twitterpublicaties-nr 8

januari – maart 2011

BEWEGING VOOR EVOLUTIONAIREN

kosmische dimensies van Liefde De

Onderzoek naar de verborgen diepten van het evolutionaire proces

De onnavolgbare MADAME BLAVATSKY • ANDREW COHEN & KEN WILBER: Eros, Boeddha en het spectrum van liefde • BRIAN SWIMME: de tien krachten van het universum • GOGOL BORDELLO: Gypsy-Punk evolutionairen?

www.EnlightenNext.nl

beweging voor evolutionairen januari - maart 2011 EnlightenNext is een internationale educatieve nonprofit organisatie. Deze Nederlandstalige publicatie is tot stand gekomen met dank aan de Amerikaanse uitgave van EnlightenNext magazine.

Onze missie: EnlightenNext is toegewijd aan het katalyseren van evolutie in bewustzijn en cultuur. We streven ernaar in het opkomende veld van integrale en evolutionaire spiritualiteit leiders en voorbeelden te zijn, nieuwe wegen te vinden en te staan voor het grootst mogelijke belang van spirituele verlichting in onze tijd.

Door onze jaarlijkse cyclus van geïntegreerde programma’s en evenementen, en onze bekroonde publicaties, wekken we, verbinden we en cultiveren we een wereldwijde beweging van “evolutionairen”, mensen die zich persoonlijk verantwoordelijk voelen voor het creëren van de toekomst.

Nederlandse redactie:

Algemeen manager: Uitgever: Productie manager: Web Media manager: Opmaak: engagement team:

Hoofd vertalingen:

Irene Poelert Tineke de Boer Rob van Vliet Nisha Brouns Petra Tak Justin Peach Uwe Schramm Hans van Dalsum Vibeke Evenhuis Vanessa Koenig Machteld Parmentier Caroline van Veggel Irene Poelert

Vertalers: Annemarie ten Brink, Wendela Kloosterman, Eef Maaswinkel, Koos Palmboom, Annemieke Pernet, Esther van Veen Proeflezers: Mieke van Barneveld, Mieke Bennink, Josephine van den Boogaard, Mia Delobelle, Patrick Dirks, Arjan Kindermans, Nelleke Schuur

Digitale verspreiding: Via www.enlightennext.nl bereikt deze publicatie minimaal 70.000 adressen.

LOSSE VERKOOP: Oude gedrukte uitgaven € 7,95 Te bestellen via www.enlightennext.nl/winkel SPONSORING: Telefoon: 020-4221616 Email: info.amsterdam@enlightennext.org Bankrekening: ING 5112102 EnlightenNext Amsterdam Redactieadres: Oude Schans 46a 1011 LC Amsterdam Telefoon: 020-4221616 Email: redactie@enlightennext.nl Copyright ©2010 EnlightenNext

Internationale uitgave EDITOR IN CHIEF: Executive Editor: Senior Editors:

Senior Associate Editor: ASSOCIATE EDITOR: Contributing Editor: CREATIVE CONSULTANT: ASSOCIATE DESIGNER: CONTRIBUTING ILLUSTRATOR: EnlightenNext

Andrew Cohen Carter Phipps Elizabeth Debold Ross Robertson Tom Huston Joel Pitney Ellen Daly Will Rogers Astrid Johnson Zina Saunders

Niets uit deze publicatie mag worden overgenomen en/of worden gereproduceerd zonder schriftelijke toestemming van de uitgever. www.enlightennext.nl

The Evolution of Enlightenment Awakening to the Promise of the Future

Andrew Cohen Amsterdam, 9 februari 2011

“

In an evolutionary context, the goal of the spiritual life is not peace – it’s perpetual development. Evolutionary Enlightenment is about the ecstasy that compels us to create the future.

”

Andrew Cohen

Avondseminar over Evolutionaire Verlichting Locatie: Rode Hoed, Keizersgracht 102, Amsterdam Deur open: 19.00 uur Seminar: 19.30 uur – 22.00 uur Bar open: tot 23.00 uur Toegang: ¤ 35 (tot 8 februari) via webwinkel of ¤ 45 aan de deur Voertaal: Engels Online reserveren: www.enlightennext.nl Informatie w: www.enlightennext.nl/andrewcohen e: info.amsterdam@enlightennext.org t: (020) 422 1616 Presented by

Brief van onze uitgever Beste lezer, Welkom bij EnlightenNext, fijn je als lezer te begroeten! We wensen je een fantastisch nieuw jaar volop ontwikkeling, positiviteit en een rijkdom aan nieuwe mogelijkheden.

EnlightenNext is volop in beweging! In een wereldwijd programma van nationale en internationale evenementen, onder de naam EnlightenNext Discovery Cycle, onderzoeken we wat de ontwikkeling van bewustzijn en cultuur met elkaar te maken hebben. In onze retraites en evenementen brengen we met succes een groeiende groep ‘evolutionairen’ bij elkaar – mensen die met passie en zorg een positieve toekomst willen creëren, en verkennen we de opkomende voorhoede van een nieuwe cultuur.

Alle credits daarvoor gaan naar EnlightenNext grondlegger en hoofdredacteur Andrew Cohen, die we op 9 februari mogen verwelkomen in Nederland. Op die dag zal hij een seminar geven over de evolutie van verlichting en wat dat betekent voor ons eigen leven. Je bent van harte welkom om bij dit speciale evenement aanwezig te zijn!

De inhoudsopgave laat zien dat we met deze publicatie weer mooi materiaal aanbieden. Allereerst ons hoofdartikel uit de dialoogserie ‘De Goeroe & Pandit,’ waarin Andrew Cohen en Ken Wilber spreken over de verschillende betekenissen van Liefde.

In een prachtig geïllustreerd artikel beschrijft Brian Swimme de krachten die ten grondslag liggen aan de ontwikkeling van het universum en onszelf. Ook brengen we

EnlightenNext

een diepgaand artikel over de onnavolgbare Madame Blavatsky, één van de vrouwelijke pioniers van de evolutionaire spiritualiteit.

En tot slot, naast al dit evolutionair gewicht aandacht voor de neo-optimistische popmuziek van Gogol Bordello, een punk-rock formatie met Oost Europese invloeden die rebelleert tegen hedendaags cynisme.

Daarnaast presenteren we met trots onze sponsor Ander Licht, opgericht door Arjan Kindermans. We bedanken hem hartelijk voor het bijdragen aan deze uitgave. Ander Licht helpt mensen om letterlijk een ander licht te werpen op hun werkelijkheid, en faciliteert daarmee verandering en ontwikkeling binnen bedrijven met gebruik van theater en dramatechnieken. In onze sponsorsectie op de volgende pagina’s kun je meer lezen over Kindermans’ visie en hoe hij door zijn unieke aanpak ruimte en openheid voor verandering creëert.

Kortom, een uitgave waar wij weer erg enthousiast over zijn. We hopen dat je ervan geniet en vooral ook dat het je inspireert om samen met ons uit te zoeken wat het betekent om je te laten leiden door de creatieve passie die in deze uitgave zo uitgebreid aan de orde komt.

We hopen je in 2011 ook te mogen begroeten bij onze vele activiteiten!

Warme groet, Nisha Brouns

beweging voor evolutionairen

INHOUDSOPGAVE BRIEF VAN DE UITGEVER SPECIALE SPONSOR SECTIE

Wat denk je hiervan?

De gypsy-punk rock van Gogol Bordello.

