MATIČNE ĆELIJE Informativni bilten o matičnim ćelijama i regenerativnoj medicini, broj 2, april 2012.
PRVI UZORCI POHRANJENI 2009. GODINE
Cryo-Save prva banka matičnih ćelija u BiH Kada je 2009. godine kompanija Cryo-Save došla u Bosnu i Hercegovinu javnost je malo znala o pohranjivanju i upotrebi matičnih ćelija iz krvi i tkiva pupčane vrpce, danas je teško pronaći buduće roditelje koji nisu čuli za pohranu matičnih ćelija.
C
ryo-Save je za nepune tri godine pohranio preko 2.000 uzoraka matičnih ćelija iz BiH. Porodice koje su svoje povjerenje poklonile Cryo-Save-u danas su najbolji svjedoci i edukatori budućih roditelja o značaju pohrane matičnih ćelija. Sada u Cryo-Save dolaze porodice sa informacijama koje su dobile ili potvrdile iz najpouzdanijih izvora - od svojih najbližih i od svojih prijatelja. Za Cryo-Save je to najbolja preporuka, preporuka sretnih i zadovoljnih porodica koje znaju da su
Laboratorije se nalaze u Belgiji, SAD-u, Ujedinjenim Arapskim Emiratima, Njemačkoj, Indiji, Južnoafričkoj Republici i Francuskoj (validacija u toku). Sve matične ćelije iz Bosne i Hercegovine se čuvaju u banci matičnih ćelija CryoSave-a koja se nalazi u Nielu, pored Brisela u Belgiji. Cryo-Save je prva banka matičnih ćelija koja je došla u BiH, nesebično je radila na edukaciji javnosti o značaju matičnih ćelija i omogućila svim porodicama u BiH da
matičnih ćelija uvijek pojavljuju na evropskim tržištima dvije do tri godine nakon Cryo-Save-a, koji je u skoro svim zemljama u kojima postoji uvijek dolazio prvi. Tako je bilo i u BiH. Cryo-Save se isključivo i jedino bavi izdvajanjem, pohranjivanjem i čuvanjem matičnih ćelija, posluje u 43 zemlje svijeta, na četiri kontinenta, uz punu transparentnost i saradnju sa vodećim svjetskim stručnjacima i najpoznatijim univerzitetima i klinikama u Evropi i Americi, uz posjedovanje
napravile pravi izbor i da su osigurale bezbjedniju budućnost za svoje dijete i čitavu porodicu. Cryo-Save je, prema svojim zvaničnim rezultatima rada, vodeća evropska i svjetska banka matičnih ćelija, sa najvećim iskustvom i brojem pohranjenih uzoraka. Ilustracije radi, u Evropi postoji oko 50 banaka matičnih ćelija. Od ukupnog broja sačuvanih uzoraka matičnih ćelija u Evropi, preko 50% uzoraka je pohranjeno upravo u Cryo-Saveu, dakle Cryo-Save ima više pohranjenih uzoraka nego sve ostale banke zajedno što samo po sebi mnogo govori i učvršćuje Cryo-Save kao lidera u ovoj oblasti. Prema podacima kojima raspolažemo, svoje usluge u BiH trenutno nudi sedam banaka matičnih ćelija. Od ukupnog broja sačuvanih uzoraka iz BiH do sada, preko 95% je pohranjeno upravo u Cryo-Save-u. Cryo-Save čuva uzorke u sedam vrhunski opremljenih laboratorija širom svijeta.
iskoriste jedinstvenu priliku i sačuvaju matične ćelije svoga djeteta neposredno nakon poroda. Da smo čekali i pojavili se u BiH sada, a ne prije skoro tri godine, preko 2.000 porodica bi izgubilo ovu jednstvenu priliku i ne bi imali šansu da sačuvaju matične ćelije svoje djece, a koje će im možda spasiti život. Interesantan je podatak da se neke banke
svih neophodnih certifikata i akreditacija. Sve ovo potvrđuje i garantuje da su matične ćelije pohranjene kod Cryo-Save-a prihvatljive u svim centrima i klinikama za terapije ili liječenja širom svijeta. Sve ovo i još mnogo toga je razlog zbog čega je CryoSave vodeća evropska i svjetska porodična banka matičnih ćelija i što izdvaja CryoSave u odnosu na sve druge banke.
Cryo-Save nudi mogućnost za osnivanje javne banke matičnih ćelija Prije svega, zahvaljujući zakonskim rješenjima u ovoj oblasti, koja su po evropskim standardima donijela i uspostavila resorna entitetska ministarstva zdravlja, kao i trogodišnjim dobrim iskustvima u njihovoj implementaciji, Cryo-Save je zvanično uputio pisma, otvorio mogućnost i ponudio nadležnim zdravstvenim institucijama mogućnost sveobuhvatne saradnje, za
osnivanje i formiranje javne banke matičnih ćelija, prema najvišim tehnologijama i standardima Cryo-Save-a, vodeće evropske i svjetske banke matičnih ćelija, a što bi BiH dovelo u svjetski vrh u ovoj oblasti i omogućilo domaćim stručnjacima i klinikama, ne samo da prate, već i aktivno učestvuju i razvijaju se u oblasti vezane za matične ćelije i regenerativnu medicinu.
NOVA KANCELARIJA U PORODILIŠTU JEZERO
Stručne informacije iz prve ruke FAMILY-PLUS, ekskluzivni i ovlašteni partner Cryo-Save-a u BiH, sada ima tri kancelarije, sa 11 stalno zaposlenih i mrežom saradnika u cijeloj Bosni i Hercegovini
N
akon skoro tri godine prisustva Cryo- domova zdravlja? Save je odlučio da otvori još jednu Svim domovima zdravlja u BiH dostavljeni kancelariju u Bosni i Hercegovini. Nova su naši informativni materijali, poput kancelarija je smještena u prostorijama postera, brošura i flajera. Pored toga, Ginekološko-akušerske klinike (GAK) Kliničkog centra Univerziteta u Sarajevu. FAMILY-PLUS, ekskluzivni i ovlašteni partner CryoSave-a u BiH, sada ima tri kancelarije, sa 11 stalno zaposlenih i mrežom saradnika koji pokrivaju čitavu teritoriju BiH. Zašto nova kancelarija i zašto u porodilištu? „Ovo je još jedan od naših napora da svim trudnicama obezbijedimo pristup infor- Što bliže porodiljama: Nova kancelarija u Sarajevu, Jezero macijama o pohranjivanju matičnih ćeli- edukovali smo 95% doktora iz domova ja. Porodilište u Sarajevu je najmoderni- zdravlja, redovno održavamo s njima je i najveće porodilište u državi i zato komunikaciju i obavještavamo ih o novim smo odlučili da naša kancelarija bude mogućnostima i terapijama matičnim ćeliupravo ovdje. Na taj način ćemo biti bliži jama. To isto važi za većinu privatnih ginekoloških ordinacija. svim trudnicama. S obzirom da se naša prva kancelarija Obezbijedili smo informacije o matičnnalazi u neposrednoj blizini Opšte bol- im ćelijama na svim mjestima na koja nice „Prim. dr. Abdulah Nakaš“, sada dolaze trudnice. smo sigurni da će sve trudnice dobiti Jedna od naših najvažnijih aktivnosti je pravovremenu informaciju“ – kaže otvaranje i pomaganje škola za trudnice, izvršni direktor kompanije FAMILY- koje uglavnom rade pri lokalnim domovima zdravlja ili ginekološkim PLUS, Vedran Mihajlović. Da li ovo znači i proširivanje saradnje klinikama. Projekat obuhvata pomoć i donacije za otvaranje ili ponovno pokresa GAK-om? Cryo-Save ove godine namjerava da pot- tanje 20 škola za trudnice širom BiH, piše ugovore sa svim porodilištima u Bosni čija je vrijednosti oko 300.000 KM. i Hercegovini. U pitanju je sporazum o Kako doprijeti do budućih roditelja u tehničkoj saradnji sa porodilištima kao ref- manjim gradovima? erentnim centrima za prikupljanje uzoraka Štampamo i besplatno dijelimo priručnik „Psihofizička priprema za trudnice“, u matičnih ćelija u transplantacione svrhe. Cryo-Save i GAK imaju jako dobru kojem će sve buduće majke moći pročisaradnju. U prilog tome govori visok procenat ispravno uzetih uzoraka za Od januara 2012. godine kompanimatične ćelije, koji se nalazi iznad prosjeka u zapadnoevropskim zemljama. Za ja FAMILY-PLUS, ekskluzivni i transplantaciju matičnih ćelija od ovlašteni partner Cryo-Save-a za vitalnog značaja su kvalitet i volumen Bosnu i Hercegovinu, posluje na uzorka. Sve počinje neposredno nakon novoj lokaciji koja se nalazi poroda kada doktori prikupljaju uzorke neposredno pored dvorane Borik i krvi i tkiva. Najvažnije je da se uzorci Mercatora na adresi Aleja Svetog uzmu u sterilnim uslovima i da količina Save 59 u Banjoj Luci. Novi prosbude što je moguće veća. Želimo se zahvaliti svom osoblju tor je vrlo jednostavno pronaći Klinike na njihovoj profesionalnosti i zahvaljujući reklami koju možete brizi da svaki uzorak bude ispravno uzet. vidjeti na slici. Šta je sa ostalim ustanovama poput
tati osnovne informacije o trudnoći, kako da se pripreme za porod, šta da rade u prvim danima nakon dolaska bebe. Potrudit ćemo se da ovaj priručnik dobije što je moguće više roditelja, a dijelit ćemo ga besplatno po svim gradovima i bit će dostupan u elektronskoj verziji na www.maticnecelije.eu. Tu svakako treba spomenuti i druženja koja redovno organizujemo, u 30 manjih gradova u BiH, sa roditeljima koji su zainteresovani za pohranjivanje matičnih ćelija. Ipak, ponovo moramo istaknuti da su doktori-ginekolozi veoma važni u procesu informisanja trudnica o pohrani matičnih ćelija. Mi smo im zahvalni u ime svih roditelja i trudnica i stojimo im na raspolaganju u svakom pogledu – od redovnog informisanja do izrade brošura.
Nova kancelarija od velikog značaja Prim. dr. Kerim Begić, direktor Akušerske discipline Klinike za ginekologiju i akušerstvo UKC Sarajevo, kaže da je njemu i svima sa ove klinike veoma drago i značajno što Cryo-Save otvara kancelariju u prostorijama njihovog porodilišta. „Interesovanje za pohranjivanje matičnih ćelija poraslo je zahvaljujući, prije svega, naporima Cryo-Save-a i njihovog partnera u BiH FAMILYPLUS, koji su do sada organizovali dva uspješna kongresa o matičnim ćelijama i njihovoj upotrebi u regenerativnoj medicini. Značajna je i uloga medicinskog osoblja i medija, koji su pomogli u širenju informacija“, kaže dr. Begić.
Kancelarija u Banja Luci na novoj adresi
2
April, 2012.
