Tikal

Boven Een van de vele ceibabomen in Tikal Rechterpagina vanaf linksboven met de klok mee Omlaag gaat bijna moeilijker dan omhoog; Niet voor mensen met hoogtevrees; De treden zijn niet al te gemakkelijk te nemen

[Het volk mort al weken. De oogst valt tegen en de mensen zijn uiterst ontevreden over het gebrek aan voedsel. Ouders zien hun kinderen vermageren en eisen maatregelen van de zichzelf goddelijk achtende leiders. In een dorp diep in het woud heeft een generaal een groep bosbewoners gevangen genomen. Na met blauwe indigo te zijn ingesmeerd, als extra smeekbede voor regen, wordt de groep naar de top van de tempel geleid. Onwetend over wat hen te wachten staat. Al snel blijkt hun grootste angst waarheid te worden. Een voor een worden ze op een met bloed doordrenkte grote steen gelegd. Het uitzinnige volk weet wat er komen gaat en joelt van vreugde. De sjamaan hitst de onderdanen met profetische woorden nog eens extra op. De met jadestenen en pauwenveren versierde keizer knikt toestemmend. De sjamaan richt zich tot de God Kukulkan en vraagt zich hardop af of die tevreden is met het offer dat hij gaat brengen. ‘Gaat u nu regen brengen?’ De sjamaan strekt zijn armen tot hoog in de lucht. Met een snelle beweging boort hij het mes in de borst van de gevangen genomen jager. Hij propt zijn hand in de opengereten ribbenkast en wurmt het hart los. Trots toont hij het aan de bijkans gek wordende bevolking.

Geschiedenis

Gelukkig betreft het hier maar een scène uit de film Apocalypto. Een gruwelijke scène, inderdaad. Dat wel. In de film staan de Maya’s centraal, maar echt diepgang heeft de door Mel Gibson geregisseerde kaskraker niet. Een ordinaire en actierijke klopjacht met in de hoofdrol een ontsnapte gevangene voert grotendeels de boventoon. Toch geeft de film zijdelings een aardig beeld van hoe het leven in Tikal ooit geweest moet zijn. Tegenwoordig is het nog steeds drukkend warm op het tem-

Rechterpagina vanaf linksboven met de klok mee Eeuwenoude versiersels; Het Great Plaza in Tikal; Overal tempels

pelcomplex, maar een stuk rustiger is het wel. Wie zich tussen de eeuwenoude ruïnes van Tikal begeeft, voelt desalniettemin nog steeds dat hier geschiedenis is geschreven. Mundo Maya ademt historie. Wie het terrein betreedt, heeft nog geen idee wat er gaat komen. De jungle is te wild begroeid om te kunnen zien wat er in de verte in het verschiet ligt. De witsnuitneusberen dartelen zoals altijd tussen de ceiba-bomen door en groepjes mensen keuvelen rustig over de zandpaden. Wanneer in de verte enkele steenhopen opdoemen, wordt door de nieuwsgierige bezoekers onherroepelijk de pas versneld.

Vallen en vloeken

No pasar

Steil! De brede trap loopt bijna loodrecht omhoog. Pas na 57 hoogtemeters houdt het op. Tempel V, zoals archeologen het gevaarte zijn gaan noemen, is de op een-na-grootste in Tikal. Als mortuarium van een nog onbekende heerser moest de tempel zo hoog mogelijk reiken. Hoe dichter bij de hemel, hoe beter was de gedachte. Een gespierde knaap stapt met grote passen de trap op en houdt netjes halt bij het bordje ‘no pasar’. Met twee duimpjes in de lucht poseert hij voor de iPhone van zijn kameraad. Hij valt totaal in het niet tegenover de grijze massa achter hem. Een wat jonger meisje besluit het in de verzengende hitte wat rustiger aan te doen. Ze mijdt de trappen en poseert, staand in het grasveldje, voor een foto. Ook zij valt in het niet. De tempel is duizenden jaren geleden gebouwd, maar nog steeds overweldigend. Even verderop durft een gezin met kleine kinderen het aan om een andere tempel tot de top te beklimmen. De kinderen klauteren met handen en voeten omhoog en moeten zich soms echt optrekken aan een steen om op de volgende te komen. Eenmaal boven hebben de kleintjes geen oog voor het uitzicht. Ze rennen gillend achter elkaar aan en spelen tikkertje. De terugweg verloopt moeizamer. Rustig, geconcentreerd en met de tong over de onderlip werken de kids zich een weg naar beneden. Zittend zakken ze af. What goes up must come down. Wetende van de schatten aan de binnenkant van de tempels is het lastig om het opkomende Indiana Jones-gevoel te onderdrukken. Wie droomde er vroeger niet van om zelf een onontdekte piramide te vinden en op onderzoek uit te gaan. Het lijkt nu binnen handbereik. Vallen en vloeken? Wanneer je je fantasie de vrije loop laat, bestaan die niet. In Tikal valt er voor een simpele toerist echter weinig meer te ontdekken. Verwacht niet dat je hier nog een geheime gang of ruimte vindt. Alles is al lang en breed in kaart gebracht. Archeologen zijn echter nog steeds bezig met het zoeken naar kleine maar essentiële aanwijzingen die de prangende vragen in hun geleerde hoofden kunnen beantwoorden. Mirador Basin Project De Amerikaanse archeoloog Richard Hansen, hoogleraar antropologie aan de Universiteit van Utah, komt al sinds 1978 in Guatemala en heeft veel betekend voor het in kaart brengen van de Maya-cultuur in het gebied. Wie denkt dat hij alwetend is, komt echter bedrogen uit.

