trending topic
door Merlijn Ensing en Lisanne van Sadelhoff
Brave Belgen
Ik klik dus ik besta
Kennelijk heerst er hier geen taboe op het verlinken van je buren, zwager of je werkgever. In België is het andere koek. Initiatieven om de Belgen op te roepen hun medeburgers te verklikken, stierven een stille dood. Vlaams Belang richtte een meldpunt op waar mensen die problemen hadden met allochtonen, terechtkonden. Maar daar leken de Belgen niet van gediend. Carl Devos, Vlaams p oliticoloog, denkt dat de Belgen meer vervreemd tegenover hun overheid staan dan wij. ‘De gedachte is hier toch: laat de overheid die wetsovertreders maar lekker zelf oppakken. Je eigen buurman verraden: dat dóe je niet. Klikken is een vies woord en wordt ronduit als achterbaks ervaren.’
W 10
e hebben als land een nogal twijfelachtige eer hoog te houden. Nederland deporteerde p rocentueel gezien de meeste joden van alle West-Europese landen in de Tweede Wereldoorlog. J oden brachten brood op de plank. Een vergoeding van drie rijksdaalders verleidde vele Nederlanders ertoe om een jood te verlinken. In een half jaar tijd moesten ongeveer negenduizend joden het ontzien dankzij de Nederlandse verklikmentaliteit. Klikken is in Nederland nog steeds springlevend, en bovendien consumentvriendelijk. Er zijn voldoende online meldpunten om je onvrede over een a nder te verkondigen en telefonisten zitten klaar om klikkende burgers te woord
XXXXXX
Het aantal anonieme meldingen bij Nederlandse kliklijnen is bijna niet bij te houden en de diversiteit is groot. Er is zelfs een kippenkliklijn en het vorige week door de PVV geïnitieerde meldpunt voor Oost-Europeanen leverde al duizenden r eacties op. ‘Klikken wordt hier als sociale plicht gezien.’
te staan. Anonimiteit gegarandeerd. Bij Meld Misdaad Anoniem is sinds de oprichting in 2002 afgelopen zomer de mijlpaal van 100.000 tips bereikt. Het UWV ziet het aantal online m eldingen stijgen dat bij het fraudemeldpunt binnenkomt. Vorig jaar stond de teller op 5771 in één jaar, een stijging van ongeveer 20 procent ten opzichte van 2009. En ja, er zijn ook kliklijnen die wat minder alledaags zijn. In 2004 werd een kippenkliklijn in het leven geroepen voor illegaal loslopend pluimvee en in datzelfde jaar kwam er ook een kliklijn voor haringverkopers die hun Hollandse nieuwe te vroeg op de markt brengen. Heineken ziet ook de meerwaarde van het anoniem doorsluizen van informatie en roept zijn werknemers op het vooral te melden als er vreemd bier uit een Heineken-tap vloeit. Jaarlijks grijpen tienduizenden mensen
naar de telefoon of spuwen ze online gal over de medeburger die iets doet wat schijnbaar niet in de haak is.
Klikken is cashen Opsporing verzocht speelde een belang rijke rol in de acceptatie van het verlinken van een ander, denkt historicus Ad van Liempt, die een boek schreef over de mensen die joden aangaven tijdens WO II. ‘Ik herinner me dat er tijdens de lancering van dat programma grote ophef ontstond. Opsporen was van de politie en daar moest je je als journalist verre van houden. Tipgevers en k likken werd als iets heel negatiefs veroordeeld, maar daar hoor je tegenwoordig n iemand meer over. Je moet v aststellen dat m ensen over een drempel zijn g ekomen door algemene gevoelens van onveiligheid en woede over criminaliteit – en dan is er geen weg meer terug.’ En soms is er nog een aardige som geld
mee te verdienen ook. Wie doorgeeft dat zijn werkgever illegale software op de bedrijfscomputer heeft geïnstalleerd, kan van de Business Software A lliance maximaal 10.000 euro klikpremie krijgen als ‘uw tip leidt tot het betalen van een schadevergoeding’. En, natúúrlijk, de melding mag anoniem gedaan worden, zo wordt er gemeld op de website, aangekondigd met het kopje: Onze vertrouwelijkheidsbelofte. Cultuurpsycholoog Cor van Halen denkt dat we door onze samenleving min of meer worden gedwongen een ander aan te geven. Hoe achterbaks misschien ook. ‘Klikken wordt hier als sociale plicht g ezien. Het is een voortvloeisel van onze transparante samenleving. Veel informatie is openbaar in Nederland. Dat is de norm. En daar gaan wij in mee.’ En, stelt Van Halen, ‘wie dat niet doet, wordt er later op aangekeken als blijkt dat jij degene was die informatie
Wie doorgeeft dat zijn werkgever illegale software heeft geïnstalleerd, kan maximaal 10.000 euro klikpremie krijgen
heeft achtergehouden. In Nederland is verlinken een manier geworden om de eigen gevoelens te uiten zonder daar consequenties van te ondervinden. Anoniem is anoniem.’ Van Halen verklaart onze klikdrift door te linken aan de psychologische term catharsis. Het betekent zoveel als dat alles wat mensen denken of vinden, uitgesproken moet worden. ‘Dankzij de opkomst van internet is de gêne om ongebreideld je ongenoegen te spuien, grotendeels verdwenen. Internet is in die zin een prachtig platform. Je kunt je keurig verschuilen achter een IP-adresje of alias.’
Verlinken De website van de PVV waarop overlast gevende Oost- en Midden-Europeanen kunnen worden verlinkt, is volgens de partij een succes. De klachten s tromen binnen: na een dag stond de teller al
op veertienduizend meldingen. Het is beeldvorming waar de PVV op uit is, denkt Van H alen. ‘Een uitgelezen mogelijkheid om een groep Polen over één kam te scheren. Dat is ook de primaire functie van de website: dat mensen zich gehoord voelen en dat hun ongenoegen wordt erkend.’ Van Halen heeft er ook wel een verklaring voor waarom mensen een groep nodig hebben waar ze over kunnen k lagen. ‘Mensen hebben soms een gevoel van onbehagen en kunnen er hun vinger niet op leggen. Totdat iemand opstaat en zegt: ‘Luister, de Polen pikken onze huizen en banen in.’ Dan heb je een prachtig concrete groep waar iets aan gedaan moet worden. Dan zijn mensen bereid te klikken.’
Rechtvaardig Natuurlijk is klikken niet netjes, maar volgens de Leidse rechtsfilosoof Bart Labuschagne is het voor veel mensen nog erger als er regels worden overtreden. ‘Ik heb de indruk dat het de trend is dat steeds meer hulp van burgers wordt ingeroepen. We houden wel van vrijheid, maar we zijn best bereid de politie informatie te geven over dingen die niet door de beugel kunnen. Mensen zijn dan niet geneigd zelf in te grijpen – de kans dat ze de wind van voren krijgen is dan te groot – maar hun rechtvaardigheids gevoel zorgt er wel voor dat ze sneller naar zo’n meldpunt gaan. Dit is geen verraad. Dit is rechtvaardigheid.’
11