KAKO POMAŽU FAMILY-PLUS I CRYO-SAVE
Besplatno čuvanje za 21 porodicu U program besplatnog pohranjivanja matičnih ćelija do sada je ušla 21 porodica iz Bosne i Hercegovine, što Cryo-Save izdvaja od ostalih banaka širom svijeta
Z
a FAMILY- PLUS i Cryo-Save imam samo riječi pohvale. Neizmjerno sam im zahvalna. Prvo, što su Bosni i Hercegovini uopće omogućili čuvanje matičnih ćelija, a drugo što sam ušla u program besplatnog čuvanja matičnih ćelija kaže Emina Imamović, jedna od majki koje su na konkretan način osjetile blagodeti društveno odgovornog poslovanja kompanija Cryo-Save i FAMILY-PLUS. Nakon mog raspitivanja o njihovom iskustvu s majkama koje boluju od krvnih bolesti, na početku moje trudnoće sami su mi predložili da apliciram za Cost Free Program, dodaje Emina.
Vrhunska briga Svi uposlenici FAMILY-PLUS-a, od Sarajeva do Banja Luke, stalno su bili na raspolaganju porodici Imamović. Po njihovim riječima, bili su veoma profesionalni, kako u trenutku slanja aplikacije, tako i danas. - Vrlo često nazovu samo da vide kako smo beba i ja, što baš i nije česta praksa u medicinskoj oblasti, jer se uglavnom komunikacija završi onog trenutka kad se završi posao - kaže Emina Imamović, i dodaje: "Njihov profesionalizam je naročito došao
do izražaja u trenutku poroda, kad je sve urađeno na veoma zavidnom nivou. Ćelije su poslane isti dan u banku, obavješteni smo nakon par dana mejlom da su ćelije u redu. Da nisam dobila čuvanje ćelija besplatno,
Porodica Imamović: Riječi zahvalnosti
sigurno bih nastojala da ih sačuvam, jer je to prilika koja se pruža jednom u životu. Kažem jednom, jer niko od nas ne zna da li će ikada više imati takvu priliku, kao ni da li će trebati ove ćelije. Stoga bih svim budućim roditeljima sugerisala čuvanje matičnih ćelija, ako su u mogućnosti da si to priušte", ističe Emina.
Jedinstven program "Veoma nam je drago što smo u Bosni i Hercegovini omogućili besplatno pohranjivanje za one porodice kojima je to najpotreb-
Najbolja akreditacija U Cryo-Save-u je pohranjeno preko 50 odsto uzoraka iz cijele Evrope. Od ostalih banka se izdvaja po najsavremenijoj tehnologiji za izdvajanje i pohranu matičnih ćelija, po velikom broju stručno obučenog osoblja, kao i akreditacijama koje ne posjeduje nijedna druga banka. Akreditacija "Licensed Tissue Establishment" za prikupljanje, analizu, procesuiranje, prezervaciju, pohranjivanje i distrubuciju matičnih ćelija iz krvi pupčane vrpce kao i tkiva pupčanika, izdvaja Cryo-Save od ostalih banaka. Ovo je najbolja akreditacija koja se može dobiti u oblasti matičnih ćelija i garantuje da će uzorak biti prihvaćen u bilo kojoj bolnici ili centru za liječenje u svijetu. nije. Program besplatnog pohranjivanja je namijenjen porodicama koje očekuju prinovu, a imaju užeg člana koji boluje od bolesti koja se može tretirati matičnim ćelijama. U ovaj program je do sada ušla 21 porodica iz Bosne i Hercegovine, što FAMILY-PLUS i CryoSave izdvaja od ostalih banaka širom svijeta", kaže Sabina Grcić, tim menadžer.
FAMILY-PLUS prijatelj škola za trudnice očetkom godine u Doboju, Dom zdrav- za rad škole i edukativnog materijala za "Sveti apostol Luka " Doboj", izjavio je lja Doboj i FAMILY-PLUS, svečano su trudnice omogući dalji kontinuirani rad direktor DZ Doboj dr Dragan Kovačević. obilježili otvaranje škole za trudnice. škole. Prostor škole se nalazi u okviru "Za sve trudnice i buduće majke veoma je Donacija u iznosu od 15.000,00 KM u sred- Ginekološke službe DZ Doboj i za sada je važno da budu dobro pripremljene za porođaj. Kao majka dvoje djece vrlo stvima, opremi i materijalu je pomogla da dobro znam šta znači kada spremni škola za trudnice u DZ Doboj obezbijedi dođete na porođaj i lično mi je stalo da najviše standarde i pruži optimalne uslove sve majke dobiju kvalitetnu edukaciju, svim trudnicama i budućim majkama iz pogotovo prvorotkinje. Psihofizička regije Doboja da se kroz trudnoću što bolje priprema u školi za trudnice u Doboju pripreme za porođaj i majčinstvo. ima za cilj da budućim majkama pruži Cilj škole za trudnice ja da edukuje, sve neophodne informacije o porođaju i pruži što više informacija i praktičnih prvim danima majčinstva. Razmišljali savjeta o trudnoći i porođaju. Pored smo gdje možemo da pomognemo, kako navedenog, buduće majke će dobiti i da budemo od koristi za društvo gdje pravu informaciju o matičnim ćelijama, živimo i radimo. Po prirodi našeg posla, mogućnostima prikupljanja i čuvanja matičnih ćelija, kao i potencijalima i Direktor DZ Doboj Dragan Kovačević, direktorica FAM- u stalnom smo kontaktu sa doktorima, ILY-PLUS-a Sanja Todorović-Vujičić prije svega sa ginekolozima i osobljem u mogućnostima koje one pružaju. "Zahvaljujući kontaktima od strane jedina škola ove vrste u Doboju. Značaj porodilištima, i u razgovoru sa njima smo Cryo-Save-a, i njihove partnerske organi- škole je višestruk: za porodicu kroz prepoznali potrebu, donijeli odluku i izdzacije FAMILY-PLUS za BiH, prošle unapređenje znanja o trudnoći i porodu, vojili finansijska sredstva da pomognemo godine uspostavljena je dobra saradnja sa za žene u generativnoj dobi kao dio pre- u osnivanju i reaktiviranju škola za trudDZ Doboj. U okviru te saradnje Cryo- ventivnog programa, za zdravstvene nice u 20 lokalnih zajednica u BiH, od Save je prioritetno odabrao da pruži ustanove kroz poboljšanje kvaliteta uslu- toga 10 u RS i 10 u Federaciji BiH", izjavpodršku školi za trudnice i kroz donaciju ga, kao još jednom segmentu saradnje ila je Sanja Todorović-Vujičić, generalna neophodne opreme za prostor predviđen između DZ Doboj i Opšte bolnice direktorica FAMILY-PLUS-a.
P
April, 2012.
3
RIJEČ STRUČNJAKA: DR. SAŠA SAVIĆ
Izazovne tajne pučane vrpce Nastupajuća vremena u medicinskoj nauci će vrlo brzo omogućiti rutinsku primjenu matičnih ćelija u terapiji mnogih, do sada neizlječivih poremećaja i oboljenja
K
linika za ginekologiju i akušerstvo je najveća klinika u Univerzitetsko-kliničkom centru Banja Luka. U toku nekoliko posljednjih godina u Klinici se primjenjuje "Rooming in baby friendly" program, što znači da novorođenče sve vrijeme nakon porođaja boravi uz majku. U saradnji sa Cryo-Save-om ovdje se vrši uzimanje uzorka iz krvi pupčanika i tkiva pupčanika za pohranu matičnih ćelija. U genetskom laboratoriju Klinike obavlja se prenatalni probir (nein-
vo obavljam od jula 2011. godine. Za ovo kratko vrijeme pokušavam da, uz izuzetne napore, ali uz veliku pomoć menadžmenta Univerzitetsko-kliničkog centra, dodatno poboljšam uslove za pacijente u Klinici. Po prvi put od 1979. godine u Klinici su nabavljeni novi hirurški instrumenti u operacionim salama, oprema firme "Aesculap" iz Premium klase, te setovi za endoskopsku ginekološku hirurgiju. Trudimo se da angažovanjem vrsnih stručnjaka iz oblasti operativne ginekologije iz renomiranih kliničkih ustanova iz Ljubljane, Beograda, Maribora, educiramo naše ginekologe u izvođenju najsloženijih operativnih zahvata te da na taj način smanjimo potrebu da naši pacijenti takve usluge moraju da traže u drugim medicinskim ustanovama. Briga za pacijenta je osnovni i trajni motiv svih zdravstvenih radnika u Klinici za ginekologiju i akušerstvo. Uvođenje kliničkih protokola na medicini zasnovano je na dokazima, praćenje najnovijih dostignuća u dijagnostici i liječenje ginekoloških malignih oboljenja, screening na preinvazivne lezije je svakodnevni, uobičajen, rutinski pristup naših ljekara prema pacijentima koji dolaze u našu kliniku.
Rastući trend Dr. Saša Savić: Pojačan interes budućih roditelja
vazivni i invazivni) za fetalne anomalije u prvom i drugom tromjesečju trudnoće, kao i 3D, 4D morfometrija ploda. U saradnji sa Kliničkim centrom u Ljubljani ostvaruje se kontinuirana edukacija naših ljekara iz laparoskopskih procedura u ginekološkoj hirurgiji, a sa Kliničkim centrom u Mariboru je potpisan ugovor o saradnji za razvoj laboratorijuma za postupke medicinski potpomognutih oplodnji, kaže dr. Saša Savić, načelnika za ginekologiju i akušerstvo na UKC Banja Luka.
Nova oprema Kako se razvija Klinika kojom rukovodite? U Klinici za ginekologiju i akušerstvo je zaposleno 140 radnika. Dužnost načelnika Klinike za ginekologiju i akušerst-
4
Nova baza podataka iz "HINARI" sistema omogućava našim ljekarima da u svakom trenutku mogu da pronađu adekvatne i savremene odgovore na probleme trenutno aktuelne u ginekologiji i akušerstvu. Kakvo je zanimanje roditelja za program Cryo-Save-a, u kojem učestvujete? Univerzitetsko-klinički centar u Banja Luci, te Klinika za ginekologiju i akušerstvo u saradnji sa Cryo-Save-om obavlja proceduru uzimanja uzorka matičnih ćelija iz krvi i tkiva pupčane vrpce. Svakim danom se uočava trend sve veće zainteresovanosti trudnica i njihovih familija za uzimanje uzoraka za pohranjivanje matičnih ćelija na Banjalučkoj regiji. Podatak da je do sada na našoj klinici uzeto preko 500 uzoraka krvi iz pupčanika, pokazuje da za kratko vrijeme, od mogućnosti ostvarivanja ove
usluge, kontinuirano raste broj zainteresovanih porodica za pohranjivanje matičnih ćelija. Pravilno informisanje trudnica, vjerodostojni i savremeni podaci, te iskustva drugih renomiranih kuća u oblasti regenerativne medicine, u budućnosti bi trebali da potaknu još veći broj porodica da se odluče za pohranivanje matičnih ćelija. Kako ocjenjujete decembarski kongres o regenerativnoj medicini? Po prvi put sam, sa nekolicinom svojih kolega, imao mogućnost da prisustvujem II Međunarodnom kongresu regenerativne medicine koji je održan početkom decembra 2011. godine u Sarajevu. Bio sam počastvovan da, u organizaciji
Klinički centar Banja Luka
ovako eminentnog skupa, učestvuje i Udruženje Ginekologa i opstetičara iz Republike Srpske. Obzirom na brojnost delegata, renomirane izlagače o najnovijim dostignućima iz oblasti regenerativne medicine i genetskog inženjerstva, bilo mi je izuzetno zadovoljstvo i privilegija prisustvovati ovakvom naučnom skupu, te obogatiti svoje medicinsko znanje najnovijim istraživanjima iz oblasti prirodnih i humanističkih nauka. Kao dio prirodne medicine, područje regenerativne medicine danas zauzima jedno od centralnih mjesta svih istraživanja iz oblasti medicinskih humanističkih nauka. Nastupajuća vremena u medicinskoj nauci će vrlo brzo omogućiti rutinsku primjenu matičnih ćelija u terapiji mnogih, do sada neizlječivih poremećaja i oboljenja. Stoga, uz permanentno praćenje novih dostignuća u oblasti regenerativne medicine, buduće roditelje je potrebno poticati da zdravlje svoga potomstva treba da "osiguraju na vrijeme", ostvarivanjem mogućnosti za pohranjivanje matičnih ćelija - kaže dr. Savić.
