Địa lí 12

bÈ gi∏o dÙc vµ Ƶo tπo L£ TH§NG (TÊng ChÒ bi™n) nguy‘n VI⁄T THëNH (ChÒ bi™n) NGUYŸN KIM CH¶•NG - PHÑM XU¢N HÜU ßÖNG DUY LúI - PHÑM THë SEN - PHê C§NG VIåT

Æfia l› 12 (T∏i b∂n l«n th¯ s∏u)

nhµ xu†t b∂n gi∏o dÙc Vi÷t nam

B∂n quy“n thuÈc Nhµ xu†t b∂n Gi∏o dÙcVi÷t Nam - BÈ Gi∏o dÙc vµ ßµo tπo 01 - 2014/CXB/498 - 1062/GD

M∑ sË : CH216T4

ßfia l› vi÷t nam

BÅN ߤ HÄNH CHêNH VIåT NAM

g (huyện Hoàn

ẵn àN Đ P Sa - T

g

) N iệt V -

am

hßn Khoai

hßn H¶i

(huyện

a ng S Trườ

h - tỉn

Kh

án

oà H h

Na m) Vi ệt

6

Vi÷t Nam tr™n Æ≠Íng ÆÊi mÌi vµ hÈi nhÀp

Bµi 1

1. C´ng cuÈc ßÊi mÌi lµ mÈt cuÈc c∂i c∏ch toµn di÷n v“ kinh t’ − x∑ hÈi a) BËi c∂nh Ngµy 30 − 4 − 1975, mi“n Nam Æ≠Óc hoµn toµn gi∂i ph„ng. ߆t n≠Ìc thËng nh†t, c∂ n≠Ìc tÀp trung vµo hµn gæn c∏c v’t th≠¨ng chi’n tranh vµ x©y d˘ng mÈt n≠Ìc Vi÷t Nam hoµ b◊nh, thËng nh†t, ÆÈc lÀp, d©n chÒ vµ giµu mπnh.

N≠Ìc ta Æi l™n tı mÈt n“n kinh t’ n´ng nghi÷p lµ chÒ y’u, lπi chfiu hÀu qu∂ n∆ng n“ cÒa chi’n tranh. BËi c∂nh trong n≠Ìc vµ quËc t’ vµo nh˜ng n®m cuËi thÀp kÿ 70, Æ«u thÀp kÿ 80 cÒa th’ kÿ XX h’t s¯c ph¯c tπp.

T†t c∂ nh˜ng Æi“u nµy Æ∑ Æ≠a n“n kinh t’ n≠Ìc ta sau chi’n tranh r¨i vµo t◊nh trπng khÒng ho∂ng käo dµi. Lπm ph∏t c„ thÍi k◊ lu´n Î m¯c 3 con sË. b) Di‘n bi’n C´ng cuÈc ßÊi mÌi Æ≠Óc manh nha tı n®m 1979. Nh˜ng ÆÊi mÌi Æ«u ti™n lµ tı l‹nh v˘c n´ng nghi÷p vÌi "kho∏n 100" vµ "kho∏n 10", sau Æ„ lan sang c∏c l‹nh v˘c c´ng nghi÷p vµ dfich vÙ. ß≠Íng lËi ßÊi mÌi Æ≠Óc khºng Æfinh tı ßπi hÈi ß∂ng CÈng s∂n Vi÷t Nam l«n th¯ VI (n®m 1986), Æ≠a n“n kinh t’ − x∑ hÈi cÒa n≠Ìc ta ph∏t tri”n theo ba xu th’ : − D©n chÒ ho∏ ÆÍi sËng kinh t’ − x∑ hÈi ; − Ph∏t tri”n n“n kinh t’ hµng ho∏ nhi“u thµnh ph«n theo Æfinh h≠Ìng x∑ hÈi chÒ ngh‹a ; − T®ng c≠Íng giao l≠u vµ hÓp t∏c vÌi c∏c n≠Ìc tr™n th’ giÌi. c) C´ng cuÈc ßÊi mÌi Æ∑ Æπt Æ≠Óc nh˜ng thµnh t˘u to lÌn T›nh Æ’n n®m 2006, c´ng cuÈc ßÊi mÌi cÒa n≠Ìc ta Æ∑ qua ch∆ng Æ≠Íng 20 n®m. − N≠Ìc ta Æ∑ tho∏t kh·i t◊nh trπng khÒng ho∂ng kinh t’ − x∑ hÈi käo dµi.

Lπm ph∏t Æ≠Óc Æ»y lÔi vµ ki“m ch’ Î m¯c mÈt con sË.

7

H◊nh 1.1. TËc ÆÈ t®ng chÿ sË gi∏ ti™u dÔng c∏c n®m 1986 − 2005 (%)

− TËc ÆÈ t®ng tr≠Îng kinh t’ kh∏ cao. TËc ÆÈ t®ng GDP tı 0,2% vµo giai Æoπn 1975 − 1980 Æ∑ t®ng l™n 6,0 % vµo n®m 1988 vµ 9,5% n®m 1995.

M∆c dÔ chfiu ∂nh h≠Îng cÒa cuÈc khÒng ho∂ng tµi ch›nh khu v˘c cuËi n®m 1997, tËc ÆÈ t®ng tr≠Îng GDP v…n Æπt m¯c 4,8% (n®m 1999) vµ Æ∑ t®ng l™n 8,4% vµo n®m 2005. Trong 10 n≠Ìc ASEAN, t›nh trung b◊nh giai Æoπn 1987 − 2004, tËc ÆÈ t®ng tr≠Îng GDP cÒa n≠Ìc ta lµ 6,9%, chÿ Ưng sau Xingapo (7,0%). − C¨ c†u kinh t’ chuy”n dfich theo h≠Ìng c´ng nghi÷p ho∏, hi÷n Æπi ho∏.

Cho tÌi Æ«u thÀp kÿ 90 cÒa th’ kÿ XX, trong c¨ c†u GDP, n´ng nghi÷p chi’m tÿ tr‰ng cao nh†t, c´ng nghi÷p vµ x©y d˘ng chi’m tÿ tr‰ng nh·.

Tıng b≠Ìc, tÿ tr‰ng cÒa khu v˘c n´ng − l©m − ng≠ nghi÷p gi∂m, Æ’n n®m 2005 chÿ cfln 21%. Tÿ tr‰ng cÒa c´ng nghi÷p vµ x©y d˘ng t®ng nhanh nh†t, Æ’n n®m 2005 Æπt 41%, v≠Ót c∂ tÿ tr‰ng cÒa khu v˘c dfich vÙ (38%).

C¨ c†u kinh t’ theo l∑nh thÊ cÚng chuy”n bi’n r‚ nät. MÈt m∆t h◊nh thµnh c∏c vÔng kinh t’ tr‰ng Æi”m, ph∏t tri”n c∏c vÔng chuy™n canh quy m´ lÌn, c∏c trung t©m c´ng nghi÷p vµ dfich vÙ lÌn. M∆t kh∏c, nh˜ng vÔng s©u, vÔng xa, vÔng nÛi vµ bi™n giÌi, h∂i Æ∂o cÚng Æ≠Óc ≠u ti™n ph∏t tri”n.

8

− CÔng vÌi s˘ chuy”n dfich c¨ c†u kinh t’, n≠Ìc ta Æ∑ Æπt Æ≠Óc nh˜ng thµnh t˘u to lÌn trong xo∏ Æ„i gi∂m nghÃo, ÆÍi sËng vÀt ch†t vµ tinh th«n cÒa Æ´ng Æ∂o nh©n d©n Æ≠Óc c∂i thi÷n r‚ r÷t.

B∂ng 1. Tÿ l÷ nghÃo cÒa c∂ n≠Ìc qua c∏c cuÈc Æi“u tra m¯c sËng d©n c≠ (ߨn vfi : %)

N®m

1993

1998

2002

2004

Tÿ l÷ nghÃo chung

58,1

37,4

28,9

19,5

Tÿ l÷ nghÃo l≠¨ng th˘c

24,9

15,0

9,9

6,9

Tÿ l÷ nghÃo

2. N≠Ìc ta trong hÈi nhÀp quËc t’ vµ khu v˘c a) BËi c∂nh Toµn c«u ho∏ lµ mÈt xu th’ lÌn, mÈt m∆t cho phäp n≠Ìc ta tranh thÒ Æ≠Óc c∏c nguÂn l˘c b™n ngoµi (Æ∆c bi÷t lµ v“ vËn, c´ng ngh÷ vµ thfi tr≠Íng), m∆t kh∏c Æ∆t n“n kinh t’ n≠Ìc ta vµo th’ bfi cπnh tranh quy’t li÷t bÎi c∏c n“n kinh t’ ph∏t tri”n h¨n trong khu v˘c vµ tr™n th’ giÌi.

Vi÷t Nam vµ Hoa K◊ b◊nh th≠Íng ho∏ quan h÷ tı Æ«u n®m 1995 vµ n≠Ìc ta lµ thµnh vi™n cÒa ASEAN tı th∏ng 7 − 1995. ASEAN Æ∑ trÎ thµnh mÈt li™n k’t kinh t’ khu v˘c gÂm 10 n≠Ìc vµ lµ mÈt nh©n tË quan tr‰ng thÛc Æ»y s˘ hÓp t∏c ngµy cµng toµn di÷n gi˜a c∏c n≠Ìc trong khËi, gi˜a c∏c n≠Ìc trong khËi vÌi c∏c n≠Ìc ngoµi khu v˘c. Vi÷t Nam Æ∑ Æ„ng g„p quan tr‰ng vµo s˘ cÒng cË khËi ASEAN. N≠Ìc ta cÚng trong lÈ tr◊nh th˘c hi÷n c∏c cam k’t cÒa AFTA (Khu v˘c mÀu dfich t˘ do ASEAN), tham gia Di‘n Ƶn hÓp t∏c kinh t’ ch©u É − Th∏i B◊nh D≠¨ng (APEC), Æ»y mπnh quan h÷ song ph≠¨ng vµ Æa ph≠¨ng. Sau 11 n®m chu»n bfi vµ Ƶm ph∏n, tı th∏ng 1 - 2007 Vi÷t Nam Æ∑ ch›nh th¯c trÎ thµnh thµnh vi™n th¯ 150 cÒa TÊ ch¯c Th≠¨ng mπi th’ giÌi (WTO).

9

b) C´ng cuÈc hÈi nhÀp quËc t’ vµ khu v˘c Æ∑ Æπt Æ≠Óc nh˜ng thµnh t˘u to lÌn

H◊nh 1.2. GDP theo gi∏ so s∏nh 1994, ph©n theo thµnh ph«n kinh t’

− N≠Ìc ta Æ∑ thu hÛt mπnh c∏c nguÂn vËn Æ«u t≠ n≠Ìc ngoµi : vËn HÁ trÓ ph∏t tri”n ch›nh th¯c (ODA), ß«u t≠ tr˘c ti’p cÒa n≠Ìc ngoµi (FDI). ß«u t≠ gi∏n ti’p cÒa n≠Ìc ngoµi (FPI) cÚng bæt Æ«u t®ng l™n cÔng vÌi vi÷c mÎ rÈng hoπt ÆÈng cÒa thfi tr≠Íng ch¯ng kho∏n vµ c∂i thi÷n m´i tr≠Íng Æ«u t≠. C∏c nguÂn vËn nµy Æ∑ vµ Æang c„ t∏c ÆÈng t›ch c˘c Æ’n vi÷c Æ»y mπnh t®ng tr≠Îng kinh t’, hi÷n Æπi ho∏ Ɔt n≠Ìc. − HÓp t∏c kinh t’ − khoa h‰c k‹ thuÀt, khai th∏c tµi nguy™n, b∂o v÷ m´i tr≠Íng, an ninh khu v˘c... Æ≠Óc Æ»y mπnh. − Ngoπi th≠¨ng Æ≠Óc ph∏t tri”n Î t«m cao mÌi. TÊng gi∏ trfi xu†t nhÀp kh»u Æ∑ t®ng tı 3,0 tÿ USD (n®m 1986) l™n 69,2 tÿ USD (n®m 2005), m¯c t®ng trung b◊nh cho c∂ giai Æoπn 1986 − 2005 lµ 17,9%/n®m. Vi÷t Nam Æ∑ trÎ thµnh mÈt n≠Ìc xu†t kh»u kh∏ lÌn v“ mÈt sË m∆t hµng (d÷t may, thi’t bfi Æi÷n tˆ, tµu bi”n, gπo, cµ ph™, Æi“u, h ti™u, thu˚ s∂n c∏c loπi,...).

10

3. MÈt sË Æfinh h≠Ìng ch›nh Æ” Æ»y mπnh c´ng cuÈc ßÊi mÌi vµ hÈi nhÀp − Th˘c hi÷n chi’n l≠Óc toµn di÷n v“ t®ng tr≠Îng vµ xo∏ Æ„i gi∂m nghÃo. − Hoµn thi÷n vµ th˘c hi÷n ÆÂng bÈ th” ch’ kinh t’ thfi tr≠Íng Æfinh h≠Ìng x∑ hÈi chÒ ngh‹a. − ß»y mπnh c´ng nghi÷p ho∏, hi÷n Æπi ho∏ gæn vÌi ph∏t tri”n n“n kinh t’ tri th¯c. − ß»y mπnh hÈi nhÀp kinh t’ quËc t’ Æ” t®ng ti“m l˘c kinh t’ quËc gia. − C„ c∏c gi∂i ph∏p h˜u hi÷u b∂o v÷ tµi nguy™n, m´i tr≠Íng vµ ph∏t tri”n b“n v˜ng. − ß»y mπnh ph∏t tri”n gi∏o dÙc, y t’, ph∏t tri”n n“n v®n ho∏ mÌi, chËng lπi c∏c t÷ nπn x∑ hÈi, m∆t tr∏i cÒa kinh t’ thfi tr≠Íng.

C©u h·i vµ bµi tÀp 1. BËi c∂nh quËc t’ nh˜ng n®m cuËi th’ kÿ XX c„ ∂nh h≠Îng nh≠ th’

nµo Æ’n c´ng cuÈc ßÊi mÌi Î n≠Ìc ta ?

2. H∑y t◊m c∏c d…n ch¯ng v“ thµnh t˘u cÒa c´ng cuÈc ßÊi mÌi Î

n≠Ìc ta.

MÈt ASEAN ÆÂng thuÀn

11

ßfia l› t˘ nhi™n

Vfi tr› Æfia l› vµ lfich sˆ ph∏t tri”n l∑nh thÊ

MÚi Cµ Mau

12

Bµi 2 Vfi tr› Æfia l›, phπm vi l∑nh thÊ 1. Vfi tr› Æfia l› N≠Ìc Vi÷t Nam nªm Î r◊a ph›a Æ´ng cÒa b∏n Æ∂o ß´ng D≠¨ng, g«n trung t©m cÒa khu v˘c ß´ng Nam É.

D˘a vµo b∂n Æ C∏c n≠Ìc ß´ng Nam É vµ b∂n Æ ßfia l› t˘ nhi™n Vi÷t Nam, h∑y cho bi’t n≠Ìc ta ti’p gi∏p vÌi c∏c n≠Ìc nµo tr™n Ɔt li“n vµ tr™n bi”n.

Ph«n tr™n Ɔt li“n nªm trong khung cÒa h÷ toπ ÆÈ Æfia l› sau : Æi”m c˘c Bæc Î v‹ ÆÈ 23o23'B tπi x∑ LÚng CÛ, huy÷n ßÂng V®n, tÿnh Hµ Giang ; Æi”m c˘c Nam Î v‹ ÆÈ 8o34'B tπi x∑ ߆t MÚi, huy÷n Ng‰c Hi”n, tÿnh Cµ Mau ; Æi”m c˘c T©y Î kinh ÆÈ 102o09'ß tπi x∑ S›n Th«u, huy÷n M≠Íng Nhä, tÿnh ßi÷n Bi™n vµ Æi”m c˘c ß´ng nªm Î kinh ÆÈ 109o24'ß tπi x∑ Vπn Thπnh, huy÷n Vπn Ninh, tÿnh Kh∏nh Hoµ.

Tr™n vÔng bi”n, h÷ toπ ÆÈ Æfia l› cÒa n≠Ìc ta cfln käo dµi tÌi kho∂ng v‹ ÆÈ 6o50'B vµ tı kho∂ng kinh ÆÈ 101oß Æ’n tr™n 117o20'ß tπi Bi”n ß´ng.

Nh≠ vÀy, Vi÷t Nam vıa gæn li“n vÌi lÙc Æfia É − ¢u, vıa ti’p gi∏p vÌi Bi”n ß´ng vµ th´ng ra Th∏i B◊nh D≠¨ng rÈng lÌn. Kinh tuy’n 105oß chπy qua n≠Ìc ta n™n Æπi bÈ phÀn l∑nh thÊ nªm trong khu v˘c mÛi giÍ th¯ 7.

2. Phπm vi l∑nh thÊ D˘a vµo ki’n th¯c Æ∑ h‰c, h∑y cho bi’t phπm vi l∑nh thÊ cÒa mÁi n≠Ìc th≠Íng bao gÂm nh˜ng bÈ phÀn nµo.

L∑nh thÊ Vi÷t Nam lµ mÈt khËi thËng nh†t vµ toµn vãn, bao gÂm vÔng Ɔt, vÔng bi”n vµ vÔng trÍi. a) VÔng Ɔt VÔng Ɔt Vi÷t Nam gÂm toµn bÈ ph«n Ɔt li“n vµ c∏c h∂i Æ∂o, c„ tÊng di÷n t›ch lµ 331 212 km2 (Ni™n gi∏m thËng k™ 2006).

N≠Ìc ta c„ h¨n 4600 km Æ≠Íng bi™n giÌi tr™n Ɔt li“n, trong Æ„ Æ≠Íng bi™n giÌi Vi÷t Nam − Trung QuËc dµi h¨n 1400 km, Æ≠Íng bi™n giÌi Vi÷t Nam − Lµo dµi g«n 2100 km vµ Æ≠Íng bi™n giÌi Vi÷t Nam − Campuchia dµi h¨n 1100 km.

13

Đ. Phú Quốc Đ. Côn Sơn

TỈ LỆ : 1: 50 000 000

H◊nh 2. C∏c n≠Ìc ß´ng Nam É

Ph«n lÌn bi™n giÌi tr™n Ɔt li“n n≠Ìc ta nªm Î khu v˘c mi“n nÛi. ß≠Íng bi™n giÌi th≠Íng Æ≠Óc x∏c Æfinh theo c∏c Æfia h◊nh Æ∆c tr≠ng : c∏c Æÿnh nÛi, Æ≠Íng sËng nÛi, c∏c Æ≠Íng chia n≠Ìc, khe, s´ng suËi.

Vi÷c th´ng th≠¨ng qua lπi gi˜a n≠Ìc ta vÌi c∏c n≠Ìc l∏ng gi“ng Æ≠Óc ti’n hµnh qua c∏c cˆa kh»u.

H∑y k” t™n mÈt sË cˆa kh»u quËc t’ quan tr‰ng tr™n Æ≠Íng bi™n giÌi cÒa n≠Ìc ta vÌi c∏c n≠Ìc Trung QuËc, Lµo, Campuchia. ß≠Íng bÍ bi”n n≠Ìc ta cong nh≠ h◊nh ch˜ S, dµi 3260 km, chπy tı M„ng C∏i (Qu∂ng Ninh) Æ’n Hµ Ti™n (Ki™n Giang). ß≠Íng bÍ bi”n chπy dµi theo Ɔt n≠Ìc Æ∑ tπo Æi“u ki÷n cho 28 trong 63 tÿnh vµ thµnh phË tr˘c thuÈc Trung ≠¨ng c„ Æi“u ki÷n tr˘c ti’p khai th∏c nh˜ng ti“m n®ng to lÌn cÒa Bi”n ß´ng.

N≠Ìc ta c„ h¨n 4000 hfln Æ∂o lÌn nh·, ph«n lÌn lµ c∏c Æ∂o ven bÍ vµ c„ hai qu«n Æ∂o Î ngoµi kh¨i xa tr™n Bi”n ß´ng lµ qu«n Æ∂o Hoµng Sa (thuÈc thµnh phË ßµ NΩng) vµ qu«n Æ∂o Tr≠Íng Sa (thuÈc tÿnh Kh∏nh Hoµ).

14

b) VÔng bi”n Bi”n ß´ng c„ c∏c quËc gia ven bi”n lµ : Vi÷t Nam, Trung QuËc, Philippin , Malaixia, Brun©y, InÆ´n™xia, Xingapo, Th∏i Lan vµ Campuchia.

VÔng bi”n cÒa n≠Ìc ta bao gÂm : nÈi thu˚, l∑nh h∂i, vÔng ti’p gi∏p l∑nh h∂i, vÔng Æ∆c quy“n v“ kinh t’ vµ th“m lÙc Æfia. − NÈi thu˚ lµ vÔng n≠Ìc ti’p gi∏p vÌi Ɔt li“n, Î ph›a trong Æ≠Íng c¨ sÎ.

Ngµy 12 − 11 − 1982, Ch›nh phÒ n≠Ìc ta Æ∑ ra tuy™n bË quy Æfinh Æ≠Íng c¨ sÎ ven bÍ bi”n Æ” t›nh chi“u rÈng l∑nh h∂i Vi÷t Nam. VÔng nÈi thu˚ cÚng Æ≠Óc xem nh≠ bÈ phÀn l∑nh thÊ tr™n Ɔt li“n. − L∑nh h∂i lµ vÔng bi”n thuÈc chÒ quy“n quËc gia tr™n bi”n. L∑nh h∂i Vi÷t Nam c„ chi“u rÈng 12 h∂i l› (1 h∂i l› = 1852m). Ranh giÌi cÒa l∑nh h∂i (Æ≠Óc x∏c Æfinh bÎi c∏c Æ≠Íng song song c∏ch Æ“u Æ≠Íng c¨ sÎ v“ ph›a bi”n vµ Æ≠Íng ph©n Æfinh tr™n c∏c vfinh vÌi c∏c n≠Ìc h˜u quan) ch›nh lµ Æ≠Íng bi™n giÌi quËc gia tr™n bi”n. − VÔng ti’p gi∏p l∑nh h∂i lµ vÔng bi”n Æ≠Óc quy Æfinh nhªm Æ∂m b∂o cho vi÷c th˘c hi÷n chÒ quy“n cÒa n≠Ìc ven bi”n. VÔng ti’p gi∏p l∑nh h∂i cÒa n≠Ìc ta rÈng 12 h∂i l›. Trong vÔng nµy, Nhµ n≠Ìc ta c„ quy“n th˘c hi÷n c∏c bi÷n ph∏p Æ” b∂o v÷ an ninh quËc phflng, ki”m so∏t thu’ quan, c∏c quy Æfinh v“ y t’, m´i tr≠Íng, nhÀp c≠... − VÔng Æ∆c quy“n v“ kinh t’ lµ vÔng ti’p li“n vÌi l∑nh h∂i vµ hÓp vÌi l∑nh h∂i thµnh mÈt vÔng bi”n rÈng 200 h∂i l› t›nh tı Æ≠Íng c¨ sÎ. ô vÔng nµy, Nhµ n≠Ìc ta c„ chÒ quy“n hoµn toµn v“ kinh t’ nh≠ng c∏c n≠Ìc kh∏c Æ≠Óc Æ∆t Ëng d…n d«u, d©y c∏p ng«m vµ tµu thuy“n, m∏y bay n≠Ìc ngoµi Æ≠Óc t˘ do v“ hoπt ÆÈng hµng h∂i vµ hµng kh´ng theo C´ng ≠Ìc cÒa Li™n hÓp quËc v“ LuÀt Bi”n n®m 1982. − Th“m lÙc Æfia lµ ph«n ng«m d≠Ìi bi”n vµ lflng Ɔt d≠Ìi Æ∏y bi”n thuÈc ph«n lÙc Æfia käo dµi, mÎ rÈng ra ngoµi l∑nh h∂i cho Æ’n bÍ ngoµi cÒa r◊a lÙc Æfia, c„ ÆÈ s©u kho∂ng 200m ho∆c h¨n n˜a. Nhµ n≠Ìc ta c„ chÒ quy“n hoµn toµn v“ m∆t th®m dfl, khai th∏c, b∂o v÷ vµ qu∂n l› c∏c tµi nguy™n thi™n nhi™n Î th“m lÙc Æfia Vi÷t Nam. Nh≠ vÀy, theo quan ni÷m mÌi v“ chÒ quy“n quËc gia th◊ vÔng bi”n Vi÷t Nam c„ di÷n t›ch kho∂ng 1 tri÷u km2 Î Bi”n ß´ng. c) VÔng trÍi VÔng trÍi Vi÷t Nam lµ kho∂ng kh´ng gian bao trÔm l™n tr™n l∑nh thÊ n≠Ìc ta ; tr™n Ɔt li“n Æ≠Óc x∏c Æfinh bªng c∏c Æ≠Íng bi™n giÌi, tr™n bi”n lµ ranh giÌi b™n ngoµi cÒa l∑nh h∂i vµ kh´ng gian cÒa c∏c Æ∂o.

15

3. ≥ ngh‹a cÒa vfi tr› Æfia l› Vi÷t Nam a) ≥ ngh‹a t˘ nhi™n − Vfi tr› Æfia l› Æ∑ quy Æfinh Æ∆c Æi”m c¨ b∂n cÒa thi™n nhi™n n≠Ìc ta lµ mang t›nh ch†t nhi÷t ÆÌi »m gi„ mÔa.

N≠Ìc ta nªm hoµn toµn trong vÔng nhi÷t ÆÌi Î b∏n c«u Bæc n™n c„ n“n nhi÷t ÆÈ cao, chan hoµ ∏nh næng, lπi nªm trong khu v˘c th≠Íng xuy™n chfiu ∂nh h≠Îng cÒa gi„ MÀu dfich (T›n phong) vµ gi„ mÔa ch©u É, khu v˘c gi„ mÔa Æi”n h◊nh nh†t tr™n th’ giÌi, n™n kh› hÀu c„ hai mÔa r‚ r÷t.

T∏c ÆÈng cÒa c∏c khËi kh› di chuy”n qua bi”n k’t hÓp vÌi vai trfl cÒa Bi”n ß´ng − nguÂn d˘ tr˜ dÂi dµo v“ nhi÷t vµ »m, Æ∑ lµm cho thi™n nhi™n n≠Ìc ta chfiu ∂nh h≠Îng s©u sæc cÒa bi”n. V◊ th’, th∂m th˘c vÀt Î n≠Ìc ta bËn mÔa xanh tËt, r†t giµu s¯c sËng, kh∏c hºn vÌi thi™n nhi™n mÈt sË n≠Ìc c„ cÔng v‹ ÆÈ Î T©y Nam É vµ Bæc Phi. V◊ sao n≠Ìc ta kh´ng c„ kh› hÀu nhi÷t ÆÌi kh´ hπn nh≠ mÈt sË n≠Ìc c„ cÔng v‹ ÆÈ ? − N≠Ìc ta nªm Î vfi tr› ti’p gi∏p gi˜a lÙc Æfia vµ Æπi d≠¨ng, li“n k“ vÌi vµnh Æai sinh kho∏ng Th∏i B◊nh D≠¨ng vµ vµnh Æai sinh kho∏ng ßfia Trung H∂i, tr™n Æ≠Íng di l≠u vµ di c≠ cÒa nhi“u loµi ÆÈng, th˘c vÀt n™n c„ tµi nguy™n kho∏ng s∂n vµ tµi nguy™n sinh vÀt v´ cÔng phong phÛ. − Vfi tr› vµ h◊nh th” n≠Ìc ta Æ∑ tπo n™n s˘ ph©n ho∏ Æa dπng cÒa t˘ nhi™n gi˜a mi“n Bæc vÌi mi“n Nam, gi˜a mi“n nÛi vÌi ÆÂng bªng, ven bi”n, h∂i Æ∂o, h◊nh thµnh c∏c vÔng t˘ nhi™n kh∏c nhau. − N≠Ìc ta nªm trong vÔng c„ nhi“u thi™n tai : b∑o, lÚ lÙt, hπn h∏n th≠Íng x∂y ra hªng n®m n™n c«n c„ c∏c bi÷n ph∏p phflng chËng t›ch c˘c vµ chÒ ÆÈng. b) ≥ ngh‹a kinh t’, v®n ho∏ − x∑ hÈi vµ quËc phflng Vi÷t Nam c„ mËi quan h÷ qua lπi thuÀn lÓi vÌi c∏c n≠Ìc l∏ng gi“ng, c∏c n≠Ìc trong khu v˘c vµ vÌi c∏c n≠Ìc kh∏c tr™n th’ giÌi nhÍ c„ vfi tr› Æfia l› kh∏ Æ∆c bi÷t. − V“ kinh t’, Vi÷t Nam nªm tr™n ng∑ t≠ Æ≠Íng hµng h∂i vµ hµng kh´ng quËc t’ quan tr‰ng vÌi nhi“u c∂ng bi”n nh≠ : C∏i L©n, H∂i Phflng, ßµ NΩng, Sµi Gfln... vµ c∏c s©n bay quËc t’ : NÈi Bµi, ßµ NΩng, T©n S¨n Nh†t... cÔng vÌi c∏c tuy’n Æ≠Íng bÈ, Æ≠Íng sæt xuy™n É, Æ≠Íng bi”n, Æ≠Íng hµng kh´ng nËi li“n n≠Ìc ta vÌi c∏c quËc gia trong khu v˘c ß´ng Nam É vµ th’ giÌi, tπo Æi“u ki÷n cho n≠Ìc 16

ta giao l≠u thuÀn lÓi vÌi c∏c n≠Ìc. H¨n th’ n˜a, n≠Ìc ta cfln lµ cˆa ng‚ mÎ lËi ra bi”n thuÀn ti÷n cho n≠Ìc Lµo, c∏c khu v˘c ß´ng Bæc Th∏i Lan vµ Campuchia, T©y Nam Trung QuËc.

Vfi tr› Æfia l› thuÀn lÓi cÒa n≠Ìc ta c„ ˝ ngh‹a r†t quan tr‰ng trong vi÷c ph∏t tri”n c∏c ngµnh kinh t’, c∏c vÔng l∑nh thÊ, tπo Æi“u ki÷n th˘c hi÷n ch›nh s∏ch mÎ cˆa, hÈi nhÀp vÌi c∏c n≠Ìc tr™n th’ giÌi, thu hÛt vËn Æ«u t≠ cÒa n≠Ìc ngoµi. − V“ v®n ho∏ − x∑ hÈi, vfi tr› li“n k“ cÔng vÌi nhi“u nät t≠¨ng ÆÂng v“ lfich sˆ, v®n ho∏ − x∑ hÈi vµ mËi giao l≠u l©u ÆÍi Æ∑ tπo Æi“u ki÷n thuÀn lÓi cho n≠Ìc ta chung sËng hoµ b◊nh, hÓp t∏c h˜u nghfi vµ cÔng ph∏t tri”n vÌi c∏c n≠Ìc l∏ng gi“ng vµ c∏c n≠Ìc trong khu v˘c ß´ng Nam É. − Theo quan Æi”m Æfia l› ch›nh trfi vµ Æfia l› qu©n s˘, n≠Ìc ta c„ vfi tr› Æ∆c bi÷t quan tr‰ng Î vÔng ß´ng Nam É, mÈt khu v˘c kinh t’ r†t n®ng ÆÈng vµ nhπy c∂m vÌi nh˜ng bi’n ÆÈng ch›nh trfi tr™n th’ giÌi. ß∆c bi÷t, Bi”n ß´ng ÆËi vÌi n≠Ìc ta lµ mÈt h≠Ìng chi’n l≠Óc quan tr‰ng trong c´ng cuÈc x©y d˘ng, ph∏t tri”n kinh t’ vµ b∂o v÷ Ɔt n≠Ìc.

C©u h·i vµ bµi tÀp 1. H∑y x∏c Æfinh vfi tr› Æfia l› vµ phπm vi l∑nh thÊ n≠Ìc ta tr™n b∂n ÆÂ

C∏c n≠Ìc ß´ng Nam É.

2. N™u ˝ ngh‹a cÒa vfi tr› Æfia l› Vi÷t Nam.

17

Bµi 3 Th˘c hµnh : Vœ l≠Óc Æ Vi÷t Nam 1. NÈi dung a) Vœ l≠Óc Æ Vi÷t Nam vÌi Æ≠Íng bi™n giÌi, Æ≠Íng bÍ bi”n, mÈt sË s´ng lÌn vµ mÈt sË Æ∂o, qu«n Æ∂o. b) ßi“n vµo l≠Óc Æ mÈt sË Æfia danh quan tr‰ng.

2. Y™u c«u a) Vœ l≠Óc Æ Vi÷t Nam mÈt c∏ch t≠¨ng ÆËi ch›nh x∏c. Tu˙ theo khÊ gi†y, c„ th” vœ l≠Óc Æ Vi÷t Nam vÌi c∏c k›ch th≠Ìc kh∏c nhau d˘a tr™n l≠Ìi ´ vu´ng Æ∑ x∏c Æfinh. b) X∏c Æfinh ÆÛng tr™n l≠Óc Æ mÈt sË Æfia danh quan tr‰ng nh≠ Hµ NÈi, ßµ NΩng, Thµnh phË H Ch› Minh, vfinh Bæc BÈ, vfinh Th∏i Lan, Æ∂o PhÛ QuËc, qu«n Æ∂o Hoµng Sa, qu«n Æ∂o Tr≠Íng Sa.

3. H≠Ìng d…n c∏ch vœ C„ nhi“u c∏ch vœ l≠Óc Æ Vi÷t Nam. D≠Ìi Æ©y giÌi thi÷u mÈt trong nh˜ng c∏ch vœ Æ„. − Vœ mÈt l≠Ìi ´ vu´ng gÂm 40 ´ (5 × 8) nh≠ trong h◊nh 3. MÁi chi“u cÒa ´ vu´ng ¯ng vÌi 2o kinh tuy’n vµ 2o v‹ tuy’n. L≠Ìi ´ vu´ng nµy th” hi÷n l≠Ìi kinh − v‹ tuy’n tı 102oß Æ’n 112oß vµ tı 8oB Æ’n 24oB mµ ph«n lÌn l∑nh thÊ n≠Ìc ta nªm trong Æ„.

Tr™n c¨ sÎ mÈt l≠Óc Æ Vi÷t Nam ¯ng vÌi l≠Ìi ´ vu´ng nh≠ h◊nh 3, gi∏o vi™n gÓi ˝ cho h‰c sinh l˘a ch‰n mÈt sË Æi”m chu»n Æ” h‰c sinh s∏ng tπo c∏c c∏ch vœ Æ≠Íng bÍ bi”n vµ Æ≠Íng bi™n giÌi Ɔt li“n t≠¨ng ÆËi ch›nh x∏c. V› dÙ : M„ng C∏i nªm tr™n kinh tuy’n 108oß, ßÃo Ngang c„ v‹ ÆÈ kho∂ng 18oB, thµnh phË ßµ NΩng c„ v‹ ÆÈ kho∂ng 16oB, thµnh phË Lµo Cai vµ Æ∂o PhÛ QuËc nªm tr™n kinh tuy’n 104oß...

Sau Æ„, h‰c sinh sœ t˘ vœ c∏c s´ng lÌn, Æ∂o lÌn, qu«n Æ∂o Hoµng Sa vµ qu«n Æ∂o Tr≠Íng Sa. − ßi“n mÈt sË Æfia danh quan tr‰ng l™n l≠Óc Æ nh≠ ThÒ Æ´ Hµ NÈi (nªm Î hai b™n bÍ s´ng HÂng vµ kho∂ng v‹ ÆÈ 21oB), thµnh phË ßµ NΩng, Thµnh phË H Ch› Minh, vfinh Bæc BÈ, vfinh Th∏i Lan, Æ∂o PhÛ QuËc, qu«n Æ∂o Hoµng Sa vµ qu«n Æ∂o Tr≠Íng Sa. 18

H◊nh 3. L≠Ìi ´ vu´ng Æ” vœ l≠Óc Æ Vi÷t Nam

19

Bµi 4

Lfich sˆ h◊nh thµnh vµ ph∏t tri”n l∑nh thÊ Lfich sˆ h◊nh thµnh vµ ph∏t tri”n l∑nh thÊ n≠Ìc ta gæn li“n vÌi lfich sˆ h◊nh thµnh vµ ph∏t tri”n Tr∏i ߆t. ß„ lµ mÈt qu∏ tr◊nh r†t l©u dµi vµ ph¯c tπp.

C„ th” chia lµm 3 giai Æoπn ch›nh : − Giai Æoπn Ti“n Cambri. − Giai Æoπn CÊ ki’n tπo. − Giai Æoπn T©n ki’n tπo.

MÁi giai Æoπn Æ“u Æ∏nh d†u b≠Ìc ph∏t tri”n mÌi cÒa l∑nh thÊ n≠Ìc ta.

1. Giai Æoπn Ti“n Cambri C®n c¯ vµo b∂ng Ni™n bi”u Æfia ch†t, h∑y cho bi’t tr≠Ìc Æπi CÊ sinh lµ c∏c Æπi nµo. ChÛng käo dµi vµ c∏ch Æ©y kho∂ng bao nhi™u n®m ?

C∏c nghi™n c¯u Æfia ch†t mÌi nh†t Æ∑ x∏c Æfinh Tr∏i ߆t Æ≠Óc h◊nh thµnh tı c∏ch Æ©y kho∂ng 4,6 tÿ n®m. Ph«n lÌn thÍi gian cÒa lfich sˆ Tr∏i ߆t thuÈc hai Æπi : Th∏i cÊ (Ack™´z´i) k’t thÛc c∏ch Æ©y kho∂ng 2,5 tÿ n®m vµ ti’p theo lµ Nguy™n sinh (Pr´t™r´z´i) k’t thÛc c∏ch Æ©y 542 tri÷u n®m. ô giai Æoπn nµy, lÌp v· Tr∏i ߆t ch≠a Æ≠Óc Æfinh h◊nh r‚ rµng vµ c„ r†t nhi“u bi’n ÆÈng. Nh˜ng d†u v’t cÒa n„ hi÷n nay lÈ ra tr™n m∆t Ɔt kh´ng nhi“u mµ ph«n lÌn ch◊m ngÀp d≠Ìi c∏c lÌp Ɔt Æ∏ n™n cfln ›t Æ≠Óc nghi™n c¯u. Giai Æoπn s¨ khai nµy cÒa lfich sˆ Tr∏i ߆t cfln Æ≠Óc g‰i lµ giai Æoπn Ti“n Cambri. ô Vi÷t Nam, giai Æoπn Ti“n Cambri Æ≠Óc xem lµ giai Æoπn h◊nh thµnh n“n m„ng ban Æ«u cÒa l∑nh thÊ vÌi nh˜ng Æ∆c Æi”m sau : a) Lµ giai Æoπn cÊ nh†t vµ käo dµi nh†t trong lfich sˆ ph∏t tri”n l∑nh thÊ Vi÷t Nam C∏c Æ∏ bi’n ch†t cÊ nh†t Î n≠Ìc ta Æ≠Óc ph∏t hi÷n Î Kon Tum, Hoµng Li™n S¨n c„ tuÊi c∏ch Æ©y kho∂ng 2,5 tÿ n®m ; nh≠ vÀy, giai Æoπn Ti“n Cambri di‘n ra Î n≠Ìc ta trong suËt thÍi gian kho∂ng 2 tÿ n®m vµ k’t thÛc c∏ch Æ©y 542 tri÷u n®m. b) Chÿ di‘n ra trong mÈt phπm vi hãp tr™n ph«n l∑nh thÊ n≠Ìc ta hi÷n nay Giai Æoπn nµy di‘n ra chÒ y’u Î mÈt sË n¨i, tÀp trung Î khu v˘c nÛi cao Hoµng Li™n S¨n vµ Trung Trung BÈ.

20

c) C∏c Æi“u ki÷n cÊ Æfia l› cfln r†t s¨ khai vµ ƨn Æi÷u CÔng vÌi s˘ xu†t hi÷n thπch quy”n, lÌp kh› quy”n ban Æ«u cfln r†t m·ng gÂm chÒ y’u lµ c∏c ch†t kh› am´niac, Æi´xit cacbon, nit¨, hiÆr´ vµ v“ sau lµ ´xi. Khi nhi÷t ÆÈ kh´ng kh› th†p d«n, thu˚ quy”n mÌi xu†t hi÷n vÌi s˘ t›ch tÙ cÒa lÌp n≠Ìc tr™n b“ m∆t Tr∏i ߆t. Tı Æ„, s˘ sËng xu†t hi÷n. Tuy vÀy, c∏c sinh vÀt trong giai Æoπn nµy cfln Î dπng s¨ khai nguy™n thu˚ nh≠ t∂o, ÆÈng vÀt th©n m“m.

Bµi Ɖc th™m Khi nghi™n c¯u Æfia ch†t ho∆c lfich sˆ ph∏t tri”n l∑nh thÊ t˘ nhi™n cÒa mÁi quËc gia, mÁi khu v˘c tr™n th’ giÌi, r†t c«n thi’t ph∂i c„ s˘ thËng nh†t v“ quan ni÷m vµ th≠Ìc Æo thÍi gian.

B∂ng Ni™n bi”u Æfia ch†t lµ b∂ng x∏c Æfinh c∏c ƨn vfi thÍi gian vµ ƨn vfi Æfia t«ng trong lfich sˆ ph∏t tri”n cÒa Tr∏i ߆t, Æ∑ Æ≠Óc c∏c nhµ Æfia ch†t tr™n th’ giÌi thıa nhÀn vµ thËng nh†t sˆ dÙng rÈng r∑i.

B∂ng Ni™n bi”u Æfia ch†t gÂm c∏c cÈt d‰c tr◊nh bµy c∏c ƨn vfi thÍi gian (ßπi, Kÿ, Th’), c∏c ƨn vfi Æfia t«ng (GiÌi, H÷, ThËng), thÍi gian c∏c ƨn vfi †y x∂y ra c∏ch Æ©y vµ sË thÍi gian th˘c t’ Æ∑ di‘n ra ; c∏c hµng ngang tr◊nh bµy thÍi gian cÒa c∏c ßπi ¯ng vÌi c∏c GiÌi, c∏c Kÿ ¯ng vÌi c∏c H÷, c∏c Th’ ¯ng vÌi c∏c ThËng cÔng c∏c t™n g‰i vµ k› hi÷u cÙ th”. ßa sË c∏c Kÿ (H÷) mang t™n Æfia ph≠¨ng n¨i mµ l«n Æ«u ti™n tr«m t›ch Æ≠Óc ph∏t hi÷n vµ m´ t∂. T™n c∏c Kÿ (H÷) thuÈc Æπi T©n sinh ph∂n ∏nh s˘ ti’n ho∏ cÒa th’ giÌi h˜u c¨, trong Æ„ c„ thËng H´l´xen vÌi s˘ xu†t hi÷n cÒa loµi ng≠Íi.

Ri™ng trong Æπi T©n sinh, hai kÿ Pal™´gen vµ N™´gen cfln c„ t™n chung lµ kÿ ß÷ tam.

Sˆ dÙng b∂ng Ni™n bi”u Æfia ch†t sœ giÛp cho vi÷c t◊m hi”u lfich sˆ h◊nh thµnh vµ ph∏t tri”n l∑nh thÊ n≠Ìc ta Æ≠Óc cÙ th” vµ thuÀn lÓi h¨n.

21

B∂ng Ni™n bi”u Æfia ch†t ßπi (GiÌi)

Kÿ (H÷)

ß÷ t¯ (Q) T©n sinh (Kain´z´i) KZ

N™´gen (N)

Th’ (ThËng)

− H´l´xen − Pl™ixt´xen muÈn (tr™n) − Pl™ixt´xen gi˜a − Pl™ixt´xen sÌm (d≠Ìi)

Q4 Q3 Q2 Q1

1,8

− Pli´xen − Mi´xen

N2 N1

23

21,2

Pg3 Pg2 Pg1

65

42 80

− §lig´xen Pal™´gen − £´xen (Pg) − Pal™´xen

Trung sinh (M™z´z´i) MZ

CÊ sinh (Pal™´z´i) PZ

22

K› hi÷u

ThÍi gian ThÍi gian c∏ch Æ©y Æ∑ di‘n ra (tri÷u (tri÷u n®m) n®m)

Kr™ta (K)

− Kr™ta muÈn (tr™n) − Kr™ta sÌm (d≠Ìi)

K2 K1

145

Jura (J)

− Jura muÈn (tr™n) − Jura gi˜a − Jura sÌm (d≠Ìi)

200

Triat (T)

− Triat muÈn (tr™n) − Triat gi˜a − Triat sÌm (d≠Ìi)

J3 J2 J1

T3 T2 T1

250

50

Pecmi (P)

− Pecmi muÈn (tr™n) − Pecmi sÌm (d≠Ìi)

P2 P1

300

50

Cacbon (C)

− Cacbon muÈn (tr™n) − Cacbon gi˜a − Cacbon sÌm (d≠Ìi)

C3 C2 C1

360

60

D3 D2 D1

416

56

S2 S1

444

28

ß™v´n (D)

− ß™v´n muÈn (tr™n) − ß™v´n gi˜a − ß™v´n sÌm (d≠Ìi)

Silua (S)

− Silua muÈn (tr™n) − Silua sÌm (d≠Ìi)

55

OcÆ´vic (O)

− OcÆ´vic muÈn (tr™n) − OcÆ´vic gi˜a − OcÆ´vic sÌm (d≠Ìi)

Cambri ( )

− Cambri muÈn (tr™n) − Cambri gi˜a − Cambri sÌm (d≠Ìi)

O3 O2 O1

Nguy™n sinh (Pr´t™r´z´i) PR Th∏i cÊ (Ack™´z´i) AR

488

44

542

54

Kho∂ng 2500

Kho∂ng 2000

Kho∂ng 3500

Kho∂ng 1500

3 2 1

C©u h·i vµ bµi tÀp 1. Lfich sˆ h◊nh thµnh vµ ph∏t tri”n cÒa Tr∏i ߆t Æ∑ tr∂i qua bao nhi™u

giai Æoπn ? ß„ lµ nh˜ng giai Æoπn nµo ?

2. V◊ sao n„i giai Æoπn Ti“n Cambri lµ giai Æoπn h◊nh thµnh n“n m„ng

ban Æ«u cÒa l∑nh thÊ Vi÷t Nam ?

3. Giai Æoπn Ti“n Cambri Î n≠Ìc ta c„ nh˜ng Æ∆c Æi”m g◊ ?

VÔng nÛi cao T©y Bæc

23

Bµi 5

Lfich sˆ h◊nh thµnh vµ ph∏t tri”n l∑nh thÊ (ti’p theo)

2. Giai Æoπn CÊ ki’n tπo Giai Æoπn CÊ ki’n tπo lµ giai Æoπn ti’p nËi sau giai Æoπn Ti“n Cambri. ß©y lµ giai Æoπn c„ t›nh ch†t quy’t Æfinh Æ’n lfich sˆ ph∏t tri”n cÒa t˘ nhi™n n≠Ìc ta vÌi nh˜ng Æ∆c Æi”m sau : a) Di‘n ra trong thÍi gian kh∏ dµi, tÌi 477 tri÷u n®m Giai Æoπn CÊ ki’n tπo bæt Æ«u tı kÿ Cambri, c∏ch Æ©y 542 tri÷u n®m, tr∂i qua c∂ hai Æπi CÊ sinh vµ Trung sinh, ch†m d¯t vµo kÿ Kr™ta, c∏ch Æ©y 65 tri÷u n®m. b) Lµ giai Æoπn c„ nhi“u bi’n ÆÈng mπnh mœ nh†t trong lfich sˆ ph∏t tri”n t˘ nhi™n n≠Ìc ta Trong giai Æoπn nµy, tπi l∑nh thÊ n≠Ìc ta c„ nhi“u khu v˘c ch◊m ngÀp d≠Ìi bi”n trong c∏c pha tr«m t›ch vµ Æ≠Óc n©ng l™n trong c∏c pha uËn n’p cÒa c∏c k◊ vÀn ÆÈng tπo nÛi Cal™Æ´ni vµ Hecxini thuÈc Æπi CÊ sinh, c∏c k◊ vÀn ÆÈng tπo nÛi InÆ´xini vµ Kim™ri thuÈc Æπi Trung sinh. ߆t Æ∏ cÒa giai Æoπn nµy r†t cÊ, c„ c∂ c∏c loπi tr«m t›ch (tr«m t›ch bi”n vµ tr«m t›ch lÙc Æfia), macma vµ bi’n ch†t.

C∏c Æ∏ tr«m t›ch bi”n ph©n bË rÈng khæp tr™n l∑nh thÊ, Æ∆c bi÷t lµ Æ∏ v´i tuÊi ß™v´n vµ Cacbon - Pecmi c„ nhi“u Î mi“n Bæc. Tπi mÈt sË vÔng trÚng sÙt lÛn tr™n Ɔt li“n Æ≠Óc bÂi l†p bÎi c∏c tr«m t›ch lÙc Æfia vµo Æπi Trung sinh vµ h◊nh thµnh n™n c∏c m· than Î Qu∂ng Ninh, Qu∂ng Nam ; c∏c Æ∏ c∏t k’t, cuÈi k’t mµu Æ· s…m Î khu v˘c ß´ng Bæc.

C∏c hoπt ÆÈng uËn n’p vµ n©ng l™n di‘n ra Î nhi“u n¨i : trong Æπi CÊ sinh lµ c∏c Æfia khËi Th≠Óng nguÂn s´ng Ch∂y, khËi n©ng Vi÷t Bæc, Æfia khËi Kon Tum ; trong Æπi Trung sinh lµ c∏c d∑y nÛi c„ h≠Ìng t©y bæc − Æ´ng nam Î T©y Bæc vµ Bæc Trung BÈ, c∏c d∑y nÛi c„ h≠Ìng vflng cung Î ß´ng Bæc vµ khu v˘c nÛi cao Î Nam Trung BÈ.

KÃm theo c∏c hoπt ÆÈng uËn n’p tπo nÛi vµ sÙt v‚ng lµ c∏c Ưt g∑y, ÆÈng Ɔt vÌi c∏c loπi Æ∏ macma x©m nhÀp vµ macma phun trµo nh≠ granit, ri´lit, anÆ™zit cÔng c∏c kho∏ng s∂n qu˝ nh≠ : ÆÂng, sæt, thi’c, vµng, bπc, Æ∏ qu˝.

24

c) Lµ giai Æoπn lÌp v· c∂nh quan Æfia l› nhi÷t ÆÌi Î n≠Ìc ta Æ∑ r†t ph∏t tri”n C∏c Æi“u ki÷n cÊ Æfia l› cÒa vÔng nhi÷t ÆÌi »m Î n≠Ìc ta vµo giai Æoπn nµy Æ∑ Æ≠Óc h◊nh thµnh vµ ph∏t tri”n thuÀn lÓi mµ d†u v’t Æ” lπi lµ c∏c ho∏ Æ∏ san h´ tuÊi CÊ sinh, c∏c ho∏ Æ∏ than tuÊi Trung sinh cÔng nhi“u ho∏ Æ∏ cÊ kh∏c.

C„ th” n„i, v“ c¨ b∂n Æπi bÈ phÀn l∑nh thÊ Vi÷t Nam hi÷n nay Æ∑ Æ≠Óc Æfinh h◊nh tı khi k’t thÛc giai Æoπn CÊ ki’n tπo.

3. Giai Æoπn T©n ki’n tπo Giai Æoπn T©n ki’n tπo lµ giai Æoπn cuËi cÔng trong lfich sˆ h◊nh thµnh vµ ph∏t tri”n cÒa t˘ nhi™n n≠Ìc ta, cfln Æ≠Óc käo dµi cho Æ’n ngµy nay.

Giai Æoπn T©n ki’n tπo Î n≠Ìc ta c„ nh˜ng Æ∆c Æi”m sau : a) Lµ giai Æoπn di‘n ra ngæn nh†t trong lfich sˆ h◊nh thµnh vµ ph∏t tri”n cÒa t˘ nhi™n n≠Ìc ta Giai Æoπn nµy chÿ mÌi bæt Æ«u tı c∏ch Æ©y 65 tri÷u n®m vµ v…n ti’p di‘n cho Æ’n ngµy nay. b) Chfiu s˘ t∏c ÆÈng mπnh mœ cÒa k◊ vÀn ÆÈng tπo nÛi Anp¨ − Himalaya vµ nh˜ng bi’n ÆÊi kh› hÀu c„ quy m´ toµn c«u Sau khi k’t thÛc giai Æoπn CÊ ki’n tπo, l∑nh thÊ n≠Ìc ta tr∂i qua mÈt thÍi k◊ t≠¨ng ÆËi Ên Æfinh vµ ti’p tÙc Æ≠Óc hoµn thi÷n d≠Ìi ch’ ÆÈ lÙc Æfia, chÒ y’u chfiu s˘ t∏c ÆÈng cÒa c∏c qu∏ tr◊nh ngoπi l˘c.

H∑y cho bi’t k’t qu∂ t∏c ÆÈng cÒa c∏c qu∏ tr◊nh ngoπi l˘c l™n Æfia h◊nh.

VÀn ÆÈng tπo nÛi Anp¨ − Himalaya t∏c ÆÈng Æ’n l∑nh thÊ n≠Ìc ta bæt Æ«u tı kÿ N™´gen, c∏ch Æ©y kho∂ng 23 tri÷u n®m, cho Æ’n ngµy nay.

Do chfiu t∏c ÆÈng cÒa vÀn ÆÈng tπo nÛi Anp¨ − Himalaya, tr™n l∑nh thÊ n≠Ìc ta Æ∑ x∂y ra c∏c hoπt ÆÈng nh≠ : uËn n’p, Ưt g∑y, phun trµo macma, n©ng cao vµ hπ th†p Æfia h◊nh, bÂi l†p c∏c bÂn trÚng lÙc Æfia.

CÚng vµo giai Æoπn nµy, Æ∆c bi÷t trong kÿ ß÷ t¯, kh› hÀu Tr∏i ߆t c„ nh˜ng bi’n ÆÊi lÌn vÌi nh˜ng thÍi k◊ b®ng hµ g©y n™n t◊nh trπng dao ÆÈng lÌn cÒa m˘c n≠Ìc bi”n. ß∑ c„ nhi“u l«n bi”n ti’n vµ bi”n lÔi tr™n ph«n l∑nh thÊ n≠Ìc ta mµ d†u v’t Æ” lπi lµ c∏c th“m bi”n, cÂn c∏t, c∏c ng†n n≠Ìc tr™n v∏ch Æ∏ Î vÔng ven bi”n vµ c∏c Æ∂o ven bÍ...

25

Pl©y Ku

H◊nh 5. C†u trÛc Æfia ch†t

26

c) Lµ giai Æoπn ti’p tÙc hoµn thi÷n c∏c Æi“u ki÷n t˘ nhi™n lµm cho Ɔt n≠Ìc ta c„ di÷n mπo vµ Æ∆c Æi”m t˘ nhi™n nh≠ hi÷n nay Ånh h≠Îng cÒa hoπt ÆÈng T©n ki’n tπo Î n≠Ìc ta Æ∑ lµm cho mÈt sË vÔng nÛi (Æi”n h◊nh lµ d∑y Hoµng Li™n S¨n) Æ≠Óc n©ng l™n, Æfia h◊nh trŒ lπi, c∏c qu∏ tr◊nh Æfia mπo nh≠ hoπt ÆÈng x©m th˘c, bÂi tÙ Æ≠Óc Æ»y mπnh ; h÷ thËng s´ng suËi Æ∑ bÂi Ææp n™n nh˜ng ÆÂng bªng ch©u thÊ rÈng lÌn, mµ Æi”n h◊nh nh†t lµ ÆÂng bªng Bæc BÈ vµ ÆÂng bªng Nam BÈ ; c∏c kho∏ng s∂n c„ nguÂn gËc ngoπi sinh Æ≠Óc h◊nh thµnh nh≠ d«u m·, kh› t˘ nhi™n, than n©u, b´xit...

C∏c Æi“u ki÷n thi™n nhi™n nhi÷t ÆÌi »m Æ∑ Æ≠Óc th” hi÷n r‚ nät trong c∏c qu∏ tr◊nh t˘ nhi™n nh≠ qu∏ tr◊nh phong ho∏ vµ h◊nh thµnh Ɔt, trong nguÂn nhi÷t »m dÂi dµo cÒa kh› hÀu, l≠Óng n≠Ìc phong phÛ cÒa mπng l≠Ìi s´ng ngfli vµ n≠Ìc ng«m, s˘ phong phÛ vµ Æa dπng cÒa thÊ nh≠Ïng vµ giÌi sinh vÀt Æ∑ tπo n™n di÷n mπo vµ sæc th∏i cÒa thi™n nhi™n n≠Ìc ta ngµy nay.

C©u h·i vµ bµi tÀp 1. N™u Æ∆c Æi”m cÒa giai Æoπn CÊ ki’n tπo trong lfich sˆ h◊nh thµnh vµ

ph∏t tri”n l∑nh thÊ n≠Ìc ta.

2. N™u Æ∆c Æi”m cÒa giai Æoπn T©n ki’n tπo trong lfich sˆ h◊nh thµnh vµ

ph∏t tri”n l∑nh thÊ n≠Ìc ta.

3. T◊m c∏c d…n ch¯ng Æ” khºng Æfinh giai Æoπn T©n ki’n tπo v…n cfln

Æang ti’p di‘n Î n≠Ìc ta cho Æ’n tÀn ngµy nay.

27

ß∆c Æi”m chung cÒa t˘ nhi™n ߆t n≠Ìc nhi“u ÆÂi nÛi Thi™n nhi™n chfiu ∂nh h≠Îng s©u sæc cÒa bi”n Thi™n nhi™n nhi÷t ÆÌi »m gi„ mÔa Thi™n nhi™n ph©n ho∏ Æa dπng

Vfinh Hπ Long - Di s∂n thi™n nhi™n th’ giÌi

28

Bµi 6 ߆t n≠Ìc nhi“u ÆÂi nÛi 1. ß∆c Æi”m chung cÒa Æfia h◊nh D˘a vµo ki’n th¯c Æ∑ h‰c vµ h◊nh 6, h∑y nhÀn xät v“ Æ∆c Æi”m Æfia h◊nh Vi÷t Nam. a) ßfia h◊nh ÆÂi nÛi chi’m ph«n lÌn di÷n t›ch nh≠ng chÒ y’u lµ ÆÂi nÛi th†p − ßÂi nÛi chi’m tÌi 3/4 di÷n t›ch l∑nh thÊ, ÆÂng bªng chÿ chi’m 1/4 di÷n t›ch. − T›nh tr™n phπm vi c∂ n≠Ìc, Æfia h◊nh ÆÂng bªng vµ ÆÂi nÛi th†p (d≠Ìi 1000m) chi’m tÌi 85% di÷n t›ch. ßfia h◊nh nÛi cao (tr™n 2000m) chÿ chi’m 1% di÷n t›ch c∂ n≠Ìc. b) C†u trÛc Æfia h◊nh n≠Ìc ta kh∏ Æa dπng − ßfia h◊nh n≠Ìc ta c„ c†u trÛc cÊ Æ≠Óc vÀn ÆÈng T©n ki’n tπo lµm trŒ lπi, tπo n™n s˘ ph©n bÀc r‚ r÷t theo ÆÈ cao, th†p d«n tı t©y bæc xuËng Æ´ng nam vµ ph©n ho∏ Æa dπng. − C†u trÛc Æfia h◊nh gÂm 2 h≠Ìng ch›nh : + H≠Ìng t©y bæc - Æ´ng nam th” hi÷n r‚ r÷t tı h˜u ngπn s´ng HÂng Æ’n d∑y Bπch M∑. + H≠Ìng vflng cung th” hi÷n Î vÔng nÛi ß´ng Bæc vµ khu v˘c Nam Trung BÈ (Tr≠Íng S¨n Nam). c) ßfia h◊nh cÒa vÔng nhi÷t ÆÌi »m gi„ mÔa H∑y n™u nh˜ng bi”u hi÷n cÒa Æfia h◊nh nhi÷t ÆÌi »m gi„ mÔa. d) ßfia h◊nh chfiu t∏c ÆÈng mπnh mœ cÒa con ng≠Íi H∑y l†y v› dÙ Æ” ch¯ng minh t∏c ÆÈng cÒa con ng≠Íi tÌi Æfia h◊nh n≠Ìc ta.

29

2. C∏c khu v˘c Æfia h◊nh a) Khu v˘c ÆÂi nÛi − ßfia h◊nh nÛi chia thµnh 4 vÔng lµ : ß´ng Bæc, T©y Bæc, Tr≠Íng S¨n Bæc vµ Tr≠Íng S¨n Nam. + VÔng nÛi ß´ng Bæc nªm Î ph›a Æ´ng cÒa thung lÚng s´ng HÂng vÌi 4 c∏nh cung nÛi lÌn, chÙm lπi Î Tam ß∂o, mÎ ra v“ ph›a bæc vµ ph›a Æ´ng. ß„ lµ c∏c c∏nh cung : S´ng G©m, Ng©n S¨n, Bæc S¨n, ß´ng Tri“u. ßfia h◊nh nÛi th†p chi’m ph«n lÌn di÷n t›ch cÒa vÔng.

Theo h≠Ìng c∏c d∑y nÛi lµ h≠Ìng vflng cung cÒa c∏c thung lÚng s´ng C«u, s´ng Th≠¨ng, s´ng LÙc Nam,...

Quan s∏t h◊nh 6, x∏c Æfinh c∏c c∏nh cung nÛi vµ n™u nhÀn xät v“ ÆÈ cao Æfia h◊nh cÒa vÔng. ßfia h◊nh ß´ng Bæc cÚng th†p d«n tı ph›a t©y bæc xuËng Æ´ng nam.

Nh˜ng Æÿnh cao tr™n 2000m nªm tr™n vÔng Th≠Óng nguÂn s´ng Ch∂y.

Gi∏p bi™n giÌi Vi÷t − Trung lµ c∏c khËi nÛi Æ∏ v´i Æ sÈ Î Hµ Giang, Cao Bªng, cfln Î trung t©m lµ vÔng ÆÂi nÛi th†p c„ ÆÈ cao trung b◊nh 500 − 600m. + VÔng nÛi T©y Bæc nªm gi˜a s´ng HÂng vµ s´ng C∂, cao nh†t n≠Ìc ta vÌi 3 d∂i Æfia h◊nh chπy cÔng h≠Ìng t©y bæc − Æ´ng nam.

H∑y x∏c Æfinh tr™n h◊nh 6 c∏c d∑y nÛi lÌn cÒa vÔng nÛi T©y Bæc.

Ph›a Æ´ng lµ d∑y nÛi cao Æ sÈ Hoµng Li™n S¨n giÌi hπn tı bi™n giÌi Vi÷t − Trung tÌi khu˚u s´ng ßµ, c„ Æÿnh Phanxip®ng (3143m) ; ph›a t©y lµ Æfia h◊nh nÛi trung b◊nh cÒa c∏c d∑y nÛi chπy d‰c bi™n giÌi Vi÷t − Lµo tı Khoan La San Æ’n s´ng C∂ ; Î gi˜a th†p h¨n lµ c∏c d∑y nÛi, c∏c s¨n nguy™n vµ cao nguy™n Æ∏ v´i tı Phong ThÊ Æ’n MÈc Ch©u ti’p nËi nh˜ng ÆÂi nÛi Æ∏ v´i Î Ninh B◊nh − Thanh Ho∏. Xen gi˜a c∏c d∑y nÛi lµ c∏c thung lÚng s´ng cÔng h≠Ìng : s´ng ßµ, s´ng M∑, s´ng Chu. + VÔng nÛi Tr≠Íng S¨n Bæc (thuÈc Bæc Trung BÈ) giÌi hπn tı ph›a nam s´ng C∂ tÌi d∑y Bπch M∑, gÂm c∏c d∑y nÛi song song vµ so le nhau theo h≠Ìng t©y bæc − Æ´ng nam. Tr≠Íng S¨n Bæc th†p vµ hãp ngang, Æ≠Óc n©ng cao Î hai Æ«u : ph›a bæc lµ vÔng nÛi T©y Ngh÷ An vµ ph›a nam lµ vÔng nÛi T©y Thıa Thi™n − Hu’, Î gi˜a th†p trÚng lµ vÔng Æ∏ v´i Qu∂ng B◊nh vµ vÔng ÆÂi nÛi th†p Qu∂ng Trfi. Mπch nÛi cuËi cÔng (d∑y Bπch M∑) Æ©m ngang ra bi”n lµ ranh giÌi vÌi vÔng nÛi Tr≠Íng S¨n Nam. D˘a vµo h◊nh 6, nhÀn xät s˘ kh∏c nhau v“ ÆÈ cao vµ h≠Ìng c∏c d∑y nÛi cÒa Tr≠Íng S¨n Bæc vµ Tr≠Íng S¨n Nam. 30

Lai Ch©u

3143

N.phanxip¨ng

§. B◊ch Long VÜ

Pl©y Ku

Cµ Mau

H◊nh 6. ßfia h◊nh

31

+ VÔng nÛi Tr≠Íng S¨n Nam gÂm c∏c khËi nÛi vµ cao nguy™n. KhËi nÛi Kon Tum vµ khËi nÛi c˘c Nam Trung BÈ Æ≠Óc n©ng cao, Æ sÈ. ßfia h◊nh nÛi vÌi nh˜ng Æÿnh cao tr™n 2000m nghi™ng d«n v“ ph›a Æ´ng, s≠Ín dËc d˘ng ch™nh v™nh b™n d∂i ÆÂng bªng hãp ven bi”n. T≠¨ng ph∂n vÌi Æfia h◊nh nÛi Î ph›a Æ´ng lµ c∏c b“ m∆t cao nguy™n badan Pl©y Ku, ßæk Læk, M¨ N´ng, Di Linh t≠¨ng ÆËi bªng phºng, c„ c∏c bÀc ÆÈ cao kho∂ng 500 − 800 − 1000m vµ c∏c b∏n b◊nh nguy™n xen ÆÂi Î ph›a t©y, tπo n™n s˘ b†t ÆËi x¯ng r‚ r÷t gi˜a hai s≠Ín ß´ng − T©y cÒa vÔng Tr≠Íng S¨n Nam. − ßfia h◊nh b∏n b◊nh nguy™n vµ ÆÂi trung du Nªm chuy”n ti’p gi˜a mi“n nÛi vµ ÆÂng bªng n≠Ìc ta lµ c∏c b“ m∆t b∏n b◊nh nguy™n ho∆c c∏c ÆÂi trung du. B∏n b◊nh nguy™n th” hi÷n r‚ nh†t Î ß´ng Nam BÈ vÌi bÀc th“m phÔ sa cÊ Î ÆÈ cao kho∂ng 100m vµ b“ m∆t phÒ badan Î ÆÈ cao kho∂ng 200m. ßfia h◊nh ÆÂi trung du ph«n nhi“u lµ c∏c th“m phÔ sa cÊ bfi chia cæt do t∏c ÆÈng cÒa dflng ch∂y. D∂i ÆÂi trung du rÈng nh†t nªm Î r◊a ph›a bæc vµ ph›a t©y ÆÂng bªng s´ng HÂng, thu hãp Î r◊a ÆÂng bªng ven bi”n mi“n Trung.

