Een structurele aanpak voor een gezonde toekomst
memisa info 路 driemaandelijks tijdschrift oktober 路 november 路 december 2012
info NL-0831.indd 1
94
14/09/12 13:51
Een immense uitdaging Congo is een enorm land: met zijn 2.344.858 km2 is het 76 keer groter dan België. Het land is opgedeeld in 518 gezondheidszones. Een gemiddelde zone is groter dan een Belgische provincie. Het aantal inwoners ligt tussen de 100.000 à 150.000. In 38 gezondheidszones - goed voor 6 miljoen inwoners - werken wij samen met de lokale medische teams aan de (her)opbouw van de basisgezondheidszorg. En dat is hard nodig. De problemen die zich stellen zijn zeer divers, groot en complex. Zo groot en complex dat ze niet in één keer kunnen aangepakt worden. Per zone kijken we naar de meest concrete noden op het vlak van infrastructuur, medisch en ander materiaal. We brengen de gezondheidstoestand van de bevolking in kaart. We analyseren de werking van de zone. Daarna schrijven we, samen met de medische teams ter plaatse, een meerjarenplan uit om een kwalitatieve basisgezondheidszorg uit te bouwen. En tenslotte moeten we op zoek naar financiering. Gelukkig mag Memisa rekenen op een grote groep trouwe donateurs en krijgen wij ook veel vertrouwen van grote institutionele donoren (Belgische Ontwikkelingssamenwerking, Wereldbank enz.).
Gemiddelde jaarlijkse steun aan een gezondheidszone: 70.000 euro
info NL-0831.indd 2
14/09/12 13:51
Streven naar een degelijke gezondheidszorg is een strijd op meerdere fronten: • zorgen voor het noodzakelijk medisch materiaal
Overzicht van de zones die Memisa steunt in DR Congo
• financieren van kwalitatieve medicijnen
Oostelijke Provincie: Fataki, Lita, Drodro, Jiba, Tchomia, Pawa, Boma Mangbetu
• bouwen aan een degelijke infrastructuur • werken aan goed opgeleide en gemotiveerde zorgverstrekkers • het uitwerken van een goede en stevige omkadering • preventie van ziektes als malaria, cholera, longinfecties enz. • het aanpakken van de enorm hoge moedersterfte • ... maar ook de medische zorgen betaalbaar maken
Evenaarsprovincie: Kungu, Bokonzi, Banga-Bola, Budjala, Bulu, Mbaya Bandundu: Sia, Djuma, Bonga-Yasa, Lusanga, Kingandu, Mosango, Pay Kongila, Koshibanda, Ipamu, Kimputu, Noord-Kikwit, Zuid-Kikwit, Feshi, Kasongo-Lunda, Panzi, Tembo, Wamba-Lwadi, Kitenda, Popokabaka, Mwela Lemba Bas-Congo: Gombe Matadi, Mangembo Katanga: Kongolo, Mbulula Oostelijke Kasaï: Katako-Kombe
We maken niet alleen plannen. We volgen ze op én gaan na of ze het verwachte resultaat opleveren. Hiervoor beschikt Memisa over eigen medewerkers in Congo. Deze gaan ter plaatse in de gezondheidszones en nemen er zowel de patiëntenzorg, logistiek als boekhouding door. Dat is niet alleen als controle bedoeld. Tegelijk wordt vorming gegeven, worden de concrete problemen besproken en wordt gekeken hoe die aan te pakken. Er is ook direct contact met de bevolking. De projecten van Memisa worden bovendien regelmatig door externe experten geëvalueerd.
info NL-0831.indd 3
14/09/12 13:51
Genezen dicht bij huis Iedere gezondheidszone telt één centraal ziekenhuis. Dat ziekenhuis (en de volledige zone) wordt geleid door 2 à 3 dokters. Zij staan in voor zowel de dagelijkse leiding en de supervisie van de gezondheidscentra, de medische onderzoeken, de operaties... Doordat de zones zo groot zijn (vergelijkbaar met een Belgische provincie) liggen heel wat dorpen op tientallen kilometer van het centrale ziekenhuis. Sommigen zelfs tot 150 kilometer ver. Huisdokters zoals wij die kennen bestaan er niet in Congo. Daarom telt iedere gezondheidszone ook 15 à 25 kleine gezondheidscentra, dichtbij de dorpen. Ze worden bemand door één of meerdere verpleegkundigen die er voorzien in de eerstelijnszorg. Het vervoer van zieken gebeurt met een zelfgemaakte brancard of ‘tipoy’. Bij verre afstanden is men dagen onderweg.