April, 2012.
RIJEČ STRUČNJAKA: PROF. DR. ZLATAN FATUŠIĆ
Ulaganje u sopstveno zdravlje Uzimanje uzorka matičnih ćelija je, po mišljenju dr. Fatušića, koji je taj zahvat prvi put obavio prije tri godine, najbolja investicija za zdravlje i budućnost djece
J
edan od eminentnih stručnjaka u BiH prof. dr. Zlatan Fatušić za naš bilten govori o svojim iskustvima na polju matičnih ćelija, medicinskoj oblasti, akušerstvu i ginekologiji.
Carski rez Na čelu ste Klinike za akušerstvo i ginekologiju UKC Tuzla. Vaši radni dani ispunjeni su sa mnogo obaveza. Kako uspijevate da ih uskladite? Rukovođenje Klinikom, na koju se primi godišnje oko 8.000 pacijentica, sa
prostorne i tehničke uslove za liječenje pacijentica koje se hospitalizuju. U polikliničkom dijelu Klinika pruža sve specijalističke usluge, a kontinuirano i uspješno radi i Škola za trudnice. Vaša Klinika poznata je po specifičnom zahvatu - carskom rezu. Koliko je to značajno za porodilje? Prije 12 godina na Klinici smo uveli potpuno nov i u to vrijeme malo poznat pristup carskom rezu, koji je do sada najmanje traumatičan hirurški pristup ovoj operaciji koja je kroz istoriju prošla kroz najveći broj modifikacija.
je uzet upravo na našoj klinici, prije nepune tri godine. To je predstavljalo početak saradnje sa Cryo-Save-om. Sa organizacionog i stručnog aspekta, to je dobar primjer korektne i iznad svega, po porodilje, korisne saradnje koja podrazumijeva od osoblja CryoSave-a pravovremeno poduzete postupke u vrijeme uzimanja i transporta uzoraka krvi iz pupčanika ka mjestu pohranjivanja. Ova saradnja je nedavno proširena kroz pokretanje pretporođajne edukacije, koja podrazumijeva upoznavanje trudnice sa tehnikama poroda, upoznavanjem medicinskog osoblja, te procedurom uzimanja uzoraka za matične ćelije. Prošle godine prisustvovali ste II međunarodnom kongresu: Regerativna medicina - matične ćelije, genetski inženjering i biotehnologije. Koliko ovakav kongres doprinosi edukaciji naših ljekara? Kongres je doprinio upoznavanju svih ljekara sa važnošću i mogućnostima liječenja matičnim ćelijama u slučaju potrebe. Kongresu sam prisustvovao shvatajući tu vrtu edukacije i obavezom i privilegijom. Uvjeren sam da dijelim mišljenje svojih kolega da je ovako dobro organizovan Kongres u potpunosti ispunio svoju svrhu.
Važno mjesto Dr. Fatušić, u sredini, sa svojim kolegama
preko 4.000 porođaja i stotine operativnih zahvata, od mene kao rukovodeće osobe zahtijeva punu angažovanost, koncentraciju, fleksibilnost, a iznad svega dobru samoorganizovanost. Moje radno vrijeme počinje sat prije zvaničnog početka radnog vremena, jer su, osim stručnih i organizacionih poslova, velika obaveza i administrativni poslovi koje u tom periodu završavam, ali sve se može ako volite posao koji radite. Kakvim kadrom i uslovima za rad raspolaže Vaša klinika? Klinika za ginekologiju i akušerstvo je velika klinika sa 115 zaposlenika, od kojih su 25 ginekolozi specijalisti, sa 24-časovnim prisustvom neonatologa i anesteziologa. Raspolažemo i sa četiri operacione sale, dakle imamo dobre April, 2012.
Odlika ovog načina operacije je da se većina hirurških koraka vrši prstima, a oštri instrumenti se koriste reducirano, što traumu tkiva čini minimalnom. Takav pristup rezultira kratkim vremenom trajanja operacije, brzim oporavkom pacijentice, smanjenom potrebom za analgeticima, ranim ustajanjem i otpustom pacijentice i znatno smanjenim brojem i težinom komplikacija operativnog zahvata.
Korisna saradnja Također, među prvim ste porodilištima koja su uzela uzorak matičnih ćelija u BiH, kada je zvanično i započela saradnja sa Cryo-Save. Kako opisujete tu saradnju? Jedan od prvih uzoraka matičnih ćelija
Kako vidite budućnost matičnih ćelija i regenerativne medicine? Regenerativna medicina je oblast medicinske znanosti i prakse koja je za sada u povoju, ali će u budućnosti nesumnjivo zauzeti izuzetno važno mjesto. Spektar potencijalnih mogućnosti liječenja matičnim ćelijama iz dana u dan se proširuje, što potvrđuju i stotine studija koje se trenutno provode u svijetu. Koja je vaša poruka budućim roditeljima kada govorimo o pohranjivanju matičnih ćelija? Moja poruka budućim roditeljima je vrlo jednostavna i direktna. Vjerujući u terapijski potencijal matičnih ćelija kod oboljenja koja se liječe matičnim ćelijama uzimanje uzorka matičnih ćelija je najbolja investicija za budućnost djece.
5
CRYO-SAVE USPJEŠNO POKRIVA CIJELU BIH
Tajna zdravlja u pupčaniku Više od 2000 porodica iz naše zemlje već se odlučilo da kod Cryo-Save-a sačuva matične ćelije svoje novorođenčadi, koje im mogu poslužiti za liječenje i najopasnijih bolesti
O
d maja 2009. godine roditelji u Bosni i Hercegovini imaju priliku da pohrane matične ćelije svojih bebica u vodećoj evropskoj i svjetskoj porodičnoj banci matičnih ćelija Cryo-Save. Od tada je više od 2000 porodica iz BiH odlučilo da sebi obezbijedi sigurniju budućnost preko Cryo-Save-a. "Veliki je izazov i zadovoljstvo predstavljati najveću banku matičnih ćelija. Početak je bio težak, ali sada od čelnih ljudi Cryo-Save-a dobijamo pohvale za naš rad i trud. Za manje od tri godine postojanja, kroz konstantnu edukaciju opšte i stručne javnosti, uspjeli smo pohranjivanje matičnih ćelija dovesti u ravan sa životnim osiguranjima, na mjesto koje, po značaju, matičnim ćelijama svakako pripada", izjavila je Sanja Todorović-Vujičić, generalni direktor FAMILY-PLUS-a.
koja potpuno besplatno pohranjuje matične ćelije za porodice kojima je to najpotrebnije. "Za skoro tri godine postojanja u Bosni i Hercegovini FAMILY-PLUS i Cryo-Save uvijek su bili na raspolaganju porodicama kojima je pohranjivanje matičnih ćelija bilo od velike, životne važnosti. U Program besplatnog porodičnog pohranjivanja matičnih ćelija do sada je ušla 21 porodica. Posebno se želimo zahvaliti kompaniji DHL koja je besplatno trans-
Besplatno čuvanje Sa kancelarijama u Sarajevu i Banja Luci te mrežom saradnika koji pokrivaju čitavu teritoriju BiH, FAMILY-PLUS je svima podjednako omogućio pohranjivanje matičnih ćelija iz krvi i tkiva pupčane vrpce. Jedan od projekata na koji su posebno ponosni je Program porodičnog besplatnog pohranjivanja matičnih ćelija, koji je osmišljen tako da pomogne porodicama koje očekuju prinovu, a imaju člana kojem je dijagnostifikovano oboljenje koje se može tretirati matičnim ćelijama. Besplatna pohranjivanja izdvajaju FAMILYPLUS i Cryo-Save kao društveno odgovorne kompanije. Ovo je jedina banka u svijetu
Dželići sretne ruke "Imali smo dvije opcije za plaćanje: jedna je bila da zamolimo svu rodbinu i prijatelje da nam ne kupuju poklone za bebicu, nego da namijenjene pare daju u fond za pohranjivanje matičnih ćelija. Druga opcija je bila da uzmemo kredit u jednoj od komercijalnih banaka koje nude namjenske kredite za ovu svrhu. Kada smo došli u kancelariju FAMILYPLUS-a u Banja Luci rekli su nam da smo doblili besplatno pohranjivanje matičnih ćelija za našu bebicu. Moram vam priznati da nas je ovaj poklon obradovao do suza i skinuo nam veliku brigu sa vrata", rekla je na svečanoj dodjeli certifikata o besplatnom pohranjivanju Larisa Dželić.
6
Todorović-Vujičić: Društveno odgovorno poslovanje
portovala ove uzorke do naše laboratorije u Belgiji" - kaže Sanja Todorović-Vujičić, generalni direktor FAMILY-PLUS-a. Pored društveno odgovornog i korisnog poslovanja, Cryo-Save i FAMILY-PLUS primjer su transparentnosti. Jedna od aktivnosti, koja za cilj ima uključivanje lokalnih zajednica i povećanje transparentnosti, jeste pokretanje programa "Odbor roditelja". "Cilj programa je dati mogućnost klijentima Cryo-Save-a da se približe kompaniji iz nove perspektive i da saznaju više o tome kako porodična banka matičnih ćelija funkcioniše u smislu laboratorijskih procedura i tehnika krioprezervacije. Ovo je jedinstvena inicijativa da se porodice jače povežu
Besplatno pohranjivanje za porodicu Dželić
sa Cryo-Save-om, ali i dobar način za jačanje transparentnosti organizacije. U 2012. godini će dvije porodice iz BiH biti priml-
jene u Odbor roditelja Cryo-Save-a. Oni će imati priliku da se lično uvjere u kvalitet pohranjivanja tako što će posjetiti naš laboratorij u Belgiji. Tamo će imati priliku da se susretnu i razmijene iskustva sa klijentima iz zemlja u kojima posluje Cryo-Save. Biće to i prilika da razgovaraju sa rukovodstvom Cryo-Save-a", izjavila je Sanja TodorovićVujičić.
