastoja cirkulacije.

11. MAJKA I BEBA KOD KUĆE

Bebi masaža Masaža je jako dobar način da se majka dodatno zbliži sa svojom bebom. Opuštajuća masaža pomaže kod probave i lakšeg spavanja vaše bebe. Masaža može postati jedan od najljepših trenutaka koje ćete vi i vaša porodica moći provesti s vašom bebom.

Odjeća Odjeća za bebu mora biti od prirodnog materijala (pamuk, vuna). Treba da bude praktična i da se lako održava. Beba treba da je utopljena i obučena prema godišnjem dobu. Previjanje bebe 5 - 6 puta na dan. Pravilno povijanje smanjuje rizik iščašenja kukova. Majke su obično zabrinute jer tek rođene bebe imaju krive noge. Kosti se izravnavaju tek kasnije, kad mišići ojačaju, a pre duslov za jačanje mišića je slobodna kretnja nogama. Nesmetane kretnje nogama i rukama kod bebe povećavaju cirkulaciju krvi, što omogućava pravilno jačanje mišića i kostiju.

Oblačenje bebe Oblačenje zavisi od godišnjeg doba. Odjeća bebe mora biti od pamuka kako bi propuštalo vazduh sve do kože da se tijelo bebe zrači. Novorođenčetu se ne stavlja kapica kada je u kući, samo ukoliko izlazi van. Previjanje bebe se čini prije obroka, jer će u suprotnom beba povratiti podojenu hranu.

Prostorija u kojoj beba boravi Beba treba da bude u prostoriji koja je najprozračnija i najsvjetlija. Normalna temperatura treba biti 18 - 20 stepeni. Prostoriju treba češće provjetravati. Dobro bi bilo da soba nema previše prostirača, jer se u njima zadržava prašina. Često je čistiti i držati urednom.

TRUDNOĆA I POROĐAJ - Psihofizička priprema trudnice za porođaj i majčinstvo

Krevet Novorođenče treba da spava samo u svom krevetiću ili kolijevci. Strane krevetića su pokrivene pamučnom zavjesom koja ga štiti od propuha. Rešetke na krevetiću ne smiju biti previše razmaknute da beba ne bi provukla glavu kada bude veća. Stranice kreveta mogu se pokretati prilagođavajući ih uzrastu bebe. Dušek treba da bude tvrd i ravan da bi spriječili deformitet kičme kod bebe. Dušek se pokrije nepromočivom plahtom, preko ide navlaka, a zatim gornja plahta. Prekrivač za bebu treba da je lagan i topao.

Mliječni zubi U usnoj duplji prvi mliječni zubi se najčešće pojavljuju u intervalu od 6. do 8. mjeseca života. Sa godinu dana beba obično ima sve mliječne sjekutiće. Kompletna mliječna denticija formira se oko treće godine i čine je osam sjekutića, četiri očnjaka i osam kutnjaka. Ukoliko se šest mjeseci poslije normalnog vremena nicanja zub ne pojavi u usnoj duplji, smatra se da se radi o zakašnjelom nicanju (dentitio tarda). Mliječni zubi imaju višestruko važnu funkciju. Oni čuvaju mjesto za svoje nasljednike, podstiču normalan rast i razvoj vilica, omogućavaju žvakanje i tako obezbjeđuju normalne uslove za dobru probavu. Takođe, učestvuju u stvaranju glasova, a samim tim i u razvoju jasnog i razumljivog govora. Treba napomenuti da mliječni zubi mnogo doprinose estetskom izgledu lica. Važna činjenica je da zdravi mliječni zubi omogućavaju svojim nasljednicima, stalnim zubima, da niknu u zdravom okruženju. Stalni zubi počinju nicati u šestoj godini. Dijete s 14 godina ima svih 28 zuba (umnjaci niču poslije 20. godine). Zdravi zubi uljepšavaju svaki osmijeh i indirektni su pokazatelj višeg stepena zdravstvene kulture roditelja. Zubi niču zdravi i mogu ostati zdravi cijeli život. Koliko dugo će biti

11. MAJKA I BEBA KOD KUĆE

zdravi zavisi samo o vama, jer su roditelji odgovorni za zdravlje zuba svoje djece. S nicanjem zuba u usnoj duplji dolazi do promjene oralne mikroflore jer se pojavljuju mikroorganizmi kojima su zubi primarno stanište (Streptococcus sanguis, Streptococcus mutans i Actinomyces viscosus). Ovi, ali i svi ostali mikroorganizmi dio su normalne, fiziološke flore usne duplje i ako su pod kontrolom ne mogu naštetiti organizmu. Nicanje mliječnih zuba u ustima bebe najčešće izazove radost svakog roditelja. Međutim, nakon „kratkotrajne euforije“ ovi zubi kod većine beba postaju uzrok bola, otoka, infekcije i dodatnih komplikacija. Komplikacije oboljenja zuba (caries) često dovode do pojave jakog bola i patnje, te se tako umanjuje kvalitet života kod pacijenata svih uzrasta, a posebno kod djece. I samo dijete koje se bez ustezanja osmjehuje mnogo je društvenije i emocionalno slobodnije.