‘Hansen werd ‘Ons aandachtsgebied is langzamerhand aan het verschuiven, we zoeken niet echt vanwege zijn meer naar objecten, maar naar antwoorden’, vertelt hij tijdens een toevallige ontexpertise benaderd moeting bij het inchecken voor de vlucht naar Tekén, het departement waar Tikal door Mel Gibson voor toe behoort. ‘Dat is natuurlijk heel lastig. Hoe konden de Maya’s zo machtig worde film Apocalypto’ den? Om die vraag te beantwoorden, zijn bijvoorbeeld heel veel brokjes informatie nodig.’ Levenswerk Hansen werd vanwege zijn expertise benaderd door Mel Gibson bij het produceren van Apocalypto. Hij moest ervoor zorgen dat de film recht deed aan de werkelijkheid. Hansen is ondanks zijn verregaande kennis over de Maya’s nog lang niet klaar met zoeken en vinden. Al jaren is hij druk met het Mirador Basin Project, een immense archeologische vindplaats, uiterst afgelegen in de jungle. Er liggen nog talloze antwoorden begraven en dus brengt Hansen er veel van zijn tijd

Boven De jungle is nadat de Maya's Tikal verlieten weer helemaal opgebloeid Onder Een vrouw in traditionele kledij lacht haar schamele tanden bloot Rechterpagina Overweldigend voor jong en oud

plaats, uiterst afgelegen in de jungle. Er liggen nog talloze antwoorden begraven en dus brengt Hansen er veel van zijn tijd door. Het is in feite zijn levenswerk geworden, zo bekent hij. Het Mirador Basin Project heeft de potentie om in de toekomst de rol van Tikal over te nemen als meest vooraanstaande schatkamer van de Mayacultuur, zo denkt Hansen. De plannen zijn groots. Het gebied moet een wildreservaat met toeristische attracties van wereldklasse worden, zo valt te lezen op de website. Het enige probleem… geld. Tikal blijft voorlopig dus nog wel the place to be wanneer je je wil onderdompelen in de Mayacultuur.

Handelsroute

Het uitzicht vanaf Tempel IV, waarvan de top met een houten trap te bereiken is, spreekt tot de verbeelding. Her en der prikken punten van tempels door het bomendek. In de verste verte is niets anders dan jungle te zien. Waarom besloten de Maya’s ooit om hier een stad te bouwen? Niet naast een rivier of meer, of bij een vulkaan met vruchtbare grond, maar hier. ‘Deze plek was economisch gezien perfect’, aldus gids Jose Mazariegos. ‘De stad ligt precies aan de oude handelsroute naar Honduras, Mexico en de kust.’

Het is een van de redenen dat de Maya’s zo machtig wisten te worden. De tol die werd gevraagd, zorgde voor gigantisch veel welvaart en politieke macht. Toch konden de invloedrijke leiders niet voorkomen dat het Mayarijk na de 9e eeuw ineen klapte. Hoe dat heeft kunnen gebeuren, is een van de grootste mysteries in de wereldgeschiedenis. In een zeer kort tijdsbestek kwam er na de 9e eeuw plots een einde aan de heerschappij in Midden-Amerika.