Škole za trudnice Pokretanje škola za trudnice i redovne donacije već postojećim školama jedna je u nizu društveno odgovornih aktivnosti. "Jedan od značajnijih projekata, koji uspješno provodimo su donacije i opremanja dvadeset škola za trudnice širom BiH, projekat vrijedan oko 300.000 KM, kako bi se pružilo što je moguće više informacija budućim majkama o trudnoći i porođaju. U tu svrhu pripremili smo knjigu 'Psihofizička priprema za trudnice' koji je potpuno besplatno dostupan svakoj trudnici kod njenog ginekologa. Redovno držimo predavanja o značaju pohranjivanja matičnih ćelija i pozivamo sve zainteresovane trudnice da nam se pridruže i provjere na našem sajtu www.maticnecelije.eu kada je predavanje u njihovom gradu" - kaže Sanja TodorovićVujičić. "Krajem 2011. godine organizovali smo Drugi međunarodni kongres "Regenerativna medicina: matične ćelije, genetski inženjering i biotehnologije" na kojem su učešće uzeli vrhunski domaći i strani stručnjaci. U 2012. godini sigurno ćemo nastaviti sa edukacijom opšte i stručne javnosti. I ovom prilikom želimo da se zahvalimo Institutu za genetički inženjering i biotehnologiju (INGEB) koji su bili partneri u organizaciji Kongresa. Radovi koji su predstavljeni na Kongresu poslužili su domaćoj javnosti da sazna dokle se stiglo u tretmanu srčanih oboljenja matičnim ćelijama, koji je terapeutski potencijal genetski modifikovanih matičnih ćelija, kako se matičnim ćelijama tretira stres urinarna inkontinecija, ali i dokle se na polju regenerativne medicine stiglo u Bosni i Hercegovini " kaže Sanja Todorović-Vujičić. Naredni III Kongres je planiran za septembar ove godine gdje će najeminentniji stručnjaci prezentovati najnovija dostignuća u oblasti matičnih ćelija.
April, 2012.
Transformisane ćelije iz pupčane vrpce
200.000 pohranjenih uzoraka
N
aučnici su prvi put uspjeli da pretvore matične ćelije iz pupčane vrpce u druge tipove ćelija, čime se otvaraju nove mogućnosti za liječenje oboljenja nervnog sistema, između ostalog, povreda kičmene moždine i multiple skleroze. Tatjana i Suad Aščić
Vodeća evropska i svjetska banka matičnih ćelija Cryo-Save u čitavom svijetu je obilježila jubilej: 200.000 sačuvanih uzoraka matičnih ćelija. Tim povodom, u svakoj od 43 zemlje u kojima posluje Cryo-Save je poklonio besplatno pohranjivanje matičnih ćelija. Cryo-Save je u Bosni i Hercegovini, za ovu vrstu darovanja odabrao porodicu Aščić iz Tuzle. Tatjana i Suad Aščić dobitnici su prava na besplatno pohranjivanje matičnih ćelija iz krvi i tkiva pupčane vrpce, čime su sebi obezbijedili sigurniju budućnost. "Iako sam tek u trećem mjesecu trudnoće, muž i ja već smo razmišljali o pohrani matičnih ćelija naše bebice. Niti jednog trenutka nismo sumnjali da ćemo čitavu proceduru izvesti do kraja. Već smo prikupili informacije sa interneta i počeli razmišljati na koji način zatvoriti finansijsku konstrukciju. Kada su nas obavijestili da smo dobili besplatno pohranjivanje nismo mogli vjerovati da smo baš mi izvučeni", kaže Tatjana Aščić.
Izlječenje Vahide Velagić
Velagić: Izliječena pomoću matičnih ćelija
"2007. godine ustanovljeno je da bolujem od Hodgkinovog limfoma. Tim stručnjaka sa UKC Tuzla je vjerovao da se mogu izliječiti i sam proces liječenja su odmah započeli. Osnov terapije su bile moje matične ćelije iz koštane srži i ja sam, evo, već tri godine zdrava osoba. Na svijet sam donijela i zdravu djevojčicu, moju Larisu. Moja bolest me podstakla da našoj djevojčici sačuvamo matične ćelije, jer bolest zaista ne bira. Koristim priliku da budućim roditeljima savjetujem da sačuvaju matične ćelije svoje djece, jer na taj način će osigurati ono najvažnije u životu, a to je njihovo zdravlje", izjavila je Vahida Velagić.
April, 2012.
Šansa za liječenje kičmene moždine
"Ovo je prvi put da je ovo postignuto pomoću matičnih ćelija koje nisu embrionalne. Veoma smo uzbuđeni zbog mogućnosti koje nam otvara ovo dostignuće, budući da
zaobilazi etičke prepreke koje imamo sa embrionalnim matičnim ćelijama", izjavio je James Hickman, bioinženjer Univerziteta Centralne Floride. Korištenje matičnih ćelija dobijenih iz pupčane vrpce u svrhu liječenja ne izaziva etičke dileme, jer se pupčana vrpca ionako baca. Druga velika prednost je u tome što nema reakcija imunološkog sistema na ćelije ovog porijekla, zbog čega bi njihova primjena u liječenju bila jednostavnija. Kada je istraživač Hickmanove laboratorije Hedvica Davis odlučila da transformiše matične ćelije uzete iz pupčane vrpce u oligodendrocite - ćelije koje izoluju nerve u mozgu i kičmenoj moždini i štite od oboljenja nervnog sistema - ustanovila je da su drugi timovi otkrili komponente u oligodendrocitima koje se vezuju za hormon norefinefrin. To navodi na zaključak da ćelije obično stupaju u interakciju sa ovom hemijskom supstancom i da je to jedan od faktora koji stimuliše njihovu proizvodnju.
Nova terapija cistične fibroze matičnim ćelijama Pedesetogodišnji Anđelo DiStefano sa simptomima cistične fibroze bori se čitavog života. Nalazio se u kolicima i svaki dah za njega je bio izazov. Di Stefano i njegova supruga potrošili su godine u traženju raznih načina da poboljšaju njegovo stanje. Istražujući došli su do doktora Zanosa Grekosa, direktora kardioloških i vaskularnih bolesti Regenocyte klinike i docenta na univerzitetu New Southeastern, koji je vodeći inovator u oblasti terapije odraslim matičnim ćelijama. Cistična fibroza je nasljedna hronična bolest koja utiče na pluća i digestivni sistem, od koje boluje 30.000 djece i odraslih u SAD-u i 70.000 širom svijeta. Bolest izaziva mutirani gen i njegov protein koji utiču na to da tijelo proizvodi neuobičajeno debeo sloj ljepljive sluzi koja može da zablokira pluća i da dovede do plućnih infekcija opasnih po život, takođe može da blokira rad pankreasa i zaustavi enzime da na prirodan način razbijaju hranu, a organizam da je apsorbuje. DiStefano je primio prvu terapiju matičnih ćelija 4. maja 2011. S obzirom na to da su korišćene isključivo odrasle matične ćelije, izbjegnute su sve političke, etičke i medicinske nedoumice koje postoje oko korišćenja embrionalnih matičnih ćelija, a
nema ni opasnosti da organizam pacijenta odbaci matične ćelije. Za samo nekoliko mjeseci poboljšana je funkcija pacijentovih pluća, počeo je da hoda samostalno i u stanju je da izađe iz kuće i uživa sa svojom ženom.
Protiv Parkinsona Naučnici japanskog Univerziteta Kioto prvi put u svijetu su uspješno izveli eksperiment na presađivanju nervnih ćelija dobijenih iz matičnih ljudskih iPS ćelija, saopštila je grupa istraživača, objavivši rezultate šestomjesečnih ispitivanja. Stvorene od indukovanih pluripotentnih matičnih ljudskih iPS ćelija, nervne ćelije presađene u mozak primata oboljelog od Parkinsonove bolesti su prihvaćene i funkcionišu, a uočeno je poboljšanje u kretanju. Ovaj eksperiment predstavlja prvi korak ka kliničkom testiranju na ljudima. Šest mjeseci od početka eksperimenta naučnici su skeniranjem mozga uspjeli da se uvjere da presađene ćelije proizvode dopamin, ključnu materiju u liječenju ovog teškog oboljenja.
7
II MEĐUNARODNI KONGRES O REGENERATIVNOJ MEDICINI
Liječenje matičnim ćelijama uvećava šanse za borbu protiv bolesti Iskorištena prilika da se naša javnost upozna sa najaktualnijim istraživanjima u domenu terapije matičnim ćelijama, kaže prof. dr. Galić, procjenjuje se da će ova vrsta liječenja naći široku primjenu u borbi protiv srčanih oboljenja, dijabetesa, neuroloških poremećaja..., ističe prof. dr. Balint
D
rugi međunarodni kongres pod nazivom: "Regenerativna medicina matične ćelije, genetski inženjering i biotehnologije" održan je prošle godine u Sarajevu. Uz domaće stručnjake, učestvovala su i eminentna imena svjetske medicine, prvenstveno ljudi koji u svojoj praksi implementiraju liječenja raznih oboljenja uz pomoć matičnih ćelija. Kongres su uspješno organizirali Institut za genetičko inženjerstvo i biotehnologiju (INGEB), vodeća evropska i svjetska banka matičnih ćelija Cryo-Save i njen partner u našoj zemlji FAMILY-PLUS.
titi za tretman malignog melanoma. Prof. dr. Christof Stamm, Njemački centar za srce Berlin (DHZB), sa Odjela za kardio, torakalnu i vaskularnu hirurgiju, u svom predavanju ocijenio je da istraži-
Dr. Cherie Daly, član ITERA (Međunarodna asocijacija za istraživanje na polju tkivnog inženjeringa), direktorica kompanije "CSD Consulting", osvrnula se na historijat u ovoj medicinskoj branši. U
Nada za zdravlje čovječanstva Potvrdilo se da Cryo-Save, vodeća evropska i svjetska banka matičnih ćelija, ima dostojnog partnera u našoj firmi FAMILYPLUS, te Institutu za genetičko inženjerstvo i biotehnologiju iz Sarajeva, što smo pokazali i organizacijom ovoga kongresa kaže Sanja Todorović - Vujičić, generalni direktor FAMILY-PLUSA. Direktor Instituta, prof. dr. Kasim Bajrović, ocjenjuje da je Kongres "napravio zamah u opštoj, a posebno u stručnoj javnosti, koja u matičnim ćelijama i regenerativnoj medicini vidi veliku nadu za zdravlje čovječanstva."
Edukacija za domaće ljekare: Detalj iz kongresne sale
vački rad na polju kardiovaskularne regenerativne medicine budi mnoge nade. "Radovi o tretmanima mišićnog tkiva srca matičnim ćelijama iz koštane srži stvorili su jaku podršku za kliničke i eksperimentalne studije. Decenijama je poznato da krv iz pupčane vrpce sadrži hematopoetske matične ćelije. Jedan od razloga za njihovu upotrebu jeste njihova mlada dob i njihov potencijal da se lakše diferenciraju u
Uspješne terapije Sadržaj Kongresa možda najbolje ilustrira rečenica iz predavanja prof. dr. Zorana Galića, sa američkog univerziteta UCLA, koji kaže "da oblast matičnih ćelija predstavlja jednu od najdinamičnijih istraživačkih disciplina moderne medicine i ukazuje na veliki broj potencijalnih terapija baziranih na ovim ćelijama." Mislim da je ovo bila fantastična prilika da se naša javnost upozna sa najaktualnijim istraživanjima i dostignućima u ovoj oblasti, kaže prof. dr. Galić, koji je na Kongresu prezentirao zajednički rad grupe naučnika sa pomenutog univerziteta na genetički modificiranim matičnim ćelijama krvi koje se pokušavaju iskoris-
8
Prof. dr. Roger Amar
određene vrste odraslih ćelija, jer ustaljeno je mišljenje da kvalitet matičnih ćelija, osim od zdravlja donora, zavisi i od njegove dobi", naglasio je prof. dr. Stamm.
proteklih 23 godine transplantacije matičnih ćelija iz krvi pupčanika, po njenim riječima, pokazale su se efikasnim u liječenju brojnih bolesti. Do sada je, kako je kazala Daly, širom svijeta urađeno preko 25.000 transplantacija hematopoetskih matičnih ćelija iz krvi pupčanika za mnoga oboljenja. Iako je prije krv iz pučanika korištena kao alternativni izvor matičnih ćelija, danas doktori ove matične ćelije smatraju prvim rješenjem za liječenje. Prof. dr. Roger Amar, direktor i osnivač AMAR klinike, Marbela, Španija, prezentirao je posebnu FAMI tehniku facijalnog podmlađivanja i rekonstrukcije. "Razvili smo je da pomoću nje radimo fejslifting i presađivanje mezenhimalnih matičnih ćelija dobijenih liposukcijom iz masnog tkiva. Riječ je o jedinstvenoj tehnici gdje se lice može rekonstruisati neinvazivnom metodom (bez ožiljaka) sopstvenim matičnim ćelijama koje se dobijaju liposukcijom", naglašava prof. dr. Amar.