Higijena usne duplje novorođenčeta S higijenom usne duplje treba da se započne odmah po rođenju bebe, tj. još prije izbijanja prvih mliječnih zuba. Većina roditelja pod oralnom higijenom podrazumijeva samo pranje zuba, pa se iz tog razloga oralna higijena bebe često zapostavlja. Idealna hrana za novorođenče je majčino mlijeko. Svaka majka treba da vodi računa o higijeni bradavica prije dojenja, a isto tako mora paziti i na higijenu usne duplje bebe nakon

TRUDNOĆA I POROĐAJ - Psihofizička priprema trudnice za porođaj i majčinstvo

dojenja. Bez obzira na to ima li beba zubiće ili ne, neophodno je ukloniti ostatke hrane iz njenih usta. Najbolje je čistom gazom natopljenom u blagi rastvor sode bikarbone ili samo u čistu prokuhanu vodu, prebrisati desni, jezik i sluzokožu lica poslije obroka. U apoteci se može naći specijalno prilagođena gaza za ovu namjenu. Ako se higijena sluzokože usne duplje ne provodi redovno, bebe su izložene riziku da se pojavi oboljenje koje se naziva soor ili mliječac. Ovo oboljenje se manifestuje u vidu bijelih naslaga na jeziku i nepcu, a izaziva ga gljivica Candida albicans. Candida albicans je inače sastavni dio fiziološke oralne mikroflore i kada je pH neutralan ne dovodi do patoloških promjena. Međutim, svako mlijeko dovodi do nastanka nešto kiselije sredine koja pogoduje bržem rastu i razvoju ove gljivice koja u takvim uslovima ispoljava svoja negativna svojstva. Nicanje zubića najčešće prolazi bez ikakvih problema, mada ponekad može da bude neprijatno za bebu. Nicanje zuba najčešće se poklapa s početkom lučenja pljuvačnih žlijezda. U ustima se stvara veća količina pljuvačke koju beba još uvijek ne zna progutati, tako da se ona slijeva niz usta jer nastaje hipersalivacija. Na mjestu gdje će se pojaviti zub javlja se svrbež i crvenilo desni, pa beba gura ruke ili nečiste predmete, čime se u organizam mogu unijeti infekti. Upravo to je razlog zbog koga se može javiti temperatura, proljev i povraćanje. Prolazak kroz ovu fazu u odrastanju mališana može se olakšati nježnom masažom desni. U apoteci se takođe mogu kupiti razne glodalice koje će svakako pomoći masaži, a uz to se mogu koristiti i gotovi preparati (u vidu kapi ili gela) koji će lagano anestezirati mjesto nicanja, pa čak i djelovati protivupalno. Čim se pojave prvi zubići, treba pristupiti njihovom redovnom čišćenju. Veoma je važno svakodnevno ukloniti naslage sa zuba (dentalni plak). Dentalni plak je uvijek prisutan

11. MAJKA I BEBA KOD KUĆE

na zubima jer se stvara nekoliko minuta nakon pranja i najčešće je nevidljiv. U toj početnoj fazi nije opasan po zdravlje zuba ali, ukoliko se ne ukloni, prelazi u fazu kada može ugroziti zdravlje zuba. Osnovni sastojak dentalnog plaka su mikroorganizmi koji, kada se namnože u velikom broju, dovode do oboljena zuba - karijesa. Za djecu su preporučljive mekane četkice s većim brojem vlakana. Četkicu treba mijenjati svaka četiri mjeseca jer se redovnom upotrebom njena vlakna troše i deformišu. Kako djeci od 2,5 do 3 godine još nije razvijen refleks za ispljuvavanje, pastu za zube nije neophodno koristiti. Međutim, s tri godine djetetu su iznikli svi mliječni zubi i od tada pa do šeste godine potrebno je koristiti pastu koja sadrži do 500 ppmF. U periodu od 6. do 12. godine djeca treba da koriste pastu za zube koja sadrži do 1000 ppmF. Konac za zube djeca ne treba da upotrebljavaju do 10. godine života. Važno je napomenuti da roditelji peru zube svojoj djeci, jer djeca do polaska u školu nisu u stanju sama adekvatno oprati zube. I nakon tog perioda roditelji moraju kontrolisati i, po potrebi, korigovati pranje zuba sve dok se u potpunosti ne razviju manuelne sposobnosti djeteta. Obično se kaže da kada dijete zna samo zavezati pertle, tada je i sposobno samo oprati zube. Potrudite se da pranje zuba bude ugodno za djecu, kako bi sa radošću usvojila tu pozitivnu naviku. Ako se ne uklone, mikroorganizmi dentalnog plaka će dovesti do oboljenja zuba kao i oboljenja mekih tkiva. Karakteristike karijesa mliječnih zuba su rano pojavljivanje, brzo i lako širenje, kao i brzo te često nastajanje komplikacija.