Sites & blogs NIEUWS Goeroe & Pandit

Eros, Boeddha en het spectrum van Liefde Liefde is een ‘hot topic’ in de wereld van progressieve spiritualiteit, maar zoals de Goeroe en de Pandit erover praten heb je nog niet eerder gehoord. Terwijl ze onderscheid aanbrengen tussen de persoonlijke, culturele en kosmische dimensies van liefde, verkennen ze hoe deze oerkracht leven geeft aan elk nieuw ontstaan in het evolutionaire proces.

ANDREW COHEN EN KEN WILBER

ACTIVITEITEN

De krachten van het universum Waar eindig je zelf en waar begint het universum? Een populaire kosmoloog definieert de elf principes van kosmische evolutie en laat zien hoe evolutie ontvouwt van het vurige cataclysme van de oerknal tot de menselijke intelligentie die nu deze pagina bekijkt.

DOOR BRIAN SWIMME

De onnavolgbare Madame B. In het mysterieuze universum van de esoterische spiritualiteit, is geen figuur grootser dan de legendarische Madame Blavastky.

Occult geleerde Gary Lachman verkent het wonderlijke leven van deze rondreizende, negentiende eeuwse spiritiste, circusartieste, cultureel revolutionair en spirituele pionier.

DOOR GARY LACHMAN

januari - maart 2011

Sponsor EnlightenNext

Schuif aan en doe mee Weet jij al welke ideeën onze toekomst gaan bepalen...?

Jouw ideeën.

Werk samen met EnlightenNext en andere vooruitstrevende organisaties aan een innovatief platform waarmee je: * de unieke sponsor bent van één van onze publicaties en jouw organisatie presenteert als een belangrijke speler in de verandering naar een nieuwe cultuur * jouw werk presenteert in het licht van de meest vooraanstaande evolutionaire visies * een opkomende groep evolutionairen bereikt die ‘leading edge’ ideeën in de praktijk brengt

Neem contact op met Hans van Dalsum over de mogelijkheden voor sponsoring en andere vormen van samenwerking: info.amsterdam@enlightennext.org of bel (020) 422 1616.

EnlightenNext is een non-profit organisatie.

Donaties zijn belasting aftrekbaar.

www.enlightennext.nl

juni-september 2010

Sponsor

Ander Licht profiel van Arjan Kindermans

Cultuurontwikkeling & Drama Wat doet Ander Licht?

Met mijn adviesbureau Ander Licht help ik mensen om letterlijk een ‘ander licht’ te werpen op hun werkelijkheid. Dat doe ik onder andere voor organisaties waar de samenwerking niet goed functioneert, waar de communicatie stroef loopt of waar gedragsverandering wordt gevraagd. Ik ondersteun mensen die congressen, symposia of zogenaamde ‘heidagen’ organiseren om te zorgen dat het programma het effect heeft dat zij voor ogen hebben. Ander Licht is opgericht om verandering en ontwikkeling te faciliteren met gebruik van theateren dramatechnieken.

concretiseren we gezamenlijk de punt op de horizon waar het team of de organisatie wil komen, om vervolgens de stappen daar naartoe te verhelderen. Kijk, verandering vraagt altijd bewustwording. Door mijn eigen interesse help ik mensen bewust te worden waarom ze de dingen doen die ze doen. Pas als mensen echt (willen) zien hoe ze handelen, is er ruimte om te kijken naar hoe de ideale situatie eruit zou kunnen zien.

Een ander wezenlijk aspect van mijn aanpak, is dat ik oog heb voor de mens.

Vaak kijken we in veranderingsprocessen naar de verandering van processen en structuren, maar ik verleg bijna altijd de

Dat is bezieling – je bent er helemaal; je geeft alles wat je te geven hebt!

Waar komt jouw passie vandaan, uit het acteervak?

Omdat acteren en theater maken mijn oorspronkelijke vak is, denken veel mensen dat daar mijn passie vandaan komt. Maar wat mij drijft is mijn passie voor ontwikkeling. Het theatervak is daarbij voor mij een middel. Voor veel acteurs en theatermakers is het omgekeerde het geval: om te kunnen leven, verdien je geld met bedrijfstrainingen maar je passie ligt bij op de planken staan. Wat mij werkelijk boeit is ontwikkeling in mensen, teams en bedrijven en cultuur. Dat doe ik door het visualiseren en concreet maken van een nieuwe werkwijze, een nieuwe manier van met elkaar omgaan.

Kun je iets over jouw aanpak vertellen?

Heel in het kort creëer ik eerst meer bewustzijn over de huidige situatie, dan

aandacht van het proces of de structuur naar de mens: wij zijn het die het doen.

Structuren kunnen ons helpen, maar als wij niet scherp voor ogen hebben wat het is dat we willen creëren, dan zal die structuur het niet voor ons gaan doen.

Wat onderscheid je in jouw werk van anderen?

Ik denk dat ik door mijn eigen interesse in verandering een openheid creëer die ontwikkeling mogelijk maakt. Ik zie mijzelf als onderdeel van de verandering die ik in een bedrijf wil helpen creëren en daarmee nodig ik die verandering uit. Regelmatig laten deelnemers aan mijn trainingen of begeleidingssessies mij weten de openheid en de ruimte zo te waarderen.

Verder probeer ik met humor en liefdevolle confrontatie het idee van

‘slachtofferschap’ te overstijgen waarmee het ‘lijden’ uit werksituaties wordt gehaald. Het is vaak moeilijk om dingen te benoemen, maar als je ze voorspeelt of via verschillende theatervormen laat ervaren, dan is er veel meer ruimte om te zien. Ik maak daarmee zichtbaar wat mensen doen en welk effect ze op anderen en zichzelf hebben. Door dit zichtbaar en ervaarbaar te maken, ontstaat er als vanzelf ruimte voor een nieuwe mogelijkheid.

Wat zijn de effecten voor jouw klanten?

Dat zijn er vele! Ten eerste ervaren mensen meer harmonie en betere resultaten zodra ze zich bewust worden van een groter geheel. Daarnaast wordt er meer individueel potentieel bevrijd. En, niet onbelangrijk, mensen ontwaken vaak tot een inspiratie en zorg om voor het grotere geheel verantwoordelijkheid te nemen. Met het verdwijnen van de verkrampte grenzen tussen individu en geheel ontstaat die zorg. Dat is bezieling – je bent er helemaal; je geeft alles wat je te geven hebt!

Ik zie in mijn werk heel ontroerende dingen gebeuren. Het ontwaken van positieve energie en idealisme in mensen, die doorgaans onder druk van de dagelijkse omstandigheden, de zogenaamde waan van de dag, niet de boventoon voeren.

Wanneer een idee van beperking wordt doorbroken, ontstaat er in het contact tussen mensen een meer zorgzame, liefdevolle, energieke manier van omgang met elkaar. januari - maart 2011

Advertorial Sponsor

Welke producten biedt Ander Licht?

Vanuit welke context kijk jij naar verandering?

Ik geloof dat verandering alleen duurzaam is als deze is ingebed in een grotere context van cultuurontwikkeling, waarbij we onszelf zien als onderdeel van een groter ontwikkelingsproces. Dit inzicht neem ik altijd mee in mijn werk. De motivatie om te veranderen begint bij veel bedrijven bij de vraag ‘hoe overleven we dit’ of ‘hoe blijven we onze concurrenten voor?’ Die motivatie probeer ik in een grotere context te plaatsen: van overleven en concurreren naar actief meebewegen in het grote ontwikkelingsproces. Je kunt ook zeggen dat alle verandering die je binnen je bedrijf of organisatie bewerkstelligt, weer van invloed is op de algehele verandering van cultuur.