Nove tehnologije Doc. dr. Aida Arnautović - Čustović iz UKC Tuzla, Odjel za hematologiju, April, 2012.
istakla je u svom predavanju da su, zahvaljujući svojoj sposobnosti samoobnavljanja, diferencijacije i proliferacije, matične ćelije sposobne da postignu potpuni oporavak koštane srži kod pacijenta
Liderska uloga Cryo-Save-a Arnoud van Tulder, izvršni direktor CryoSave Group, rekao je u svom obraćanju učesnicima Kongresa da je Cryo-Save posvećen kreiranju novog pristupa prema pohranjivanju matičnih ćelija. "Svjesni smo svoje liderske uloge i zbog toga smo uspostavili i podržali različite edukativne programe koji ljekarima i naučnicima treba da ponude posljednje novosti iz tekućih istraživanja o upotrebi matičnih ćelija. U preko deset godina postojanja pohranili smo preko 200.000 uzoraka matičnih ćelija", rekao je van Tulder. sa oštećenom hematopoezom. Ova njihova sposobnost je podloga za njihovu
Prof. Dr. Christof Stamm
transplataciju - kaže doc. dr. Arnautović Čustović. Prof. dr. Bela Balint, načelnik instituta za transfuziologiju VMA Beograd, rekao je u svom obraćanju da su matične ćelije "ključne za funkcionisanje organizma i proizvodnju odraslih diferenciranih
matičnih ćelija, dok su istovremeno u stanju da održe sposobnost samoobnavljanja i multipliciranja". Većina istraživača iz ove oblasti vjeruje da će u narednim godinama terapije matičnim ćelijama postati standard za liječenje srčanih oboljenja, dijabetesa, neuroloških poremećaja, rekao je Balint. Doc. dr. Lejla Kapur-Pojskić, šef laboratorija za humanu genetiku - Institut za genetičko inženjerstvo i biotehnologiju Sarajevo, potcrtala je da "nove tehnologije na bazi istraživanja matičnih stanica imaju nesumnjiv značaj i ogromnu vrijednost u primjeni u medicinskoj praksi". Institut za genetičko inženjerstvo i biotehnologiju (INGEB), vodeća evropska i svjetska banka matičnih ćelija CryoSave i njen partner u našoj zemlji FAMILY-PLUS i ubuduće će organizovati ovakve stručne skupove, kojim se i našim stručnjacima pruža uvid u savremene tokove svjetske medicine. Prof. dr. Adolf Lukanovič, načelnik Odjeljenja za ginekologiju i akušerstvo Univerzitetsko-medicinskog centra u Ljubljani, na II Međunarodnom kongresu je govorio o temi „Upotreba mioblasta u liječenju stres urinarne inkontinencije“, te dodao da se ovo liječenje pomoću matičnih ćelija u Ljubljani radi već duži period. „Ako znamo da je stres urinarna inkontinencija problem koji se ne može izbjeći zbog porođaja i porođajne traume zdjeličnog dna, onda nam je jasno da ova metoda, pored konzervativne i hirurške, doprinosi boljem kvalitetu života majki nakon porođaja. Svaka četvrta žena boluje od inkontinencije, a istraživanja ukazuju da je taj broj u porastu“, naglasio je Lukanovič.
Nada za dijabetičare Novi tretman koji bi mogao izliječiti dijabetes tipa 1 je korak bliže nakon što su znanstvenici otkrili način da "pokrenu" gušteraču i smanje potrebu za dnevnim inzulinskim dozama. Naučnici su koristili matične ćelije iz krvi pupčane vrpce da bi ponovo "naučili" imunološke ćelije, tzv. "T-ćelije" da se lakše suprotstave mutiranim ili oštećenim ćelijama i tako efikasnije spriječe infekcije u organizmu. Upotreba matičnih ćelija iz krvi pupčane vrpce pokrenula je gušteraču i smanjila upotrebu inzulina do 38 % u samo 12 sedmica. Dijabetes tipa 1 se aktivira kada imunološki sistem napada beta ćelije
April, 2012.
koje proizvode inzulin koje pomjeraju glukozu u stanice tijela.
Novi tretman za dijabetički tip 1
Dr. Yong Zhao, s Univerziteta Illinois u Chicagu, koji je vodio istraživanje objavljeno u BMC Medicine, rekao je: "Ovo je veliki korak prema izlječenju."
Liječenje djece matičnim ćelijama u Sarajevu krajem godine Delegacija Pedijatrijske klinike KCUS boravila je na Pedijatrijskoj klinici Kliničkog centra Ljubljana gdje je potpisana međuklinička saradnja između dvije klinike i dva odjela hematoonkologije. Uspostavom ove transplatacije na Pedijatrijskoj klinici u Sarajevu napravit će se veliki iskorak, prvenstveno u sistemu zdravstvene zaštite djece iz BiH, ali će se i uštediti oko 1.200.000 KM godišnje koliko se troši za ove usluge u inostranstvu, izjavila je prof. dr. Senka Mesihović-Dinarević.
NOVI PROJEKTI
Edukacija za porodilje Kompanija FAMILY-PLUS u Tuzli je pokrenula projekat pretporođajne edukacije. Edukacija se obavlja na Klinici za akušerstvo i ginekologiju UKC Tuzla. Direktor Klinike, prof. dr. Zlatan Fatušić,
Učesnice tuzlanskog kursa
ističe da će ovaj oblik pripreme budućih porodilja predstavljati olakšicu i za njih i za medicinsko osoblje. Tokom ciklusa pretporođajne edukacije govoriće se o trudnoći kao životnoj dobi i o samom porođaju - od prvih znakova do poroda. Vježbaće se tehnike disanja i ponašanja pri porodu, komunikacija sa osobljem u porodilištu i u rađaoni, zatim detaljno upoznavanje sa strukturnom podjelom osoblja na porodilištu. Također, buduće porodilje će biti upoznate i sa tehnikom uzimanja uzoraka za pohranjivanje matičnih ćelija, sa detaljnim opisom cjelokupne procedure. Sve trudnice koje se odluče na pohranjivanje matičnih ćelija će imati priliku da prođu kroz besplatnu i detaljnu pretporođajnu edukaciju. Isti projekat FAMILY-PLUS će uskoro pokrenuti i u ostalim gradovima BiH. 9
Lijek za multiplu sklerozu je u tijelu bolesnika Oboljeli od multiple skleroze mogu da se liječe i sopstvenim matičnim ćelijama. Novi terapijski pristup je autologna transplantacija matičnih ćelija boljeli od multiple skleroze mogu da se liječe sopstvenim matičnim ćelijama. Novi terapijski pristup, autologna transplantacija, kod ove bolesti izvodi se na Vojnomedicinskoj akademiji u Beogradu, jednoj od rijetkih ustanova u svijetu koja primjenjuje ovu metodu. Transplantacijom matičnih ćelija u kombinaciji sa citostatskom terapijom uspostavlja se „remodeliranje“ imuniteta oboljelih. Time se ispravljaju „greške“ u imunom sistemu koje su dovele do ove teške i agresivne bolesti, i stvaraju uslovi da se regenerišu oštećenje strukture nervnog sistema, i zaustavlja se njegovo daljnje narušavanje. - Ovom metodom se, zasad, ne postiže potpuno izlječenje, već zaliječenje bolesnika sa multiplom sklerozom, odnosno bolest se zaustavlja, što je kod ovako teškog oboljenja koje brzo napreduje, prilično veliki uspjeh - kaže prof. dr. Bela Balint, načelnik Instituta za transfuziologiju i član multidisciplinarnog Tima za transplantaciju matičnih ćelija Vojnomedicinske akademije - Svi smo zadovoljni ako se bolest zaustavi na stadijumu u kojem pacijent može samostalno da funkcioniše. Zašto je potrebno remodeliranje imunog sistema? - Kao što kod brojnih tehničkih aparata, računara, mobilnih telefona, kad nešto „zapne“ u funkcionisanju, postoji dugme, odnosno mogućnost za „resetovanje“, tako nešto izvodljivo je, u ovom slučaju kod bolesnika sa autoimunskim poremećajem. Čak i kad ne znamo šta je uzrok greške ili lošeg funkcionisanja, „resetovanje“ po pravilu vrati sistem na početak, uz otklanjanje greške. Čime „resetujete“ imuni sistem čovjeka kad se „pokvari“? - Prije nego što transplantiramo matične ćelije, najprije u saradnji sa neurolozima i hematolozima faktički uništavamo postojeći imuni sistem pacijenta. To činimo visokim dozama hemioterapije, čime pacijenta dovodimo praktično na granicu života i smrti. Kada se ubacuju prethodno prikupljene sopstvene matične ćelije? - Neposredno po sprovođenju visokodozne hemioterapije. Jer pacijent ne bi mogao da izdrži gotovo smrtnu dozu citostatika bez potpore. A potpora su sopstvene matične ćelije. One praktično, u tih nekoliko dana dok se stvaranje krvnih ćelija i imunitet
O
10
obara na nulti nivo, održavaju pacijenta u životu: štite ga od infekcija i krvarenja. Istovremeno, organizam prihvata sopstvene imunokompetentne ćelije, koje polako grade takav imuni sistem koji neće da bude u konfliktu sa sopstvenim ćelijama i tkivima. Kako možete da procijenite da će
Prof. dr. Bela Balint
pacijent da izdrži toliku dozu hemioterapije? - To procjenjuju hematolog ili onkolog u saradnji sa neurologom. Sigurno je da neko ko ima bolest srca, bubrega, ili nekog drugog vitalnog organa neće moći da izdrži visoku dozu citostatika. Kojom procedurom se uzimaju matične ćelije iz koštane srži? - Ćelije se iz kostne srži prikupljaju aspiracijama u operacionoj sali u opštoj anesteziji bolesnika. Pored toga, matične ćelije mogu biti mobilisane faktorima rasta, da bi se ćelije u kostnoj srži razmožile i da bi one - kao iz nekog suda gdje vri tečnost - bile „izbačene“ u cirkulaciju. Iz periferne krvi, uz propuštanje kroz specijalne aparate čak 15 do 25 litara krvi, izdvajamo ćelije sa jedrom, među kojima su i matične ćelije. Cilj je da bude najmanje oko pet miliona ćelija po kilogramu tjelesne mase bolesnika. Ćelije se Prof. dr. Bela Balint bio je jedan od predavača na II Međunarodnom kongresu, koji je održan u decembru prošle godine, u Sarajevu, u organizaciji CryoSave-a, FAMILY-PLUS-a, te INGEB-a. Prof. Balint je održao predavanje pod nazivom „Transplantacija matičnih ćelija-Nova istraživanja i klinička praksa“. Istakao je da većina istraživača iz ove oblasti vjeruje da će u narednim godinama terapije matičnim ćelijama postati standrad za liječenje srčanih oboljenja, dijabetesa, neuroloških poremećaja.