TRUDNOĆA I POROĐAJ - Psihofizička priprema trudnice za porođaj i majčinstvo

12. MATIČNE ĆELIJE

12.

MATIČNE ĆELIJE

Bolje ih je imati, a ne trebati, nego trebati, a nemati ih. 12.1. Matične ćelije - dar prirode Matične ćelije, kao temelj ljudskog života, imaju nezamjenjivu i suštinsku ulogu u razvoju i opstanku cjeloku pnog organizma, kako kod bebe, tako i kod odraslih osoba. Moć proizvođenja različitih specijalizovanih ćelija čini ih tako jedinstvenim i moćnim u terapijskoj primjeni u medicini. Tokom trudnoće roditelji, a posebno buduće majke, donose mnogobrojne važne odluke vezane za zdravlje novog člana porodice, kako u djetinjstvu tako i u kasnijem dobu. Jedna takva odluka je pohranjivanje bebinih matičnih ćelija uzetih iz krvi i tkiva pupčane vrpce.

Ovo je mogućnost koja se pruža samo jednom u životu i to odmah nakon porođaja! Važnost pupčane vrpce za razvoj bebe je esencijalna i kao takva predstavlja izvor i poveznicu s majkom. Revolucionarno otkriće bogatstva koje sadrži pupčana vrpca omogućilo je liječenje desetine teških oboljenja. Možemo reći da nam je ona korisna i neophodna za čitav život. Devet mjeseci pupčana vrpca igra životnu ulogu u brizi o zdravlju djeteta. Cryo-Save Vam omogućava produženje ove uloge do kraja života. Čuvajući krioprezerviranu pupčanu vrpcu i matične ćelije iz krvi pupčane vrpce, budući roditelji se opredjeljuju za poseban vid staranja o budućem zdravlju svoga djeteta. Već danas je moguće liječiti preko 70 oboljenja pomoću matičnih ćelija, a napredak u medicini širi lepezu mogućih terapija u kojima se one mogu koristiti iz dana u dan.

TRUDNOĆA I POROĐAJ - Psihofizička priprema trudnice za porođaj i majčinstvo

12.2. Nekoliko bitnih razloga za čuvanje matičnih ćelija •• Matične ćelije se već koriste u liječenju mnogih bolesti: leukemije, metaboličkih pore mećaja, poremećaja imunog sistema i dr. •• Matične ćelije mogu da se koriste za regeneraciju ošteće nih tkiva u našem tijelu. •• Cryo-Save sarađuje sa naučnicima koji su pretvorili matične ćelije iz pupčane vrpce i iz krvi iz pupčane vrpce u mnoga tkiva kao što su: jetra, pankreas, nervna tkiva, kičma, hrskavica, a trenutno su u toku mnoge studije u ovoj oblasti. •• Prema dosadašnjim iskustvima, s razlogom očekujemo kako će se terapije matičnim ćelijama još brže razvijati. •• Postoji velika vjerovatnoća da se matičnim ćelijama vaše bebe mogu liječiti i njegovi srodnici, braća, sestre, roditelji... •• Matične ćelije iz pupčane vrpce imaju karakteristike koje su jedinstvene, a to je da su one „mlade“, „svježije“ i „naivnije“, i kao takve pogodnije su i korisnije za terapijsko liječenje.

12.3. Krv iz pupčane vrpce – baza neonatalnih matičnih ćelija •• Krv koja se nalazi u pupčanoj vrpci je veoma bogata matičnim ćelijama. •• Matičnim ćelijama izdvojenim iz krvi pupčane vrpce do sada je tretirano više od 25.000 ljudi širom svijeta s raznim bolestima krvi. •• Matične ćelije izdvojene iz krvi pupčane vrpce koriste se za liječenje leukemija, anemija, bolesti imunog sistema, a svakodnevan je napredak u liječenju i mnogih drugih bolesti, što dokazuju kliničke studije svake godine.