C©u h·i vµ bµi tÀp 1. N™u c∏c Æ∆c Æi”m chung cÒa Æfia h◊nh Vi÷t Nam. 2. H∑y n™u nh˜ng Æi”m kh∏c nhau v“ Æfia h◊nh gi˜a hai vÔng nÛi

ß´ng Bæc vµ T©y Bæc.

3. ßfia h◊nh vÔng nÛi Tr≠Íng S¨n Bæc vµ vÔng nÛi Tr≠Íng S¨n Nam

kh∏c nhau nh≠ th’ nµo ?

32

Bµi 7 ߆t n≠Ìc nhi“u ÆÂi nÛi

(ti’p theo)

b) Khu v˘c ÆÂng bªng ßÂng bªng n≠Ìc ta chi’m kho∂ng 1/4 di÷n t›ch l∑nh thÊ, Æ≠Óc chia thµnh 2 loπi : ÆÂng bªng ch©u thÊ s´ng vµ ÆÂng bªng ven bi”n. − ßÂng bªng ch©u thÊ s´ng : gÂm ÆÂng bªng s´ng HÂng vµ ÆÂng bªng s´ng Cˆu Long. Hai ÆÂng bªng nµy Æ“u Æ≠Óc thµnh tπo vµ ph∏t tri”n do phÔ sa s´ng bÂi tÙ d«n tr™n vfinh bi”n n´ng, th“m lÙc Æfia mÎ rÈng.

D˘a vµo ki’n th¯c Æ∑ h‰c vµ quan s∏t h◊nh 6, h∑y nhÀn xät v“ Æfia h◊nh cÒa hai ÆÂng bªng nµy. + ßÂng bªng s´ng HÂng lµ ÆÂng bªng ch©u thÊ, Æ≠Óc bÂi tÙ phÔ sa cÒa h÷ thËng s´ng HÂng vµ h÷ thËng s´ng Th∏i B◊nh, Æ∑ Æ≠Óc con ng≠Íi khai ph∏ tı l©u ÆÍi vµ lµm bi’n ÆÊi mπnh. ßÂng bªng rÈng kho∂ng 15 ngh◊n km2, Æfia h◊nh cao Î r◊a ph›a t©y vµ t©y bæc, th†p d«n ra bi”n. B“ m∆t ÆÂng bªng bfi chia cæt thµnh nhi“u ´.

Do c„ Æ™ ven s´ng ng®n lÚ n™n vÔng trong Æ™ kh´ng cfln Æ≠Óc bÂi tÙ phÔ sa, gÂm c∏c khu ruÈng cao bπc mµu vµ c∏c ´ trÚng ngÀp n≠Ìc ; vÔng ngoµi Æ™ Æ≠Óc bÂi phÔ sa hªng n®m. + ßÂng bªng s´ng Cˆu Long (T©y Nam BÈ) lµ ÆÂng bªng ch©u thÊ Æ≠Óc bÂi tÙ phÔ sa hªng n®m cÒa h÷ thËng s´ng M™ C´ng.

Kh∏c vÌi ÆÂng bªng s´ng HÂng, ÆÂng bªng s´ng Cˆu Long rÈng h¨n, di÷n t›ch kho∂ng 40 ngh◊n km2, Æfia h◊nh th†p vµ bªng phºng h¨n. Tr™n b“ m∆t ÆÂng bªng kh´ng c„ Æ™ nh≠ng c„ mπng l≠Ìi s´ng ngfli, k™nh rπch chªng chfit ; v“ mÔa lÚ, n≠Ìc ngÀp tr™n di÷n rÈng, cfln v“ mÔa cπn, n≠Ìc tri“u l†n mπnh. G«n 2/3 di÷n t›ch ÆÂng bªng lµ Ɔt m∆n, Ɔt phÃn. ßÂng bªng c„ c∏c vÔng trÚng lÌn nh≠ ßÂng Th∏p M≠Íi, T¯ gi∏c Long Xuy™n,... lµ nh˜ng n¨i ch≠a Æ≠Óc bÂi l†p xong. − ßÂng bªng ven bi”n : D˘a vµo h◊nh 6, n™u nhÀn xät v“ Æ∆c Æi”m cÒa ÆÂng bªng ven bi”n mi“n Trung.

D∂i ÆÂng bªng ven bi”n mi“n Trung c„ tÊng di÷n t›ch kho∂ng 15 ngh◊n km2.

Bi”n Æ„ng vai trfl chÒ y’u trong s˘ h◊nh thµnh d∂i ÆÂng bªng nµy n™n Ɔt Î Æ©y th≠Íng nghÃo, nhi“u c∏t, ›t phÔ sa s´ng. ßÂng bªng ph«n nhi“u hãp ngang vµ bfi chia cæt thµnh nhi“u ÆÂng bªng nh·.

33

Chÿ mÈt sË ÆÂng bªng Æ≠Óc mÎ rÈng Î c∏c cˆa s´ng lÌn nh≠ ÆÂng bªng Thanh Ho∏ cÒa h÷ thËng s´ng M∑, s´ng Chu, ÆÂng bªng Ngh÷ An (s´ng C∂), ÆÂng bªng Qu∂ng Nam (s´ng Thu BÂn) vµ ÆÂng bªng Tuy Hoµ (s´ng ßµ Rªng). ô nhi“u ÆÂng bªng th≠Íng c„ s˘ ph©n chia lµm ba d∂i : gi∏p bi”n lµ cÂn c∏t, Æ«m ph∏ ; gi˜a lµ vÔng th†p trÚng ; d∂i trong cÔng Æ∑ Æ≠Óc bÂi tÙ thµnh ÆÂng bªng.

3. Th’ mπnh vµ hπn ch’ v“ t˘ nhi™n cÒa c∏c khu v˘c ÆÂi nÛi vµ ÆÂng bªng ÆËi vÌi ph∏t tri”n kinh t’ − x∑ hÈi a) Khu v˘c ÆÂi nÛi − C∏c th’ mπnh : H∑y n™u c∏c th’ mπnh v“ tµi nguy™n thi™n nhi™n cÒa khu v˘c ÆÂi nÛi. + Kho∏ng s∂n : Khu v˘c ÆÂi nÛi tÀp trung nhi“u loπi kho∏ng s∂n c„ nguÂn gËc nÈi sinh nh≠ ÆÂng, ch◊, thi’c, sæt, pyrit, niken, cr´m, vµng, vonfram... vµ c∏c kho∏ng s∂n c„ nguÂn gËc ngoπi sinh nh≠ b´xit, apatit, Æ∏ v´i, than Æ∏, vÀt li÷u x©y d˘ng. ß„ lµ nguy™n li÷u, nhi™n li÷u cho nhi“u ngµnh c´ng nghi÷p. + Rıng vµ Ɔt trÂng : Tπo c¨ sÎ ph∏t tri”n n“n l©m − n´ng nghi÷p nhi÷t ÆÌi. Rıng giµu c„ v“ thµnh ph«n loµi ÆÈng, th˘c vÀt ; trong Æ„ nhi“u loµi qu˝ hi’m ti™u bi”u cho sinh vÀt rıng nhi÷t ÆÌi.

Mi“n nÛi n≠Ìc ta cfln c„ c∏c cao nguy™n vµ c∏c thung lÚng, tπo thuÀn lÓi cho vi÷c h◊nh thµnh c∏c vÔng chuy™n canh c©y c´ng nghi÷p, c©y ®n qu∂, ph∏t tri”n ch®n nu´i Æπi gia sÛc. Ngoµi c∏c c©y trÂng, vÀt nu´i nhi÷t ÆÌi, Î vÔng cao cfln c„ th” nu´i trÂng Æ≠Óc c∏c loµi ÆÈng, th˘c vÀt cÀn nhi÷t vµ ´n ÆÌi. ߆t Æai vÔng b∏n b◊nh nguy™n vµ ÆÂi trung du th›ch hÓp Æ” trÂng c∏c c©y c´ng nghi÷p, c©y ®n qu∂ vµ c∂ c©y l≠¨ng th˘c. + NguÂn thu˚ n®ng : C∏c con s´ng Î mi“n nÛi n≠Ìc ta c„ ti“m n®ng thu˚ Æi÷n lÌn. + Ti“m n®ng du lfich : C„ nhi“u Æi“u ki÷n Æ” ph∏t tri”n c∏c loπi h◊nh du lfich tham quan, nghÿ d≠Ïng... nh†t lµ du lfich sinh th∏i. − C∏c m∆t hπn ch’ : ô nhi“u vÔng nÛi, Æfia h◊nh bfi chia cæt mπnh, læm s´ng suËi, hŒm v˘c, s≠Ín dËc, g©y trÎ ngπi cho giao th´ng, cho vi÷c khai th∏c tµi nguy™n vµ giao l≠u kinh t’ gi˜a c∏c vÔng. Do m≠a nhi“u, ÆÈ dËc lÌn, mi“n nÛi cfln 34

lµ n¨i d‘ x∂y ra c∏c thi™n tai nh≠ lÚ nguÂn, lÚ quät, x„i mfln, tr≠Ót lΠƆt. Tπi c∏c Ưt g∑y s©u cfln c„ nguy c¨ ph∏t sinh ÆÈng Ɔt. C∏c thi™n tai kh∏c nh≠ lËc, m≠a Æ∏, s≠¨ng muËi, rät hπi... th≠Íng g©y t∏c hπi lÌn cho s∂n xu†t vµ ÆÍi sËng d©n c≠.

Vi÷c khai th∏c, sˆ dÙng Ɔt vµ rıng kh´ng hÓp l› Î mi“n ÆÂi nÛi Æ∑ g©y n™n nh˜ng hÀu qu∂ g◊ cho m´i tr≠Íng sinh th∏i n≠Ìc ta ? b) Khu v˘c ÆÂng bªng ­− C∏c th’ mπnh : + Lµ c¨ sÎ Æ” ph∏t tri”n n“n n´ng nghi÷p nhi÷t ÆÌi, Æa dπng c∏c loπi n´ng s∂n, mµ n´ng s∂n ch›nh lµ lÛa gπo. + Cung c†p c∏c nguÂn lÓi thi™n nhi™n kh∏c nh≠ thu˚ s∂n, kho∏ng s∂n vµ l©m s∂n. + Lµ n¨i c„ Æi“u ki÷n Æ” tÀp trung c∏c thµnh phË, c∏c khu c´ng nghi÷p vµ c∏c trung t©m th≠¨ng mπi. + Ph∏t tri”n giao th´ng vÀn t∂i Æ≠Íng bÈ, Æ≠Íng s´ng. − Hπn ch’ : C∏c thi™n tai nh≠ b∑o, lÙt, hπn h∏n... th≠Íng x∂y ra, g©y thi÷t hπi lÌn v“ ng≠Íi vµ tµi s∂n.

C©u h·i vµ bµi tÀp 1. ßÂng bªng s´ng HÂng vµ ÆÂng bªng s´ng Cˆu Long c„ nh˜ng

Æi”m g◊ giËng nhau vµ kh∏c nhau v“ Æi“u ki÷n h◊nh thµnh, Æ∆c Æi”m Æfia h◊nh vµ Ɔt ?

2. N™u Æ∆c Æi”m cÒa d∂i ÆÂng bªng ven bi”n mi“n Trung.

3. N™u nh˜ng th’ mπnh vµ hπn ch’ cÒa thi™n nhi™n khu v˘c ÆÂi nÛi

vµ khu v˘c ÆÂng bªng ÆËi vÌi ph∏t tri”n kinh t’ − x∑ hÈi Î n≠Ìc ta.

35

Bµi 8

Thi™n nhi™n chfiu ∂nh h≠Îng s©u sæc cÒa bi”n

1. Kh∏i qu∏t v“ Bi”n ß´ng − Bi”n ß´ng lµ mÈt bi”n rÈng, c„ di÷n t›ch 3,447 tri÷u km2. − Lµ bi”n t≠¨ng ÆËi k›n, ph›a bæc vµ ph›a t©y lµ lÙc Æfia, ph›a Æ´ng vµ Æ´ng nam Æ≠Óc bao b‰c bÎi c∏c vflng cung Æ∂o. − Bi”n ß´ng nªm trong vÔng nhi÷t ÆÌi »m gi„ mÔa.

T›nh ch†t nhi÷t ÆÌi »m gi„ mÔa vµ t›nh ch†t khäp k›n cÒa Bi”n ß´ng Æ≠Óc th” hi÷n qua c∏c y’u tË h∂i v®n (nhi÷t ÆÈ, ÆÈ muËi cÒa n≠Ìc bi”n, s„ng, thu˚ tri“u, h∂i l≠u) vµ sinh vÀt bi”n.

C∏c Æ∆c Æi”m tr™n cÒa Bi”n ß´ng ∂nh h≠Îng mπnh mœ Æ’n thi™n nhi™n ph«n Ɔt li“n vµ lµm cho thi™n nhi™n n≠Ìc ta c„ s˘ thËng nh†t gi˜a ph«n Ɔt li“n vµ vÔng bi”n.

2. Ånh h≠Îng cÒa Bi”n ß´ng Æ’n thi™n nhi™n Vi÷t Nam H∑y n™u ∂nh h≠Îng cÒa Bi”n ß´ng Æ’n thi™n nhi™n n≠Ìc ta. a) Kh› hÀu Bi”n ß´ng rÈng, nhi÷t ÆÈ n≠Ìc bi”n cao vµ bi’n ÆÈng theo mÔa Æ∑ lµm t®ng ÆÈ »m cÒa c∏c khËi kh› qua bi”n, mang lπi cho n≠Ìc ta luÓng m≠a vµ ÆÈ »m lÌn, ÆÂng thÍi lµm gi∂m t›nh ch†t khæc nghi÷t cÒa thÍi ti’t lπnh kh´ trong mÔa Æ´ng vµ lµm dfiu bÌt thÍi ti’t n„ng b¯c trong mÔa hπ. NhÍ c„ Bi”n ß´ng, kh› hÀu n≠Ìc ta mang nhi“u Æ∆c t›nh cÒa kh› hÀu h∂i d≠¨ng n™n Æi“u hoµ h¨n. b) ßfia h◊nh vµ c∏c h÷ sinh th∏i vÔng ven bi”n − C∏c dπng Æfia h◊nh ven bi”n n≠Ìc ta r†t Æa dπng. ß„ lµ c∏c vfinh cˆa s´ng, c∏c bÍ bi”n mµi mfln, c∏c tam gi∏c ch©u c„ b∑i tri“u rÈng, c∏c b∑i c∏t phºng, cÂn c∏t, c∏c Æ«m ph∏, c∏c vÚng vfinh n≠Ìc s©u, c∏c Æ∂o ven bÍ vµ nh˜ng rπn san h´...

X∏c Æfinh tr™n b∂n Æ ßfia l› t˘ nhi™n Vi÷t Nam (b∂n Æ treo t≠Íng ho∆c trong Atlat) vfi tr› c∏c vfinh bi”n : Hπ Long, ßµ NΩng, Xu©n ßµi, V©n Phong, Cam Ranh.

C∏c vfinh bi”n nµy thuÈc c∏c tÿnh, thµnh phË nµo ?

36

H◊nh 8.1. VÔng bi”n Vi÷t Nam trong Bi”n ß´ng

37

− C∏c h÷ sinh th∏i vÔng ven bi”n r†t Æa dπng vµ giµu c„.

H÷ sinh th∏i rıng ngÀp m∆n Î n≠Ìc ta vËn c„ di÷n t›ch tÌi 450 ngh◊n ha, ri™ng Nam BÈ lµ 300 ngh◊n ha, lÌn th¯ hai tr™n th’ giÌi sau rıng ngÀp m∆n Amad´n Î Nam M‹. Tuy vÀy, hi÷n nay rıng ngÀp m∆n Æ∑ bfi thu hãp r†t nhi“u do chuy”n ÆÊi thµnh di÷n t›ch nu´i t´m, c∏ vµ do ch∏y rıng... H÷ sinh th∏i rıng ngÀp m∆n cho n®ng su†t sinh h‰c cao, Æ∆c bi÷t lµ sinh vÀt n≠Ìc lÓ. C∏c h÷ sinh th∏i tr™n Ɔt phÃn vµ h÷ sinh th∏i rıng tr™n c∏c Æ∂o cÚng r†t Æa dπng vµ phong phÛ. c) Tµi nguy™n thi™n nhi™n vÔng bi”n VÔng bi”n Vi÷t Nam giµu tµi nguy™n kho∏ng s∂n vµ h∂i s∂n. − Tµi nguy™n kho∏ng s∂n : Kho∏ng s∂n c„ tr˜ l≠Óng lÌn vµ gi∏ trfi nh†t lµ d«u kh›. Hai b” d«u lÌn nh†t hi÷n Æang Æ≠Óc khai th∏c lµ Nam C´n S¨n vµ Cˆu Long ; c∏c b” d«u kh› ThÊ Chu − M∑ Lai vµ S´ng HÂng tuy di÷n t›ch nh· h¨n nh≠ng cÚng c„ tr˜ l≠Óng Æ∏ng k” ; ngoµi ra cfln nhi“u vÔng c„ th” ch¯a d«u, kh› Æang Æ≠Óc th®m dfl. C∏c b∑i c∏t ven bi”n c„ tr˜ l≠Óng lÌn titan lµ nguÂn nguy™n li÷u qu˝ cho ngµnh c´ng nghi÷p.

VÔng ven bi”n n≠Ìc ta cfln thuÀn lÓi cho ngh“ lµm muËi, nh†t lµ ven bi”n Nam Trung BÈ, n¨i c„ nhi÷t ÆÈ cao, nhi“u næng, lπi chÿ c„ mÈt sË s´ng nh· ÆÊ ra bi”n. − Tµi nguy™n h∂i s∂n : Sinh vÀt Bi”n ß´ng ti™u bi”u cho h÷ sinh vÀt vÔng bi”n nhi÷t ÆÌi giµu thµnh ph«n loµi vµ c„ n®ng su†t sinh h‰c cao, nh†t lµ Î vÔng ven bÍ. Trong Bi”n ß´ng c„ tr™n 2000 loµi c∏, h¨n 100 loµi t´m, kho∂ng vµi chÙc loµi m˘c, hµng ngh◊n loµi sinh vÀt phÔ du vµ sinh vÀt Æ∏y kh∏c. Ven c∏c Æ∂o, nh†t lµ tπi hai qu«n Æ∂o lÌn Hoµng Sa vµ Tr≠Íng Sa c„ nguÂn tµi nguy™n qu˝ gi∏ lµ c∏c rπn san h´ cÔng Æ´ng Æ∂o c∏c loµi sinh vÀt kh∏c.

VÌi nguÂn tµi nguy™n thi™n nhi™n vµ nh˜ng Æi“u ki÷n t˘ nhi™n thuÀn lÓi, Bi”n ß´ng thÀt s˘ Æ„ng vai trfl quan tr‰ng trong s˘ ph∏t tri”n kinh t’ cÒa n≠Ìc ta hi÷n nay. d) Thi™n tai − B∑o : MÁi n®m trung b◊nh c„ 9 − 10 c¨n b∑o xu†t hi÷n Î Bi”n ß´ng, trong Æ„ c„ 3 − 4 c¨n b∑o tr˘c ti’p ÆÊ vµo n≠Ìc ta.

B∑o kÃm theo s„ng lıng, m≠a lÌn, n≠Ìc d©ng g©y lÚ lÙt lµ loπi thi™n tai b†t th≠Íng, kh„ phflng tr∏nh v…n th≠Íng xuy™n x∂y ra hªng n®m lµm thi÷t hπi n∆ng n“ v“ ng≠Íi vµ tµi s∂n, nh†t lµ vÌi c≠ d©n sËng Î vÔng ven bi”n n≠Ìc ta.

38

MÈt c¨n b∑o sæp ÆÊ bÈ vµo Vi÷t Nam (∂nh v÷ tinh)

− Sπt lÎ bÍ bi”n : Hi÷n t≠Óng sπt lÎ bÍ bi”n Æ∑ vµ Æang Æe doπ nhi“u Æoπn bÍ bi”n n≠Ìc ta, nh†t lµ d∂i bÍ bi”n Trung BÈ. − ô vÔng ven bi”n mi“n Trung cfln chfiu t∏c hπi cÒa hi÷n t≠Óng c∏t bay, c∏t ch∂y l†n chi’m ruÈng v≠Ín, lµng mπc vµ lµm hoang mπc ho∏ Ɔt Æai.

Sˆ dÙng hÓp l› nguÂn lÓi thi™n nhi™n bi”n, phflng chËng ´ nhi‘m m´i tr≠Íng bi”n, th˘c hi÷n nh˜ng bi÷n ph∏p phflng tr∏nh thi™n tai lµ nh˜ng v†n Æ“ h÷ tr‰ng trong chi’n l≠Óc khai th∏c tÊng hÓp, ph∏t tri”n kinh t’ bi”n cÒa n≠Ìc ta.

C©u h·i vµ bµi tÀp 1. N™u kh∏i qu∏t v“ Bi”n ß´ng.

2. H∑y n™u ∂nh h≠Îng cÒa Bi”n ß´ng Æ’n kh› hÀu, Æfia h◊nh vµ c∏c h÷

sinh th∏i vÔng ven bi”n n≠Ìc ta.

3. H∑y n™u c∏c nguÂn tµi nguy™n thi™n nhi™n vµ thi™n tai Î vÔng bi”n

n≠Ìc ta.

39

Bµi 9 Thi™n nhi™n nhi÷t ÆÌi »m gi„ mÔa 1. Kh› hÀu nhi÷t ÆÌi »m gi„ mÔa D˘a vµo nh˜ng ki’n th¯c Æ∑ h‰c, h∑y cho bi’t v◊ sao n≠Ìc ta c„ kh› hÀu nhi÷t ÆÌi »m gi„ mÔa. a) T›nh ch†t nhi÷t ÆÌi T›nh ch†t nhi÷t ÆÌi cÒa kh› hÀu Æ≠Óc quy Æfinh bÎi vfi tr› n≠Ìc ta nªm trong vÔng nÈi ch› tuy’n. Hªng n®m, l∑nh thÊ n≠Ìc ta nhÀn Æ≠Óc l≠Óng b¯c xπ m∆t trÍi lÌn do c„ g„c nhÀp xπ lÌn vµ Î m‰i n¨i trong n®m Æ“u c„ hai l«n M∆t TrÍi qua thi™n Æÿnh.

TÊng b¯c xπ lÌn, c©n bªng b¯c xπ d≠¨ng quanh n®m khi’n cho nhi÷t ÆÈ trung b◊nh n®m cao, v≠Ót ti™u chu»n kh› hÀu nhi÷t ÆÌi. Nhi÷t ÆÈ trung b◊nh n®m tr™n toµn quËc Æ“u lÌn h¨n 20oC (trı vÔng nÛi cao), nhi“u næng, tÊng sË giÍ næng tu˙ n¨i tı 1400 Æ’n 3000 giÍ/n®m. b) L≠Óng m≠a, ÆÈ »m lÌn C∏c khËi kh› di chuy”n qua bi”n (trong Æ„ c„ Bi”n ß´ng) Æ∑ mang lπi cho n≠Ìc ta l≠Óng m≠a lÌn, trung b◊nh n®m tı 1500 Æ’n 2000mm. ô nh˜ng s≠Ín nÛi Æ„n gi„ bi”n vµ c∏c khËi nÛi cao, l≠Óng m≠a trung b◊nh n®m c„ th” l™n Æ’n 3500 − 4000mm. ßÈ »m kh´ng kh› cao, tr™n 80%, c©n bªng »m lu´n lu´n d≠¨ng. c) Gi„ mÔa N≠Ìc ta nªm trong vÔng nÈi ch› tuy’n b∏n c«u Bæc, n™n c„ T›n phong b∏n c«u Bæc hoπt ÆÈng quanh n®m. M∆t kh∏c, kh› hÀu Vi÷t Nam cfln chfiu ∂nh h≠Îng mπnh mœ cÒa c∏c khËi kh› hoπt ÆÈng theo mÔa vÌi hai mÔa gi„ ch›nh : gi„ mÔa mÔa Æ´ng vµ gi„ mÔa mÔa hπ. Gi„ mÔa Æ∑ l†n ∏t T›n phong, v◊ th’ T›n phong hoπt ÆÈng xen kœ gi„ mÔa vµ chÿ mπnh l™n r‚ r÷t vµo c∏c thÍi k◊ chuy”n ti’p gi˜a hai mÔa gi„. − Gi„ mÔa mÔa Æ´ng : Tı th∏ng XI Æ’n th∏ng IV n®m sau, mi“n Bæc n≠Ìc ta chfiu t∏c ÆÈng cÒa khËi kh› lπnh ph≠¨ng Bæc di chuy”n theo h≠Ìng Æ´ng bæc, n™n th≠Íng g‰i lµ gi„ mÔa ß´ng Bæc.

40

chó gi¶i 1020

§ðêng ®¼ng ¸p (mb)

H◊nh 9.1. Gi„ mÔa mÔa Æ´ng Î khu v˘c ß´ng Nam É

D˘a vµo ki’n th¯c Æ∑ h‰c, h∑y cho bi’t trung t©m xu†t ph∏t gi„ mÔa ß´ng Bæc vµ t›nh ch†t cÒa gi„ nµy Î Vi÷t Nam. Gi„ mÔa ß´ng Bæc tπo n™n mÈt mÔa Æ´ng lπnh Î mi“n Bæc : nˆa Æ«u mÔa Æ´ng thÍi ti’t lπnh kh´, cfln nˆa sau mÔa Æ´ng thÍi ti’t lπnh »m, c„ m≠a phÔn Î vÔng ven bi”n vµ c∏c ÆÂng bªng Bæc BÈ, Bæc Trung BÈ.

Khi di chuy”n xuËng ph›a nam, gi„ mÔa ß´ng Bæc suy y’u d«n, bÌt lπnh h¨n vµ h«u nh≠ bfi ch∆n lπi Î d∑y Bπch M∑. Tı ßµ NΩng trÎ vµo, T›n phong b∏n c«u Bæc cÚng thÊi theo h≠Ìng Æ´ng bæc chi’m ≠u th’, g©y m≠a cho vÔng ven bi”n Trung BÈ vµ lµ nguy™n nh©n ch›nh tπo n™n mÔa kh´ Î Nam BÈ vµ T©y Nguy™n. − Gi„ mÔa mÔa hπ : Vµo mÔa hπ (tı th∏ng V Æ’n th∏ng X) c„ hai luÂng gi„ cÔng h≠Ìng t©y nam thÊi vµo Vi÷t Nam. D˘a vµo h◊nh 9.2, h∑y cho bi’t c∏c trung t©m ∏p cao h◊nh thµnh gi„ mÔa mÔa hπ Î Vi÷t Nam ; h≠Ìng di chuy”n vµ t›nh ch†t cÒa gi„ nµy.

Vµo Æ«u mÔa hπ, khËi kh› nhi÷t ÆÌi »m tı Bæc ƒn ßÈ D≠¨ng di chuy”n theo h≠Ìng t©y nam x©m nhÀp tr˘c ti’p vµ g©y m≠a lÌn cho ÆÂng bªng Nam BÈ vµ T©y Nguy™n. Khi v≠Ót qua d∑y Tr≠Íng S¨n vµ c∏c d∑y nÛi chπy d‰c bi™n giÌi Vi÷t − Lµo, trµn xuËng vÔng ÆÂng bªng ven bi”n Trung BÈ 41

05

10

chó gi¶i 1020

§ðêng ®¼ng ¸p (mb)

H◊nh 9.2. Gi„ mÔa mÔa hπ Î ß´ng Nam É

vµ ph«n nam cÒa khu v˘c T©y Bæc, khËi kh› nµy trÎ n™n kh´ n„ng (gi„ ph¨n T©y Nam hay cfln g‰i lµ gi„ T©y ho∆c gi„ Lµo).

Vµo gi˜a vµ cuËi mÔa hπ, gi„ mÔa T©y Nam (xu†t ph∏t tı ∏p cao cÀn ch› tuy’n b∏n c«u Nam) hoπt ÆÈng mπnh. Khi v≠Ót qua vÔng bi”n x›ch Æπo, khËi kh› nµy trÎ n™n n„ng »m h¨n, th≠Íng g©y m≠a lÌn vµ käo dµi cho c∏c vÔng Æ„n gi„ Î Nam BÈ vµ T©y Nguy™n. Hoπt ÆÈng cÒa gi„ T©y Nam cÔng vÌi d∂i hÈi tÙ nhi÷t ÆÌi lµ nguy™n nh©n chÒ y’u g©y m≠a vµo mÔa hπ cho c∂ hai mi“n Nam, Bæc vµ m≠a vµo th∏ng IX cho Trung BÈ.

Do ∏p th†p Bæc BÈ, khËi kh› nµy di chuy”n theo h≠Ìng Æ´ng nam vµo Bæc BÈ tπo n™n "gi„ mÔa ß´ng Nam" vµo mÔa hπ Î mi“n Bæc n≠Ìc ta.

Hoπt ÆÈng cÒa gi„ mÔa Æ∑ d…n tÌi s˘ ph©n chia mÔa kh› hÀu kh∏c nhau gi˜a c∏c khu v˘c nh≠ th’ nµo ?

Trong ch’ ÆÈ kh› hÀu, Î mi“n Bæc c„ s˘ ph©n chia thµnh mÔa Æ´ng lπnh, ›t m≠a vµ mÔa hπ n„ng »m, m≠a nhi“u. Cfln Î mi“n Nam c„ hai mÔa : mÔa kh´ vµ mÔa m≠a r‚ r÷t. Gi˜a T©y Nguy™n vµ ÆÂng bªng ven bi”n Trung Trung BÈ c„ s˘ ÆËi lÀp v“ mÔa m≠a vµ mÔa kh´.

42

H◊nh 9.3. Kh› hÀu

43

C©u h·i vµ bµi tÀp 1. T›nh ch†t nhi÷t ÆÌi cÒa kh› hÀu n≠Ìc ta Æ≠Óc bi”u hi÷n nh≠ th’ nµo ?

2. D˘a vµo b∂ng sË li÷u sau :

Nhi÷t ÆÈ trung b◊nh tπi mÈt sË Æfia Æi”m ßfia Æi”m

Nhi÷t ÆÈ trung Nhi÷t ÆÈ trung b◊nh b◊nh th∏ng I (oC) th∏ng VII (oC)

Nhi÷t ÆÈ trung b◊nh n®m (oC)

Lπng S¨n

13,3

27,0

21,2

Hµ NÈi

16,4

28,9

23,5

Hu’

19,7

29,4

25,1

ßµ NΩng

21,3

29,1

25,7

Quy Nh¨n

23,0

29,7

26,8

TP. HÂ Ch› Minh

25,8

27,1

27,1

H∑y nhÀn xät v“ s˘ thay ÆÊi nhi÷t ÆÈ tı Bæc vµo Nam. Gi∂i th›ch nguy™n nh©n.

3. D˘a vµo b∂ng sË li÷u sau :

L≠Óng m≠a, l≠Óng bËc h¨i vµ c©n bªng »m cÒa mÈt sË Æfia ÆI”m L≠Óng m≠a (mm)

L≠Óng bËc h¨i (mm)

C©n bªng »m (mm)

Hµ NÈi

1667

989

+ 678

Hu’

2868

1000

+ 1868

TP. HÂ Ch› Minh

1931

1686

+ 245

ßfia Æi”m

H∑y so s∏nh, nhÀn xät v“ l≠Óng m≠a, l≠Óng bËc h¨i vµ c©n bªng »m cÒa ba Æfia Æi”m tr™n. Gi∂i th›ch.

4. H∑y tr◊nh bµy hoπt ÆÈng cÒa gi„ mÔa Î n≠Ìc ta vµ h÷ qu∂ cÒa n„

ÆËi vÌi s˘ ph©n chia mÔa kh∏c nhau gi˜a c∏c khu v˘c.

44

Thi™n nhi™n nhi÷t ÆÌi »m gi„ mÔa

Bµi 10

(ti’p theo)

2. C∏c thµnh ph«n t˘ nhi™n kh∏c a) ßfia h◊nh − X©m th˘c mπnh Î mi“n ÆÂi nÛi.

V◊ sao Æfia h◊nh ÆÂi nÛi n≠Ìc ta bfi x©m th˘c mπnh ?

Tr™n c∏c s≠Ín dËc m†t lÌp phÒ th˘c vÀt, b“ m∆t Æfia h◊nh bfi cæt xŒ, Ɔt bfi x„i mfln, rˆa tr´i, nhi“u n¨i tr¨ s·i Æ∏. Bi”u hi÷n cÒa Æfia h◊nh x©m th˘c mπnh cfln lµ nh˜ng hi÷n t≠Óng Ɔt tr≠Ót, Æ∏ lÎ. ô vÔng nÛi Æ∏ v´i h◊nh thµnh Æfia h◊nh cacxt¨ vÌi c∏c hang ÆÈng, suËi cπn, thung kh´. C∏c vÔng th“m phÔ sa cÊ bfi chia cæt thµnh c∏c ÆÂi th†p xen thung lÚng rÈng. − BÂi tÙ nhanh Î ÆÂng bªng hπ l≠u s´ng.

H÷ qu∂ cÒa qu∏ tr◊nh x©m th˘c, bµo mfln mπnh b“ m∆t Æfia h◊nh Î mi“n ÆÂi nÛi lµ s˘ bÂi tÙ mÎ mang nhanh ch„ng c∏c ÆÂng bªng hπ l≠u s´ng. R◊a ph›a Æ´ng nam ÆÂng bªng ch©u thÊ s´ng HÂng vµ ph›a t©y nam ÆÂng bªng ch©u thÊ s´ng Cˆu Long hªng n®m l†n ra bi”n tı vµi chÙc Æ’n g«n tr®m mät.

C„ th” n„i, qu∏ tr◊nh x©m th˘c − bÂi tÙ lµ qu∏ tr◊nh ch›nh trong s˘ h◊nh thµnh vµ bi’n ÆÊi Æfia h◊nh Vi÷t Nam hi÷n tπi.

H∑y n™u ∂nh h≠Îng cÒa Æfia h◊nh x©m th˘c, bÂi tÙ mπnh Æ’n vi÷c sˆ dÙng Ɔt Î n≠Ìc ta. b) S´ng ngfli − Mπng l≠Ìi s´ng ngfli dµy Æ∆c.

Chÿ t›nh nh˜ng con s´ng c„ chi“u dµi tr™n 10 km th◊ n≠Ìc ta Æ∑ c„ tÌi 2360 s´ng. D‰c bÍ bi”n, trung b◊nh c¯ 20 km lπi g∆p mÈt cˆa s´ng.

S´ng ngfli n≠Ìc ta nhi“u, nh≠ng ph«n lÌn lµ s´ng nh·. − S´ng ngfli nhi“u n≠Ìc, giµu phÔ sa.

S´ng ngfli n≠Ìc ta c„ l≠Óng n≠Ìc lÌn, tÊng l≠Óng n≠Ìc lµ 839 tÿ m3/n®m (trong Æ„ 60% l≠Óng n≠Ìc lµ tı ph«n l≠u v˘c nªm ngoµi l∑nh thÊ).

TÊng l≠Óng phÔ sa hªng n®m cÒa s´ng ngfli tr™n l∑nh thÊ n≠Ìc ta lµ kho∂ng 200 tri÷u t†n.

45

− Ch’ ÆÈ n≠Ìc theo mÔa Nhfip Æi÷u dflng ch∂y cÒa s´ng ngfli n≠Ìc ta theo s∏t nhfip Æi÷u m≠a. MÔa lÚ t≠¨ng ¯ng vÌi mÔa m≠a, mÔa cπn t≠¨ng ¯ng vÌi mÔa kh´. Ch’ ÆÈ m≠a th†t th≠Íng lµm cho ch’ ÆÈ dflng ch∂y s´ng ngfli cÚng di‘n bi’n th†t th≠Íng.

V◊ sao s´ng ngfli n≠Ìc ta c„ Æ∆c Æi”m n™u tr™n ? c) ߆t Qu∏ tr◊nh feralit lµ qu∏ tr◊nh h◊nh thµnh Ɔt Æ∆c tr≠ng cho vÔng kh› hÀu nhi÷t ÆÌi »m. Trong Æi“u ki÷n nhi÷t »m cao, qu∏ tr◊nh phong ho∏ di‘n ra vÌi c≠Íng ÆÈ mπnh, tπo n™n mÈt lÌp Ɔt dµy. M≠a nhi“u rˆa tr´i c∏c ch†t bad¨ d‘ tan (Ca2+, Mg2+­, K+) lµm Ɔt chua, ÆÂng thÍi c„ s˘ t›ch tÙ ´xit sæt (Fe2O3) vµ ´xit nh´m (Al2O3) tπo ra mµu Æ· vµng. V◊ th’, loπi Ɔt nµy Æ≠Óc g‰i lµ Ɔt feralit (Fe - Al) Æ· vµng. Qu∏ tr◊nh feralit di‘n ra mπnh Î vÔng ÆÂi nÛi th†p tr™n Æ∏ mã ax›t, do Æ„ Ɔt feralit lµ loπi Ɔt ch›nh Î vÔng ÆÂi nÛi n≠Ìc ta. ߆t feralit c„ Æ∆c t›nh g◊ vµ ∂nh h≠Îng nh≠ th’ nµo Æ’n vi÷c sˆ dÙng Ɔt trong trÂng tr‰t ? d) Sinh vÀt ô Vi÷t Nam, h÷ sinh th∏i rıng nguy™n sinh Æ∆c tr≠ng cho kh› hÀu n„ng »m lµ rıng rÀm nhi÷t ÆÌi »m l∏ rÈng th≠Íng xanh. Hi÷n nay, rıng nguy™n sinh cfln lπi r†t ›t, phÊ bi’n lµ rıng th¯ sinh vÌi c∏c h÷ sinh th∏i rıng nhi÷t ÆÌi gi„ mÔa bi’n dπng kh∏c nhau, tı rıng gi„ mÔa th≠Íng xanh, rıng gi„ mÔa nˆa rÙng l∏, rıng th≠a kh´ rÙng l∏ tÌi xa van, bÙi gai hπn nhi÷t ÆÌi.

Trong giÌi sinh vÀt, thµnh ph«n c∏c loµi nhi÷t ÆÌi chi’m ≠u th’. Th˘c vÀt phÊ bi’n lµ c∏c loµi thuÈc c∏c h‰ c©y nhi÷t ÆÌi nh≠ h‰ ßÀu, Vang, D©u tªm, D«u. ßÈng vÀt trong rıng lµ c∏c loµi chim thÛ nhi÷t ÆÌi, nhi“u nh†t lµ c´ng, tr‹, gµ l´i, vãt, khÿ, v≠Ón, nai, hoΩng... Ngoµi ra, c∏c loµi bfl s∏t, ’ch nh∏i, c´n trÔng cÚng r†t phong phÛ.

H÷ sinh th∏i rıng nhi÷t ÆÌi »m gi„ mÔa ph∏t tri”n tr™n Ɔt feralit lµ c∂nh quan ti™u bi”u cho thi™n nhi™n nhi÷t ÆÌi »m gi„ mÔa Î n≠Ìc ta.

3. Ånh h≠Îng cÒa thi™n nhi™n nhi÷t ÆÌi »m gi„ mÔa Æ’n hoπt ÆÈng s∂n xu†t vµ ÆÍi sËng Thi™n nhi™n nhi÷t ÆÌi »m gi„ mÔa ∂nh h≠Îng Æ’n nhi“u m∆t hoπt ÆÈng s∂n xu†t vµ ÆÍi sËng, tr˘c ti’p nh†t vµ r‚ r÷t nh†t lµ hoπt ÆÈng s∂n xu†t n´ng nghi÷p.

46

a) Ånh h≠Îng Æ’n s∂n xu†t n´ng nghi÷p − N“n nhi÷t »m cao, kh› hÀu ph©n mÔa tπo Æi“u ki÷n cho chÛng ta ph∏t tri”n n“n n´ng nghi÷p lÛa n≠Ìc, t®ng vÙ, Æa dπng ho∏ c©y trÂng, vÀt nu´i. C«n tÀn dÙng m∆t thuÀn lÓi nµy Æ” kh´ng ngıng n©ng cao n®ng su†t c©y trÂng vµ nhanh ch„ng phÙc hÂi lÌp phÒ th˘c vÀt tr™n Ɔt trËng bªng m´ h◊nh n´ng − l©m k’t hÓp. − T›nh th†t th≠Íng cÒa c∏c y’u tË thÍi ti’t vµ kh› hÀu g©y kh„ kh®n cho hoπt ÆÈng canh t∏c, c¨ c†u c©y trÂng, k’ hoπch thÍi vÙ, phflng chËng thi™n tai, phflng trı dfich b÷nh... trong s∂n xu†t n´ng nghi÷p. b) Ånh h≠Îng Æ’n c∏c hoπt ÆÈng s∂n xu†t kh∏c vµ ÆÍi sËng − Thi™n nhi™n nhi÷t ÆÌi »m gi„ mÔa tπo thuÀn lÓi cho n≠Ìc ta ph∏t tri”n c∏c ngµnh kinh t’ nh≠ l©m nghi÷p, thu˚ s∂n, giao th´ng vÀn t∂i, du lfich... vµ Æ»y mπnh hoπt ÆÈng khai th∏c, x©y d˘ng... nh†t lµ vµo mÔa kh´. − Tuy nhi™n, c∏c kh„ kh®n, trÎ ngπi cÚng kh´ng ›t : + C∏c hoπt ÆÈng giao th´ng vÀn t∂i, du lfich, c´ng nghi÷p khai th∏c... chfiu ∂nh h≠Îng tr˘c ti’p cÒa s˘ ph©n mÔa kh› hÀu, ch’ ÆÈ n≠Ìc cÒa s´ng ngfli. + ßÈ »m cao g©y kh„ kh®n cho vi÷c b∂o qu∂n m∏y m„c, thi’t bfi, n´ng s∂n. + C∏c thi™n tai nh≠ m≠a b∑o, lÚ lÙt, hπn h∏n hªng n®m g©y tÊn th†t r†t lÌn cho m‰i ngµnh s∂n xu†t, thi÷t hπi v“ ng≠Íi vµ tµi s∂n. + C∏c hi÷n t≠Óng thÍi ti’t b†t th≠Íng nh≠ d´ng, lËc, m≠a Æ∏, s≠¨ng muËi, rät hπi, kh´ n„ng... cÚng g©y ∂nh h≠Îng lÌn Æ’n s∂n xu†t vµ ÆÍi sËng. + M´i tr≠Íng thi™n nhi™n d‘ bfi suy tho∏i.

C©u h·i vµ bµi tÀp 1. H∑y n™u bi”u hi÷n cÒa thi™n nhi™n nhi÷t ÆÌi »m gi„ mÔa qua c∏c

thµnh ph«n Æfia h◊nh, s´ng ngfli Î n≠Ìc ta.

2. Thi™n nhi™n nhi÷t ÆÌi »m gi„ mÔa bi”u hi÷n qua c∏c thµnh ph«n Ɔt,

sinh vÀt vµ c∂nh quan thi™n nhi™n nh≠ th’ nµo ?

3. H∑y n™u ∂nh h≠Îng cÒa thi™n nhi™n nhi÷t ÆÌi »m gi„ mÔa Æ’n hoπt

ÆÈng s∂n xu†t vµ ÆÍi sËng.

47

Bµi 11

Thi™n nhi™n ph©n ho∏ Æa dπng

1. Thi™n nhi™n ph©n ho∏ theo Bæc − Nam Nguy™n nh©n chÒ y’u nµo lµm cho thi™n nhi™n n≠Ìc ta ph©n ho∏ theo chi“u Bæc − Nam ? a) Ph«n l∑nh thÊ ph›a Bæc (tı d∑y Bπch M∑ trÎ ra) Thi™n nhi™n Î Æ©y Æ∆c tr≠ng cho vÔng kh› hÀu nhi÷t ÆÌi »m gi„ mÔa c„ mÔa Æ´ng lπnh. − N“n kh› hÀu nhi÷t ÆÌi th” hi÷n Î nhi÷t ÆÈ trung b◊nh n®m tr™n 20oC. Do ∂nh h≠Îng cÒa gi„ mÔa ß´ng Bæc n™n kh› hÀu trong n®m c„ mÔa Æ´ng lπnh vÌi 2 − 3 th∏ng nhi÷t ÆÈ trung b◊nh < 18oC, th” hi÷n r‚ nh†t Î trung du mi“n nÛi Bæc BÈ vµ ÆÂng bªng Bæc BÈ. Bi™n ÆÈ nhi÷t ÆÈ trung b◊nh n®m lÌn. − C∂nh quan thi™n nhi™n ti™u bi”u lµ ÆÌi rıng nhi÷t ÆÌi gi„ mÔa. S˘ ph©n mÔa n„ng, lπnh lµm thay ÆÊi c∂nh sæc thi™n nhi™n : mÔa Æ´ng b«u trÍi nhi“u m©y, ti’t trÍi lπnh, m≠a ›t, nhi“u loµi c©y rÙng l∏ ; mÔa hπ trÍi næng n„ng, m≠a nhi“u, c©y cËi xanh tËt. Trong rıng, thµnh ph«n loµi nhi÷t ÆÌi chi’m ≠u th’, ngoµi ra cfln c„ c∏c loµi c©y cÀn nhi÷t ÆÌi nh≠ dŒ, re, c∏c loµi c©y ´n ÆÌi nh≠ sa mu, p¨ mu ; c∏c loµi thÛ c„ l´ng dµy nh≠ g†u, chÂn... ô vÔng ÆÂng bªng, vµo mÔa Æ´ng trÂng Æ≠Óc c∂ rau ´n ÆÌi. b) Ph«n l∑nh thÊ ph›a Nam (tı d∑y Bπch M∑ trÎ vµo) Thi™n nhi™n mang sæc th∏i cÒa vÔng kh› hÀu cÀn x›ch Æπo gi„ mÔa. − N“n nhi÷t ÆÈ thi™n v“ kh› hÀu x›ch Æπo, quanh n®m n„ng, nhi÷t ÆÈ trung b◊nh n®m tr™n 25oC vµ kh´ng c„ th∏ng nµo d≠Ìi 20oC. Bi™n ÆÈ nhi÷t ÆÈ trung b◊nh n®m nh·. Kh› hÀu gi„ mÔa th” hi÷n Î s˘ ph©n chia thµnh hai mÔa m≠a vµ kh´, Æ∆c bi÷t r‚ tı v‹ ÆÈ 14o B trÎ vµo. − C∂nh quan thi™n nhi™n ti™u bi”u lµ ÆÌi rıng cÀn x›ch Æπo gi„ mÔa. Thµnh ph«n th˘c vÀt, ÆÈng vÀt ph«n lÌn thuÈc vÔng x›ch Æπo vµ nhi÷t ÆÌi tı ph≠¨ng Nam (nguÂn gËc M∑ Lai − InÆ´n™xia) Æi l™n ho∆c tı ph›a t©y (ƒn ßÈ − Mianma) di c≠ sang. Trong rıng xu†t hi÷n nhi“u loµi c©y chfiu hπn, rÙng l∏ vµo mÔa kh´ nh≠ c∏c loµi c©y thuÈc h‰ D«u. C„ n¨i h◊nh thµnh loπi rıng th≠a nhi÷t ÆÌi kh´, nhi“u nh†t Î T©y Nguy™n. ßÈng vÀt ti™u bi”u lµ c∏c loµi thÛ lÌn vÔng nhi÷t ÆÌi vµ x›ch Æπo nh≠ voi, hÊ, b∏o, bfl rıng... VÔng Æ«m l«y c„ tr®n, ræn, c∏ s†u...

48

2. Thi™n nhi™n ph©n ho∏ theo ß´ng − T©y Quan s∏t tr™n b∂n ÆÂ ßfia l› t˘ nhi™n Vi÷t Nam (ho∆c Atlat ßfia l› Vi÷t Nam), nhÀn xät v“ s˘ thay ÆÊi thi™n nhi™n tı ß´ng sang T©y.

Tı ß´ng sang T©y, tı bi”n vµo Ɔt li“n, thi™n nhi™n n≠Ìc ta c„ s˘ ph©n ho∏ thµnh 3 d∂i r‚ r÷t : a) VÔng bi”n vµ th“m lÙc Æfia VÔng bi”n n≠Ìc ta lÌn g«n g†p 3 l«n di÷n t›ch Ɔt li“n. ßÈ n´ng − s©u, rÈng − hãp cÒa th“m lÙc Æfia c„ quan h÷ ch∆t chœ vÌi vÔng ÆÂng bªng, vÔng ÆÂi nÛi k“ b™n vµ c„ s˘ thay ÆÊi theo tıng Æoπn bÍ bi”n.

H∑y quan s∏t b∂n ÆÂ ßfia l› t˘ nhi™n Vi÷t Nam, n™u d…n ch¯ng v“ mËi quan h÷ Æ„.

Thi™n nhi™n vÔng bi”n n≠Ìc ta Æa dπng vµ giµu c„, ti™u bi”u cho thi™n nhi™n vÔng bi”n nhi÷t ÆÌi gi„ mÔa. b) VÔng ÆÂng bªng ven bi”n Thi™n nhi™n vÔng ÆÂng bªng n≠Ìc ta thay ÆÊi tu˙ n¨i, th” hi÷n mËi quan h÷ ch∆t chœ vÌi d∂i ÆÂi nÛi ph›a t©y vµ vÔng bi”n ph›a Æ´ng. ßÂng bªng Bæc BÈ vµ ÆÂng bªng Nam BÈ mÎ rÈng vÌi c∏c b∑i tri“u th†p phºng, th“m lÙc Æfia rÈng, n´ng ; phong c∂nh thi™n nhi™n trÔ phÛ, xanh t≠¨i, thay ÆÊi theo mÔa.

D∂i ÆÂng bªng ven bi”n Trung BÈ hãp ngang vµ bfi chia cæt thµnh nh˜ng ÆÂng bªng nh·, Æ≠Íng bÍ bi”n khÛc khu˚u vÌi th“m lÙc Æfia thu hãp, ti’p gi∏p vÔng bi”n s©u ; c∏c dπng Æfia h◊nh bÂi tÙ, mµi mfln xen kœ nhau, c∏c cÂn c∏t, Æ«m ph∏ kh∏ phÊ bi’n ; thi™n nhi™n khæc nghi÷t, Ɔt Æai käm mµu mÏ nh≠ng giµu ti“m n®ng du lfich vµ thuÀn lÓi cho ph∏t tri”n c∏c ngµnh kinh t’ bi”n. c) VÔng ÆÂi nÛi S˘ ph©n ho∏ thi™n nhi™n theo ß´ng − T©y Î vÔng ÆÂi nÛi r†t ph¯c tπp, chÒ y’u do t∏c ÆÈng cÒa gi„ mÔa vÌi h≠Ìng cÒa c∏c d∑y nÛi.

H∑y n™u ∂nh h≠Îng k’t hÓp cÒa gi„ mÔa vÌi h≠Ìng c∏c d∑y nÛi Æ’n s˘ kh∏c bi÷t v“ thi™n nhi™n gi˜a hai vÔng nÛi ß´ng Bæc vµ T©y Bæc, gi˜a ß´ng Tr≠Íng S¨n vµ T©y Nguy™n.

Trong khi thi™n nhi™n vÔng nÛi ß´ng Bæc mang sæc th∏i cÀn nhi÷t ÆÌi gi„ mÔa th◊ Î vÔng nÛi th†p ph›a nam T©y Bæc lπi c„ c∂nh quan thi™n nhi™n nhi÷t ÆÌi gi„ mÔa vµ Î vÔng nÛi cao T©y Bæc, c∂nh quan thi™n nhi™n giËng nh≠ vÔng ´n ÆÌi.

49

Khi s≠Ín ß´ng Tr≠Íng S¨n Æ„n nhÀn c∏c luÂng gi„ tı bi”n thÊi vµo tπo n™n mÈt mÔa m≠a vµo thu Æ´ng, th◊ Î vÔng T©y Nguy™n lπi lµ mÔa kh´, nhi“u n¨i kh´ hπn gay gæt, xu†t hi÷n c∂nh quan rıng th≠a. Cfln khi T©y Nguy™n vµo mÔa m≠a th◊ b™n s≠Ín ß´ng Tr≠Íng S¨n nhi“u n¨i lπi chfiu t∏c ÆÈng cÒa gi„ T©y kh´ n„ng.

C©u h·i vµ bµi tÀp 1. Qua b∂ng sË li÷u, bi”u ÆÂ nhi÷t ÆÈ vµ l≠Óng m≠a cÒa Hµ NÈi vµ

TP. HÂ Ch› Minh, nhÀn xät vµ so s∏nh ch’ ÆÈ nhi÷t, ch’ ÆÈ m≠a cÒa 2 Æfia Æi”m tr™n.

MÈt sË chÿ sË v“ nhi÷t ÆÈ cÒa Hµ NÈi vµ TP. HÂ Ch› Minh (oC) to TB

ßfia Æi”m

n®m

to TB to TB Bi™n ÆÈ th∏ng th∏ng to TB lπnh nh†t n„ng nh†t n®m

to tËi th†p tuy÷t ÆËi

to tËi cao tuy÷t ÆËi

Bi™n ÆÈ to tuy÷t ÆËi

Hµ NÈi (21o01B)

23,5

16,4 28,9 (th∏ng I) (th∏ng VII)

12,5

2,7

42,8

40,1

TP. HÂ Ch› Minh (10o47B)

27,1

25,7 28,9 (th∏ng XII) (th∏ng IV)

3,2

13,8

40,0

26,2

Bi”u Æ nhi÷t ÆÈ vµ l≠Óng m≠a Î Hµ NÈi vµ TP. H Ch› Minh 2. N™u Æ∆c Æi”m thi™n nhi™n nÊi bÀt cÒa ph«n l∑nh thÊ ph›a Bæc vµ

ph«n l∑nh thÊ ph›a Nam n≠Ìc ta.

3. N™u kh∏i qu∏t s˘ ph©n ho∏ thi™n nhi™n theo ß´ng − T©y. D…n ch¯ng

v“ mËi li™n h÷ ch∆t chœ gi˜a Æ∆c Æi”m thi™n nhi™n cÒa vÔng th“m lÙc Æfia, vÔng ÆÂng bªng ven bi”n vµ vÔng ÆÂi nÛi k“ b™n.

50

Bµi 12

Thi™n nhi™n ph©n ho∏ Æa dπng (ti’p theo)

3. Thi™n nhi™n ph©n ho∏ theo ÆÈ cao Nguy™n nh©n nµo tπo n™n s˘ ph©n ho∏ thi™n nhi™n theo ÆÈ cao ? S˘ ph©n ho∏ theo ÆÈ cao Î n≠Ìc ta bi”u hi÷n r‚ Î c∏c thµnh ph«n t˘ nhi™n nµo ?

Thi™n nhi™n n≠Ìc ta c„ 3 Æai cao : a) ßai nhi÷t ÆÌi gi„ mÔa − ô mi“n Bæc, Æai nhi÷t ÆÌi gi„ mÔa c„ ÆÈ cao trung b◊nh d≠Ìi 600 − 700m, Î mi“n Nam l™n Æ’n ÆÈ cao 900 − 1000m. − Kh› hÀu nhi÷t ÆÌi bi”u hi÷n r‚ r÷t, mÔa hπ n„ng (nhi÷t ÆÈ trung b◊nh th∏ng tr™n 25oC). ßÈ »m thay ÆÊi tu˙ n¨i : tı kh´ Æ’n »m ≠Ìt. − ߆t trong Æai bao gÂm : + ߆t ÆÂng bªng chi’m g«n 24% di÷n t›ch Ɔt t˘ nhi™n cÒa c∂ n≠Ìc, vÌi c∏c nh„m : Ɔt phÔ sa, Ɔt phÃn, Ɔt m∆n, Ɔt c∏t... Trong Æ„ c„ di÷n t›ch lÌn nh†t vµ tËt nh†t lµ Ɔt phÔ sa. + ߆t vÔng ÆÂi nÛi th†p chi’m h¨n 60% di÷n t›ch Ɔt t˘ nhi™n c∂ n≠Ìc, chÒ y’u lµ nh„m Ɔt feral›t. Trong ÆË tËt nh†t lµ Ɔt feralit n©u Æ· ph∏t tri”n tr™n Æ∏ mã badan vµ Æ∏ v´i. − Sinh vÀt gÂm c∏c h÷ sinh th∏i nhi÷t ÆÌi : + H÷ sinh th∏i rıng nhi÷t ÆÌi »m l∏ rÈng th≠Íng xanh h◊nh thµnh Î nh˜ng vÔng nÛi th†p m≠a nhi“u, kh› hÀu »m ≠Ìt, mÔa kh´ kh´ng r‚. Rıng c„ c†u trÛc nhi“u t«ng vÌi 3 t«ng c©y gÁ, c„ c©y cao tÌi 30 − 40m, ph«n lÌn lµ c∏c loµi c©y nhi÷t ÆÌi xanh quanh n®m. GiÌi ÆÈng vÀt nhi÷t ÆÌi trong rıng Æa dπng vµ phong phÛ. + C∏c h÷ sinh th∏i rıng nhi÷t ÆÌi gi„ mÔa : rıng th≠Íng xanh, rıng nˆa rÙng l∏ vµ rıng th≠a nhi÷t ÆÌi kh´. Tr™n c∏c loπi thÊ nh≠Ïng Æ∆c bi÷t c„ : c∏c h÷ sinh th∏i rıng th≠Íng xanh tr™n Æ∏ v´i ; rıng ngÀp m∆n tr™n Ɔt m∆n ven bi”n ; rıng trµm tr™n Ɔt phÃn ; h÷ sinh th∏i xa van, c©y bÙi gai nhi÷t ÆÌi kh´ tr™n Ɔt c∏t, Ɔt tho∏i ho∏ vÔng kh´ hπn. b) ßai cÀn nhi÷t ÆÌi gi„ mÔa tr™n nÛi − ô mi“n Bæc, Æai cÀn nhi÷t ÆÌi gi„ mÔa tr™n nÛi c„ ÆÈ cao tı 600 − 700m l™n Æ’n 2600m, Î mi“n Nam tı 900 − 1000m l™n Æ’n 2600m.

51

− Kh› hÀu m∏t mŒ, kh´ng c„ th∏ng nµo nhi÷t ÆÈ tr™n 25oC, m≠a nhi“u h¨n, ÆÈ »m t®ng. + ô ÆÈ cao tı 600 − 700m Æ’n 1600 − 1700m, kh› hÀu m∏t mŒ vµ ÆÈ »m t®ng, tπo Æi“u ki÷n h◊nh thµnh c∏c h÷ sinh th∏i rıng cÀn nhi÷t ÆÌi l∏ rÈng vµ l∏ kim ph∏t tri”n tr™n Ɔt feralit c„ mÔn. Trong rıng xu†t hi÷n c∏c loµi chim, thÛ cÀn nhi÷t ÆÌi ph≠¨ng Bæc. C∏c loµi thÛ c„ l´ng dµy nh≠ g†u, s„c, c«y, c∏o. + ô ÆÈ cao tr™n 1600 − 1700m h◊nh thµnh Ɔt mÔn. Rıng ph∏t tri”n käm, ƨn gi∂n v“ thµnh ph«n loµi ; r™u, Æfia y phÒ k›n th©n, cµnh c©y.

Trong rıng, Æ∑ xu†t hi÷n c∏c loµi c©y ´n ÆÌi vµ c∏c loµi chim di c≠ thuÈc khu h÷ Himalaya. c) ßai ´n ÆÌi gi„ mÔa tr™n nÛi - ßai ´n ÆÌi gi„ mÔa tr™n nÛi c„ ÆÈ cao tı 2600m trÎ l™n (chÿ c„ Î Hoµng Li™n S¨n). − Kh› hÀu c„ t›nh ch†t kh› hÀu ´n ÆÌi, quanh n®m nhi÷t ÆÈ d≠Ìi 15oC, mÔa Æ´ng xuËng d≠Ìi 5oC ; c„ c∏c loµi th˘c vÀt ´n ÆÌi nh≠ ÆÁ quy™n, l∑nh sam, thi’t sam. ߆t Î Æ©y chÒ y’u lµ Ɔt mÔn th´.

4. C∏c mi“n Æfia l› t˘ nhi™n D˘a vµo h◊nh 12 vµ c∏c ki’n th¯c Æ∑ h‰c, h∑y x∏c Æfinh phπm vi 3 mi“n Æfia l› t˘ nhi™n vµ Æ∆c tr≠ng c¨ b∂n cÒa mÁi mi“n v“ Æfia h◊nh, kh› hÀu. a) Mi“n Bæc vµ ß´ng Bæc Bæc BÈ Ranh giÌi ph›a t©y − t©y nam cÒa mi“n d‰c theo h˜u ngπn s´ng HÂng vµ r◊a ph›a t©y, t©y nam ÆÂng bªng Bæc BÈ.

C∏c Æ∆c Æi”m c¨ b∂n cÒa mi“n lµ : ÆÂi nÛi th†p chi’m ≠u th’ ; h≠Ìng vflng cung cÒa c∏c d∑y nÛi ; c∏c thung lÚng s´ng lÌn vÌi ÆÂng bªng mÎ rÈng. Gi„ mÔa ß´ng Bæc hoπt ÆÈng mπnh tπo n™n mÈt mÔa Æ´ng lπnh lµm hπ th†p Æai cao cÀn nhi÷t ÆÌi vÌi nhi“u loµi th˘c vÀt ph≠¨ng Bæc vµ s˘ thay ÆÊi c∂nh quan thi™n nhi™n theo mÔa. ßfia h◊nh bÍ bi”n Æa dπng : n¨i th†p phºng, n¨i nhi“u vfinh, Æ∂o, qu«n Æ∂o. VÔng bi”n c„ Æ∏y n´ng, tuy nhi™n v…n c„ vfinh n≠Ìc s©u thuÀn lÓi cho ph∏t tri”n kinh t’ bi”n.

Tµi nguy™n kho∏ng s∂n giµu than, Æ∏ v´i, thi’c, ch◊, kœm... VÔng th“m vfinh Bæc BÈ c„ b” d«u kh› S´ng HÂng.

52

H◊nh 12. C∏c mi“n Æfia l› t˘ nhi™n

53

S˘ th†t th≠Íng cÒa nhfip Æi÷u mÔa kh› hÀu, cÒa dflng ch∂y s´ng ngfli vµ t›nh kh´ng Ên Æfinh cÒa thÍi ti’t lµ nh˜ng trÎ ngπi lÌn trong qu∏ tr◊nh sˆ dÙng t˘ nhi™n cÒa mi“n. b) Mi“n T©y Bæc vµ Bæc Trung BÈ GiÌi hπn cÒa mi“n tı h˜u ngπn s´ng HÂng tÌi d∑y nÛi Bπch M∑.