We zijn namelijk onlosmakelijk verbonden met het grotere geheel, dat is de context van waaruit ik werk.

Wat is de volgende stap voor jou & Ander Licht?

De volgende stap van Ander Licht bevindt zich niet buiten mij. Hoe veel durf ik te geven? Hoe diep durf ik te gaan? Over vijf jaar wil ik dit werk met vijf keer zo veel bezieling doen!

Ik ontwikkel Ander Licht ook door een groep partners uit het vak op te zoeken. De mensen in deze groep hebben allemaal de drive om te vernieuwen en te verbeteren.

Gedreven door onze passie en niet door concurrentie, zijn we ook bereid de meest geschikte partner voor een opdracht uit ons midden te kiezen. Tot slot proberen we nieuwe vormen van theater, drama en voice dialogue met elkaar te ontdekken. Dit alles vraagt mijn eigen bereidheid om mijn grenzen te verleggen, authentieker te zijn en meer risico’s te durven nemen.

EnlightenNext

Procesontwerp Theatermakers denken na over het effect van elk woord, elke stap, en zelfs de kleur van het licht. Die manier van denken blijkt van onschatbare waarde overal waar mensen gezamenlijk verder willen komen.

Ander Licht denkt met u mee vanaf het eerste idee tot aan de uiteindelijke uitkomst. Het helpt u om uw doelen scherp te formuleren en die doelen op creatieve, vaak verrassende manieren te behalen.

Procesbegeleiding Empathie en duidelijkheid zijn kernwoorden in de procesbegeleiding van Ander Licht. Door vakkundige begeleiding wordt rust en overzicht gebracht in vergaderingen. Ondersteuning van ‘heidagen’ levert meer helderheid en visie op.

Hulp bij het opzetten en uitvoeren van congressen en symposia leidt tot een aanpak die doelgerichter en aansprekender is. De begeleiding van Ander Licht kan een kostbare investering van tijd en geld helpen omzetten in waardevolle resultaten met enorm draagvlak. Het gebruik van theater en spel kan daarbij helpen. Het zorgt voor een ontspannen, (inter)actieve atmosfeer doordat het inzicht en humor brengt.

Trainen Trainingen van Ander Licht zijn praktisch en interactief. Situaties uit de praktijk van alledag vormen de leidraad om gezamenlijk op zoek te gaan naar hoe samenwerken anders en beter kan. Deze trainingen zijn een belevenis: niet zitten en luisteren naar theorie maar actief met elkaar aan de slag gaan om met behulp van dramatechnieken knelpunten bewust te worden en manieren te vinden om er effectief mee om te gaan.

Daarbij is er veel ruimte om te oefenen zodat het geleerde ook echt in de praktijk toegepast kan (blijven) worden. De grootste kracht van deze trainingen is dat ze een duurzaam effect hebben.

Element, gebruiken op donkere achtergrond*

Theatrale werkvormen Theatrale werkvormen zijn manieren waarop theater en drama gebruikt kunnen worden om ontwikkeling en groei van individuen, teams en hele organisaties te bewerkstelligen. Theatrale werkvormen hebben als eigenschap dat ze indringend zijn, praktisch en tegelijkertijd amusement bieden. Ze creëren een klimaat waarin leren en veranderen makkelijker worden omarmd.

Regiemodel

Spiegeltheater

Een regiemodel is een scène die door de deelnemers geregisseerd wordt.

Door één of meerdere herkenbare scènes uit de praktijk te spelen waarin veel mis gaat, worden mensen uitgedaagd zelf een gewenste situatie vorm te geven. Ze sturen hierbij de acteurs aan door ze tips te geven die vervolgens uitgespeeld worden.

Een regiemodel is een vorm die zich goed leent om een grote groep mensen bewust te maken van ineffectief gedrag en ze actief te betrekken bij het bedenken van een nieuwe manier van werken. Het creëert draagvlak omdat het maakt dat de verandering van mensen zelf wordt. Het maakt nieuw gedrag concreet waardoor het makkelijker toegepast kan worden.

Een hele mooie, geheel geïmproviseerde vorm die niet zo didactisch is maar uitsluitend bedoeld is om mensen op een vaak prachtige en indringende manier bewuster te laten worden. In spiegeltheater worden verhalen die het publiek vertelt door de acteurs in verschillende vormen neergezet. Het is ontroerend, confronterend en grappig. Ook is het verhelderend omdat spiegeltheater mensen in staat stelt met distantie naar hun eigen wereld te kijken.

Steeds worden in deze werkvorm kanten belicht die men niet zag en het is vaak hilarisch omdat men zit te kijken naar wat men zo goed kent op een onverwachte manier. Vaak beginnen mensen dan vraagtekens te zetten bij wat ze “normaal” noemen en beginnen effecten van hun eigen gedrag te zien waarvoor ze een blinde vlek leken te hebben.

Cultuurontwikkeling & drama www.anderlicht.org info@anderlicht.org

* gebruiken ntergrond* lement, kere op donkere achtergrond* Element, gebruiken op donkere achtergrond* Element, gebruiken op donkere achtergrond* Element, gebruiken op donkere achtergrond* gebruiken op donkere achtergrond* op donkere achtergrond* achtergrond*

Wat denk je hiervan?

Culturele evolutie, gypsy-punk style

© Jonny Leather

iN DeZe PoSTMoDeRNe TiJDeN is het woord optimisme voor een groot deel gedegradeerd tot het pantheon van populair-psychologische manieren om je goed te voelen. Het woord heeft zijn kracht voor ware spirituele en culturele evolutie verloren. Maar de ‘gypsy punk’ band Gogol Bordello (GB) presenteert een revival. De bandleden komen uit meer dan zes verschillende landen, hun leeftijden overspannen drie generaties en ze zijn bekend door hun explosieve live optredens. GB combineert punkrock met traditionele Oost-Europese melodieën en een ‘neo-optimistisch’ geloof in de kracht van het vieren. Wat maakt hun optimisme nu ‘neo-optimistisch’? Terwijl ze de rebelse kracht van hun punkrock wortels behouden, wijken ze af van het historisch cynische ethos (‘f*&^ the man!’) op één belangwekkende manier: zij zien ‘the man’ waartegen we zouden moeten rebelleren als het cynisme zelf. Dus evolutionaire spiritualiteit ontmoet punkrock? Alles is mogelijk.

De oprichter en eerste man van de band, eugene Hutz (deels Roma, afkomstig uit Oekraïne) schreef GB’s visionaire doelstelling, en legt de nadruk op het noodzakelijke culturele argument om optimisme naar nieuwe hoogtes te leiden.

Ontdek meer van Gogol Bordello en luister naar hun muziek, inclusief hun nieuwe album Trans-continental Hustle, op gogolbordello.com.

EnlightenNext

Ar tistieke verklaring Het is de taak van Gogol Bord ello om het publiek uit het postmoderne moeras te provoceren, in een neo-optimistisch communale beweging naar nieuwe bronnen van au thentieke energie.

Met muziek, theater, chaos en tovenarij confronteert Gogol Bordello de uitgebluste n en ironieverslaafden. Onze behandeling van traditioneel materiaal is frivool, maar niet door ironie gedreven en daardoor echt. Ons theater is chaotisch en spontaan en is daardoor alarmerend en uitdagend.