zatim duboko zamrzavaju na nekoliko mjeseci i tek onda dolazi prava terapija. Gdje se transplantiraju ćelije? - Ćelije se preko centralnog venskog katetera ubacuju u krvotok. Matične ćelije u cirkulaciji same pronalaze mjesto u kostnoj srži. Naime, citokini i drugi medijatori potpomažu usmjeravanje ćelija, odnosno vode ćelije na svoje mjesto. Ćelije pod uticajem tih faktora zauzimaju svoje mjesto. Koliko dugo traje oporavak od ovako agresivne terapije? - Hematološki oporavak, normalizacija broja leukocita i trombocita traje oko dvije nedjelje, a najviše mjesec dana, a oko tri mjeseca je potrebno da se organizam potpuno oporavi. A kada se mogu očekivati prvi neurološki rezultati? - Efekti se očekuju najranije tri mjeseca od transplantacije, mada se kod nekih poboljšanja vide i nakon pola godine do godinu dana. Na osnovu određene neurološke skale poboljšanja provjerava se stanje svakog pacijenta, njegove motorne, senzitivne funkcije, nekoliko mjeseci poslije terapije. Da li bolesnik mora i dalje da nastavi da koristi neku propisanu medikamentoznu terapiju? - To već određuje neurolog, ako nije zadovoljan efektom, propisaće imunosupresivnu terapiju. Što znači, da pacijent kod koga je efekat tretmana veoma zadovoljavajući, neće morati da uzima klasičnu terapiju koju je do tada imao. Koliko transplantacija ste do sada obavili? - Od više stotina transplantacija svih vrsta (godišnje i do oko 70 procedura), u našem Centru desetak je bilo transplantacija matičnih ćelija kod multiple skleroze. Za više nije bilo indikacija, odnosno nije bilo toliko pacijenata kod kojih se sa velikom sigurnošću moglo očekivati poboljšanje. Trenutno se tri pacijenta nalaze na neurološkim ispitivanjima nakon kojih će se odlučiti da li su za transplantaciju. Koliko košta ovakvo liječenje? - Kod nas na VMA oko dvadeset do trideset hiljada eura, a obuhvata cijeli program liječenja, uključujući i veoma skupe citostatike. Tretman ide na trošak Fonda za zdravstveno osiguranje. Na Zapadu ovaj tretman košta 90.0000 do 100.000 eura. April, 2012.
Porodica iz Bosne i Hercegovine učestvovala u Evropskom odboru roditelja Danijela i Duško Tošić iz Bijeljine putovali su u Brisel i učestvovali u radu Odbora roditelja, koji je okupio porodice koje su pohranile matične ćelije.
C
ryo-Save je u cilju ostvarivanja što veće transparentnosti u svom radu, kao i što boljeg razumijevanja potreba svojih klijenata formirao novo tijelo pod nazivom "Odbor roditelja". Odbor roditelja Cryo-Save-a je
tijelo savjetodavnog karaktera koje se sastoji od roditelja (klijenata) predstavnika iz država u kojima posluje Cryo-Save. Odbor roditelja povezuje različite kulture i običaje koje u Cryo-Save-u predstavljaju jednu zajednicu. Kroz ovu zajednicu, Cryo-Save će se konsultovati i komunicirati lično sa klijentima, o životu kompanije i kasnije o dostignućima istraživanja matičnih ćelija, kojima povratne informacije i mišljenja mogu biti korisna. Ovim povodom smo pozvali sve naše klijente da se prijave za Odbor roditelja Cryo-Save-a. Iz Bosne i Hercegovine u Odbor roditelja izabrana je porodica Tošić iz Bijeljine. Danijela i Duško Tošić pohranili su matične ćelije svoje kćerke Anđele u septembru 2009. godine i oni su među prvim porodicama u BiH koje su pohranile matične ćelije iz krvi pupčane vrpce. Porodice koje su pohranile matične ćelije u vodećoj evropskoj i svjetskoj banci matičnih ćelija Cryo-Save i koje su ušle u Odbor roditelja sastale su se 24. marta 2012. godine u gradu Nielu, nedaleko od Brisela, u kojem se nalazi najsavremenija laboratorija Cryo-Save-a i gdje se čuvaju svi uzorci matičnih ćelija porodica iz Bosne i Hercegovine. Cilj ovog projekta bio je da se da prilika roditeljima da komuniciraju sa ljudima iz Cryo-Save na potpuno drugačiji način i da saznaju kako funkcioniše porodična banka matičnih ćelija te da se detaljnije upoznaju sa laboratorijskim procedurama i tehnikama krioprezervacije. April, 2012.
Tošići su se nekoliko sedmica pripremali za ovaj događaj. Jedna od glavnih aktivnosti jeste i prikupljanje pitanja od porodica koje su pohranile matične ćelije u Cryo-Save-u i koja će na sastanaku Odbora roditelja u njihovo ime postaviti ljudima iz top menadžmenta Cryo-Save-a. "Prilikom izbora banke matičnih ćelija u koju ćemo pohraniti matične ćelije naše Anđele, logičan izbor bio je Cryo-Save, iz prostog razloga što je u tom momentu to bila jedina porodična banka matičnih ćelija prisutna u BiH. Poslije dvije i po godine od rođenja naše ćerkice, pojavile su se i druge privatne banke matičnih ćelija, ali Cryo-Save i dalje predstavlja parametar prema kojem te druge banke porede svoje funkcionisanje i usluge koje pružaju i mi smo u potpunosti uvjereni da smo načinili pravi izbor.", izjavili su Danijela i Duško Tošić. Porodice iz Bosne i Hercegovine, Bugarske, Grčke, Holandije, Italije, Mađarske, Srbije i Španije doputovale su u laboratoriju Cryo-Save-a gdje ih je dočekala Sally Sennitt, direktorica CryoSave laboratorija u Belgiji. "Putovanje je bilo fantastično - od same organizacije pa do posjete laboratoriju i sastanka sa vodećim ljudima Cryo-Save-a. Prije nego što smo krenuli u obilazak laboratorije imali smo priliku da razgovaramo sa direktorima kompanije. Tu priliku smo iskoristili da potražimo odgovore na pitanja koja smo dobili od drugih porodica iz BiH koje su pohranile matične ćelije svoje djece. Odgovori koje smo dobili bili su jasni i direktni i mi ćemo ih rado prenijeti porodicama čiji smo pred-
stavnici i bili. Čim uđete u laboratorij primjetite da je većina zidova od stakla i odmah možete vidjeti kako se obrađuju pristigli uzorci. Odmah vam je jasno da tu nema ništa sakriveno i mi smo kasnije imali priliku da vidimo svaki dio laboratorija, pa i onaj u kojem se čuvaju matične ćelije naše Anđele. Pored činjenice da sis-
tem pohranjivanja funkcioniše besprijekorno fascinantni su detalji na koje se misli i jednostavno ne postoji ni jedna situacija koja se može desiti, a da nema unaprijed osmišljene reakcije na tu situaciju.", izjavili su Tošići nakon povratka iz Brisela. Na sastanku sa top menadžmentom CryoSave-a porodice iz osam evropskih zemalja postavljale su širok dijapazon pitanja - od finansijske situacije u kojoj se nalazi CryoSave do trenutnih i budućih primjena matičnih ćelija u regenerativnoj medicini.
"Saznali smo da je Cryo-Save jedna od rijetkih banaka čiji su finansijski izvještaji dostupni javnosti i da je svaki uzorak osiguran protiv bankrotstva, tj. da ne postoji mogućnost da uzorci matičnih ćelija propadnu. Za svaku pohvalu je podatak da oni ulažu u istraživanja koja se bave upotrebom matičnih ćelija za liječenje teških oboljenja. Sve ovo nama kao roditeljama ulijeva sigurnost i osjećali smo veliku radost zato što smo napravili sve neophodno da obezbijedimo sigurniju budućnost za našu porodicu. Kada smo prije tri godine razmišljali o pohrani matičnih ćelija CryoSave je tek bio došao u naše krajeve. Prije toga nije bilo ovakve mogućnosti, nego ste morali da idete u susjedne zemlje. Prije poroda sastali smo se sa predstavnicima Cryo-Save-a i njihovim partnerima za BiH, ljudima iz kompanije FAMILY-PLUS i nakon razgovora nije bilo dileme. Već tada smo znali da smo donijeli pravu odluku, a ova posjeta laboratoriju u Briselu nas je još jednom podsjetila da smo izabrali pravog partnera za sigurniju budućnost.", izjavili su Tošići po povratku u Bijeljinu. Iz FAMILY-PLUS-a, ekskluzivnog i ovlaštenog partnera Cryo-Save-a u Bosni i Hercegovini podsjećaju da je novi sastanak Odbora roditelja planiran za kraj godine te da će još jedna porodica iz BiH koja je pohranila matične ćelije imati priliku da putuje u Brisel. 11
PETI NAUČNI SIMPOZIJUM ASOCIJACIJE "ITERA"
Pupčane ćelije višeg kvaliteta U 2000. godini za samo 1% transplantacija su korištene matične ćelije iz krvi pupčanika, a danas se za više od 22% transplantacija koriste upravo one eti ITERA (Međunarodna asocijacija za istraživanje na polju tkivnog inženjeringa) naučni simpozij je održan krajem prošle godine u Maastrichtu, Holandiji gdje je prezentovan napredak u istraživanju matičnih ćelija i obećavajuće terapeutske primjene. Zahvaljujući pouzdanim naučnim podacima, istraživači su potvrdili da su matične ćelije iz krvi pupčanika jedan od glavnih izvora koji se koriste u današnjim transplantacijama matičnih ćelija, tekućim istraživanjima i budućoj regenerativnoj medicini.
P
terapije su na putu da se suoče sa kičmenim povredama, obnovom i regeneracijom organa poput srca, jetre, bubrega i mjehura.
Klinička istraživanja Tokom Simpozija, istraživači širom svijeta su imali mogućnost da izvijeste o posljednjim rezultatima predkliničkog rada i kliničkih istraživanja. Ove studije se bore protiv oboljenja za koje još nema lijeka i daju veliku nadu pacijentima. Rezultati studija se uskoro očekuju.