C∏c Æ∆c Æi”m c¨ b∂n cÒa mi“n lµ : Æfia h◊nh cao, c∏c d∑y nÛi xen kœ c∏c thung lÚng s´ng theo h≠Ìng t©y bæc − Æ´ng nam vÌi d∂i ÆÂng bªng thu hãp ; ∂nh h≠Îng cÒa gi„ mÔa ß´ng Bæc gi∂m sÛt lµm cho t›nh ch†t nhi÷t ÆÌi t®ng d«n (so vÌi mi“n Bæc vµ ß´ng Bæc Bæc BÈ), vÌi s˘ c„ m∆t cÒa thµnh ph«n th˘c vÀt ph≠¨ng Nam. ß©y lµ mi“n duy nh†t c„ Æfia h◊nh nÛi cao Î Vi÷t Nam vÌi ÆÒ ba Æai cao. ßfia h◊nh nÛi ≠u th’, trong vÔng nÛi c„ nhi“u b“ m∆t s¨n nguy™n, cao nguy™n, nhi“u lflng ch∂o,... thuÀn lÓi cho ph∏t tri”n ch®n nu´i Æπi gia sÛc, trÂng c©y c´ng nghi÷p, ph∏t tri”n n´ng − l©m k’t hÓp.

Rıng cfln t≠¨ng ÆËi nhi“u Î vÔng nÛi Ngh÷ An, Hµ T‹nh (chÿ sau T©y Nguy™n). Kho∏ng s∂n c„ sæt, cr´m, titan, thi’c, apat›t, vÀt li÷u x©y d˘ng.

VÔng ven bi”n c„ nhi“u cÂn c∏t, Æ«m ph∏, nhi“u b∑i tæm Æãp ; nhi“u n¨i c„ th” x©y d˘ng c∂ng bi”n.

B∑o lÚ, tr≠Ót lΠƆt, hπn h∏n lµ nh˜ng thi™n tai th≠Íng x∂y ra trong mi“n. c) Mi“n Nam Trung BÈ vµ Nam BÈ Mi“n Nam Trung BÈ vµ Nam BÈ c„ giÌi hπn tı d∑y nÛi Bπch M∑ trÎ vµo Nam. Mi“n nµy c„ c†u trÛc Æfia ch†t - Æfia h◊nh kh∏ ph¯c tπp, gÂm c∏c khËi nÛi cÊ, c∏c s¨n nguy™n b„c mfln vµ c∏c cao nguy™n badan, ÆÂng bªng ch©u thÊ s´ng lÌn Î Nam BÈ vµ ÆÂng bªng nh· hãp ven bi”n Nam Trung BÈ.

S˘ t≠¨ng ph∂n v“ Æfia h◊nh, kh› hÀu, thu˚ v®n gi˜a hai s≠Ín ß´ng - T©y cÒa Tr≠Íng S¨n Nam bi”u hi÷n r‚ r÷t. BÍ bi”n khÛc khu˚u, c„ nhi“u vfinh bi”n s©u Æ≠Óc che chæn bÎi c∏c Æ∂o ven bÍ. ß∆c Æi”m c¨ b∂n cÒa mi“n lµ c„ kh› hÀu cÀn x›ch Æπo gi„ mÔa, Æ≠Óc th” hi÷n Î n“n nhi÷t cao, bi™n ÆÈ nhi÷t ÆÈ n®m nh· vµ s˘ ph©n chia hai mÔa m≠a, kh´ r‚ r÷t.

54

Kh› hÀu cÀn x›ch Æπo gi„ mÔa thuÀn lÓi cho s˘ ph∏t tri”n rıng c©y h‰ D«u vµ c∏c loµi thÛ lÌn nh≠ voi, hÊ, bfl rıng, tr©u rıng... Ven bi”n, rıng ngÀp m∆n ph∏t tri”n, trong rıng c„ c∏c loµi tr®n, ræn, c∏ s†u Æ«m l«y, c∏c loµi chim ti™u bi”u cÒa vÔng ven bi”n nhi÷t ÆÌi, x›ch Æπo »m ; d≠Ìi n≠Ìc nhi“u c∏, t´m.

VÔng th“m lÙc Æfia tÀp trung c∏c m· d«u kh› c„ tr˜ l≠Óng lÌn ; T©y Nguy™n c„ nhi“u b´xit.

X„i mfln, rˆa tr´i Ɔt Î vÔng ÆÂi nÛi, ngÀp lÙt tr™n di÷n rÈng Î ÆÂng bªng Nam BÈ vµ Î hπ l≠u c∏c s´ng lÌn trong mÔa m≠a, thi’u n≠Ìc nghi™m tr‰ng vµo mÔa kh´ lµ nh˜ng kh„ kh®n lÌn nh†t trong sˆ dÙng Ɔt Æai cÒa mi“n.

H∑y lÀp b∂ng n™u c∏c th’ mπnh v“ tµi nguy™n vµ hπn ch’ ÆËi vÌi ph∏t tri”n kinh t’ - x∑ hÈi cÒa mÁi mi“n.

C©u h·i vµ bµi tÀp 1. ßi“n nÈi dung th›ch hÓp vµo b∂ng theo m…u sau :

T™n Æai cao

ßÈ cao

ß∆c Æi”m kh› hÀu

C∏c loπi Ɔt ch›nh

C∏c h÷ sinh th∏i ch›nh

2. H∑y n™u Æ∆c Æi”m cÒa mÁi mi“n Æfia l› t˘ nhi™n. Nh˜ng thuÀn lÓi vµ

kh„ kh®n trong vi÷c sˆ dÙng t˘ nhi™n mÁi mi“n.

55

Th˘c hµnh : ߉c b∂n Æ Æfia h◊nh, Bµi 13 Æi“n vµo l≠Óc Æ trËng mÈt sË d∑y nÛi vµ Æÿnh nÛi 1. Bµi tÀp 1 X∏c Æfinh vfi tr› cÒa c∏c d∑y nÛi, Æÿnh nÛi vµ dflng s´ng tr™n b∂n Æ ßfia l› t˘ nhi™n Vi÷t Nam (ho∆c Atlat ßfia l› Vi÷t Nam). a) C∏c d∑y nÛi, cao nguy™n − C∏c d∑y nÛi Hoµng Li™n S¨n, Tr≠Íng S¨n Bæc, Tr≠Íng S¨n Nam, Hoµnh S¨n, Bπch M∑ ; c∏c c∏nh cung : S´ng G©m, Ng©n S¨n, Bæc S¨n, ß´ng Tri“u. − C∏c cao nguy™n Æ∏ v´i : Tµ Ph◊nh, S›n Ch∂i, S¨n La, MÈc Ch©u. − C∏c cao nguy™n ba dan : ß®k L®k, Pl©y Ku, M¨ N´ng, Di Linh. b) C∏c Æÿnh nÛi Phanxip®ng : 3143m, Khoan La San : 1853m, Pu Hoπt : 2452m, T©y C´n L‹nh : 2419m ; Ng‰c Linh : 2598m ; Pu xai lai leng : 2711m ; Rµo C· : 2235m ; Hoµnh S¨n : 1046m ; Bπch M∑ : 1444m ; Ch≠ Yang Sin : 2405m ; Lang Biang : 2167m. c) C∏c dflng s´ng S´ng HÂng, s´ng Ch∂y, s´ng L´, s´ng ßµ, s´ng Th∏i B◊nh, s´ng M∑, s´ng C∂, s´ng H≠¨ng, s´ng Thu BÂn, s´ng Trµ KhÛc, s´ng ßµ Rªng, s´ng ßÂng Nai, s´ng Ti“n, s´ng HÀu.

2. Bµi tÀp 2

ßi“n vµo l≠Óc Æ trËng : − C∏c c∏nh cung : S´ng G©m, Ng©n S¨n, Bæc S¨n, ß´ng Tri“u. − C∏c d∑y nÛi : Hoµng Li™n S¨n, Tr≠Íng S¨n Bæc, Tr≠Íng S¨n Nam, Hoµnh S¨n, Bπch M∑. − C∏c Æÿnh nÛi : T©y C´n L‹nh, Phanxip®ng, Ng‰c Linh, Ch≠ Yang Sin.

3. GÓi ˝ c∏ch lµm Bµi tÀp 1 : X∏c Æfinh vfi tr› vµ Ɖc t™n c∏c d∑y nÛi, Æÿnh nÛi, c∏c dflng s´ng (theo y™u c«u cÒa bµi) d˘a tr™n b∂n Æ ßfia l› t˘ nhi™n (ho∆c Atlat ßfia l› Vi÷t Nam).

Bµi tÀp 2 : − H‰c sinh t˘ vœ l≠Óc Æ trËng Vi÷t Nam. − ßi“n c∏c nÈi dung theo y™u c«u vµo l≠Óc ÆÂ.

56

V†n Æ“ sˆ dÙng vµ b∂o v÷ t˘ nhi™n

RuÈng bÀc thang Î vÔng nÛi ph›a Bæc

57

Bµi 14

Sˆ dÙng vµ b∂o v÷ tµi nguy™n thi™n nhi™n

1. Sˆ dÙng vµ b∂o v÷ tµi nguy™n sinh vÀt a) Tµi nguy™n rıng − Suy gi∂m tµi nguy™n rıng vµ hi÷n trπng rıng : B∂ng 14.1. S˘ bi’n ÆÈng di÷n t›ch rıng qua mÈt sË n®m N®m

TÊng di÷n t›ch Di÷n t›ch rıng c„ rıng t˘ nhi™n (tri÷u ha) (tri÷u ha)

Di÷n t›ch rıng trÂng (tri÷u ha)

ßÈ che phÒ (%)

1943

14,3

14,3

0

43,0

1983

7,2

6,8

0,4

22,0

2005

12,7

10,2

2,5

38,0

NhÀn xät v“ bi’n ÆÈng di÷n t›ch rıng qua c∏c giai Æoπn 1943 − 1983 vµ 1983 - 2005. V◊ sao c„ s˘ bi’n ÆÈng Æ„ ?

M∆c dÔ tÊng di÷n t›ch rıng Æang t®ng d«n l™n, nh≠ng tµi nguy™n rıng v…n bfi suy tho∏i v◊ ch†t l≠Óng rıng ch≠a th” phÙc hÂi.

N®m 1943, loπi rıng giµu cÒa c∂ n≠Ìc c„ g«n 10 tri÷u ha (chi’m 70% di÷n t›ch rıng). ß’n nay, tuy Æ∑ c„ g«n 40% di÷n t›ch Ɔt c„ rıng che phÒ nh≠ng ph«n lÌn lµ rıng non mÌi phÙc hÂi vµ rıng trÂng ch≠a khai th∏c Æ≠Óc. V◊ th’, 70% di÷n t›ch rıng lµ rıng nghÃo vµ rıng mÌi phÙc hÂi. − Bi÷n ph∏p b∂o v÷ tµi nguy™n rıng : Ngoµi ˝ ngh‹a kinh t’, rıng cfln gi˜ vai trfl c©n bªng sinh th∏i m´i tr≠Íng. ß” Æ∂m b∂o vai trfl cÒa rıng ÆËi vÌi vi÷c b∂o v÷ m´i tr≠Íng, theo quy hoπch th◊ chÛng ta ph∂i n©ng ÆÈ che phÒ cÒa c∂ n≠Ìc hi÷n tπi tı g«n 40% l™n Æ’n 45 − 50%, vÔng nÛi dËc ph∂i Æπt ÆÈ che phÒ kho∂ng 70 − 80%.

S˘ qu∂n l› cÒa Nhµ n≠Ìc v“ quy hoπch, b∂o v÷ vµ ph∏t tri”n rıng Æ≠Óc th” hi÷n qua nh˜ng quy Æfinh v“ nguy™n tæc qu∂n l›, sˆ dÙng vµ ph∏t tri”n ÆËi vÌi 3 loπi rıng : rıng phflng hÈ, rıng Æ∆c dÙng vµ rıng s∂n xu†t.

58

+ ßËi vÌi rıng phflng hÈ : c„ k’ hoπch, bi÷n ph∏p b∂o v÷, nu´i d≠Ïng rıng hi÷n c„, trÂng rıng tr™n Ɔt trËng, ÆÂi nÛi tr‰c. + ßËi vÌi rıng Æ∆c dÙng : b∂o v÷ c∂nh quan, Æa dπng v“ sinh vÀt cÒa c∏c v≠Ín quËc gia vµ c∏c khu b∂o tÂn thi™n nhi™n. + ßËi vÌi rıng s∂n xu†t : Æ∂m b∂o duy tr◊ ph∏t tri”n di÷n t›ch vµ ch†t l≠Óng rıng, duy tr◊ vµ ph∏t tri”n hoµn c∂nh rıng, ÆÈ ph◊ vµ ch†t l≠Óng Ɔt rıng.

Tri”n khai LuÀt b∂o v÷ vµ ph∏t tri”n rıng, Nhµ n≠Ìc Æ∑ ti’n hµnh giao quy“n sˆ dÙng Ɔt vµ b∂o v÷ rıng cho ng≠Íi d©n.

Nhi÷m vÙ tr≠Ìc mæt lµ th˘c hi÷n chi’n l≠Óc trÂng 5 tri÷u ha rıng Æ’n n®m 2010 nhªm Æ∏p ¯ng y™u c«u phÒ xanh Æ≠Óc 43% di÷n t›ch vµ phÙc hÂi lπi s˘ c©n bªng m´i tr≠Íng sinh th∏i Î Vi÷t Nam. b) ßa dπng sinh h‰c − Suy gi∂m Æa dπng sinh h‰c : Sinh vÀt t˘ nhi™n Î n≠Ìc ta c„ t›nh Æa dπng cao (th” hi÷n Î sË l≠Óng thµnh ph«n loµi, c∏c ki”u h÷ sinh th∏i vµ nguÂn gen qu˝ hi’m) nh≠ng Æang bfi suy gi∂m.

S˘ suy gi∂m t›nh Æa dπng sinh h‰c cÒa n≠Ìc ta bi”u hi÷n Î nh˜ng m∆t nµo ?

B∂ng 14.2. S˘ Æa dπng thµnh ph«n loµi vµ s˘ suy gi∂m sË l≠Óng loµi th˘c vÀt, ÆÈng vÀt C∏

Th˘c vÀt

ThÛ

Chim

Bfl s∏t l≠Ïng c≠

14 500

300

830

400

SË l≠Óng loµi bfi m†t d«n

500

96

57

62

90

Trong Æ„, sË l≠Óng loµi c„ nguy c¨ tuy÷t chÒng

100

62

29

−

−

SË l≠Óng loµi

SË l≠Óng loµi Æ∑ bi’t

N≠Ìc ng‰t

N≠Ìc m∆n

550

2000

Nguy™n nh©n nµo Æ∑ lµm suy gi∂m sË l≠Óng loµi ÆÈng, th˘c vÀt t˘ nhi™n ?

T∏c ÆÈng cÒa con ng≠Íi lµm thu hãp di÷n t›ch rıng t˘ nhi™n, ÆÂng thÍi cfln lµm nghÃo t›nh Æa dπng cÒa sinh vÀt.

59

NguÂn tµi nguy™n sinh vÀt d≠Ìi n≠Ìc, Æ∆c bi÷t nguÂn h∂i s∂n cÒa n≠Ìc ta cÚng bfi gi∂m sÛt r‚ r÷t. ß„ lµ hÀu qu∂ cÒa s˘ khai th∏c tµi nguy™n qu∏ m¯c vµ t◊nh trπng ´ nhi‘m m´i tr≠Íng n≠Ìc, nh†t lµ vÔng cˆa s´ng, ven bi”n. − C∏c bi÷n ph∏p b∂o v÷ Æa dπng sinh h‰c : Nhµ n≠Ìc Æ∑ th˘c hi÷n nh˜ng bi÷n ph∏p g◊ Æ” b∂o v÷ Æa dπng sinh h‰c cÒa n≠Ìc ta ? + X©y d˘ng vµ mÎ rÈng h÷ thËng v≠Ín quËc gia vµ c∏c khu b∂o tÂn thi™n nhi™n. N®m 1986, n≠Ìc ta c„ 87 khu vÌi 7 v≠Ín quËc gia, Æ’n n®m 2007 Æ∑ c„ 30 v≠Ín quËc gia, 65 khu d˘ tr˜ thi™n nhi™n, b∂o tÂn loµi − sinh c∂nh, trong Æ„ c„ 6 khu Æ≠Óc UNESCO c´ng nhÀn lµ khu d˘ tr˜ sinh quy”n cÒa th’ giÌi. + Ban hµnh S∏ch Æ· Vi÷t Nam. ß” b∂o v÷ nguÂn gen ÆÈng, th˘c vÀt qu˝ hi’m kh·i nguy c¨ tuy÷t chÒng, Æ∑ c„ 360 loµi th˘c vÀt vµ 350 loµi ÆÈng vÀt thuÈc loπi qu˝ hi’m Æ≠Óc Æ≠a vµo S∏ch Æ· Vi÷t Nam. + Quy Æfinh vi÷c khai th∏c. ß” Æ∂m b∂o sˆ dÙng l©u dµi c∏c nguÂn lÓi sinh vÀt cÒa Ɔt n≠Ìc, Nhµ n≠Ìc Æ∑ ban hµnh c∏c quy Æfinh trong khai th∏c nh≠ : c†m khai th∏c gÁ qu˝, khai th∏c gÁ trong rıng non ; c†m g©y ch∏y rıng ; c†m s®n bæt ÆÈng vÀt tr∏i phäp ; c†m dÔng ch†t nÊ Æ∏nh bæt c∏ vµ c∏c dÙng cÙ Æ∏nh bæt c∏ con, c∏ bÈt ; c†m g©y ÆÈc hπi cho m´i tr≠Íng n≠Ìc.

2. Sˆ dÙng vµ b∂o v÷ tµi nguy™n Ɔt a) Hi÷n trπng sˆ dÙng tµi nguy™n Ɔt Theo sË li÷u thËng k™ n®m 2005, n≠Ìc ta c„ kho∂ng 12,7 tri÷u ha Ɔt c„ rıng, 9,4 tri÷u ha Ɔt sˆ dÙng trong n´ng nghi÷p (chi’m h¨n 28,4 % tÊng di÷n t›ch Ɔt t˘ nhi™n), trung b◊nh tr™n Æ«u ng≠Íi lµ h¨n 0,1 ha.

Trong sË 5,35 tri÷u ha Ɔt ch≠a sˆ dÙng th◊ Ɔt bªng chÿ c„ kho∂ng 350 ngh◊n ha, cfln lπi 5 tri÷u ha lµ Ɔt ÆÂi nÛi Æang bfi tho∏i ho∏. Do vÀy, kh∂ n®ng mÎ rÈng Ɔt n´ng nghi÷p Î ÆÂng bªng kh´ng nhi“u, vi÷c khai hoang Ɔt ÆÂi nÛi lµm n´ng nghi÷p c«n ph∂i h’t s¯c thÀn tr‰ng.

Nh˜ng n®m g«n Æ©y, do chÒ tr≠¨ng toµn d©n Æ»y mπnh b∂o v÷ rıng vµ trÂng rıng n™n di÷n t›ch Ɔt trËng, ÆÂi tr‰c gi∂m mπnh. Tuy nhi™n di÷n t›ch Ɔt Æai bfi suy tho∏i v…n cfln r†t lÌn. Hi÷n c∂ n≠Ìc c„ kho∂ng 9,3 tri÷u ha Ɔt bfi Æe doπ hoang mπc ho∏ (chi’m kho∂ng 28% di÷n t›ch Ɔt Æai).

H∑y n™u c∏c bi”u hi÷n suy tho∏i tµi nguy™n Ɔt Î n≠Ìc ta.

N™u c∏c bi÷n ph∏p b∂o v÷ Ɔt ÆÂi nÛi vµ c∂i tπo Ɔt ÆÂng bªng.

60

b) C∏c bi÷n ph∏p b∂o v÷ tµi nguy™n Ɔt ßËi vÌi vÔng ÆÂi nÛi, Æ” hπn ch’ x„i mfln tr™n Ɔt dËc ph∂i ∏p dÙng tÊng th” c∏c bi÷n ph∏p thu˚ lÓi, canh t∏c nh≠ lµm ruÈng bÀc thang, Ƶo hË v»y c∏, trÂng c©y theo b®ng. C∂i tπo Ɔt hoang, ÆÂi nÛi tr‰c bªng c∏c bi÷n ph∏p n´ng − l©m k’t hÓp. B∂o v÷ rıng vµ Ɔt rıng, tÊ ch¯c Æfinh canh, Æfinh c≠ cho d©n c≠ mi“n nÛi. ߆t n´ng nghi÷p vËn Æ∑ ›t, n™n chÛng ta c«n c„ bi÷n ph∏p qu∂n l› ch∆t chœ vµ c„ k’ hoπch mÎ rÈng di÷n t›ch Ɔt n´ng nghi÷p. ßÂng thÍi vÌi th©m canh, n©ng cao hi÷u qu∂ sˆ dÙng Ɔt, c«n canh t∏c hÓp l›, chËng bπc mµu, gl©y, nhi‘m m∆n, nhi‘m phÃn ; b„n ph©n c∂i tπo Ɔt th›ch hÓp ; chËng ´ nhi‘m Ɔt do ch†t ÆÈc ho∏ h‰c, thuËc trı s©u, n≠Ìc th∂i c´ng nghi÷p ch¯a ch†t ÆÈc hπi, ch†t b»n ch¯a nhi“u vi khu»n g©y b÷nh hπi c©y trÂng.

3. Sˆ dÙng vµ b∂o v÷ c∏c tµi nguy™n kh∏c − Tµi nguy™n n≠Ìc : T◊nh trπng ngÀp lÙt vµo mÔa m≠a, thi’u n≠Ìc vµo mÔa kh´ vµ ´ nhi‘m m´i tr≠Íng n≠Ìc lµ hai v†n Æ“ quan tr‰ng nh†t trong vi÷c sˆ dÙng tµi nguy™n n≠Ìc hi÷n nay. Do vÀy, c«n sˆ dÙng hi÷u qu∂, ti’t ki÷m tµi nguy™n n≠Ìc, Æ∂m b∂o c©n bªng n≠Ìc vµ phflng chËng ´ nhi‘m n≠Ìc.

H∑y n™u c∏c bi÷n ph∏p nhªm b∂o Æ∂m c©n bªng n≠Ìc vµ phflng chËng ´ nhi‘m n≠Ìc. − Tµi nguy™n kho∏ng s∂n : Qu∂n l› ch∆t chœ vi÷c khai th∏c kho∏ng s∂n.

Tr∏nh l∑ng ph› tµi nguy™n vµ lµm ´ nhi‘m m´i tr≠Íng (tı kh©u khai th∏c, vÀn chuy”n tÌi ch’ bi’n). − Tµi nguy™n du lfich : C«n b∂o tÂn, t´n tπo gi∏ trfi tµi nguy™n du lfich vµ b∂o v÷ c∂nh quan du lfich kh·i bfi ´ nhi‘m, ph∏t tri”n du lfich sinh th∏i. − Khai th∏c, sˆ dÙng hÓp l› vµ b“n v˜ng c∏c nguÂn tµi nguy™n kh∏c nh≠ tµi nguy™n kh› hÀu, tµi nguy™n bi”n...

H∑y cho bi’t gi∏ trfi sˆ dÙng vµ y™u c«u b∂o v÷ ÆËi vÌi c∏c loπi tµi nguy™n nµy ?

C©u h·i vµ bµi tÀp 1. N™u t◊nh trπng suy gi∂m tµi nguy™n rıng vµ suy gi∂m Æa dπng sinh h‰c

Î n≠Ìc ta. C∏c bi÷n ph∏p b∂o v÷ rıng vµ b∂o v÷ Æa dπng sinh h‰c.

2. H∑y n™u t◊nh trπng suy tho∏i tµi nguy™n Ɔt vµ c∏c bi÷n ph∏p b∂o v÷

Ɔt Î vÔng ÆÂi nÛi vµ vÔng ÆÂng bªng.

3. N™u c∏c loπi tµi nguy™n kh∏c c«n Æ≠Óc sˆ dÙng hÓp l› vµ b∂o v÷.

61

Bµi 15

B∂o v÷ m´i tr≠Íng vµ phflng chËng thi™n tai

1. B∂o v÷ m´i tr≠Íng C„ 2 v†n Æ“ quan tr‰ng nh†t trong b∂o v÷ m´i tr≠Íng Î n≠Ìc ta lµ : ­− T◊nh trπng m†t c©n bªng sinh th∏i m´i tr≠Íng : bi”u hi÷n Î s˘ gia t®ng c∏c thi™n tai b∑o lÙt, hπn h∏n vµ s˘ bi’n ÆÊi b†t th≠Íng v“ thÍi ti’t, kh› hÀu.

H∑y n™u nguy™n nh©n g©y m†t c©n bªng sinh th∏i m´i tr≠Íng vµ c∏c bi”u hi÷n cÒa t◊nh trπng nµy Î n≠Ìc ta. − T◊nh trπng ´ nhi‘m m´i tr≠Íng : n≠Ìc, kh´ng kh› vµ Ɔt Æ∑ trÎ thµnh v†n Æ“ nghi™m tr‰ng Î c∏c thµnh phË lÌn, c∏c khu c´ng nghi÷p, c∏c khu Æ´ng d©n c≠ vµ mÈt sË vÔng cˆa s´ng ven bi”n. ô nhi“u n¨i, nÂng ÆÈ c∏c ch†t g©y ´ nhi‘m v≠Ót ti™u chu»n cho phäp nhi“u l«n.

H∑y n™u nguy™n nh©n g©y ´ nhi‘m Î m´i tr≠Íng Æ´ thfi vµ n´ng th´n.

B∂o v÷ tµi nguy™n vµ m´i tr≠Íng bao gÂm vi÷c sˆ dÙng tµi nguy™n hÓp l›, l©u b“n vµ Æ∂m b∂o ch†t l≠Óng m´i tr≠Íng sËng cho con ng≠Íi.

2. MÈt sË thi™n tai chÒ y’u vµ bi÷n ph∏p phflng chËng a) B∑o − Hoπt ÆÈng cÒa b∑o Î Vi÷t Nam : Nh◊n chung, tr™n toµn quËc, mÔa b∑o bæt Æ«u tı th∏ng VI vµ k’t thÛc vµo th∏ng XI, Æ´i khi c„ b∑o sÌm vµo th∏ng V vµ muÈn sang th∏ng XII, nh≠ng c≠Íng ÆÈ y’u. B∑o tÀp trung nhi“u nh†t vµo th∏ng IX, sau Æ„ Æ’n c∏c th∏ng X vµ th∏ng VIII. TÊng sË c¨n b∑o cÒa ba th∏ng nµy chi’m tÌi 70% sË c¨n b∑o trong toµn mÔa. MÔa b∑o Î Vi÷t Nam chÀm d«n tı Bæc vµo Nam. D˘a vµo h◊nh 9.3, h∑y nhÀn xät v“ h≠Ìng di chuy”n vµ t«n su†t cÒa b∑o vµo Vi÷t Nam. Cho bi’t vÔng nµo chfiu ∂nh h≠Îng nhi“u nh†t cÒa b∑o.

Trung b◊nh mÁi n®m c„ 3 − 4 c¨n b∑o ÆÊ bÈ vµo vÔng bÍ bi”n n≠Ìc ta, n®m nhi“u c„ 8 − 10 c¨n, n®m ›t c„ 1 − 2 c¨n. N’u t›nh sË c¨n b∑o c„ ∂nh h≠Îng Æ’n thÍi ti’t n≠Ìc ta th◊ cfln nhi“u h¨n n˜a, trung b◊nh trong 45 n®m g«n Æ©y, mÁi n®m c„ g«n 8,8 c¨n b∑o.

62

− HÀu qu∂ cÒa b∑o Î Vi÷t Nam vµ bi÷n ph∏p phflng chËng : B∑o th≠Íng c„ gi„ mπnh vµ m≠a lÌn. L≠Óng m≠a trong mÈt trÀn b∑o th≠Íng Æπt 300 − 400mm, c„ khi tÌi tr™n 500 − 600mm. Tr™n bi”n, b∑o g©y s„ng to d©ng cao 9 − 10m, c„ th” lÀt Ûp tµu thuy“n. Gi„ b∑o lµm m˘c n≠Ìc bi”n d©ng cao tÌi 1,5 − 2m, g©y ngÀp m∆n vÔng ven bi”n.

N≠Ìc d©ng trµn Æ™ k’t hÓp n≠Ìc lÚ do m≠a lÌn tr™n nguÂn dÂn v“ lµm ngÀp lÙt tr™n di÷n rÈng. B∑o lÌn, gi„ giÀt mπnh tµn ph∏ c∂ nh˜ng c´ng tr◊nh v˜ng chæc nh≠ nhµ cˆa, c´ng sÎ, c«u cËng, cÈt Æi÷n cao th’... B∑o lµ mÈt thi™n tai g©y t∏c hπi r†t lÌn cho s∂n xu†t vµ ÆÍi sËng nh©n d©n, nh†t lµ Î vÔng ven bi”n.

Ngµy nay, nhÍ vµo c∏c thi’t bfi v÷ tinh kh› t≠Óng, chÛng ta cÚng Æ∑ d˘ b∏o Æ≠Óc kh∏ ch›nh x∏c v“ qu∏ tr◊nh h◊nh thµnh vµ h≠Ìng di chuy”n cÒa b∑o. Vi÷c phflng chËng b∑o lµ h’t s¯c quan tr‰ng. ß” tr∏nh thi÷t hπi, khi c„ b∑o c∏c tµu thuy“n tr™n bi”n ph∂i g†p rÛt trÎ v“ Ɔt li“n ho∆c t◊m n¨i trÛ »n. VÔng ven bi”n c«n cÒng cË c´ng tr◊nh Æ™ bi”n. N’u c„ b∑o mπnh c«n kh»n tr≠¨ng s¨ t∏n d©n. ChËng b∑o ph∂i lu´n k’t hÓp vÌi chËng lÙt, Ûng Î ÆÂng bªng vµ chËng lÚ, chËng x„i mfln Î mi“n nÛi. b) NgÀp lÙt VÔng ÆÂng bªng nµo Î n≠Ìc ta hay bfi ngÀp lÙt ? V◊ sao ?

Hi÷n nay, vÔng chfiu lÙt Ûng nghi™m tr‰ng nh†t lµ vÔng ch©u thÊ s´ng HÂng do di÷n m≠a b∑o rÈng, lÚ tÀp trung trong c∏c h÷ thËng s´ng lÌn, m∆t Ɔt th†p, xung quanh lπi c„ Æ™ s´ng, Æ™ bi”n bao b‰c. MÀt ÆÈ x©y d˘ng cao cÚng lµm cho m¯c ÆÈ ngÀp lÙt nghi™m tr‰ng h¨n. NgÀp lÙt Î ÆÂng bªng s´ng Cˆu Long kh´ng chÿ do m≠a lÌn g©y ra mµ cfln do tri“u c≠Íng ; v◊ vÀy, khi ti’n hµnh ti™u n≠Ìc chËng ngÀp lÙt c«n t›nh Æ’n lµm c∏c c´ng tr◊nh tho∏t lÚ vµ ng®n thu˚ tri“u. NgÀp lÙt g©y hÀu qu∂ nghi™m tr‰ng cho vÙ hà thu Î hai ÆÂng bªng tr™n. Cfln tπi Trung BÈ, nhi“u vÔng trÚng Î Bæc Trung BÈ vµ ÆÂng bªng hπ l≠u c∏c s´ng lÌn Î Nam Trung BÈ cÚng bfi ngÀp lÙt mπnh vµo c∏c th∏ng IX − X do m≠a b∑o lÌn, n≠Ìc bi”n d©ng vµ lÚ nguÂn v“. c) LÚ quät LÚ quät x∂y ra Î nh˜ng l≠u v˘c s´ng suËi mi“n nÛi c„ Æfia h◊nh chia cæt mπnh, ÆÈ dËc lÌn, m†t lÌp phÒ th˘c vÀt, b“ m∆t Ɔt d‘ bfi b„c mfln khi c„ m≠a lÌn ÆÊ xuËng. M≠a g©y ra lÚ quät c„ c≠Íng ÆÈ r†t lÌn, l≠Óng m≠a tÌi 100 − 200mm trong vµi giÍ. LÚ quät lµ thi™n tai b†t th≠Íng vµ g©y hÀu qu∂ r†t nghi™m tr‰ng. K’t qu∂ nghi™n c¯u cÒa Vi÷n Kh› t≠Óng − Thu˚ v®n cho th†y, tı n®m 1950 trÎ lπi Æ©y, Î n≠Ìc ta n®m nµo cÚng c„ lÚ quät mµ xu h≠Ìng ngµy cµng t®ng.

63

ô n≠Ìc ta, lÚ quät th≠Íng x∂y ra Î nh˜ng vÔng nµo vµ vµo thÍi gian nµo trong n®m ? ô mi“n Bæc, lÚ quät th≠Íng x∂y ra vµo c∏c th∏ng VI − X, tÀp trung Î vÔng nÛi ph›a Bæc. SuËt d∂i mi“n Trung, vµo c∏c th∏ng X − XII lÚ quät cÚng Æ∑ x∂y ra Î nhi“u n¨i. ß” gi∂m thi÷t hπi do lÚ quät g©y ra, c«n quy hoπch c∏c Æi”m d©n c≠ tr∏nh c∏c vÔng c„ th” x∂y ra lÚ quät nguy hi”m, qu∂n l› sˆ dÙng Ɔt Æai hÓp l› ; ÆÂng thÍi, th˘c hi÷n c∏c bi÷n ph∏p k‹ thuÀt thu˚ lÓi, trÂng rıng, k‹ thuÀt n´ng nghi÷p tr™n Ɔt dËc nhªm hπn ch’ dflng ch∂y m∆t vµ chËng x„i mfln Ɔt. d) Hπn h∏n Kh´ hπn käo dµi vµ t◊nh trπng hπn h∏n trong mÔa kh´ di‘n ra Î nhi“u n¨i. ô mi“n Bæc, tπi c∏c thung lÚng khu†t gi„ nh≠ Y™n Ch©u, S´ng M∑ (S¨n La), LÙc Ngπn (Bæc Giang) mÔa kh´ käo dµi 3 − 4 th∏ng. Cfln Î mi“n Nam, mÔa kh´ khæc nghi÷t h¨n : thÍi k◊ kh´ hπn käo dµi Æ’n 4 − 5 th∏ng Î ÆÂng bªng Nam BÈ vµ vÔng th†p T©y Nguy™n, 6 − 7 th∏ng Î vÔng ven bi”n c˘c Nam Trung BÈ.

V◊ sao l≠Óng n≠Ìc thi’u hÙt vµo mÔa kh´ Î mi“n Bæc kh´ng nhi“u nh≠ Î mi“n Nam ?

Hªng n®m, hπn h∏n vµ ch∏y rıng g©y thi÷t hπi cho hµng vπn ha c©y trÂng vµ thi™u hu˚ hµng ngh◊n ha rıng, ∂nh h≠Îng lÌn Æ’n sinh hoπt vµ ÆÍi sËng nh©n d©n. N’u tÊ ch¯c phflng chËng tËt c„ th” hπn ch’ bÌt thi÷t hπi do hπn h∏n g©y ra. ß” phflng chËng kh´ hπn l©u dµi ph∂i gi∂i quy’t bªng x©y d˘ng nh˜ng c´ng tr◊nh thu˚ lÓi hÓp l›. Æ) C∏c thi™n tai kh∏c ô n≠Ìc ta, T©y Bæc lµ khu v˘c c„ hoπt ÆÈng ÆÈng Ɔt mπnh nh†t, rÂi Æ’n khu v˘c ß´ng Bæc. Khu v˘c mi“n Trung ›t ÆÈng Ɔt h¨n, cfln Î Nam BÈ ÆÈng Ɔt bi”u hi÷n r†t y’u. Tπi vÔng bi”n, ÆÈng Ɔt tÀp trung Î ven bi”n Nam Trung BÈ.

Vi÷c d˘ b∏o tr≠Ìc thÍi gian x∂y ra ÆÈng Ɔt r†t kh„. Cho Æ’n nay, ÆÈng Ɔt v…n lµ thi™n tai b†t th≠Íng, bÎi vÀy r†t kh„ phflng tr∏nh.

C∏c loπi thi™n tai kh∏c nh≠ lËc, m≠a Æ∏, s≠¨ng muËi tuy mang t›nh cÙc bÈ Æfia ph≠¨ng, nh≠ng x∂y ra th≠Íng xuy™n Î n≠Ìc ta vµ cÚng g©y t∏c hπi lÌn Æ’n s∂n xu†t vµ ÆÍi sËng nh©n d©n.

64

3. Chi’n l≠Óc quËc gia v“ b∂o v÷ tµi nguy™n vµ m´i tr≠Íng Chi’n l≠Óc quËc gia v“ b∂o v÷ tµi nguy™n vµ m´i tr≠Íng Î Vi÷t Nam d˘a tr™n nh˜ng nguy™n tæc chung cÒa Chi’n l≠Óc b∂o v÷ toµn c«u (WSC) do Li™n hi÷p quËc t’ b∂o v÷ thi™n nhi™n vµ tµi nguy™n thi™n nhi™n (IUCN) Æ“ xu†t. Chi’n l≠Óc Æ∂m b∂o s˘ b∂o v÷ Æi Æ´i vÌi ph∏t tri”n b“n v˜ng.

C∏c nhi÷m vÙ mµ chi’n l≠Óc Æ“ ra lµ : − Duy tr◊ c∏c h÷ sinh th∏i vµ c∏c qu∏ tr◊nh sinh th∏i chÒ y’u c„ ˝ ngh‹a quy’t Æfinh Æ’n ÆÍi sËng con ng≠Íi. − ß∂m b∂o s˘ giµu c„ cÒa Ɔt n≠Ìc v“ vËn gen c∏c loµi nu´i trÂng cÚng nh≠ c∏c loµi hoang dπi, c„ li™n quan Æ’n lÓi ›ch l©u dµi cÒa nh©n d©n Vi÷t Nam vµ cÒa c∂ nh©n loπi. − ß∂m b∂o vi÷c sˆ dÙng hÓp l› c∏c nguÂn tµi nguy™n thi™n nhi™n, Æi“u khi”n vi÷c sˆ dÙng trong giÌi hπn c„ th” hÂi phÙc Æ≠Óc. − ß∂m b∂o ch†t l≠Óng m´i tr≠Íng phÔ hÓp vÌi y™u c«u v“ ÆÍi sËng con ng≠Íi. − Ph†n Ɔu Æπt tÌi trπng th∏i Ên Æfinh d©n sË Î m¯c c©n bªng vÌi kh∂ n®ng sˆ dÙng hÓp l› c∏c tµi nguy™n t˘ nhi™n. − Ng®n ngıa ´ nhi‘m m´i tr≠Íng, ki”m so∏t vµ c∂i tπo m´i tr≠Íng.

C©u h·i vµ bµi tÀp 1. V†n Æ“ chÒ y’u v“ b∂o v÷ m´i tr≠Íng Î n≠Ìc ta lµ g◊ ? V◊ sao ?

2. H∑y cho bi’t thÍi gian hoπt ÆÈng vµ hÀu qu∂ cÒa b∑o Î Vi÷t Nam

cÔng bi÷n ph∏p phflng chËng.

3. N™u c∏c vÔng hay x∂y ra ngÀp lÙt, lÚ quät, hπn h∏n Î n≠Ìc ta. C«n

lµm g◊ Æ” gi∂m nhã t∏c hπi cÒa c∏c loπi thi™n tai nµy ? ô n≠Ìc ta ÆÈng Ɔt hay x∂y ra Î nh˜ng vÔng nµo ?

4. H∑y n™u c∏c nhi÷m vÙ chÒ y’u cÒa Chi’n l≠Óc quËc gia v“ b∂o v÷

tµi nguy™n vµ m´i tr≠Íng.

65

ßfia l› d©n c≠

MÈt khu Æ´ thfi mÌi Î Thµnh phË HÂ Ch› Minh

66

Bµi 16

ß∆c Æi”m d©n sË vµ ph©n bË d©n c≠ Î n≠Ìc ta

1. ß´ng d©n, c„ nhi“u thµnh ph«n d©n tÈc Theo sË li÷u thËng k™, sË d©n n≠Ìc ta lµ 84 156 ngh◊n ng≠Íi (n®m 2006).

V“ sË d©n, n≠Ìc ta Ưng th¯ ba khu v˘c ß´ng Nam É (sau InÆ´n™xia vµ Philippin) vµ Ưng th¯ 13 trong sË h¨n 200 quËc gia vµ vÔng l∑nh thÊ tr™n th’ giÌi.

D©n sË lµ nguÂn l˘c quan tr‰ng Æ” ph∏t tri”n kinh t’ Ɔt n≠Ìc. VÌi sË d©n Æ´ng, n≠Ìc ta c„ nguÂn lao ÆÈng dÂi dµo, ÆÂng thÍi cÚng lµ thfi tr≠Íng ti™u thÙ rÈng lÌn. Song trong Æi“u ki÷n cÒa n≠Ìc ta hi÷n nay, sË d©n Æ´ng lπi lµ mÈt trÎ ngπi lÌn cho vi÷c ph∏t tri”n kinh t’, n©ng cao ÆÍi sËng vÀt ch†t vµ tinh th«n cho ng≠Íi d©n.

N≠Ìc ta c„ 54 d©n tÈc sËng Î khæp c∏c vÔng l∑nh thÊ cÒa Ɔt n≠Ìc, nhi“u nh†t lµ d©n tÈc Vi÷t (Kinh), chi’m 86,2% d©n sË, c∏c d©n tÈc kh∏c chÿ chi’m 13,8% d©n sË c∂ n≠Ìc.

Trong lfich sˆ, c∏c d©n tÈc lu´n Æoµn k’t b™n nhau, ph∏t huy truy“n thËng s∂n xu†t, v®n ho∏, phong tÙc tÀp qu∏n, tπo n™n s¯c mπnh ph∏t tri”n kinh t’, x©y d˘ng Ɔt n≠Ìc. Tuy nhi™n, hi÷n nay s˘ ph∏t tri”n kinh t’ − x∑ hÈi gi˜a c∏c vÔng cfln c„ s˘ ch™nh l÷ch Æ∏ng k”, m¯c sËng cÒa mÈt bÈ phÀn d©n tÈc ›t ng≠Íi cfln th†p. V◊ vÀy, ph∂i chÛ tr‰ng Æ«u t≠ h¨n n˜a ÆËi vÌi vi÷c ph∏t tri”n kinh t’ − x∑ hÈi Î c∏c vÔng nµy.

Ngoµi ra, cfln c„ kho∂ng 3,2 tri÷u ng≠Íi Vi÷t Æang sinh sËng Î n≠Ìc ngoµi, tÀp trung nhi“u nh†t Î Hoa K◊, §xtr©ylia, mÈt sË n≠Ìc ch©u ¢u... Tuy÷t Æπi bÈ phÀn ng≠Íi Vi÷t Î n≠Ìc ngoµi Æ“u h≠Ìng v“ TÊ quËc vµ Æang Æ„ng g„p c´ng s¯c cho x©y d˘ng, ph∏t tri”n kinh t’ − x∑ hÈi Î qu™ h≠¨ng.

2. D©n sË cfln t®ng nhanh, c¨ c†u d©n sË trŒ D©n sË n≠Ìc ta t®ng nhanh, Æ∆c bi÷t lµ vµo nˆa cuËi th’ kÿ XX, Æ∑ d…n Æ’n hi÷n t≠Óng bÔng nÊ d©n sË. Tuy nhi™n, s˘ bÔng nÊ d©n sË di‘n ra gi˜a c∏c giai Æoπn, c∏c vÔng l∑nh thÊ, c∏c thµnh ph«n d©n tÈc vÌi tËc ÆÈ vµ quy m´ kh∏c nhau.

67

H◊nh 16.1. Tÿ l÷ gia t®ng d©n sË trung b◊nh n®m qua c∏c giai Æoπn

Tı h◊nh 16.1. h∑y nhÀn xät tÿ l÷ gia t®ng d©n sË qua c∏c giai Æoπn.

Do k’t qu∂ cÒa vi÷c th˘c hi÷n ch›nh s∏ch d©n sË vµ k’ hoπch ho∏ gia Æ◊nh n™n thÍi gian qua m¯c gia t®ng d©n sË c„ gi∂m nh≠ng cfln chÀm, mÁi n®m d©n sË n≠Ìc ta v…n t®ng th™m trung b◊nh kho∂ng 1 tri÷u ng≠Íi.

Gia t®ng d©n sË nhanh Æ∑ tπo n™n s¯c äp r†t lÌn ÆËi vÌi ph∏t tri”n kinh t’ − x∑ hÈi cÒa Ɔt n≠Ìc, vÌi vi÷c b∂o v÷ tµi nguy™n thi™n nhi™n, m´i tr≠Íng vµ vi÷c n©ng cao ch†t l≠Óng cuÈc sËng cÒa tıng thµnh vi™n trong x∑ hÈi.

D©n sË n≠Ìc ta thuÈc loπi trŒ, Æang c„ s˘ bi’n ÆÊi nhanh ch„ng v“ c¨ c†u d©n sË theo nh„m tuÊi.

B∂ng 16.1. C¨ c†u d©n sË theo nh„m tuÊi Î n≠Ìc ta n®m 1999 vµ n®m 2005 (ߨn vfi : %)

68

N®m

1999

2005

Tı 0 Æ’n 14 tuÊi

33,5

27,0

Tı 15 Æ’n 59 tuÊi

58,4

64,0

Tı 60 tuÊi trÎ l™n

8,1

9,0

ßÈ tuÊi

3. Ph©n bË d©n c≠ ch≠a hÓp l› MÀt ÆÈ d©n sË trung b◊nh Î n≠Ìc ta lµ 254 ng≠Íi/km2 (n®m 2006), nh≠ng ph©n bË ch≠a hÓp l› gi˜a c∏c vÔng. a) Gi˜a ÆÂng bªng vÌi trung du, mi“n nÛi ô ÆÂng bªng tÀp trung kho∂ng 75% d©n sË, mÀt ÆÈ d©n sË cao. ô vÔng trung du, mi“n nÛi mÀt ÆÈ d©n sË th†p h¨n nhi“u so vÌi ÆÂng bªng, trong khi vÔng nµy tÀp trung nhi“u tµi nguy™n thi™n nhi™n quan tr‰ng cÒa Ɔt n≠Ìc.

B∂ng 16.2. MÀt ÆÈ d©n sË mÈt sË vÔng n≠Ìc ta, n®m 2006 (ߨn vfi : ng≠Íi/km2)

VÔng

MÀt ÆÈ d©n sË

ßÂng bªng s´ng HÂng Trung du vµ mi“n nÛi Bæc BÈ

1225

ß´ng Bæc

148

T©y Bæc

69

Bæc Trung BÈ

207

Duy™n h∂i Nam Trung BÈ

200

T©y Nguy™n

89

ß´ng Nam BÈ

511

ßÂng bªng s´ng Cˆu Long

429

Tı b∂ng 16.2, h∑y so s∏nh vµ nhÀn xät v“ mÀt ÆÈ d©n sË gi˜a c∏c vÔng.

69

Trªn 1000

H◊nh 16.2. Ph©n bË d©n c≠

70

b) Gi˜a thµnh thfi vÌi n´ng th´n B∂ng 16.3. C¨ c†u d©n sË ph©n theo thµnh thfi vµ n´ng th´n (ߨn vfi : %)

N®m

Thµnh thfi

N´ng th´n

1990

19,5

80,5

1995

20,8

79,2

2000

24,2

75,8

2003

25,8

74,2

2005

26,9

73,1

Tı b∂ng 16.3, h∑y so s∏nh vµ cho nhÀn xät v“ s˘ thay ÆÊi tÿ tr‰ng d©n sË thµnh thfi, n´ng th´n.

S˘ ph©n bË d©n c≠ ch≠a hÓp l› lµm ∂nh h≠Îng r†t lÌn Æ’n vi÷c sˆ dÙng lao ÆÈng, khai th∏c tµi nguy™n. V◊ vÀy, vi÷c ph©n bË lπi d©n c≠ vµ lao ÆÈng tr™n phπm vi c∂ n≠Ìc lµ r†t c«n thi’t.

H∑y n™u hÀu qu∂ cÒa ph©n bË d©n c≠ ch≠a hÓp l›.

4. Chi’n l≠Óc ph∏t tri”n d©n sË hÓp l› vµ sˆ dÙng c„ hi÷u qu∂ nguÂn lao ÆÈng cÒa n≠Ìc ta − Ti’p tÙc th˘c hi÷n c∏c gi∂i ph∏p ki“m ch’ tËc ÆÈ t®ng d©n sË, Æ»y mπnh tuy™n truy“n c∏c chÒ tr≠¨ng ch›nh s∏ch, ph∏p luÀt v“ d©n sË vµ k’ hoπch ho∏ gia Æ◊nh. − X©y d˘ng ch›nh s∏ch chuy”n c≠ phÔ hÓp Æ” thÛc Æ»y s˘ ph©n bË d©n c≠, lao ÆÈng gi˜a c∏c vÔng. − X©y d˘ng quy hoπch vµ ch›nh s∏ch th›ch hÓp nhªm Æ∏p ¯ng xu th’ chuy”n dfich c¨ c†u d©n sË n´ng th´n vµ thµnh thfi.

71

− ß≠a xu†t kh»u lao ÆÈng thµnh mÈt ch≠¨ng tr◊nh lÌn, c„ gi∂i ph∏p mπnh vµ ch›nh s∏ch cÙ th” Æ” mÎ rÈng thfi tr≠Íng xu†t kh»u lao ÆÈng. ßÊi mÌi mπnh mœ ph≠¨ng th¯c Ƶo tπo ng≠Íi lao ÆÈng xu†t kh»u c„ tay ngh“ cao, c„ t∏c phong c´ng nghi÷p. − ß»y mπnh Æ«u t≠ ph∏t tri”n c´ng nghi÷p Î trung du, mi“n nÛi. Ph∏t tri”n c´ng nghi÷p Î n´ng th´n Æ” khai th∏c tµi nguy™n vµ sˆ dÙng tËi Æa nguÂn lao ÆÈng cÒa Ɔt n≠Ìc.

C©u h·i vµ bµi tÀp 1. Ph©n t›ch t∏c ÆÈng cÒa Æ∆c Æi”m d©n sË n≠Ìc ta ÆËi vÌi s˘ ph∏t tri”n

kinh t’ − x∑ hÈi vµ m´i tr≠Íng.

2. Tπi sao Î n≠Ìc ta hi÷n nay, tÿ l÷ gia t®ng d©n sË c„ xu h≠Ìng gi∂m,

nh≠ng quy m´ d©n sË v…n ti’p tÙc t®ng ? N™u v› dÙ minh hoπ.

3. V◊ sao n≠Ìc ta ph∂i th˘c hi÷n ph©n bË lπi d©n c≠ cho hÓp l› ? N™u

mÈt sË ph≠¨ng h≠Ìng vµ bi÷n ph∏p Æ∑ th˘c hi÷n trong thÍi gian vıa qua.

MÈt khu d©n c≠ Î ßÂng bªng s´ng Cˆu Long

72

Bµi 17 Lao ÆÈng vµ vi÷c lµm 1. NguÂn lao ÆÈng N®m 2005, d©n sË hoπt ÆÈng kinh t’ cÒa n≠Ìc ta lµ 42,53 tri÷u ng≠Íi, chi’m 51,2% tÊng sË d©n. VÌi m¯c t®ng nguÂn lao ÆÈng nh≠ hi÷n nay, mÁi n®m n≠Ìc ta c„ th™m h¨n 1 tri÷u lao ÆÈng.

Ng≠Íi lao ÆÈng n≠Ìc ta c«n cÔ, s∏ng tπo, c„ kinh nghi÷m s∂n xu†t phong phÛ gæn vÌi truy“n thËng cÒa d©n tÈc (Æ∆c bi÷t lµ trong s∂n xu†t n´ng nghi÷p, l©m nghi÷p, ng≠ nghi÷p, ti”u thÒ c´ng nghi÷p...) Æ≠Óc t›ch lu¸ qua nhi“u th’ h÷.

Ch†t l≠Óng lao ÆÈng ngµy cµng Æ≠Óc n©ng l™n nhÍ nh˜ng thµnh t˘u trong ph∏t tri”n v®n ho∏, gi∏o dÙc vµ y t’. Tuy nhi™n, so vÌi y™u c«u hi÷n nay, l˘c l≠Óng lao ÆÈng c„ tr◊nh ÆÈ cao v…n cfln ›t, Æ∆c bi÷t lµ ÆÈi ngÚ c∏n bÈ qu∂n l›, c´ng nh©n k‹ thuÀt lµnh ngh“ cfln thi’u nhi“u.

B∂ng 17.1. C¨ c†u lao ÆÈng c„ vi÷c lµm ph©n theo tr◊nh ÆÈ chuy™n m´n k‹ thuÀt, n®m 1996 vµ n®m 2005 (ߨn vfi : %)

N®m

1996

2005

12,3

25,0

− C„ ch¯ng chÿ ngh“ s¨ c†p

6,2

15,5

− Trung h‰c chuy™n nghi÷p

3,8

4,2

− Cao ƺng, Æπi h‰c vµ tr™n Æπi h‰c

2,3

5,3

Ch≠a qua Ƶo tπo

87,7

75,0

Tr◊nh ÆÈ

ß∑ qua Ƶo tπo : Trong Æ„ :

Tı b∂ng 17.1, h∑y so s∏nh vµ rÛt ra nhÀn xät v“ s˘ thay ÆÊi c¨ c†u lao ÆÈng c„ vi÷c lµm ph©n theo tr◊nh ÆÈ chuy™n m´n k‹ thuÀt Î n≠Ìc ta.

73

2. C¨ c†u lao ÆÈng a) C¨ c†u lao ÆÈng theo c∏c ngµnh kinh t’ CuÈc c∏ch mπng khoa h‰c − k‹ thuÀt vµ qu∏ tr◊nh ÆÊi mÌi Æang lµm thay ÆÊi mπnh mœ c¨ c†u sˆ dÙng lao ÆÈng x∑ hÈi Î n≠Ìc ta, nh≠ng s˘ ph©n c´ng lao ÆÈng x∑ hÈi theo ngµnh cfln chÀm chuy”n bi’n.

B∂ng 17.2. C¨ c†u lao ÆÈng c„ vi÷c lµm ph©n theo khu v˘c kinh t’, giai Æoπn 2000 − 2005 (ߨn vfi : %)

Khu v˘c kinh t’

N®m

2000

2002

2003

2004

2005

N´ng − l©m − ng≠ nghi÷p

65,1

61,9

60,3

58,8

57,3

C´ng nghi÷p − x©y d˘ng

13,1

15,4

16,5

17,3

18,2

Dfich vÙ

21,8

22,7

23,2

23,9

24,5

TÊng sË

100,0

100,0

100,0

100,0

100,0

Tı b∂ng 17.2, h∑y so s∏nh vµ nhÀn xät s˘ thay ÆÊi c¨ c†u lao ÆÈng theo khu v˘c kinh t’ Î n≠Ìc ta, giai Æoπn 2000 − 2005. b) C¨ c†u lao ÆÈng theo thµnh ph«n kinh t’ B∂ng 17.3. C¨ c†u lao ÆÈng theo thµnh ph«n kinh t’, giai Æoπn 2000 − 2005 (ߨn vfi : %)

74

N®m

2000

2002

2003

2004

2005

Nhµ n≠Ìc

9,3

9,5

9,9

9,9

9,5

Ngoµi Nhµ n≠Ìc

90,1

89,4

88,8

88,6

88,9

C„ vËn Æ«u t≠ n≠Ìc ngoµi

0,6

1,1

1,3

1,5

1,6

Thµnh ph«n kinh t’

Tı b∂ng 17.3, h∑y so s∏nh vµ nhÀn xät s˘ thay ÆÊi c¨ c†u lao ÆÈng theo thµnh ph«n kinh t’ Î n≠Ìc ta, giai Æoπn 2000 − 2005. c) C¨ c†u lao ÆÈng theo thµnh thfi vµ n´ng th´n B∂ng 17.4. C¨ c†u lao ÆÈng ph©n theo thµnh thfi, n´ng th´n n®m 1996 vµ n®m 2005 (ߨn vfi : %)

N®m

TÊng

N´ng th´n

Thµnh thfi

1996

100

79,9

20,1

2005

100

75,0

25,0

Tı b∂ng 17.4, nhÀn xät s˘ thay ÆÊi c¨ c†u lao ÆÈng ph©n theo n´ng th´n vµ thµnh thfi n≠Ìc ta.

Nh◊n chung, n®ng su†t lao ÆÈng x∑ hÈi ngµy cµng t®ng, song v…n cfln th†p so vÌi th’ giÌi. Ph«n lÌn lao ÆÈng c„ thu nhÀp th†p, lµm cho qu∏ tr◊nh ph©n c´ng lao ÆÈng x∑ hÈi chÀm chuy”n bi’n. M∆t kh∏c, qu¸ thÍi gian lao ÆÈng trong n´ng nghi÷p n´ng th´n vµ nhi“u x› nghi÷p quËc doanh ch≠a Æ≠Óc sˆ dÙng tri÷t Æ”.

3. V†n Æ“ vi÷c lµm vµ h≠Ìng gi∂i quy’t vi÷c lµm Vi÷c lµm lµ mÈt v†n Æ“ kinh t’ − x∑ hÈi lÌn Î n≠Ìc ta hi÷n nay. S˘ Æa dπng ho∏ c∏c thµnh ph«n kinh t’, c∏c ngµnh s∂n xu†t, dfich vÙ Æ∑ tπo ra mÁi n®m g«n 1 tri÷u vi÷c lµm mÌi. Tuy nhi™n, t◊nh trπng th†t nghi÷p, thi’u vi÷c lµm v…n cfln gay gæt. N®m 2005, t›nh trung b◊nh c∂ n≠Ìc, tÿ l÷ th†t nghi÷p lµ 2,1%, tÿ l÷ thi’u vi÷c lµm lµ 8,1%. ô khu v˘c thµnh thfi tÿ l÷ th†t nghi÷p lµ 5,3%, Î n´ng th´n lµ 1,1% ; tÿ l÷ thi’u vi÷c lµm Î thµnh thfi lµ 4,5%, Î n´ng th´n lµ 9,3%.

Nh˜ng n®m qua, n≠Ìc ta Æ∑ tÀp trung gi∂i quy’t vi÷c lµm cho ng≠Íi lao ÆÈng theo c∏c h≠Ìng : − Ph©n bË lπi d©n c≠ vµ nguÂn lao ÆÈng. − Th˘c hi÷n tËt ch›nh s∏ch d©n sË, s¯c khoŒ sinh s∂n.

75

− Th˘c hi÷n Æa dπng ho∏ c∏c hoπt ÆÈng s∂n xu†t (ngh“ truy“n thËng, thÒ c´ng nghi÷p, ti”u thÒ c´ng nghi÷p...), chÛ ˝ th›ch Æ∏ng Æ’n hoπt ÆÈng cÒa c∏c ngµnh dfich vÙ. − T®ng c≠Íng hÓp t∏c li™n k’t Æ” thu hÛt vËn Æ«u t≠ n≠Ìc ngoµi, mÎ rÈng s∂n xu†t hµng xu†t kh»u. − MÎ rÈng, Æa dπng c∏c loπi h◊nh Ƶo tπo c∏c c†p, c∏c ngµnh ngh“, n©ng cao ch†t l≠Óng ÆÈi ngÚ lao ÆÈng Æ” h‰ c„ th” t˘ tπo nh˜ng c´ng vi÷c ho∆c tham gia vµo c∏c ƨn vfi s∂n xu†t d‘ dµng, thuÀn lÓi h¨n. − ß»y mπnh xu†t kh»u lao ÆÈng.

C©u h·i vµ bµi tÀp 1 . Ph©n t›ch nh˜ng th’ mπnh vµ m∆t hπn ch’ cÒa nguÂn lao ÆÈng

n≠Ìc ta.

2 . H∑y n™u mÈt sË chuy”n bi’n v“ c¨ c†u lao ÆÈng trong c∏c ngµnh

kinh t’ quËc d©n Î n≠Ìc ta hi÷n nay.

3. Tr◊nh bµy c∏c ph≠¨ng h≠Ìng gi∂i quy’t vi÷c lµm, nhªm sˆ dÙng hÓp

l› lao ÆÈng Î n≠Ìc ta n„i chung vµ Î Æfia ph≠¨ng em n„i ri™ng.

Dπy ngh“

76

Bµi 18 ß´ thfi ho∏ 1. ß∆c Æi”m D˘a vµo ki’n th¯c Æ∑ h‰c, h∑y n™u kh∏i ni÷m Æ´ thfi ho∏. a) Qu∏ tr◊nh Æ´ thfi ho∏ Î n≠Ìc ta di‘n ra chÀm, tr◊nh ÆÈ Æ´ thfi ho∏ th†p Tı th’ kÿ III tr≠Ìc C´ng nguy™n, thµnh CÊ Loa, kinh Æ´ cÒa nhµ n≠Ìc ¢u Lπc, Æ≠Óc coi lµ Æ´ thfi Æ«u ti™n Î n≠Ìc ta. Vµo thÍi phong ki’n, mÈt sË Æ´ thfi Vi÷t Nam Æ≠Óc h◊nh thµnh Î nh˜ng n¨i c„ vfi tr› Æfia l› thuÀn lÓi, vÌi c∏c ch¯c n®ng ch›nh lµ hµnh ch›nh, th≠¨ng mπi, qu©n s˘. Th’ kÿ XI xu†t hi÷n thµnh Th®ng Long, rÂi sau Æ„ lµ c∏c Æ´ thfi : PhÛ Xu©n, HÈi An, ßµ NΩng, PhË Hi’n Î th’ kÿ XVI − XVIII. ThÍi Ph∏p thuÈc, c´ng nghi÷p ch≠a ph∏t tri”n, h÷ thËng Æ´ thfi kh´ng c„ c¨ sÎ Æ” mÎ rÈng, c∏c tÿnh, huy÷n th≠Íng Æ≠Óc chia vÌi quy m´ nh·, ch¯c n®ng chÒ y’u lµ hµnh ch›nh, qu©n s˘. ß’n nh˜ng n®m 30 cÒa th’ kÿ XX mÌi c„ mÈt sË Æ´ thfi lÌn Æ≠Óc h◊nh thµnh nh≠ Hµ NÈi, H∂i Phflng, Nam ßfinh...

Tı sau C∏ch mπng th∏ng T∏m n®m 1945 Æ’n n®m 1954, qu∏ tr◊nh Æ´ thfi ho∏ di‘n ra chÀm, c∏c Æ´ thfi kh´ng c„ s˘ thay ÆÊi nhi“u.

Tı n®m 1954 Æ’n n®m 1975 Æ´ thfi ph∏t tri”n theo hai xu h≠Ìng kh∏c nhau : ô mi“n Nam, Ch›nh quy“n Sµi Gfln Æ∑ dÔng "Æ´ thfi ho∏" nh≠ mÈt bi÷n ph∏p Æ” dÂn d©n phÙc vÙ chi’n tranh. ô mi“n Bæc, Æ´ thfi ho∏ gæn li“n vÌi qu∏ tr◊nh c´ng nghi÷p ho∏ tr™n c¨ sÎ mπng l≠Ìi Æ´ thfi Æ∑ c„. Tı n®m 1965 Æ’n n®m 1972, c∏c Æ´ thfi bfi chi’n tranh ph∏ hoπi, qu∏ tr◊nh Æ´ thfi ho∏ ch˜ng lπi.

Tı n®m 1975 Æ’n nay, qu∏ tr◊nh Æ´ thfi ho∏ c„ chuy”n bi’n kh∏ t›ch c˘c.

Tuy nhi™n, c¨ sÎ hπ t«ng cÒa c∏c Æ´ thfi (h÷ thËng giao th´ng, Æi÷n, n≠Ìc, c∏c c´ng tr◊nh phÛc lÓi x∑ hÈi) v…n cfln Î m¯c ÆÈ th†p so vÌi c∏c n≠Ìc trong khu v˘c vµ th’ giÌi.

77

b) Tÿ l÷ d©n thµnh thfi t®ng B∂ng 18.1. SË d©n thµnh thfi vµ tÿ l÷ d©n thµnh thfi trong d©n sË c∂ n≠Ìc, giai Æoπn 1990 − 2005 N®m

SË d©n thµnh thfi (tri÷u ng≠Íi)

Tÿ l÷ d©n thµnh thfi trong d©n sË c∂ n≠Ìc (%)

1990

12,9

19,5

1995

14,9

20,8

2000

18,8

24,2

2005

22,3

26,9

D˘a vµo b∂ng 18.1, nhÀn xät v“ s˘ thay ÆÊi sË d©n thµnh thfi vµ tÿ l÷ d©n thµnh thfi trong d©n sË c∂ n≠Ìc, giai Æoπn 1990 − 2005.

Tÿ l÷ d©n thµnh thfi cÒa n≠Ìc ta cfln th†p so vÌi c∏c n≠Ìc trong khu v˘c.