Vanuit ons standpunt is het du idelijk dat de culturen van de wereld materiaal beva tten voor eindeloze kunstuitingen en nieuwe hersenrek kende combinaties, rauwe vreugde en overlevingsenergie.

We kiezen er voor te werken met tradities als gypsy, cabaret en punk. Het is wat we kennen en voelen. En er is zo veel meer mogelijk… zodat het geliefde standpunt van po stmodernisme ‘alles is al eens gedaan’ als een intellectue le misvatting gaat klinken.

De neo-authentieke troubadou rs komen als een transmondiale kunstsyndicaatfamilie die nog nooit eerder is vertoond.

FEEST! – Hutz en GB

Sites & Blogs

Filosofie is geen luxe jeffcarreira.com/philosophy

Patheos patheos.com Patheos werd opgericht door echtpaar én zakelijke partners Leo and Cathie Brunnick.

Het is onze favoriete nieuwe site voor een snel en geloofwaardig overzicht van de grootste religieuze tradities in de wereld. Patheos is erop gericht een meer academische functie te vervullen en biedt wat in wezen een cursus in vergelijkende religieuze studies is. De website is mooi vormgegeven en zeer interactief. Maar de reden dat mensen de site waarschijnlijk zullen blijven bezoeken is de degelijke mogelijkheden voor discussies en gemeenschapsvorming tussen verschillende geloven. Naast de gewone blogs door ‘experts’ – de theologen en academici die de inhoud van de site onderhouden – kan op Patheos iedereen meedoen in discussieforums en een gratis lidprofiel of persoonlijk blog maken. Nadat we een paar uur hadden doorgebracht op de site begonnen we ons te realiseren hoe indrukwekkend en complex Patheos eigenlijk is en het lijkt nog maar een begin te zijn. Deze site houden we absoluut in de gaten!

Ralph Waldo Emerson. Henry David Thoreau.

Charles S. Peirce. John Dewey.

Margaret Fuller. William James. Deze negentiende-eeuwse geestelijke en filosofische pioniers zijn legendarisch in de annalen van Amerikaanse geschiedenis. Maar hoe relevant is hun werk vandaag de dag? Volgens Jeff Carreira, Onderwijsdirecteur van EnlightenNext, is het van essentieel belang.

Deze intellectuele helden hebben niet alleen nieuwe mogelijkheden gecreëerd voor posttraditionele spiritualiteit, maar ze hebben ook talloze ideeën gezaaid waarvoor de tijd eindelijk gekomen is.

In een voortdurende stroom van berichten onderzoekt Carreira hoeveel huidige voorstanders van evolutionaire spiritualiteit in Amerika, inclusief EnlightenNext oprichter Andrew Cohen, zijn beïnvloed door de baanbrekende mannen en vrouwen die hen voorgingen. Carreira’s blog is meer dan een geschiedenisles, het is een viering van wat hij identificeert als de beste kwaliteiten van de Amerikaanse geest: ‘Utilitaire houding, utopische aspiraties, actie georiënteerd en mystieke neigingen.’

Beams and Struts beamsandstruts.com Wat gebeurt er als je Gen Y’s liefde voor populair-culturele oppervlakkigheid mengt met de dieptes van Ken Wilbers integrale filosofie? Dan krijg je een van de meest toegankelijke introducties van integraal denken die er zijn. Beams en Struts is bedacht door zeven jonge schrijvers die geïnspireerd worden door de opkomende integrale en evolutionaire wereldvisie. Beams and Struts kenmerkt zich door diepzinnige en vermakelijke essays die alles onderzoeken, van de gestage afname van Rambo-achtige actiehelden in

EnlightenNext

Hollywoodfilms tot de subtiele punten van de vrouwelijke psychologie zoals geïnterpreteerd door de animatieserie Jem uit de jaren ’80. De site bevat ook inzichtvolle essays over meer vertrouwde integrale onderzoeksonderwerpen zoals religie, politiek en filosofie, maar het zijn de populairculturele analyses die zorgen voor een frisse benadering van de meer basis integrale concepten. Het is deze frisse benadering die van deze site een welkome online bijdrage maakt aan de opkomende evolutionaire wereldvisie.

EnlightenNext on

Blijf in contact met EnlightenNext via Twitter voor opvallende quotes, evenementen en verhalen.

VOLG DE REDACTEUREN:

@EnlightenNext

@RobertsonRoss

@Carter_Phipps

@KosmicTom

@EvolveWomen

@JoelPitney

Conscious TV conscious.tv Brits zakenman Iain McNay, oprichter van het muzieklabel Cherry Red Records, het label voor punk en alternatieve rock – dat succesvolle bands als de Dead Kennedys en Everything but the Girl contracteerde – investeert zijn wereldlijke succes nu in een hoger doel. Samen met zijn partner Renate heeft McNay Conscious TV opgezet. Het is een doorlopende interviewserie waarin met enkele topexperts de aard van het lichaam, de geest en de ziel onderzocht wordt. Onder de gasten tot nu toe bevonden zich Chris Parish (directeur van EnlightenNext Europa), bioloog Rupert Sheldrake, psi onderzoeker Marilyn Schlitz en boeddhistisch geleerde Alan Wallace. Samen met een steeds groter wordend aantal spiritueel leraren geven Iain en Renate hun visie op verlichte non-dualiteit. Alle interviews zijn kosteloos online te zien en de inwoners van Groot-Brittannië kunnen de interviews ’s nachts ook op televisie vinden (Sky Cable Network).

ENKELE VAN ONZE FAVOTIETE TWITTERAARS:

@HowardxBloom

@AlexSteffen

@JeanHouston

@GreatDismal

@technoshaman

@thomaspmbarnett

@C4Chaos

@CBriddell

@DailyGalaxy

@shamansun n

GELIJKSE ONZE DA

R KRANT

TWITTE

ste van de be overzicht n e e r o o et. in v het intern Schrijf je tweets op e ir a n o onaries ti evolu t/evoluti x e n n te h g per.li/enli http://pa januari - maart 2011

NIEUWS Lees het nieuws van een beweging in ontwikkeling en blijf op de hoogte van de talloze manieren om betrokken te blijven.

Meditatie Marathon 2010 De Meditatie Marathon van EnlightenNext was een groot succes! Vierhonderd mensen over de hele wereld gingen tijdens dit bijzondere sponsorevenement de uitdaging aan en mediteerden 24 uur of een deel ervan.

Zij verdiepten het veld van bewustzijn, verbeterden hun eigen meditatiebeoefening en zorgden voor sponsorgelden waarmee EnlightenNext haar activiteiten kan voortzetten en uitbreiden.

Klik hier door naar onze sponsorpagina.

Nieuwjaarstoespraak van Andrew Cohen Start 2011 met een evolutionaire impuls en luister hier naar de inspirerende Nieuwjaarstoespraak die cultureel pionier Andrew Cohen op 1 januari in Londen gaf. In deze audio opname deelt hij zijn visie voor het komende jaar.

Nieuwe online cursussen:

The Evolutionary´s Guide to Changing the World Deze serie van zes online cursussen is een toegankelijke manier om je te verdiepen in de diepgaande relatie tussen de transformatie van jezelf en de transformatie van de wereld. Je kunt ze volgen waar en wanneer je maar wilt en op je eigen tempo. Elke cursus bestaat uit een complete studiegids, diverse audio’s, artikelen en interviews. Klik hier voor meer informatie over het cursusaanbod.