info NL-0831.indd 4
Ze stellen diagnoses, doen laboonderzoek en schrijven behandelingen voor. Eenmaal per week houden ze een prenatale consultatie. Op vaste tijdstippen worden de kinderen gevaccineerd. Ook sensibilisatie behoort tot hun takenpakket.
14/09/12 13:51
BALAKPA 40km
SONGO 13km
KUNGU GULUKOLO H.G.R
BOSO MBUMBU 57km KUNDU
BOBEY 85km
NGELE BOMENGE
Een plattegrond van de gezondheidszone Kungu met de afstand van de gezondheidscentra tot het ziekenhuis.
BOGBA
45km BOSO IMOKANZA BOMBOMA 65km BODUBWA 58km
LIMPOKO BOLEMO
BOSO DINGO 65km
MOLUNGA 105km
De verpleegkundige geeft op een geanimeerde manier les over het belang van proper drinkwater, preventie van diarree, worminfecties, etc.
LIBOBI LIKATA
LIFUNGA
MONYA 125km
Als de verpleegkundige in het gezondheidscentrum de patiënt niet kan helpen, verwijst hij door naar het centrale ziekenhuis. Operaties zoals keizersnedes worden in het ziekenhuis uitgevoerd.
kit medisch materiaal voor een gezondheidscentrum: 540 euro microscoop: 845 euro weegschaal: 53 euro sterilisator: 35 euro
De verpleegkundige van een gezondheids- centrum werkt in een zeer geïsoleerde situatie. Hij heeft een zware verantwoordelijkheid en moet veel beslissingen alleen nemen: hij moet diagnoses stellen en de juiste behandelingen voorschrijven. Hij wordt geconfronteerd met een groot aantal noodgevallen. Daarom woont hij vlak naast het gezondheidscentrum. Dankzij de structurele steun van Memisa beschikt hij over een minimum aan geneesmiddelen en medisch materiaal. Hij krijgt ook regelmatig bezoek van de supervisor en volgt bijscholingen.
info NL-0831.indd 5
14/09/12 13:51
Het begint met een dak boven het hoofd Om kwalitatieve medische zorgen te kunnen verstrekken is een degelijk gebouw een absolute voorwaarde. Investeren in basisinfrastructuur is vaak een noodzaak. Om te kunnen opereren moet een ziekenhuis over een degelijke en hygiënische operatiezaal beschikken. Soms is een gezondheidscentrum er zo erg aan toe dat renovatie zich opdringt. Bouwen doet Memisa samen met de lokale bevolking. Wij betalen de bouwmaterialen zoals hout, golfplaten, nagels… en cement. Cement is zeer duur in Congo, één zak kost al gauw 30 euro. Dat is meer dan wat iemand op één maand verdient om zijn gezin te onderhouden. De gemeenschap staat in voor de bouw. Mannen maken de mortel, metsen de muren en zetten het dak. Vrouwen zorgen voor water. Kinderen brengen zand en keien naar de bouwwerf. Levensreddend water We staan er misschien niet bij stil, maar voor de gezondheidscentra en ziekenhuizen is proper water essentieel om te kunnen werken. Het is echter niet evident om hieraan te raken: er is vaak geen wateraanvoer en de afstand tot waterpompen is bijzonder ver. Dit probleem lossen we praktisch op: ter plekke leggen we waterciternes aan voor de opvang van kostbaar regenwater.
Dankzij de zonnepanelen is er in de materniteit voldoende verlichting. Dat verhoogt de kwaliteit van de zorg.
De bevolking uit de dorpen steekt zelf de handen uit de mouwen bij de bouw van een gezondheidscentrum.
info NL-0831.indd 6
14/09/12 13:51
Zuiver en drinkbaar water is cruciaal om te komen tot een efficiënte gezondheidszorg. Daarom kiest Memisa ook al vele jaren voor het saneren van natuurlijke waterbronnen in de gezondheidszones. Zonne-energie Er wordt de laatste jaren ook veel geïnvesteerd in zonnepanelen. Zo moeten ziekenhuizen minder geld besteden aan het opwekken van elektriciteit (via een dieselgenerator) en komt er meer geld vrij voor medicijnen en medisch materiaal.