12. MATIČNE ĆELIJE

•• Uzimanje uzorka krvi iz pupčane vrpce je potpuno bezopasno i bezbolno, traje manje od tri minute, nema nikakvog rizika ni za majku ni za bebu i ne ometa prirodan tok poroda. •• Porod je jedinstvena prilika da uzmete i sačuvate matične ćelije iz krvi pupčane vrpce vašeg djeteta.

12.4. Bogatstvo tkiva pupčane vrpce •• Fizička veza između majke i bebe u trudnoći (pupčana vrpca) je bogat izvor matičnih ćelija koje se nazivaju mezenhimalne matične ćelije (MSC). •• MSC imaju mogućnost da pomognu u regeneraciji oštećenih organa i tkiva. •• Uzimanje uzorka tkiva pupčane vrpce je potpuno bezbolan i bezopasan proces, kako za majku tako i za bebu. •• Cryo-Save je prva banka matičnih ćelija koja je ponudila uslugu pohranjivanja tkiva pupčane vrpce i do sada je u Cryo-Save-u pohranjen najveći broj uzoraka tkiva pupčane vrpce. •• Porod je jedinstvena prilika da uzmete i sačuvate uzorak tkiva pupčane vrpce vaše bebe.

12.5. Cryo-Save: najsigurnija evropska i svjetska porodična banka matičnih ćelija Cryo-Save je vodeća evropska i svjetska porodična banka matičnih ćelija, u kojoj je pohranjen najveći broj uzoraka matičnih ćelija u Evropi i svijetu. Od svih porodica iz BiH koje su sačuvale matične ćelije svoje djece, preko 95% je svoje povjerenje ukazalo upravo Cryo-Save-u i sačuvalo matične ćelije svoje djece u Cryo-Save-u. Cryo-Save je društveno odgovorna kompanija i jedina banka koja ima Program besplatnog porodičnog pohranjivanja, za one porodice koje očekuju prinovu, a imaju u porodici nekoga ko boluje od bolesti koja se može liječiti matičnim ćelijama. Do kraja mjeseca maja 2013. godine, 40 porodica, iz svih krajeva BiH, su dobile potpuno besplatno pohranjivanje matičnih ćelija. Ovaj broj je iz mjeseca u mjesec sve veći. Cryo-Save ni u kojim slučajevima ne zaleđuje krv već isključivo izdvaja i čuva matične ćelije.

TRUDNOĆA I POROĐAJ - Psihofizička priprema trudnice za porođaj i majčinstvo

Iskustvo i pouzdanost: Cryo-Save je, prema svojim zvaničnim rezultatima rada, vodeća evropska i svjetska porodična banka matičnih ćelija, sa najvećim iskustvom i brojem pohranjenih uzoraka u Evropi. Od ukupnog broja sačuvanih uzoraka iz Bosne i Hercegovine preko 95% uzoraka je pohranjeno u Cryo-Save-u. Kvalitet: Najveći standardi se primjenjuju u procesuiranju, pohranjivanju i sigurnosti čuvanja matičnih ćelija vaše bebe. Zvanično smo akreditovani od strane adekvatnih i uvaženih agencija, organizacija i udruženja: FAGG, Ministarstva zdravlja Kraljevine Holandije, Swissmedic, WHO-GMP, AABB, ISO, Paul Ehrlich Institut, Cord Blood Europe. Sebi uvijek postavljamo najviše standarde kvalitete koje poznaje savremeni svijet. Vrhunske laboratorije u Belgiji, Njemačkoj, Dubaiu, Indiji i Južnoj Africi. U svim laboratorijama je obezbjeđeno automatizovano procesuiranje sa dvostrukim sistemom pohranjivanja. Stabilnost: Cryo-Save je finansijski stabilan u šta se svi mogu uvjeriti, jer je javna kompanija, čije su dionice izlistane na EURONEXT berzi u Amsterdamu koja je dio New York Stock Exchange. Korist: Uzorci sačuvani u Cryo-Save-u su prihvatljivi u svim akreditovanim klinikama koje se bave liječenjem matičnim ćelijama u svijetu, što pokazuju mnogi uzorci koji su dosada iskorišteni za razna oboljenja. Pristupačna cijena u odnosu na kvalitet: Cryo-Save je obezbijedio pohranjivanje matičnih ćelija iz pupčane vrpce na minimalni period od 20 ili 25 godina po najvećim standardima kontrole i monitoringa, po odličnoj cijeni. Za više detalja posjetite naš web site. Transparentnost u radu: Cryo-Save poziva sve roditelje i zdravstvene radnike da posjete laboratoriju u Belgiji. Mi sve radimo javno i svi poslovni izvještaji su dostupni na www. cryo-save.com. Cryo-Save se jedino i isključivo bavi izdvajanjem i pohranjivanjem matičnih ćelija iz krvi i tkiva pupčane vrpce. Istraživanja: Cryo-Save je jedina banka matičnih ćelija u Evropi koja učestvuje u istraživanjima visokog nivoa kao što su projekti CRYSTAL i HYPERLAB koje podržava i finansira EU. Jedina smo banka matičnih ćelija koja sarađuje sa institucijama EU.

