Herken snel een licht verstandelijke beperking Eén op de drie gedetineerden heeft een licht verstandelijke beperking (LVB) en onder veelplegers zijn dat er nog meer. Organisaties in het justitiële domein denken dan ook steeds beter na over hoe je zo goed mogelijk kunt omgaan met LVB.
I
n een wereld die gericht is op zelfredzaamheid en keuzevrijheid, dreigen mensen met een licht verstandelijke beperking (LVB) steeds meer buiten de boot te vallen, waarschuwt het SCP-rapport ‘Zorg beter begrepen’ (2014). Om je goed staande te houden in deze ingewikkelde maatschappij, moet je tenslotte beschikken over sociaal aanpassingsvermogen, flexibiliteit en praktische vaardigheden. Mensen met een LVB ontberen die eigenschappen vaak. Ze zijn daarnaast sterk beïnvloedbaar, overzien de consequenties van hun eigen handelen niet goed, hebben een lage impulscontrole en kunnen erg moeilijk ‘nee’ zeggen.
behandeld te worden. Als professionals LVB niet herkennen, kunnen zij onkunde aanzien voor onwil. Dit kan leiden tot vervelende escalaties: iemand met een LVB kan in de war raken en agressief worden. Daarnaast kan het leiden tot fouten in een verhoor of strengere straffen. Als de opgelegde sancties niet goed aansluiten bij het niveau van de persoon, neemt de kans op recidive niet of nauwelijks af.
Daarom is het zo belangrijk om te investeren in LVB – wat nu ook volop gebeurt met handreikingen en een goede screeningsmethode zoals SCIL. Meer begrip en aandacht voor deze groep mensen leidt tenslotte, zo blijkt uit onderzoek, tot minder agressie Escalaties en tot de straf en zorg die men nodig heeft. De kwaDit alles zorgt ervoor dat de kans op grensoverschrij- liteit van opsporing en vervolging neemt toe, de kosdend gedrag bij mensen met een LVB een stuk groter ten nemen af, net zoals de kans op recidive omdat is dan bij mensen zonder. En dus zijn ze overver de straffen beter aansluiten. Niet alleen goed nieuws tegenwoordigd in de (jeugd)strafrechtketen, waar voor mensen met een LVB, maar ook voor de prolees verder >> ze dan ook nog eens de kans lopen om verkeerd fessionals in het justitiële domein.
SCIL: SNELLE INDICATIE VAN INTELLIGENTIE LVB is moeilijk met het blote oog te herkennen. Hierdoor houden professionals in het justitiële domein soms onvoldoende rekening met deze beperking, wat kan leiden tot een verkeerde bejegening, advisering en foute hulpverlening. Om dit te voorkomen is SCIL ontwikkeld. Een lijst van veertien vragen, met een afnametijd van vijftien minuten, die een vermoeden van LVB in kaart brengt. Tijdens een pilot in 2016 hebben Stichting Halt, de Raad voor de Kinderbescherming, Jeugdreclassering en de Kleinschalige Voorziening gebruik gemaakt van SCIL. In november 2016 is de pilot binnen de jeugdstrafrechtketen gestart. Uit de proef blijkt dat zowel de deelnemende professionals als de ouders en jongeren enthousiast zijn over het gebruik van SCIL. Het is gebruiksvriendelijk, het signaleert op eenvoudige en snelle wijze LVB, met als gevolg een passender strafadvies en betere begeleiding. Stichting Halt en de Raad voor de Kinderbescherming bekijken nu hoe SCIL structureel kan worden ingezet.
2/13
André Hartman raadsmedewerker bij de Raad voor de Kinderbescherming in Arnhem
‘ Je moet kritisch blijven’ ‘Je ziet een licht verstandelijke beperking niet aan iemand. Wij krijgen vaak te maken met jongeren die op heterdaad betrapt zijn en dan moet je heel snel informatie over hen verzamelen. Soms mis je dan een LVB. Om dit te voorkomen doen wij als Raad voor de Kinderbescherming sinds vorig jaar mee aan een pilot waarbij we SCIL inzetten. Deze vragenlijst geeft een indicatie of iemand een LVB heeft. Ik zie SCIL echt als een uitgangspunt – het zijn tenslotte maar veertien vragen – en niet als de volledige waarheid. Je moet kritisch blijven. Soms is iemand helemaal in de war door alles wat er op hem afkomt; de advocaten, een verhoor, slaapgebrek. In hoeverre is SCIL dan nog betrouwbaar?