“Nadat Memisa 12 waterbronnen heeft gesaneerd, is het aantal gevallen van amoebiase in het hospitaal spectaculair gedaald tot 119. Vijf jaar vroeger waren er dat nog 7.655.” Ria Van der Sype, Kasongo Lunda Bouw waterciterne in Pay Kongila
één zak cement: 30 euro saneren van een waterbron: 330 euro zonnepaneel: 258 euro set economische lampen: 30 euro
info NL-0831.indd 7
14/09/12 13:51
Mensen maken het verschil Net als in iedere organisatie bepaalt de inzet van de medewerkers de uiteindelijke kwaliteit van de medische zorgverlening. Gemotiveerde, betrokken en geschoolde mensen kunnen met beperkte middelen heel veel realiseren. Een inkomen voor het gezin Eén van de grote problemen in Congo is de verloning van de verpleegkundigen. Het gemiddelde loon ligt zeer laag en wordt vaak met veel vertraging uitbetaald. Net als bij ons werken mensen om een inkomen voor hun gezin te verwerven. In Congo is dat een zaak van overleven. Als dat inkomen niet komt, dan zoeken verpleegkundigen andere bronnen van inkomsten naast hun werk. Daarom heeft Memisa in de zones die ze ondersteunt een systeem van premies uitgewerkt dat de verpleegkundigen activeert en stimuleert. Dat is een groot succes. Maria Huysmans: “In de gezondheidszone Kimputu wordt het premiesysteem toegepast vanaf 2011. Vandaag is de verbetering al duidelijk merkbaar: de verpleegkundigen zijn gemotiveerder, de kwaliteit van de zorgen is er op vooruit gegaan, patiënten komen sneller naar het gezondheidscentrum waardoor ze ook vlugger genezen, het medicijnenverbruik is verbeterd.”
Artsen uit de zones Budjala, Bangabola en Mbaya volgen een vijfdaagse opleiding echografie.
Een premie motiveert de onderbetaalde verpleegkundigen en verhoogt de efficiëntie van de zorgverlening.
info NL-0831.indd 8
14/09/12 13:51
Het “ordinogram” verhoogt de kwaliteit en efficiëntie Als verpleegkundige is het niet evident om voor iedere aandoening de juiste diagnose te stellen met de bijhorende behandeling. Daarom is een vuistdikke handleiding opgesteld, de medische bijbel voor iedere verpleegkundige in de zones die Memisa ondersteunt. Het boek helpt de verpleegkundige de juiste diagnose te stellen en vervolgens de juiste behandeling te geven met de juiste medicijnen in de juiste hoeveelheid. Vroeger durfde een verpleegkundige al eens een patiënt voor de zekerheid een paar verschillende antibiotica toedienen in de hoop dat er wel één zou werken. Met deze handleiding is dat verleden tijd. Verpleegkundigen krijgen een opleiding in het gebruik ervan en er wordt nauwgelet gecontroleerd of zij wel gebruikt wordt. Een nieuwe aanpak: samenwerken met traditionele vroedvrouwen Traditionele vroedvrouwen of ‘matrones’ zijn vrouwen uit het dorp die als vroedvrouw optreden: ze hebben geen medische achtergrond, maar genieten wel veel vertrouwen en respect bij de bevolking. In een nieuw project in Mbaya werkt Memisa met hen samen en geeft hen vorming zodat ze vrouwen met complicaties doorsturen naar het gezondheidscentrum. Het resultaat is spectaculair: de moedersterfte in Mbaya is sterk gedaald.