N®m 2005, sË d©n thµnh thfi mÌi chi’m 26,9% sË d©n c∂ n≠Ìc. c) Ph©n bË Æ´ thfi kh´ng Æ“u gi˜a c∏c vÔng B∂ng 18.2. Ph©n bË Æ´ thfi vµ sË d©n Æ´ thfi gi˜a c∏c vÔng, n®m 2006 Trong Æ„ Thµnh phË

Thfi x∑

Thfi tr†n

SË d©n (ngh◊n ng≠Íi)

689

38

54

597

22824

Trung du vµ mi“n nÛi Bæc BÈ

167

9

13

145

2151

ßÂng bªng s´ng HÂng

118

7

8

103

4547

Bæc Trung BÈ

98

4

7

87

1463

Duy™n h∂i Nam Trung BÈ

69

7

4

58

2769

T©y Nguy™n

54

3

4

47

1368

ß´ng Nam BÈ

50

3

5

42

6928

ßÂng bªng s´ng Cˆu Long

133

5

13

115

3598

C∏c vÔng

SË l≠Óng Æ´ thfi

C∂ n≠Ìc

D˘a vµo b∂ng 18.2, nhÀn xät v“ s˘ ph©n bË Æ´ thfi vµ sË d©n Æ´ thfi gi˜a c∏c vÔng trong n≠Ìc.

78

2. Mπng l≠Ìi Æ´ thfi D˘a vµo c∏c ti™u ch› chÒ y’u nh≠ : sË d©n, ch¯c n®ng, mÀt ÆÈ d©n sË, tÿ l÷ d©n phi n´ng nghi÷p,... mπng l≠Ìi Æ´ thfi Î n≠Ìc ta Æ≠Óc ph©n thµnh 6 loπi (loπi Æ∆c bi÷t, loπi 1,2,3,4,5). Hai Æ´ thfi loπi Æ∆c bi÷t lµ Hµ NÈi vµ TP. H Ch› Minh. N’u c®n c¯ vµo c†p qu∂n l›, n≠Ìc ta c„ c∏c Æ´ thfi tr˘c thuÈc Trung ≠¨ng vµ c∏c Æ´ thfi tr˘c thuÈc tÿnh. N®m Æ´ thfi tr˘c thuÈc Trung ≠¨ng cÒa n≠Ìc ta lµ : Hµ NÈi, H∂i Phflng, ßµ NΩng, TP. H Ch› Minh vµ C«n Th¨.

3. Ånh h≠Îng cÒa Æ´ thfi ho∏ Æ’n ph∏t tri”n kinh t’ - x∑ hÈi − ß´ thfi ho∏ c„ t∏c ÆÈng mπnh tÌi qu∏ tr◊nh chuy”n dfich c¨ c†u kinh t’ cÒa n≠Ìc ta. − C∏c Æ´ thfi c„ ∂nh h≠Îng r†t lÌn Æ’n s˘ ph∏t tri”n kinh t’ − x∑ hÈi cÒa c∏c Æfia ph≠¨ng, c∏c vÔng trong n≠Ìc. N®m 2005, khu v˘c Æ´ thfi Æ„ng g„p 70,4% GDP c∂ n≠Ìc, 84% GDP c´ng nghi÷p − x©y d˘ng, 87% GDP dfich vÙ vµ 80% ng©n s∏ch Nhµ n≠Ìc. − C∏c thµnh phË, thfi x∑ lµ c∏c thfi tr≠Íng ti™u thÙ s∂n ph»m hµng ho∏ lÌn vµ Æa dπng, lµ n¨i sˆ dÙng Æ´ng Æ∂o l˘c l≠Óng lao ÆÈng c„ tr◊nh ÆÈ chuy™n m´n k‹ thuÀt ; c„ c¨ sÎ vÀt ch†t k‹ thuÀt hi÷n Æπi, c„ s¯c hÛt ÆËi vÌi Æ«u t≠ trong n≠Ìc vµ ngoµi n≠Ìc, tπo ra ÆÈng l˘c cho s˘ t®ng tr≠Îng vµ ph∏t tri”n kinh t’. − C∏c Æ´ thfi c„ kh∂ n®ng tπo ra nhi“u vi÷c lµm vµ thu nhÀp cho ng≠Íi lao ÆÈng.

Tuy nhi™n, qu∏ tr◊nh Æ´ thfi ho∏ cÚng n∂y sinh nh˜ng hÀu qu∂ nh≠ : v†n Æ“ ´ nhi‘m m´i tr≠Íng, an ninh trÀt t˘ x∑ hÈi... c«n ph∂i c„ k’ hoπch khæc phÙc.

N™u v› dÙ minh hoπ Æi”n h◊nh v“ nh˜ng hÀu qu∂ cÒa qu∏ tr◊nh Æ´ thfi ho∏ ÆËi vÌi ph∏t tri”n kinh t’ − x∑ hÈi vµ m´i tr≠Íng Î n≠Ìc ta hi÷n nay.

C©u h·i vµ bµi tÀp 1. Tr◊nh bµy Æ∆c Æi”m Æ´ thfi ho∏ Î n≠Ìc ta.

2. Ph©n t›ch nh˜ng ∂nh h≠Îng cÒa qu∏ tr◊nh Æ´ thfi ho∏ Î n≠Ìc ta ÆËi

vÌi ph∏t tri”n kinh t’ − x∑ hÈi.

3. Vœ bi”u Æ (k’t hÓp cÈt vµ Æ≠Íng) th” hi÷n qu∏ tr◊nh Æ´ thfi ho∏ Î

n≠Ìc ta theo sË li÷u Î b∂ng 18.1.

79

Th˘c hµnh : Vœ bi”u Æ vµ ph©n t›ch Bµi 19 s˘ ph©n ho∏ v“ thu nhÀp b◊nh qu©n theo Æ«u ng≠Íi gi˜a c∏c vÔng Cho b∂ng sË li÷u sau : B∂ng 19. Thu nhÀp b◊nh qu©n Æ«u ng≠Íi / th∏ng theo c∏c vÔng (ߨn vfi : ngh◊n ÆÂng)

N®m

VÔng

C∂ n≠Ìc Trung du vµ mi“n nÛi Bæc BÈ

1999

2002

2004

295,0

356,1

484,4

268,8

379,9

197,0

265,7

ß´ng Bæc 210,0 T©y Bæc

ßÂng bªng s´ng HÂng

280,3

353,1

488,2

Bæc Trung BÈ

212,4

235,4

317,1

Duy™n h∂i Nam Trung BÈ

252,8

305,8

414,9

T©y Nguy™n

344,7

244,0

390,2

ß´ng Nam BÈ

527,8

619,7

833,0

ßÂng bªng s´ng Cˆu Long

342,1

371,3

471,1

1. Vœ bi”u Æ th” hi÷n thu nhÀp b◊nh qu©n Æ«u ng≠Íi/th∏ng gi˜a c∏c

vÔng n≠Ìc ta, n®m 2004.

2. So s∏nh vµ nhÀn xät m¯c thu nhÀp b◊nh qu©n Æ«u ng≠Íi/th∏ng gi˜a

c∏c vÔng qua c∏c n®m.

80

ßfia l› kinh t’

Nhµ m∏y xi m®ng H∂i Phflng

81

Bµi 20 Chuy”n dfich c¨ c†u kinh t’ MÈt n“n kinh t’ t®ng tr≠Îng b“n v˜ng kh´ng chÿ Æfli h·i nhfip ÆÈ ph∏t tri”n cao mµ quan tr‰ng h¨n lµ ph∂i c„ c¨ c†u hÓp l› gi˜a c∏c ngµnh, c∏c thµnh ph«n kinh t’ vµ c∏c vÔng l∑nh thÊ.

X∏c Æfinh c¨ c†u kinh t’ hÓp l› vµ thÛc Æ»y s˘ chuy”n dfich c¨ c†u kinh t’ lµ v†n Æ“ c„ ˝ ngh‹a chi’n l≠Óc quan tr‰ng trong qu∏ tr◊nh c´ng nghi÷p ho∏, hi÷n Æπi ho∏ Ɔt n≠Ìc.

1. Chuy”n dfich c¨ c†u ngµnh kinh t’ C¨ c†u ngµnh kinh t’ trong GDP Î n≠Ìc ta Æang c„ s˘ chuy”n dfich theo h≠Ìng : t®ng tÿ tr‰ng cÒa khu v˘c II (c´ng nghi÷p vµ x©y d˘ng) gi∂m tÿ tr‰ng cÒa khu v˘c I (n´ng − l©m − ng≠ nghi÷p), khu v˘c III (dfich vÙ) c„ tÿ tr‰ng kh∏ cao nh≠ng ch≠a Ên Æfinh.

H◊nh 20.1. C¨ c†u GDP ph©n theo khu v˘c kinh t’ Î n≠Ìc ta, giai Æoπn 1990 − 2005 (%)

Quan s∏t h◊nh 20.1, ph©n t›ch s˘ chuy”n dfich c¨ c†u GDP ph©n theo khu v˘c kinh t’ Î n≠Ìc ta, giai Æoπn 1990 − 2005.

Xu h≠Ìng chuy”n dfich nh≠ tr™n lµ phÔ hÓp vÌi y™u c«u chuy”n dfich c¨ c†u kinh t’ theo h≠Ìng c´ng nghi÷p ho∏, hi÷n Æπi ho∏ trong Æi“u ki÷n 82

n≠Ìc ta hi÷n nay. Tuy nhi™n, tËc ÆÈ chuy”n dfich cfln chÀm, ch≠a Æ∏p ¯ng Æ≠Óc y™u c«u ph∏t tri”n Ɔt n≠Ìc trong giai Æoπn mÌi.

Trong nÈi bÈ tıng ngµnh, s˘ chuy”n dfich c¨ c†u kinh t’ cÚng th” hi÷n kh∏ r‚. ô khu v˘c I, xu h≠Ìng lµ gi∂m tÿ tr‰ng ngµnh n´ng nghi÷p, t®ng tÿ tr‰ng ngµnh thu˚ s∂n. N®m 1990, tÿ tr‰ng ngµnh n´ng nghi÷p lµ 83,4%, Æ’n n®m 2005 chÿ cfln 71,5%. CÚng nh˜ng n®m Æ„, tÿ tr‰ng ngµnh thu˚ s∂n t®ng tı 8,7% l™n 24,8%. N’u xät ri™ng n´ng nghi÷p (theo ngh‹a hãp) th◊ tÿ tr‰ng cÒa ngµnh trÂng tr‰t gi∂m, cfln tÿ tr‰ng cÒa ngµnh ch®n nu´i t®ng.

B∂ng 20.1. C¨ c†u gi∏ trfi s∂n xu†t n´ng nghi÷p (ߨn vfi : %)

N®m

1990

1995

2000

2005

TrÂng tr‰t

79,3

78,1

78,2

73,5

Ch®n nu´i

17,9

18,9

19,3

24,7

Dfich vÙ n´ng nghi÷p

2,8

3,0

2,5

1,8

Ngµnh

ô khu v˘c II, c´ng nghi÷p Æang c„ xu h≠Ìng chuy”n dfich c¨ c†u ngµnh s∂n xu†t vµ Æa dπng ho∏ s∂n ph»m Æ” phÔ hÓp h¨n vÌi y™u c«u cÒa thfi tr≠Íng vµ t®ng hi÷u qu∂ Æ«u t≠. Ngµnh c´ng nghi÷p ch’ bi’n t®ng tÿ tr‰ng, trong khi Æ„ c´ng nghi÷p khai th∏c c„ tÿ tr‰ng gi∂m. Trong tıng ngµnh c´ng nghi÷p, c¨ c†u s∂n ph»m cÚng chuy”n ÆÊi theo h≠Ìng t®ng tÿ tr‰ng cÒa c∏c s∂n ph»m cao c†p, c„ ch†t l≠Óng vµ cπnh tranh Æ≠Óc v“ gi∏ c∂, gi∂m c∏c loπi s∂n ph»m ch†t l≠Óng th†p vµ trung b◊nh kh´ng phÔ hÓp vÌi y™u c«u cÒa thfi tr≠Íng trong n≠Ìc vµ xu†t kh»u.

Khu v˘c III Æ∑ c„ nh˜ng b≠Ìc t®ng tr≠Îng Î mÈt sË m∆t, nh†t lµ trong l‹nh v˘c li™n quan Æ’n k’t c†u hπ t«ng kinh t’ vµ ph∏t tri”n Æ´ thfi. Nhi“u loπi h◊nh dfich vÙ mÌi ra ÆÍi nh≠ vi‘n th´ng, t≠ v†n Æ«u t≠, chuy”n giao c´ng ngh÷,... Æ∑ g„p ph«n kh´ng nh· vµo s˘ t®ng tr≠Îng kinh t’ Ɔt n≠Ìc.

83

2. Chuy”n dfich c¨ c†u thµnh ph«n kinh t’ B∂ng 20.2. C¨ c†u GDP ph©n theo thµnh ph«n kinh t’ (gi∏ th˘c t’) (ߨn vfi : %)

Thµnh ph«n

1995

2000

2005

Kinh t’ Nhµ n≠Ìc

40,2

38,5

38,4

Kinh t’ ngoµi Nhµ n≠Ìc

53,5

48,2

45,6

- Kinh t’ tÀp th”

10,1

8,6

6,8

- Kinh t’ t≠ nh©n

7,4

7,3

8,9

- Kinh t’ c∏ th”

36,0

32,3

29,9

6,3

13,3

16,0

Trong Æ„ :

Kinh t’ c„ vËn Æ«u t≠ n≠Ìc ngoµi

Ph©n t›ch b∂ng 20.2. Æ” th†y s˘ chuy”n dfich c¨ c†u GDP gi˜a c∏c thµnh ph«n kinh t’. S˘ chuy”n dfich Æ„ c„ ˝ ngh‹a g◊ ?

C¨ c†u thµnh ph«n kinh t’ cÚng c„ nh˜ng chuy”n bi’n t›ch c˘c, phÔ hÓp vÌi Æ≠Íng lËi ph∏t tri”n kinh t’ nhi“u thµnh ph«n trong thÍi k◊ ßÊi mÌi.

Kinh t’ Nhµ n≠Ìc tuy c„ gi∂m v“ tÿ tr‰ng nh≠ng v…n gi˜ vai trfl chÒ Æπo trong n“n kinh t’. C∏c ngµnh vµ l‹nh v˘c kinh t’ then chËt v…n do Nhµ n≠Ìc qu∂n l›.

Tÿ tr‰ng cÒa kinh t’ t≠ nh©n c„ xu h≠Ìng t®ng. ß∆c bi÷t, tı sau khi Vi÷t Nam gia nhÀp WTO, khu v˘c kinh t’ c„ vËn Æ«u t≠ n≠Ìc ngoµi t®ng nhanh cho th†y vai trfl ngµy cµng quan tr‰ng cÒa khu v˘c kinh t’ nµy trong giai Æoπn mÌi cÒa Ɔt n≠Ìc.

84

S∂n xu†t hµng thÒ c´ng xu†t kh»u

3. Chuy”n dfich c¨ c†u l∑nh thÊ kinh t’ ô n≠Ìc ta Æ∑ h◊nh thµnh c∏c vÔng ÆÈng l˘c ph∏t tri”n kinh t’, vÔng chuy™n canh vµ c∏c khu c´ng nghi÷p tÀp trung, khu ch’ xu†t c„ quy m´ lÌn.

Vi÷c ph∏t huy th’ mπnh cÒa tıng vÔng nhªm Æ»y mπnh ph∏t tri”n kinh t’ vµ t®ng c≠Íng hÈi nhÀp vÌi th’ giÌi Æ∑ d…n tÌi s˘ chuy”n dfich c¨ c†u kinh t’ vµ ph©n ho∏ s∂n xu†t gi˜a c∏c vÔng trong n≠Ìc. V› dÙ : ß´ng Nam BÈ lµ vÔng ph∏t tri”n c´ng nghi÷p mπnh nh†t, vÌi gi∏ trfi s∂n xu†t c´ng nghi÷p chi’m tÌi 55,6% c∂ n≠Ìc (n®m 2005). Trong khi Æ„ ßÂng bªng s´ng Cˆu Long lµ vÔng tr‰ng Æi”m s∂n xu†t l≠¨ng th˘c, th˘c ph»m ; gi∏ trfi s∂n xu†t n´ng, l©m nghi÷p vµ thu˚ s∂n chi’m 40,7% c∂ n≠Ìc.

Tr™n phπm vi c∂ n≠Ìc Æ∑ h◊nh thµnh 3 vÔng kinh t’ tr‰ng Æi”m : VÔng kinh t’ tr‰ng Æi”m ph›a Bæc, VÔng kinh t’ tr‰ng Æi”m mi“n Trung vµ VÔng kinh t’ tr‰ng Æi”m ph›a Nam.

85

C©u h·i vµ bµi tÀp 1. ßi“n c∏c nÈi dung th›ch hÓp vµo b∂ng theo m…u sau :

Xu h≠Ìng chuy”n dfich c¨ c†u kinh t’ C¨ c†u

Xu h≠Ìng chuy”n dfich

Ngµnh kinh t’ Thµnh ph«n kinh t’ L∑nh thÊ kinh t’ 2. Cho b∂ng sË li÷u sau :

Gi∏ trfi s∂n xu†t n´ng, l©m nghi÷p vµ thu˚ s∂n cÒa n≠Ìc ta (gi∏ th˘c t’) (ߨn vfi : tÿ ÆÂng)

N®m

2000

2005

N´ng nghi÷p

129140,5

183342,4

L©m nghi÷p

7673,9

9496,2

Thu˚ s∂n

26498,9

63549,2

TÊng sË

163313,3

256387,8

Ngµnh

a) T›nh tÿ tr‰ng cÒa tıng ngµnh trong tÊng gi∏ trfi s∂n xu†t n´ng,

l©m nghi÷p vµ thu˚ s∂n qua c∏c n®m. b) NhÀn xät v“ s˘ chuy”n dfich c¨ c†u s∂n xu†t n´ng, l©m nghi÷p

vµ thu˚ s∂n.

86

ßfia l› c∏c ngµnh kinh t’ MÈt sË v†n Æ“ ph∏t tri”n vµ ph©n bË n´ng nghi÷p

C∏nh ÆÂng lÛa Î ßÂng bªng s´ng Cˆu Long

87

Bµi 21 ß∆c Æi”m n“n n´ng nghi÷p n≠Ìc ta 1. N“n n´ng nghi÷p nhi÷t ÆÌi a) ßi“u ki÷n t˘ nhi™n vµ tµi nguy™n thi™n nhi™n cho phäp n≠Ìc ta ph∏t tri”n mÈt n“n n´ng nghi÷p nhi÷t ÆÌi Kh› hÀu nhi÷t ÆÌi »m gi„ mÔa c„ s˘ ph©n ho∏ r†t r‚ r÷t theo chi“u Bæc − Nam vµ theo chi“u cao cÒa Æfia h◊nh, n™n c„ ∂nh h≠Îng r†t c®n b∂n Æ’n c¨ c†u mÔa vÙ vµ c¨ c†u s∂n ph»m n´ng nghi÷p.

H∑y l†y c∏c v› dÙ Æ” ch¯ng minh s˘ ph©n ho∏ mÔa vÙ lµ do s˘ ph©n ho∏ kh› hÀu cÒa n≠Ìc ta.

S˘ ph©n ho∏ cÒa c∏c Æi“u ki÷n Æfia h◊nh, Ɔt trÂng cho phäp vµ ÆÂng thÍi Æfli h·i ph∂i ∏p dÙng c∏c h÷ thËng canh t∏c kh∏c nhau gi˜a c∏c vÔng. ô trung du vµ mi“n nÛi, th’ mπnh lµ c∏c c©y l©u n®m vµ ch®n nu´i gia sÛc lÌn. ô ÆÂng bªng, th’ mπnh lµ c∏c c©y trÂng ngæn ngµy, th©m canh, t®ng vÙ vµ nu´i trÂng thu˚ s∂n.

Vi÷c sˆ dÙng Ɔt trong Æi“u ki÷n n´ng nghi÷p nhi÷t ÆÌi c«n chÛ ˝ nh˜ng Æi“u g◊ ?

T›nh ch†t nhi÷t ÆÌi »m gi„ mÔa cÒa thi™n nhi™n n≠Ìc ta lµm t®ng th™m t›nh b†p b™nh vËn c„ cÒa n´ng nghi÷p. Vi÷c phflng chËng thi™n tai, s©u b÷nh hπi c©y trÂng, dfich b÷nh ÆËi vÌi vÀt nu´i lu´n lµ nhi÷m vÙ quan tr‰ng. b) N≠Ìc ta Æang khai th∏c ngµy cµng c„ hi÷u qu∂ n“n n´ng nghi÷p nhi÷t ÆÌi − C∏c tÀp Æoµn c©y, con Æ≠Óc ph©n bË phÔ hÓp h¨n vÌi c∏c vÔng sinh th∏i n´ng nghi÷p. − C¨ c†u mÔa vÙ c„ nh˜ng thay ÆÊi quan tr‰ng, vÌi c∏c giËng c©y ngæn ngµy, chfiu Æ≠Óc s©u b÷nh vµ c„ th” thu hoπch tr≠Ìc mÔa b∑o, lÙt hay hπn h∏n. − T›nh mÔa vÙ Æ≠Óc khai th∏c tËt h¨n nhÍ Æ»y mπnh hoπt ÆÈng vÀn t∂i, ∏p dÙng rÈng r∑i c´ng nghi÷p ch’ bi’n vµ b∂o qu∂n n´ng s∂n. Vi÷c trao ÆÊi n´ng s∂n gi˜a c∏c vÔng, nh†t lµ gi˜a c∏c tÿnh ph›a bæc vµ c∏c tÿnh ph›a nam nhÍ th’ mµ ngµy cµng mÎ rÈng vµ c„ hi÷u qu∂. − ß»y mπnh s∂n xu†t n´ng s∂n xu†t kh»u (gπo, cµ ph™, cao su, hoa qu∂...) lµ ph≠¨ng h≠Ìng quan tr‰ng Æ” ph∏t huy th’ mπnh cÒa n´ng nghi÷p nhi÷t ÆÌi.

88

2. Ph∏t tri”n n“n n´ng nghi÷p hi÷n Æπi s∂n xu†t hµng ho∏ g„p ph«n n©ng cao hi÷u qu∂ cÒa n´ng nghi÷p nhi÷t ÆÌi MÈt Æ∆c Æi”m kh∏ r‚ cÒa n“n n´ng nghi÷p n≠Ìc ta hi÷n nay lµ s˘ tÂn tπi song song n“n n´ng nghi÷p t˘ c†p t˘ tÛc, s∂n xu†t theo lËi cÊ truy“n vµ n“n n´ng nghi÷p hµng ho∏, ∏p dÙng ti’n bÈ k‹ thuÀt hi÷n Æπi, ÆÂng thÍi lµ chuy”n n“n n´ng nghi÷p t˘ c†p t˘ tÛc sang n“n n´ng nghi÷p hµng ho∏. a) N“n n´ng nghi÷p cÊ truy“n N“n n´ng nghi÷p cÊ truy“n Æ≠Óc Æ∆c tr≠ng bÎi s∂n xu†t nh·, c´ng cÙ thÒ c´ng, sˆ dÙng nhi“u s¯c ng≠Íi, n®ng su†t lao ÆÈng th†p. Trong n“n n´ng nghi÷p cÊ truy“n, mÁi c¨ sÎ s∂n xu†t, mÁi Æfia ph≠¨ng Æ“u s∂n xu†t nhi“u loπi s∂n ph»m, vµ ph«n lÌn s∂n ph»m lµ Æ” ti™u dÔng tπi chÁ. ß„ lµ n“n n´ng nghi÷p ti”u n´ng mang t›nh t˘ c†p, t˘ tÛc.

N“n n´ng nghi÷p cÊ truy“n cfln r†t phÊ bi’n tr™n nhi“u vÔng l∑nh thÊ Î n≠Ìc ta. b) N“n n´ng nghi÷p hµng ho∏ N“n n´ng nghi÷p hµng ho∏ Æ∆c tr≠ng Î chÁ ng≠Íi n´ng d©n quan t©m nhi“u h¨n Æ’n thfi tr≠Íng ti™u thÙ s∂n ph»m do h‰ s∂n xu†t ra. MÙc Æ›ch s∂n xu†t kh´ng chÿ lµ tπo ra nhi“u n´ng s∂n, mµ quan tr‰ng h¨n lµ tπo ra nhi“u lÓi nhuÀn. S∂n xu†t theo h≠Ìng n´ng nghi÷p hµng ho∏ lµ Æ»y mπnh th©m canh, chuy™n m´n ho∏, sˆ dÙng ngµy cµng nhi“u m∏y m„c, vÀt t≠ n´ng nghi÷p, c´ng ngh÷ mÌi (tr≠Ìc thu hoπch vµ sau thu hoπch), n´ng nghi÷p gæn li“n vÌi c´ng nghi÷p ch’ bi’n vµ dfich vÙ n´ng nghi÷p.

N´ng nghi÷p hµng ho∏ Æang ngµy cµng ph∏t tri”n, c∂ trong s∂n xu†t l≠¨ng th˘c, th˘c ph»m, c©y ®n qu∂, c©y c´ng nghi÷p, ch®n nu´i vµ nu´i trÂng thu˚ s∂n. N´ng nghi÷p hµng ho∏ c„ Æi“u ki÷n thuÀn lÓi Æ” ph∏t tri”n Î nh˜ng vÔng c„ truy“n thËng s∂n xu†t hµng ho∏, c∏c vÔng g«n c∏c trÙc giao th´ng vµ c∏c thµnh phË lÌn.

3. Kinh t’ n´ng th´n n≠Ìc ta Æang chuy”n dfich r‚ nät a) Hoπt ÆÈng n´ng nghi÷p lµ bÈ phÀn chÒ y’u cÒa kinh t’ n´ng th´n Khu v˘c kinh t’ n´ng nghi÷p theo ngh‹a rÈng bao gÂm n´ng nghi÷p, l©m nghi÷p vµ thu˚ s∂n. Kinh t’ n´ng th´n d˘a chÒ y’u vµo n´ng - l©m ng≠ nghi÷p, nh≠ng xu h≠Ìng chung lµ c∏c hoπt ÆÈng phi n´ng nghi÷p (c´ng nghi÷p - x©y d˘ng, dfich vÙ) ngµy cµng chi’m tÿ tr‰ng lÌn h¨n.

89

TØ lÖ hé n«ng th«n cã thu nhËp chñ tõ yÕu n«ng, tõ n«ng, l©m,l©m, thñythñy s¶n (%) s¶n (%)

H◊nh 21. Tÿ l÷ hÈ n´ng th´n c„ thu nhÀp chÒ y’u tı n´ng, l©m, thu˚ s∂n n®m 2006

90

B∂ng 21. C¨ c†u hÈ n´ng th´n theo ngµnh s∂n xu†t ch›nh (ߨn vfi : %)

N®m

N´ng − l©m − thu˚ s∂n

C´ng nghi÷p − x©y d˘ng

Dfich vÙ

HÈ kh∏c

2001

80,9

5,8

10,6

2,7

2006

71,0

10,0

14,8

4,2

Quan s∏t b∂ng 21, n™u nhÀn xät v“ c¨ c†u hoπt ÆÈng kinh t’ n´ng th´n Î n≠Ìc ta. b) Kinh t’ n´ng th´n bao gÂm nhi“u thµnh ph«n kinh t’ C¨ c†u kinh t’ n´ng th´n Î n≠Ìc ta hi÷n nay gÂm : − C∏c doanh nghi÷p n´ng − l©m nghi÷p vµ thu˚ s∂n. − C∏c hÓp t∏c x∑ n´ng − l©m nghi÷p vµ thu˚ s∂n. − Kinh t’ hÈ gia Æ◊nh. − Kinh t’ trang trπi. c) C¨ c†u kinh t’ n´ng th´n Æang tıng b≠Ìc chuy”n dfich theo h≠Ìng s∂n xu†t hµng ho∏ vµ Æa dπng ho∏ S∂n xu†t hµng ho∏ trong n´ng nghi÷p th” hi÷n r‚ nät Î s˘ Æ»y mπnh chuy™n m´n ho∏ n´ng nghi÷p, h◊nh thµnh c∏c vÔng n´ng nghi÷p chuy™n m´n ho∏, k’t hÓp n´ng nghi÷p vÌi c´ng nghi÷p ch’ bi’n, h≠Ìng mπnh ra xu†t kh»u. ߉c h◊nh 21, nhÀn xät v“ s˘ ph©n ho∏ kh´ng gian cÒa c¨ c†u kinh t’ n´ng th´n.

S˘ chuy”n dfich c¨ c†u kinh t’ n´ng th´n kh´ng chÿ th” hi÷n Î s˘ thay ÆÊi tÿ tr‰ng cÒa c∏c thµnh ph«n tπo n™n c¨ c†u, mµ cfln th” hi÷n r‚ r÷t Î c∏c s∂n ph»m ch›nh trong n´ng − l©m − thu˚ s∂n vµ c∏c s∂n ph»m phi n´ng nghi÷p kh∏c.

91

C©u h·i vµ bµi tÀp 1. N“n n´ng nghi÷p nhi÷t ÆÌi c„ nh˜ng thuÀn lÓi vµ kh„ kh®n g◊ ?

H∑y cho v› dÙ ch¯ng minh rªng n≠Ìc ta Æang ph∏t tri”n ngµy cµng c„ hi÷u qu∂ n“n n´ng nghi÷p nhi÷t ÆÌi.

2. H∑y ph©n bi÷t mÈt sË nät kh∏c nhau c¨ b∂n gi˜a n´ng nghi÷p

cÊ truy“n vµ n´ng nghi÷p hµng ho∏.

3. Cho b∂ng sË li÷u sau :

SË l≠Óng c∏c loπi trang trπi cÒa c∂ n≠Ìc, ß´ng Nam BÈ vµ ßÂng bªng s´ng Cˆu Long, n®m 2006 C∏c loπi trang trπi

C∂ n≠Ìc

ß´ng Nam BÈ

ßÂng bªng s´ng Cˆu Long

TÊng sË

113730

14054

54425

Trang trπi trÂng c©y hµng n®m

32611

1509

24425

Trang trπi trÂng c©y c´ng nghi÷p l©u n®m

18206

8188

175

Trang trπi ch®n nu´i

16708

3003

1937

Trang trπi nu´i trÂng thu˚ s∂n

34202

747

25147

Trang trπi thuÈc c∏c loπi kh∏c

12003

607

2741

Ghi chÛ : Trang trπi thuÈc c∏c loπi kh∏c bao gÂm trang trπi trÂng c©y ®n qu∂, trang trπi l©m nghi÷p vµ trang trπi s∂n xu†t kinh doanh tÊng hÓp.

H∑y ph©n t›ch b∂ng sË li÷u Æ” th†y r‚ Æ∆c Æi”m c¨ c†u trang trπi cÒa c∂ n≠Ìc vµ hai vÔng k” tr™n. NhÀn xät vµ gi∂i th›ch v“ s˘ ph∏t tri”n cÒa mÈt sË loπi trang trπi ti™u bi”u Î ß´ng Nam BÈ vµ ßÂng bªng s´ng Cˆu Long, n®m 2006.

92

Bµi 22 V†n Æ“ ph∏t tri”n n´ng nghi÷p 1. Ngµnh trÂng tr‰t Ngµnh trÂng tr‰t hi÷n nay v…n chi’m g«n 75% gi∏ trfi s∂n xu†t n´ng nghi÷p.

H◊nh 22. C¨ c†u gi∏ trfi s∂n xu†t ngµnh trÂng tr‰t (%)

D˘a vµo h◊nh 22, h∑y nhÀn xät v“ c¨ c†u s∂n xu†t ngµnh trÂng tr‰t vµ xu h≠Ìng chuy”n dfich c¨ c†u cÒa ngµnh nµy. a) S∂n xu†t l≠¨ng th˘c ô n≠Ìc ta, vi÷c Æ»y mπnh s∂n xu†t l≠¨ng th˘c c„ t«m quan tr‰ng Æ∆c bi÷t, nhªm b∂o Æ∂m l≠¨ng th˘c cho tr™n 80 tri÷u d©n, cung c†p th¯c ®n cho ch®n nu´i vµ nguÂn hµng cho xu†t kh»u. Vi÷c b∂o Æ∂m an ninh l≠¨ng th˘c cfln lµ c¨ sÎ Æ” Æa dπng ho∏ s∂n xu†t n´ng nghi÷p. ßi“u ki÷n t˘ nhi™n, tµi nguy™n Ɔt, n≠Ìc, kh› hÀu cÒa n≠Ìc ta cho phäp ph∏t tri”n s∂n xu†t l≠¨ng th˘c phÔ hÓp vÌi c∏c vÔng sinh th∏i n´ng nghi÷p.

Tuy nhi™n, thi™n tai (b∑o lÙt, hπn h∏n...) vµ s©u b÷nh v…n th≠Íng xuy™n Æe doπ s∂n xu†t l≠¨ng th˘c ; c„ n®m thi™n tai di‘n ra tr™n di÷n rÈng. − H∑y x∏c Æfinh tr™n b∂n Æ ßfia l› t˘ nhi™n Vi÷t Nam (ho∆c Atlat ßfia l› Vi÷t Nam) hai ÆÂng bªng lÌn cÒa n≠Ìc ta vµ c∏c ÆÂng bªng nh· hãp Î Duy™n h∂i mi“n Trung. − D˘a vµo ki’n th¯c Æ∑ h‰c, h∑y k” t™n mÈt sË c∏nh ÆÂng lÛa nÊi ti’ng Î mi“n nÛi, trung du Bæc BÈ vµ T©y Nguy™n.

93

T◊nh h◊nh s∂n xu†t l≠¨ng th˘c Î n≠Ìc ta trong nh˜ng n®m qua lµ : − Di÷n t›ch gieo trÂng lÛa Æ∑ t®ng mπnh, tı 5,6 tri÷u ha (n®m 1980) l™n 6,04 tri÷u ha (n®m 1990), 7,5 tri÷u ha (n®m 2002), sau Æ„ gi∂m nhã, cfln h¨n 7,3 tri÷u ha (n®m 2005). − Do ∏p dÙng rÈng r∑i c∏c bi÷n ph∏p th©m canh n´ng nghi÷p, Æ≠a vµo sˆ dÙng Æπi trµ c∏c giËng mÌi, n™n n®ng su†t lÛa t®ng mπnh, nh†t lµ vÙ lÛa Æ´ng xu©n. Hi÷n nay, n®ng su†t lÛa Æ∑ Æπt 49 tπ/ha/n®m (n®m 1980 mÌi Æπt 21 tπ/ha/n®m, n®m 1990 lµ 31,8 tπ/ha/n®m). − S∂n l≠Óng lÛa cÚng t®ng mπnh tı 11,6 tri÷u t†n n®m 1980, l™n 19,2 tri÷u t†n n®m 1990 vµ hi÷n nay Æπt tr™n d≠Ìi 36 tri÷u t†n. − Tı chÁ s∂n xu†t kh´ng Æ∂m b∂o ÆÒ nhu c«u l≠¨ng th˘c trong n≠Ìc, Vi÷t Nam Æ∑ trÎ thµnh mÈt n≠Ìc xu†t kh»u gπo hµng Æ«u tr™n th’ giÌi. Hi÷n nay b◊nh qu©n l≠¨ng th˘c c„ hπt tr™n Æ«u ng≠Íi lµ h¨n 470kg/n®m. L≠Óng gπo xu†t kh»u Î m¯c 3 − 4 tri÷u t†n/n®m. − ßÂng bªng s´ng Cˆu Long lµ vÔng s∂n xu†t l≠¨ng th˘c lÌn nh†t, chi’m tr™n 50% di÷n t›ch vµ tr™n 50% s∂n l≠Óng lÛa c∂ n≠Ìc, b◊nh qu©n s∂n l≠Óng l≠¨ng th˘c tr™n Æ«u ng≠Íi nhi“u n®m nay lµ tr™n 1000 kg/n®m. ßÂng bªng s´ng HÂng lµ vÔng s∂n xu†t l≠¨ng th˘c lÌn th¯ hai vµ lµ vÔng c„ n®ng su†t lÛa cao nh†t c∂ n≠Ìc. b) S∂n xu†t c©y th˘c ph»m Rau ÆÀu Æ≠Óc trÂng Î khæp c∏c Æfia ph≠¨ng, tÀp trung h¨n c∂ lµ Î nh˜ng vÔng ven c∏c thµnh phË lÌn (Hµ NÈi, TP. H Ch› Minh, H∂i Phflng...).

Di÷n t›ch trÂng rau c∂ n≠Ìc lµ tr™n 500 ngh◊n ha, nhi“u nh†t lµ Î ßÂng bªng s´ng HÂng vµ ßÂng bªng s´ng Cˆu Long. Di÷n t›ch ÆÀu c∏c loπi lµ tr™n 200 ngh◊n ha, nhi“u nh†t lµ Î ß´ng Nam BÈ vµ T©y Nguy™n. c) S∂n xu†t c©y c´ng nghi÷p vµ c©y ®n qu∂ N≠Ìc ta c„ nhi“u Æi“u ki÷n thuÀn lÓi Æ” Æ»y mπnh s∂n xu†t c©y c´ng nghi÷p : kh› hÀu nhi÷t ÆÌi n„ng »m, lπi c„ nhi“u loπi Ɔt th›ch hÓp vÌi nhi“u loπi c©y c´ng nghi÷p, c„ th” ph∏t tri”n c∏c vÔng c©y c´ng nghi÷p tÀp trung ; nguÂn lao ÆÈng dÂi dµo ; Æ∑ c„ mπng l≠Ìi c∏c c¨ sÎ ch’ bi’n nguy™n li÷u c©y c´ng nghi÷p. Tuy nhi™n, kh„ kh®n lµ thfi tr≠Íng th’ giÌi c„ nhi“u bi’n ÆÈng, s∂n ph»m c©y c´ng nghi÷p cÒa n≠Ìc ta ch≠a Æ∏p ¯ng Æ≠Óc y™u c«u cÒa thfi tr≠Íng kh„ t›nh.

94

C©y c´ng nghi÷p Î n≠Ìc ta chÒ y’u lµ c©y c´ng nghi÷p nhi÷t ÆÌi, ngoµi ra cfln c„ mÈt sË c©y c„ nguÂn gËc cÀn nhi÷t. TÊng di÷n t›ch gieo trÂng c©y c´ng nghi÷p n®m 2005 lµ kho∂ng 2,5 tri÷u ha, trong Æ„ di÷n t›ch c©y c´ng nghi÷p l©u n®m lµ h¨n 1,6 tri÷u ha (chi’m h¨n 65%).

Tπi sao c∏c c©y c´ng nghi÷p l©u n®m Î n≠Ìc ta lπi Æ„ng vai trfl quan tr‰ng nh†t trong c¨ c†u s∂n xu†t c©y c´ng nghi÷p ?

C∏c c©y c´ng nghi÷p l©u n®m Î n≠Ìc ta chÒ y’u lµ cµ ph™, cao su, h ti™u, Æi“u, dıa, chÃ. S˘ ph∏t tri”n mπnh s∂n xu†t c∏c c©y c´ng nghi÷p chÒ l˘c Æ∑ Æ≠a Vi÷t Nam l™n vfi tr› hµng Æ«u tr™n th’ giÌi v“ xu†t kh»u cµ ph™, Æi“u vµ h ti™u. Cµ ph™ Æ≠Óc trÂng chÒ y’u tr™n Ɔt badan Î T©y Nguy™n, ngoµi ra cfln trÂng Î ß´ng Nam BÈ vµ r∂i r∏c Î Bæc Trung BÈ. Cµ ph™ chà mÌi Æ≠Óc trÂng nhi“u Î T©y Bæc. Cao su Æ≠Óc trÂng chÒ y’u tr™n Ɔt badan vµ Ɔt x∏m bπc mµu tr™n phÔ sa cÊ Î ß´ng Nam BÈ, ngoµi ra cfln Æ≠Óc trÂng Î T©y Nguy™n, mÈt sË tÿnh Duy™n h∂i mi“n Trung. H ti™u Æ≠Óc trÂng chÒ y’u tr™n Ɔt badan Î T©y Nguy™n, ß´ng Nam BÈ vµ Duy™n h∂i mi“n Trung. ßi“u Æ≠Óc trÂng nhi“u nh†t Î ß´ng Nam BÈ. Dıa Æ≠Óc trÂng nhi“u nh†t Î ßÂng bªng s´ng Cˆu Long.

Chà Æ≠Óc trÂng nhi“u Î Trung du vµ mi“n nÛi Bæc BÈ, T©y Nguy™n (nhi“u nh†t lµ tÿnh L©m ßÂng).

C∏c c©y c´ng nghi÷p hµng n®m Î n≠Ìc ta chÒ y’u lµ m›a, lπc, ÆÀu t≠¨ng, b´ng, Æay, c„i, d©u tªm, thuËc l∏. C∏c vÔng chuy™n canh m›a Æ≠Íng Æ≠Óc ph∏t tri”n Î ßÂng bªng s´ng Cˆu Long, ß´ng Nam BÈ vµ Duy™n h∂i mi“n Trung. Lπc Æ≠Óc trÂng nhi“u tr™n c∏c ÆÂng bªng Thanh − Ngh÷ − T‹nh, tr™n Ɔt x∏m bπc mµu Î ß´ng Nam BÈ vµ Î ßæk Læk. ßÀu t≠¨ng Æ≠Óc trÂng nhi“u Î Trung du vµ mi“n nÛi Bæc BÈ, nh˜ng n®m g«n Æ©y Æ≠Óc ph∏t tri”n mπnh Î ßæk Læk, ßÂng Th∏p. VÔng trÂng Æay truy“n thËng lµ Î ßÂng bªng s´ng HÂng, cfln vÔng trÂng c„i lÌn nh†t lµ ven bi”n Ninh B◊nh, Thanh Ho∏.

C©y ®n qu∂ Æ≠Óc ph∏t tri”n kh∏ mπnh trong mÈt sË n®m g«n Æ©y. VÔng c©y ®n qu∂ lÌn nh†t lµ ßÂng bªng s´ng Cˆu Long vµ ß´ng Nam BÈ. ô trung du Bæc BÈ th◊ Æ∏ng k” nh†t lµ tÿnh Bæc Giang. Nh˜ng c©y ®n qu∂ Æ≠Óc trÂng tÀp trung nh†t lµ chuËi, cam, xoµi, nh∑n, v∂i thi“u, ch´m ch´m vµ d¯a.

95

2. Ngµnh ch®n nu´i Tÿ tr‰ng cÒa ngµnh ch®n nu´i trong gi∏ trfi s∂n xu†t n´ng nghi÷p cÒa n≠Ìc ta tıng b≠Ìc t®ng kh∏ v˜ng chæc. Xu h≠Ìng nÊi bÀt lµ ngµnh ch®n nu´i Æang ti’n mπnh l™n s∂n xu†t hµng ho∏, ch®n nu´i trang trπi theo h◊nh th¯c c´ng nghi÷p. C∏c s∂n ph»m kh´ng qua gi’t thfit (tr¯ng, s˜a) chi’m tÿ tr‰ng ngµy cµng cao trong gi∏ trfi s∂n xu†t cÒa ngµnh ch®n nu´i.

Nh˜ng Æi“u ki÷n thÛc Æ»y ch®n nu´i ph∏t tri”n lµ : c¨ sÎ th¯c ®n cho ch®n nu´i Æ≠Óc Æ∂m b∂o tËt h¨n nhi“u, tı hoa mµu l≠¨ng th˘c, ÆÂng c·, phÙ ph»m cÒa ngµnh thu˚ s∂n, th¯c ®n ch’ bi’n c´ng nghi÷p ; c∏c dfich vÙ v“ giËng, thÛ y Æ∑ c„ nhi“u ti’n bÈ vµ ph∏t tri”n rÈng khæp.

H∑y ph©n t›ch c∏c nguÂn th¯c ®n cho ch®n nu´i Î n≠Ìc ta.

Tuy nhi™n, giËng gia sÛc, gia c«m cho n®ng su†t cao v…n cfln ›t, ch†t l≠Óng ch≠a cao (nh†t lµ cho y™u c«u xu†t kh»u). Dfich b÷nh hπi gia sÛc, gia c«m v…n Æe doπ lan trµn tr™n di÷n rÈng. Hi÷u qu∂ ch®n nu´i ch≠a thÀt cao vµ ch≠a Ên Æfinh. a) Ch®n nu´i lÓn vµ gia c«m LÓn vµ gia c«m lµ hai nguÂn cung c†p thfit chÒ y’u. ßµn lÓn h¨n 27 tri÷u con (n®m 2005), cung c†p tr™n 3/4 s∂n l≠Óng thfit c∏c loπi.

Ch®n nu´i gia c«m t®ng mπnh, vÌi tÊng Ƶn tr™n 250 tri÷u con (n®m 2003), nh≠ng do dfich b÷nh n™n n®m 2005 tÊng Ƶn gia c«m cfln kho∂ng 220 tri÷u con. Ch®n nu´i gµ c´ng nghi÷p Æ∑ ph∏t tri”n mπnh Î c∏c tÿnh gi∏p c∏c thµnh phË lÌn (Hµ NÈi, TP. H Ch› Minh) vµ Î c∏c Æfia ph≠¨ng c„ c∏c c¨ sÎ c´ng nghi÷p ch’ bi’n thfit. Theo quy luÀt, ch®n nu´i lÓn vµ gia c«m tÀp trung nhi“u nh†t Î ßÂng bªng s´ng HÂng vµ ßÂng bªng s´ng Cˆu Long. b) Ch®n nu´i gia sÛc ®n c· Ch®n nu´i gia sÛc ®n c· chÒ y’u d˘a vµo c∏c ÆÂng c· t˘ nhi™n. ßµn tr©u Ên Æfinh Î m¯c 2,9 tri÷u con, trong khi Ƶn bfl tı chÁ chÿ bªng 2/3 Ƶn tr©u (Æ«u thÀp kÿ 80 cÒa th’ kÿ XX), Æ’n n®m 2005 Æ∑ lµ 5,5 tri÷u con vµ c„ xu h≠Ìng t®ng mπnh. Tr©u Æ≠Óc nu´i nhi“u nh†t Î Trung du vµ mi“n nÛi Bæc BÈ (h¨n 1/2 Ƶn tr©u c∂ n≠Ìc) vµ Bæc Trung BÈ. Bfl Æ≠Óc nu´i nhi“u Î Bæc Trung BÈ, Duy™n h∂i Nam Trung BÈ vµ T©y Nguy™n.

Ch®n nu´i bfl s˜a Æ∑ ph∏t tri”n kh∏ mπnh Î ven TP. H Ch› Minh, Hµ NÈi... vÌi tÊng Ƶn kho∂ng 50 ngh◊n con. Ch®n nu´i d™, cıu cÚng t®ng mπnh trong nh˜ng n®m g«n Æ©y (540 ngh◊n con, n®m 2000 ; t®ng l™n 1314 ngh◊n con, n®m 2005).

96

C©u h·i vµ bµi tÀp 1. Tπi sao n„i vi÷c Æ∂m b∂o an toµn l≠¨ng th˘c lµ c¨ sÎ Æ” Æa dπng

ho∏ n´ng nghi÷p ?

2. Ch¯ng minh rªng vi÷c Æ»y mπnh s∂n xu†t c©y c´ng nghi÷p vµ c©y

®n qu∂ g„p ph«n ph∏t huy th’ mπnh cÒa n´ng nghi÷p nhi÷t ÆÌi Î n≠Ìc ta.

3. Cho b∂ng sË li÷u sau :

S∂n l≠Óng cµ ph™ (nh©n) vµ khËi l≠Óng cµ ph™ xu†t kh»u qua mÈt sË n®m (ߨn vfi : ngh◊n t†n)

N®m

1980

1985

1990

1995

2000

2005

S∂n l≠Óng cµ ph™ (nh©n)

8,4

12,3

92

218

802,5

752,1

KhËi l≠Óng xu†t kh»u

4,0

9,2

89,6

248,1

733,9

912,7

H∑y ph©n t›ch s˘ ph∏t tri”n s∂n l≠Óng cµ ph™ (nh©n), vµ khËi l≠Óng xu†t kh»u cµ ph™ tı n®m 1980 Æ’n n®m 2005.

4. Cho b∂ng sË li÷u sau :

S∂n l≠Óng thfit c∏c loπi (ߨn vfi : ngh◊n t†n)

N®m

TÊng sË

Thfit tr©u

Thfit bfl

Thfit lÓn

Thfit gia c«m

1996

1412,3

49,3

70,1

1080,0

212,9

2000

1853,2

48,4

93,8

1418,1

292,9

2005

2812,2

59,8

142,2

2288,3

321,9

H∑y ph©n t›ch s˘ ph∏t tri”n cÒa ngµnh ch®n nu´i vµ s˘ thay ÆÊi trong c¨ c†u s∂n l≠Óng thfit c∏c loπi qua c∏c n®m 1996, 2000 vµ 2005.

97

Bµi 23

Th˘c hµnh : Ph©n t›ch s˘ chuy”n dfich c¨ c†u ngµnh trÂng tr‰t

Bµi tÀp 1.

Cho b∂ng sË li÷u : B∂ng 23.1. Gi∏ trfi s∂n xu†t ngµnh trÂng tr‰t (theo gi∏ so s∏nh 1994) (ߨn vfi : tÿ ÆÂng)

N®m

TÊng sË

L­≠¨ng th˘c

Rau ÆÀu

C©y c´ng nghi÷p

C©y ®n qu∂

C©y kh∏c

1990

49 604,0

33 289,6

3 477,0

6 692,3

5 028,5

1 116,6

1995

66 183,4

42 110,4

4 983,6

12 149,4

5 577,6

1 362,4

2000

90 858,2

55 163,1

6 332,4

21 782,0

6 105,9

1 474,8

2005

107 897,6

63 852,5

8 928,2

25 585,7

7 942,7

1 588,5

a) H∑y t›nh tËc ÆÈ t®ng tr≠Îng gi∏ trfi s∂n xu†t ngµnh trÂng tr‰t theo

tıng nh„m c©y trÂng (l†y n®m 1990 = 100%). b) D˘a tr™n sË li÷u vıa t›nh, h∑y vœ tr™n cÔng h÷ trÙc toπ ÆÈ c∏c

Æ≠Íng bi”u di‘n tËc ÆÈ t®ng tr≠Îng gi∏ trfi s∂n xu†t cÒa c∏c nh„m c©y trÂng. c) NhÀn xät v“ mËi quan h÷ gi˜a tËc ÆÈ t®ng tr≠Îng vµ s˘ thay ÆÊi c¨

c†u gi∏ trfi s∂n xu†t ngµnh trÂng tr‰t. S˘ thay ÆÊi tr™n ph∂n ∏nh Æi“u g◊ trong s∂n xu†t l≠¨ng th˘c, th˘c ph»m vµ trong vi÷c ph∏t huy th’ mπnh cÒa n´ng nghi÷p nhi÷t ÆÌi ?

98

Bµi tÀp 2.

Cho b∂ng sË li÷u : B∂ng 23.2. Di÷n t›ch gieo trÂng c©y c´ng nghi÷p hµng n®m vµ c©y c´ng nghi÷p l©u n®m (ߨn vfi : ngh◊n ha)

N®m

C©y c´ng nghi÷p hµng n®m

C©y c´ng nghi÷p l©u n®m

1975

210,1

172,8

1980

371,7

256,0

1985

600,7

470,3

1990

542,0

657,3

1995

716,7

902,3

2000

778,1

1 451,3

2005

861,5

1633,6

a) Ph©n t›ch xu h≠Ìng bi’n ÆÈng di÷n t›ch gieo trÂng c©y c´ng nghi÷p

hµng n®m vµ c©y c´ng nghi÷p l©u n®m trong kho∂ng thÍi gian tı 1975 Æ’n 2005. b) S˘ thay ÆÊi trong c¨ c†u di÷n t›ch c©y c´ng nghi÷p (ph©n theo c©y

c´ng nghi÷p hµng n®m vµ c©y c´ng nghi÷p l©u n®m) c„ li™n quan nh≠ th’ nµo Æ’n s˘ thay ÆÊi trong ph©n bË s∂n xu†t c©y c´ng nghi÷p ?

99

Bµi 24

V†n Æ“ ph∏t tri”n ngµnh thu˚ s∂n vµ l©m nghi÷p

1. Ngµnh thu˚ s∂n a) Nh˜ng Æi“u ki÷n thuÀn lÓi vµ kh„ kh®n Æ” ph∏t tri”n ngµnh thu˚ s∂n N≠Ìc ta c„ bÍ bi”n dµi 3260 km vµ vÔng Æ∆c quy“n kinh t’ rÈng lÌn.

VÔng bi”n n≠Ìc ta c„ nguÂn lÓi h∂i s∂n kh∏ phong phÛ. TÊng tr˜ l≠Óng h∂i s∂n kho∂ng 3,9 - 4,0 tri÷u t†n, cho phäp khai th∏c hªng n®m kho∂ng 1,9 tri÷u t†n. Bi”n n≠Ìc ta c„ h¨n 2000 loµi c∏, trong Æ„ kho∂ng 100 loµi c„ gi∏ trfi kinh t’ ; 1647 loµi gi∏p x∏c, trong Æ„ c„ h¨n 100 loµi t´m, nhi“u loµi c„ gi∏ trfi xu†t kh»u cao ; nhuy‘n th” c„ h¨n 2500 loµi, rong bi”n h¨n 600 loµi. Ngoµi ra cfln nhi“u loπi Æ∆c s∂n nh≠ h∂i s©m, bµo ng≠, sfl, Æi÷p ...

N≠Ìc ta c„ nhi“u ng≠ tr≠Íng, trong Æ„ 4 ng≠ tr≠Íng tr‰ng Æi”m Æ∑ Æ≠Óc x∏c Æfinh lµ : ng≠ tr≠Íng Cµ Mau - Ki™n Giang (ng≠ tr≠Íng vfinh Th∏i Lan), ng≠ tr≠Íng Ninh ThuÀn − B◊nh ThuÀn - Bµ Rfia - VÚng Tµu, ng≠ tr≠Íng H∂i Phflng − Qu∂ng Ninh (ng≠ tr≠Íng vfinh Bæc BÈ) vµ ng≠ tr≠Íng qu«n Æ∂o Hoµng Sa, qu«n Æ∂o Tr≠Íng Sa. D‰c bÍ bi”n n≠Ìc ta c„ nh˜ng b∑i tri“u, Æ«m ph∏, c∏c c∏nh rıng ngÀp m∆n. ß„ lµ nh˜ng khu v˘c thuÀn lÓi cho nu´i trÂng thu˚ s∂n n≠Ìc lÓ. ô mÈt sË h∂i Æ∂o c„ c∏c rπn Æ∏, lµ n¨i tÀp trung nhi“u loµi h∂i s∂n c„ gi∏ trfi kinh t’. Ven bÍ c„ nhi“u Æ∂o vµ vÙng, vfinh tπo Æi“u ki÷n h◊nh thµnh c∏c b∑i cho c∏ ÆŒ.

N≠Ìc ta c„ nhi“u s´ng suËi, k™nh rπch, ao hÂ, c∏c ´ trÚng Î vÔng ÆÂng bªng c„ th” nu´i th∂ c∏, t´m n≠Ìc ng‰t. C∂ n≠Ìc Æ∑ sˆ dÙng h¨n 850 ngh◊n ha di÷n t›ch m∆t n≠Ìc Æ” nu´i trÂng thu˚ s∂n, trong Æ„ 45% thuÈc c∏c tÿnh Cµ Mau vµ Bπc Li™u.

Nh©n d©n c„ kinh nghi÷m, truy“n thËng Æ∏nh bæt vµ nu´i trÂng thu˚ s∂n.

C∏c ph≠¨ng ti÷n tµu thuy“n, ng≠ cÙ Æ≠Óc trang bfi ngµy cµng tËt h¨n.

Hoπt ÆÈng khai th∏c vµ nu´i trÂng Æ≠Óc thuÀn lÓi h¨n nhÍ ph∏t tri”n c∏c dfich vÙ thu˚ s∂n vµ mÎ rÈng ch’ bi’n thu˚ s∂n.

100

CÔng vÌi s˘ gia t®ng d©n sË th’ giÌi vµ trong n≠Ìc, nhu c«u v“ c∏c m∆t hµng thu˚ s∂n t®ng nhi“u trong nh˜ng n®m g«n Æ©y. C∏c m∆t hµng thu˚ s∂n cÒa n≠Ìc ta cÚng Æ∑ th©m nhÀp Æ≠Óc vµo thfi tr≠Íng ch©u ¢u, NhÀt B∂n, Hoa K◊...

Nh˜ng ÆÊi mÌi trong ch›nh s∏ch cÒa Nhµ n≠Ìc Æ∑ vµ Æang c„ t∏c ÆÈng t›ch c˘c tÌi s˘ ph∏t tri”n ngµnh thu˚ s∂n : ngh“ c∏ ngµy cµng Æ≠Óc chÛ tr‰ng ; khai th∏c gæn vÌi b∂o v÷ nguÂn lÓi vµ gi˜ v˜ng chÒ quy“n vÔng bi”n, h∂i Æ∂o.

Tuy nhi™n, vi÷c ph∏t tri”n ngµnh thu˚ s∂n Î n≠Ìc ta g∆p kh´ng ›t kh„ kh®n.

Hªng n®m, c„ tÌi 9 − 10 c¨n b∑o xu†t hi÷n Î Bi”n ß´ng vµ kho∂ng 30 − 35 ÆÓt gi„ mÔa ß´ng Bæc, nhi“u khi g©y thi÷t hπi v“ ng≠Íi vµ tµi s∂n cÒa ng≠ d©n, hπn ch’ sË ngµy ra kh¨i.

Tµu thuy“n vµ c∏c ph≠¨ng ti÷n Æ∏nh bæt n„i chung cfln chÀm Æ≠Óc ÆÊi mÌi, do vÀy n®ng su†t lao ÆÈng cfln th†p. H÷ thËng c∏c c∂ng c∏ cfln ch≠a Æ∏p ¯ng Æ≠Óc y™u c«u. Vi÷c ch’ bi’n thu˚ s∂n, n©ng cao ch†t l≠Óng th≠¨ng ph»m cÚng cfln nhi“u hπn ch’. ô mÈt sË vÔng ven bi”n, m´i tr≠Íng bfi suy tho∏i vµ nguÂn lÓi thu˚ s∂n suy gi∂m. b) S˘ ph∏t tri”n vµ ph©n bË ngµnh thu˚ s∂n Trong nh˜ng n®m g«n Æ©y, ngµnh thu˚ s∂n Æ∑ c„ b≠Ìc ph∏t tri”n ÆÈt ph∏. S∂n l≠Óng thu˚ s∂n n®m 2005 lµ h¨n 3,4 tri÷u t†n, lÌn h¨n s∂n l≠Óng thfit cÈng lπi tı ch®n nu´i gia sÛc, gia c«m. S∂n l≠Óng thu˚ s∂n b◊nh qu©n tr™n Æ«u ng≠Íi hi÷n nay kho∂ng 42 kg/n®m. Nu´i trÂng thu˚ s∂n chi’m tÿ tr‰ng ngµy cµng cao trong c¨ c†u s∂n xu†t vµ gi∏ trfi s∂n l≠Óng thu˚ s∂n. − Khai th∏c thu˚ s∂n : S∂n l≠Óng khai th∏c h∂i s∂n n®m 2005 Æπt 1791 ngh◊n t†n, g†p 2,7 l«n n®m 1990, trong Æ„ ri™ng c∏ bi”n lµ 1367 ngh◊n t†n. S∂n l≠Óng khai th∏c thÒy s∂n nÈi Æfia Æπt kho∂ng 200 ngh◊n t†n. T†t c∂ c∏c tÿnh gi∏p bi”n Æ“u Æ»y mπnh Æ∏nh bæt h∂i s∂n, nh≠ng ngh“ c∏ Î c∏c tÿnh Duy™n h∂i Nam Trung BÈ vµ Nam BÈ c„ vai trfl lÌn h¨n. C∏c tÿnh d…n Æ«u v“ s∂n l≠Óng Æ∏nh bæt lµ Ki™n Giang, Bµ Rfia − VÚng Tµu, B◊nh ThuÀn 101

vµ Cµ Mau. Ri™ng 4 tÿnh nµy chi’m 38% s∂n l≠Óng thu˚ s∂n khai th∏c cÒa c∂ n≠Ìc.

B∂ng 24.1. S∂n l≠Óng vµ gi∏ trfi s∂n xu†t thu˚ s∂n qua mÈt sË n®m N®m 1990

1995

2000

2005

S∂n l≠Óng (ngh◊n t†n)

890,6

1 584,4

2 250,5

3465,9

− Khai th∏c

728,5

1 195,3

1 660,9

1987,9

− Nu´i trÂng

162,1

389,1

589,6

1478,0

Gi∏ trfi s∂n xu†t (tÿ ÆÂng, gi∏ so s∏nh 1994)

8 135

13 524

21 777

38726,9

− Khai th∏c

5 559

9 214

13 901

15822,0

− Nu´i trÂng

2 576

4 310

7 876

22904,9

S∂n l≠Óng vµ gi∏ trfi s∂n xu†t

− Nu´i trÂng thu˚ s∂n : Hi÷n nay, nhi“u loπi thu˚ s∂n Æ∑ trÎ thµnh ÆËi t≠Óng nu´i trÂng, nh≠ng quan tr‰ng h¨n c∂ lµ t´m. Ngh“ nu´i t´m ph∏t tri”n mπnh. K‹ thuÀt nu´i t´m Æi tı qu∂ng canh sang qu∂ng canh c∂i ti’n, b∏n th©m canh vµ th©m canh c´ng nghi÷p. ßÂng bªng s´ng Cˆu Long lµ vÔng nu´i t´m lÌn nh†t, nÊi bÀt lµ c∏c tÿnh Cµ Mau, Bπc Li™u, S„c Tr®ng, B’n Tre, Trµ Vinh vµ Ki™n Giang.

102

B∂ng 24.2. S∂n l≠Óng t´m nu´i, c∏ nu´i n®m 1995 vµ 2005 ph©n theo vÔng

C∏c vÔng

S∂n l≠Óng t´m nu´i (t†n)

S∂n l≠Óng c∏ nu´i (t†n)

1995

2005

1995

2005

55316

327194

209142

971179

Trung du vµ mi“n nÛi Bæc BÈ

548

5350

12011

41728

ßÂng bªng s´ng HÂng

1331

8283

48240

167517

Bæc Trung BÈ

888

12505

11720

44885

Duy™n h∂i Nam Trung BÈ

4778

20806

2758

7446

-

63

4413

11093

650

14426

10525

46248

47121

265761

119475

652262

C∂ n≠Ìc

T©y Nguy™n ß´ng Nam BÈ ßÂng bªng s´ng Cˆu Long

NhÍ c∏c Æi“u ki÷n thuÀn lÓi nµo mµ ßÂng bªng s´ng Cˆu Long trÎ thµnh vÔng nu´i c∏ vµ nu´i t´m lÌn nh†t n≠Ìc ta ?

Ngh“ nu´i c∏ n≠Ìc ng‰t cÚng ph∏t tri”n, Æ∆c bi÷t lµ Î ßÂng bªng s´ng Cˆu Long vµ ßÂng bªng s´ng HÂng. Tÿnh An Giang nÊi ti’ng v“ nu´i c∏ tra, c∏ ba sa trong lÂng bà tr™n s´ng Ti“n, s´ng HÀu, vÌi s∂n l≠Óng c∏ nu´i lµ 179 ngh◊n t†n (n®m 2005).

103

2. L©m nghi÷p a) L©m nghi÷p Î n≠Ìc ta c„ vai trfl quan tr‰ng v“ m∆t kinh t’ vµ sinh th∏i N≠Ìc ta c„ 3/4 di÷n t›ch lµ ÆÂi nÛi, lπi c„ vÔng rıng ngÀp m∆n ven bi”n.

Do vÀy, l©m nghi÷p c„ vfi tr› Æ∆c bi÷t trong c¨ c†u kinh t’ cÒa h«u h’t c∏c vÔng l∑nh thÊ.

H∑y t◊m c∏c v› dÙ Æ” lµm s∏ng t· ˝ ngh‹a kinh t’ vµ sinh th∏i to lÌn cÒa rıng vµ vai trfl cÒa l©m nghi÷p. b) Tµi nguy™n rıng cÒa n≠Ìc ta vËn giµu c„, nh≠ng Æ∑ bfi suy tho∏i nhi“u D˘a vµo bµi 14, h∑y n™u c∏c con sË ch¯ng minh tµi nguy™n rıng n≠Ìc ta bfi suy gi∂m nhi“u vµ Æ∑ Æ≠Óc phÙc hÂi mÈt ph«n.

H∑y n™u nh˜ng nguy™n nh©n d…n Æ’n s˘ suy gi∂m tµi nguy™n rıng cÒa n≠Ìc ta.

Rıng Æ≠Óc chia thµnh 3 loπi : rıng phflng hÈ, rıng Æ∆c dÙng vµ rıng s∂n xu†t.

Rıng phflng hÈ (g«n 7 tri÷u ha), c„ ˝ ngh‹a r†t quan tr‰ng ÆËi vÌi m´i sinh. D‰c theo c∏c l≠u v˘c s´ng lÌn lµ c∏c khu rıng Æ«u nguÂn, c„ t∏c dÙng r†t lÌn ÆËi vÌi vi÷c Æi“u hoµ n≠Ìc s´ng, chËng lÚ, chËng x„i mfln.

D‰c theo d∂i ven bi”n mi“n Trung lµ c∏c c∏nh rıng chæn c∏t bay, cfln ven bi”n ßÂng bªng s´ng HÂng vµ ßÂng bªng s´ng Cˆu Long c„ c∏c d∂i rıng chæn s„ng.