Verbinden met de wereld van evolutionairen:

The Collaboratory

Niet eerder was het zo makkelijk en inspirerend om samen evolutionaire spiritualiteit te verkennen. Je kunt lid worden van ons nieuwe social media platform The Collaboratory. Dan kun je blogs lezen, video’s bekijken en interessante discussies volgen.

We ontmoeten je graag!

EnlightenNext

Nieuwe blog:

Spiritual Practice Is Spirit Lived Lees hier de inspirerende blog van Andrew Cohen over het spirituele pad. Wat is het doel van onze spirituele beoefening en wat betekent het om geen zoeker meer te zijn, maar te leven als een vinder?

Nieuw:

onze printedities nu ook digitaal De eerste geprinte uitgaven van EnlightenNext Nederland zijn nu ook digitaal verkrijgbaar in de webwinkel. Deze extra dikke uitgaven geven je een rijkdom aan artikelen en interviews met vooruitstrevende persoonlijkheden en bewuste creatievelingen. Kijk rond in onze winkel en bestel je favoriete uitgave!

Spirituele meesters & Evolutionair wereldbeeld: nieuwe thema’s in de mediatheek Voor degenen die hongeren naar meer voedsel voor de geest hebben we goed nieuws. De mediatheek op enlightennext.nl is namelijk vernieuwd! Er zijn vele uiteenlopende artikelen toegevoegd en twee nieuwe themapagina’s: ‘Spirituele meesters’ en ‘Evolutionair wereldbeeld’. Het eerste thema biedt inzichten van verlichte denkers van onze tijd en de grote geesten die hen voorgingen.

Het thema ‘Evolutionair wereldbeeld’ geeft je een blik op vernieuwende perspectieven die de voorhoede van culturele ontwikkeling vormgeven.

EnlightenNext’s Third Annual

Being & Becoming Retreat with

Andrew Cohen Tuscany, Italy

Part 1

The Being R Retreat etreat August 6–17, 2011 Experience the depths of enlightened awareness through the art & science of stillness

Part 2

The Becoming Retreat August 17–28, 2011

Virtual Being & Beco ming Weekend Re treat February 19 & 20, 2011

E Engage in a dynamic exploration of the evolutionary process in self & culture For more information and to register for one or both of these uniquely transformative events, visit

andrewcohen.org/retreats intensives@enlightennext.org

413.637.6079

EnlightenNext.org

73

De Goeroe en de Pandit:

EnlightenNext

dialoog XXVI

Eros, Boeddha en het spectrum van

Andrew Cohen & Ken Wilber INTRODUCTIE: Afgelopen augustus, op een heldere, warme dag in de binnenstad van Boulder in Colorado, VS, was de lucht zwanger van verwachting in het heiligdom van een nu voor andere doeleinden gebruikte moderne kerk.

januari - maart 2011

De Goeroe en de Pandit

Andrew Cohen: GOEROE [Sanskriet]: iemand die lesgeeft in spirituele bevrijding vanuit zijn of haar eigen directe ervaring of realisatie.

Omschrijft zichzelf als “een idealist met revolutionaire neigingen” en wordt door velen herkend als een bepalende stem in het opkomende veld van evolutionaire spiritualiteit.

Cohen heeft een originele leer voor de 21e eeuw ontwikkeld, die hij Evolutionaire Verlichting noemt. Hij is tevens oprichter en hoofdredacteur van EnlightenNext magazine.

KEN WILBER: PANDIT [Sanskriet]: een geleerde, iemand die zich verdiept heeft in spirituele wijsheid en zeer deskundig is op dat gebied.

Omschrijft zichzelf als “een verdediger van de dharma, een intellectuele samurai.” Wilber wordt beschouwd als één van de grootste levende filosofen van deze tijd.

Zijn werk biedt een uitvoerige en originele synthese van alle grote psychologische, filosofische en spirituele tradities. Hij heeft vele boeken geschreven waaronder: Een Beknopte Geschiedenis van Alles (Lemniscaat) en Integrale Visie (Ankh Hermes).

EnlightenNext

Het Integraal Centrum van Boulder was tot de nok toe gevuld. Mensen waren zelfs helemaal vanuit Frankrijk en Brazilië gekomen om aan deze bijzondere gebeurtenis deel te nemen. Voor de tweede keer in de geschiedenis van de al langlopende serie dialogen tussen de Goeroe en de Pandit, voerden spiritueel leraar Andrew Cohen (de Goeroe) en integraal filosoof Ken Wilber (de Pandit) hun conversatie in levenden lijve voor een publiek van integrale denkers en evolutionairen.

Sinds het begin van deze serie op de bladzijden van dit tijdschrift in 2002, hebben deze invloedrijke dialogen Cohens ervaringsdiepte als leraar van verlichting en Wilbers enorme filosofische kennis bijeengebracht. Een creatief samenspel, dat niet alleen de meer dan belangrijke relatie tussen theorie en praktijk duidelijk heeft gemaakt, maar ook met steeds grotere verfijning en helderheid het nieuwe gebied van evolutionaire spiritualiteit heeft belicht.

Bij aanvang van deze gebeurtenis gaf Jeff Salzman, oprichter van het Integraal centrum in Boulder, zijn gasten een warme introductie. ‘Vandaag,’ zei hij, ‘zijn we gezegend met de aanwezigheid van twee bijzondere mensen die ons ontzettend veel gegeven hebben door het in kaart brengen van het nieuwe territorium, waarin velen van ons zich bevinden, op een manier die het hart verzacht en de geest scherpt.’ In de loop van de uren daarna verkenden Cohen en Wilber hun favoriete onderwerp – het snijpunt van de grote mystieke tradities uit het verleden en de nieuwe uitdrukkingen van spirituele realisatie in de huidige tijd. Vele aanwezigen zeiden dat ze de mogelijkheid voelden van een hogere filosofische fusie van Cohens Evolutionaire Verlichting en Wilbers Integrale Theorie. Anderen zeiden dat ze getroffen waren door de respectvolle synergie tussen deze twee evolutionaire pioniers, die meer dan ooit met elkaar in harmonie leken te zijn.

Onderstaand artikel is gebaseerd op twee van de beste vragen die door mensen uit het publiek werden gesteld. Cohen en Wilber onderzoeken de relatie tussen traditionele verlichting, de nieuwe verlichting en een universele evolutionaire kracht, liefde genaamd.

– Tom Huston

WAS DE BOEDDHA SLECHTS GEDEELTELIJK VERLICHT?

V

RAAG: Ken, ik heb je horen zeggen dat de Boeddha niet zo verlicht was als iemand die in deze tijd verlicht is. Toen ik hierover nadacht stuitte ik op veel verschillende definities van wat verlichting eigenlijk is. Zou je alsjeblieft willen uitleggen wat je bedoelt?

Ken Wilber: Dit is een controversieel punt, maar er is een goede reden waarom ik dit telkens weer benoem. Wat ik eigenlijk heb gezegd, is dat Gautama de Boeddha slechts voor de helft zo verlicht was als een moderne wijze in potentie verlicht zou kunnen zijn. En om goed te kunnen begrijpen waarom dat zo is, moeten we kijken naar een aantal feiten.

