Bisaya Short Story

Xavier University – Ateneo de Cagayan Corrales Avenue, Cagayan de Oro City ENGLISH DEPARTMENT

In partial fulfillment Of the course English 75 Cebuano-Visayan Literature

Visayan Short Story: Sumad sa Pagkasal

Submitted by: Mecyll T. Jamila BSE English – 4

Submitted to: Hobart Savior, MELS Professor

August 15, 2012

Sumad sa pagkasal

By Mecyll T. Jamila, BSE English – 4

Sa usa ka gabii ako naghigda, naghangad sa langit puno’g bitoon, perteng ninduta, perteng ninduta. Hilum kaayo ang palibot, unya akong gihunahuna ang mga butang nga nangabuhat kaganina og labi na sa kagahapon. Sa akong pagpiyong, ang mga panghitabo dili gayud nako malimtan og klaro pa kaayo sa akong huna-huna ang kada eksena nga nabuhat nako kauban siya. Ang kahilum sa lugar, ang kabugnaw sa hangin, ang kanindot sa mga tingog sa mga insekto og sa mga aninipot nagtibaw sa akong pagdungog mintras ang buwan padulong na pagsaka sa kalangitan.

Nangutana ko sa akong kaugalingon, “Ngano kaha nibalibad siya sa akong pagdapit para sa isa ka importanteng okasyon nga ika usa ra sa usa ka tuig lang mahitabo?”

Wala ko’y maitubag sa akong kaugalingong pangutana kun di ako mismo ang mangutana pag usab kaniya. Nibangon ko sa akong higdaanan og ako nagsugod og paglakaw padulong sa purtahan. Sa pipila pa lang ka likang sa akong duha ka tiil, ako napaundang. Naghunahuna pa’g usab kung insakto ba kini akong ginabuhat. Nitan-aw ko sa orasan, og nakaplagan ko nga alas dose na diay sa kadlawon. “Mata pa kaha siya?” Nangutana na sab ako sa akong kaugalingon. Og sa dihang wala ko’y matubag Page 2 of 8

sa akong pangutana kung dili mismo ako ang mangutana kaniya. Nibalik ko sa kwarto og gipangita akong cellphone og ako siyang gi-textan. Grabe akong mga kamot gapangurog sa kakulba mintras ako nagpindot sa mga letra nga akong ibutang sa akong mensahe. Paghuman ko og text, akong gi-enter og nigawas ang “send”. Sa akong pagpasa sa mensahe nagloading ang cellphone og naghulat ko nga mogawas ang mga letra, “Sent”. Naghulat ako kung kanusa to mogawas. Sa akong paghulat, ako nihigda pagbalik sa akong katre og nakapiyong kadyot og naghunahuna pag usab sa iyang pagbalibad sa akong inbitasyon sa usa ka importanteng okasyon diin nikalit og tingog akong cellphone abi ko’y reply gikan sa iyaha, dili man diay. Kay diay, wala na diay ko’y load. “Failed message” matud pa sa text.

Nasakitan ko sa iyang gibuhat og ako nakapangutana gayud sa iyaha’g ngano kaha.

Nibalibad ang is aka importanteng tao sa usa ka importanteng okasyon sa akong kinabuhi kay taragsa ra kini mahitabo sa is aka tuig. Buot huna-hunaon ika usa ra ni sa tibook tuig mahitabo pero wala siya diha kay nibalibad siya. Ngano kaha? Wala ko’y matubag sa akong pangutana.

Nag-ring akong cellphone. Nag-anam-anam siya og kakusog.

Page 3 of 8

Sa kasaba, akong gipalong ang phone. Ang kahilum sa lugar nagtibaw sa kwarto og sa kahilum, ang mga nagsayaw-sayaw nga dahon ang gakadunggan sa akong dawunggan ang nagpahilum sa akong kasaba sa akong huna-huna. Wala’y gihuna-huna, naghinoktok lang samtang ako naghigha sa katre og nag-atubang sa akong dakong bintana. Ang kainit nisurup sa akong nipis nga panit og ang kasilak sa adlaw napapiyong akong mga mata.

Unsa kaha ang hinundan nganong iya kong gibalibaran mag-uban para ma-selbrar ang among wedding anniversary? Naa ba kaha ko’y nabuhat nga daotan para ikalimod niya ang adlaw nga kami nag-usa atubangan sa altar og uban sa pag-ambit sa mga panaad nga sa kahangturan kami mag-uban uban among mga anak samtang kami makigkumbati sa mga adlaw-adlaw nga mga problema og uban kaming mag-sulbad niining mga butanga. Og sa dihang ako, naghago og ayo para sa iyaha og iyang gidala’ng anak nga ako ang amahan, ako’y gikalita’g biya sa walay klarong hinundan. Karon, sa akong pagtibi sa kwarto, karon nga nag-impake nako para mulakaw na og magpadayun sa akong kinabuhi nga wala siya sa akong tapad, dili pa japon nako gakasabtan nganong iya kong gibiyaan.

Natapos ko na’g impake akong mga gamit og ako nilakaw na pagawas sa balay. Ako niatubang sa gipundar kong balay nga unta para sa amoa, og nipiyong kadyot og akong Page 4 of 8

gihinumdum ang mga malipayong adlaw uban kaniya samtang kami nagpili aning balaya. Karon, mingaw na kaayo. Wala nay laing tingog ang madunggan gawas sa akong paglasong. Nipadayon na ko og lakaw og nihangad ako sa langit og nihilak.