N≠Ìc ta cfln c„ mÈt h÷ thËng rıng Æ∆c dÙng. ß„ lµ c∏c v≠Ín quËc gia : CÛc Ph≠¨ng, Ba V◊, Ba B”, Bπch M∑, C∏t Ti™n..., c∏c khu b∂o tÂn thi™n nhi™n, c∏c khu d˘ tr˜ sinh quy”n, c∏c khu b∂o tÂn v®n ho∏ − lfich sˆ − m´i tr≠Íng.

C∂ n≠Ìc c„ kho∂ng 5,4 tri÷u ha rıng s∂n xu†t, Æπi bÈ phÀn trong sË Æ„ (4,5 tri÷u ha) Æ∑ Æ≠Óc giao vµ cho thu™. c) S˘ ph∏t tri”n vµ ph©n bË l©m nghi÷p C∏c hoπt ÆÈng l©m nghi÷p bao gÂm : l©m sinh (trÂng rıng, khoanh nu´i vµ b∂o v÷ rıng), khai th∏c, ch’ bi’n gÁ vµ l©m s∂n.

V“ trÂng rıng : C∂ n≠Ìc c„ kho∂ng 2,5 tri÷u ha rıng trÂng tÀp trung, trong Æ„ chÒ y’u lµ rıng lµm nguy™n li÷u gi†y (mÏ, b Ɠ, n¯a...), rıng gÁ trÙ m·, rıng th´ng nh˘a ..., rıng phflng hÈ. Hªng n®m, c∂ n≠Ìc trÂng tr™n d≠Ìi 200 ngh◊n ha rıng tÀp trung. Tuy nhi™n, mÁi n®m v…n c„ hµng ngh◊n ha rıng bfi ch∆t ph∏ vµ bfi ch∏y, Æ∆c bi÷t lµ Î T©y Nguy™n.

104

V“ khai th∏c, ch’ bi’n gÁ vµ l©m s∂n : MÁi n®m, n≠Ìc ta khai th∏c kho∂ng 2,5 tri÷u m3 gÁ, kho∂ng 120 tri÷u c©y tre luÂng vµ g«n 100 tri÷u c©y n¯a.

C∏c s∂n ph»m gÁ quan tr‰ng nh†t lµ : gÁ trfln, gÁ xŒ, v∏n sµn, Æ gÁ, gÁ lπng vµ gÁ d∏n. C∂ n≠Ìc c„ h¨n 400 nhµ m∏y c≠a xŒ vµ vµi ngh◊n x≠Îng xŒ gÁ thÒ c´ng. C´ng nghi÷p bÈt gi†y vµ gi†y Æang Æ≠Óc ph∏t tri”n.

C∏c c¨ sÎ lÌn nh†t lµ nhµ m∏y gi†y B∑i Bªng (tÿnh PhÛ Th‰) vµ Li™n hi÷p gi†y T©n Mai (tÿnh ßÂng Nai).

Rıng cfln Æ≠Óc khai th∏c Æ” cung c†p nguÂn gÁ cÒi vµ than cÒi.

C©u h·i vµ bµi tÀp 1. H∑y lÀp b∂ng t„m tæt nh˜ng Æi“u ki÷n thuÀn lÓi, kh„ kh®n ÆËi vÌi s˘

ph∏t tri”n cÒa hoπt ÆÈng khai th∏c thu˚ s∂n Î n≠Ìc ta theo m…u d≠Ìi Æ©y : ßi“u ki÷n

ThuÀn lÓi

Kh„ kh®n

NguÂn lÓi vµ Æi“u ki÷n Æ∏nh bæt D©n c≠ vµ nguÂn lao ÆÈng C¨ sÎ vÀt ch†t k‹ thuÀt ß≠Íng lËi ch›nh s∏ch Thfi tr≠Íng

T≠¨ng t˘ nh≠ tr™n, t„m tæt cho hoπt ÆÈng nu´i trÂng thu˚ s∂n.

2. D˘a vµo b∂ng sË li÷u 24.2 vµ t◊m th™m tµi li÷u tham kh∂o, Æ” so

s∏nh ngh“ nu´i t´m, nu´i c∏ Î ßÂng bªng s´ng Cˆu Long vµ ßÂng bªng s´ng HÂng.

3. H∑y n™u hi÷n trπng ph∏t tri”n trÂng rıng vµ c∏c v†n Æ“ ph∏t tri”n

vËn rıng Î n≠Ìc ta hi÷n nay.

105

Bµi 25 TÊ ch¯c l∑nh thÊ n´ng nghi÷p 1. C∏c nh©n tË t∏c ÆÈng tÌi tÊ ch¯c l∑nh thÊ n´ng nghi÷p Î n≠Ìc ta S˘ ph©n ho∏ l∑nh thÊ n´ng nghi÷p chfiu t∏c ÆÈng cÒa nhi“u nh©n tË t˘ nhi™n, kinh t’ − x∑ hÈi, k‹ thuÀt, lfich sˆ... Ch›nh s˘ t∏c ÆÈng tÊng hÓp, ÆÂng thÍi cÒa c∏c nh©n tË nµy l™n c∏c hoπt ÆÈng n´ng nghi÷p tr™n c∏c vÔng l∑nh thÊ kh∏c nhau cÒa n≠Ìc ta Æ∑ lµ c¨ sÎ cho tÊ ch¯c l∑nh thÊ n´ng nghi÷p.

S˘ ph©n ho∏ c∏c Æi“u ki÷n t˘ nhi™n vµ tµi nguy™n thi™n nhi™n tπo ra n“n chung cho s˘ ph©n ho∏ l∑nh thÊ n´ng nghi÷p, chºng hπn nh≠ Î trung du, mi“n nÛi c„ Æi“u ki÷n thuÀn lÓi cho vi÷c ph∏t tri”n c∏c m´ h◊nh n´ng − l©m nghi÷p, trÂng c∏c c©y l©u n®m, ch®n nu´i gia sÛc lÌn. Cfln vÔng ÆÂng bªng c„ th’ mπnh trÂng c∏c c©y l≠¨ng th˘c, th˘c ph»m, n„i chung lµ c∏c c©y ngæn ngµy, nu´i gia c«m, gia sÛc nh· (lÓn), nu´i trÂng thu˚ s∂n. Tr™n n“n chung †y, c∏c nh©n tË kinh t’ − x∑ hÈi, k‹ thuÀt, lfich sˆ... c„ t∏c ÆÈng kh∏c nhau. Trong Æi“u ki÷n cÒa n“n kinh t’ t˘ c†p, t˘ tÛc, s∂n xu†t nh· th◊ s˘ ph©n ho∏ l∑nh thÊ n´ng nghi÷p bfi chi phËi chÒ y’u bÎi c∏c Æi“u ki÷n t˘ nhi™n. Nh≠ng khi Æ∑ trÎ thµnh n“n n´ng nghi÷p hµng ho∏, th◊ c∏c nh©n tË kinh t’ - x∑ hÈi t∏c ÆÈng r†t mπnh, lµm cho tÊ ch¯c l∑nh thÊ n´ng nghi÷p chuy”n bi’n.

2. C∏c vÔng n´ng nghi÷p Î n≠Ìc ta ô n≠Ìc ta hi÷n nay, tÊ ch¯c l∑nh thÊ n´ng nghi÷p Æ≠Óc x∏c Æfinh theo 7 vÔng n´ng nghi÷p vµ c´ng nghi÷p ch’ bi’n. ChÛng ta c„ th” so s∏nh nh˜ng nät kh∏i qu∏t c∏c vÔng nµy v“ Æi“u ki÷n sinh th∏i n´ng nghi÷p, Æi“u ki÷n kinh t’ − x∑ hÈi, tr◊nh ÆÈ th©m canh, s˘ chuy™n m´n ho∏ s∂n xu†t.

D˘a vµo b∂ng t„m tæt d≠Ìi Æ©y, ÆËi chi’u vÌi b∂n Æ ßfia l› t˘ nhi™n Vi÷t Nam, b∂n Æ N´ng nghi÷p, l©m nghi÷p, thu˚ s∂n (ho∆c Atlat ßfia l› Vi÷t Nam), h∑y tr◊nh bµy c∏c Æ∆c Æi”m chÒ y’u cÒa mÈt vÔng n´ng nghi÷p (v› dÙ vÔng ßÂng bªng s´ng HÂng).

106

B∂ng 25.1. T„m tæt mÈt sË Æ∆c Æi”m nÊi bÀt cÒa 7 vÔng n´ng nghi÷p VÔng

Trung du vµ mi“n nÛi Bæc BÈ

ßi“u ki÷n sinh th∏i n´ng nghi÷p

ßi“u ki÷n kinh t’ − x∑ hÈi

Tr◊nh ÆÈ th©m canh

− MÀt ÆÈ d©n sË t≠¨ng ÆËi th†p. D©n c„ kinh nghi÷m s∂n xu†t l©m nghi÷p, trÂng c©y c´ng nghi÷p.

− Nh◊n chung tr◊nh ÆÈ th©m canh th†p; s∂n xu†t theo ki”u qu∂ng − ߆t feralit Æ· vµng, Ɔt canh, Æ«u t≠ ›t lao − ô vÔng trung du c„ phÔ sa cÊ bπc mµu. ÆÈng vµ vÀt t≠ n´ng c∏c c¨ sÎ c´ng nghi÷p − Kh› hÀu cÀn nhi÷t ÆÌi, nghi÷p. ô vÔng trung ch’ bi’n. ßi“u ki÷n ´n ÆÌi tr™n nÛi, c„ du tr◊nh ÆÈ th©m canh giao th´ng t≠¨ng ÆËi mÔa Æ´ng lπnh. Æang Æ≠Óc n©ng cao. thuÀn lÓi. − NÛi, cao nguy™n, ÆÂi th†p.

− ô vÔng nÛi cfln nhi“u kh„ kh®n.

ßÂng bªng s´ng HÂng

− ߆t phÔ sa s´ng HÂng vµ s´ng Th∏i B◊nh. − C„ mÔa Æ´ng lπnh.

− D©n c„ kinh nghi÷m th©m canh lÛa n≠Ìc. − Mπng l≠Ìi Æ´ thfi dµy Æ∆c ; c∏c thµnh phË lÌn tÀp trung c´ng nghi÷p ch’ bi’n. − Qu∏ tr◊nh Æ´ thfi ho∏ vµ c´ng nghi÷p ho∏ Æang Æ≠Óc Æ»y mπnh.

− ßÂng bªng hãp, vÔng ÆÂi tr≠Ìc nÛi.

Bæc Trung BÈ

− ߆t phÔ sa, Ɔt feralit (c„ c∂ Ɔt badan).

− D©n c„ kinh nghi÷m trong Ɔu tranh chinh phÙc t˘ nhi™n.

− C„ mÈt sË Æ´ thfi vıa vµ nh·, chÒ y’u Î d∂i − Th≠Íng x∂y ra thi™n tai ven bi”n. C„ mÈt sË (b∑o, lÙt), nπn c∏t bay, c¨ sÎ c´ng nghi÷p ch’ gi„ Lµo. bi’n.

− C©y c´ng nghi÷p c„ nguÂn gËc cÀn nhi÷t vµ ´n ÆÌi (chÃ, tr»u, sÎ, hÂi...). − ßÀu t≠¨ng, lπc, thuËc l∏. − C©y ®n qu∂, c©y d≠Óc li÷u. − Tr©u, bfl l†y thfit vµ s˜a, lÓn (trung du). − LÛa cao s∂n, lÛa c„ ch†t l≠Óng cao.

− MÀt ÆÈ d©n sË cao nh†t c∂ n≠Ìc. − ßÂng bªng ch©u thÊ c„ nhi“u ´ trÚng.

Chuy™n m´n ho∏ s∂n xu†t

− Tr◊nh ÆÈ th©m canh kh∏ cao, Æ«u t≠ nhi“u lao ÆÈng. − Ép dÙng c∏c giËng mÌi, cao s∂n, c´ng ngh÷ ti’n bÈ.

− Tr◊nh ÆÈ th©m canh t≠¨ng ÆËi th†p. N´ng nghi÷p sˆ dÙng nhi“u lao ÆÈng.

− C©y th˘c ph»m, Æ∆c bi÷t lµ c∏c loπi rau cao c†p. C©y ®n qu∂. − ßay, c„i. − LÓn, bfl s˜a (ven thµnh phË lÌn), gia c«m, nu´i thu˚ s∂n n≠Ìc ng‰t (Î c∏c ´ trÚng), thu˚ s∂n n≠Ìc m∆n, n≠Ìc lÓ.

− C©y c´ng nghi÷p hµng n®m (lπc, m›a, thuËc l∏...). − C©y c´ng nghi÷p l©u n®m (cµ ph™, cao su). − Tr©u, bfl l†y thfit ; nu´i thu˚ s∂n n≠Ìc m∆n, n≠Ìc lÓ.

107

VÔng

ßi“u ki÷n sinh th∏i n´ng nghi÷p

ßi“u ki÷n kinh t’ − x∑ hÈi

− ßÂng bªng hãp, kh∏ mµu mÏ.

Duy™n − C„ nhi“u thµnh phË, thfi x∑ d‰c d∂i ven h∂i − C„ nhi“u vÙng bi”n bi”n. thuÀn lÓi cho nu´i Nam trÂng thu˚ s∂n. − ßi“u ki÷n giao th´ng Trung vÀn t∂i thuÀn lÓi.

BÈ − D‘ bfi hπn h∏n v“ mÔa

Tr◊nh ÆÈ th©m canh

− C©y c´ng nghi÷p hµng n®m (m›a, thuËc l∏). − Tr◊nh ÆÈ th©m canh kh∏ cao. Sˆ dÙng nhi“u lao ÆÈng vµ vÀt t≠ n´ng nghi÷p.

− C∏c cao nguy™n badan rÈng lÌn, Î c∏c ÆÈ cao kh∏c nhau.

T©y − C„ c∏c n´ng tr≠Íng.

Nguy™n − Kh› hÀu ph©n ra hai mÔa − C´ng nghi÷p ch’ bi’n m≠a, kh´ r‚ r÷t. Thi’u n≠Ìc v“ mÔa kh´.

ß´ng Nam BÈ

ßÂng bªng s´ng Cˆu Long

108

cfln y’u.

− ßi“u ki÷n giao th´ng ch≠a thuÀn lÓi.

− ô khu v˘c n´ng nghi÷p cÊ truy“n, qu∂ng canh lµ ch›nh. ô c∏c n´ng tr≠Íng, c∏c n´ng hÈ, tr◊nh ÆÈ th©m canh Æang Æ≠Óc n©ng l™n.

− C∏c vÔng Ɔt badan vµ Ɔt x∏m phÔ sa cÊ rÈng lÌn, kh∏ bªng phºng.

− C„ c∏c thµnh phË lÌn, nªm trong vÔng kinh t’ − Tr◊nh ÆÈ th©m canh tr‰ng Æi”m ph›a Nam. cao. S∂n xu†t hµng − C∏c vÔng trÚng c„ kh∂ − TÀp trung nhi“u c¨ sÎ ho∏, sˆ dÙng nhi“u n®ng nu´i trÂng thu˚ c´ng nghi÷p ch’ bi’n. m∏y m„c, vÀt t≠ n´ng s∂n. nghi÷p. − ßi“u ki÷n giao th´ng − Thi’u n≠Ìc v“ mÔa vÀn t∂i thuÀn lÓi. kh´. − C∏c d∂i phÔ sa ng‰t, c∏c vÔng Ɔt phÃn, Ɔt m∆n. − Vfinh bi”n n´ng, ng≠ tr≠Íng rÈng. − C∏c vÔng rıng ngÀp m∆n c„ ti“m n®ng Æ” nu´i trÂng thu˚ s∂n.

− C„ thfi tr≠Íng rÈng lÌn lµ vÔng ß´ng Nam BÈ. − ßi“u ki÷n giao th´ng vÀn t∂i thuÀn lÓi. − C„ mπng l≠Ìi Æ´ thfi vıa vµ nh·, c„ c∏c c¨ sÎ c´ng nghi÷p ch’ bi’n.

− C©y c´ng nghi÷p l©u n®m (dıa). − LÛa. − Bfl thfit, lÓn. − ß∏nh bæt vµ nu´i trÂng thu˚ s∂n.

kh´.

− C„ nhi“u d©n tÈc ›t ng≠Íi, cfln ti’n hµnh n´ng nghi÷p ki”u cÊ truy“n.

Chuy™n m´n ho∏ s∂n xu†t

− Cµ ph™, cao su, chÃ, d©u tªm, h ti™u. − Bfl thfit vµ bfl s˜a.

− C∏c c©y c´ng nghi÷p l©u n®m (cao su, cµ ph™, Æi“u). − C©y c´ng nghi÷p ngæn ngµy (ÆÀu t≠¨ng, m›a). − Nu´i trÂng thu˚ s∂n. − Bfl s˜a (ven thµnh phË lÌn), gia c«m. − LÛa, lÛa c„ ch†t l≠Óng cao.

− Tr◊nh ÆÈ th©m canh cao. S∂n xu†t hµng ho∏, sˆ dÙng nhi“u m∏y m„c, vÀt t≠ n´ng nghi÷p.

− C©y c´ng nghi÷p ngæn ngµy (m›a, Æay, c„i). − C©y ®n qu∂ nhi÷t ÆÌi. − Thu˚ s∂n (Æ∆c bi÷t lµ t´m). − Gia c«m (Æ∆c bi÷t lµ vfit Ƶn).

3. Nh˜ng thay ÆÊi trong tÊ ch¯c l∑nh thÊ n´ng nghi÷p Î n≠Ìc ta a) TÊ ch¯c l∑nh thÊ n´ng nghi÷p cÒa n≠Ìc ta trong nh˜ng n®m qua thay ÆÊi theo hai h≠Ìng ch›nh − T®ng c≠Íng chuy™n m´n ho∏ s∂n xu†t, ph∏t tri”n c∏c vÔng chuy™n canh quy m´ lÌn ÆËi vÌi c∏c s∂n ph»m n´ng nghi÷p chÒ y’u. ßi“u nµy x∂y ra Æ∆c bi÷t mπnh Î T©y Nguy™n, ß´ng Nam BÈ vµ ßÂng bªng s´ng Cˆu Long lµ nh˜ng vÔng c„ nhi“u ti“m n®ng Æ” s∂n xu†t n´ng nghi÷p hµng ho∏. − ß»y mπnh Æa dπng ho∏ n´ng nghi÷p, Æa dπng ho∏ kinh t’ n´ng th´n. Vi÷c Æ»y mπnh Æa dπng ho∏ n´ng nghi÷p cho phäp khai th∏c hÓp l› h¨n c∏c s˘ Æa dπng, phong phÛ cÒa Æi“u ki÷n t˘ nhi™n, sˆ dÙng tËt h¨n nguÂn lao ÆÈng, tπo th™m vi÷c lµm vµ n´ng s∂n hµng ho∏, m∆t kh∏c cÚng gi∂m thi”u rÒi ro n’u thfi tr≠Íng n´ng s∂n c„ bi’n ÆÈng b†t lÓi. CÚng ch›nh qu∏ tr◊nh nµy Æ∑ t®ng c≠Íng th™m s˘ ph©n ho∏ l∑nh thÊ n´ng nghi÷p.

B∂ng 25.2. Xu h≠Ìng thay ÆÊi trong c¨ c†u s∂n ph»m n´ng nghi÷p theo vÔng C∏c s∂n ph»m n´ng nghi÷p ch›nh

Trung du vµ mi“n nÛi Bæc BÈ

ßÂng bªng s´ng HÂng

Bæc Trung BÈ

Duy™n h∂i Nam Trung BÈ

T©y Nguy™n

ß´ng Nam BÈ

ßÂng bªng s´ng Cˆu Long

LÛa gπo

+

++

+

+

−

−

+++ 

Tr©u, bfl

+++

+

++

++

+

+

−

LÓn

++

+++

++

+

−

+

++ 

Gia c«m

+++

+++

Thu˚ s∂n n≠Ìc ng‰t

+

++ 

−

Chà bÛp

+++

+

+

++ 

Cµ ph™

+

+++ 

++ 

Cao su

+

−

++ 

+++ 

Dıa

−

++ 

ßay

+++ 

+

+

+++ 

+++  ++  109

C„i ßÀu t≠¨ng M›a

+++  +++

++ 

−

−

++

+

++  ++

+++ 

+

−

+

+++

+

+++

++

ßi“u

ChÛ th›ch : M¯c ÆÈ tÀp trung s∂n xu†t theo vÔng l∑nh thÊ :

r†t cao +++ cao ++ trung b◊nh + kh´ng Æ∏ng k” − Xu h≠Ìng bi’n ÆÈng :

t®ng  gi∂m  t®ng mπnh  gi∂m mπnh 

߉c b∂ng 25.2, theo hµng ngang, h∑y n™u Æ∆c Æi”m ph©n bË s∂n xu†t lÛa gπo vµ thu˚ s∂n n≠Ìc ng‰t ; theo cÈt, h∑y tr◊nh bµy c∏c s∂n ph»m n´ng nghi÷p chuy™n m´n ho∏ cÒa ßÂng bªng s´ng HÂng vµ ßÂng bªng s´ng Cˆu Long ; xu h≠Ìng bi’n ÆÊi trong s∂n xu†t c∏c s∂n ph»m nµy. b) Kinh t’ trang trπi c„ b≠Ìc ph∏t tri”n mÌi, thÛc Æ»y s∂n xu†t n´ng − l©m nghi÷p vµ thu˚ s∂n theo h≠Ìng s∂n xu†t hµng ho∏ Kinh t’ trang trπi Î n≠Ìc ta ph∏t tri”n tı kinh t’ hÈ gia Æ◊nh, nh≠ng tıng b≠Ìc Æ∑ Æ≠a n´ng nghi÷p tho∏t kh·i t◊nh trπng t˘ c†p, t˘ tÛc l™n s∂n xu†t hµng ho∏. SË l≠Óng trang trπi c∂ n≠Ìc ph©n theo loπi h◊nh s∂n xu†t nh≠ sau : B∂ng 25.3. SË l≠Óng vµ c¨ c†u trang trπi ph©n theo loπi h◊nh s∂n xu†t N®m 2001 Loπi h◊nh s∂n xu†t

110

N®m 2006

SË l≠­Óng

C¨ c†u (%)

SË l≠­Óng

C¨ c†u (%)

TÊng sË

61017

100,0

113730

100,0

TrÂng c©y hµng n®m

21754

35,7

32611

28,7

TrÂng c©y l©u n®m

16578

27,2

22918

20,1

Ch®n nu´i

1761

2,9

16708

14,7

L©m nghi÷p

1668

2,7

2661

2,3

Nu´i trÂng thu˚ s∂n

17016

27,8

34202

30,1

S∂n xu†t kinh doanh tÊng hÓp

2240

3,7

4630

4,1

H◊nh 25. SË l≠Óng trang trπi ph©n theo n®m thµnh lÀp trang trπi vµ ph©n theo vÔng

Quan s∏t h◊nh 25 vµ d˘a vµo ki’n th¯c Æ∑ h‰c, h∑y gi∂i th›ch tπi sao kinh t’ trang trπi lπi r†t ph∏t tri”n Î ßÂng bªng s´ng Cˆu Long ?

C©u h·i vµ bµi tÀp 1. H∑y l†y v› dÙ ch¯ng minh rªng c∏c Æi“u ki÷n t˘ nhi™n tπo ra n“n

chung cÒa s˘ ph©n ho∏ l∑nh thÊ n´ng nghi÷p, cfln c∏c nh©n tË kinh t’ − x∑ hÈi lµm phong phÛ th™m vµ lµm bi’n ÆÊi s˘ ph©n ho∏ Æ„.

2. H∑y t◊m s˘ kh∏c nhau trong chuy™n m´n ho∏ n´ng nghi÷p gi˜a : − Trung du vµ mi“n nÛi Bæc BÈ vÌi T©y Nguy™n. − ßÂng bªng s´ng HÂng vÌi ßÂng bªng s´ng Cˆu Long.

Thˆ t◊m c∏ch gi∂i th›ch nguy™n nh©n cÒa s˘ kh∏c nhau Æ„.

3. Tπi sao vi÷c ph∏t tri”n c∏c vÔng chuy™n canh n´ng nghi÷p k’t hÓp

c´ng nghi÷p ch’ bi’n lπi c„ ˝ ngh‹a r†t quan tr‰ng ÆËi vÌi tÊ ch¯c l∑nh thÊ n´ng nghi÷p vµ ph∏t tri”n kinh t’ - x∑ hÈi n´ng th´n ?

111

MÈt sË v†n Æ“ ph∏t tri”n vµ ph©n bË c´ng nghi÷p

Hπ thÒy tµu 5,3 vπn t†n tπi nhµ m∏y Æ„ng tµu Hπ Long (Qu∂ng Ninh)

112

Bµi 26 C¨ c†u ngµnh c´ng nghi÷p 1. C¨ c†u c´ng nghi÷p theo ngµnh − C¨ c†u c´ng nghi÷p theo ngµnh Æ≠Óc th” hi÷n Î tÿ tr‰ng gi∏ trfi s∂n xu†t cÒa tıng ngµnh (nh„m ngµnh) trong toµn bÈ h÷ thËng c∏c ngµnh c´ng nghi÷p. N„ Æ≠Óc h◊nh thµnh phÔ hÓp vÌi c∏c Æi“u ki÷n cÙ th” Î trong vµ ngoµi n≠Ìc trong mÁi giai Æoπn nh†t Æfinh.

C¨ c†u ngµnh cÒa c´ng nghi÷p n≠Ìc ta t≠¨ng ÆËi Æa dπng : Theo c∏ch ph©n loπi hi÷n hµnh, n≠Ìc ta c„ 3 nh„m vÌi 29 ngµnh c´ng nghi÷p. ß„ lµ nh„m c´ng nghi÷p khai th∏c (4 ngµnh), nh„m c´ng nghi÷p ch’ bi’n (23 ngµnh) vµ nh„m s∂n xu†t, ph©n phËi Æi÷n, kh› ÆËt, n≠Ìc (2 ngµnh).

Trong c¨ c†u ngµnh c´ng nghi÷p hi÷n nay Æang nÊi l™n mÈt sË ngµnh tr‰ng Æi”m, Æ„ lµ c∏c ngµnh c„ th’ mπnh l©u dµi, mang lπi hi÷u qu∂ cao v“ kinh t’ − x∑ hÈi vµ c„ t∏c ÆÈng mπnh mœ Æ’n vi÷c ph∏t tri”n c∏c ngµnh kinh t’ kh∏c, nh≠ : c´ng nghi÷p n®ng l≠Óng, c´ng nghi÷p ch’ bi’n l≠¨ng th˘c − th˘c ph»m, c´ng nghi÷p d÷t − may, c´ng nghi÷p ho∏ ch†t − ph©n b„n − cao su, c´ng nghi÷p vÀt li÷u x©y d˘ng, c´ng nghi÷p c¨ kh› − Æi÷n tˆ...

C¨ c†u ngµnh cÒa c´ng nghi÷p n≠Ìc ta Æang c„ s˘ chuy”n dfich r‚ r÷t nhªm th›ch nghi vÌi t◊nh h◊nh mÌi Æ” c„ th” hÈi nhÀp vµo thfi tr≠Íng khu v˘c vµ th’ giÌi.

H◊nh 26.1. C¨ c†u gi∏ trfi s∂n xu†t c´ng nghi÷p theo gi∏ th˘c t’ ph©n theo 3 nh„m ngµnh (%)

113

Quan s∏t bi”u ÆÂ, h∑y nhÀn xät v“ s˘ chuy”n dfich c¨ c†u c´ng nghi÷p theo ngµnh cÒa n≠Ìc ta. − ß” ngµnh c´ng nghi÷p n≠Ìc ta Æ∏p ¯ng Æ≠Óc nh˜ng nhu c«u mÌi cÒa Ɔt n≠Ìc, v†n Æ“ Æ∆t ra lµ ti’p tÙc hoµn thi÷n c¨ c†u ngµnh theo c∏c h≠Ìng chÒ y’u sau Æ©y : + X©y d˘ng mÈt c¨ c†u ngµnh c´ng nghi÷p t≠¨ng ÆËi linh hoπt, th›ch nghi vÌi c¨ ch’ thfi tr≠Íng, phÔ hÓp vÌi t◊nh h◊nh ph∏t tri”n th˘c t’ cÒa Ɔt n≠Ìc cÚng nh≠ xu th’ chung cÒa khu v˘c vµ th’ giÌi. + ß»y mπnh c∏c ngµnh c´ng nghi÷p ch’ bi’n n´ng − l©m − thu˚ s∂n, c´ng nghi÷p s∂n xu†t hµng ti™u dÔng ; tÀp trung ph∏t tri”n c´ng nghi÷p khai th∏c vµ ch’ bi’n d«u kh› ; Æ≠a c´ng nghi÷p Æi÷n l˘c Æi tr≠Ìc mÈt b≠Ìc. C∏c ngµnh kh∏c c„ th” Æi“u chÿnh theo nhu c«u cÒa thfi tr≠Íng trong vµ ngoµi n≠Ìc. + ß«u t≠ theo chi“u s©u, ÆÊi mÌi trang thi’t bfi vµ c´ng ngh÷ nhªm n©ng cao ch†t l≠Óng vµ hπ gi∏ thµnh s∂n ph»m.

2. C¨ c†u c´ng nghi÷p theo l∑nh thÊ ­− Hoπt ÆÈng c´ng nghi÷p tÀp trung chÒ y’u Î mÈt sË khu v˘c. ô Bæc BÈ, ßÂng bªng s´ng HÂng vµ vÔng phÙ cÀn lµ khu v˘c c„ m¯c ÆÈ tÀp trung c´ng nghi÷p vµo loπi cao nh†t trong c∂ n≠Ìc. Tı Hµ NÈi, hoπt ÆÈng c´ng nghi÷p vÌi chuy™n m´n ho∏ kh∏c nhau lan to∂ theo nhi“u h≠Ìng d‰c c∏c tuy’n giao th´ng huy’t mπch. ß„ lµ h≠Ìng H∂i Phflng − Hπ Long − C»m Ph∂ (c¨ kh›, khai th∏c than, vÀt li÷u x©y d˘ng), ß∏p C«u − Bæc Giang (vÀt li÷u x©y d˘ng, ph©n ho∏ h‰c), ß´ng Anh − Th∏i Nguy™n (c¨ kh›, luy÷n kim), Vi÷t Tr◊ − L©m Thao (ho∏ ch†t, gi†y), Hoµ B◊nh − S¨n La (thu˚ Æi÷n), Nam ßfinh − Ninh B◊nh − Thanh Ho∏ (d÷t − may, Æi÷n, vÀt li÷u x©y d˘ng). ô Nam BÈ h◊nh thµnh mÈt d∂i c´ng nghi÷p, trong Æ„ nÊi l™n c∏c trung t©m c´ng nghi÷p hµng Æ«u cÒa n≠Ìc ta nh≠ Thµnh phË H Ch› Minh (lÌn nh†t c∂ n≠Ìc v“ gi∏ trfi s∂n xu†t c´ng nghi÷p), Bi™n Hoµ, VÚng Tµu vµ ThÒ D«u MÈt. H≠Ìng chuy™n m´n ho∏ Î Æ©y r†t Æa dπng, trong Æ„ c„ mÈt vµi ngµnh c´ng nghi÷p t≠¨ng ÆËi non trŒ, nh≠ng lπi ph∏t tri”n mπnh nh≠ khai th∏c d«u kh›, s∂n xu†t Æi÷n, ph©n Æπm tı kh›.

114

Trung b◊nh

hßn Khoai

H◊nh 26.2. C´ng nghi÷p chung

115

D‰c theo Duy™n h∂i mi“n Trung, ngoµi ßµ NΩng lµ trung t©m c´ng nghi÷p quan tr‰ng nh†t cfln c„ mÈt sË trung t©m kh∏c (Vinh, Quy Nh¨n, Nha Trang...). ô nh˜ng khu v˘c cfln lπi, nh†t lµ vÔng nÛi, c´ng nghi÷p ph∏t tri”n chÀm, ph©n bË ph©n t∏n, rÍi rπc.

D˘a vµo h◊nh 26.2 ho∆c Atlat ßfia l› Vi÷t Nam, h∑y tr◊nh bµy s˘ ph©n ho∏ l∑nh thÊ c´ng nghi÷p cÒa n≠Ìc ta. − S˘ ph©n ho∏ l∑nh thÊ c´ng nghi÷p Î n≠Ìc ta lµ k’t qu∂ t∏c ÆÈng cÒa hµng loπt nh©n tË. Nh˜ng khu v˘c tÀp trung c´ng nghi÷p th≠Íng gæn li“n vÌi s˘ c„ m∆t cÒa tµi nguy™n thi™n nhi™n, nguÂn lao ÆÈng c„ tay ngh“, thfi tr≠Íng, k’t c†u hπ t«ng vµ vfi tr› Æfia l› thuÀn lÓi. Ng≠Óc lπi, Î trung du vµ mi“n nÛi cfln g∆p nhi“u hπn ch’ trong ph∏t tri”n c´ng nghi÷p lµ do s˘ thi’u ÆÂng bÈ cÒa c∏c nh©n tË tr™n, Æ∆c bi÷t lµ giao th´ng vÀn t∂i.

Hi÷n nay, do vi÷c khai th∏c hi÷u qu∂ c∏c th’ mπnh vËn c„, ß´ng Nam BÈ Æ∑ trÎ thµnh vÔng d…n Æ«u vÌi tÿ tr‰ng chi’m h¨n 1/2 tÊng gi∏ trfi s∂n xu†t c´ng nghi÷p cÒa c∂ n≠Ìc ; ti’p theo lµ vÔng ßÂng bªng s´ng HÂng vµ ßÂng bªng s´ng Cˆu Long, nh≠ng tÿ tr‰ng th†p h¨n nhi“u. Chÿ ri™ng 3 vÔng nµy Æ∑ chi’m kho∂ng 80% gi∏ trfi s∂n xu†t c´ng nghi÷p cÒa c∂ n≠Ìc. C∏c vÔng cfln lπi c„ tÿ tr‰ng h«u nh≠ kh´ng Æ∏ng k”.

3. C¨ c†u c´ng nghi÷p theo thµnh ph«n kinh t’ NhÍ k’t qu∂ cÒa c´ng cuÈc ßÊi mÌi, c¨ c†u c´ng nghi÷p theo thµnh ph«n kinh t’ Æ∑ c„ nh˜ng thay ÆÊi s©u sæc.

H◊nh 26.3. C¨ c†u c´ng nghi÷p theo thµnh ph«n kinh t’

116

Trong nh˜ng n®m g«n Æ©y, c∏c thµnh ph«n kinh t’ tham gia hoπt ÆÈng c´ng nghi÷p Æ∑ Æ≠Óc mÎ rÈng nhªm ph∏t huy m‰i ti“m n®ng cho vi÷c ph∏t tri”n s∂n xu†t. Xu h≠Ìng chung lµ gi∂m mπnh tÿ tr‰ng cÒa khu v˘c Nhµ n≠Ìc, t®ng tÿ tr‰ng cÒa khu v˘c ngoµi Nhµ n≠Ìc, Æ∆c bi÷t lµ khu v˘c c„ vËn Æ«u t≠ n≠Ìc ngoµi. N®m 2005, tÿ tr‰ng trong gi∏ trfi s∂n xu†t c´ng nghi÷p Î n≠Ìc ta cÒa c∏c khu v˘c t≠¨ng ¯ng lµ 25,1%, 31,2% vµ 43,7%.

C©u h·i vµ bµi tÀp 1. Ch¯ng minh rªng c¨ c†u ngµnh cÒa c´ng nghi÷p n≠Ìc ta t≠¨ng ÆËi

Æa dπng.

2. Tπi sao n≠Ìc ta c„ s˘ chuy”n dfich c¨ c†u c´ng nghi÷p theo ngµnh ?

3. Ch¯ng minh rªng c¨ c†u c´ng nghi÷p cÒa n≠Ìc ta c„ s˘ ph©n ho∏

v“ m∆t l∑nh thÊ. Tπi sao lπi c„ s˘ ph©n ho∏ Æ„ ?

4. H∑y n™u nhÀn xät v“ c¨ c†u c´ng nghi÷p theo thµnh ph«n kinh t’

cÒa n≠Ìc ta.

MÈt g„c khu c´ng nghi÷p Nh¨n Trπch (ßÂng Nai)

117

Bµi 27

V†n Æ“ ph∏t tri”n mÈt sË ngµnh c´ng nghi÷p tr‰ng Æi”m

1. C´ng nghi÷p n®ng l≠Óng C´ng nghi÷p n®ng l≠Óng bao gÂm 2 ph©n ngµnh : khai th∏c nguy™n, nhi™n li÷u (than, d«u kh›, kim loπi ph„ng xπ) vµ s∂n xu†t Æi÷n.

H◊nh 27.1. S¨ ÆÂ c¨ c†u ngµnh c´ng nghi÷p n®ng l≠Óng

a) C´ng nghi÷p khai th∏c nguy™n, nhi™n li÷u − C´ng nghi÷p khai th∏c than D˘a vµo b∂n Æ ßfia ch†t − Kho∏ng s∂n Vi÷t Nam (ho∆c Atlat ßfia l› Vi÷t Nam) vµ ki’n th¯c Æ∑ h‰c, h∑y tr◊nh bµy v“ tµi nguy™n than cÒa n≠Ìc ta (c∏c loπi, tr˜ l≠Óng, ph©n bË). + Than antraxit tÀp trung Î khu v˘c Qu∂ng Ninh vÌi tr˜ l≠Óng h¨n 3 tÿ t†n, cho nhi÷t l≠Óng 7000 − 8000 calo/kg.

Than n©u ph©n bË Î ßÂng bªng s´ng HÂng, c„ tr˜ l≠Óng hµng chÙc tÿ t†n t›nh Æ’n ÆÈ s©u 300 − 1000m, nh≠ng Æi“u ki÷n khai th∏c kh„ kh®n.

Than bÔn c„ Î nhi“u n¨i, song tÀp trung nhi“u Î ßÂng bªng s´ng Cˆu Long, Æ∆c bi÷t lµ khu v˘c U Minh. + Trong nh˜ng n®m g«n Æ©y, s∂n l≠Óng than khai th∏c li™n tÙc t®ng vµ Æπt h¨n 34 tri÷u t†n (n®m 2005).

118

− C´ng nghi÷p khai th∏c d«u kh› + D«u kh› cÒa n≠Ìc ta tÀp trung Î c∏c b” tr«m t›ch ch¯a d«u ngoµi th“m lÙc Æfia vÌi tr˜ l≠Óng vµi tÿ t†n d«u vµ hµng tr®m tÿ m3 kh›. Hai b” tr«m t›ch c„ tri”n v‰ng nh†t v“ tr˜ l≠Óng vµ kh∂ n®ng khai th∏c lµ b” Cˆu Long vµ b” Nam C´n S¨n. + N≠Ìc ta mÌi bæt Æ«u khai th∏c d«u m· tı n®m 1986. S∂n l≠Óng t®ng li™n tÙc vµ Æπt 18,5 tri÷u t†n n®m 2005. Ngoµi vi÷c khai th∏c, ngµnh c´ng nghi÷p l‰c − ho∏ d«u ra ÆÍi vÌi nhµ m∏y l‰c d«u Dung Qu†t (Qu∂ng Ng∑i), c´ng su†t 6,5 tri÷u t†n/n®m. Kh› t˘ nhi™n cÚng Æang Æ≠Óc khai th∏c, Æ∆c bi÷t lµ d˘ ∏n Nam C´n S¨n Æ≠a kh› tı m· Lan ß·, Lan T©y v“ cho c∏c tuËc bin kh› cÒa nhµ m∏y Æi÷n PhÛ M¸ vµ Cµ Mau. Ngoµi ra, kh› cfln lµ nguy™n li÷u Æ” s∂n xu†t ph©n Æπm (PhÛ M¸, Cµ Mau).

H◊nh 27.2. S∂n l≠Óng than, d«u m· vµ Æi÷n cÒa n≠Ìc ta

119

U«ng B˙�

§◊i Ninh

hßn Khoai

H◊nh 27.3. C´ng nghi÷p n®ng l≠Óng

120

b) C´ng nghi÷p Æi÷n l˘c H∑y ph©n t›ch nh˜ng th’ mπnh v“ t˘ nhi™n ÆËi vÌi vi÷c ph∏t tri”n c´ng nghi÷p Æi÷n l˘c cÒa n≠Ìc ta. − N≠Ìc ta c„ nhi“u ti“m n®ng Æ” ph∏t tri”n c´ng nghi÷p Æi÷n l˘c. S∂n l≠Óng Æi÷n t®ng r†t nhanh, tı 5,2 tÿ kWh n®m 1985 l™n g«n 52,1 tÿ kWh n®m 2005. V“ c¨ c†u s∂n l≠Óng Æi÷n ph©n theo nguÂn, trong giai Æoπn 1991 − 1996 thu˚ Æi÷n lu´n chi’m h¨n 70%. ß’n n®m 2005, ≠u th’ lπi nghi™ng v“ s∂n xu†t Æi÷n tı than vµ kh› vÌi kho∂ng 70% s∂n l≠Óng, trong Æ„ tÿ tr‰ng cao nh†t thuÈc v“ Æi™zen − tua bin kh› (45,6%). V“ mπng l≠Ìi t∂i Æi÷n, Æ∏ng chÛ ˝ nh†t lµ Æ≠Íng d©y si™u cao ∏p 500 kV tı Hoµ B◊nh Æ’n PhÛ L©m (TP. H Ch› Minh) dµi 1488km. − Ti“m n®ng v“ thu˚ Æi÷n cÒa n≠Ìc ta r†t lÌn. V“ l› thuy’t, c´ng su†t c„ th” Æπt kho∂ng 30 tri÷u kW vÌi s∂n l≠Óng 260 − 270 tÿ kWh. Ti“m n®ng nµy tÀp trung chÒ y’u Î h÷ thËng s´ng HÂng (37%) vµ h÷ thËng s´ng ßÂng Nai (19%).

Hµng loπt nhµ m∏y thu˚ Æi÷n c„ c´ng su†t lÌn Æang hoπt ÆÈng nh≠ Hoµ B◊nh (tr™n s´ng ßµ, 1920 MW), Yaly (tr™n h÷ thËng s´ng X™ Xan, 720 MW), Trfi An (tr™n s´ng ßÂng Nai, 400 MW), Hµm ThuÀn − ßa Mi (tr™n s´ng La Ngµ ; Hµm ThuÀn 300 MW, ßa Mi 175 MW), ßa Nhim (tr™n s´ng ßa Nhim, 160 MW), Th∏c Bµ (tr™n s´ng Ch∂y, 110 MW)... Hi÷n nay, Nhµ n≠Ìc Æang tri”n khai x©y d˘ng nhi“u nhµ m∏y thu˚ Æi÷n kh∏c nh≠ : S¨n La (tr™n s´ng ßµ, 2400 MW), Tuy™n Quang (tr™n s´ng G©m, 342 MW)... − C¨ sÎ nhi™n li÷u cho c∏c nhµ m∏y nhi÷t Æi÷n Î mi“n Bæc lµ than, chÒ y’u tı c∏c m· tπi Qu∂ng Ninh. Cfln Î mi“n Trung vµ mi“n Nam lπi d˘a vµo nguÂn d«u nhÀp nÈi. Tı sau n®m 1995, c„ th™m kh› t˘ nhi™n phÙc vÙ cho c∏c nhµ m∏y Æi÷n chπy bªng tuËc bin kh› Î Bµ Rfia, PhÛ M¸ vµ Cµ Mau. C∏c nhµ m∏y nhi÷t Æi÷n lÌn cÒa n≠Ìc ta Î mi“n Bæc c„ Ph∂ Lπi 1 vµ 2 (chπy bªng than, c´ng su†t t≠¨ng ¯ng lµ 440 MW vµ 600 MW), U´ng B› vµ U´ng B› mÎ rÈng (than, 150 MW vµ 300 MW), Na D≠¨ng 121

(than, 110 MW), Ninh B◊nh (than, 100 MW) ; Î mi“n Nam c„ PhÛ M¸ 1, 2, 3, 4 (kh›, 4164 MW), Bµ Rfia (kh›, 411 MW) thuÈc Bµ Rfia − VÚng Tµu, Hi÷p Ph≠Ìc (d«u, 375 MW), ThÒ ß¯c (d«u, 165 MW) thuÈc TP. H Ch› Minh, Cµ Mau 1 vµ 2 (kh›, 1500 MW) ...

2. C´ng nghi÷p ch’ bi’n l≠¨ng th˘c, th˘c ph»m C´ng nghi÷p ch’ bi’n l≠¨ng th˘c, th˘c ph»m lµ mÈt trong nh˜ng ngµnh c´ng nghi÷p tr‰ng Æi”m vÌi c¨ c†u ngµnh Æa dπng nhÍ nguÂn nguy™n li÷u tπi chÁ phong phÛ vµ thfi tr≠Íng ti™u thÙ rÈng lÌn Î trong vµ ngoµi n≠Ìc.

S˜a vµ ChÃ, R≠Óu, Xay ß≠Íng cµ ph™, bia, S∂n c∏c s∂n x∏t m›a thuËc n≠Ìc ph»m ph»m ng‰t kh∏c tı s˜a l∏

Thfit vµ c∏c s∂n N≠Ìc MuËi T´m, S∂n c∏ ph»m ph»m mæm kh∏c tı thfit

H◊nh 27.4. C¨ c†u ngµnh c´ng nghi÷p ch’ bi’n l≠¨ng th˘c, th˘c ph»m

H∑y gi∂i th›ch v◊ sao c´ng nghi÷p ch’ bi’n l≠¨ng th˘c, th˘c ph»m lµ ngµnh c´ng nghi÷p tr‰ng Æi”m cÒa n≠Ìc ta hi÷n nay.

122

B∂ng 27. C¨ sÎ nguy™n li÷u, t◊nh h◊nh s∂n xu†t vµ ph©n bË mÈt sË ph©n ngµnh cÒa c´ng nghi÷p ch’ bi’n l≠¨ng th˘c, th˘c ph»m Î n≠Ìc ta C∏c ph©n ngµnh

C¨ sÎ nguy™n li÷u

T◊nh h◊nh s∂n xu†t vµ s∂n ph»m ch›nh

N¨i ph©n bË chÒ y’u

Kho∂ng 39 tri÷u t†n gπo, ng´/n®m

Hµ NÈi, TP. H Ch› Minh, c∏c tÿnh thuÈc ßÂng bªng s´ng Cˆu Long, ßÂng bªng s´ng HÂng

1. Ch’ bi’n s∂n ph»m trÂng tr‰t

Xay x∏t

VÔng ÆÂng bªng, trung du

ß≠Íng m›a

28 - 30 vπn ha m›a

Kho∂ng 1 tri÷u t†n Æ≠Íng/n®m

ßÂng bªng s´ng Cˆu Long, ß´ng Nam BÈ, Bæc Trung BÈ vµ Duy™n h∂i Nam Trung BÈ

ChÃ

10 - 12 vπn ha chÃ

12 vπn t†n (bÛp kh´)

Trung du vµ mi“n nÛi Bæc BÈ, T©y Nguy™n

Cµ ph™

G«n 50 vπn ha cµ ph™

80 vπn t†n cµ ph™ nh©n

T©y Nguy™n, ß´ng Nam BÈ

R≠Óu, bia, n≠Ìc ng‰t

MÈt ph«n nguy™n li÷u 160 − 220 tri÷u l›t r≠Óu, nhÀp 1,3 − 1,4 tÿ l›t bia

C∏c Æ´ thfi lÌn

2. Ch’ bi’n s∂n ph»m ch®n nu´i S˜a vµ s∂n ph»m tı s˜a

C∏c c¨ sÎ ch®n nu´i

300 − 350 tri÷u hÈp s˜a, b¨, pho m∏t

C∏c Æ´ thfi lÌn vµ c∏c Æfia ph≠¨ng ch®n nu´i bfl

Thfit vµ s∂n ph»m tı thfit

C∏c c¨ sÎ ch®n nu´i

Thfit hÈp, lπp x≠Íng, xÛc x›ch...

Hµ NÈi vµ TP. HÂ Ch› Minh 123

3. Ch’ bi’n thu˚, h∂i s∂n N≠Ìc mæm

C∏ bi”n

190 − 200 tri÷u l›t

C∏t H∂i, Phan Thi’t, PhÛ QuËc

T´m, c∏

ß∏nh bæt vµ nu´i trÂng

ß„ng hÈp ß´ng lπnh

ßÂng bªng s´ng Cˆu Long vµ mÈt sË vÔng kh∏c

D˘a vµo b∂ng 27, h∑y n™u c∏c n¨i ph©n bË chÒ y’u cÒa tıng ph©n ngµnh vµ gi∂i th›ch.

C©u h·i vµ bµi tÀp 1. Tπi sao c´ng nghi÷p n®ng l≠Óng lπi lµ ngµnh c´ng nghi÷p tr‰ng Æi”m

cÒa n≠Ìc ta ?

2. H∑y x∏c Æfinh c∏c nhµ m∏y thu˚ Æi÷n lÌn nh†t cÒa n≠Ìc ta tr™n b∂n

ÆÂ (l≠Óc ÆÂ) vµ gi∂i th›ch s˘ ph©n bË cÒa chÛng.

3. Ph©n t›ch c¨ c†u ngµnh c´ng nghi÷p ch’ bi’n l≠¨ng th˘c, th˘c ph»m

(c¨ sÎ nguy™n li÷u, t◊nh h◊nh s∂n xu†t vµ ph©n bË).

Nhµ m∏y Æi÷n PhÛ M¸

124

Bµi 28 V†n Æ“ tÊ ch¯c l∑nh thÊ c´ng nghi÷p 1. Kh∏i ni÷m TÊ ch¯c l∑nh thÊ c´ng nghi÷p lµ s˘ sæp x’p, phËi hÓp gi˜a c∏c qu∏ tr◊nh vµ c¨ sÎ s∂n xu†t c´ng nghi÷p tr™n mÈt l∑nh thÊ nh†t Æfinh Æ” sˆ dÙng hÓp l› c∏c nguÂn l˘c sΩn c„ nhªm Æπt hi÷u qu∂ cao v“ c∏c m∆t kinh t’, x∑ hÈi vµ m´i tr≠Íng.

TÊ ch¯c l∑nh thÊ c´ng nghi÷p c„ vai trfl Æ∆c bi÷t quan tr‰ng ÆËi vÌi qu∏ tr◊nh ÆÊi mÌi kinh t’ − x∑ hÈi cÒa n≠Ìc ta. ß©y lµ mÈt trong nh˜ng c´ng cÙ h˜u hi÷u trong s˘ nghi÷p c´ng nghi÷p ho∏, hi÷n Æπi ho∏ Ɔt n≠Ìc.

2. C∏c nh©n tË chÒ y’u ∂nh h≠Îng tÌi tÊ ch¯c l∑nh thÊ c´ng nghi÷p

Tµi nguy™n thi™n nhi™n

Vfi tr› Æfia l›

Kho∏ng s∂n

NguÂn n≠Ìc

Tµi nguy™n kh∏c

ßi“u ki÷n kinh t’ - x∑ hÈi

D©n c≠ vµ lao ÆÈng

Trung t©m kinh t’ vµ mπng l≠Ìi Æ´ thfi

Thfi tr≠Íng

ßi“u ki÷n kh∏c (vËn, nguy™n li÷u...)

HÓp t∏c quËc t’

VËn

C´ng ngh÷

TÊ ch¯c qu∂n l›

H◊nh 28.1. C∏c nh©n tË chÒ y’u ∂nh h≠Îng tÌi tÊ ch¯c l∑nh thÊ c´ng nghi÷p

D˘a vµo s¨ Æ tr™n, h∑y ph©n t›ch c∏c nh©n tË chÒ y’u ∂nh h≠Îng tÌi tÊ ch¯c l∑nh thÊ c´ng nghi÷p.

125

3. C∏c h◊nh th¯c chÒ y’u v“ tÊ ch¯c l∑nh thÊ c´ng nghi÷p C®n c¯ vµo ki’n th¯c Æ∑ h‰c Î lÌp 10, h∑y n™u c∏c h◊nh th¯c tÊ ch¯c l∑nh thÊ c´ng nghi÷p. a) ßi”m c´ng nghi÷p D˘a vµo ki’n th¯c Æ∑ h‰c Î lÌp 10, h∑y n™u nh˜ng Æ∆c Æi”m ch›nh cÒa Æi”m c´ng nghi÷p. ô n≠Ìc ta c„ nhi“u Æi”m c´ng nghi÷p. C∏c Æi”m c´ng nghi÷p ƨn lŒ th≠Íng h◊nh thµnh Î c∏c tÿnh mi“n nÛi cÒa T©y Bæc, T©y Nguy™n.

H∑y x∏c Æfinh mÈt sË Æi”m c´ng nghi÷p tr™n h◊nh 26.2 (ho∆c Atlat ßfia l› Vi÷t Nam). b) Khu c´ng nghi÷p − Khu c´ng nghi÷p (Æ≠Óc hi”u lµ khu c´ng nghi÷p tÀp trung) lµ h◊nh th¯c tÊ ch¯c l∑nh thÊ c´ng nghi÷p mÌi Æ≠Óc h◊nh thµnh Î n≠Ìc ta tı nh˜ng n®m 90 cÒa th’ kÿ XX cho Æ’n nay. ß©y lµ khu c´ng nghi÷p do Ch›nh phÒ (ho∆c c¨ quan ch¯c n®ng Æ≠Óc Ch›nh phÒ u˚ nhi÷m) quy’t Æfinh thµnh lÀp, c„ ranh giÌi Æfia l› x∏c Æfinh, chuy™n s∂n xu†t c´ng nghi÷p vµ th˘c hi÷n c∏c dfich vÙ hÁ trÓ s∂n xu†t c´ng nghi÷p, kh´ng c„ d©n c≠ sinh sËng. ô n≠Ìc ta, ngoµi khu c´ng nghi÷p tÀp trung cfln c„ khu ch’ xu†t (ch’ bi’n Æ” xu†t kh»u) vµ khu c´ng ngh÷ cao.

H∑y k” t™n mÈt vµi khu c´ng nghi÷p tÀp trung Î Æfia ph≠¨ng (n’u c„). − T›nh Æ’n th∏ng 8 − 2007 c∂ n≠Ìc Æ∑ h◊nh thµnh 150 khu c´ng nghi÷p tÀp trung, khu ch’ xu†t, khu c´ng ngh÷ cao (vÌi tÊng di÷n t›ch Ɔt t˘ nhi™n lµ h¨n 32,3 ngh◊n ha). Trong sË nµy c„ 90 khu Æ∑ Æi vµo hoπt ÆÈng (g«n 19,8 ngh◊n ha) vµ 60 khu Æang trong giai Æoπn gi∂i ph„ng m∆t bªng, x©y d˘ng c¨ b∂n.

C∏c khu c´ng nghi÷p tÀp trung ph©n bË kh´ng ÆÂng Æ“u theo l∑nh thÊ.

TÀp trung nh†t lµ Î ß´ng Nam BÈ (chÒ y’u lµ Thµnh phË H Ch› Minh, ßÂng Nai, B◊nh D≠¨ng, Bµ Rfia − VÚng Tµu), sau Æ„ Æ’n ßÂng bªng s´ng HÂng (ph«n lÌn Î Hµ NÈi, H∂i Phflng) vµ Duy™n h∂i mi“n Trung. ô c∏c vÔng kh∏c, vi÷c h◊nh thµnh c∏c khu c´ng nghi÷p tÀp trung cfln hπn ch’.

Tπi sao c∏c khu c´ng nghi÷p tÀp trung lπi ph©n bË chÒ y’u Î ß´ng Nam BÈ, ßÂng bªng s´ng HÂng vµ Duy™n h∂i mi“n Trung ?

126

c) Trung t©m c´ng nghi÷p H∑y tr◊nh bµy nh˜ng Æ∆c Æi”m ch›nh cÒa trung t©m c´ng nghi÷p.

Trong qu∏ tr◊nh c´ng nghi÷p ho∏ Î n≠Ìc ta, nhi“u trung t©m c´ng nghi÷p Æ∑ Æ≠Óc h◊nh thµnh. D˘a vµo vai trfl cÒa trung t©m c´ng nghi÷p trong s˘ ph©n c´ng lao ÆÈng theo l∑nh thÊ, c„ th” ph©n thµnh c∏c nh„m sau Æ©y : − C∏c trung t©m c„ ˝ ngh‹a quËc gia gÂm c„ Thµnh phË H Ch› Minh vµ Hµ NÈi. − C∏c trung t©m c„ ˝ ngh‹a vÔng nh≠ H∂i Phflng, ßµ NΩng, C«n Th¨... − C∏c trung t©m c„ ˝ ngh‹a Æfia ph≠¨ng nh≠ Vi÷t Tr◊, Th∏i Nguy™n, Vinh, Nha Trang...

Cfln c®n c¯ vµo gi∏ trfi s∂n xu†t c´ng nghi÷p, c„ th” chia c∏c trung t©m c´ng nghi÷p thµnh c∏c trung t©m r†t lÌn (Thµnh phË HÂ Ch› Minh), c∏c trung t©m lÌn (Hµ NÈi, H∂i Phflng, Bi™n Hoµ, ThÒ D«u MÈt, VÚng Tµu), c∏c trung t©m trung b◊nh (Vi÷t Tr◊, ßµ NΩng, Nha Trang, C«n Th¨...)...

Quan s∏t h◊nh 26.2 (ho∆c Atlat ßfia l› Vi÷t Nam), h∑y x∏c Æfinh c∏c trung t©m c´ng nghi÷p r†t lÌn vµ lÌn, n™u c¨ c†u ngµnh cÒa mÁi trung t©m. d) VÔng c´ng nghi÷p Tr◊nh bµy nh˜ng Æ∆c Æi”m ch›nh cÒa vÔng c´ng nghi÷p.

Theo quy hoπch cÒa BÈ C´ng nghi÷p (n®m 2001), c∂ n≠Ìc Æ≠Óc ph©n thµnh 6 vÔng c´ng nghi÷p : − VÔng 1 : C∏c tÿnh thuÈc Trung du vµ mi“n nÛi Bæc BÈ (trı Qu∂ng Ninh). − VÔng 2 : C∏c tÿnh thuÈc ßÂng bªng s´ng HÂng vµ Qu∂ng Ninh, Thanh Ho∏, Ngh÷ An, Hµ T‹nh. − VÔng 3 : C∏c tÿnh tı Qu∂ng B◊nh Æ’n Ninh ThuÀn. − VÔng 4 : C∏c tÿnh thuÈc T©y Nguy™n (trı L©m ßÂng). − VÔng 5 : C∏c tÿnh ß´ng Nam BÈ, B◊nh ThuÀn, L©m ßÂng. − VÔng 6 : C∏c tÿnh thuÈc ßÂng bªng s´ng Cˆu Long.

C©u h·i vµ bµi tÀp 1. Th’ nµo lµ tÊ ch¯c l∑nh thÊ c´ng nghi÷p ?

2. So s∏nh c∏c h◊nh th¯c tÊ ch¯c l∑nh thÊ c´ng nghi÷p Î n≠Ìc ta.

3. C®n c¯ vµo ki’n th¯c Æ∑ c„, b∂n Æ C´ng nghi÷p chung (ho∆c Atlat

ßfia l› Vi÷t Nam), h∑y gi∂i th›ch tπi sao Thµnh phË H Ch› Minh vµ Hµ NÈi lµ 2 trung t©m c´ng nghi÷p lÌn nh†t n≠Ìc ta.

127

Bµi 29

Th˘c hµnh : Vœ bi”u ÆÂ, nhÀn xät vµ gi∂i th›ch s˘ chuy”n dfich c¨ c†u c´ng nghi÷p

1. Cho b∂ng sË li÷u : B∂ng 29.1. Gi∏ trfi s∂n xu†t c´ng nghi÷p ph©n theo thµnh ph«n kinh t’ (gi∏ th˘c t’) (ߨn vfi : tÿ ÆÂng)

N®m

1996

2005

Nhµ n≠Ìc

74 161

249 085

Ngoµi Nhµ n≠Ìc (tÀp th”, t≠ nh©n, c∏ th”)

35 682

308 854

Khu v˘c c„ vËn Æ«u t≠ n≠Ìc ngoµi

39 589

433 110

Thµnh ph«n kinh t’

Vœ bi”u Æ th›ch hÓp nh†t th” hi÷n c¨ c†u gi∏ trfi s∂n xu†t c´ng nghi÷p ph©n theo thµnh ph«n kinh t’ cÒa n≠Ìc ta n®m 1996 vµ n®m 2005. N™u nhÀn xät.

2. Cho b∂ng sË li÷u : B∂ng 29.2. C¨ c†u gi∏ trfi s∂n xu†t c´ng nghi÷p ph©n theo vÔng l∑nh thÊ (ߨn vfi : %)

1996

2005

ßÂng bªng s´ng HÂng

17,1

19,7

Trung du vµ mi“n nÛi Bæc BÈ

6,9

4,6

Bæc Trung BÈ

3,2

2,4

VÔng

128

N®m

Duy™n h∂i Nam Trung BÈ

5,3

4,7

T©y Nguy™n

1,3

0,7

ß´ng Nam BÈ

49,6

55,6

ßÂng bªng s´ng Cˆu Long

11,2

8,8

Kh´ng x∏c Æfinh

5,4

3,5

H∑y nhÀn xät v“ s˘ chuy”n dfich c¨ c†u gi∏ trfi s∂n xu†t c´ng nghi÷p theo vÔng l∑nh thÊ cÒa n≠Ìc ta n®m 1996 vµ n®m 2005.

3. D˘a vµo h◊nh 26.2 (ho∆c Atlat ßfia l› Vi÷t Nam) vµ ki’n th¯c Æ∑ h‰c, h∑y gi∂i th›ch tπi sao ß´ng Nam BÈ lµ vÔng c„ tÿ tr‰ng gi∏ trfi s∂n xu†t c´ng nghi÷p lÌn nh†t c∂ n≠Ìc ?

Nhµ m∏yÆi÷n Cµ Mau

129

MÈt sË v†n Æ“ ph∏t tri”n vµ ph©n bË c∏c ngµnh dfich vÙ

C«u B∑i Ch∏y (Qu∂ng Ninh)

130

Bµi 30

V†n Æ“ ph∏t tri”n ngµnh giao th´ng vÀn t∂i vµ th´ng tin li™n lπc

1. Giao th´ng vÀn t∂i Mπng l≠Ìi giao th´ng vÀn t∂i cÒa n≠Ìc ta ph∏t tri”n kh∏ toµn di÷n, gÂm nhi“u loπi h◊nh vÀn t∂i kh∏c nhau. a) ß≠Íng bÈ (Æ≠Íng ´ t´) Trong nh˜ng n®m g«n Æ©y, nhÍ huy ÆÈng c∏c nguÂn vËn vµ tÀp trung Æ«u t≠ n™n mπng l≠Ìi Æ≠Íng bÈ Æ∑ Æ≠Óc mÎ rÈng vµ hi÷n Æπi ho∏.

V“ c¨ b∂n, mπng l≠Ìi Æ≠Íng ´ t´ Æ∑ phÒ k›n c∏c vÔng.

C∏c tuy’n Æ≠Íng ch›nh : Hai trÙc Æ≠Íng bÈ xuy™n quËc gia lµ quËc lÈ 1 vµ Æ≠Íng H Ch› Minh (Æang x©y d˘ng). QuËc lÈ 1 chπy suËt tı cˆa kh»u H˜u Nghfi (Lπng S¨n) Æ’n N®m C®n (Cµ Mau) dµi 2300 km, lµ tuy’n Æ≠Íng x≠¨ng sËng cÒa c∂ h÷ thËng Æ≠Íng bÈ n≠Ìc ta, nËi c∏c vÔng kinh t’ (trı T©y Nguy™n) vµ h«u h’t c∏c trung t©m kinh t’ lÌn cÒa c∂ n≠Ìc. ß≠Íng H Ch› Minh lµ trÙc Æ≠Íng bÈ xuy™n quËc gia th¯ hai, c„ ˝ ngh‹a thÛc Æ»y s˘ ph∏t tri”n kinh t’ - x∑ hÈi cÒa d∂i Ɔt ph›a t©y Ɔt n≠Ìc.

D˘a vµo h◊nh 30 (ho∆c Atlat ßfia l› Vi÷t Nam) h∑y k” t™n mÈt sË tuy’n Æ≠Íng bÈ quan tr‰ng theo h≠Ìng Æ´ng - t©y.

Trong qu∏ tr◊nh hÈi nhÀp quËc t’, h÷ thËng Æ≠Íng bÈ Vi÷t Nam cÚng Æang hÈi nhÀp vµo h÷ thËng Æ≠Íng bÈ trong khu v˘c vÌi c∏c tuy’n thuÈc mπng Æ≠Íng bÈ xuy™n É tr™n l∑nh thÊ Vi÷t Nam. b) ß≠Íng sæt TÊng chi“u dµi Æ≠Íng sæt n≠Ìc ta lµ 3143 km. ß≠Íng sæt ThËng Nh†t (Hµ NÈi − TP. H Ch› Minh) dµi 1726 km, chπy theo chi“u dµi Ɔt n≠Ìc, g«n nh≠ song song vÌi quËc lÈ 1, tπo n™n mÈt trÙc giao th´ng quan tr‰ng theo h≠Ìng bæc - nam.