Snažan rast Eminentna profesorica Gluckman je otvorila Simpozij. Ona je prva koja je izvršila transplantaciju matičnih ćelija iz pupčane vrpce za liječenje djeteta oboljelog od Fankoni anemije 1988. godine u Parizu, koristeći matične ćelije od njegove sestre. Tokom Simpozija je prezentovala da je krv iz pupčane vrpce veoma brzo postala preferirani izvor za vanporodične transplantacije: u 2000. godini, za samo 1% transplantacija su korištene matične ćelije iz krvi pupčanika, a danas se za više od 22% transplantacija koriste ove matične ćelije. Ovaj snažan rast je uzrokovan boljim karakteristikama matičnih ćelija iz krvi pupčane vrpce, čije je izdvajanje jednostavnije u odnosu na izdvajanje iz koštane srži. Od prve transplantacije matičnih ćelija iz krvi pupčanika, 1988. godine, urađeno je više od 25.000 transplantacija matičnim ćelijama iz krvi pučanika širom svijeta, a 7.800 ovih transplantacija je registrovano u Eurocordu. Najčešće oboljenje koje se može liječiti je akutna leukemija (47% djeca i 59% odrasli) i druga krvno povezana oboljenja (10% djeca i 20% odrasli). Akademski i industrijski istraživači ITERA-e posvećeni su istraživanjima koja bi mogla proširiti listu oboljenja koja se mogu tretirati matičnim ćelijama. Na ITERA simpoziju je istaknuto da je regenerativna medicina jedna od najperspektivnijih terapeutskih oblasti. Različite
Novorođenčad ulijevaju nove nade
Prof. dr. Daniel Surbek, direktor Univerzitetske bolnice za žene iz Berna, je izvijestio o svojim naporima da prerano rođenu djecu oboljelu od pretporođajne ozljede mozga liječi transplantacijom matičnih ćelija. Danas ne postoji terapija za ovu bolest i ova povreda često vodi teškoj dugoročnoj onesposobljenosti. Na životinjskim primjerima je uspješno izvršena transplantacija ljudskih matičnih ćelija. Dr. Surbek komentira: "Uzbuđeni smo prvim rezultatima, s obzirom da su oni potvrdili opstanak i funkcionalnu aktivnost presađenih matičnih ćelija donatora. Postoji mnogo prerano rođenih beba, a mi smo posvećeni povećanju procenta preživjelih beba i njihove kvalitete života. Uz stalnu podršku Cryo-Save International i Eagle fondacije u Švicarskoj, nadamo se da ćemo ponuditi nove tretmane našim pacijentima u narednih nekoliko godina." Trenutna eksperimentalna liječenja bi trebala otvoriti nove mogućnosti u budućnosti za tretmane bolesti koje do sada nisu mogle biti liječene. U međuvremenu, budućnost, koju donose obećanja regenerativne medicine, povlači mnoga socijalna i
Konzorcij vrhunskih stručnjaka Cryo-Save je jedan od osnivača i član ITERA, međunarodne asocijacije za istraživanje na polju tkivnog inženjeringa, koja je po strukturi najznačajniji međunarodni naučni konzorcij naučnika specijaliziran za matične ćelije, tkivni inženjering i regenerativnu
12
medicinu. Međunarodni odbor ITERA naučnog konzorcija čine najeminentniji svjetski istraživači i ljekari sa univerziteta, univerzitetskih bolnica, instituta za matične ćelije i istraživanja, te iz biotehnoloških kompanija.
etička pitanja. ITERA, koja je podržana od strane EU, posvećena je pokretanju zajedPetom simpoziju ITERA-e u Masstrictu prisustvovala je i prof. dr. Sebija Izetbegović, direktorica Discipline za ginekologiju i porodiljstvo Kliničkog Centra Univerziteta u Sarajevu . ničke i informativne diskusije kao odgovor na socijalne nade, zahtjeve i brige javnosti. Za svoj veliki trud, ITERA i predsjedavajući Dr. Albert Ramon primili su prestižni UNESCO Međunarodni etički kodeks, kao nagradu za ITERA istraživače, za njihove napore, rezultate, etičke kodekse, vrijednosti i principe. Pored navedenih na Simpoziju su učestvovali i prof. dr. Lorenza Lazzari, Odeljenje regenerativne medicine, Fondazione IRCCS, Milano-Italija; dr. Mario Mairhofer, Odjeljenje ginekologije i endokrinologije, Medicinski univerzitet Beč-Austrija; prof. dr. Zoran Ivanović, Francuski Institut za krv, Bordo-Francuska, prof. dr. Arnaud Scherberich Univerzitetska bolnica BaselŠvicerska, te mnogi drugi vrhunski stručnjaci.
Testirana nova kombinacija Britanski naučnici s University of Cambridge su po prvi put uz pomoć genske terapije ispravili mutaciju na matičnim stanicama porijeklom od živućeg pacijenta. Iako su potrebne dodatne provjere sigurnosti primjene ovakvog pristupa, istraživači vjeruju kako je napravljen prvi korak u razvoju novih tretmana. Po njihovim riječima, podaci prikupljeni u eksperimentima na stanicama pacijenta oboljelog od raka jetre sugeriraju da će se u budućnosti tretmani za genetske bolesti moći temeljiti na pacijentovim vlastitim stanicama. Trenutno se matične stanice porijeklom od pacijenata s genetskim bolestima ne mogu koristiti za liječenje jer se upravo u tim stanicama krije mutirani genetski kod povezan s bolešću. Matične stanice se mogu razviti u bilo koji tip tkiva u organizmu, a moguće ih je proizvesti iz običnih stanica kože. Naučnici vjeruju da bi kod oboljelih od raka jetre ovakva terapija mogla postati alternativa transplantaciji.
April, 2012.
FDA ODOBRILA NOVO ISTRAŽIVANJE
Do sluha pomoću matičnih ćelija Dječija bolnica Hermann Memorial u Hjustonu i Registar krvi iz pupčanika (CBR) pokreću istraživanje o korištenju matičnih ćelija iz krvi pupčanika za liječenje djece s izgubljenim sluhom
I
straživanje koje je odobrila FDA (Američka agencija za hranu i lijekove) je prvo istraživanje u kojem će se koristiti sopstvene matične ćelije pacijenata uzetih iz pupčane vrpce, a koje nosi veliki potencijal u vraćanju sluha. Ovo predstavlja nastavak studije u kojoj je dokazano da krv iz pupčane vrpce pomaže u regeneraciji oštećenih tkiva u unutarašnjem uhu. U istraživanju koje će trajati godinu dana učestvovat će desetoro djece, starih od šest sedmica pa do 18 mjeseci, koja su nakon rođenja pretrpjela gubitak sluha.
(UTHealth) Medicinskom fakultetu. Sa roditeljima će se telefonski obaviti razgovor, kako bi se utvrdilo da li su ispunjeni uslovi za istraživanje sa njihovom djecom. Ona djeca koja zadovolje kriterije će biti primljena u Dječiju bolnicu Memorial Hermann i proći niz krvnih testova, sluha i govornih testova, te MRI (magnetnu rezo-
Govorne vještine Djeca čiji uzrok gubitaka sluha je genetski poremećaj ili sindrom nisu uključena u ovu studiju. Da bi se osigurala jednakost u obradi, pohranjivanju i upotrebi matičnih ćelija iz krvi pupčanika za ovu studiju koriste se samo uzorci, odnosno uključeni su pacijenti koji su pohranili matične ćelije u CBR. "Djeca imaju samo 18 mjeseci na raspolaganju za sticanje govornih vještina i, ako ne čuju dobro, oni neće moći usvojiti govorne vještine, niti govoriti normalno", rekao je James Baumgartner, pokrovitelj studije i gost suradnik na Univerzitetu u Teksasu na Zdravstvenonaučnom centru u hjustonskom
Dječija bolnica Memorial Hermann
nancu) kojom će se pregledati trakti koji šalju signale iz unutarnjeg uha do mozga. Glavni istraživač je Samer Fakhri, hirurg na Memorial Hermann Medicinskom centru, Neck Surgery, vanredni profesor i direktor programa u Odjelu za otorinolaringologiju na UTHealth, te Linda Baumgartner, slušno-govorni terapeut. "Trenutno jedini način liječenja sluha su slušni aparati ili kohlearni implantati", rekao je dr. Fakhri. "Nadamo se da će ova studija otvoriti puteve za dodatne mogućnosti s ciljem liječenja gubitka sluha kod djece."
Protiv lateralne skleroze Istraživanja koja se obavljaju u Univerzitetskom medicinskom centru Hadasah u Jerusalemu, daju nadu da bi se korištenjem pacijentovih sopstvenih modifikovanih matičnih ćelija mogla
razviti nova uspješna terapija za rijetko, ali fatalno neurološko oboljenje amiotrofičnmu lateralnu sklerozu (ALS). Mnogi oboljeli od ALS-a ne prežive ni pet godina nakon postavljene dijagnoze. Neurološki poremećaj nepoznatog uzroka dovodi do gubitka mišićne mase, unutrašnji organi postepeno otkazuju, a na kraju
April, 2012.
otkaže i respiratorni sistem pacijenta. U SAD od pomenute bolesti svake godine oboli oko 5.600 osoba, a u svakom trenutku oko 30.000 Amerikanaca boluje od nje. Trenutno je jedini lijek za ALS "riluzol", ali on produžava život pacijenata za svega nekoliko mjeseci. Uz to izaziva i oštećenje jetre kod 10 posto pacijenata. Nova terapija matičnim ćelijama trenutno se testira na 24 pacijenta u Izraelu, od kojih je polovini bolest nedavno dijagnozirana, dok je druga polovina u njenoj kasnijoj fazi. Ovom terapijom se pomaže organizmu pacijenta da proizvede neuroprotektore proteine koji štite mozak od neurodegenerativnih poremećaja, čime bi moglo da se uspori napredovanje bolesti. Terapija pod nazivom "njur oun" je razvijana tokom jedne decenije a, ukoliko se pokaže uspješnom na ljudima, mogla bi ući u primjenu već za tri godine.
Istraživači će obraditi pacijenatove matične ćelije, ubrizgati ih intravenozno, a zatim će se pacijenti promatrati nekoliko sati u bolnici. Pacijenti će ponovo raditi sve testove, osim magnetne rezonance, a magnetna rezonanca će se raditi svakih šest mjeseci. "Ovo istraživanje je uzbudljivo jer bi moglo ponuditi mogućnost liječenja bez operacije za djecu s gubitkom sluha", rekla je Linda Baumgartner, te dodala da, "što je još važnije, ovo je prvi tretman s velikim potencijalom za povratak normalnog sluha." S obzirom da će biti sve više prerano rođene djece, liječnici i istraživači vide i veći broj djece sa gubitkom sluha. Oko 15% djece u SAD-u, također pati od niske i visoke frekvencije gubitka sluha što utiče na govor, socijalni razvoj i može povećati rizik nemogućnosti učenja, smatra dr. Fakhri. "Dijelimo strast i predanost dr. Fakhri-a i dr. Baumgartner za razumijevanje potencijala u primjeni matičnih ćelija iz krvi pupčane vrpce za pomoć u regeneraciji nervnih tkiva", rekao je Heather Brown, potpredsjednik znanstvenih i medicinskih poslova na CBR.
Matične ćelije usporavaju starenje Matične ćelije mogu zaustaviti starenje, čak i produžiti životni vijek za tri puta, tvrde naučnici. Eksperiment na miševima je pokazao da jedna injekcija matičnih ćelija produžava njihov život čak za tri puta. Također, ubrizgavanjem matičnih ćelija u njihov organizam, miševi rastu više u odnosu na to koliko bi rasli da im nisu ubrizgane matične ćelije. Istraživači sa Univerziteta u Pittsburghu kažu da daljnje istraživanje vezano za matične ćelije može doprinijeti "odgodi" starenja. Učinak je bio vidljiv odmah u laboratoriji, u posudi gdje su se matične ćelije nalazile uz prijevremeno ostarjele ćelije. Bolesne, stare ćelije su se promijenile nakon što su stavljene uz zdrave. Američki naučnici su proveli eksperiment na miševima. Testirali su ono što se naziva preuranjeno starenje, stanje poznato kao progeria, što se javlja i kod ljudi. Ubrizgavanjem matičnih ćelija miševima sa progeriom pokazalo se da oni mnogo duže žive od onih koji nisu potpomognuti matičnim ćelijama.