Ik neem het in ieder geval altijd mee in mijn verdere onderzoek. Heel waardevol vind ik dat je je werk dan nog beter kunt afstemmen op de persoon tegenover je. Als er sprake is van een LVB, kun je daar rekening mee houden, bijvoorbeeld in de vorm van goede begeleiding of een op LVB toegespitste taakstraf. Daarnaast weet je waar de gedragsproblemen mogelijk vandaan komen. We moeten SCIL niet alleen inzetten als het al fout is gegaan, maar ook in de civiele keten. Zet het uit onder leerplichtambtenaren, wijkteams en sociaal werkers. Alles om te voorkomen dat jongeren met een LVB überhaupt in de lees verder >> problemen komen.’ 3/13
René Vader wijkagent met taakaccent Jeugd, bij de politie Zeeland
‘ Met een virtual reality bril ervaar je zelf hoe het is’ ‘Een directeur van het Speciaal Onderwijs sprak mij ooit eens aan. “Jullie doen het verkeerd daar bij de politie”, zei hij. Je moet beter rekening houden met mensen met een LVB. Dat triggerde mij. Ik heb zelf een dochter met een verstandelijke beperking en ik zou niet willen dat mensen haar verkeerd bejegenen. Sinds die tijd houd ik me actief bezig met het onderwerp. Zo zit ik in de denktank die input heeft gegeven aan de
ogeschool Leiden, zij hebben voor de politie een H handreiking geschreven over hoe om te gaan met LVB. Die handreiking ligt nu klaar voor gebruik. Het is namelijk zo belangrijk dat je goed met deze mensen omgaat. Er staan tips in over taalgebruik: gebruik geen moeilijke woorden en jargon. En over het soort gedrag dat je kunt verwachten bij een LVB: deze mensen zijn impulsief. Met begrip kom je al een heel eind. Daarnaast zit ik in een
werkgroep met deskundigen uit het veld. We zijn nu bezig met de ontwikkeling van een virtual reality simulatie. Als je de virtual reality bril opzet ervaar je zelf tegen welke teleurstellingen mensen met een LVB aanlopen, dat ze het soms helemaal niet meer weten en het gewoon niet lukt. Als je dat zelf ervaart, creëert dat nog meer begrip en hopelijk dus ander gedrag.’ lees verder >>
4/13
John Sijbers penitentiair inrichting medewerker, Penitentiaire Inrichting Roermond
FEITEN & CIJFERS Met een IQ tussen 50 en 85, in combinatie met beperkingen in het sociaal aanpassingsvermogen, ben je licht verstandelijk beperkt (LVB). Mensen met een LVB hebben een lage impulscontrole, moeite met het lezen van sociale signalen en een verhoogd risico op bijkomende problematiek, zoals gedragsstoornissen.
‘ Extra input psycholoog kan nooit kwaad’ ‘Mensen die bij ons binnenkomen, hebben vaak hun woordje wel klaar. Hun verbale IQ is vrij hoog en dat moet ook wel, willen ze zich hier binnen de gevangenis staande houden. Hierdoor zie je echter niet snel dat er sprake is van een LVB. Soms merkten we het pas na een week. Daarom was ik blij toen wij als pilot de vragenlijst SCIL gingen toepassen, waardoor we sneller inzicht kregen in wat er aan de hand is met iemand. Ik probeer altijd iedereen gelijkwaardig te behandelen. Maar als je weet dat iemand een LVB heeft, houd je daar toch wat extra rekening mee. Door iemand bijvoorbeeld niet drie opdrachten tegelijk te geven, maar het simpel te houden. Duidelijkheid is heel belangrijk. We krijgen hier tips over van een psycholoog, die met ons meedenkt en
42% van alle Rotterdamse gedetineerden heeft een LVB. De jaarlijkse instroom van nieuwe gedetineerden in 2015 was ongeveer 38.000. Als dit percentage wordt doorgetrokken naar de jaarlijkse instroom van nieuwe gedetineerden dan betekent dit dat ongeveer 16.000 gedetineerden een LVB zou hebben.
terugkoppeling geeft over de gedetineerden. Heel waardevol. Je leert zelf veel door de jaren heen, maar die extra input kan nooit kwaad. Bovendien zie ik wat het met de gedetineerden met een LVB doet. Die zijn echt opgelucht. Hè fijn, hij weet wat er speelt, zie je ze dan denken. Zo ontstaat er meer rust en begrip, waar we allemaal profijt van hebben.’ ●
Het kerndepartement heeft de opdracht gekregen ervoor te zorgen dat het justitiële domein ‘LVB-proof’ gemaakt wordt. Dat wil onder andere zeggen: professionals opgeleid, gedragsinterventies op orde, screeningsinstrumenten in gebruik, schriftelijke informatieverstrekking aangepast op het niveau van deze groep. enJ werkt samen met gemeenten, zorg V partijen en maatschappelijke partners aan het ontwikkelen van integrale aanpakken om ervoor te zorgen dat mensen de straf en zorg krijgen die ze nodig hebben.
DEEL VIA SOCIAL MEDIA
5/13