info NL-0831.indd 9
14/09/12 13:51
Transport: een onmisbare schakel in de zorgverlening We staan er niet bij stil, maar in een land waar afstanden zo groot zijn en openbaar vervoer niet bestaat, is transport van mensen en goederen een hele uitdaging. Daarenboven is het wegennet castrofaal slecht. Een logistieke uitdaging Hoe krijg je medisch materiaal en medicijnen vanuit Kinshasa ter plaatse? Dat is iedere dag opnieuw dĂŠ uitdaging voor de logistieke equipe van Memisa. In augustus 2012 werd in Kinshasa voor de eerste keer een logistiek atelier georganiseerd met de verschillende logistieke verantwoordelijken van Memisa om de procedures verder te verbeteren. Er werden afspraken gemaakt rond transport, aankoop van logistiek materiaal maar ook over het onderhoud van transportmiddelen om de efficiĂŤntie verder te verhogen. De jeep, de moto en de fiets vervullen een cruciale rol in de zorgverlening. Een motorfiets voor elke gezondheidszone Als je weet dat een ziekenhuis hooguit 2 of 3 dokters telt voor een gebied zo groot als een Belgische provincie, dan is het belangrijk dat zij zich efficiĂŤnt en snel kunnen verplaatsen. Daarvoor is de
een fiets: 63 euro een kit wisselstukken fiets: 32 euro een motorfiets (125cc): 2.580 euro een terreinwagen: 26.000 euro
info NL-0831.indd 10
14/09/12 13:51
motorfiets ideaal: vele keren sneller dan een fiets, geschikt voor veel grotere afstanden en aangepast aan de toestand van de wegen. Met de motorfiets kan de dokter verschillende gezondheidscentra op één dag bezoeken. Als er een epidemie uitbreekt, is hij snel ter plaatse en kan hij meteen de nodige medicijnen brengen.
Trots poseren verpleegkundigen met hun nieuwe fiets. Eindelijk kunnen ze zich efficiënt verplaatsen. (foto: ontvangst van nieuwe fietsen in de zone Bominenge)
Een fiets voor elk gezondheidscentrum Ieder gezondheidscentrum zou over één of meerdere fietsen moeten beschikken. Een fiets doet niet alleen dienst als ambulance: de verpleegkundige kan meer dorpen aandoen om de kinderen te vaccineren en de chronisch zieken te bezoeken. En in dringende gevallen is hij veel vlugger ter plaatse.
De levering van een jeep is een zeer belangrijke gebeurtenis. Een jeep is zowel ambulance als transporteur van medisch materiaal en medicijnen. (foto: inzegening van de jeep in Pay Kongila)
info NL-0831.indd 11
14/09/12 13:51
De rekening loopt op Een ziekenhuisopname is duur, zeker voor mensen die nauwelijks een euro per dag verdienen. Omdat mensen niet weten wat een verzorging of opname kost, gaan ze vaak veel te laat naar het gezondheidscentrum of het ziekenhuis. In plaats van telkens de onderzoeken, consultaties, geneesmiddelen, operatie en hospitalisatie afzonderlijk te betalen, betalen de patiënten voor een bepaalde ziekte-episode een vast tarief waarin alles begrepen is. Het tarief voor een keizersnede is bijvoorbeeld 30 dollar, ongeacht of de moeder veel of weinig medicatie krijgt. Het forfaitair tarief hangt af van de koopkracht van de gezondheidszone. voorbeeld
Kostprijs
Forfaitair tarief
Malariabehandeling
6$
1,5 à 2 $
Keizersnede
100 à 200 $
30 à 50 $
Buikvliesontsteking
100 à 200 $
50 à 80 $
Dit systeem werkt uitstekend. In alle zones waar het wordt toegepast, gaan veel meer mensen dan voorheen naar het gezondheidscentrum voor essentiële medische zorgen. Wie ziek en arm is, durft eindelijk de stap naar het gezondheidscentrum of ziekenhuis te zetten. Zo zijn al vele mensenlevens gered. kostprijs malariabehandeling: 5 euro
info NL-0831.indd 12
14/09/12 13:51
Het goede beheer van geneesmiddelen is een belangrijke taak in een ziekenhuis.