Allereerst moeten we begrijpen dat de werkelijkheid uit twee fundamentele dimensies bestaat: die van leegte en de dimensie van vorm. Leegte is de tijdloze, ongemanifesteerde grond van zijn, en traditioneel ging het bij spirituele verlichting om de realisatie van deze oorspronkelijke leegte. Dat werd door de Boeddha nirwana genoemd. Het betekent dat er zich niets voordoet. Het is een staat van bewustzijn die in essentie te vergelijken is met diepe, droomloze slaap, daarin is er geen pijn, geen zelf, geen lijden, geen verlangen – niets van dat alles. Het is een plaats van vrede, diepe stilte en vrijheid voorbij de drukte van het manifeste bestaan. En het ontdekken van deze ongemanifesteerde leegte werd altijd beschouwd als de enige weg naar bevrijding van samsara – het wiel van pijn en lijden, geboorte en dood.

Welnu, door Gautama de Boeddha werd leegte perfect gerealiseerd, dus vanuit het gezichtspunt van die traditionele opvatting was hij verlicht. Hij ervoer een perfecte eenheid in bewustzijn die de veelvoudigheid van manifestatie, tijd en vorm oversteeg. Maar ongeveer achthonderd jaar na Gautama, was er een uitzonderlijke heer, Nagarjuna genaamd. Hij wees erop dat als je serieus was in het vinden van ultieme eenheid, je niet alleen moet zoeken naar nirwana dat afgescheiden is van samsara, want dat is nog steeds dualistisch. In plaats daarvan moet je zoeken naar de vereniging van nirwana en samsara, de vereniging

van leegte en vorm, de vereniging van het ongemanifesteerde en het gemanifesteerde. Dit noemde Nagarjuna non-dualiteit.

Deze realisatie veroorzaakte de hele boeddhistische Mahayana revolutie, samengevat in de beroemde uitspraak van de Hart Sutra: ‘Dat wat vorm is, is niet anders dan leegte; dat wat leegte is, is niet anders dan vorm.’ En dit veranderde drastisch hoe er over vrijheid werd gedacht. Niet langer werd vrijheid gezien als het voor de helft ontsnappen aan de realiteit en je verstoppen in de andere helft. Vrijheid werd nu gezien als het verenigen van beide helften, een verlichting vinden die zowel de vrijheid van leegte als de volheid van vorm behelst. Dus plotseling was je niet langer alleen maar verlicht tot de wezenlijke aard van je eigen bewustzijn hier vanbinnen, kijkend naar een afgescheiden wereld daarbuiten. Je kijkt niet langer naar een berg, je bent die berg. Je kijkt niet langer naar de zon, je bent de zon. Je raakt niet langer de aarde aan, je bent de aarde. Melkwegstelsels circuleren in je bloed en sterren verlichten de neuronen van je nacht en je bent één met dit alles.

Dat is dus het eerste punt – de Boeddha realiseerde leegte, maar zover we weten realiseerde hij niet de volheid van nondualiteit, of eenwording met alle vorm.

Het tweede punt is dat leegte tijdloos en onveranderlijk is, terwijl de wereld van vorm dat niet is. We beseffen nu dat de wereld van vorm voortdurend verandert, ontwikkelt en in wording is. En dat betekent dat de wereld van vorm zich na de tijd van Gautama de Boeddha vijfentwintighonderd jaar verder heeft ontwikkeld. Sindsdien hebben zich tenminste drie belangrijke

De verlichte wijze van vandaag is niet noodzakelijk vrijer dan de Boeddha – omdat tijdloze leegte nooit is veranderd – maar hij of zij is voller en in staat eenheid te ervaren met veel meer van het gemanifesteerde.

Ken Wilber culturele stadia voorgedaan, die nu deel zijn van de structurele wereld van vorm. Het zijn aspecten van de gemanifesteerde werkelijkheid waar de Boeddha geen toegang toe had, eenvoudigweg omdat ze nog niet bestonden. Evolutionair gesproken, is de wijze van vandaag verschillende stadia verder dan de Boeddha.

Deze verlichte wijze is niet noodzakelijk vrijer dan de Boeddha – omdat tijdloze leegte nooit is veranderd – maar hij of zij is voller januari - maart 2011

De Goeroe en de Pandit

en in staat eenheid te ervaren met veel meer van het gemanifesteerde. In termen van evolutionaire ontwikkeling is iemand uit de 21e eeuw gewoon een stuk verder.

ANDREW COHEN: Dit is een belangrijk onderscheid. In de geschiedenis van de mens was het referentiepunt voor het Absolute, voor het ontwaken tot de mystieke Godheid, tot voor kort alleen de niet-geboren en niet-gecreëerde tijdloze, vormloze, lege grond waar Ken aan refereerde. Het is een dimensie die er al was vóór alles zich manifesteerde, en als we daartoe ontwaken, ervaren we vrijheid van het gevangen zitten in een fysieke vorm en een cognitief proces. We ervaren

Terwijl het proces van evolutionaire doorbraken verder gaat, blijft het potentieel van de diepte en breedte van ons bewustzijn doorgroeien.

Hoe zal een verlicht mens er over duizend jaar uitzien? Ik kan me er geen voorstelling van maken en dat is juist zo opwindend.

Andrew Cohen dan een diepe existentiële vrijheid en verlossing van de hele gemanifesteerde wereld. Maar, zoals Ken zei, het hele plaatje verandert als we eenmaal ontdekken dat die ruimte van leegte en de wereld van vorm één zijn en niet twee, en dat de wereld van vorm zich bovendien ontwikkelt.

Over een miljoen jaar zal de traditionele grondslag van verlicht bewustzijn – de realisatie van leegte, van zuiver Zijn – nog steeds hetzelfde zijn als nu. Die dimensie van onszelf kan nooit veranderen en daarom noemde de Boeddha dit het Ongeborene. Maar al het andere zal doorgaan zich te ontwikkelen in een voortdurend proces van evolutionair Worden. Het Zijn is tijdloos en onveranderlijk, terwijl het Worden in een voortgaand proces is van ontwikkeling en ontstaan – het ontstaan van potentieel dat nog niet bestond vóór bepaalde doorbraken. En zo gaat het proces van evolutionaire doorbraken verder en blijft het potentieel van volheid van onze menselijkheid en de diepte en breedte van ons bewustzijn doorgroeien. Hoe EnlightenNext

zal een verlicht mens er over duizend jaar uitzien? Of over vijfduizend jaar? Wat zijn de schitterende potentiëlen die dan zullen ontstaan? Ik kan me er geen voorstelling van maken en dat is juist zo opwindend. Het betekent niet dat de Boeddha niet een van de grootste gerealiseerden was uit de hele geschiedenis, maar nu verschijnt er gewoonweg deze nieuwe manier om het doel van het spirituele pad te begrijpen. Er is een radicaal creatieve, evolutionaire dimensie aan verlichting, waar we ons nog maar net bewust van beginnen te worden.

EROS = CREATIVITEIT EN EXTATISCHE URGENTIE WILBER: Nogmaals, de grote mystieke tradities scheiden het Absolute in die twee dimensies: een is radicaal tijdloos en vormloos, en de andere verhoudt zich tot de wereld van ruimte en tijd. In Hindoe Vedanta heet bijvoorbeeld de radicaal ongemanifesteerde, vormloze dimensie van het Absolute Nirguna-Brahman. Nirguna betekent zonder kwaliteiten dus het is Brahman, of absolute Geest, zonder welke kwaliteit dan ook.