Padulong na unta ko sa akong gipundar nga sakyanan, pero sa akong pagsakay, nakitan nako siya niatang sa may abante. Nakurat ako og ayo kay sa pila ka tuig wala ko siya nakita, karon nia na siya sa akong atubangan nag-atang sa sakyanan nga nagparking duol sa balay. Nag-ngisi siya. Ako siyang giduolan. Gigakos og maayo.

Pero nagpalayo siya gamay og wa pud ko kabalo ngano.

“Diin ka man gikan? Nganong karon ra man ka nagpakita nako? Diin ka man gikan?”

“Naa ra man ko sa palibot, karon ra ko nimo nakit-an?”

“Nganong nibalibad ka sa akong pag-imbitar sa atong anibersaryo sa pagkasal? Kabalo man tingali ka nga importante kaayo na nga adlaw sa atoang duha, di ba? Nganong wala man ka? Diin ka man gikan?”

“Naa ra lagi ko sa palibot, karon ra ko nimo nakit-an? Ako nagbalibad sa imong imbitasyon kay dili na ko pwede makig-uban nimo.”

“Nganong dili naman pwede? Mag-asawa baya ta, nganong dili man pwede iselebrar ang adlaw nga kita gikasal?”

“Langga, nakalimot ba ka sa nahitabo sa ato-a diyes kapin ka tuig na ang niagi?

Nadisgrasya ta di ba samtang kita nag-adto sa ospital para magpa-prenatal ko sa akong Page 5 of 8

pagkaburos. Sa atong pagkabangga sa usa ka dakong kahoy, diritso ka nalupad sa may kakahuyan og ako nabilin sa sulod sa sakyanan.”

“Ga, di ba kani ang atong gipalit nga sakyanan? Kini man. Ga, wala ko kasabot sa imong gipang-ingon.”

“Langga, dili kani ang imong gipundar nga sakyanan. Lahi to. Nabilin ko sa sakyanan.

Og nibuto ang makina tungod sa nangayabo nga gasolina. Namatay ako. Ikaw naluwas.

Mao nang nibalibad ko sa imong imbitasyon kay tungod, dili na ako ang imong kaatubang ato. Lahi na nga babae, imong bag-ong giibig og naa na moy pamilya. Pero sa imong huna-huna ako imong kaatubang og ako tung nibalibad. Ga, kabalo ko nga ako ang imong gihigugma pa’g ayo, pero mao na ni ang panahon nga ikaw mobangon na og magmalipayon. Kini na ang maayong panahon nga ang kamingaw sa imong bagong balay mawala na kung ikaw mobalik sa imong bag-ong asawa og makigbalik ka niya. Langga, pasensya kaayo kung wala ko naka-ingon ani mintras ako buhi pa, gimahal taka. Kay tungod gimahal taka, buy-an na ta ka kay ako kalag na ug para sab ikaw makapadayon sa imong kinabuhi nga akong gikawat sa imo tungod di pa nako madawat nga ako patay na. Pero sa akong pagtan-aw na ikaw gabasol kanunay sa imong kaugalingon kay naghuna-huna ka nga ikaw ang hinundan sa akong kamatayon, pero dili. Wala kay sala. Gumikan sa akong pagpangalag nimo, matag atubang sa imong bag-ong asawa, ako ang imong gakakit-an og akong ngalan ang imong gakasampit. Sa diyes anyos kapin sa imong panag-ambit kanako, napuno na imong Page 6 of 8

asawa og sa ngalan na ikaw napuno na sa iyang mga kasaba, gibiyaan mo siya og ang inyong mga anak. Ang imong gihunahuna nga anibersaryo ato-a pa to, og sa dihang imong bag-ong asawa imong gi-ignan mao tong nibalibad siya. Og ikaw nga nakadungog ato, nasakitan pag-ayo. Sa akong pagkahakug, ikaw nag-antos. Langga, sugod karon, buy-an na taka. Dili nako mangalag nimo, biyaan na taka. Baliki na imong asawa, baliki na siya. Ayuha ang naguba nga relasyon ninyong duha. Ga, pagmata na.

Dili na ako imong asawa. Baliki sila.”

*** “Honey, honey, pagmata na.”

“Huh? Ngano man?”

“Gusto lang ko magsulti og…”

“Unsa man?”

“Happy 10th Wedding Anniversary, honey.”

“Happy 10th Wedding Anniversary pud, Nancy.”

“Huh? Nancy?”

“O Ginoo, Michelle diay.”

“It’s okay. She’s your first wife, right. Kasabot ko sa imong gibati. Kalimti na siya, kahibawo ko nga gibuy-an na ka niya. Move on na. Diyes anyos kapin na ka tuig ang nilabay gikan sa trahedya ninyong duha. Tan, kalimti na siya. Kalimti na siya. Timan-i Page 7 of 8

ni, sumad nato karon sa pagkasal. Nalipay gayud ako og dako kay nia kana sa akong tapad, Tan.” “Abi ko’g damgo ra to tanan.”

“Nagdamgo ka sa pila ka tuig samtang ikaw naghigda dani sa hospital.”

“Nganong naa ko dani?”

“Nagka-tumor ka sa utok og niaging tuig ka gi-operahan. Gikan ato, wala naka nimata.

Pila ka ka-tuig natulog, Tan.” “Ah, mao ba?”

Page 8 of 8