Halt aan nepgeneesmiddelen Medicijnen worden in Congo te koop aangeboden op de markt of langs de weg, zelfs in de kleinste en meest afgelegen dorpen. Iedereen mag geneesmiddelen kopen en verkopen. Vele ‘medicijnen’ die aangeboden worden zijn nep. Nepgeneesmiddelen zijn ‘medicijnen’ waarvan het actieve bestanddeel onvoldoende of niet aanwezig is. Dikwijls is het zelfs vervangen door een product dat ronduit schadelijk is voor de gezondheid. Maar de goedkope prijs is zeer aantrekkelijk voor de straatarme Congolees die zich niet bewust is van de gevaren. Om te zorgen dat ziekenhuizen en gezondheidscentra over voldoende kwalitatieve medicijnen beschikken, zijn op verschillende plaatsen in Congo distributiecentrales opgericht. Deze beschikken over een voldoende grote voorraad degelijke - generische - geneesmiddelen. Memisa ondersteunt de gezondheidszones met een jaarbudget om de meest dringende behoeften op te vangen.
Basiskit geneesmiddelen voor gezondheidscentrum: 295 euro Basiskit geneesmiddelen voor ziekenhuis: 2.887 euro antibiotica-kit voor ziekenhuis: 1.862 euro
memisa ijvert voor een degelijke basis-gezondheidszorg
info NL-0831.indd 13
14/09/12 13:51
METER VAN MEMISA
De 5de millenniumdoelstelling is het terugdringen van moedersterfte. Dit is vandaag de doelstelling waarbij het minste vooruitgang is geboekt. Uw steun is meer dan ooit nodig.
info NL-0831.indd 14
14/09/12 13:52
Stop moedersterfte! • Jaarlijks verliezen 1 miljoen kinderen in het Zuiden hun mama. • Elke minuut sterft een jonge moeder door complicaties tijdens zwangerschap of bevalling. 99% van hen woont in het Zuiden. • Wereldwijd lijden 10 à 15 miljoen vrouwen aan langdurige verwikkelingen door moeilijkheden tijdens zwangerschap of bevalling. De oorzaken van moedersterfte zijn gekend. In 80% van de gevallen gaat het over directe oorzaken zoals ernstige bloedingen, infecties, hoge bloeddruk, zwangerschapsvergiftiging en bevallingen met complicaties. Malaria, cardiovasculaire aandoeningen en HIV/aids zijn de belangrijkste indirecte doodsoorzaken. Memisa voert strijd tegen moedersterfte door het uitrusten van de kraamafdelingen: klein medisch materiaal, sterilisator, bevallingstafel, zonnepanelen voor verlichting ‘s nachts, levensnoodzakelijke geneesmiddelen en materiaal voor bloedtransfusies. Er worden allerlei systemen uitgewerkt om medische ingrepen zoals keizersneden betaalbaar te maken, ook voor de allerarmsten.
met € 25 betaalt u de prenatale
consultaties van 5 moeders
met € 142 bezorgt u een
materniteit een kit met spuiten, naalden, hechtingsmateriaal enz.
met € 40 betaalt u een
levensreddende keizersnede
met € 805 betaalt u een
bevallingstafel
memisa ijvert voor een degelijke basis-gezondheidszorg
info NL-0831.indd 15
14/09/12 13:52
Hoop doet leven. Over de dood heen. Eén iets is zeker in ons leven: er komt een dag dat we er niet meer zullen zijn. En toch kunt u voor de wereld nog heel wat betekenen. Met een legaat aan Memisa geeft u mannen, vrouwen en kinderen in Congo hoop op leven. Letterlijk. U leeft verder in de schittering van hun ogen!
Vraag vrijblijvend naar ons dossier “Schenkingen en Legaten” of contacteer Kris Van Kerkhoven voor meer informatie (T 02 454 15 40 - kris.van.kerkhoven@memisa.be)
Uw steun is onmisbaar
IBAN BE92 3100 9000 0023 BIC BBRUBEBB
fiscaal attest vanaf 40 euro op jaarbasis Ethisch Fondsenwerven Memisa onderschrijft de code van de Vereniging voor Ethiek in de Fondsenwerving (EF) en van de koepel 11.11.11
info NL-0831.indd 16
Fout adres? Geef Memisa een seintje per e-mail of per telefoon als u fouten ontdekt in uw adres of ons tijdschrift in veelvoud ontvangt. Dank voor uw medewerking. Memisa Info is een uitgave van Memisa België vzw, Kerkstraat 63, 1701 Itterbeek (Dilbeek), T 02 454 15 40, F 02 569 03 45 info@memisa.be, www.memisa.be
14/09/12 13:53