Maar dan, als het Absolute zich gaat manifesteren in en als de gecreëerde wereld, dan wordt er aan gerefereerd als SangunaBrahman, of als Brahman met kwaliteiten. Deze kwaliteiten zijn eigenlijk de eerste karakteristieken waarvan je kunt bedenken dat ze zich voordoen als de wereld verschijnt in gemanifesteerde vorm. In Vedanta worden ze gewoonlijk beschreven als Zijn, bewustzijn en gelukzaligheid. Maar ik denk dat creativiteit, waaraan Andrew en ik vaak met de Griekse term Eros refereren, ook een belangrijk aspect is. Het is het verlangen om te bestaan, de drang van de Geest tot almaar toenemende, steeds hogere, steeds complexere vormen van bestaan. Met andere woorden, Eros is de drang tot evolutie – de eigen stuwkracht van de Geest naar steeds complexere vormen van kosmische* manifestatie.

Met het steeds beter begrijpen van Eros, begrijpen we steeds meer waar het in de nieuwe evolutionaire verlichting om gaat en hoe de Geest zich manifesteert in de wereld van tijd en ruimte. Als aanvulling op zijn-bewustzijn-gelukzaligheid, is er de extatische, urgente, innovatieve creativiteit. En daarmee direct verbonden zijn, is een van de dingen die Andrew onderwijst. Hij noemt dit een ontwaken tot iemands Authentieke Zelf, dat het dynamische, bevrijde, spiritueel ontwikkelende zelf is, in tegenstelling tot het onverlichte ego. Dit concept van het Authentieke Zelf is steeds belangrijker geworden. Het is niet alleen een ware uitdrukking van spirituele zelfbevrijding en * In zijn Integrale theorie refereert Ken Wilber met de Griekse term Kosmos aan de zich ontwikkelende totaliteit van het bestaan. Dit omvat niet alleen de materiële kosmos, maar ook de biologische, emotionele, mentale, psychische en spirituele dimensies waaruit onze multi-dimensionale realiteit bestaat.

ontwaken, maar ook radicaal noodzakelijk in een wereld van serieuze mondiale problemen die gedurfde creatieve oplossingen vereisen. Het daagt onmiddellijk het idee uit dat mystieke spiritualiteit betekent dat je je terugtrekt uit het leven en dat het niet helpt de problemen in de wereld aan te pakken. In feite is een van de weinige dingen die ons wel kunnen helpen bij het aanpakken van de hedendaagse problemen juist het in contact komen met je spirituele zelf en de extatische, innovatieve, creatieve stuwkracht van Eros die het spirituele zelf in zich draagt.

COHEN: Juist. Het is echt belangrijk te realiseren dat, toen het niet-relatieve Absolute ervoor koos het universum te creëren, er een radicale sprong nodig was van vormloosheid naar vorm, van zijn naar worden, van niet-bestaan naar bestaan. Toen die sprong werd genomen, veranderde de aard of kwaliteit van het Absolute. In zijn tijdloze, niet-gemanifesteerde vorm is het altijd perfecte vrede. Echter, zodra tijd begon en het Absolute van vorm veranderde en het creatieve proces inging als Eros, veranderde de aard en kwaliteit ervan volkomen.

Als menselijke wezens ervaren wij die kwaliteit als extatische urgentie. En diegenen onder ons die echt geïnteresseerd zijn in bewustwording van evolutie – om het niet alleen conceptueel met ons hoofd te begrijpen, maar om werkelijk te ontwaken tot het proces zelf, als onszelf – moeten ontdekken hoe we de oervibratie of pulsatie van de evolutionaire impuls in ons eigen wezen kunnen lokaliseren.

De eerste en gemakkelijkste plaats om deze impuls te lokaliseren is in de drang naar seks. Bij seksueel verlangen, lust en het overweldigende biologische bevel om ons voort te planten, ervaren we de extatische urgentie van de oerknal die zichzelf uitdrukt in ons eigen zenuwstelsel. Dat is het meest basale niveau van deze vibratie dat we door onze eigen fysieke lichamen kunnen voelen pulseren, ook elk dier kan dat ervaren.

Maar het volgende niveau hiervan is wat menselijke wezens uniek en bijzonder maakt: de innerlijke drang die we voelen om te innoveren. De menselijke soort wordt gedreven door een innerlijk gevoeld bevel en verlangen om iets nieuws geboren te laten worden. En ieder mens kan daaraan relateren. Op je meest creatieve momenten, als je echt op je best bent, wanneer jouw hoogste capaciteiten naar voren komen en je je ongelooflijk opgewonden voelt, geïnspireerd en aangetrokken tot wat mogelijk is en tot de manieren waarop je werkelijk kunt bijdragen aan het levensproces, dan ervaar je extatische urgentie. Dan ervaar je Eros. Als je erop let hoe je je voelt als je geïnspireerd bent door deze hogere creatieve potentiëlen, zul je zien dat je een buitengewoon enthousiasme ervaart, een bijzondere vrijheid en een gebrek aan angst, je zult merken dat je je geen zorgen maakt over jezelf. Net alsof je in een heel diepe meditatieve staat raakt, je ego raakt op de achtergrond, en op de voorgrond komt een overweldigend verlangen om te laten ontstaan wat nog niet eerder bestond.

Ten slotte; het hoogste niveau hiervan is de spirituele impuls – de drang om bewuster te worden. Waar komt die drang tot bewustwording vandaan? Waarom ontwaken sommigen van ons tot een allesoverheersende drang tot bewustwording, die we ervaren als het gevoel van ‘Ik moet meer bewust worden.’ Er is een geheimzinnig morele verplichting die zegt, ‘Ik kan niet in deze halfbewuste toestand blijven. Ik moet me ontwikkelen, het is mijn plicht om me te ontwikkelen, ik heb geen keus.’ Het is het verlangen om een volledig verlicht mens te worden. Het is opwindend om dit in de evolutionaire context te zien en te beseffen dat jouw drang naar bewustwording en mijn drang naar bewustwording beide uitdrukkingen zijn van dezelfde energie en intelligentie die het creatieve proces begon met de oerknal.

Dit drijft ons op dit moment naar onze eigen evolutionaire verlichting. Waarom? Opdat het universum meer bewust wordt door ons.

WAT HEEFT LIEFDE ERMEE TE MAKEN?

V

RAAG: Een van de ervaringen die ik vaak heb gehad waneer ik het gevoel heb op één lijn te zijn met de evolutionaire impuls, is die geweldige liefde en dat gevoel van verbondenheid met de wereld. Dit vind ik altijd zeer bemoedigend en bekrachtigend. Jullie hebben beiden veel gesproken over de ervaring van extase en urgentie, en ik herken dat ook. Maar ik vraag me af of liefde ook een kwaliteit is die mogelijk kan ontstaan?

WILBER: Vanuit het perspectief van de integrale theorie, zien we twee fundamentele uitingen van liefde werkzaam in de kosmos: Eros en Agape, allebei Griekse woorden voor liefde. In elke holon1 is er een drang om naar beneden te reiken en de al be­ staande lagere niveaus te omarmen − bijvoorbeeld een cel omvat In de integrale theorie is een holon een fundamenteel onderdeel van de werkelijkheid, gedefinieerd als iets dat zowel geheel op zichzelf staat als tegelijkertijd deel uitmaakt van een groter geheel.

1

januari - maart 2011

De Goeroe en de Pandit

molecuul omvat een atoom omvat een quark. Dat noemen we Agape. Dan, wanneer een holon naar boven reikt om hogere niveaus te creëren, is dat Eros. Dus Agape, met haar vermogen om junior niveaus te omarmen, kan zeker worden gevoeld als datgene wat we over het algemeen liefde noemen. Maar ook Eros kan worden gevoeld als liefde. Deze drang naar hogere creatieve verbindingen is een van de meest verbazingwekkende aspecten van Eros, en van het universum zelf.