131

C∏c tuy’n Æ≠Íng kh∏c lµ : Hµ NÈi − H∂i Phflng, Hµ NÈi − Lµo Cai, Hµ NÈi − Th∏i Nguy™n, Hµ NÈi − ßÂng ß®ng, L≠u X∏ − Käp − U´ng B› − B∑i Ch∏y.

C∏c tuy’n Æ≠Íng thuÈc mπng Æ≠Íng sæt xuy™n É tr™n l∑nh thÊ Vi÷t Nam Æang Æ≠Óc x©y d˘ng, n©ng c†p Æ” Æπt ti™u chu»n Æ≠Íng sæt ASEAN. c) ß≠Íng s´ng N≠Ìc ta c„ nhi“u s´ng ngfli nh≠ng mÌi chÿ sˆ dÙng kho∂ng 11 000 km vµo mÙc Æ›ch giao th´ng.

VÀn t∂i Æ≠Íng s´ng chÒ y’u tÀp trung trong mÈt sË h÷ thËng s´ng ch›nh : − H÷ thËng s´ng HÂng − Th∏i B◊nh. − H÷ thËng s´ng M™ C´ng − ßÂng Nai. − MÈt sË s´ng lÌn Î mi“n Trung. d) Ngµnh vÀn t∂i Æ≠Íng bi”n ß≠Íng bÍ bi”n dµi 3260 km, nhi“u vÚng, vfinh rÈng, k›n gi„ vµ nhi“u Æ∂o, qu«n Æ∂o ven bÍ, nªm tr™n Æ≠Íng hµng h∂i quËc t’... lµ nh˜ng Æi“u ki÷n thuÀn lÓi Æ” n≠Ìc ta ph∏t tri”n giao th´ng Æ≠Íng bi”n.

C∏c tuy’n Æ≠Íng bi”n ven bÍ chÒ y’u lµ theo h≠Ìng bæc − nam. Quan tr‰ng nh†t lµ tuy’n H∂i Phflng − Thµnh phË H Ch› Minh, dµi 1500 km.

C∏c c∂ng bi”n vµ cÙm c∂ng quan tr‰ng lµ : H∂i Phflng, C∏i L©n, ßµ NΩng − Li™n Chi”u − Ch©n M©y, Dung Qu†t, Nha Trang, Sµi Gfln − VÚng Tµu − Thfi V∂i.

D˘a vµo h◊nh 30, h∑y k” t™n mÈt sË Æ≠Íng bi”n cÒa n≠Ìc ta. e) ß≠Íng hµng kh´ng Hµng kh´ng lµ ngµnh non trŒ nh≠ng c„ b≠Ìc ti’n r†t nhanh nhÍ c„ chi’n l≠Óc ph∏t tri”n t∏o bπo, nhanh ch„ng hi÷n Æπi ho∏ c¨ sÎ vÀt ch†t.

C∂ n≠Ìc c„ 22 s©n bay, trong Æ„ c„ 5 s©n bay quËc t’.

132

Đ. Bạch Long Vĩ

51

TP .H åC hà 67 Mi 0k nh m - Tr àê n

g Sa

670km

hòn Khoai

H◊nh 30. Giao th´ng

133

C∏c tuy’n bay trong n≠Ìc Æ≠Óc khai th∏c tr™n c¨ sÎ 3 Æ«u mËi chÒ y’u lµ : Hµ NÈi, TP. H Ch› Minh vµ ßµ NΩng. Ngoµi ra, chÛng ta Æ∑ mÎ c∏c Æ≠Íng bay Æ’n nhi“u n≠Ìc trong khu v˘c vµ tr™n th’ giÌi. g) ß≠Íng Ëng VÀn chuy”n bªng Æ≠Íng Ëng ngµy cµng ph∏t tri”n, gæn vÌi s˘ ph∏t tri”n cÒa ngµnh d«u kh›. Ngoµi tuy’n Æ≠Íng Ëng vÀn chuy”n s∂n ph»m x®ng d«u B12 (B∑i Ch∏y − Hπ Long) tÌi c∏c tÿnh ßÂng bªng s´ng HÂng, c∏c Æ≠Íng Ëng d…n kh› tı n¨i khai th∏c d«u kh› ngoµi th“m lÙc Æfia vµo Ɔt li“n Æ∑ Æ≠Óc x©y d˘ng vµ Æi vµo hoπt ÆÈng.

2. Ngµnh th´ng tin li™n lπc Th´ng tin li™n lπc gÂm 2 hoπt ÆÈng ch›nh lµ b≠u ch›nh vµ vi‘n th´ng. a) B≠u ch›nh ß∆c Æi”m nÊi bÀt cÒa ngµnh b≠u ch›nh lµ c„ t›nh phÙc vÙ cao, mπng l≠Ìi rÈng khæp. Toµn bÈ mπng l≠Ìi B≠u ch›nh Vi÷t Nam c„ h¨n 300 b≠u cÙc vÌi b∏n k›nh phÙc vÙ lµ 5,85 km/b≠u cÙc, kho∂ng 18 ngh◊n Æi”m phÙc vÙ vÌi mÀt ÆÈ b◊nh qu©n 2,3 km/Æi”m vµ h¨n 8 ngh◊n Æi”m b≠u Æi÷n − v®n ho∏ x∑.

H∑y k” t™n mÈt sË loπi h◊nh dfich vÙ cÒa ngµnh b≠u ch›nh n≠Ìc ta.

Tuy vÀy, hoπt ÆÈng b≠u ch›nh v…n cfln nh˜ng hπn ch’ : mπng l≠Ìi ph©n bË ch≠a hÓp l›, c´ng ngh÷ nh◊n chung cfln lπc hÀu, quy tr◊nh nghi÷p vÙ Î h«u h’t c∏c Æfia ph≠¨ng v…n mang t›nh thÒ c´ng, ch≠a t≠¨ng x¯ng vÌi chu»n quËc t’, thi’u lao ÆÈng c„ tr◊nh ÆÈ cao...

Trong giai Æoπn tÌi, ngµnh b≠u ch›nh sœ ph∏t tri”n theo h≠Ìng c¨ giÌi ho∏, t˘ ÆÈng ho∏, tin h‰c ho∏ nhªm Æπt tr◊nh ÆÈ hi÷n Æπi ngang t«m c∏c n≠Ìc ti™n ti’n trong khu v˘c ; b™n cπnh c∏c hoπt ÆÈng c´ng ›ch sœ Æ»y mπnh c∏c hoπt ÆÈng kinh doanh Æ” Æ≠a B≠u ch›nh trÎ thµnh ngµnh kinh doanh hi÷u qu∂. b) Vi‘n th´ng Ngµnh vi‘n th´ng Î n≠Ìc ta c„ Æ∆c Æi”m nÊi bÀt lµ tËc ÆÈ ph∏t tri”n nhanh v≠Ót bÀc vµ Æ„n Æ«u Æ≠Óc c∏c thµnh t˘u k‹ thuÀt hi÷n Æπi.

134

− Tr≠Ìc thÍi k◊ ßÊi mÌi, mπng l≠Ìi vµ thi’t bfi vi‘n th´ng cÚ k‹ lπc hÀu ; c∏c dfich vÙ vi‘n th´ng nghÃo nµn, chÿ dıng Î m¯c phÙc vÙ cho c∏c c¨ quan, c∏c doanh nghi÷p nhµ n≠Ìc vµ mÈt sË c¨ sÎ s∂n xu†t.

Nh˜ng n®m g«n Æ©y, Vi‘n th´ng Vi÷t Nam t®ng tr≠Îng vÌi tËc ÆÈ cao, Æπt m¯c trung b◊nh 30%/n®m, Æ’n n®m 2005 Vi÷t Nam Æ∑ c„ tr™n 15,8 tri÷u thu™ bao Æi÷n thoπi, Æπt 19 thu™ bao/100 d©n. ßi÷n thoπi Æ∑ Æ’n Æ≠Óc h«u h’t c∏c x∑ trong toµn quËc.

C´ng t∏c nghi™n c¯u, ¯ng dÙng c∏c thµnh t˘u khoa h‰c − k‹ thuÀt, c´ng ngh÷ mÌi, hi÷n Æπi Æang Æ≠Óc chÛ tr‰ng Æ«u t≠. Mπng vi‘n th´ng vÌi k‹ thuÀt analog lπc hÀu Æ≠Óc thay bªng mπng k‹ thuÀt sË, t˘ ÆÈng ho∏ cao vµ Æa dfich vÙ. C∏c tuy’n truy“n d…n li™n tÿnh viba vµ c∏p quang Æ∑ Æπt ti™u chu»n vµo loπi cao nh†t hi÷n nay. Vi÷t Nam c„ tr™n 5000 k™nh Æi quËc t’ qua c∏c h÷ thËng th´ng tin v÷ tinh vµ c∏p bi”n hi÷n Æπi. − Mπng l≠Ìi vi‘n th´ng Î n≠Ìc ta t≠¨ng ÆËi Æa dπng vµ kh´ng ngıng ph∏t tri”n. + Mπng Æi÷n thoπi : bao gÂm mπng nÈi hπt vµ mπng Æ≠Íng dµi, mπng cË Æfinh vµ mπng di ÆÈng.

Nh◊n chung, mπng Æi÷n thoπi vµ sË m∏y Æi÷n thoπi t®ng vÌi tËc ÆÈ r†t nhanh ; trong vflng 15 n®m, tı n®m 1990 Æ’n n®m 2005, sË thu™ bao Æi÷n thoπi Æ∑ t®ng 112 l«n ; v“ k‹ thuÀt, c´ng ngh÷ Æ∑ Æ≠Óc sË ho∏ hoµn toµn. Tuy vÀy, v…n c„ s˘ ph©n bË r†t kh´ng Æ“u gi˜a c∏c vÔng vµ c∏c Æfia ph≠¨ng trong tıng vÔng. + Mπng phi thoπi : Æang Æ≠Óc mÎ rÈng vµ ph∏t tri”n vÌi nhi“u loπi h◊nh dfich vÙ mÌi, k‹ thuÀt ti™n ti’n bao gÂm : mπng Fax, mπng truy“n trang b∏o tr™n k™nh th´ng tin. + Mπng truy“n d…n : Æ≠Óc sˆ dÙng vÌi r†t nhi“u ph≠¨ng th¯c kh∏c nhau nh≠ : mπng d©y tr«n, mπng truy“n d…n Viba, mπng truy“n d…n c∏p sÓi quang, mπng vi‘n th´ng quËc t’...

Mπng l≠Ìi vi‘n th´ng quËc t’ ngµy cµng ph∏t tri”n mπnh, hÈi nhÀp vÌi th’ giÌi qua th´ng tin v÷ tinh vµ c∏p bi”n. N®m 2005, Vi÷t Nam c„ h¨n 7,5 tri÷u ng≠Íi sˆ dÙng Internet, chi’m 9,0% d©n sË, thuÈc hπng cao Î ch©u É.

135

C©u h·i vµ bµi tÀp 1. H∑y n™u vai trfl cÒa giao th´ng vÀn t∂i vµ th´ng tin li™n lπc trong s˘

ph∏t tri”n kinh t’ − x∑ hÈi.

2. Cho b∂ng sË li÷u :

C¨ c†u vÀn t∂i n®m 2004 (ߨn vfi : %)

Loπi h◊nh vÀn t∂i

SË l≠Óng hµnh kh∏ch

KhËi l≠Óng hµng ho∏

VÀn chuy”n

Lu©n chuy”n

VÀn chuy”n

Lu©n chuy”n

ß≠Íng sæt

1,1

9,0

3,0

3,7

ß≠Íng bÈ

84,4

64,5

66,3

14,1

ß≠Íng s´ng

13,9

7,0

20,0

7,0

ß≠Íng bi”n

0,1

0,3

10,6

74,9

ß≠Íng hµng kh´ng

0,5

19,2

0,1

0,3

Ph©n t›ch b∂ng sË li÷u tr™n, nhÀn xät v“ c¨ c†u vÀn t∂i hµnh kh∏ch vµ c¨ c†u vÀn chuy”n hµng ho∏ ph©n theo loπi h◊nh vÀn t∂i Î n≠Ìc ta.

3. H∑y n™u nh˜ng Æ∆c Æi”m nÊi bÀt cÒa ngµnh b≠u ch›nh vµ ngµnh

vi‘n th´ng Î n≠Ìc ta.

136

Bµi 31 V†n Æ“ ph∏t tri”n th≠¨ng mπi, du lfich 1. Th≠¨ng mπi a) NÈi th≠¨ng Sau khi Ɔt n≠Ìc b≠Ìc vµo c´ng cuÈc ßÊi mÌi, c∂ n≠Ìc Æ∑ h◊nh thµnh thfi tr≠Íng thËng nh†t, hµng ho∏ phong phÛ, Æa dπng Æ∏p ¯ng nhu c«u ngµy cµng t®ng cÒa nh©n d©n.

NÈi th≠¨ng Æ∑ thu hÛt s˘ tham gia cÒa nhi“u thµnh ph«n kinh t’.

H◊nh 31.1. C¨ c†u tÊng m¯c b∏n lŒ hµng ho∏ vµ doanh thu dfich vÙ ph©n theo thµnh ph«n kinh t’ (%)

H∑y nhÀn xät c¨ c†u tÊng m¯c b∏n lŒ hµng ho∏ vµ doanh thu dfich vÙ ph©n theo thµnh ph«n kinh t’ cÒa n≠Ìc ta. b) Ngoπi th≠¨ng Sau ßÊi mÌi, thfi tr≠Íng bu´n b∏n ngµy cµng Æ≠Óc mÎ rÈng theo h≠Ìng Æa dπng ho∏, Æa ph≠¨ng ho∏. Vi÷t Nam Æ∑ trÎ thµnh thµnh vi™n cÒa TÊ ch¯c Th≠¨ng mπi th’ giÌi (WTO) vµ hi÷n c„ quan h÷ bu´n b∏n vÌi ph«n lÌn c∏c n≠Ìc vµ vÔng l∑nh thÊ tr™n th’ giÌi.

137

H◊nh 31.2. C¨ c†u gi∏ trfi xu†t, nhÀp kh»u cÒa n≠Ìc ta giai Æoπn 1990 − 2005 (%)

Quan s∏t h◊nh 31.2, h∑y nhÀn xät v“ s˘ thay ÆÊi c¨ c†u xu†t, nhÀp kh»u cÒa n≠Ìc ta trong giai Æoπn 1990 − 2005.

NhÍ vi÷c mÎ rÈng vµ Æa dπng ho∏ thfi tr≠Íng, kim ngπch xu†t kh»u cÒa n≠Ìc ta li™n tÙc t®ng l™n.

H◊nh 31.3. Gi∏ trfi xu†t, nhÀp kh»u cÒa n≠Ìc ta, giai Æoπn 1990 − 2005

138

H∑y nhÀn xät vµ gi∂i th›ch t◊nh h◊nh xu†t kh»u cÒa n≠Ìc ta giai Æoπn 1990 − 2005.

C∏c m∆t hµng xu†t kh»u cÒa n≠Ìc ta bao gÂm hµng c´ng nghi÷p n∆ng vµ kho∏ng s∂n, hµng c´ng nghi÷p nhã vµ ti”u thÒ c´ng nghi÷p, hµng n´ng, l©m, thu˚ s∂n. Tuy nhi™n, tÿ tr‰ng hµng ch’ bi’n hay tinh ch’ t≠¨ng ÆËi th†p vµ t®ng chÀm. Hµng gia c´ng cfln lÌn (90 − 95% hµng d÷t - may) ho∆c ph∂i nhÀp nguy™n li÷u (60% ÆËi vÌi giµy däp).

Thfi tr≠Íng xu†t kh»u lÌn nh†t hi÷n nay lµ Hoa K◊, NhÀt B∂n vµ Trung QuËc.

Kim ngπch nhÀp kh»u cÒa n≠Ìc ta t®ng l™n kh∏ nhanh. ßi“u Æ„ ph∂n ∏nh s˘ phÙc hÂi vµ ph∏t tri”n cÒa s∂n xu†t, nhu c«u ti™u dÔng cÚng nh≠ Æ∏p ¯ng y™u c«u xu†t kh»u.

Quan s∏t h◊nh 31.3, h∑y nhÀn xät v“ t◊nh h◊nh nhÀp kh»u cÒa n≠Ìc ta.

C∏c m∆t hµng nhÀp kh»u cÒa n≠Ìc ta bao gÂm chÒ y’u lµ nguy™n li÷u, t≠ li÷u s∂n xu†t vµ mÈt ph«n nh· lµ hµng ti™u dÔng.

C∏c thfi tr≠Íng nhÀp kh»u chÒ y’u cÒa n≠Ìc ta lµ khu v˘c ch©u É − Th∏i B◊nh D≠¨ng vµ ch©u ¢u.

2. Du lfich a) Tµi nguy™n du lfich Tµi nguy™n du lfich lµ c∂nh quan thi™n nhi™n, di t›ch lfich sˆ, di t›ch c∏ch mπng, c∏c gi∏ trfi nh©n v®n, c´ng tr◊nh lao ÆÈng s∏ng tπo cÒa con ng≠Íi c„ th” Æ≠Óc sˆ dÙng nhªm tho∂ m∑n nhu c«u du lfich, lµ y’u tË c¨ b∂n Æ” h◊nh thµnh c∏c Æi”m du lfich, khu du lfich nhªm tπo ra s˘ h†p d…n du lfich.

Tµi nguy™n du lfich bao gÂm 2 nh„m : tµi nguy™n t˘ nhi™n vµ tµi nguy™n nh©n v®n.

C®n c¯ vµo Atlat ßfia l› Vi÷t Nam, h◊nh 31.5 vµ s¨ Æ sau, h∑y tr◊nh bµy v“ tµi nguy™n du lfich cÒa n≠Ìc ta.

139

• 125 b∑i bi”n • ßa • 2 di s∂n dπng thi™n nhi™n • Ph©n th’ giÌi ho∏ • 200 hang ÆÈng

• S´ng, h • N≠Ìc kho∏ng, n≠Ìc n„ng

• H¨n 30 v≠Ín quËc gia • ßÈng vÀt hoang d∑, thu˚ h∂i s∂n

• 4vπn di t›ch (h¨n 2,6 ngh◊n Æ≠Óc • Quanh x’p hπng) • Lµng ngh“ n®m • 3 di s∂n • V®n ngh÷ • TÀp v®n ho∏ vÀt d©n gian trung th” vµ 2 vµo mÔa • ¬m th˘c... di s∂n v®n xu©n ho∏ phi vÀt th” th’ giÌi

H◊nh 31.4. C∏c loπi tµi nguy™n du lfich cÒa n≠Ìc ta

Th∏c B∂n GiËc (Cao Bªng)

140

HÀ NỘI

Hµ Ti™n

hßn Khoai

H◊nh 31.5. Du lfich

141

b) T◊nh h◊nh ph∏t tri”n vµ c∏c trung t©m du lfich chÒ y’u

H◊nh 31.6. SË l≠Ót kh∏ch vµ doanh thu tı du lfich cÒa n≠Ìc ta

Ngµnh du lfich cÒa n≠Ìc ta Æ∑ h◊nh thµnh tı nh˜ng n®m 60 cÒa th’ kÿ XX. Tuy nhi™n, du lfich Vi÷t Nam chÿ thÀt s˘ ph∏t tri”n nhanh tı Æ«u thÀp kÿ 90 cho Æ’n nay nhÍ ch›nh s∏ch ßÊi mÌi cÒa Nhµ n≠Ìc.

D˘a vµo h◊nh 31.6, h∑y ph©n t›ch vµ gi∂i th›ch t◊nh h◊nh ph∏t tri”n du lfich Î n≠Ìc ta.

V“ ph≠¨ng di÷n du lfich, n≠Ìc ta Æ≠Óc chia thµnh ba vÔng : vÔng du lfich Bæc BÈ, vÔng du lfich Bæc Trung BÈ, vÔng du lfich Nam Trung BÈ vµ Nam BÈ.

C∏c trung t©m du lfich lÌn nh†t cÒa n≠Ìc ta gÂm c„ Hµ NÈi (Î ph›a bæc), Thµnh phË H Ch› Minh (Î ph›a nam), Hu’ − ßµ NΩng (Î mi“n Trung).

Ngoµi ra, n≠Ìc ta cfln mÈt sË trung t©m du lfich quan tr‰ng kh∏c nh≠ Hπ Long, H∂i Phflng, Nha Trang, ßµ Lπt, C«n Th¨,...

142

C©u h·i vµ bµi tÀp 1. D˘a vµo b∂ng sË li÷u :

C¨ c†u gi∏ trfi xu†t kh»u hµng ho∏ ph©n theo nh„m hµng cÒa n≠Ìc ta

(ߨn vfi : %)

N®m

1995

1999

2000

2001

2005

Hµng c´ng nghi÷p n∆ng vµ kho∏ng s∂n

25,3

31,3

37,2

34,9

36,1

Hµng c´ng nghi÷p nhã vµ ti”u thÒ c´ng nghi÷p

28,5

36,8

33,8

35,7

41,0

Hµng n´ng, l©m, thu˚ s∂n

46,2

31,9

29,0

29,4

22,9

Nh„m hµng

H∑y vœ bi”u Æ th›ch hÓp nh†t th” hi÷n s˘ thay ÆÊi c¨ c†u gi∏ trfi

xu†t kh»u hµng ho∏ ph©n theo nh„m hµng vµ n™u nhÀn xät.

2. Ch¯ng minh rªng hoπt ÆÈng xu†t, nhÀp kh»u cÒa n≠Ìc ta Æang c„

nh˜ng chuy”n bi’n t›ch c˘c trong nh˜ng n®m g«n Æ©y.

3. Ch¯ng minh rªng tµi nguy™n du lfich cÒa n≠Ìc ta t≠¨ng ÆËi phong

phÛ vµ Æa dπng.

4. D˘a vµo h◊nh 31.5 vµ Atlat ßfia l› Vi÷t Nam, vÌi t≠ c∏ch nh≠ lµ mÈt

h≠Ìng d…n vi™n du lfich, h∑y giÌi thi÷u tuy’n du lfich xuy™n Vi÷t (tµi nguy™n du lfich, c∏c trung t©m du lfich tr™n tuy’n nµy).

143

ßfia l› c∏c vÔng kinh t’

Khai th∏c d«u kh› Î th“m lÙc Æfia vÔng ß´ng Nam BÈ

144

Bµi 32

V†n Æ“ khai th∏c th’ mπnh Î Trung du vµ mi“n nÛi Bæc BÈ

1. Kh∏i qu∏t chung VÔng Trung du vµ mi“n nÛi Bæc BÈ gÂm c∏c tÿnh : ßi÷n Bi™n, Lai Ch©u, S¨n La, Hoµ B◊nh (thuÈc T©y Bæc) ; Lµo Cai, Y™n B∏i, PhÛ Th‰, Hµ Giang, Tuy™n Quang, Cao Bªng, Lπng S¨n, Bæc Kπn, Th∏i Nguy™n, Bæc Giang vµ Qu∂ng Ninh (thuÈc ß´ng Bæc). ß©y lµ vÔng l∑nh thÊ c„ di÷n t›ch lÌn nh†t n≠Ìc ta (tr™n 101 ngh◊n km2), sË d©n h¨n 12 tri÷u ng≠Íi (n®m 2006) chi’m kho∂ng 30,5% di÷n t›ch vµ 14,2% sË d©n c∂ n≠Ìc.

Trung du vµ mi“n nÛi Bæc BÈ c„ vfi tr› Æfia l› Æ∆c bi÷t, lπi c„ mπng l≠Ìi giao th´ng vÀn t∂i Æang Æ≠Óc Æ«u t≠, n©ng c†p, n™n ngµy cµng thuÀn lÓi cho vi÷c giao l≠u vÌi c∏c vÔng kh∏c trong n≠Ìc vµ x©y d˘ng n“n kinh t’ mÎ.

H∑y ch¯ng minh nhÀn Æfinh tr™n.

Trung du vµ mi“n nÛi Bæc BÈ c„ tµi nguy™n thi™n nhi™n Æa dπng, c„ kh∂ n®ng Æa dπng ho∏ c¨ c†u kinh t’, gÂm nh˜ng th’ mπnh v“ c´ng nghi÷p khai th∏c vµ ch’ bi’n kho∏ng s∂n, thu˚ Æi÷n, n“n n´ng nghi÷p nhi÷t ÆÌi c„ c∂ nh˜ng s∂n ph»m cÀn nhi÷t vµ ´n ÆÌi, ph∏t tri”n tÊng hÓp kinh t’ bi”n vµ du lfich.

Trung du vµ mi“n nÛi Bæc BÈ lµ vÔng th≠a d©n. MÀt ÆÈ d©n sË Î mi“n nÛi 50 − 100 ng≠Íi/km2, Î trung du 100 − 300 ng≠Íi/km2. V◊ vÀy, c„ s˘ hπn ch’ v“ thfi tr≠Íng tπi chÁ vµ v“ lao ÆÈng, nh†t lµ lao ÆÈng lµnh ngh“. ß©y lµ vÔng c„ nhi“u d©n tÈc ›t ng≠Íi ; ÆÂng bµo c„ kinh nghi÷m trong s∂n xu†t vµ chinh phÙc t˘ nhi™n. Tuy nhi™n, t◊nh trπng lπc hÀu vµ nπn du canh du c≠... cfln Î mÈt sË tÈc ng≠Íi. ß©y cÚng lµ vÔng c®n c¯ Æfia c∏ch mπng, c„ di t›ch lfich sˆ ßi÷n Bi™n PhÒ.

C¨ sÎ vÀt ch†t k‹ thuÀt Æ∑ c„ nhi“u ti’n bÈ ; tuy nhi™n, Î vÔng nÛi c¨ sÎ vÀt ch†t k‹ thuÀt cfln nghÃo, d‘ bfi xuËng c†p. ô trung du, c¨ sÎ vÀt ch†t k‹ thuÀt Æ≠Óc tÀp trung nhi“u h¨n.

145

2. Khai th∏c, ch’ bi’n kho∏ng s∂n vµ thu˚ Æi÷n Trung du vµ mi“n nÛi Bæc BÈ lµ vÔng giµu tµi nguy™n kho∏ng s∂n bÀc nh†t n≠Ìc ta. C∏c kho∏ng s∂n ch›nh lµ than, sæt, thi’c, ch◊ − kœm, ÆÂng, apatit, pyrit, Æ∏ v´i vµ sät lµm xi m®ng, gπch ng„i, gπch chfiu lˆa...

Tuy nhi™n, vi÷c khai th∏c Æa sË c∏c m· Æfli h·i ph∂i c„ c∏c ph≠¨ng ti÷n hi÷n Æπi vµ chi ph› cao.

D˘a vµo b∂n ÆÂ ßfia l› t˘ nhi™n Vi÷t Nam (ho∆c Atlat ßfia l› Vi÷t Nam), h∑y k” t™n c∏c loπi kho∏ng s∂n chÒ y’u vµ t™n c∏c m· ch›nh Î Trung du vµ mi“n nÛi Bæc BÈ (c„ th” lÀp thµnh b∂ng).

VÔng than Qu∂ng Ninh lµ vÔng than lÌn bÀc nh†t vµ ch†t l≠Óng than tËt nh†t ß´ng Nam É. Hi÷n nay, s∂n l≠Óng khai th∏c Æ∑ v≠Ót m¯c 30 tri÷u t†n/n®m. NguÂn than khai th∏c Æ≠Óc chÒ y’u dÔng lµm nhi™n li÷u cho c∏c nhµ m∏y nhi÷t Æi÷n vµ Æ” xu†t kh»u. Trong vÔng c„ nhµ m∏y nhi÷t Æi÷n U´ng B› vµ U´ng B› mÎ rÈng (Qu∂ng Ninh) tÊng c´ng su†t 450 MW, Cao Ngπn (Th∏i Nguy™n) 116 MW, Na D≠¨ng (Lπng S¨n) 110 MW. Trong k’ hoπch sœ x©y d˘ng nhµ m∏y nhi÷t Æi÷n C»m Ph∂ (Qu∂ng Ninh) c´ng su†t 600 MW. T©y Bæc c„ mÈt sË m· kh∏ lÌn nh≠ m· qu∆ng ÆÂng − niken (S¨n La), Ɔt hi’m (Lai Ch©u). ß´ng Bæc c„ nhi“u m· kim loπi, Æ∏ng k” h¨n c∂ lµ m· sæt (Y™n B∏i), kœm − ch◊ (ChÓ ßi“n − Bæc Kπn), ÆÂng − vµng (Lµo Cai), thi’c vµ b´xit (Cao Bªng). MÁi n®m vÔng s∂n xu†t kho∂ng 1000 t†n thi’c.

C∏c kho∏ng s∂n phi kim loπi Æ∏ng k” c„ apatit (Lµo Cai). MÁi n®m khai th∏c kho∂ng 600 ngh◊n t†n qu∆ng Æ” s∂n xu†t ph©n l©n.

C∏c s´ng suËi c„ tr˜ n®ng thu˚ Æi÷n kh∏ lÌn. H÷ thËng s´ng HÂng (11 tri÷u kW) chi’m h¨n 1/3 tr˜ n®ng thu˚ Æi÷n cÒa c∂ n≠Ìc. Ri™ng s´ng ßµ chi’m g«n 6 tri÷u kW. NguÂn thu˚ n®ng lÌn nµy Æ∑ vµ Æang Æ≠Óc khai th∏c nh≠ nhµ m∏y thu˚ Æi÷n Th∏c Bµ tr™n s´ng Ch∂y (110 MW), nhµ m∏y thu˚ Æi÷n Hoµ B◊nh tr™n s´ng ßµ (1920 MW). Hi÷n nay, Æang tri”n khai x©y d˘ng nhµ m∏y thu˚ Æi÷n S¨n La tr™n s´ng ßµ (2400 MW), thu˚ Æi÷n Tuy™n Quang tr™n s´ng G©m (342 MW). Nhi“u nhµ m∏y thu˚ Æi÷n nh· Æang Æ≠Óc x©y d˘ng tr™n phÙ l≠u cÒa c∏c s´ng. Vi÷c ph∏t tri”n thu˚ Æi÷n sœ tπo ra ÆÈng l˘c mÌi cho s˘ ph∏t tri”n cÒa vÔng, nh†t lµ vi÷c khai th∏c vµ ch’ bi’n kho∏ng s∂n tr™n c¨ sÎ nguÂn Æi÷n rŒ vµ dÂi dµo. Nh≠ng vÌi nh˜ng c´ng tr◊nh k‹ thuÀt lÌn nh≠ th’, c«n chÛ ˝ Æ’n nh˜ng thay ÆÊi kh´ng nh· cÒa m´i tr≠Íng.

146

Tßng B¸

H◊nh 32. Khai th∏c mÈt sË th’ mπnh chÒ y’u cÒa Trung du vµ mi“n nÛi Bæc BÈ

3. TrÂng vµ ch’ bi’n c©y c´ng nghi÷p, c©y d≠Óc li÷u, rau qu∂ cÀn nhi÷t vµ ´n ÆÌi Trung du vµ mi“n nÛi Bæc BÈ c„ ph«n lÌn di÷n t›ch lµ Ɔt feralit tr™n Æ∏ phi’n, Æ∏ v´i vµ c∏c Æ∏ mã kh∏c, ngoµi ra cfln c„ Ɔt phÔ sa cÊ (Î trung du), Ɔt phÔ sa Î d‰c c∏c thung lÚng s´ng vµ c∏c c∏nh ÆÂng Î mi“n nÛi nh≠ Than Uy™n, Ngh‹a LÈ, ßi÷n Bi™n, TrÔng Kh∏nh...

Kh› hÀu cÒa vÔng mang Æ∆c Æi”m nhi÷t ÆÌi »m gi„ mÔa, c„ mÔa Æ´ng lπnh, lπi chfiu ∂nh h≠Îng s©u sæc cÒa Æi“u ki÷n Æfia h◊nh vÔng nÛi.

147

ß´ng Bæc Æfia h◊nh tuy kh´ng cao, nh≠ng lπi lµ n¨i chfiu ∂nh h≠Îng mπnh nh†t cÒa gi„ mÔa ß´ng Bæc, n™n c„ mÔa Æ´ng lπnh nh†t n≠Ìc ta. T©y Bæc tuy chfiu ∂nh h≠Îng cÒa gi„ mÔa ß´ng Bæc y’u h¨n, nh≠ng do n“n Æfia h◊nh cao n™n mÔa Æ´ng v…n lπnh. BÎi vÀy, Trung du vµ mi“n nÛi Bæc BÈ c„ th’ mπnh Æ∆c bi÷t Æ” ph∏t tri”n c∏c c©y c´ng nghi÷p c„ nguÂn gËc cÀn nhi÷t vµ ´n ÆÌi. ß©y ch›nh lµ vÔng chà lÌn nh†t c∂ n≠Ìc, vÌi c∏c loπi chà nÊi ti’ng Î PhÛ Th‰, Th∏i Nguy™n, Y™n B∏i, Hµ Giang, S¨n La. ô c∏c vÔng nÛi gi∏p bi™n giÌi cÒa Cao Bªng, Lπng S¨n, cÚng nh≠ tr™n vÔng nÛi cao Hoµng Li™n S¨n, Æi“u ki÷n kh› hÀu r†t thuÀn lÓi cho vi÷c trÂng c∏c c©y thuËc qu˝ (tam th†t, Æ≠¨ng quy, ÆÁ tr‰ng, hÂi, th∂o qu∂...), c∏c c©y ®n qu∂ nh≠ mÀn, Ƶo, l™. ô Sa Pa c„ th” trÂng rau ´n ÆÌi vµ s∂n xu†t hπt giËng rau quanh n®m, trÂng hoa xu†t kh»u.

Kh∂ n®ng mÎ rÈng di÷n t›ch vµ n©ng cao n®ng su†t c©y c´ng nghi÷p, c©y Æ∆c s∂n vµ c©y ®n qu∂ cÒa Trung du vµ mi“n nÛi Bæc BÈ cfln r†t lÌn, nh≠ng g∆p kh„ kh®n lµ hi÷n t≠Óng rät ÆÀm, rät hπi, s≠¨ng muËi vµ t◊nh trπng thi’u n≠Ìc v“ mÔa Æ´ng. Mπng l≠Ìi c∏c c¨ sÎ c´ng nghi÷p ch’ bi’n n´ng s∂n ch≠a t≠¨ng x¯ng vÌi th’ mπnh cÒa vÔng.

Vi÷c Æ»y mπnh s∂n xu†t c©y c´ng nghi÷p vµ c©y Æ∆c s∂n sœ cho phäp ph∏t tri”n n“n n´ng nghi÷p hµng ho∏ c„ hi÷u qu∂ cao vµ c„ t∏c dÙng hπn ch’ nπn du canh, du c≠ trong vÔng.

4. Ch®n nu´i gia sÛc Trung du vµ mi“n nÛi Bæc BÈ c„ nhi“u ÆÂng c·, chÒ y’u tr™n c∏c cao nguy™n Î ÆÈ cao 600 − 700m. C∏c ÆÂng c· tuy kh´ng lÌn, nh≠ng Î Æ©y c„ th” ph∏t tri”n ch®n nu´i tr©u, bfl (l†y thfit vµ l†y s˜a), ng˘a, d™. Bfl s˜a Æ≠Óc nu´i tÀp trung Î cao nguy™n MÈc Ch©u (S¨n La). Tr©u, bfl thfit Æ≠Óc nu´i rÈng r∑i, nh†t lµ tr©u. Tr©u khoŒ h¨n, ≠a »m, chfiu rät gi·i h¨n bfl, d‘ th›ch nghi vÌi Æi“u ki÷n ch®n th∂ trong rıng. ßµn tr©u c„ 1,7 tri÷u con, chi’m h¨n 1/2 Ƶn tr©u c∂ n≠Ìc. ßµn bfl c„ 900 ngh◊n con, chi’m 16% Ƶn bfl c∂ n≠Ìc (n®m 2005).

Hi÷n nay, nh˜ng kh„ kh®n trong c´ng t∏c vÀn chuy”n c∏c s∂n ph»m ch®n nu´i tÌi vÔng ti™u thÙ (ÆÂng bªng vµ Æ´ thfi) Æ∑ hπn ch’ vi÷c ph∏t 148

tri”n ch®n nu´i gia sÛc lÌn cÒa vÔng. Th™m vµo Æ„, c∏c ÆÂng c· cÚng c«n Æ≠Óc c∂i tπo, n©ng cao n®ng su†t.

Do gi∂i quy’t tËt h¨n l≠¨ng th˘c cho ng≠Íi, n™n hoa mµu l≠¨ng th˘c dµnh nhi“u h¨n cho ch®n nu´i Æ∑ giÛp t®ng nhanh Ƶn lÓn trong vÔng ; tÊng Ƶn lÓn c„ h¨n 5,8 tri÷u con, chi’m 21% Ƶn lÓn c∂ n≠Ìc (n®m 2005).

5. Kinh t’ bi”n Trong Æi“u ki÷n mÎ cˆa n“n kinh t’, th’ mπnh nµy cÒa Trung du vµ mi“n nÛi Bæc BÈ sœ cµng Æ≠Óc ph∏t huy. VÔng bi”n Qu∂ng Ninh giµu ti“m n®ng, Æang ph∏t tri”n n®ng ÆÈng cÔng vÌi s˘ ph∏t tri”n cÒa vÔng kinh t’ tr‰ng Æi”m ph›a Bæc. ô Æ©y Æang ph∏t tri”n mπnh Æ∏nh bæt h∂i s∂n, nh†t lµ Æ∏nh bæt xa bÍ vµ nu´i trÂng thu˚ s∂n. Du lfich bi”n − Æ∂o Æang Æ„ng g„p Æ∏ng k” vµo c¨ c†u kinh t’ ; qu«n th” du lfich Hπ Long Æ∑ Æ≠Óc x’p hπng vµo danh mÙc Di s∂n thi™n nhi™n th’ giÌi. C∂ng C∏i L©n (mÈt c∂ng n≠Ìc s©u) Æang Æ≠Óc x©y d˘ng vµ n©ng c†p, tπo Ƶ cho s˘ h◊nh thµnh khu c´ng nghi÷p C∏i L©n...

C©u h·i vµ bµi tÀp 1. Tπi sao n„i vi÷c ph∏t huy c∏c th’ mπnh cÒa Trung du vµ mi“n nÛi

Bæc BÈ c„ ˝ ngh‹a kinh t’ lÌn vµ ˝ ngh‹a ch›nh trfi, x∑ hÈi s©u sæc ?

2. H∑y ph©n t›ch kh∂ n®ng vµ hi÷n trπng ph∏t tri”n c©y c´ng nghi÷p vµ

c©y Æ∆c s∂n trong vÔng.

3. H∑y ph©n t›ch kh∂ n®ng vµ hi÷n trπng ph∏t tri”n ch®n nu´i gia sÛc

lÌn cÒa vÔng.

4. H∑y x∏c Æfinh tr™n b∂n ÆÂ c∏c m· lÌn trong vÔng vµ ph©n t›ch nh˜ng

thuÀn lÓi vµ kh„ kh®n trong vi÷c khai th∏c th’ mπnh v“ tµi nguy™n kho∏ng s∂n cÒa vÔng.

5. H∑y x∏c Æfinh tr™n b∂n ÆÂ c∏c trung t©m c´ng nghi÷p quan tr‰ng

cÒa vÔng.

149

Bµi 33

V†n Æ“ chuy”n dfich c¨ c†u kinh t’ theo ngµnh Î ßÂng bªng s´ng HÂng

1. C∏c th’ mπnh chÒ y’u cÒa vÔng VÔng ÆÂng bªng s´ng HÂng bao gÂm 10 tÿnh, thµnh phË vÌi di÷n t›ch g«n 15 ngh◊n km2 (chi’m 4,5% di÷n t›ch t˘ nhi™n toµn quËc) vµ sË d©n 18,2 tri÷u ng≠Íi (chi’m 21,6% sË d©n c∂ n≠Ìc) n®m 2006(1).

H∑y k” t™n c∏c tÿnh, thµnh phË (t≠¨ng Æ≠¨ng c†p tÿnh) thuÈc ßÂng bªng s´ng HÂng.

CÉC TH⁄ MÑNH CHû Y⁄U

•

•

•

•

•

• •

•

•

•

•

•

•

•

•

• •

•

• •

•

H◊nh 33.1. S¨ Æ c∏c th’ mπnh chÒ y’u cÒa ßÂng bªng s´ng HÂng

D˘a vµo s¨ Æ tr™n, h∑y tr◊nh bµy c∏c th’ mπnh cÒa ßÂng bªng s´ng HÂng.

(1) Tı 1-8-2008, toµn bÈ tÿnh Hµ T©y, huy÷n M™ Linh (tÿnh V‹nh PhÛc) vµ 4 x∑ : ß´ng Xu©n, Ti’n Xu©n, Y™n B◊nh, Y™n Trung (thuÈc huy÷n L≠¨ng S¨n, tÿnh Hoµ B◊nh) Æ∑ s∏p nhÀp vµo thµnh phË Hµ NÈi.

150

2. C∏c hπn ch’ chÒ y’u cÒa vÔng − ßÂng bªng s´ng HÂng lµ vÔng c„ sË d©n Æ´ng nh†t, mÀt ÆÈ d©n sË cÒa vÔng l™n Æ’n 1 225 ng≠Íi/km2, g†p kho∂ng 4,8 l«n mÀt ÆÈ trung b◊nh cÒa c∂ n≠Ìc (n®m 2006).

H∑y ph©n t›ch s¯c äp v“ d©n sË ÆËi vÌi vi÷c ph∏t tri”n kinh t’ − x∑ hÈi Î ßÂng bªng s´ng HÂng.

SË d©n Æ´ng, k’t c†u d©n sË trŒ t†t y’u d…n Æ’n nguÂn lao ÆÈng dÂi dµo. Trong Æi“u ki÷n n“n kinh t’ cfln chÀm ph∏t tri”n, vi÷c lµm, nh†t lµ Î khu v˘c thµnh thfi Æ∑ trÎ thµnh mÈt trong nh˜ng v†n Æ“ nan gi∂i Î ßÂng bªng s´ng HÂng. − Nªm trong vÔng c„ kh› hÀu nhi÷t ÆÌi »m gi„ mÔa, ßÂng bªng s´ng HÂng chfiu ∂nh h≠Îng cÒa nhi“u thi™n tai nh≠ b∑o, lÚ lÙt, hπn h∏n...

Tµi nguy™n thi™n nhi™n Î ßÂng bªng s´ng HÂng kh´ng thÀt phong phÛ, nh≠ng vi÷c sˆ dÙng lπi ch≠a hÓp l›. Do vi÷c khai th∏c qu∏ m¯c d…n Æ’n mÈt sË loπi tµi nguy™n (nh≠ Ɔt, n≠Ìc tr™n m∆t...) bfi xuËng c†p. ß©y lµ vÔng thi’u nguy™n li÷u cho vi÷c ph∏t tri”n c´ng nghi÷p. Ph«n lÌn nguy™n li÷u ph∂i Æ≠a tı vÔng kh∏c Æ’n. − Vi÷c chuy”n dfich c¨ c†u kinh t’ cfln chÀm, ch≠a ph∏t huy h’t th’ mπnh cÒa vÔng.

C∏c hπn ch’ v“ t˘ nhi™n Æ∑ ∂nh h≠Îng nh≠ th’ nµo Æ’n vi÷c ph∏t tri”n kinh t’ − x∑ hÈi Î ßÂng bªng s´ng HÂng ?

3. Chuy”n dfich c¨ c†u kinh t’ theo ngµnh vµ c∏c Æfinh h≠Ìng ch›nh a) Th˘c trπng

43,9

43,9

32,7 39,3 23,4 16,8

H◊nh 33.2. Chuy”n dfich c¨ c†u kinh t’ theo ngµnh Î ßÂng bªng s´ng HÂng

151

D˘a vµo bi”u Æ tr™n, h∑y nhÀn xät v“ s˘ chuy”n dfich c¨ c†u kinh t’ theo ngµnh Î ßÂng bªng s´ng HÂng.

CÔng vÌi c´ng cuÈc ßÊi mÌi di‘n ra tr™n phπm vi c∂ n≠Ìc, c¨ c†u kinh t’ theo ngµnh cÒa ßÂng bªng s´ng HÂng Æ∑ c„ s˘ chuy”n dfich theo chi“u h≠Ìng t›ch c˘c. Tuy nhi™n, s˘ chuy”n dfich nµy cfln chÀm.

H◊nh 33.3. Kinh t’ ßÂng bªng s´ng HÂng

152

b) C∏c Æfinh h≠Ìng ch›nh − Vi÷c chuy”n dfich c¨ c†u kinh t’ c„ vai trfl quan tr‰ng Î ßÂng bªng s´ng HÂng. Xu h≠Ìng chung lµ ti’p tÙc gi∂m tÿ tr‰ng cÒa khu v˘c I (n´ng − l©m − ng≠ nghi÷p), t®ng nhanh tÿ tr‰ng cÒa khu v˘c II (c´ng nghi÷p − x©y d˘ng) vµ khu v˘c III (dfich vÙ) tr™n c¨ sÎ Æ∂m b∂o t®ng tr≠Îng kinh t’ vÌi tËc ÆÈ nhanh, hi÷u qu∂ cao gæn vÌi vi÷c gi∂i quy’t c∏c v†n Æ“ x∑ hÈi vµ m´i tr≠Íng. Cho Æ’n n®m 2010, tÿ tr‰ng cÒa c∏c khu v˘c t≠¨ng ¯ng sœ lµ 10%, 42% vµ 48%. − Vi÷c chuy”n dfich c¨ c†u kinh t’ trong nÈi bÈ tıng ngµnh c„ s˘ kh∏c nhau, nh≠ng tr‰ng t©m lµ ph∏t tri”n vµ hi÷n Æπi ho∏ c´ng nghi÷p ch’ bi’n, c∏c ngµnh c´ng nghi÷p kh∏c vµ dfich vÙ gæn vÌi y™u c«u ph∏t tri”n n“n n´ng nghi÷p hµng ho∏. + ßËi vÌi khu v˘c I, gi∂m tÿ tr‰ng cÒa ngµnh trÂng tr‰t, t®ng tÿ tr‰ng cÒa ngµnh ch®n nu´i vµ thu˚ s∂n. Ri™ng trong ngµnh trÂng tr‰t lπi gi∂m tÿ tr‰ng cÒa c©y l≠¨ng th˘c vµ t®ng d«n tÿ tr‰ng cÒa c©y c´ng nghi÷p, c©y th˘c ph»m, c©y ®n qu∂. + ßËi vÌi khu v˘c II, qu∏ tr◊nh chuy”n dfich gæn vÌi vi÷c h◊nh thµnh c∏c ngµnh c´ng nghi÷p tr‰ng Æi”m Æ” sˆ dÙng c„ hi÷u qu∂ c∏c th’ mπnh v“ t˘ nhi™n vµ con ng≠Íi cÒa vÔng. ß„ lµ c∏c ngµnh ch’ bi’n l≠¨ng th˘c − th˘c ph»m, ngµnh d÷t may vµ da giµy, ngµnh s∂n xu†t vÀt li÷u x©y d˘ng, ngµnh c¨ kh› − k‹ thuÀt Æi÷n − Æi÷n tˆ. + ßËi vÌi khu v˘c III, du lfich lµ mÈt ngµnh ti“m n®ng. ßÂng bªng s´ng HÂng c„ nhi“u th’ mπnh v“ du lfich, Æ∆c bi÷t Î Hµ NÈi vµ vÔng phÙ cÀn cÚng nh≠ Î H∂i Phflng. Trong t≠¨ng lai, du lfich sœ c„ vfi tr› x¯ng Æ∏ng trong n“n kinh t’ cÒa vÔng. C∏c dfich vÙ kh∏c nh≠ tµi ch›nh, ng©n hµng, gi∏o dÙc − Ƶo tπo... cÚng ph∏t tri”n mπnh nhªm Æ»y nhanh tËc ÆÈ chuy”n dfich kinh t’.

C©u h·i vµ bµi tÀp 1. Tπi sao ph∂i c„ s˘ chuy”n dfich c¨ c†u kinh t’ theo ngµnh Î

ßÂng bªng s´ng HÂng ?

2. Ph©n t›ch nh˜ng nguÂn l˘c ∂nh h≠Îng Æ’n s˘ chuy”n dfich c¨ c†u kinh t’ Î ßÂng bªng s´ng HÂng.

3. S˘ chuy”n dfich c¨ c†u kinh t’ theo ngµnh Î ßÂng bªng s´ng HÂng di‘n ra nh≠ th’ nµo ? N™u nh˜ng Æfinh h≠Ìng ch›nh trong t≠¨ng lai.

153

Th˘c hµnh : Ph©n t›ch mËi quan h÷ Bµi 34 gi˜a d©n sË vÌi vi÷c s∂n xu†t l≠¨ng th˘c Î ßÂng bªng s´ng HÂng Cho b∂ng sË li÷u : B∂ng 34. SË d©n, di÷n t›ch gieo trÂng, s∂n l≠Óng vµ b◊nh qu©n l≠¨ng th˘c c„ hπt theo Æ«u ng≠Íi cÒa ßÂng bªng s´ng HÂng vµ c∂ n≠Ìc n®m 1995 vµ n®m 2005

C∏c chÿ sË

ßÂng bªng s´ng HÂng

C∂ n≠Ìc

1995

2005

1995

2005

SË d©n (ngh◊n ng≠Íi)

16137

18028

71996

83106

Di÷n t›ch gieo trÂng c©y l≠¨ng th˘c c„ hπt (ngh◊n ha)

1117

1221

7322

8383

S∂n l≠Óng l≠¨ng th˘c c„ hπt (ngh◊n t†n)

5340

6518

26141

39622

B◊nh qu©n l≠¨ng th˘c c„ hπt (kg/ng≠Íi)

331

362

363

477

1. T›nh tËc ÆÈ t®ng tr≠Îng cÒa c∏c chÿ sË trong b∂ng sË li÷u. So s∏nh

tËc ÆÈ t®ng tr≠Îng cÒa c∏c chÿ sË tr™n gi˜a ßÂng bªng s´ng HÂng vÌi c∂ n≠Ìc.

2. T›nh tÿ tr‰ng cÒa ßÂng bªng s´ng HÂng so vÌi c∂ n≠Ìc theo c∏c chÿ

sË vµ nhÀn xät.

3. Tr™n c¨ sÎ xˆ l› sË li÷u Æ∑ cho, ph©n t›ch vµ gi∂i th›ch mËi quan h÷

gi˜a d©n sË vÌi vi÷c s∂n xu†t l≠¨ng th˘c Î ßÂng bªng s´ng HÂng.

4. D˘a vµo k’t qu∂ ph©n t›ch, h∑y thˆ Æ“ xu†t c∏c ph≠¨ng h≠Ìng

gi∂i quy’t.

154

Bµi 35

V†n Æ“ ph∏t tri”n kinh t’ − x∑ hÈi Î Bæc Trung BÈ

1. Kh∏i qu∏t chung VÔng Bæc Trung BÈ gÂm c∏c tÿnh Thanh Ho∏, Ngh÷ An, Hµ T‹nh, Qu∂ng B◊nh, Qu∂ng Trfi, Thıa Thi™n − Hu’. D∑y nÛi Bπch M∑ Æ≠Óc coi lµ ranh giÌi t˘ nhi™n gi˜a Bæc Trung BÈ vµ Duy™n h∂i Nam Trung BÈ.

Bæc Trung BÈ c„ di÷n t›ch t˘ nhi™n 51,5 ngh◊n km2, sË d©n 10,6 tri÷u ng≠Íi (n®m 2006), chi’m 15,6% di÷n t›ch vµ 12,7% sË d©n cÒa c∂ n≠Ìc.

H∑y x∏c Æfinh tr™n b∂n ÆÂ Hµnh ch›nh Vi÷t Nam vfi tr› Æfia l› vµ phπm vi l∑nh thÊ cÒa vÔng Bæc Trung BÈ.

V“ m∆t t˘ nhi™n, Bæc Trung BÈ thuÈc mi“n T©y Bæc vµ Bæc Trung BÈ. ô Thanh Ho∏ vµ mÈt ph«n Ngh÷ An, kh› hÀu c„ t›nh ch†t chuy”n ti’p gi˜a ßÂng bªng s´ng HÂng vµ Bæc Trung BÈ, v…n cfln chfiu ∂nh h≠Îng kh∏ mπnh cÒa gi„ mÔa ß´ng Bæc v“ mÔa Æ´ng. D∑y nÛi Tr≠Íng S¨n Bæc, bi™n giÌi t˘ nhi™n gi˜a Vi÷t Nam vµ Lµo vÌi c∏c ÆÃo th†p, lµm cho v“ mÔa hπ c„ hi÷n t≠Óng gi„ ph¨n T©y Nam thÊi mπnh, nhi“u ngµy thÍi ti’t n„ng vµ kh´. Nh≠ng ngay sau nh˜ng ngµy hπn h∏n, c„ th” b∑o Àp Æ’n Æem theo m≠a lÌn vµ n≠Ìc lÚ, tri“u c≠Íng g©y thi÷t hπi cho s∂n xu†t vµ ÆÍi sËng.

V“ tµi nguy™n thi™n nhi™n, Bæc Trung BÈ c„ mÈt sË tµi nguy™n kho∏ng s∂n c„ gi∏ trfi nh≠ cr´mit, thi’c, sæt, Æ∏ v´i vµ sät lµm xi m®ng, Æ∏ qu˝.

Rıng c„ di÷n t›ch t≠¨ng ÆËi lÌn. C∏c h÷ thËng s´ng M∑, s´ng C∂ c„ gi∏ trfi v“ thu˚ lÓi, giao th´ng thu˚ (Î hπ l≠u) vµ ti“m n®ng thu˚ Æi÷n. Ti“m n®ng ph∏t tri”n n´ng nghi÷p c„ ph«n hπn ch’, do c∏c ÆÂng bªng nh· hãp, chÿ c„ ÆÂng bªng Thanh − Ngh÷ − T‹nh lµ lÌn h¨n c∂. VÌi di÷n t›ch vÔng gfl ÆÂi t≠¨ng ÆËi lÌn, Bæc Trung BÈ c„ kh∂ n®ng ph∏t tri”n kinh t’ v≠Ín rıng, ch®n nu´i gia sÛc lÌn. D‰c ven bi”n c„ kh∂ n®ng ph∏t tri”n Æ∏nh bæt vµ nu´i trÂng thu˚ s∂n.

Bæc Trung BÈ cÚng c„ tµi nguy™n du lfich Æ∏ng k”, trong Æ„ ph∂i k” Æ’n c∏c b∑i tæm nÊi ti’ng nh≠ : S«m S¨n, Cˆa Lfl, Thi™n C«m, ThuÀn An, L®ng C´ ; Di s∂n thi™n nhi™n th’ giÌi Phong Nha − KŒ Bµng ; Di s∂n v®n ho∏ th’ giÌi Di t›ch cË Æ´ Hu’, Nh∑ nhπc cung Æ◊nh Hu’.

155

V“ m∆t kinh t’ − x∑ hÈi, m¯c sËng cÒa d©n c≠ cfln th†p. Chi’n tranh tuy Æ∑ lÔi xa, nh≠ng hÀu qu∂ v…n cfln Æ” lπi, nh†t lµ Î vÔng rıng nÛi. C¨ sÎ hπ t«ng cÒa vÔng v…n cfln nghÃo, vi÷c thu hÛt c∏c d˘ ∏n Æ«u t≠ n≠Ìc ngoµi v…n cfln hπn ch’. VÌi s˘ tÀp trung Æ«u t≠ cho vÔng, nh†t lµ vÌi s˘ h◊nh thµnh vµ ph∏t tri”n cÒa VÔng kinh t’ tr‰ng Æi”m mi“n Trung, trong t≠¨ng lai g«n, kinh t’ cÒa Bæc Trung BÈ sœ c„ b≠Ìc ph∏t tri”n Æ∏ng k”.

2. H◊nh thµnh c¨ c†u n´ng − l©m − ng≠ nghi÷p ô Duy™n h∂i mi“n Trung n„i chung, Bæc Trung BÈ n„i ri™ng, v†n Æ“ h◊nh thµnh c¨ c†u n´ng − l©m − ng≠ nghi÷p c„ ˝ ngh‹a lÌn ÆËi vÌi s˘ h◊nh thµnh c¨ c†u kinh t’ chung cÒa vÔng, v◊ n„ kh´ng chÿ g„p ph«n tπo ra c¨ c†u ngµnh, mµ cfln tπo th’ li™n hoµn trong ph∏t tri”n c¨ c†u kinh t’ theo kh´ng gian. So vÌi c´ng nghi÷p c∂ n≠Ìc, tÿ tr‰ng cÒa Bæc Trung BÈ cfln nh· bä (chi’m kho∂ng 2,4% gi∏ trfi s∂n xu†t c´ng nghi÷p cÒa c∂ n≠Ìc, n®m 2005). Vi÷c Æ»y mπnh c´ng nghi÷p ho∏, hi÷n Æπi ho∏ trong giai Æoπn hi÷n nay Æfli h·i ph∂i ph∏t huy c∏c th’ mπnh sΩn c„ cÒa vÔng, trong Æ„ c„ th’ mπnh v“ n´ng − l©m − ng≠ nghi÷p.

Rıng Æ«u nguÂn Rıng, c©y c´ng nghi÷p l©u n®m Ch®n nu´i gia sÛc lÌn C©y hµng n®m, ch®n nu´i lÓn, gia c«m Rıng ngÀp m∆n rıng chæn c∏t, nu´i thu˚ s∂n

H◊nh 35.1. L∏t cæt tı T©y sang ß´ng th” hi÷n c¨ c†u n´ng − l©m − ng≠ nghi÷p cÒa vÔng

Tπi sao c„ th” n„i s˘ h◊nh thµnh c¨ c†u n´ng − l©m − ng≠ nghi÷p cÒa vÔng g„p ph«n tπo th’ li™n hoµn trong ph∏t tri”n c¨ c†u kinh t’ theo kh´ng gian ? a) Khai th∏c th’ mπnh v“ l©m nghi÷p Di÷n t›ch rıng cÒa toµn vÔng lµ 2,46 tri÷u ha, chi’m kho∂ng 20% di÷n t›ch rıng c∂ n≠Ìc. ßÈ che phÒ rıng lµ 47,8% (n®m 2006) chÿ Ưng sau T©y Nguy™n. Trong rıng c„ nhi“u loπi gÁ qu˝ (t∏u, lim, s’n, ki“n ki“n, 156

s®ng lŒ, l∏t hoa,...), nhi“u l©m s∂n, chim, thÛ c„ gi∏ trfi. Hi÷n nay, rıng giµu chÿ cfln tÀp trung chÒ y’u Î vÔng gi∏p bi™n giÌi Vi÷t − Lµo, nhi“u nh†t lµ Î Ngh÷ An, Thanh Ho∏, Qu∂ng B◊nh. ß∏ng chÛ ˝ lµ rıng s∂n xu†t chÿ chi’m kho∂ng 34% di÷n t›ch, cfln kho∂ng 50% di÷n t›ch lµ rıng phflng hÈ vµ 16% lµ rıng Æ∆c dÙng. Hµng loπt l©m tr≠Íng hoπt ÆÈng ch®m lo vi÷c khai th∏c Æi Æ´i vÌi tu bÊ vµ b∂o v÷ rıng.

Vi÷c b∂o v÷ vµ ph∏t tri”n vËn rıng giÛp b∂o v÷ m´i tr≠Íng sËng cÒa ÆÈng vÀt hoang d∑, gi˜ g◊n nguÂn gen cÒa c∏c loµi ÆÈng, th˘c vÀt qu˝ hi’m, rıng cfln c„ t∏c dÙng Æi“u hoµ nguÂn n≠Ìc, hπn ch’ t∏c hπi cÒa c∏c c¨n lÚ ÆÈt ngÈt tr™n c∏c s´ng ngæn vµ dËc. Vi÷c trÂng rıng ven bi”n c„ t∏c dÙng chæn gi„, b∑o vµ ng®n kh´ng cho c∏t bay, c∏t ch∂y, l†n ruÈng ÆÂng, lµng mπc. b) Khai th∏c tÊng hÓp c∏c th’ mπnh v“ n´ng nghi÷p cÒa trung du, ÆÂng bªng vµ ven bi”n VÔng ÆÂi tr≠Ìc nÛi c„ th’ mπnh v“ ch®n nu´i Æπi gia sÛc. ßµn tr©u c„ kho∂ng 750 ngh◊n con (chi’m 1/4 Ƶn tr©u c∂ n≠Ìc), Ƶn bfl c„ kho∂ng 1,1 tri÷u con (chi’m h¨n 1/5 Ƶn bfl c∂ n≠Ìc). VÌi di÷n t›ch Ɔt badan tuy kh´ng lÌn, nh≠ng kh∏ mµu mÏ, Bæc Trung BÈ Æ∑ h◊nh thµnh mÈt sË vÔng chuy™n canh c©y c´ng nghi÷p l©u n®m (cµ ph™ Î T©y Ngh÷ An, Qu∂ng Trfi ; cao su, h ti™u Î Qu∂ng B◊nh, Qu∂ng Trfi ; chà ΠT©y Ngh÷ An). ô c∏c ÆÂng bªng, ph«n lÌn lµ Ɔt c∏t pha, thuÀn lÓi cho vi÷c ph∏t tri”n c∏c c©y c´ng nghi÷p hµng n®m (lπc, m›a, thuËc l∏...) nh≠ng kh´ng thÀt thuÀn lÓi cho c©y lÛa. Trong vÔng Æ∑ h◊nh thµnh c∏c vÔng chuy™n canh c©y c´ng nghi÷p hµng n®m vµ c∏c vÔng lÛa th©m canh. B◊nh qu©n l≠¨ng th˘c theo Æ«u ng≠Íi v◊ vÀy Æ∑ t®ng kh∏ (n®m 2005 Æπt kho∂ng 348 kg/ng≠Íi). c) ß»y mπnh ph∏t tri”n ng≠ nghi÷p Tuy kh´ng c„ c∏c b∑i c∏ lÌn, nÊi ti’ng, nh≠ng c∏c tÿnh Bæc Trung BÈ Æ“u c„ kh∂ n®ng ph∏t tri”n ngh“ c∏ bi”n. Ngh÷ An lµ tÿnh tr‰ng Æi”m ngh“ c∏ cÒa Bæc Trung BÈ. Tuy nhi™n, do ph«n lÌn tµu thuy“n c„ c´ng su†t nh·, Æ∏nh bæt ven bÍ lµ ch›nh, n™n Î nhi“u n¨i nguÂn lÓi thu˚ s∂n c„ nguy c¨ suy gi∂m r‚ r÷t. Hi÷n nay, vi÷c nu´i thu˚ s∂n n≠Ìc lÓ, n≠Ìc m∆n Æ≠Óc ph∏t tri”n kh∏ mπnh, Æang lµm thay ÆÊi kh∏ r‚ nät c¨ c†u kinh t’ n´ng th´n ven bi”n.

157

H◊nh 35.2. Khai th∏c mÈt sË th’ mπnh chÒ y’u cÒa vÔng Bæc Trung BÈ

158

3. H◊nh thµnh c¨ c†u c´ng nghi÷p vµ ph∏t tri”n c¨ sÎ hπ t«ng giao th´ng vÀn t∂i a) Ph∏t tri”n c∏c ngµnh c´ng nghi÷p tr‰ng Æi”m vµ c∏c trung t©m c´ng nghi÷p chuy™n m´n ho∏ C´ng nghi÷p cÒa vÔng hi÷n Æang ph∏t tri”n d˘a tr™n mÈt sË tµi nguy™n kho∏ng s∂n c„ tr˜ l≠Óng lÌn, nguÂn nguy™n li÷u cÒa n´ng, l©m, thu˚ s∂n vµ nguÂn lao ÆÈng dÂi dµo, t≠¨ng ÆËi rŒ. Do nh˜ng hπn ch’ v“ Æi“u ki÷n k‹ thuÀt, vËn, n™n c¨ c†u c´ng nghi÷p cÒa vÔng ch≠a thÀt Æfinh h◊nh vµ sœ c„ nhi“u bi’n ÆÊi trong nh˜ng thÀp kÿ tÌi. MÈt sË tµi nguy™n kho∏ng s∂n cÒa vÔng v…n Î dπng ti“m n®ng ho∆c Æ≠Óc khai th∏c kh´ng Æ∏ng k” (cr´mit, thi’c...). Trong vÔng c„ mÈt sË nhµ m∏y xi m®ng lÌn nh≠ Bÿm S¨n, Nghi S¨n (Thanh Ho∏), Hoµng Mai (Ngh÷ An). Nhµ m∏y thäp li™n hÓp Hµ T‹nh (sˆ dÙng qu∆ng sæt Thπch Kh™) Æ∑ Æ≠Óc k› k’t x©y d˘ng vµo th∏ng 5 − 2007.