Yax Mutal

Met een gekapt bos en tienduizenden bij elkaar wonende Maya’s moet Tikal, midden in de Midden-Amerikaanse jungle, tussen 400 voor Christus en 1000 na Christus een drukte van jewelste zijn geweest. Door het opgebloeide oerwoud, is het een tikkeltje lastig in te schatten hoe het dagelijks leven hier in Yax Mutal, zoals de inwoners de stad zelf noemden, ooit geweest moet zijn. Het Great Plaza, centraal gelegen in Tikal en omringd door de Noordelijke Acropolis en Tempel I en II, geeft een voorzichtige indicatie.

Op het veld tussen de twee grote tempels zoekt een grote groep scholieren verkoeling onder een boom. Een clubje fotografen waagt zich in de kluwen van de zon. Ze hebben een oude vrouw in traditionele kledij gespot die zich maar wat graag op de gevoelige plaat laat vastleggen. Als wespen op zojuist ingeschonken limonadesiroop duiken ze erop. De vrouw ziet er de humor wel van in en lacht haar schamele tanden bloot. De gruwelijke taferelen van eeuwen geleden zijn ver weg… Gelukkig maar. n

Praktisch

LIGGING & BEREIKBAARHEID

Guatemala ligt in Midden-Amerika en heeft vier buurlanden: El Salvador, Mexico, Belize en Honduras. Veel toeristen trekken tijdens een bezoek ook naar een of meerdere van deze landen. Vanuit Amsterdam gaat een vlucht (ongeveer 12 uur) naar Guatemala-Stad bijna altijd gepaard met een overstap in de Verenigde Staten.

KLIMAAT & BESTE REISTIJD

De Mayaruïnes bevinden zich in Tikal, gelegen in het departement Petén in het noorden van Guatemala. Er heerst hier een regenwoudklimaat. Het hele jaar door valt er veel neerslag en is de luchtvochtigheid hoog. De regen valt meestal aan het einde van de middag of in de avond. De temperaturen komen nimmer onder de 18 graden Celsius. De gemiddelde temperatuur ligt iets boven de 30 graden. Het regenseizoen loopt van mei tot en met oktober. Januari, februari, maart, april, november en december zijn daarom de beste maanden om naar Guatemala af te reizen. Tussen juni en december kunnen er orkanen plaatsvinden in het land, maar de kans is niet groot.

VALUTA

In Guatemala betaal je de boodschappen met de Guatemalese quetzal, kortweg GTQ. Op veel plekken kun je ook met US Dollars uit de voeten. In grote steden is pinnen geen probleem, maar zorg wanneer je het binnenland in trekt altijd dat je voldoende contant geld op zak hebt. Vergeet voor vertrek ook niet om je bankpas open te stellen voor gebruik in Midden-/Zuid-Amerika.

TAAL

In Guatemala wordt Spaans gesproken. Op diverse plekken in het land worden verschillende Mayatalen als K’iche’ en Kaqchikel in stand gehouden. In grote steden en op toeristische plekken kun je je als toerist redden in het Engels.

TIJDSVERSCHIL

Het tijdsverschil tussen Nederland en Guatemala bedraagt in de zomer acht uur. In de winter is het in Guatemala zeven uur vroeger.

REISDOCUMENTEN

Bij vertrek naar Guatemala dient je paspoort nog minimaal zes maanden geldig te zijn. Bij een verblijf korter dan negentig dagen is geen visum nodig. Bij een overstap in de Verenigde Staten is het verplicht om een ESTA aan te vragen.

VEILIGHEID & DRINKWATER

Er zijn volgens de Rijksoverheid op dit moment veiligheidsrisico’s verbonden aan reizen naar Guatemala. Meridian Travel stond in het land onder constante surveillance van een beveiliger en de verslaggever heeft zich nooit onveilig gevoeld. Check voor uw reis altijd de actuele situatie. Voor een reis naar Guatemala worden vaccinaties aangeraden. In het land komt, met uitzondering van Antigua, Guatemala-stad en het Meer van Atitlán, malaria voor. Raadpleeg voor vertrek altijd een expert (huisarts, GGD). Drinken uit de kraan wordt afgeraden.

DE MOOISTE REISVERHALEN UIT LATIJNSAMERIKA

Lees meer over Guatemala en andere LatijnsAmerikaanse bestemmingen in onze gids De Mooiste Reisverhalen uit Latijns-Amerika. Nu exclusief te bestellen via

shop.meridiantravel.nl

MEXICO

GUATEMALA