12.6. Cryo- Save: vodeća banka matičnih ćelija u Evropi i svijetu •• Cryo-Save je prisutan u preko 70 zemalja širom Evrope i svijeta. •• Obezbjeđujemo pohranjivanje matičnih ćelija iz krvi i tkiva pupčane vrpce. •• Prisutni na šest kontinenata: Evropa, Azija, Afrika, Sjeverna i Južna Amerika i Australija.

12. MATIČNE ĆELIJE

12.7. FAMILY-PLUS: društveno odgovorni lider u BiH •• FAMILY-PLUS je ekskluzivni i ovlašteni partner Cryo-Save-a za Bosnu i Hercegovinu. •• FAMILY-PLUS od svog osni vanja ulaže u razvoj i edukaciju društva Bosne i Hercegovine o pohranjivanju i značaju matičnih ćelija. •• Na cjelokupnoj teritoriji Bosne i Hercegovine pružamo po dršku u radu škola za trudni ce. •• FAMILY- PLUS je prepoznao značaj psihofizičkih priprema u školama za trudnice, pokre nuo je i realizovao projekat izrade priručnika za psihofizičku pripremu trudnica, kako bi pomogao budućim majkama te ih pripremio za njihovu najljepšu ulogu u životu – majčinstvo. •• Kontinuirano ulažemo u edukaciju i osposobljavanje naših stručnih kadrova, a sve u cilju pružanja najkvalitetnije usluge.

TRUDNOĆA I POROĐAJ - Psihofizička priprema trudnice za porođaj i majčinstvo

13. ZAKLJUČAK

13.

ZAKLJUČAK

Pripremajući se za porođaj, buduća mama saznaje da čitavo tijelo učestvuje u tom činu, da je potrebno da joj u prvom porođajnom dobu mišići budu relaksirani, a da u drugom porođajnom dobu ona svjesno upravlja svojim mišićima. Sve se to, za vrijeme priprema, treba dobro zapamtiti pa umjesto u grču i strahu od porođaja kao nečeg nepoznatog, trudnica u porodilište kreće opuštena i spremna na saradnju s akušerom. Sva saznanja stečena tokom psihofizičke pripreme olakšavaju porođaj. Majka rođenje svoje bebe doživljava svjesno i smireno, ponosna što je sama doprinijela da joj najradosniji trenutak ostane u lijepoj uspomeni.

TRUDNOĆA I POROĐAJ - Psihofizička priprema trudnice za porođaj i majčinstvo

Kancelarija Sarajevo:

Kancelarija Tuzla:

FAMILY-PLUS d.o.o. Patriotske lige 81 (porodilište Jezero) 71 000 Sarajevo Bosna i Hercegovina

FAMILY-PLUS d.o.o. Hamdije Kreševljakovića 61 (zgrada Papagajka) 71 000 Sarajevo Bosna i Hercegovina

FAMILY-PLUS d.o.o. 15. Maja bb (Tržni centar “Sjenjak“) 75 000 Tuzla Bosna i Hercegovina

Ofﬁce: +387 33 555888 Fax: +387 33 555885 Mob: +387 61 474815 +387 61 474816 E-mail: ba@cryo-save.com

Ofﬁce: +387 33 229100 Fax: +387 33 228500 Mob: +387 61 178533 +387 62 556097 E-mail: ba@cryo-save.com

Ofﬁce: +387 35 262030 Fax: +387 35 262029 Mob: +387 61 474814

www.maticnecelije.eu www.cryo-save.com

E-mail: ba@cryo-save.com

Cryo-Save AG Churerstrasse 65B 8808 Pfäfﬁkon SZ Switzerland Tel: +41 55 555 02 56 Fax: +41 55 222 02 59 Email: int@cryo-save.com www.cryo-save.com

TRUDNOĆA I POROĐAJ - Psihofizička priprema trudnice za porođaj i majčinstvo

TRUDNOĆA I POROĐAJ

Psihofizička priprema trudnice za porođaj i majčinstvo