V†n Æ“ ph∏t tri”n c¨ sÎ n®ng l≠Óng (Æi÷n) lµ mÈt ≠u ti™n trong ph∏t tri”n c´ng nghi÷p cÒa vÔng. Do nh˜ng hπn ch’ v“ nguÂn nhi™n li÷u tπi chÁ, n™n vi÷c gi∂i quy’t nhu c«u v“ Æi÷n chÒ y’u d˘a vµo l≠Ìi Æi÷n quËc gia.

MÈt sË nhµ m∏y thu˚ Æi÷n Æang Æ≠Óc x©y d˘ng nh≠ B∂n Vœ (320 MW) tr™n s´ng C∂ (Ngh÷ An), Cˆa ßπt (97 MW) tr™n s´ng Chu (Thanh Ho∏), Rµo Qu∏n (64 MW) tr™n s´ng Rµo Qu∏n (Qu∂ng Trfi).

C∏c trung t©m c´ng nghi÷p cÒa vÔng lµ Thanh Ho∏ − Bÿm S¨n, Vinh, Hu’ vÌi c∏c s∂n ph»m chuy™n m´n ho∏ kh∏c nhau. Hu’ nªm trong VÔng kinh t’ tr‰ng Æi”m mi“n Trung sœ c„ lÓi th’ trong ph∏t tri”n. b) X©y d˘ng c¨ sÎ hπ t«ng tr≠Ìc h’t lµ giao th´ng vÀn t∂i Vi÷c Æ»y mπnh Æ«u t≠ ph∏t tri”n c¨ sÎ hπ t«ng Æang tπo ra nh˜ng thay ÆÊi lÌn trong s˘ ph∏t tri”n kinh t’ − x∑ hÈi cÒa vÔng. Cho Æ’n nay, mπng l≠Ìi giao th´ng cÒa vÔng chÒ y’u gÂm quËc lÈ 1, Æ≠Íng sæt ThËng Nh†t (Æ≠Íng sæt Bæc − Nam) vµ c∏c tuy’n Æ≠Íng ngang lµ c∏c quËc lÈ 7, 8, 9. ß≠Íng H Ch› Minh hoµn thµnh sœ thÛc Æ»y s˘ ph∏t tri”n kinh t’ cÒa c∏c huy÷n ph›a t©y, ph©n bË lπi d©n c≠, h◊nh thµnh mπng l≠Ìi Æ´ thfi mÌi.

CÔng vÌi ph∏t tri”n giao th´ng ß´ng − T©y, hµng loπt cˆa kh»u Æ≠Óc mÎ ra Æ” t®ng c≠Íng giao th≠¨ng vÌi c∏c n≠Ìc l∏ng gi“ng, trong Æ„ 159

Lao B∂o lµ cˆa kh»u quËc t’ quan tr‰ng. QuËc lÈ 1 Æ≠Óc n©ng c†p, hi÷n Æπi ho∏, Æ∆c bi÷t lµ vi÷c lµm Æ≠Íng h«m ´ t´ qua Hoµnh S¨n, H∂i V©n Æ∑ lµm t®ng Æ∏ng k” kh∂ n®ng vÀn chuy”n Bæc − Nam tr™n tuy’n Æ≠Íng huy’t mπch nµy, ÆÂng thÍi sœ tπo s¯c hÛt lÌn cho c∏c luÂng vÀn t∂i theo quËc lÈ 9 tÌi c∂ng ßµ NΩng. MÈt sË c∂ng n≠Ìc s©u Æang Æ≠Óc Æ«u t≠ x©y d˘ng vµ hoµn thi÷n (Nghi S¨n, VÚng Éng, Ch©n M©y) gæn li“n vÌi s˘ h◊nh thµnh c∏c khu kinh t’ c∂ng bi”n. C∏c s©n bay PhÛ Bµi (Hu’), Vinh (Ngh÷ An), ßÂng HÌi (Qu∂ng B◊nh) Æ≠Óc n©ng c†p giÛp ph∏t tri”n kinh t’, v®n ho∏ vµ t®ng c≠Íng thu hÛt kh∏ch du lfich.

C©u h·i vµ bµi tÀp 1. H∑y ph©n t›ch nh˜ng thuÀn lÓi vµ kh„ kh®n trong ph∏t tri”n kinh t’

Î Bæc Trung BÈ.

2. Tπi sao n„i vi÷c ph∏t tri”n c¨ c†u n´ng − l©m − ng≠ nghi÷p g„p

ph«n ph∏t tri”n b“n v˜ng Î Bæc Trung BÈ ?

3. H∑y x∏c Æfinh c∏c ngµnh c´ng nghi÷p chÒ y’u cÒa c∏c trung t©m

c´ng nghi÷p Thanh Ho∏, Vinh vµ Hu’.

4. Tπi sao vi÷c ph∏t tri”n c¨ sÎ hπ t«ng giao th´ng vÀn t∂i sœ tπo b≠Ìc

ngo∆t quan tr‰ng trong h◊nh thµnh c¨ c†u kinh t’ cÒa vÔng ?

160

Bµi 36

V†n Æ“ ph∏t tri”n kinh t’ - x∑ hÈi Î Duy™n h∂i Nam Trung BÈ

1. Kh∏i qu∏t chung VÔng Duy™n h∂i Nam Trung BÈ bao gÂm thµnh phË ßµ NΩng, c∏c tÿnh Qu∂ng Nam, Qu∂ng Ng∑i, B◊nh ßfinh, PhÛ Y™n, Kh∏nh Hoµ, Ninh ThuÀn vµ B◊nh ThuÀn ; c„ di÷n t›ch t˘ nhi™n g«n 44,4 ngh◊n km2, sË d©n g«n 8,9 tri÷u ng≠Íi, chi’m 13,4% di÷n t›ch vµ 10,5% sË d©n cÒa c∂ n≠Ìc (n®m 2006).

ThuÈc v“ Duy™n h∂i Nam Trung BÈ cfln c„ c∏c qu«n Æ∂o xa bÍ lµ Hoµng Sa (huy÷n Æ∂o thuÈc thµnh phË ßµ NΩng) vµ Tr≠Íng Sa (huy÷n Æ∂o thuÈc tÿnh Kh∏nh Hoµ).

H∑y x∏c Æfinh tr™n b∂n Æ Hµnh ch›nh Vi÷t Nam vfi tr› Æfia l› vµ phπm vi l∑nh thÊ cÒa vÔng Duy™n h∂i Nam Trung BÈ. Vfi tr› Æfia l› c„ ∂nh h≠Îng th’ nµo Æ’n s˘ ph∏t tri”n kinh t’ − x∑ hÈi cÒa vÔng ?

Duy™n h∂i Nam Trung BÈ c„ Æ∆c Æi”m t˘ nhi™n r†t Æ∆c sæc : mÈt d∂i l∑nh thÊ hãp, mµ ph«n ph›a t©y lµ s≠Ín ß´ng cÒa Tr≠Íng S¨n Nam, ´m l†y T©y Nguy™n rÈng lÌn, ph›a Æ´ng lµ Bi”n ß´ng. Ph›a bæc c„ d∑y nÛi Bπch M∑ lµm ranh giÌi t˘ nhi™n vÌi Bæc Trung BÈ, cfln ph›a nam lµ ß´ng Nam BÈ. C∏c nh∏nh nÛi ®n ngang ra bi”n Æ∑ chia nh· ph«n duy™n h∂i thµnh c∏c ÆÂng bªng nh· hãp, tπo n™n hµng loπt c∏c b∏n Æ∂o, c∏c vÚng vfinh vµ nhi“u b∑i bi”n Æãp. Ti“m n®ng ph∏t tri”n n´ng nghi÷p cÒa vÔng hπn ch’ h¨n so vÌi Bæc Trung BÈ, nh≠ng bÔ lπi c„ ti“m n®ng to lÌn v“ ph∏t tri”n Æ∏nh bæt vµ nu´i trÂng h∂i s∂n. Kho∏ng s∂n kh´ng nhi“u, chÒ y’u lµ c∏c loπi vÀt li÷u x©y d˘ng, Æ∆c bi÷t lµ c∏c m· c∏t lµm thu˚ tinh Î tÿnh Kh∏nh Hoµ, vµng Î BÂng Mi™u (Qu∂ng Nam). D«u kh› Æ∑ Æ≠Óc khai th∏c tr™n th“m lÙc Æfia Î c˘c Nam Trung BÈ. Ti“m n®ng thu˚ Æi÷n kh´ng lÌn nh≠ng c„ th” x©y d˘ng c∏c nhµ m∏y thu˚ Æi÷n c´ng su†t trung b◊nh vµ nh·.

Duy™n h∂i Nam Trung BÈ c„ Æ∆c Æi”m kh› hÀu cÒa ß´ng Tr≠Íng S¨n : mÔa hπ c„ gi„ ph¨n T©y Nam ; v“ thu - Æ´ng m≠a Æfia h◊nh vµ t∏c ÆÈng cÒa d∂i hÈi tÙ nhi÷t ÆÌi Æem lπi m≠a lÌn Î ßµ NΩng vµ Qu∂ng Nam (nh†t lµ Î th≠Óng nguÂn s´ng Thu BÂn). Tuy nhi™n, ph›a nam Duy™n h∂i Nam Trung BÈ th≠Íng ›t m≠a, kh´ hπn käo dµi, Æ∆c bi÷t Î Ninh ThuÀn vµ B◊nh ThuÀn.

C∏c dflng s´ng c„ lÚ l™n nhanh, nh≠ng v“ mÔa kh´ lπi r†t cπn ; v◊ vÀy, vi÷c lµm c∏c h ch¯a n≠Ìc lµ bi÷n ph∏p thu˚ lÓi r†t quan tr‰ng.

161

Rıng Î Duy™n h∂i Nam Trung BÈ li“n mÈt khËi vÌi rıng T©y Nguy™n, c„ nhi“u loπi gÁ, chim vµ thÛ qu˝. Di÷n t›ch rıng h¨n 1,77 tri÷u ha, ÆÈ che phÒ rıng lµ 38,9%, nh≠ng c„ tÌi h¨n 97% lµ rıng gÁ, chÿ 2,4% lµ rıng tre n¯a. ô Æ©y chÿ c„ c∏c ÆÂng bªng nh· hãp ; Ɔt c∏t pha vµ Ɔt c∏t lµ ch›nh, nh≠ng cÚng c„ nh˜ng ÆÂng bªng mµu mÏ nh≠ ÆÂng bªng Tuy Hoµ (PhÛ Y™n). C∏c vÔng gfl ÆÂi thuÀn lÓi cho ch®n nu´i bfl, d™, cıu.

V“ m∆t kinh t’ − x∑ hÈi, trong thÍi k◊ chi’n tranh Duy™n h∂i Nam Trung BÈ lµ mÈt vÔng chfiu nhi“u tÊn th†t v“ ng≠Íi vµ cÒa. ß©y lµ vÔng c„ nhi“u d©n tÈc ›t ng≠Íi (c∏c nh„m d©n tÈc Î Tr≠Íng S¨n − T©y Nguy™n, ng≠Íi Ch®m). Trong vÔng Æ∑ c„ mÈt chuÁi Æ´ thfi t≠¨ng ÆËi lÌn nh≠ ßµ NΩng, Quy Nh¨n, Nha Trang, Phan Thi’t. ß©y cÚng lµ vÔng Æang thu hÛt Æ≠Óc c∏c d˘ ∏n Æ«u t≠ cÒa n≠Ìc ngoµi.

Duy™n h∂i Nam Trung BÈ cfln c„ c∏c Di s∂n v®n ho∏ th’ giÌi lµ PhË cÊ HÈi An vµ Di t›ch M¸ S¨n (Qu∂ng Nam). Nh˜ng di s∂n nµy g„p ph«n lµm phong phÛ th™m th’ mπnh v“ du lfich cÒa vÔng.

2. Ph∏t tri”n tÊng hÓp kinh t’ bi”n C∏c tÿnh Duy™n h∂i Nam Trung BÈ Æ“u gi∏p bi”n. C„ th” n„i thi™n nhi™n Æ∑ ban t∆ng vÔng nµy nhi“u ≠u ∏i trong ph∏t tri”n kinh t’ bi”n. a) Ngh“ c∏ Bi”n mi“n Trung læm t´m, c∏ vµ c∏c h∂i s∂n kh∏c. Tÿnh nµo cÚng c„ b∑i t´m, b∑i c∏, nh≠ng c∏c b∑i t´m, b∑i c∏ lÌn nh†t lµ Î c∏c tÿnh c˘c Nam Trung BÈ vµ ng≠ tr≠Íng Hoµng Sa − Tr≠Íng Sa. S∂n l≠Óng thu˚ s∂n cÒa vÔng n®m 2005 Æ∑ v≠Ót 624 ngh◊n t†n. Trong Æ„, ri™ng s∂n l≠Óng c∏ bi”n Æ∑ lµ 420 ngh◊n t†n vÌi nhi“u loµi c∏ qu˝ nh≠ c∏ thu, c∏ ngı, c∏ tr›ch, c∏ nÙc, c∏ hÂng, c∏ phÃn, nhi“u loµi t´m, m˘c... BÍ bi”n c„ nhi“u vÙng, Æ«m ph∏ thuÀn lÓi cho nu´i trÂng thu˚ s∂n. Vi÷c nu´i t´m hÔm, t´m sÛ Æang Æ≠Óc ph∏t tri”n Î nhi“u tÿnh, nh†t lµ Î PhÛ Y™n, Kh∏nh Hoµ. Hoπt ÆÈng ch’ bi’n h∂i s∂n ngµy cµng Æa dπng, phong phÛ, trong Æ„ n≠Ìc mæm Phan Thi’t ngon nÊi ti’ng. Trong t≠¨ng lai, ngµnh thu˚ s∂n sœ c„ vai trfl lÌn h¨n trong vi÷c gi∂i quy’t v†n Æ“ th˘c ph»m cÒa vÔng vµ tπo ra nhi“u s∂n ph»m hµng ho∏. Tuy nhi™n, v†n Æ“ khai th∏c hÓp l› vµ b∂o v÷ nguÂn lÓi thu˚ s∂n c„ ˝ ngh‹a r†t c†p b∏ch.

162

b) Du lfich bi”n Nam Trung BÈ c„ nhi“u b∑i bi”n nÊi ti’ng nh≠ M¸ Kh™ (ßµ NΩng), Sa Hu˙nh (Qu∂ng Ng∑i), Quy Nh¨n (B◊nh ßfinh), Nha Trang (Kh∏nh Hoµ), Cµ N∏ (Ninh ThuÀn), MÚi Nä (B◊nh ThuÀn)... Nha Trang Æ∑ trÎ thµnh Æi”m Æ’n h†p d…n ÆËi vÌi du kh∏ch trong n≠Ìc vµ quËc t’, lµ trung t©m du lfich lÌn cÒa n≠Ìc ta. ßµ NΩng cÚng lµ mÈt trung t©m du lfich quan tr‰ng. Vi÷c ph∏t tri”n du lfich bi”n gæn li“n vÌi du lfich Æ∂o vµ hµng loπt hoπt ÆÈng du lfich nghÿ d≠Ïng, th” thao kh∏c nhau. c) Dfich vÙ hµng h∂i Kh´ng Î Æ©u tr™n Ɔt n≠Ìc ta c„ nhi“u Æfia Æi”m thuÀn lÓi Æ” x©y d˘ng c∂ng n≠Ìc s©u nh≠ Duy™n h∂i Nam Trung BÈ. Hi÷n tπi, Î Æ©y Æ∑ c„ c∏c c∂ng tÊng hÓp lÌn do Trung ≠¨ng qu∂n l› nh≠ ßµ NΩng, Quy Nh¨n, Nha Trang vµ Æang x©y d˘ng c∏c c∂ng n≠Ìc s©u nh≠ Dung Qu†t. ß∆c bi÷t, Î vfinh V©n Phong sœ h◊nh thµnh c∂ng trung chuy”n quËc t’ lÌn nh†t n≠Ìc ta. d) Khai th∏c kho∏ng s∂n Î th“m lÙc Æfia vµ s∂n xu†t muËi VÔng th“m lÙc Æfia Î Duy™n h∂i Nam Trung BÈ Æ∑ Æ≠Óc khºng Æfinh lµ c„ d«u kh›. Hi÷n nay, Æ∑ ti’n hµnh khai th∏c c∏c m· d«u kh› Î ph›a Æ´ng qu«n Æ∂o PhÛ Qu˝ (tÿnh B◊nh ThuÀn). Vi÷c s∂n xu†t muËi cÚng r†t thuÀn lÓi. C∏c vÔng s∂n xu†t muËi nÊi ti’ng lµ Cµ N∏, Sa Hu˙nh...

Vi÷c ph∏t tri”n tÊng hÓp kinh t’ bi”n Î Duy™n h∂i Nam Trung BÈ so vÌi Bæc Trung BÈ thuÀn lÓi h¨n nh≠ th’ nµo ?

3. Ph∏t tri”n c´ng nghi÷p vµ c¨ sÎ hπ t«ng − ô Duy™n h∂i Nam Trung BÈ Æ∑ h◊nh thµnh Æ≠Óc chuÁi c∏c trung t©m c´ng nghi÷p, lÌn nh†t lµ ßµ NΩng, ti’p Æ’n lµ Nha Trang, Quy Nh¨n, Phan Thi’t. C´ng nghi÷p chÒ y’u lµ c¨ kh›, ch’ bi’n n´ng − l©m − thu˚ s∂n vµ s∂n xu†t hµng ti™u dÔng. Vi÷c thu hÛt Æ«u t≠ cÒa n≠Ìc ngoµi Æ∑ thÛc Æ»y s˘ h◊nh thµnh mÈt sË khu c´ng nghi÷p tÀp trung vµ khu ch’ xu†t. NhÍ th’, c´ng nghi÷p cÒa vÔng Æang khÎi sæc.

Duy™n h∂i Nam Trung BÈ r†t hπn ch’ v“ tµi nguy™n nhi™n li÷u, n®ng l≠Óng.

C¨ sÎ n®ng l≠Óng (Æi÷n) ch≠a Æ∏p ¯ng nhu c«u ph∏t tri”n c´ng nghi÷p

163

Khai thác titan

Khai thác cắt thuỷ tinh

Khai thác vàng

Nước Khoáng

H◊nh 36. Khai th∏c c∏c th’ mπnh chÒ y’u Î Duy™n h∂i Nam Trung BÈ

164

cÚng nh≠ c∏c hoπt ÆÈng kinh t’ kh∏c cÒa vÔng. V†n Æ“ nµy Æang Æ≠Óc gi∂i quy’t theo h≠Ìng sˆ dÙng Æi÷n l≠Ìi quËc gia qua Æ≠Íng d©y 500 KV, x©y d˘ng mÈt sË nhµ m∏y thu˚ Æi÷n quy m´ trung b◊nh nh≠ S´ng Hinh (PhÛ Y™n), V‹nh S¨n (B◊nh ßfinh), t≠¨ng ÆËi lÌn nh≠ Hµm ThuÀn − ßa Mi (B◊nh ThuÀn), A V≠¨ng (Qu∂ng Nam). Ngoµi ra, cfln nhµ m∏y thu˚ Æi÷n ßa Nhim vµ ßπi Ninh sˆ dÙng nguÂn n≠Ìc tı T©y Nguy™n Æ≠a xuËng. Trong t≠¨ng lai, d˘ ki’n nhµ m∏y Æi÷n nguy™n tˆ Æ«u ti™n cÒa n≠Ìc ta sœ Æ≠Óc x©y d˘ng Î khu v˘c nµy.

VÌi vi÷c h◊nh thµnh vÔng kinh t’ tr‰ng Æi”m mi“n Trung, Æ∆c bi÷t lµ x©y d˘ng Khu kinh t’ mÎ Chu Lai, Khu kinh t’ Dung Qu†t vµ Khu kinh t’ Nh¨n HÈi, th◊ c´ng nghi÷p cÒa Duy™n h∂i Nam Trung BÈ sœ c„ b≠Ìc ph∏t tri”n r‚ nät trong thÀp kÿ tÌi. − Vi÷c ph∏t tri”n c¨ sÎ hπ t«ng giao th´ng vÀn t∂i tπo ra th’ mÎ cˆa h¨n n˜a cho vÔng vµ cho s˘ ph©n c´ng lao ÆÈng mÌi. Vi÷c n©ng c†p quËc lÈ 1 vµ Æ≠Íng sæt Bæc − Nam kh´ng chÿ lµm t®ng vai trfl trung chuy”n cÒa Duy™n h∂i mi“n Trung, mµ cfln giÛp Æ»y mπnh s˘ giao l≠u gi˜a c∏c tÿnh Duy™n h∂i Nam Trung BÈ vÌi thµnh phË ßµ NΩng (mÈt trung t©m ph∏t tri”n Î ph›a bæc cÒa vÔng) vµ vÌi Thµnh phË H Ch› Minh n„i ri™ng, ß´ng Nam BÈ n„i chung. H÷ thËng s©n bay cÒa vÔng Æ∑ Æ≠Óc kh´i phÙc, hi÷n Æπi, gÂm s©n bay quËc t’ ßµ NΩng vµ c∏c s©n bay nÈi Æfia nh≠ Chu Lai, Quy Nh¨n, Cam Ranh, Tuy Hoµ.

H∑y x∏c Æfinh tr™n h◊nh 36 c∏c tuy’n Æ≠Íng bÈ, Æ≠Íng sæt chÒ y’u, c∏c c∂ng vµ s©n bay Î Duy™n h∂i Nam Trung BÈ.

C∏c d˘ ∏n ph∏t tri”n c∏c tuy’n Æ≠Íng ngang (nh≠ c∏c Æ≠Íng 19, 26...) nËi T©y Nguy™n vÌi c∏c c∂ng n≠Ìc s©u, giÛp mÎ rÈng c∏c vÔng hÀu ph≠¨ng cÒa c∏c c∂ng nµy vµ giÛp cho Duy™n h∂i Nam Trung BÈ mÎ cˆa h¨n n˜a. Duy™n h∂i Nam Trung BÈ sœ c„ vai trfl quan tr‰ng h¨n trong quan h÷ vÌi c∏c tÿnh T©y Nguy™n, khu v˘c Nam Lµo vµ ß´ng Bæc Th∏i Lan.

165

Nhµ m∏y thu˚ Æi÷n ßπi Ninh (B◊nh ThuÀn) ph∏t Æi÷n bªng nguÂn n≠Ìc tı T©y Nguy™n Æ≠a xuËng

C©u h·i vµ bµi tÀp 1. H∑y ph©n t›ch nh˜ng thuÀn lÓi vµ kh„ kh®n trong ph∏t tri”n kinh t’

Î Duy™n h∂i Nam Trung BÈ.

2. V†n Æ“ l≠¨ng th˘c, th˘c ph»m trong vÔng c«n Æ≠Óc gi∂i quy’t bªng

c∏ch nµo ? Kh∂ n®ng gi∂i quy’t v†n Æ“ nµy.

3. D˘a vµo h◊nh 36 (ho∆c Atlat ßfia l› Vi÷t Nam), h∑y ph©n t›ch c∏c

nguÂn tµi nguy™n Æ” ph∏t tri”n c´ng nghi÷p, hi÷n trπng ph∏t tri”n vµ ph©n bË c´ng nghi÷p trong vÔng.

4. Tπi sao vi÷c t®ng c≠Íng k’t c†u hπ t«ng giao th´ng vÀn t∂i c„ ˝ ngh‹a

Æ∆c bi÷t quan tr‰ng trong h◊nh thµnh c¨ c†u kinh t’ cÒa vÔng ?

166

Bµi 37

V†n Æ“ khai th∏c th’ mπnh Î T©y Nguy™n

1. Kh∏i qu∏t chung VÔng T©y Nguy™n bao gÂm c∏c tÿnh : Kon Tum, Gia Lai, ßæk Læk, ßæk N´ng vµ L©m ßÂng ; di÷n t›ch t˘ nhi™n g«n 54,7 ngh◊n km2, sË d©n g«n 4,9 tri÷u ng≠Íi, chi’m 16,5% di÷n t›ch vµ 5,8% sË d©n c∂ n≠Ìc (n®m 2006). ß©y lµ vÔng duy nh†t Î n≠Ìc ta kh´ng gi∏p bi”n. KhËi c∏c cao nguy™n x’p t«ng Æ sÈ nµy nªm s∏t Duy™n h∂i Nam Trung BÈ, li“n k“ vÌi ß´ng Nam BÈ, lπi gi∏p vÌi mi“n Hπ Lµo vµ ß´ng Bæc Campuchia. Ch›nh v◊ th’, T©y Nguy™n c„ vfi tr› Æ∆c bi÷t quan tr‰ng v“ quËc phflng vµ x©y d˘ng kinh t’. ߉c b∂n Æ Hµnh ch›nh Vi÷t Nam vµ b∂n Æ ßfia l› t˘ nhi™n Vi÷t Nam, h∑y ph©n t›ch ˝ ngh‹a vfi tr› Æfia l› cÒa T©y Nguy™n. ߆t Æai mµu mÏ, cÈng vÌi s˘ Æa dπng cÒa tµi nguy™n kh› hÀu, rıng, Æem lπi cho T©y Nguy™n nh˜ng ti“m n®ng to lÌn v“ n´ng nghi÷p vµ l©m nghi÷p.

T©y Nguy™n kh´ng nhi“u tµi nguy™n kho∏ng s∂n, ri™ng b´xit c„ tr˜ l≠Óng hµng tÿ t†n lµ Æ∏ng k”. Tr˜ n®ng thu˚ Æi÷n tr™n c∏c s´ng X™ Xan, Xr™ P´k vµ th≠Óng nguÂn s´ng ßÂng Nai t≠¨ng ÆËi lÌn.

T©y Nguy™n lµ vÔng th≠a d©n nh†t n≠Ìc ta. ß©y lµ Æfia bµn c≠ trÛ cÒa nhi“u d©n tÈc thi”u sË (X™Æ®ng, Bana, Giarai, £Æ™, C¨ho, Mπ, M¨n´ng...) vÌi truy“n thËng v®n ho∏ ÆÈc Æ∏o.

So vÌi c∏c vÔng kh∏c trong c∂ n≠Ìc, Æi“u ki÷n kinh t’ − x∑ hÈi cÒa T©y Nguy™n cfln nhi“u kh„ kh®n. Trong vÔng cfln thi’u lao ÆÈng lµnh ngh“, c∏n bÈ khoa h‰c − k‹ thuÀt. M¯c sËng cÒa nh©n d©n cfln th†p, tÿ l÷ ng≠Íi ch≠a bi’t Ɖc, bi’t vi’t cfln cao. C¨ sÎ hπ t«ng cfln thi’u thËn nhi“u, tr≠Ìc h’t lµ mπng l≠Ìi Æ≠Íng giao th´ng, c∏c c¨ sÎ dfich vÙ y t’, gi∏o dÙc, dfich vÙ k‹ thuÀt. C´ng nghi÷p trong vÔng mÌi Î trong giai Æoπn h◊nh thµnh, vÌi c∏c trung t©m c´ng nghi÷p nh· vµ Æi”m c´ng nghi÷p.

167

2. Ph∏t tri”n c©y c´ng nghi÷p l©u n®m T©y Nguy™n c„ ti“m n®ng to lÌn v“ n´ng nghi÷p vµ l©m nghi÷p. ߆t badan vµ kh› hÀu cÀn x›ch Æπo r†t phÔ hÓp vÌi vi÷c trÂng c∏c c©y c´ng nghi÷p l©u n®m. ߆t badan Î T©y Nguy™n c„ t«ng phong ho∏ s©u, giµu ch†t dinh d≠Ïng, lπi ph©n bË tÀp trung vÌi nh˜ng m∆t bªng rÈng lÌn thuÀn lÓi cho vi÷c thµnh lÀp c∏c n´ng tr≠Íng vµ vÔng chuy™n canh quy m´ lÌn. ߉c Atlat ßfia l› Vi÷t Nam, h∑y x∏c Æfinh c∏c vÔng Ɔt badan vµ ÆËi chi’u vÌi c∏c vÔng ph©n bË c©y c´ng nghi÷p Î T©y Nguy™n.

Kh› hÀu T©y Nguy™n c„ t›nh ch†t cÀn x›ch Æπo vÌi mÈt mÔa m≠a vµ mÈt mÔa kh´ käo dµi (c„ khi 4 − 5 th∏ng). V“ mÔa kh´, m˘c n≠Ìc ng«m hπ th†p, v◊ th’ vi÷c lµm thu˚ lÓi g∆p kh„ kh®n, tËn käm, lµ trÎ ngπi lÌn cho s∂n xu†t vµ sinh hoπt. S˘ Ææp ÆÊi gi˜a mÔa kh´ käo dµi vµ mÔa m≠a tr™n vÔng Ɔt badan vÙn bÎ cfln Æe doπ x„i mfln Ɔt n’u lÌp phÒ th˘c vÀt bfi ph∏ hoπi. Nh≠ng mÔa kh´ käo dµi lπi lµ Æi“u ki÷n thuÀn lÓi Æ” ph¨i s†y, b∂o qu∂n s∂n ph»m. Do ∂nh h≠Îng cÒa ÆÈ cao, n™n trong khi Î c∏c cao nguy™n cao 400 − 500m kh› hÀu kh∏ n„ng, th◊ Î c∏c cao nguy™n cao tr™n 1000m kh› hÀu lπi r†t m∏t mŒ. V◊ th’, Î T©y Nguy™n c„ th” trÂng c∏c c©y c´ng nghi÷p nhi÷t ÆÌi (cµ ph™, cao su, h ti™u) vµ c∂ c∏c c©y c„ nguÂn gËc cÀn nhi÷t ÆÌi (chÃ,...) kh∏ thuÀn lÓi. − Cµ ph™ lµ c©y c´ng nghi÷p quan tr‰ng sË mÈt cÒa T©y Nguy™n. Di÷n t›ch cµ ph™ Î T©y Nguy™n n®m 2006 kho∂ng 450 ngh◊n ha, chi’m 4/5 di÷n t›ch cµ ph™ c∂ n≠Ìc. ßæk Læk lµ tÿnh c„ di÷n t›ch cµ ph™ lÌn nh†t (259 ngh◊n ha). Cµ ph™ chà Æ≠Óc trÂng tr™n c∏c cao nguy™n t≠¨ng ÆËi cao, kh› hÀu m∏t h¨n, Î Gia Lai, Kon Tum vµ L©m ßÂng ; cfln cµ ph™ vËi Æ≠Óc trÂng Î nh˜ng vÔng n„ng h¨n, chÒ y’u Î tÿnh ßæk Læk. Cµ ph™ Bu´n Ma ThuÈt nÊi ti’ng c„ ch†t l≠Óng cao. − Chà Æ≠Óc trÂng chÒ y’u tr™n c∏c cao nguy™n cao h¨n nh≠ Î L©m ßÂng vµ mÈt ph«n Î Gia Lai. Chà bÛp thu hoπch Æ≠Óc Æem ch’ bi’n tπi c∏c nhµ m∏y chà Bi”n H (Gia Lai) vµ B∂o LÈc (L©m ßÂng). L©m ßÂng hi÷n nay lµ tÿnh c„ di÷n t›ch trÂng chà lÌn nh†t c∂ n≠Ìc.

168

H◊nh 37.1. Khai th∏c mÈt sË th’ mπnh chÒ y’u v“ n´ng, l©m nghi÷p Î T©y Nguy™n

169

− T©y Nguy™n lµ vÔng trÂng cao su lÌn th¯ hai, sau ß´ng Nam BÈ. Cao su Æ≠Óc trÂng chÒ y’u Î c∏c tÿnh Gia Lai vµ ßæk Læk. − Vi÷c ph∏t tri”n c∏c vÔng chuy™n canh c©y c´ng nghi÷p l©u n®m Î T©y Nguy™n Æ∑ thu hÛt v“ Æ©y hµng vπn lao ÆÈng tı c∏c vÔng kh∏c nhau cÒa Ɔt n≠Ìc vµ cÚng tπo ra tÀp qu∏n s∂n xu†t mÌi cho ÆÂng bµo c∏c d©n tÈc T©y Nguy™n.

B™n cπnh c∏c n´ng tr≠Íng quËc doanh trÂng tÀp trung, Î T©y Nguy™n hi÷n nay cfln ph∏t tri”n rÈng r∑i c∏c m´ h◊nh kinh t’ v≠Ín trÂng cµ ph™, h ti™u... − Vi÷c n©ng cao hi÷u qu∂ kinh t’ − x∑ hÈi cÒa s∂n xu†t c©y c´ng nghi÷p Î T©y Nguy™n Æfli h·i nhi“u gi∂i ph∏p, trong Æ„ ph∂i k” Æ’n : + Hoµn thi÷n quy hoπch c∏c vÔng chuy™n canh c©y c´ng nghi÷p ; mÎ rÈng di÷n t›ch c©y c´ng nghi÷p c„ k’ hoπch vµ c„ c¨ sÎ khoa h‰c, Æi Æ´i vÌi vi÷c b∂o v÷ rıng vµ ph∏t tri”n thu˚ lÓi. + ßa dπng ho∏ c¨ c†u c©y c´ng nghi÷p, Æ” vıa hπn ch’ nh˜ng rÒi ro trong ti™u thÙ s∂n ph»m, vıa sˆ dÙng hÓp l› tµi nguy™n. + ß»y mπnh kh©u ch’ bi’n c∏c s∂n ph»m c©y c´ng nghi÷p vµ Æ»y mπnh xu†t kh»u.

3. Khai th∏c vµ ch’ bi’n l©m s∂n L©m nghi÷p cÚng lµ mÈt th’ mπnh nÊi bÀt cÒa T©y Nguy™n. Vµo Æ«u thÀp kÿ 90 cÒa th’ kÿ XX, trong khi rıng cÒa nhi“u vÔng n≠Ìc ta Æang Î t◊nh trπng cπn ki÷t, th◊ Î T©y Nguy™n rıng v…n che phÒ 60% di÷n t›ch l∑nh thÊ. T©y Nguy™n cfln nhi“u rıng gÁ qu˝ (c»m lai, gÙ mÀt, nghi’n, træc, s’n), nhi“u chim, thÛ qu˝ (voi, bfl t„t, g†u...). Vµo thÍi gian Æ„, rıng T©y Nguy™n chi’m tÌi 36% di÷n t›ch Ɔt c„ rıng vµ 52% s∂n l≠Óng gÁ c„ th” khai th∏c cÒa c∂ n≠Ìc. T©y Nguy™n th˘c s˘ lµ "kho vµng xanh" cÒa n≠Ìc ta.

Tuy nhi™n, s˘ suy gi∂m tµi nguy™n rıng Æ∑ khi’n s∂n l≠Óng khai th∏c gÁ hªng n®m kh´ng ngıng gi∂m, tı 600 − 700 ngh◊n m3 vµo cuËi thÀp kÿ 80, nay chÿ cfln kho∂ng 200 − 300 ngh◊n m3/n®m.

170

H◊nh 37.2. C∏c bÀc thang thu˚ Æi÷n tr™n T©y Nguy™n

171

Trong nh˜ng n®m g«n Æ©y, nπn ph∏ rıng gia t®ng, lµm gi∂m sÛt nhanh lÌp phÒ rıng vµ gi∂m sÛt tr˜ l≠Óng c∏c loπi gÁ qu˝, Æe doπ m´i tr≠Íng sËng cÒa c∏c loµi chim, thÛ qu˝, lµm hπ m˘c n≠Ìc ng«m v“ mÔa kh´.

Ph«n lÌn gÁ khai th∏c Æ≠Óc Æem xu†t ra ngoµi vÔng d≠Ìi dπng gÁ trfln ch≠a qua ch’ bi’n. MÈt ph«n Æ∏ng k” gÁ cµnh, ng‰n ch≠a Æ≠Óc tÀn thu.

Do vÀy, v†n Æ“ Æ∆t ra lµ ph∂i ng®n ch∆n nπn ph∏ rıng, khai th∏c rıng hÓp l› Æi Æ´i vÌi khoanh nu´i, trÂng rıng mÌi. C´ng t∏c giao Ɔt giao rıng c«n Æ≠Óc Æ»y mπnh. C«n Æ»y mπnh h¨n n˜a vi÷c ch’ bi’n gÁ tπi Æfia ph≠¨ng vµ hπn ch’ xu†t kh»u gÁ trfln.

4. Khai th∏c thu˚ n®ng k’t hÓp vÌi thu˚ lÓi Tµi nguy™n n≠Ìc cÒa c∏c h÷ thËng s´ng X™ Xan, Xr™ P´k, ßÂng Nai... Æang Æ≠Óc sˆ dÙng ngµy cµng c„ hi÷u qu∂ h¨n. Tr≠Ìc Æ©y Æ∑ x©y d˘ng c∏c nhµ m∏y thu˚ Æi÷n ßa Nhim (160 MW) tr™n s´ng ßa Nhim (th≠Óng nguÂn s´ng ßÂng Nai), ßr©y H'ling (12 MW) tr™n s´ng Xr™ P´k. Chÿ tı thÀp kÿ 90 cÒa th’ kÿ XX trÎ lπi Æ©y, hµng loπt c´ng tr◊nh thu˚ Æi÷n lÌn Æ∑ vµ Æang Æ≠Óc x©y d˘ng. Theo thÍi gian, c∏c bÀc thang thu˚ Æi÷n sœ h◊nh thµnh tr™n c∏c h÷ thËng s´ng nÊi ti’ng nµy cÒa T©y Nguy™n. − C´ng tr◊nh thu˚ Æi÷n Yaly (720 MW) tr™n s´ng X™ Xan Æ≠Óc kh∏nh thµnh th∏ng 4 n®m 2002. BËn nhµ m∏y thu˚ Æi÷n kh∏c Æ≠Óc x©y d˘ng ngay nh˜ng n®m sau Æ„ lµ X™ Xan 3, X™ Xan 3A, X™ Xan 4 (Î ph›a hπ l≠u cÒa thu˚ Æi÷n Yaly) vµ Pl©y Kr´ng (Î th≠Óng l≠u cÒa Yaly). Khi hoµn thµnh c∏c nhµ m∏y thu˚ Æi÷n nµy, th◊ h÷ thËng s´ng X™ Xan sœ cho tÊng c´ng su†t kho∂ng 1500 MW. − Tr™n h÷ thËng s´ng Xr™ P´k, 6 bÀc thang thu˚ Æi÷n Æ∑ Æ≠Óc quy hoπch, vÌi tÊng c´ng su†t læp m∏y tr™n 600 MW, trong Æ„ lÌn nh†t lµ thu˚ Æi÷n Bu´n Ku´p (280 MW) khÎi c´ng n®m 2003 ; thu˚ Æi÷n Bu´n Tua Srah (85 MW), khÎi c´ng n®m 2004 ; thu˚ Æi÷n Xr™ P´k 3 (137 MW), thu˚ Æi÷n Xr™ P´k 4 (33 MW), thu˚ Æi÷n ߯c Xuy™n (58 MW). Thu˚ Æi÷n ßr©y H'ling Æ∑ Æ≠Óc mÎ rÈng l™n 28 MW. − Tr™n h÷ thËng s´ng ßÂng Nai, c∏c c´ng tr◊nh thu˚ Æi÷n ßπi Ninh (300 MW), ßÂng Nai 3 (180 MW) vµ ßÂng Nai 4 (340 MW) Æang Æ≠Óc x©y d˘ng vµ sœ Æi vµo hoπt ÆÈng trong kho∂ng thÍi gian tÌi.

172

Th∏c Draynur tr™n s´ng Xr™ P´k

VÌi vi÷c x©y d˘ng c∏c c´ng tr◊nh thu˚ Æi÷n, c∏c ngµnh c´ng nghi÷p cÒa vÔng sœ c„ Æi“u ki÷n thuÀn lÓi h¨n Æ” ph∏t tri”n, trong Æ„ c„ vi÷c khai th∏c vµ ch’ bi’n bÈt nh´m tı nguÂn b´xit r†t lÌn cÒa T©y Nguy™n. C∏c h thu˚ Æi÷n cfln Æem lπi nguÂn n≠Ìc t≠Ìi quan tr‰ng cho T©y Nguy™n trong mÔa kh´ c„ th” khai th∏c cho mÙc Æ›ch du lfich, nu´i trÂng thu˚ s∂n.

C©u h·i vµ bµi tÀp 1. ßi“u ki÷n t˘ nhi™n vµ kinh t’ − x∑ hÈi c„ thuÀn lÓi vµ kh„ kh®n g◊

ÆËi vÌi s˘ ph∏t tri”n kinh t’ Î T©y Nguy™n ?

2 . H∑y tr◊nh bµy c∏c Æi“u ki÷n t˘ nhi™n vµ kinh t’ − x∑ hÈi ÆËi vÌi s˘

ph∏t tri”n c©y cµ ph™ Î T©y Nguy™n. N™u c∏c khu v˘c chuy™n canh cµ ph™ vµ c∏c bi÷n ph∏p Æ” c„ th” ph∏t tri”n Ên Æfinh c©y cµ ph™ Î vÔng nµy.

3. Tπi sao trong khai th∏c tµi nguy™n rıng Î T©y Nguy™n, c«n h’t s¯c

chÛ tr‰ng khai th∏c Æi Æ´i vÌi tu bÊ vµ b∂o v÷ vËn rıng ?

4. H∑y ch¯ng minh rªng th’ mπnh v“ thu˚ Æi÷n cÒa T©y Nguy™n Æang

Æ≠Óc ph∏t huy vµ Æi“u nµy sœ lµ ÆÈng l˘c cho s˘ ph∏t tri”n kinh t’ − x∑ hÈi cÒa vÔng.

173

Th˘c hµnh : So s∏nh v“ c©y c´ng nghi÷p l©u n®m vµ ch®n nu´i Bµi 38 gia sÛc lÌn gi˜a vÔng T©y Nguy™n vÌi Trung du vµ mi“n nÛi Bæc BÈ Bµi tÀp 1.

Cho b∂ng sË li÷u : B∂ng 38.1. Di÷n t›ch gieo trÂng c©y c´ng nghi÷p l©u n®m, n®m 2005 (ߨn vfi : ngh◊n ha)

Loπi c©y

C∂ n≠Ìc

Trung du vµ mi“n nÛi Bæc BÈ

T©y Nguy™n

C©y c´ng nghi÷p l©u n®m

1633,6

91,0

634,3

Cµ ph™

497,4

3,3

445,4

ChÃ

122,5

80,0

27,0

Cao su

482,7

−

109,4

C∏c c©y kh∏c

531,0

7,7

52,5

a) H∑y vœ bi”u Æ th›ch hÓp th” hi÷n di÷n t›ch c©y c´ng nghi÷p l©u

n®m cÒa c∂ n≠Ìc, Trung du vµ mi“n nÛi Bæc BÈ, T©y Nguy™n n®m 2005. b) D˘a vµo ki’n th¯c Æ∑ h‰c, h∑y nhÀn xät vµ gi∂i th›ch v“ nh˜ng s˘

giËng nhau vµ kh∏c nhau trong s∂n xu†t c©y c´ng nghi÷p l©u n®m gi˜a hai vÔng nµy.

174

ßÂi chà MÈc Ch©u (S¨n La)

Bµi tÀp 2.

Cho b∂ng sË li÷u : B∂ng 38.2. SË l≠Óng tr©u vµ bfl, n®m 2005 (ߨn vfi : ngh◊n con)

C∂ n≠Ìc

Trung du vµ mi“n nÛi Bæc BÈ

T©y Nguy™n

Tr©u

2922,2

1679,5

71,9

Bfl

5540,7

899,8

616,9

a ) H∑y t›nh tÿ tr‰ng cÒa tr©u, bfl trong tÊng Ƶn tr©u bfl cÒa c∂ n≠Ìc,

Trung du vµ mi“n nÛi Bæc BÈ, T©y Nguy™n . b ) D˘a vµo b∂n Æ gi∏o khoa treo t≠Íng N´ng nghi÷p, l©m nghi÷p,

thu˚ s∂n (ho∆c Atlat ßfia l› Vi÷t Nam) vµ c∏c ki’n th¯c Æ∑ h‰c, h∑y cho bi’t :

− Tπi sao hai vÔng tr™n Æ“u c„ th’ mπnh v“ ch®n nu´i gia sÛc lÌn ? − Th’ mπnh nµy Æ≠Óc th” hi÷n nh≠ th’ nµo trong tÿ tr‰ng cÒa hai vÔng so vÌi c∂ n≠Ìc ?

− Tπi sao Î Trung du vµ mi“n nÛi Bæc BÈ, tr©u Æ≠Óc nu´i nhi“u h¨n bfl, cfln Î T©y Nguy™n th◊ ng≠Óc lπi ?

175

Bµi 39

V†n Æ“ khai th∏c l∑nh thÊ theo chi“u s©u Î ß´ng Nam BÈ

1. Kh∏i qu∏t chung VÔng ß´ng Nam BÈ bao gÂm Thµnh phË H Ch› Minh vµ c∏c tÿnh B◊nh D≠¨ng, B◊nh Ph≠Ìc, T©y Ninh, ßÂng Nai vµ Bµ Rfia − VÚng Tµu. ß´ng Nam BÈ c„ di÷n t›ch vµo loπi nh· so vÌi c∏c vÔng kh∏c (23,6 ngh◊n km2), sË d©n vµo loπi trung b◊nh (12 tri÷u ng≠Íi, n®m 2006), nh≠ng lπi d…n Æ«u c∂ n≠Ìc v“ GDP, gi∏ trfi s∂n l≠Óng c´ng nghi÷p vµ gi∏ trfi hµng xu†t kh»u.

B∂ng 39. MÈt sË chÿ sË cÒa ß´ng Nam BÈ so vÌi c∂ n≠Ìc, n®m 2005 C∏c chÿ sË

So vÌi c∂ n≠Ìc (%)

Di÷n t›ch

7,1

SË d©n

14,3

TÊng s∂n ph»m trong n≠Ìc (GDP)

42

Gi∏ trfi s∂n xu†t c´ng nghi÷p

55,6

SË d˘ ∏n FDI Æ≠Óc c†p phäp (1988-2006)

61,2

TÊng sË vËn Æ®ng k› FDI (1988-2006)

53,7

TÊng m¯c b∏n lŒ hµng ho∏ vµ doanh thu dfich vÙ ti™u dÔng b◊nh qu©n Æ«u ng≠Íi

G†p 2,3 l«n trung b◊nh c∂ n≠Ìc

ß´ng Nam BÈ lµ vÔng c„ n“n kinh t’ hµng ho∏ sÌm ph∏t tri”n, c¨ c†u kinh t’ c´ng nghi÷p, n´ng nghi÷p vµ dfich vÙ ph∏t tri”n h¨n so vÌi c∏c vÔng kh∏c trong c∂ n≠Ìc. VÌi nh˜ng ≠u th’ v“ vfi tr› Æfia l›, v“ nguÂn lao ÆÈng lµnh ngh“, c¨ sÎ vÀt ch†t k‹ thuÀt, lπi c„ nh˜ng ch›nh s∏ch ph∏t tri”n phÔ hÓp, thu hÛt Æ≠Óc c∏c nguÂn Æ«u t≠ trong vµ ngoµi n≠Ìc, 176

ß´ng Nam BÈ Æang sˆ dÙng c„ hi÷u qu∂ nguÂn tµi nguy™n, n“n kinh t’ c„ tËc ÆÈ t®ng tr≠Îng cao.

V†n Æ“ khai th∏c l∑nh thÊ theo chi“u s©u lµ v†n Æ“ ti™u bi”u trong s˘ ph∏t tri”n cÒa vÔng. Khai th∏c l∑nh thÊ theo chi“u s©u Æ≠Óc hi”u lµ vi÷c n©ng cao hi÷u qu∂ khai th∏c l∑nh thÊ tr™n c¨ sÎ Æ»y mπnh Æ«u t≠ vËn, khoa h‰c c´ng ngh÷, nhªm khai th∏c tËt nh†t c∏c nguÂn l˘c t˘ nhi™n vµ kinh t’ − x∑ hÈi, Æ∂m b∂o duy tr◊ tËc ÆÈ t®ng tr≠Îng kinh t’ cao, ÆÂng thÍi gi∂i quy’t tËt c∏c v†n Æ“ x∑ hÈi vµ b∂o v÷ m´i tr≠Íng.

2. C∏c th’ mπnh vµ hπn ch’ cÒa vÔng a) Vfi tr› Æfia l› ß´ng Nam BÈ c„ vfi tr› Æfia l› r†t thuÀn lÓi cho s˘ ph∏t tri”n kinh t’ − x∑ hÈi cÒa vÔng, nh†t lµ trong Æi“u ki÷n c„ mπng l≠Ìi giao th´ng vÀn t∂i ph∏t tri”n.

H∑y x∏c Æfinh tr™n b∂n Æ Hµnh ch›nh Vi÷t Nam vfi tr› Æfia l› vµ phπm vi l∑nh thÊ cÒa vÔng ß´ng Nam BÈ. N™u bÀt nh˜ng thuÀn lÓi v“ vfi tr› Æfia l› trong ph∏t tri”n n“n kinh t’ mÎ cÒa vÔng. b) ßi“u ki÷n t˘ nhi™n vµ tµi nguy™n thi™n nhi™n C∏c vÔng Ɔt badan kh∏ mµu mÏ chi’m tÌi 40% di÷n t›ch Ɔt cÒa vÔng. ߆t x∏m bπc mµu tr™n phÔ sa cÊ chi’m tÿ l÷ nh· h¨n chÛt ›t. ߆t phÔ sa cÊ tuy nghÃo dinh d≠Ïng h¨n Ɔt badan, nh≠ng tho∏t n≠Ìc tËt. NhÍ c„ kh› hÀu cÀn x›ch Æπo vµ Æi“u ki÷n thu˚ lÓi Æ≠Óc c∂i thi÷n, ß´ng Nam BÈ c„ ti“m n®ng to lÌn v“ ph∏t tri”n c∏c c©y c´ng nghi÷p l©u n®m (cao su, cµ ph™, Æi“u, h ti™u), c©y ®n qu∂ vµ c∂ c©y c´ng nghi÷p ngæn ngµy (ÆÀu t≠¨ng, m›a, thuËc l∏...) tr™n quy m´ lÌn. ß´ng Nam BÈ g«n c∏c ng≠ tr≠Íng lÌn lµ ng≠ tr≠Íng Ninh ThuÀn − B◊nh ThuÀn − Bµ Rfia − VÚng Tµu vµ ng≠ tr≠Íng Cµ Mau − Ki™n Giang.

H¨n n˜a, Î Æ©y c„ Æi“u ki÷n l› t≠Îng Æ” x©y d˘ng c∏c c∂ng c∏, thuÀn lÓi Æ” nu´i trÂng thu˚ s∂n n≠Ìc lÓ.

Tµi nguy™n rıng cÒa vÔng kh´ng thÀt lÌn, nh≠ng Æ„ lµ nguÂn cung c†p gÁ d©n dÙng vµ gÁ cÒi, nguÂn nguy™n li÷u gi†y. ô Æ©y c„ mÈt sË v≠Ín quËc gia, trong Æ„ c„ V≠Ín quËc gia C∏t Ti™n (ßÂng Nai) nÊi ti’ng cfln b∂o tÂn Æ≠Óc nhi“u loµi c©y, thÛ qu˝ vµ Khu d˘ tr˜ sinh quy”n C«n GiÍ (TP. H Ch› Minh).

177

Tµi nguy™n kho∏ng s∂n cÒa vÔng nÊi bÀt lµ d«u kh› tr™n vÔng th“m lÙc Æfia. Ngoµi ra ph∂i k” Æ’n sät cho c´ng nghi÷p vÀt li÷u x©y d˘ng vµ cao lanh cho c´ng nghi÷p gËm, s¯.

H÷ thËng s´ng ßÂng Nai c„ ti“m n®ng thu˚ Æi÷n lÌn.

Kh„ kh®n lÌn cÒa vÔng lµ do mÔa kh´ käo dµi, tÌi 4 − 5 th∏ng (tı cuËi th∏ng XI Æ’n h’t th∏ng IV), n™n th≠Íng x∂y ra t◊nh trπng thi’u n≠Ìc cho c©y trÂng, cho sinh hoπt cÒa d©n c≠ vµ cho c´ng nghi÷p (Æ∆c bi÷t lµ m˘c n≠Ìc trong c∏c h thu˚ Æi÷n hπ xuËng r†t th†p). c) ßi“u ki÷n kinh t’ − x∑ hÈi ß´ng Nam BÈ lµ Æfia bµn thu hÛt mπnh l˘c l≠Óng lao ÆÈng c„ chuy™n m´n cao, tı c´ng nh©n lµnh ngh“ tÌi c∏c k‹ s≠, b∏c s‹, c∏c nhµ khoa h‰c, c∏c nhµ kinh doanh. S˘ ph∏t tri”n kinh t’ n®ng ÆÈng cÒa vÔng cµng tπo Æi“u ki÷n cho vÔng c„ Æ≠Óc nguÂn tµi nguy™n ch†t x∏m lÌn. Thµnh phË H Ch› Minh lµ thµnh phË lÌn nh†t c∂ n≠Ìc v“ d©n sË, ÆÂng thÍi cÚng lµ trung t©m c´ng nghi÷p, giao th´ng vÀn t∂i vµ dfich vÙ lÌn nh†t c∂ n≠Ìc. ß´ng Nam BÈ lµ Æfia bµn c„ s˘ t›ch tÙ lÌn v“ vËn vµ k‹ thuÀt, lπi ti’p tÙc thu hÛt Æ«u t≠ trong n≠Ìc vµ quËc t’. VÔng c„ c¨ sÎ hπ t«ng ph∏t tri”n tËt, Æ∆c bi÷t v“ giao th´ng vÀn t∂i vµ th´ng tin li™n lπc.

H∑y n™u nh˜ng nh©n tË giÛp ß´ng Nam BÈ ti’p tÙc gi˜ vfi tr› d…n Æ«u trong ph©n c´ng lao ÆÈng gi˜a c∏c vÔng trong n≠Ìc.

3. Khai th∏c l∑nh thÊ theo chi“u s©u a) Trong c´ng nghi÷p Hi÷n nay, trong c¨ c†u c´ng nghi÷p cÒa c∂ n≠Ìc, vÔng ß´ng Nam BÈ chi’m tÿ tr‰ng cao nh†t vÌi vfi tr› nÊi bÀt cÒa c∏c ngµnh c´ng ngh÷ cao nh≠ : luy÷n kim, Æi÷n tˆ, ch’ tπo m∏y, tin h‰c, ho∏ ch†t, ho∏ d≠Óc, th˘c ph»m... Vi÷c ph∏t tri”n c´ng nghi÷p cÒa vÔng Æ∆t ra nhu c«u r†t lÌn v“ n®ng l≠Óng. C¨ sÎ n®ng l≠Óng cÒa vÔng Æ∑ tıng b≠Ìc Æ≠Óc gi∂i quy’t nhÍ ph∏t tri”n nguÂn Æi÷n vµ mπng l≠Ìi Æi÷n.

MÈt sË nhµ m∏y thu˚ Æi÷n Æ≠Óc x©y d˘ng tr™n h÷ thËng s´ng ßÂng Nai nh≠ nhµ m∏y thu˚ Æi÷n Trfi An tr™n s´ng ßÂng Nai (400 MW), thu˚ Æi÷n Th∏c M¨ (150 MW) vµ nhµ m∏y thu˚ Æi÷n C«n ߨn tr™n s´ng Bä. D˘ ∏n thu˚ Æi÷n Th∏c M¨ mÎ rÈng (75 MW) d˘ ki’n hoµn thµnh vµo n®m 2010.

178

H◊nh 39. Khai th∏c l∑nh thÊ theo chi“u s©u Î ß´ng Nam BÈ

179

Tı khi Æ≠a Æ≠Óc kh› ÆÂng hµnh vµo Ɔt li“n, c∏c nhµ m∏y Æi÷n tu´c bin kh› Æ≠Óc x©y d˘ng vµ mÎ rÈng, gÂm Trung t©m Æi÷n tu´c bin kh› PhÛ M¸ (PhÛ M¸ 1, 2, 3, 4), nhµ m∏y Æi÷n Bµ Rfia..., trong Æ„ lÌn nh†t lµ Trung t©m Æi÷n tu´c bin kh› PhÛ M¸, vÌi tÊng c´ng su†t thi’t k’ h¨n 4000 MW. MÈt sË nhµ m∏y nhi÷t Æi÷n chπy bªng d«u phÙc vÙ cho c∏c khu ch’ xu†t cÚng Æ≠Óc Æ«u t≠ x©y d˘ng. ß≠Íng d©y si™u cao ∏p 500 kV Hoµ B◊nh − PhÛ L©m (TP. H Ch› Minh) Æ≠Óc Æ≠a vµo vÀn hµnh tı gi˜a n®m 1994 Æ∑ c„ vai trfl quan tr‰ng trong vi÷c Æ∂m b∂o nhu c«u n®ng l≠Óng cho vÔng. C∏c trπm bi’n ∏p 500 kV vµ mÈt sË mπch 500 kV Æ≠Óc ti’p tÙc x©y d˘ng nh≠ tuy’n PhÛ M¸ − Nhµ BÃ, Nhµ Bà − PhÛ L©m. Hµng loπt c´ng tr◊nh 220 kV, c∏c c´ng tr◊nh trung th’ vµ hπ th’ Æ≠Óc x©y d˘ng theo quy hoπch.

S˘ ph∏t tri”n c´ng nghi÷p cÒa vÔng kh´ng t∏ch rÍi xu th’ mÎ rÈng quan h÷ Æ«u t≠ vÌi n≠Ìc ngoµi (giai Æoπn 1988 − 2006, vÔng Æ∑ thu hÛt sË vËn Æ®ng k› 42019,8 tri÷u USD, chi’m h¨n 50% cÒa c∂ n≠Ìc). Do vÀy, nh˜ng v†n Æ“ v“ m´i tr≠Íng ph∂i lu´n lu´n Æ≠Óc quan t©m. S˘ ph∏t tri”n cÒa c´ng nghi÷p cÚng c«n tr∏nh lµm tÊn hπi Æ’n ngµnh du lfich mµ vÔng c„ nhi“u ti“m n®ng.

Vi÷c thu hÛt Æ«u t≠ n≠Ìc ngoµi c„ vai trfl nh≠ th’ nµo ÆËi vÌi s˘ ph∏t tri”n c´ng nghi÷p theo chi“u s©u ? b) Trong khu v˘c dfich vÙ C∏c ngµnh dfich vÙ chi’m tÿ tr‰ng ngµy cµng cao trong c¨ c†u kinh t’ cÒa vÔng. CÔng vÌi vi÷c hoµn thi÷n c¨ sÎ hπ t«ng, c∏c hoπt ÆÈng dfich vÙ ngµy cµng ph∏t tri”n Æa dπng. ß„ lµ c∏c hoπt ÆÈng dfich vÙ th≠¨ng mπi, ng©n hµng, t›n dÙng, th´ng tin, hµng h∂i, du lfich... VÔng ß´ng Nam BÈ d…n Æ«u c∂ n≠Ìc v“ s˘ t®ng tr≠Îng nhanh vµ ph∏t tri”n c„ hi÷u qu∂ c∏c ngµnh dfich vÙ. c) Trong n´ng, l©m nghi÷p V†n Æ“ thu˚ lÓi c„ ˝ ngh‹a hµng Æ«u. Nhi“u c´ng tr◊nh thu˚ lÓi Æ∑ Æ≠Óc x©y d˘ng. C´ng tr◊nh thu˚ lÓi D«u Ti’ng tr™n th≠Óng l≠u s´ng Sµi Gfln (tÿnh T©y Ninh) lµ c´ng tr◊nh thu˚ lÓi lÌn nh†t cÒa n≠Ìc ta hi÷n nay.

180

D˘ ∏n thu˚ lÓi Ph≠Ìc Hoµ (B◊nh D≠¨ng − B◊nh Ph≠Ìc) Æ≠Óc th˘c thi sœ giÛp chia mÈt ph«n n≠Ìc cÒa s´ng Bä cho s´ng Sµi Gfln, cung c†p n≠Ìc sπch cho sinh hoπt vµ s∂n xu†t. NhÍ gi∂i quy’t n≠Ìc t≠Ìi cho c∏c vÔng kh´ hπn v“ mÔa kh´ vµ ti™u n≠Ìc cho c∏c vÔng th†p d‰c s´ng ßÂng Nai vµ s´ng La Ngµ, sœ lµm t®ng di÷n t›ch Ɔt trÂng tr‰t, t®ng h÷ sË sˆ dÙng Ɔt trÂng hªng n®m vµ kh∂ n®ng b∂o Æ∂m l≠¨ng th˘c, th˘c ph»m cÒa vÔng cÚng kh∏ h¨n.

Vi÷c thay ÆÊi c¨ c†u c©y trÂng Æang n©ng cao h¨n vfi tr› cÒa vÔng nh≠ lµ vÔng chuy™n canh c©y c´ng nghi÷p lÌn cÒa c∂ n≠Ìc. Nh˜ng v≠Ín c©y cao su giµ cÁi, n®ng su†t mÒ th†p, Æ≠Óc thay th’ bªng c∏c giËng cao su cho n®ng su†t cao vµ ¯ng dÙng c´ng ngh÷ trÂng mÌi, nhÍ th’ mµ s∂n l≠Óng cao su cÒa vÔng kh´ng ngıng t®ng l™n. ß´ng Nam BÈ cÚng Æang trÎ thµnh vÔng s∂n xu†t chÒ y’u cµ ph™, h ti™u, Æi“u. C©y m›a vµ ÆÀu t≠¨ng v…n chi’m vfi tr› hµng Æ«u trong c∏c c©y c´ng nghi÷p ngæn ngµy.

C«n b∂o v÷ vËn rıng tr™n vÔng th≠Óng l≠u cÒa c∏c s´ng Æ” tr∏nh m†t n≠Ìc Î c∏c h ch¯a, gi˜ Æ≠Óc m˘c n≠Ìc ng«m. C«n phÙc hÂi vµ ph∏t tri”n c∏c vÔng rıng ngÀp m∆n. C∏c v≠Ín quËc gia, khu d˘ tr˜ sinh quy”n cÚng c«n Æ≠Óc b∂o v÷ nghi™m ng∆t. d) Trong ph∏t tri”n tÊng hÓp kinh t’ bi”n VÔng bi”n vµ bÍ bi”n ß´ng Nam BÈ c„ nhi“u Æi“u ki÷n thuÀn lÓi Æ” ph∏t tri”n tÊng hÓp kinh t’ bi”n : khai th∏c tµi nguy™n sinh vÀt bi”n, khai th∏c kho∏ng s∂n vÔng th“m lÙc Æfia, du lfich bi”n vµ giao th´ng vÀn t∂i bi”n.

Vi÷c ph∏t hi÷n d«u kh› Î vÔng th“m lÙc Æfia Nam Bi”n ß´ng cÒa n≠Ìc ta vµ vi÷c khai th∏c d«u kh› (tı n®m 1986) vÌi quy m´ ngµy cµng lÌn, c„ s˘ hÓp t∏c Æ«u t≠ cÒa nhi“u n≠Ìc, Æ∑ t∏c ÆÈng mπnh Æ’n s˘ ph∏t tri”n cÒa vÔng, nh†t lµ Î tÿnh Bµ Rfia − VÚng Tµu. VÚng Tµu lµ n¨i nghÿ m∏t l› t≠Îng cho vÔng Nam BÈ vµ c∂ n≠Ìc, nay cfln lµ c¨ sÎ dfich vÙ lÌn v“ khai th∏c d«u kh›. Vi÷c ph∏t tri”n c´ng nghi÷p l‰c, ho∏ d«u vµ c∏c ngµnh dfich vÙ khai th∏c d«u kh› thÛc Æ»y s˘ thay ÆÊi mπnh mœ v“ c¨ c†u kinh t’ vµ s˘ ph©n ho∏ l∑nh thÊ cÒa vÔng ß´ng Nam BÈ. Tuy nhi™n, c«n Æ∆c bi÷t chÛ ˝ gi∂i quy’t v†n Æ“ ´ nhi‘m m´i tr≠Íng trong qu∏ tr◊nh khai th∏c, vÀn chuy”n vµ ch’ bi’n d«u m·.

181

C©u h·i vµ bµi tÀp 1. H∑y n™u c∏c th’ mπnh cÒa vÔng ß´ng Nam BÈ trong vi÷c ph∏t tri”n

tÊng hÓp n“n kinh t’.

2. H∑y tr◊nh bµy mÈt sË ph≠¨ng h≠Ìng ch›nh Æ” khai th∏c l∑nh thÊ theo

chi“u s©u trong c´ng nghi÷p cÒa vÔng.

3. Ch¯ng minh rªng vi÷c x©y d˘ng c∏c c´ng tr◊nh thu˚ lÓi c„ ˝ ngh‹a

hµng Æ«u trong vi÷c sˆ dÙng hÓp l› tµi nguy™n n´ng nghi÷p cÒa vÔng.

4. L†y v› dÙ ch¯ng minh rªng s˘ ph∏t tri”n tÊng hÓp kinh t’ bi”n c„ th”

lµm thay ÆÊi mπnh mœ bÈ m∆t kinh t’ cÒa vÔng. Thˆ n™u mÈt sË ph≠¨ng h≠Ìng khai th∏c tÊng hÓp tµi nguy™n bi”n vµ th“m lÙc Æfia.