13
PERSPEKTIVNA SARADNJA INGEB-A I CRYO-SAVE-A
Izazov savremene medicine Unapređenje naučno-tehnoloških kapaciteta INGEB-a biće ostvareno u okvirima saradnje kao jedan od njenih strateških ciljeva u dolazećem periodu
I
nstitut za genetičko inženjerstvo i biotehnologiju Univerziteta u Sarajevu (INGEB) jedinstvena je javna naučna ustanova u Bosni i Hercegovini koja bilježi više od dvije decenije postojanja i aktivnog rada. Primarna djelatnost Instituta je naučnoistraživački rad u oblasti molekularne, humane i forenzičke genetike te citogenetike, genetičkog inženjerstva i biotehnologije.
Edukacija kadrova Prof. dr. Kasim Bajrović, direktor Instituta, kaže da je njihova djelatnost usmjerena na unapređenje i zaštitu ljudskog zdravlja, prirodnih resursa, te očuvanje rijetkih i ugroženih vrsta u Bosni i Hercegovini. INGEB aktivno učestvuje u edukaciji mladih kadrova u dodiplomskoj i postdiplomskoj nastavi, izradi diplomskih, magistarskih i doktorskih studija na Univerzitetu u Sarajevu i šire, kao i na diseminaciji informacija široj javnosti iz relevantnih oblasti. Koje su još djelatnosti Instituta? Od ostalih djelatnosti bitno je spomenuti brojne ekspertize na molekularnogenetičkom nivou iz svih navedenih oblasti kako za javni tako i za privatni sektor. Tokom proteklih decenija, Institut je, zalaganjem iskusnog rukovodstva i mladih entuzijasta, stekao reputaciju pouzdanog partnera u bosanskohercegovačkim i internacionalnim okvirima. Od 2005. godine INGEB predstavlja našu zemlju u UN organizaciji Međunarodnih centara za genetičko inženjerstvo i biotehnologiju sa sjedištem u Trstu. Također, brojne su veze Instituta sa respektabilnim naučnim institucijama regionalnog i međunarodnog karaktera koje se realiziraju kroz multilateralne naučnoistraživačke projekte i razmjenu kadrova.
tehnološkog razvoja u svrhu aplikacije bazičnih znanja u industriji, tu leži zajedničko područje interesovanja. Drugi, jednako važan društveno odgovorni cilj INGEB-a, leži u konstantnom usavršavanju kadrova i opreme s ciljem praćenja glavnih tokova u izuzetno dinamičnoj i propulzivnoj oblasti kakva je molekularna genetika i biologija matičnih stanica (ćelija). Anticipiramo da će unapređenje naučno-tehnoloških kapaciteta INGEB-a biti ostvareno u okvirima pomenute saradnje kao jedan od ciljeva ove strateške saradnje.
Bajrović: Cryo-Save je ozbiljan partner
Jedna od zajedničkih aktivnosti je nedavno organizovanje kongresa o regenerativnoj medicini. Šta je ovaj kongres ponudio bh. stručnjacima? Ovaj skup predstavlja samo jedan od instrumenata edukacije koje INGEB pokušava ostvariti kroz svoje redovne
Saradnja sa Udruženjem "Srce za djecu koja boluju od raka u FBiH" Djeca koja boluju od raka najbolji su primjer da bolest ne bira, da jedina želja
Razmjena znanja INGEB je nedavno potpisao sporazum sa Cryo-Save-om. Šta ovaj sporazum donosi Institutu? Cryo-Save je renomirana međunarodna institucija, vodeća evropska i svjetska banka matičnih ćelija, koja u svojoj strategiji, također, ima cilj naučnog i 14
aktivnosti organiziranja naučnih i stručnih skupova i konferencija. Posebno nam je zadovoljstvo što smo bili suorganizatori visokospecijaliziranog naučnog skupa o matičnim stanicama i njihovoj primjeni u medicinskoj praksi. Naravno da, pored edukacije, ovaj skup predstavlja jedinstvenu priliku mladim stručnjacima da se lično povežu sa autoritetima iz pojedinih naučnih oblasti iz svijeta i da, kroz interkolegijalne komunikacije i razmjene, unaprijede svoja znanja i svakodnevnu praksu. Da li je javno-privatno partnerstvo dobitna kombinacija? Javno-privatno partnerstvo ili, bolje rečeno, simbioza akademskog i privrednog sektora, možda je najbolji način prevazilaženja globalne krize i hroničnog nedostatka finansiranja naučnih ideja. Ostaje da se vidi da li će naše društvo uspjeti pronaći smisao u ovoj vrsti kooperacije te da li će nauka biti ključ za oživljavanje privrede. Očekujemo da će pomenuta saradnja između Instituta za genetičko inženjerstvo i biotehnologiju i kompanije Cryo-Save poslužiti kao dobar primjer i u budućem periodu.
zaista jeste ozdravljenje kada se bolest desi, svjedoče u Udruženju "Srce za djecu koja boluju od raka FBiH". Sa ovom djecom smo obilježili 15. februar,
Međunarodni dan djece oboljele i liječene od malignih oboljenja, za tu priliku FAMILY-PLUS je donirao sredstva za izradu biltena u kojem su sadržane značajne informacije o samom Udruženju, projektima koje rade, na koji način provode vrijeme u toku liječenja, kako oni doprinose zajednici i koje su njihove želje. Važan zadatak Udruženja je omogućiti njihovim porodicama da budu uz njih tokom liječenja, tako što će skupiti sredstva za izgradnju "Roditeljske kuće". U ovom projektu im svi mi možemo pomoći! Pozivom na Humanitarni broj 090 292 014 donirate 3 KM. Na www.srcezadjecu.ba moguće je naći više informacija o radu, aktivnostima i prioritetima ovog Udruženja.
April, 2012.
OBOLJENJA KOJA SE MOGU TRETIRATI MATIČNIM ĆELIJAMA 1. STANDARDNE TERAPIJE Akutna leukemija - Akutna limfoblastna leukemija (ALL) - Akutna mijelogena leukemija (AML) - Akutna bifenotipna leukemija - Akutna nediferentovana leukemija
Hronična leukemija - Hronična mijelogena leukemija (CML) - Hronična limfocitna leukemija (CLL) -Juvenilna hronična mijelogena leukemija (JCML) - Juvenilna mijelomonocitna leukemija
Mijelodisplastični sindromi - Rafraktorna anemija (RA) - Rafraktorna anemija sa prstenastim sideroblastima (RARS) - Rafraktorna anemija sa prekobrojnim blastima (RAEB) - Rafraktorna anemija sa prekobrojnim blastima u transformaciji (RAEB-T) - Hronična mijelomonocitna leukemija
Limfomi - Hodgkinova bolest - Non-Hodgkinov limfom i Burkitt limfom
Nasljedne abnormalnosti crvenih krvnih zrnaca - Velika beta talasemija - Blackfan-Diamond anemija - Aplazija crvenih krvnih zrnaca - Srpasta anemija
Anemije - Aplastična anemija - Kongenitalna diseritropoetična anemija - Fankonijeva anemija - Paroksizmalna noćna hemoglobinurija (PNH) - Aplazija crvenih krvnih zrnaca
Nasljedne abnormalnosti trombocita - Amegakariocitoza / Kongenitalna trombocitopenija - Glanzmann trombastenija
Mioproliferativni poremećaji - Akutna mijelofibroza -Agnogena mijeloidna metaplazija (ADA-SCID) - Policitemija vera - Esencijalna trombocitopenija
Nasljedni poremećaji imunog sistema - Združene teške imunodeficijencije (SCID) - SCID sa deficitom adenozin dezaminaze (ADA - SCID) - SCID povezan sa X hromozomom - SCID sa odsustvom T i B ćelija - SCID sa odsustvom T ćelija i normalnih B ćelija April, 2012.
- Omenn sindrom
- Pelizaeus-Merzbasherova bolest
Nasljedni poremećaji imunog sistema
Oboljenja lizozoma
- Neutropenija - Kostmanov sindrom - Mijelokateza
Ostali poremećaji imunog sistema - Ataksija-Teleangiektazija - Sindrom ogoljenih limfocita - Opšta varijabilna imunodeficijencija - DiGeorge sindrom - Deficit adhezije leukocita - Limfoproliferativni poremećaji (LPD) - Limfoproliferativni poremećaj povezan sa X hromozomom - Wiskott-Aldrich sindrom
Poremećaji fagocita - Chediak-Higashi sindrom - Hronicna granulomatoza - Deficijencija aktina neurofila - Retikularna disgeneza
Rak koštane srži - Multipli mijelom - Leukemija plazma ćelija - Waldenstrom makroglobulinemija
Ostali oblici raka (koji nisu vezani za krvni sistem) - Neuroblastom - Retinoblastom
Transplantati za nasljedne poremećaje koji utiču na imuni sistem i druge organe - Hipoplazija vlasaste hrskavice - Gunterova bolest (Eritropoeticna Porifirija) - Hermansky-Pudlak sindrom - Pearson sindrom - Schwachman-Diamond sindrom - Sistemska mastocitoza
Transplantati za nasljedne metabolične poremećaje - Mukopolisaharidoza (MPS) - Hurler sindrom (MPS-IH) - Scheie sindrom (MPS-IS) - Hunter sindrom (MPS-II) - Sanfilippo sindrom (MPS-III) - Morquio sindrom (MPS-IV) - Maroteaux-Lamy sindrom (MPS-VI) - Sly sindrom, deficit beta glukuronidaze (MPS-VII) - Mukolipidoza II
Leukodistrofični poremećaji - Adrenoleukodistrofija (ALD) / Adrenomijeloneuropatija (AMN) - Krabbova bolest (leukodistrofija globoidnih ćelija) - Metahromatska leukodistrofija
- Gaucherova bolest - Niemann-Pickova bolest - Tay-Sachsova bolest - Wolmanova bolest - Sandhofova bolest
Ostali nasljedni poremećaji - Lesh-Nyhan Sindrom - Osteopetroza
2. KLINIČKA ISTRAŽIVANJA
Auto-imuna oboljenja - Kronova bolest - Dijabetes, tipa I - Lupus
Regeneracija nervnog sistema - Celebralna paraliza, Hipoksija, Encefalopatija (AUTOlogna) - Multipla Skleroza (MS) - Povrede kičmene moždine (SCI Spinal Cord Injury) (ALLOgena) - Traumatska povreda mozga (AUTOlogna)
Poremećaj u profileraciji ćelija ili metabolizma - Cistična fibroza: Istraživanja u Australiji - Poremećaji histiocita - Porodična eritrofagocitna limfohistiocitoza - Hemofagocitoza - Histiocitoza Langerhansovih ćelija (LCH ili Histioza - X) - Epidermolysis Bullosa
Transplantacija autolognih matičnih ćelija pacijenta nakon što su genetski modifikovane: - Glanzmann trombastenija - Teške kombinovane imunodeficijencije (SCID) - SCID sa deficitom adenozin dezaminaze (ADA-SCID) - SCID povezan sa X hromozomom - Beta - Talasemija - Wiskot-Aldrich sindrom
Kardio terapija: - Infarkt miokarda - Angina - Kardiomiopatija: 2010, prva faza kliničkog liječenja alogenim matičnim ćelijama iz krvi pupčanika
Transplantati za kancer tumore - Rak dojke - Ewing sarkom - Karcinom bubrežnih ćelija
Obnavljanje organa - Obnavljanje vida novom rožnjačom Izvor: www.parentsguidecordblood.org
15
16
April, 2012.