MÈt g„c C´n ß∂o

182

Bµi 40

Th˘c hµnh : Ph©n t›ch t◊nh h◊nh ph∏t tri”n c´ng nghi÷p Î ß´ng Nam BÈ

Bµi tÀp 1.

Cho b∂ng sË li÷u : B∂ng 40.1. S∂n l≠Óng d«u th´ khai th∏c qua mÈt sË n®m N®m

S∂n l≠Óng (ngh◊n t†n)

1986

40

1988

688

1990

2700

1992

5500

1995

7700

1998

12500

2000

16291

2002

16863

2005

18519

D˘a vµo b∂ng sË li÷u vµ c∏c tµi li÷u do h‰c sinh s≠u t«m vµ gi∏o vi™n cung c†p, h∑y vi’t mÈt b∏o c∏o ngæn v“ s˘ ph∏t tri”n cÒa c´ng nghi÷p d«u kh› Î vÔng ß´ng Nam BÈ theo dµn ˝ : − Ti“m n®ng d«u kh› cÒa vÔng. − S˘ ph∏t tri”n cÒa c´ng nghi÷p khai th∏c d«u kh›. − T∏c ÆÈng cÒa c´ng nghi÷p khai th∏c d«u kh› Æ’n s˘ ph∏t tri”n kinh t’ Î ß´ng Nam BÈ.

183

Bµi tÀp 2.

Cho b∂ng sË li÷u : B∂ng 40.2. Gi∏ trfi s∂n xu†t c´ng nghi÷p ph©n theo thµnh ph«n kinh t’ cÒa vÔng ß´ng Nam BÈ (gi∏ so s∏nh 1994) (ߨn vfi : tÿ ÆÂng)

Gi∏ trfi s∂n xu†t c´ng nghi÷p

N®m

1995

2005

TÊng sË

50508

199622

Nhµ n≠Ìc

19607

48058

Ngoµi Nhµ n≠Ìc

9942

46738

Khu v˘c c„ vËn Æ«u t≠ n≠Ìc ngoµi

20959

104826

Vœ bi”u Æ th” hi÷n gi∏ trfi s∂n xu†t c´ng nghi÷p ph©n theo thµnh ph«n kinh t’ cÒa ß´ng Nam BÈ qua c∏c n®m tr™n. N™u nhÀn xät.

C∂ng Sµi Gfln

184

V†n Æ“ sˆ dÙng hÓp l› vµ c∂i tπo t˘ nhi™n Î ßÂng bªng s´ng Cˆu Long

Bµi 41

1. C∏c bÈ phÀn hÓp thµnh ÆÂng bªng s´ng Cˆu Long VÔng ßÂng bªng s´ng Cˆu Long bao gÂm 13 tÿnh, thµnh phË (t≠¨ng Æ≠¨ng c†p tÿnh) vÌi di÷n t›ch h¨n 40 ngh◊n km2, chi’m 12% di÷n t›ch toµn quËc vµ sË d©n lµ h¨n 17,4 tri÷u ng≠Íi, chi’m 20,7% sË d©n c∂ n≠Ìc (n®m 2006).

H∑y k” t™n 13 tÿnh, thµnh phË (t≠¨ng Æ≠¨ng c†p tÿnh) Î ßÂng bªng s´ng Cˆu Long. ßÂng bªng s´ng Cˆu Long lµ ÆÂng bªng ch©u thÊ lÌn nh†t n≠Ìc ta ; bao gÂm ph«n Ɔt nªm trong phπm vi t∏c ÆÈng tr˘c ti’p cÒa s´ng Ti“n, s´ng HÀu (th≠Óng vµ hπ ch©u thÊ) vµ ph«n Ɔt nªm ngoµi phπm vi t∏c ÆÈng Æ„.

Ph«n th≠Óng ch©u thÊ lµ khu v˘c t≠¨ng ÆËi cao (2 − 4m so vÌi m˘c n≠Ìc bi”n), nh≠ng v…n bfi ngÀp n≠Ìc vµo mÔa m≠a. Ph«n lÌn b“ m∆t Î Æ©y c„ nhi“u vÔng trÚng rÈng lÌn. Vµo mÔa m≠a, c∏c vÔng trÚng nµy ngÀp ch◊m s©u d≠Ìi n≠Ìc, cfln v“ mÔa kh´ chÿ lµ nh˜ng vÚng n≠Ìc tÔ Æ¯t Æoπn.

Ph«n hπ ch©u thÊ th†p h¨n, th≠Íng xuy™n chfiu t∏c ÆÈng cÒa thu˚ tri“u vµ s„ng bi”n. M˘c n≠Ìc Î c∏c cˆa s´ng l™n xuËng r†t nhanh vµ nh˜ng l≠Ïi m∆n Æ∑ ng†m d«n vµo trong Ɔt. Ngoµi c∏c giÂng Ɔt Î hai b™n bÍ s´ng vµ c∏c cÂn c∏t duy™n h∂i, tr™n b“ m∆t vÌi ÆÈ cao 1 − 2m cfln c„ c∏c vÔng trÚng ngÀp n≠Ìc vµo mÔa m≠a vµ c∏c b∑i bÂi b™n s´ng.

Ph«n Ɔt cfln lπi tuy nªm ngoµi phπm vi t∏c ÆÈng tr˘c ti’p cÒa s´ng Ti“n vµ s´ng HÀu, nh≠ng v…n Æ≠Óc c†u tπo bÎi phÔ sa s´ng (nh≠ ÆÂng bªng Cµ Mau).

2. C∏c th’ mπnh vµ hπn ch’ chÒ y’u a) Th’ mπnh ߆t lµ tµi nguy™n quan tr‰ng hµng Æ«u cÒa ßÂng bªng s´ng Cˆu Long.

M∆c dÔ lµ Ɔt phÔ sa, nh≠ng t›nh ch†t cÒa n„ t≠¨ng ÆËi ph¯c tπp. ô ßÂng bªng s´ng Cˆu Long c„ 3 nh„m Ɔt ch›nh lµ Ɔt phÔ sa ng‰t, Ɔt phÃn vµ Ɔt m∆n.

185

CÉC NHïM ߃T ô ߤNG BØNG S§NG C^U LONG

߆t phÔ sa ng‰t • 1,2 tri÷u ha (30 % di÷n t›ch ÆÂng bªng), mµu mÏ nh†t • Ph©n bË thµnh d∂i d‰c s´ng Ti“n, s´ng HÀu

߆t phÃn

• 1,6 tri÷u ha (41%) + PhÃn nhi“u (55 vπn ha) + PhÃn ›t vµ trung b◊nh (1,05 tri÷u ha) • Ph©n bË chÒ y’u Î ßÂng Th∏p M≠Íi, Hµ Ti™n, vÔng trÚng Î Cµ Mau

߆t m∆n

߆t kh∏c

• 75 vπn ha (19%) • Ph©n bË thµnh vµnh Æai ven Bi”n ß´ng vµ vfinh Th∏i Lan

• Kho∂ng 40 vπn ha (10%) • Ph©n bË r∂i r∏c

H◊nh 41.1. S¨ Æ c∏c loπi Ɔt ch›nh Î ßÂng bªng s´ng Cˆu Long

Tµi nguy™n Ɔt Î ßÂng bªng s´ng Cˆu Long c„ thuÀn lÓi vµ kh„ kh®n nh≠ th’ nµo ÆËi vÌi vi÷c ph∏t tri”n n´ng nghi÷p ?

H◊nh 41.2. C∏c loπi Ɔt ch›nh Î ßÂng bªng s´ng Cˆu Long

186

Kh› hÀu cÒa ßÂng bªng s´ng Cˆu Long th” hi÷n r‚ r÷t t›nh ch†t cÀn x›ch Æπo. TÊng sË giÍ næng trung b◊nh n®m lµ 2200 - 2700 giÍ. Ch’ ÆÈ nhi÷t cao, Ên Æfinh vÌi nhi÷t ÆÈ trung b◊nh n®m 25 − 270C. L≠Óng m≠a hªng n®m lÌn (1300 − 2000mm), tÀp trung vµo c∏c th∏ng mÔa m≠a (tı th∏ng V Æ’n th∏ng XI).

Mπng l≠Ìi s´ng ngfli, k™nh rπch chªng chfit, cæt xŒ ch©u thÊ thµnh nh˜ng ´ vu´ng, tπo Æi“u ki÷n thuÀn lÓi cho giao th´ng Æ≠Íng thu˚, s∂n xu†t vµ sinh hoπt.

Tπi sao ßÂng bªng s´ng Cˆu Long lµ v˘a lÛa lÌn nh†t c∂ n≠Ìc ?

Sinh vÀt cÚng lµ nguÂn tµi nguy™n c„ gi∏ trfi Î ßÂng bªng s´ng Cˆu Long. Th∂m th˘c vÀt chÒ y’u lµ rıng ngÀp m∆n (Cµ Mau, Bπc Li™u,...) vµ rıng trµm (Ki™n Giang, ßÂng Th∏p,...). V“ ÆÈng vÀt, c„ gi∏ trfi h¨n c∂ lµ c∏ vµ chim.

Tµi nguy™n bi”n Î Æ©y h’t s¯c phong phÛ vÌi hµng tr®m b∑i c∏, b∑i t´m vµ h¨n nˆa tri÷u ha m∆t n≠Ìc nu´i trÂng thu˚ s∂n.

C∏c loπi kho∏ng s∂n chÒ y’u lµ Æ∏ v´i (Hµ Ti™n, Ki™n L≠¨ng) vµ than bÔn (U Minh, T¯ gi∏c Long Xuy™n...). Ngoµi ra, cfln c„ d«u kh› Î th“m lÙc Æfia b≠Ìc Æ«u Æ∑ Æ≠Óc khai th∏c. b) Hπn ch’ ô ßÂng bªng s´ng Cˆu Long, mÔa kh´ käo dµi tı th∏ng XII Æ’n th∏ng IV n®m sau. V◊ th’, n≠Ìc m∆n x©m nhÀp vµo Ɔt li“n, lµm t®ng ÆÈ chua vµ chua m∆n trong Ɔt. Ngoµi ra, Æ´i khi c„ th” x∂y ra c∏c thi™n tai kh∏c .

Ph«n lÌn di÷n t›ch cÒa ÆÂng bªng lµ Ɔt phÃn, Ɔt m∆n. CÔng vÌi s˘ thi’u n≠Ìc trong mÔa kh´ Æ∑ lµm cho vi÷c sˆ dÙng vµ c∂i tπo Ɔt g∆p nhi“u kh„ kh®n. H¨n n˜a, mÈt vµi loπi Ɔt lπi thi’u dinh d≠Ïng, Æ∆c bi÷t lµ c∏c nguy™n tË vi l≠Óng ho∆c Ɔt qu∏ ch∆t, kh„ tho∏t n≠Ìc.

Tµi nguy™n kho∏ng s∂n hπn ch’, g©y trÎ ngπi cho vi÷c ph∏t tri”n kinh t’ − x∑ hÈi cÒa ÆÂng bªng.

3. Sˆ dÙng hÓp l› vµ c∂i tπo t˘ nhi™n Î ßÂng bªng s´ng Cˆu Long − So vÌi ßÂng bªng s´ng HÂng, thi™n nhi™n Î ßÂng bªng s´ng Cˆu Long c„ nhi“u ≠u th’ h¨n vµ Æang Æ≠Óc khai th∏c mπnh mœ trong nh˜ng n®m g«n Æ©y.

187

18,4 1,3 13,7 3,5

߆t s∂n xu†t n´ng nghi÷p ߆t kh∏c

H◊nh 41.3. C¨ c†u sˆ dÙng Ɔt cÒa hai ÆÂng bªng lÌn nh†t n≠Ìc ta n®m 2005 (%)

D˘a vµo h◊nh 41.3, h∑y so s∏nh c¨ c†u sˆ dÙng Ɔt gi˜a ßÂng bªng s´ng Cˆu Long vÌi ßÂng bªng s´ng HÂng.

Tuy vÀy, vi÷c sˆ dÙng hÓp l› vµ c∂i tπo t˘ nhi™n Î Æ©y lπi trÎ thµnh v†n Æ“ c†p b∏ch nhªm bi’n ÆÂng bªng thµnh mÈt khu v˘c kinh t’ quan tr‰ng cÒa Ɔt n≠Ìc tr™n c¨ sÎ ph∏t tri”n b“n v˜ng.

N≠Ìc ng‰t lµ v†n Æ“ quan tr‰ng hµng Æ«u vµo mÔa kh´ Î ßÂng bªng s´ng Cˆu Long. MÈt kh„ kh®n Æ∏ng k” cho vi÷c sˆ dÙng hÓp l› Ɔt lµ vi÷c Ɔt bfi nhi‘m phÃn, nhi‘m m∆n. Do Æ„, c«n ph∂i c„ n≠Ìc Æ” thau chua, rˆa m∆n trong mÔa kh´ k’t hÓp vÌi vi÷c tπo ra c∏c giËng lÛa chfiu phÃn, chfiu m∆n. ô T¯ gi∏c Long Xuy™n, bi÷n ph∏p hµng Æ«u Æ” c∂i tπo Ɔt lµ dÔng n≠Ìc ng‰t tı s´ng HÀu ÆÊ v“ rˆa phÃn th´ng qua k™nh V‹nh T’,... − C«n ph∂i duy tr◊ vµ b∂o v÷ tµi nguy™n rıng. Trong nh˜ng n®m g«n Æ©y, di÷n t›ch rıng bfi gi∂m sÛt do nhu c«u t®ng di÷n t›ch Ɔt n´ng nghi÷p th´ng qua c∏c ch≠¨ng tr◊nh di d©n khai kh»n Ɔt hoang ho∏, ph∏t tri”n nu´i t´m vµ c∂ do ch∏y rıng. Lµ nh©n tË quan tr‰ng nh†t Æ∂m b∂o s˘ c©n bªng sinh th∏i, rıng c«n Æ≠Óc b∂o v÷ vµ ph∏t tri”n trong m‰i d˘ ∏n khai th∏c.

188

− Vi÷c sˆ dÙng vµ c∂i tπo t˘ nhi™n Î ßÂng bªng s´ng Cˆu Long kh´ng t∏ch kh·i hoπt ÆÈng kinh t’ cÒa con ng≠Íi. ßi“u Æ„ Æfli h·i ph∂i chuy”n ÆÊi c¨ c†u kinh t’, Æ»y mπnh trÂng c©y c´ng nghi÷p, c©y ®n qu∂ c„ gi∏ trfi cao, k’t hÓp vÌi nu´i trÂng thu˚ s∂n vµ ph∏t tri”n c´ng nghi÷p ch’ bi’n. ßËi vÌi vÔng bi”n, h≠Ìng ch›nh trong vi÷c khai th∏c kinh t’ lµ k’t hÓp m∆t bi”n vÌi Æ∂o, qu«n Æ∂o vµ Ɔt li“n Æ” tπo n™n mÈt th” kinh t’ li™n hoµn. ßËi vÌi ÆÍi sËng cÒa nh©n d©n, c«n chÒ ÆÈng sËng chung vÌi lÚ bªng c∏c bi÷n ph∏p kh∏c nhau vÌi s˘ hÁ trÓ cÒa Nhµ n≠Ìc, ÆÂng thÍi khai th∏c c∏c nguÂn lÓi v“ kinh t’ do lÚ hªng n®m Æem lπi.

C©u h·i vµ bµi tÀp 1. Tπi sao ph∂i Æ∆t v†n Æ“ sˆ dÙng hÓp l› vµ c∂i tπo t˘ nhi™n Î ßÂng

bªng s´ng Cˆu Long ?

2 . Ph©n t›ch c∏c th’ mπnh vµ hπn ch’ v“ m∆t t˘ nhi™n vµ ∂nh h≠Îng

cÒa n„ ÆËi vÌi vi÷c ph∏t tri”n kinh t’ − x∑ hÈi Î ßÂng bªng s´ng Cˆu Long.

3 . ß” sˆ dÙng hÓp l› vµ c∂i tπo t˘ nhi™n Î ßÂng bªng s´ng Cˆu Long,

c«n ph∂i gi∂i quy’t nh˜ng v†n Æ“ chÒ y’u nµo ? Tπi sao ?

Rıng ngÀp m∆n Cµ Mau

189

Bµi 42

V†n Æ“ ph∏t tri”n kinh t’, an ninh quËc phflng Î Bi”n ß´ng vµ c∏c Æ∂o, qu«n Æ∂o

1. VÔng bi”n vµ th“m lÙc Æfia cÒa n≠Ìc ta giµu tµi nguy™n a) N≠Ìc ta c„ vÔng bi”n rÈng lÌn D˘a vµo ki’n th¯c Æ∑ h‰c, h∑y cho bi’t vÔng bi”n n≠Ìc ta bao gÂm nh˜ng bÈ phÀn nµo ? Tπi sao kinh t’ bi”n c„ vai trfl ngµy cµng cao trong n“n kinh t’ cÒa n≠Ìc ta ? b) N≠Ìc ta c„ Æi“u ki÷n ph∏t tri”n tÊng hÓp kinh t’ bi”n − NguÂn lÓi sinh vÀt : Bi”n n≠Ìc ta c„ ÆÈ s©u trung b◊nh, vfinh Bæc BÈ vµ vfinh Th∏i Lan lµ c∏c vÔng bi”n n´ng. Bi”n nhi÷t ÆÌi †m quanh n®m, nhi“u ∏nh s∏ng, giµu ´xi, ÆÈ muËi trung b◊nh kho∂ng 30 − 33 , sinh vÀt bi”n phong phÛ, giµu thµnh ph«n loµi. Nhi“u loµi c„ gi∏ trfi kinh t’ cao. MÈt sË loµi qu˝ hi’m, c«n ph∂i b∂o v÷ Æ∆c bi÷t. Ngoµi nguÂn lÓi c∏, t´m, cua, m˘c..., bi”n n≠Ìc ta cfln nhi“u Æ∆c s∂n kh∏c nh≠ ÆÂi mÂi, v›ch, h∂i s©m, bµo ng≠, sfl huy’t... ß∆c bi÷t lµ tr™n c∏c Æ∂o Æ∏ ven bÍ Nam Trung BÈ c„ nhi“u chim y’n. TÊ y’n (y’n sµo) lµ m∆t hµng xu†t kh»u gi∏ trfi cao.

Ch’ bi’n thÒy s∂n xu†t kh»u

190

H∑y k” t™n c∏c ng≠ tr≠Íng tr‰ng Æi”m cÒa n≠Ìc ta vµ x∏c Æfinh c∏c ng≠ tr≠Íng nµy tr™n b∂n Æ gi∏o khoa treo t≠Íng N´ng nghi÷p, l©m nghi÷p, thu˚ s∂n (ho∆c Atlat ßfia l› Vi÷t Nam). − Tµi nguy™n kho∏ng , d«u m· vµ kh› t˘ nhi™n : Bi”n n≠Ìc ta lµ nguÂn muËi v´ tÀn. D‰c bÍ bi”n nhi“u vÔng c„ Æi“u ki÷n thuÀn lÓi Æ” s∂n xu†t muËi. Hªng n®m, c∏c c∏nh ÆÂng muËi cung c†p h¨n 900 ngh◊n t†n muËi.

VÔng bi”n n≠Ìc ta nhi“u sa kho∏ng vÌi tr˜ l≠Óng c´ng nghi÷p. MÈt sË m· sa kho∏ng ´xit titan c„ gi∏ trfi xu†t kh»u. C∏t træng Î c∏c Æ∂o thuÈc Qu∂ng Ninh, Kh∏nh Hoµ lµ nguy™n li÷u qu˝ Æ” lµm thu˚ tinh, pha l™.

VÔng th“m lÙc Æfia n≠Ìc ta c„ c∏c t›ch tÙ d«u, kh›, vÌi nhi“u m· ti’p tÙc Æ≠Óc ph∏t hi÷n, th®m dfl vµ khai th∏c.

H∑y x∏c Æfinh tr™n b∂n Æ C´ng nghi÷p chung (ho∆c Atlat ßfia l› Vi÷t Nam) 4 m· d«u thuÈc vÔng trÚng Cˆu Long. − V“ Æi“u ki÷n ph∏t tri”n giao th´ng vÀn t∂i bi”n : do nªm g«n c∏c tuy’n hµng h∂i quËc t’ tr™n Bi”n ß´ng, d‰c bÍ bi”n lπi c„ nhi“u vÙng bi”n k›n thuÀn lÓi cho x©y d˘ng c∏c c∂ng n≠Ìc s©u, nhi“u cˆa s´ng cÚng thuÀn lÓi cho x©y d˘ng c∂ng. − N≠Ìc ta c„ nhi“u Æi“u ki÷n thuÀn lÓi Æ” ph∏t tri”n du lfich bi”n − Æ∂o.

SuËt tı Bæc vµo Nam c„ nhi“u b∑i tæm rÈng, phong c∂nh Æãp, kh› hÀu tËt, thuÀn lÓi cho ph∏t tri”n du lfich vµ an d≠Ïng. Nhi“u hoπt ÆÈng du lfich th” thao d≠Ìi n≠Ìc c„ th” ph∏t tri”n. Du lfich bi”n − Æ∂o Æang lµ loπi h◊nh du lfich thu hÛt nhi“u nh†t du kh∏ch trong n≠Ìc vµ quËc t’.

2. C∏c Æ∂o vµ qu«n Æ∂o c„ ˝ ngh‹a chi’n l≠Óc trong ph∏t tri”n kinh t’ vµ b∂o v÷ an ninh vÔng bi”n a) ThuÈc vÔng bi”n n≠Ìc ta c„ h¨n 4000 hfln Æ∂o lÌn nh· VÔng bi”n n≠Ìc ta c„ nh˜ng Æ∂o Æ´ng d©n nh≠ C∏i B«u, C∏t Bµ, L˝ S¨n, PhÛ Qu˝, PhÛ QuËc. C„ nh˜ng n¨i, Æ∂o cÙm lπi thµnh qu«n Æ∂o nh≠ V©n ßÂn, C´ T´, C∏t Bµ, qu«n Æ∂o Hoµng Sa, qu«n Æ∂o Tr≠Íng Sa, qu«n Æ∂o C´n ß∂o (cfln g‰i lµ qu«n Æ∂o C´n S¨n), qu«n Æ∂o Nam Du, qu«n Æ∂o ThÊ Chu...

H∑y x∏c Æfinh tr™n b∂n Æ c∏c Æ∂o vµ qu«n Æ∂o Æ∑ n™u Î tr™n.

C∏c Æ∂o vµ qu«n Æ∂o tπo thµnh h÷ thËng ti“n ti™u b∂o v÷ Ɔt li“n, h÷ thËng c®n c¯ Æ” n≠Ìc ta ti’n ra bi”n vµ Æπi d≠¨ng trong thÍi Æπi mÌi, khai th∏c c„ hi÷u qu∂ c∏c nguÂn lÓi vÔng bi”n, h∂i Æ∂o vµ th“m lÙc Æfia.

191

Vi÷c khºng Æfinh chÒ quy“n cÒa n≠Ìc ta ÆËi vÌi c∏c Æ∂o vµ qu«n Æ∂o c„ ˝ ngh‹a lµ c¨ sÎ Æ” khºng Æfinh chÒ quy“n cÒa n≠Ìc ta ÆËi vÌi vÔng bi”n vµ th“m lÙc Æfia quanh Æ∂o. b) C∏c huy÷n Æ∂o Î n≠Ìc ta ß’n n®m 2006, n≠Ìc ta c„ c∏c huy÷n Æ∂o sau : − Huy÷n Æ∂o V©n ßÂn vµ huy÷n Æ∂o C´ T´ (tÿnh Qu∂ng Ninh). − Huy÷n Æ∂o C∏t H∂i vµ huy÷n Æ∂o Bπch Long V‹ (thµnh phË H∂i Phflng). − Huy÷n Æ∂o CÂn C· (tÿnh Qu∂ng Trfi). − Huy÷n Æ∂o Hoµng Sa (thµnh phË ßµ NΩng). − Huy÷n Æ∂o L˝ S¨n (tÿnh Qu∂ng Ng∑i). − Huy÷n Æ∂o Tr≠Íng Sa (tÿnh Kh∏nh Hoµ). − Huy÷n Æ∂o PhÛ Qu˝ (tÿnh B◊nh ThuÀn). − Huy÷n Æ∂o C´n ß∂o (tÿnh Bµ Rfia − VÚng Tµu). − Huy÷n Æ∂o Ki™n H∂i vµ huy÷n Æ∂o PhÛ QuËc (tÿnh Ki™n Giang).

H∑y x∏c Æfinh tr™n b∂n Æ c∏c huy÷n Æ∂o tr™n.

3. Khai th∏c tÊng hÓp c∏c tµi nguy™n vÔng bi”n vµ h∂i Æ∂o a) Tπi sao ph∂i khai th∏c tÊng hÓp − Hoπt ÆÈng kinh t’ bi”n r†t Æa dπng : Æ∏nh bæt vµ nu´i trÂng h∂i s∂n, khai th∏c c∏c Æ∆c s∂n, khai th∏c kho∏ng s∂n trong n≠Ìc bi”n vµ trong lflng Ɔt, du lfich bi”n vµ giao th´ng vÀn t∂i bi”n. Chÿ c„ khai th∏c tÊng hÓp mÌi Æem lπi hi÷u qu∂ kinh t’ cao vµ b∂o v÷ m´i tr≠Íng. − M´i tr≠Íng bi”n lµ kh´ng chia cæt Æ≠Óc. BÎi vÀy, mÈt vÔng bi”n bfi ´ nhi‘m sœ g©y thi÷t hπi cho c∂ vÔng bÍ bi”n, cho c∏c vÔng n≠Ìc vµ Æ∂o xung quanh. − M´i tr≠Íng Æ∂o, do s˘ bi÷t lÀp nh†t Æfinh cÒa n„, kh´ng giËng nh≠ tr™n Ɔt li“n, lπi do c„ di÷n t›ch nh·, n™n r†t nhπy c∂m tr≠Ìc t∏c ÆÈng cÒa con ng≠Íi. Chºng hπn, vi÷c ch∆t ph∏ rıng vµ lÌp phÒ th˘c vÀt c„ th” lµm m†t Æi v‹nh vi‘n nguÂn n≠Ìc ng‰t, bi’n Æ∂o thµnh n¨i con ng≠Íi kh´ng th” c≠ trÛ Æ≠Óc.

192

b) Khai th∏c tµi nguy™n sinh vÀt bi”n vµ h∂i Æ∂o Trong t◊nh h◊nh ph∏t tri”n hi÷n nay cÒa ngµnh thu˚ s∂n, c«n tr∏nh khai th∏c qu∏ m¯c nguÂn lÓi ven bÍ, tr∏nh khai th∏c qu∏ m¯c c∏c ÆËi t≠Óng Æ∏nh bæt c„ gi∏ trfi kinh t’ cao, c†m sˆ dÙng c∏c ph≠¨ng ti÷n Æ∏nh bæt c„ t›nh ch†t hu˚ di÷t nguÂn lÓi.

Vi÷c ph∏t tri”n Æ∏nh bæt xa bÍ kh´ng nh˜ng giÛp khai th∏c tËt h¨n nguÂn lÓi h∂i s∂n, mµ cfln giÛp b∂o v÷ vÔng trÍi, vÔng bi”n vµ vÔng th“m lÙc Æfia cÒa n≠Ìc ta. c) Khai th∏c tµi nguy™n kho∏ng s∂n Ngh“ lµm muËi lµ ngh“ truy“n thËng, ph∏t tri”n mπnh Î nhi“u Æfia ph≠¨ng cÒa n≠Ìc ta, nh†t lµ Î Duy™n h∂i Nam Trung BÈ. Hi÷n nay, vi÷c s∂n xu†t muËi c´ng nghi÷p Æ∑ Æ≠Óc ti’n hµnh vµ Æem lπi n®ng su†t cao.

C´ng t∏c th®m dfl vµ khai th∏c d«u kh› tr™n vÔng th“m lÙc Æfia Æ∑ Æ≠Óc Æ»y mπnh cÔng vÌi vi÷c mÎ rÈng c∏c d˘ ∏n li™n doanh vÌi n≠Ìc ngoµi.

Vi÷c khai th∏c c∏c m· kh› thi™n nhi™n vµ thu hÂi kh› ÆÂng hµnh, Æ≠a vµo Ɔt li“n Æ∑ mÎ ra b≠Ìc ph∏t tri”n mÌi cho c´ng nghi÷p lµm kh› ho∏ l·ng, lµm ph©n b„n, s∂n xu†t Æi÷n. Trong t≠¨ng lai, c∏c nhµ m∏y l‰c, ho∏ d«u Æ≠Óc x©y d˘ng vµ Æi vµo hoπt ÆÈng sœ n©ng cao h¨n n˜a hi÷u qu∂ kinh t’ cÒa c´ng nghi÷p d«u kh›. MÈt v†n Æ“ Æ∆t ra lµ ph∂i h’t s¯c tr∏nh Æ” x∂y ra c∏c s˘ cË m´i tr≠Íng trong th®m dfl, khai th∏c, vÀn chuy”n vµ ch’ bi’n d«u kh›. d) Ph∏t tri”n du lfich bi”n CÔng vÌi s˘ ph∏t tri”n kh∏ mπnh cÒa ngµnh du lfich trong nh˜ng n®m g«n Æ©y, c∏c trung t©m du lfich bi”n Æ∑ Æ≠Óc n©ng c†p, nhi“u vÔng bi”n, Æ∂o mÌi Æ≠Óc Æ≠a vµo khai th∏c. ß∏ng chÛ ˝ lµ c∏c khu du lfich Hπ Long − C∏t Bµ − ß S¨n (Î Qu∂ng Ninh vµ H∂i Phflng), Nha Trang (Kh∏nh Hoµ), VÚng Tµu (Bµ Rfia − VÚng Tµu)... e) Giao th´ng vÀn t∂i bi”n ß” tπo th’ mÎ cˆa cho c∏c tÿnh duy™n h∂i vµ cho n“n kinh t’ c∂ n≠Ìc, hµng loπt c∂ng hµng ho∏ lÌn Æ∑ Æ≠Óc c∂i tπo, n©ng c†p nh≠ cÙm c∂ng Sµi Gfln, cÙm c∂ng H∂i Phflng, cÙm c∂ng Qu∂ng Ninh, cÙm c∂ng ßµ NΩng... MÈt sË c∂ng n≠Ìc s©u Æ∑ Æ≠Óc x©y d˘ng nh≠ c∂ng C∏i L©n 193

(Qu∂ng Ninh), Nghi S¨n (Thanh Ho∏), VÚng Éng (Hµ T‹nh), Dung Qu†t (Qu∂ng Ng∑i), VÚng Tµu (Bµ Rfia − VÚng Tµu)... Hµng loπt c∂ng nh· h¨n Æ∑ Æ≠Óc x©y d˘ng. H«u h’t c∏c tÿnh ven bi”n Æ“u c„ c∂ng.

C∏c tuy’n vÀn t∂i hµng ho∏ vµ hµnh kh∏ch th≠Íng xuy™n Æ∑ nËi li“n c∏c Æ∂o vÌi Ɔt li“n g„p ph«n quan tr‰ng vµo vi÷c ph∏t tri”n kinh t’ − x∑ hÈi Î c∏c tuy’n Æ∂o.

D˘a vµo ki’n th¯c Æ∑ h‰c, h∑y x∏c Æfinh mÈt sË tÿnh, thµnh phË Î n≠Ìc ta Æang ph∏t tri”n mπnh kinh t’ bi”n.

4. T®ng c≠Íng hÓp t∏c vÌi c∏c n≠Ìc l∏ng gi“ng trong gi∂i quy’t c∏c v†n Æ“ v“ bi”n vµ th“m lÙc Æfia Bi”n ß´ng lµ bi”n chung gi˜a Vi÷t Nam vµ nhi“u n≠Ìc l∏ng gi“ng. V◊ vÀy, vi÷c t®ng c≠Íng ÆËi thoπi, hÓp t∏c gi˜a Vi÷t Nam vµ c∏c n≠Ìc c„ li™n quan sœ lµ nh©n tË tπo ra s˘ ph∏t tri”n Ên Æfinh trong khu v˘c, b∂o v÷ Æ≠Óc lÓi ›ch ch›nh Æ∏ng cÒa Nhµ n≠Ìc vµ nh©n d©n ta, gi˜ v˜ng chÒ quy“n, toµn vãn l∑nh thÊ cÒa n≠Ìc ta.

Vi÷t Nam lµ n≠Ìc ß´ng Nam É lÙc Æfia c„ nhi“u lÓi ›ch Î Bi”n ß´ng. V◊ vÀy, mÁi c´ng d©n Vi÷t Nam Æ“u c„ bÊn phÀn b∂o v÷ vÔng bi”n vµ h∂i Æ∂o cÒa Ɔt n≠Ìc, cho h´m nay vµ cho c∏c th’ h÷ mai sau.

C©u h·i vµ bµi tÀp 1. Tπi sao n„i : S˘ ph∏t tri”n kinh t’ − x∑ hÈi Î c∏c huy÷n Æ∂o c„ ˝

ngh‹a chi’n l≠Óc h’t s¯c to lÌn ÆËi vÌi s˘ nghi÷p ph∏t tri”n kinh t’ − x∑ hÈi cÒa n≠Ìc ta hi÷n tπi cÚng nh≠ trong t≠¨ng lai ?

2. Tπi sao vi÷c gi˜ v˜ng chÒ quy“n cÒa mÈt hfln Æ∂o, dÔ nh·, lπi c„ ˝

ngh‹a r†t lÌn ?

3. H∑y ch‰n vµ ph©n t›ch mÈt kh›a cπnh cÒa vi÷c khai th∏c tÊng hÓp

c∏c tµi nguy™n bi”n mµ em cho lµ ti™u bi”u.

194

Bµi 43 C∏c vÔng kinh t’ tr‰ng Æi”m 1. ß∆c Æi”m VÔng kinh t’ tr‰ng Æi”m lµ vÔng hÈi tÙ Æ«y ÆÒ nh†t c∏c Æi“u ki÷n ph∏t tri”n vµ c„ ˝ ngh‹a quy’t Æfinh ÆËi vÌi n“n kinh t’ cÒa c∂ n≠Ìc. N„ Æ≠Óc Æ∆c tr≠ng bªng mÈt sË Æ∆c Æi”m chÒ y’u sau Æ©y : − Bao gÂm phπm vi cÒa nhi“u tÿnh, thµnh phË vµ ranh giÌi c„ th” thay ÆÊi theo thÍi gian tu˙ thuÈc vµo chi’n l≠Óc ph∏t tri”n kinh t’ − x∑ hÈi cÒa Ɔt n≠Ìc. − HÈi tÙ Æ«y ÆÒ c∏c th’ mπnh, tÀp trung ti“m l˘c kinh t’ vµ h†p d…n c∏c nhµ Æ«u t≠. − C„ tÿ tr‰ng lÌn trong tÊng GDP cÒa quËc gia, tπo ra tËc ÆÈ ph∏t tri”n nhanh cho c∂ n≠Ìc vµ c„ th” hÁ trÓ cho c∏c vÔng kh∏c. − C„ kh∂ n®ng thu hÛt c∏c ngµnh mÌi v“ c´ng nghi÷p vµ dfich vÙ Æ” tı Æ„ nh©n rÈng ra toµn quËc.

2. Qu∏ tr◊nh h◊nh thµnh vµ th˘c trπng ph∏t tri”n a) Qu∏ tr◊nh h◊nh thµnh B∂ng 43.1. ThÍi gian h◊nh thµnh vµ phπm vi l∑nh thÊ cÒa c∏c vÔng kinh t’ tr‰ng Æi”m Î n≠Ìc ta(2)

(2) Tı

VÔng kinh t’ tr‰ng Æi”m

ß«u thÀp kÿ 90 cÒa th’ kÿ XX

Sau n®m 2000

Ph›a Bæc

Hµ NÈi, H≠ng Y™n, H∂i D≠¨ng, H∂i Phflng, Qu∂ng Ninh

Th™m 3 tÿnh : Hµ T©y, V‹nh PhÛc, Bæc Ninh

Mi“n Trung

Thıa Thi™n − Hu’, ßµ NΩng, Qu∂ng Nam, Qu∂ng Ng∑i

Th™m tÿnh B◊nh ßfinh

Ph›a Nam

Thµnh phË H Ch› Minh, ßÂng Nai, Bµ Rfia − VÚng Tµu, B◊nh D≠¨ng

Th™m 4 tÿnh : B◊nh Ph≠Ìc, T©y Ninh, Long An, Ti“n Giang.

n®m 2009, vÔng kinh t’ tr‰ng Æi”m ßÂng bªng s´ng Cˆu Long Æ≠Óc thµnh lÀp theo quy’t Æfinh 492-Qß-TTg 16/4/2009 cÒa ThÒ t≠Ìng Ch›nh phÒ, bao gÂm TP. C«n Th¨ vµ c∏c tÿnh Ki™n Giang, An Giang vµ Cµ Mau.

195

b) Th˘c trπng ph∏t tri”n kinh t’ B∂ng 43.2. MÈt sË chÿ sË kinh t’ cÒa ba vÔng kinh t’ tr‰ng Æi”m Î n≠Ìc ta, n®m 2005 Trong Æ„ Chÿ sË

Ba vÔng

Ph›a Bæc

Mi“n Trung

Ph›a Nam

TËc ÆÈ t®ng tr≠Îng GDP trung b◊nh n®m (2001− 2005) (%)

11,7

11,2

10,7

11,9

% GDP so vÌi c∂ n≠Ìc

66,9

18,9

5,3

42,7

C¨ c†u GDP (%) ph©n theo ngµnh

100,0

100,0

100,0

100,0

N´ng − l©m − ng≠ nghi÷p

10,5

12,6

25,0

7,8

C´ng nghi÷p − x©y d˘ng

52,5

42,2

36,6

59,0

Dfich vÙ

37,0

45,2

38,4

33,2

64,5

27,0

2,2

35,3

% kim ngπch xu†t kh»u so vÌi c∂ n≠Ìc

C®n c¯ vµo sË li÷u cÒa b∂ng thËng k™, h∑y ph©n t›ch th˘c trπng ph∏t tri”n kinh t’ cÒa c∏c vÔng kinh t’ tr‰ng Æi”m.

3. Ba vÔng kinh t’ tr‰ng Æi”m a) VÔng kinh t’ tr‰ng Æi”m ph›a Bæc VÔng nµy c„ di÷n t›ch g«n 15,3 ngh◊n km2 (4,7% di÷n t›ch t˘ nhi™n c∂ n≠Ìc) vÌi sË d©n h¨n 13,7 tri÷u ng≠Íi, n®m 2006 (16,3% sË d©n 196

c∂ n≠Ìc), bao gÂm 8 tÿnh, thµnh phË tr˘c thuÈc Trung ≠¨ng, chÒ y’u thuÈc ßÂng bªng s´ng HÂng. ô Æ©y hÈi tÙ t≠¨ng ÆËi Æ«y ÆÒ c∏c th’ mπnh Æ” ph∏t tri”n kinh t’ − x∑ hÈi.

H∑y ph©n t›ch c∏c th’ mπnh ÆËi vÌi vi÷c ph∏t tri”n kinh t’ − x∑ hÈi cÒa vÔng kinh t’ tr‰ng Æi”m ph›a Bæc.

Trong vÔng c„ Hµ NÈi lµ thÒ Æ´, ÆÂng thÍi cÚng lµ trung t©m ch›nh trfi, kinh t’, v®n ho∏ thuÈc loπi lÌn nh†t cÒa c∂ n≠Ìc. QuËc lÈ 5 vµ quËc lÈ 18 lµ hai tuy’n giao th´ng huy’t mπch gæn k’t c∂ Bæc BÈ n„i chung vÌi cÙm c∂ng H∂i Phflng − C∏i L©n.

MÈt trong nh˜ng ti“m n®ng nÊi bÀt cÒa vÔng lµ nguÂn lao ÆÈng vÌi sË l≠Óng lÌn, ch†t l≠Óng vµo loπi hµng Æ«u cÒa c∂ n≠Ìc. Ngoµi ra, Æ©y cfln lµ vÔng c„ lfich sˆ khai th∏c l©u ÆÍi nh†t n≠Ìc ta vÌi n“n v®n minh lÛa n≠Ìc. C∏c ngµnh c´ng nghi÷p ph∏t tri”n r†t sÌm vµ nhi“u ngµnh c„ ˝ ngh‹a toµn quËc nhÍ c∏c lÓi th’ v“ g«n nguÂn nguy™n, nhi™n li÷u, kho∏ng s∂n, v“ nguÂn lao ÆÈng vµ thfi tr≠Íng ti™u thÙ. C∏c ngµnh dfich vÙ, du lfich c„ nhi“u Æi“u ki÷n Æ” ph∏t tri”n d˘a tr™n c¨ sÎ c∏c th’ mπnh vËn c„ cÒa vÔng. ß” vÔng kinh t’ tr‰ng Æi”m ph›a Bæc c„ vfi th’ x¯ng Æ∏ng h¨n trong n“n kinh t’ cÒa c∂ n≠Ìc, c«n ph∂i tÀp trung gi∂i quy’t mÈt sË v†n Æ“ chÒ y’u li™n quan Æ’n c∏c ngµnh kinh t’.

V“ c´ng nghi÷p, Æ»y mπnh c∏c ngµnh c´ng nghi÷p tr‰ng Æi”m, nhanh ch„ng ph∏t tri”n c∏c ngµnh c„ hµm l≠Óng k‹ thuÀt cao, kh´ng g©y ´ nhi‘m m´i tr≠Íng, tπo ra s∂n ph»m c„ s¯c cπnh tranh tr™n thfi tr≠Íng ÆÂng thÍi vÌi vi÷c ph∏t tri”n c∏c khu c´ng nghi÷p tÀp trung. V“ dfich vÙ, chÛ tr‰ng Æ’n th≠¨ng mπi vµ c∏c hoπt ÆÈng dfich vÙ kh∏c, nh†t lµ du lfich. V“ n´ng nghi÷p, c«n chuy”n dfich c¨ c†u ngµnh theo h≠Ìng s∂n xu†t hµng ho∏ c„ ch†t l≠Óng cao. b) VÔng kinh t’ tr‰ng Æi”m mi“n Trung VÔng nµy tr∂i dµi tr™n di÷n t›ch g«n 28 ngh◊n km2 (8,5% di÷n t›ch t˘ nhi™n c∂ n≠Ìc) vÌi sË d©n 6,3 tri÷u ng≠Íi, n®m 2006 (7,4% sË d©n c∂ n≠Ìc) bao gÂm 5 tÿnh, thµnh phË tr˘c thuÈc Trung ≠¨ng tı Thıa Thi™n − Hu’ Æ’n B◊nh ßfinh.

Trong vÔng c„ nhi“u th’ mπnh Æ” ph∏t tri”n kinh t’, m∆c dÔ vi÷c khai th∏c hi÷n nay ch≠a t≠¨ng x¯ng vÌi ti“m n®ng.

197

hßn Khoai

H◊nh 43. C∏c vÔng kinh t’ tr‰ng Æi”m

198

Ph©n t›ch c∏c th’ mπnh Æ” ph∏t tri”n kinh t’ − x∑ hÈi cÒa vÔng kinh t’ tr‰ng Æi”m mi“n Trung.

Nªm Î vfi tr› chuy”n ti’p gi˜a c∏c vÔng ph›a bæc vµ ph›a nam, tr™n quËc lÈ 1 vµ tuy’n Æ≠Íng sæt Bæc − Nam, c„ c∏c s©n bay PhÛ Bµi, ßµ NΩng, Chu Lai vµ lµ cˆa ng‚ quan tr‰ng th´ng ra bi”n cÒa c∏c tÿnh T©y Nguy™n vµ Nam Lµo, vÔng kinh t’ tr‰ng Æi”m mi“n Trung c„ nhi“u thuÀn lÓi ÆËi vÌi vi÷c ph∏t tri”n kinh t’ vµ giao l≠u hµng ho∏.

Th’ mπnh hµng Æ«u cÒa vÔng lµ th’ mπnh v“ khai th∏c tÊng hÓp tµi nguy™n bi”n, kho∏ng s∂n, rıng Æ” ph∏t tri”n dfich vÙ du lfich, nu´i trÂng thu˚ s∂n, c´ng nghi÷p ch’ bi’n n´ng − l©m − thu˚ s∂n vµ mÈt sË ngµnh kh∏c nhªm chuy”n ÆÊi c¨ c†u kinh t’ theo h≠Ìng c´ng nghi÷p ho∏, hi÷n Æπi ho∏.

Tr™n l∑nh thÊ cÒa vÔng hi÷n nay Æang tri”n khai nh˜ng d˘ ∏n lÌn c„ t«m cÏ quËc gia. Trong t≠¨ng lai sœ h◊nh thµnh c∏c ngµnh c´ng nghi÷p tr‰ng Æi”m c„ lÓi th’ v“ tµi nguy™n vµ thfi tr≠Íng ; ph∏t tri”n c∏c vÔng chuy™n s∂n xu†t hµng ho∏ n´ng nghi÷p, thu˚ s∂n vµ c∏c ngµnh th≠¨ng mπi, dfich vÙ du lfich.

H«m Æ≠Íng bÈ H∂i V©n

199

c) VÔng kinh t’ tr‰ng Æi”m ph›a Nam VÔng nµy c„ di÷n t›ch g«n 30,6 ngh◊n km2 (h¨n 9,2% di÷n t›ch t˘ nhi™n c∂ n≠Ìc) vÌi sË d©n 15,2 tri÷u ng≠Íi, n®m 2006 (18,1% sË d©n toµn quËc), gÂm 8 tÿnh vµ thµnh phË tr˘c thuÈc Trung ≠¨ng, chÒ y’u thuÈc ß´ng Nam BÈ. − ß©y lµ khu v˘c b∂n l“ gi˜a T©y Nguy™n, Duy™n h∂i Nam Trung BÈ vÌi ßÂng bªng s´ng Cˆu Long, tÀp trung Æ«y ÆÒ c∏c th’ mπnh v“ t˘ nhi™n, kinh t’ − x∑ hÈi.

H∑y tr◊nh bµy c∏c th’ mπnh ÆËi vÌi vi÷c ph∏t tri”n kinh t’ − x∑ hÈi cÒa vÔng kinh t’ tr‰ng Æi”m ph›a Nam. Tµi nguy™n thi™n nhi™n nÊi trÈi hµng Æ«u cÒa vÔng lµ c∏c m· d«u kh› Î th“m lÙc Æfia. D©n c≠ Æ´ng, nguÂn lao ÆÈng dÂi dµo, c„ ch†t l≠Óng cÚng nh≠ c¨ sÎ hπ t«ng, c¨ sÎ vÀt ch†t k‹ thuÀt t≠¨ng ÆËi tËt vµ ÆÂng bÈ.

H¨n n˜a, vÔng nµy tÀp trung ti“m l˘c kinh t’ mπnh nh†t vµ c„ tr◊nh ÆÈ ph∏t tri”n kinh t’ cao nh†t so vÌi c∏c vÔng kh∏c trong c∂ n≠Ìc. V“ c¨ b∂n, c∏c th’ mπnh Æ„ Æ∑ vµ Æang Æ≠Óc khai th∏c mπnh mœ vµ Æ≠Óc minh ch¯ng th´ng qua mÈt sË chÿ ti™u kinh t’ cÙ th” cÒa vÔng.

Trong nh˜ng n®m tÌi, c´ng nghi÷p v…n sœ lµ ÆÈng l˘c cÒa vÔng vÌi c∏c ngµnh c´ng nghi÷p c¨ b∂n, c´ng nghi÷p tr‰ng Æi”m, c´ng ngh÷ cao vµ h◊nh thµnh hµng loπt khu c´ng nghi÷p tÀp trung Æ” thu hÛt Æ«u t≠ Î trong vµ ngoµi n≠Ìc. CÔng vÌi c´ng nghi÷p, ti’p tÙc Æ»y mπnh c∏c ngµnh th≠¨ng mπi, t›n dÙng, ng©n hµng, du lfich,... cho t≠¨ng x¯ng vÌi vfi th’ cÒa vÔng.

C©u h·i vµ bµi tÀp 1. Tπi sao n≠Ìc ta ph∂i h◊nh thµnh c∏c vÔng kinh t’ tr‰ng Æi”m ?

2. Tr◊nh bµy qu∏ tr◊nh h◊nh thµnh vµ phπm vi l∑nh thÊ cÒa c∏c vÔng

kinh t’ tr‰ng Æi”m.

3. H∑y so s∏nh c∏c th’ mπnh vµ th˘c trπng ph∏t tri”n kinh t’ cÒa 3

vÔng kinh t’ tr‰ng Æi”m.

200

ßfia l› Æfia ph≠¨ng

C‰n n≠Ìc

201

Bµi 44 T◊m hi”u Æfia l› tÿnh, thµnh phË Chu»n bfi vµ vi’t b∏o c∏o v“ Æfia l› tÿnh ho∆c thµnh phË 1. Ph©n nh„m nghi™n c¯u v“ Æfia l› tÿnh ho∆c thµnh phË − Trong mÈt lÌp n™n chia thµnh nhi“u nh„m, mÁi nh„m t◊m hi”u mÈt chÒ Æ“ sao cho bao qu∏t h’t c∏c nÈi dung c«n nghi™n c¯u v“ Æfia l› tÿnh ho∆c thµnh phË. − GÓi ˝ v“ c∏c chÒ Æ“ nghi™n c¯u v“ Æfia l› tÿnh ho∆c thµnh phË. + ChÒ Æ“ 1 : Vfi tr› Æfia l›, phπm vi l∑nh thÊ vµ s˘ ph©n chia hµnh ch›nh. + ChÒ Æ“ 2 : ß∆c Æi”m t˘ nhi™n vµ tµi nguy™n thi™n nhi™n cÒa tÿnh ho∆c thµnh phË. + ChÒ Æ“ 3 : ß∆c Æi”m d©n c≠ vµ lao ÆÈng cÒa tÿnh ho∆c thµnh phË. + ChÒ Æ“ 4 : ß∆c Æi”m kinh t’ − x∑ hÈi cÒa tÿnh ho∆c thµnh phË. + ChÒ Æ“ 5 : ßfia l› mÈt sË ngµnh kinh t’ ch›nh.

2. Thu thÀp, xˆ l› tµi li÷u a) Thu thÀp tµi li÷u − Ph∏c th∂o Æ“ c≠¨ng. − X∏c Æfinh c∏c nguÂn thu thÀp tµi li÷u : + S∏ch, b∏o, tπp ch›, tranh ∂nh... trong Æ„ quan tr‰ng nh†t lµ tµi li÷u Æfia l› Æfia ph≠¨ng. + Ni™n gi∏m thËng k™ cÒa tÿnh ho∆c thµnh phË. + C∏c k’t qu∂ Æi“u tra v“ t˘ nhi™n, d©n c≠, kinh t’. + C∏c b∏o c∏o v“ t˘ nhi™n, d©n c≠, kinh t’ vµ ph≠¨ng h≠Ìng ph∏t tri”n kinh t’ cÒa c∏c c¨ quan c„ th»m quy“n. − Ph©n c´ng tr∏ch nhi÷m cho c∏c c∏ nh©n ho∆c nh„m chu»n bfi tµi li÷u. b) Xˆ l› tµi li÷u − ßËi chi’u, so s∏nh, xˆ l› c∏c tµi li÷u thu thÀp Æ≠Óc tı c∏c nguÂn Æ” ch‰n ra Æi”m chung mang t›nh thËng nh†t v“ ÆËi t≠Óng nghi™n c¯u. − T›nh to∏n c∏c sË li÷u thËng k™, lÀp s¨ ÆÂ, bi”u b∂ng...

202

3. Vi’t b∏o c∏o a) C∏c b≠Ìc ti’n hµnh − X©y d˘ng Æ“ c≠¨ng chi ti’t. − Vi’t b∏o c∏o theo Æ“ c≠¨ng, chÛ ˝ lµm r‚ c∏c v†n Æ“ ch›nh cÒa chÒ Æ“ Æ≠Óc ph©n c´ng. − Trong b∏o c∏o, ngoµi ph«n bµi vi’t, n™n c„ th™m c∏c tranh ∂nh, s¨ ÆÂ, bi”u ÆÂ, b∂ng thËng k™, l≠Óc Æ Ɣ minh hoπ cho c∏c nhÀn Æfinh cÒa m◊nh. b) GÓi ˝ nÈi dung ChÒ Æ“ 1 : Vfi tr› Æfia l›, phπm vi l∑nh thÊ vµ s˘ ph©n chia hµnh ch›nh. − Vfi tr› Æfia l› vµ phπm vi l∑nh thÊ : ô vÔng nµo ? Gi∏p nh˜ng Æ©u ? Di÷n t›ch cÒa tÿnh ho∆c thµnh phË thuÈc loπi lÌn hay nh· ? − ≥ ngh‹a cÒa vfi tr› Æfia l› l∑nh thÊ ÆËi vÌi ph∏t tri”n kinh t’ − x∑ hÈi. − GÂm c∏c huy÷n ho∆c quÀn nµo ? Vfi tr›, giÌi hπn cÒa c∏c quÀn ho∆c huy÷n.

ChÒ Æ“ 2 : ß∆c Æi”m t˘ nhi™n vµ tµi nguy™n thi™n nhi™n cÒa tÿnh ho∆c thµnh phË. − C∏c Æ∆c Æi”m nÊi bÀt nh†t v“ t˘ nhi™n vµ tµi nguy™n thi™n nhi™n. − Nh˜ng thuÀn lÓi vµ kh„ kh®n v“ Æi“u ki÷n t˘ nhi™n vµ tµi nguy™n thi™n nhi™n ÆËi vÌi ÆÍi sËng vµ s∂n xu†t.

ChÒ Æ“ 3 : ß∆c Æi”m d©n c≠ vµ lao ÆÈng cÒa tÿnh ho∆c thµnh phË. − ß∆c Æi”m ch›nh v“ d©n c≠ vµ lao ÆÈng. − Nh˜ng thuÀn lÓi vµ kh„ kh®n cÒa d©n c≠ vµ lao ÆÈng ÆËi vÌi ph∏t tri”n kinh t’ − x∑ hÈi. − H≠Ìng gi∂i quy’t c∏c v†n Æ“ v“ d©n c≠ vµ lao ÆÈng.

ChÒ Æ“ 4 : ß∆c Æi”m kinh t’ − x∑ hÈi cÒa tÿnh ho∆c thµnh phË. − Nh˜ng Æ∆c Æi”m nÊi bÀt v“ kinh t’ − x∑ hÈi : + S¨ l≠Óc qu∏ tr◊nh ph∏t tri”n kinh t’, tr◊nh ÆÈ ph∏t tri”n kinh t’. + Vfi tr› v“ kinh t’ cÒa tÿnh ho∆c thµnh phË so vÌi c∂ n≠Ìc. + C¨ c†u kinh t’ − Th’ mπnh v“ kinh t’ − H≠Ìng ph∏t tri”n kinh t’ − x∑ hÈi cÒa tÿnh ho∆c thµnh phË ChÒ Æ“ 5 : ßfia l› mÈt sË ngµnh kinh t’ ch›nh. − ßi“u ki÷n ph∏t tri”n. − T◊nh h◊nh ph∏t tri”n vµ ph©n bË cÒa mÈt sË ngµnh kinh t’ ch›nh. + C∏c ngµnh cÒa trung ≠¨ng Æ„ng tπi tÿnh ho∆c thµnh phË. + C∏c ngµnh cÒa Æfia ph≠¨ng.

203

− H≠Ìng ph∏t tri”n.

Bµi 45

T◊m hi”u Æfia l› tÿnh, thµnh phË (ti’p theo)

X©y d˘ng b∂n tÊng hÓp v“ Æfia l› tÿnh ho∆c thµnh phË 1. NÈi dung b∂n tÊng hÓp v“ Æfia l› tÿnh ho∆c thµnh phË B∂n tÊng hÓp c«n c„ c∏c nÈi dung sau : a) Vfi tr› Æfia l›, phπm vi l∑nh thÊ vµ ph©n chia hµnh ch›nh. b) ß∆c Æi”m t˘ nhi™n vµ tµi nguy™n thi™n nhi™n. c) ß∆c Æi”m d©n c≠ vµ lao ÆÈng. d) ß∆c Æi”m kinh t’ − x∑ hÈi. e) ßfia l› mÈt sË ngµnh kinh t’ ch›nh.

2. C∏ch ti’n hµnh a) MÁi nh„m cˆ mÈt h‰c sinh l™n tr◊nh bµy v“ v†n Æ“ Æ∑ l˘a ch‰n. b) C∂ lÌp th∂o luÀn Æ” x©y d˘ng thµnh mÈt b∂n tÊng hÓp v“ Æfia l› tÿnh ho∆c thµnh phË. c) TÊng k’t, Æ∏nh gi∏ v“ ph≠¨ng ph∏p ti’n hµnh, nÈi dung vµ k’t qu∂ cÒa c∏c v†n Æ“ Æ∑ Æ≠Óc nghi™n c¯u vµ tr◊nh bµy cÒa tıng nh„m.

Tam CËc (Ninh B◊nh)

204

M|C L|C ßfia l› Vi÷t Nam

3

Bµi 1.

7

Vi÷t Nam tr™n Æ≠Íng ÆÊi mÌi vµ hÈi nhÀp

ßfia l› t˘ nhi™n Vfi tr› Æfia l› vµ lfich sˆ ph∏t tri”n l∑nh thÊ

12

Bµi 2. Vfi tr› Æfia l›, phπm vi l∑nh thÊ

13

Bµi 3. Th˘c hµnh : Vœ l≠Óc Æ Vi÷t Nam

18

Bµi 4. Lfich sˆ h◊nh thµnh vµ ph∏t tri”n l∑nh thÊ

20

Bµi 5. Lfich sˆ h◊nh thµnh vµ ph∏t tri”n l∑nh thÊ (ti’p theo)

24

ß∆c Æi”m chung cÒa t˘ nhi™n

28

Bµi 6. ߆t n≠Ìc nhi“u ÆÂi nÛi

29

Bµi 7. ߆t n≠Ìc nhi“u ÆÂi nÛi (ti’p theo)

33

Bµi 8. Thi™n nhi™n chfiu ∂nh h≠Îng s©u sæc cÒa bi”n

36

Bµi 9. Thi™n nhi™n nhi÷t ÆÌi »m gi„ mÔa

40

Bµi 10. Thi™n nhi™n nhi÷t ÆÌi »m gi„ mÔa (ti’p theo)

45

Bµi 11. Thi™n nhi™n ph©n ho∏ Æa dπng

48

Bµi 12. Thi™n nhi™n ph©n ho∏ Æa dπng (ti’p theo)

51

Bµi 13. Th˘c hµnh : ߉c b∂n Æ Æfia h◊nh, Æi“n vµo l≠Óc Æ trËng mÈt sË d∑y nÛi vµ Æÿnh nÛi

56

V†n Æ“ sˆ dÙng vµ b∂o v÷ t˘ nhi™n

57

Bµi 14. Sˆ dÙng vµ b∂o v÷ tµi nguy™n thi™n nhi™n

58

Bµi 15. B∂o v÷ m´i tr≠Íng vµ phflng chËng thi™n tai

62

ßfia l› d©n c≠

66

Bµi 16. ß∆c Æi”m d©n sË vµ ph©n bË d©n c≠ Î n≠Ìc ta

67

Bµi 17. Lao ÆÈng vµ vi÷c lµm

73

205

Bµi 18. ß´ thfi ho∏

77

Bµi 19. Th˘c hµnh : Vœ bi”u Æ vµ ph©n t›ch s˘ ph©n ho∏ v“ thu nhÀp b◊nh qu©n theo Æ«u ng≠Íi gi˜a c∏c vÔng

80

ßfia l› kinh t’

81

Bµi 20. Chuy”n dfich c¨ c†u kinh t’

82

ßfia l› c∏c ngµnh kinh t’

MÈt sË v†n Æ“ ph∏t tri”n vµ ph©n bË n´ng nghi÷p

87

Bµi 21. ß∆c Æi”m n“n n´ng nghi÷p n≠Ìc ta

88

Bµi 22. V†n Æ“ ph∏t tri”n n´ng nghi÷p

93

Bµi 23. Th˘c hµnh : Ph©n t›ch s˘ chuy”n dfich c¨ c†u ngµnh trÂng tr‰t

98

Bµi 24. V†n Æ“ ph∏t tri”n ngµnh thu˚ s∂n vµ l©m nghi÷p

100

Bµi 25. TÊ ch¯c l∑nh thÊ n´ng nghi÷p

106

MÈt sË v†n Æ“ ph∏t tri”n vµ ph©n bË c´ng nghi÷p

112

Bµi 26. C¨ c†u ngµnh c´ng nghi÷p

113

Bµi 27. V†n Æ“ ph∏t tri”n mÈt sË ngµnh c´ng nghi÷p tr‰ng Æi”m

118

Bµi 28. V†n Æ“ tÊ ch¯c l∑nh thÊ c´ng nghi÷p

125

Bµi 29. Th˘c hµnh : Vœ bi”u ÆÂ, nhÀn xät vµ gi∂i th›ch s˘ chuy”n dfich c¨ c†u c´ng nghi÷p

128

MÈt sË v†n Æ“ ph∏t tri”n vµ ph©n bË c∏c ngµnh dfich vÙ

130

Bµi 30. V†n Æ“ ph∏t tri”n ngµnh giao th´ng vÀn t∂i vµ th´ng tin li™n lπc

131

Bµi 31. V†n Æ“ ph∏t tri”n th≠¨ng mπi, du lfich

137

ßfia l› c∏c vÔng kinh t’

144

Bµi 32. V†n Æ“ khai th∏c th’ mπnh Î Trung du vµ mi“n nÛi Bæc BÈ

145

Bµi 33. V†n Æ“ chuy”n dfich c¨ c†u kinh t’ theo ngµnh Î ßÂng bªng s´ng HÂng

150

Bµi 34. Th˘c hµnh : Ph©n t›ch mËi quan h÷ gi˜a d©n sË vÌi vi÷c s∂n xu†t l≠¨ng th˘c Î ßÂng bªng s´ng HÂng

154

Bµi 35. V†n Æ“ ph∏t tri”n kinh t’ − x∑ hÈi Î Bæc Trung BÈ

155

Bµi 36. V†n Æ“ ph∏t tri”n kinh t’ − x∑ hÈi Î Duy™n h∂i Nam Trung BÈ

161

Bµi 37. V†n Æ“ khai th∏c th’ mπnh Î T©y Nguy™n

167

206

Bµi 38. Th˘c hµnh : So s∏nh v“ c©y c´ng nghi÷p l©u n®m vµ ch®n nu´i gia sÛc lÌn gi˜a vÔng T©y Nguy™n vÌi Trung du vµ mi“n nÛi Bæc BÈ

174

Bµi 39. V†n Æ“ khai th∏c l∑nh thÊ theo chi“u s©u Î ß´ng Nam BÈ

176

Bµi 40. Th˘c hµnh : Ph©n t›ch t◊nh h◊nh ph∏t tri”n c´ng nghi÷p Î ß´ng Nam BÈ

183

Bµi 41. V†n Æ“ sˆ dÙng hÓp l› vµ c∂i tπo t˘ nhi™n Î ßÂng bªng s´ng Cˆu Long

185

Bµi 42. V†n Æ“ ph∏t tri”n kinh t’, an ninh quËc phflng Î Bi”n ß´ng vµ c∏c Æ∂o, qu«n Æ∂o

190

Bµi 43. C∏c vÔng kinh t’ tr‰ng Æi”m

195

ßfia l› Æfia ph≠¨ng

201

Bµi 44.

T◊m hi”u Æfia l› tÿnh, thµnh phË

202

Bµi 45.

T◊m hi”u Æfia l› tÿnh, thµnh phË (ti’p theo)

204

207

Chfiu tr∏ch nhi÷m xu†t b∂n : ChÒ tfich HÈi ÆÂng Thµnh vi™n ki™m TÊng Gi∏m ÆËc NG¶T NG§ TR¡N ÉI

Ph„ TÊng Gi∏m ÆËc ki™m TÊng bi™n tÀp GS.TS Vü V°N HùNG

Bi™n tÀp l«n Æ«u : TR¡N NGñC ßIåP − BùI THë BêCH NGñC Bi™n tÀp t∏i b∂n : BùI THë BêCH NGñC − HOÄNG C§NG DüNG

Tr◊nh bµy b◊a : NGUYŸN KIM DUNG

Thi’t k’ s∏ch : TR¡N NGHèA DüNG

Bi™n tÀp m‹ thuÀt : L¶•NG QUˇC HIåP

Bi™n vœ b∂n Æ : C§NG TY C‡ PH¡N BÅN ߤ VÄ TRANH ÅNH GIÉO D|C Sˆa b∂n in : BùI THë BêCH NGñC Ch’ b∂n : cTCP m‹ thuÀt & truy“n th´ng

Trong s∏ch c„ sˆ dÙng mÈt sË t­≠ li÷u ∂nh cÒa TTX Vi÷t Nam

ßëA Lê 12 M∑ sË : CH216T4 In ............. cuËn, khÊ 17 x 24 cm.

In tπi C´ng ty cÊ ph«n in ...................

SË in : ........... SË xu†t b∂n : 01 - 2014/CXB/498 - 1062/GD In xong vµ nÈp l­≠u chi”u th∏ng ... n®m 2014.

208