Ik bedoel, ga maar na. Op een bepaald punt in de geschiedenis was er niets, behalve ronddwalende atomen. En op een dag kwamen meerdere atomen bij elkaar en zaten daar maar wat, hielden een theekransje, toen plotseling een enkelvoudige membraan om hen heen viel en ze een afzonderlijke molecuul vormden. Al deze atomen werden één molecuul. Het is echt verbazingwekkend dat het universum zoiets doet. Sommigen

Het is verdomd onmogelijk dat het universum zich ontwikkelde van atomen tot Shakespeare door willekeurige uithalen.

Dit is een buitengewoon voortgedreven proces.

Ken Wilber

denken dat dit een kwestie is van toeval, van willekeurige mutatie − maar dat is nou precies wat het niet is. Het is het tegenovergestelde van toeval of willekeur. Het is het bewijs van een kracht die zich verzet tegen willekeur in het universum.

Alsof de opkomst van moleculen niet verwonderlijk genoeg was, de echte kick is dat tientallen van deze moleculen, die elk van een verschillend type zijn, die elk een verschillende rol spelen, bij elkaar kwamen voor het volgende feestje. Ze hingen gewoon wat rond, waren een beetje aan het ronddansen en swingen. En ineens viel er een membraan om hen heen en ontstond er een enkelvoudige cel. Die bovendien leeft. Die zich kan reproduceren. Het feit dat zoiets kan gebeuren is een wonder.

Het is gewoon ongelooflijk.

Cellen zwierven lange tijd rond. Uiteindelijk kwamen sommigen van hen bij elkaar. En kaboem! Een andere enkelvoudige begrenzing viel om hen heen, en meercellige organismen en plantaardige levensvormen ontstonden.

En zo gaat het steeds verder en verder, met hogere eenheden die worden gecreëerd als je beweegt van plantaardig leven naar zichzelf voortbewegend leven en het ontstaan van dieren. En EnlightenNext

dan worden dieren meer en meer complex als er een neuraal netwerk naar beneden daalt en ontstaat, en vervolgens een reptiel-hersenstam, en dan een limbisch systeem, een paleozoogdierbrein en daarna een cortex. En dan iets nieuws van menselijke wezens: een neocortex die het je mogelijk maakt om deze woorden te begrijpen.

Zonder uitzondering wordt dit alles gedreven door liefde. De grote filosofen in de geschiedenis hebben ernaar verwezen door middel van vele namen. Eros is een van de meest voorkomende.

Neo-Darwiniaanse evolutietheorie houdt in dat al deze opwaartse transformaties slechts het resultaat waren van toeval en willekeur. Maar het is verdomd onmogelijk dat het universum zich ontwikkelde van atomen tot Shakespeare door willekeurige uithalen. Dit is een buitengewoon voortgedreven proces. De astrofysicus Erich Jantsch refereert aan evolutie als ‘zelforganisatie door zelftranscendentie,’ wat een goede manier is om hierover te denken. Want als dit optreedt in menselijke wezens, verschijnt Eros in steeds hogere, zelfoverstijgende niveaus van eenheid en bewustzijn.

Met andere woorden, het bewustzijn gaat in eerste instantie van egocentrisch en alleen bezorgd zijn om zichzelf, of wat Carol Gilligan in haar onderzoek over vrouwen het ‘zelfzuchtige’ stadium van ontwikkeling noemt. Vervolgens gaat het naar de etnocentrische fase, die zij ‘zorg’ noemde, want als je iemand buiten je eigen egocentrische zelf opmerkt − zoals je familie of etnische groep − kun je voor hen gaan zorgen. Dus zorg en liefde komen in zekere zin voor het eerst tot leven op dit etnocentrische niveau. Dan is er de wereldcentrische fase, datgene wat Gilligan de overgang van zorg naar ‘universele zorg’ noemt. Dat betekent dat je zorg gaat dragen voor alle menselijke wezens, punt. Je begint een universele liefde te voelen voor de mensheid, een liefde voor je vereenzelviging met alle menselijke wezens over de hele wereld. Om dan te bewegen naar het kosmoscentrisch stadium en een vereenzelviging met, en een liefde voor alle levende wezens waar dan ook te vinden.

Wat dit in essentie betekent, is dat er een spectrum van liefde is. Dus liefde, gezien vanuit een evolutionaire context, is deze omhelzende emotie van uitreiken naar en het vinden van steeds bredere en grotere eenheden. Het betekent dat je jezelf meer en meer overstijgt − en er in toenemende mate steeds meer Authentiek Zelf is en minder ego − tot er een dramatische zelfbevrijding en zelfrealisatie is. Je ontwaakt tot je eigen ‘Allerhoogste Identiteit,’ zoals de Soefi’s het noemen, wat radicale eenheid is met de totaliteit van het bestaan.

WANNEER LIEFDE DE STATUS QUO BEDREIGT COHEN: Ik denk dat de implicaties van deze hogere niveaus van liefde erg diep kunnen zijn. Vooral in een context van

verlichting vormt het ontwaken tot wat we spirituele liefde zouden kunnen noemen een bedreiging voor de status quo − zowel voor de status quo van ons persoonlijk leven als onze cultureel gedeelde status quo. Mensen in spirituele contexten gebruiken het woord liefde vaak op een manier die iedereen een heel warm en wollig gevoel geeft. En echte liefde is en zal altijd een extatische ervaring van euforie zijn. Maar in mijn beleving bedreigt het ontstaan van authentieke spirituele liefde, die deel uitmaakt van het bewustwordingsproces van datgene wat absoluut en nergens aan gerelateerd is, ten diepste de status quo van onze eigen, afgescheiden, persoonlijke zelven. Het dwingt ons en daagt ons uit een grote stap voorwaarts en naar omhoog te maken voor de allergrootst denkbare redenen.

het woord relatie denken, en het dwingt ons om letterlijk overal vraagtekens bij te zetten.

Dus de ervaring van authentieke spirituele liefde daagt de status quo van onze persoonlijke zelven altijd uit op een manier die heel drastisch, evolutionair en diep inspirerend is. Maar, als we echt willen weten wat liefde is, als we dronken willen worden van spirituele liefde, moeten we bereid zijn afstand te doen van onze gehechtheid aan de manier waarop dingen altijd zijn geweest. Dingen kunnen heel dramatisch veranderen, of misschien zullen dingen niet zoveel veranderen, maar we moeten klaar zijn voor een aardbeving. Echte liefde veroorzaakt aardbevingen en onthult ons een heel ander landschap dan alles wat we tot dan toe hebben gekend.

WILBER: En, dat is bedreigend. Vloeken in de kerk!

WILBER: Hoe hoger je het spectrum van bewustzijn opgaat, des te meer vermogen zul je hebben voor liefde. En wat je beschrijft is inderdaad een liefde die ontstaan is vanuit een zeer geavanceerd bewustzijn. Het is een ultieme identiteit met de hele manifeste dimensie. En deze liefde voor de gehele manifestatie, deze spirituele liefde, is een extatische drang van Eros die helemaal teruggaat tot het begin van het universum, dat al veertien miljard jaar dingen samentrekt in hogere en hogere eenheden en nooit opgeeft.

COHEN: Absoluut. En we moeten waarderen, zoals je zei, dat er veel verschillende niveaus van liefde zijn. Iemand kan zeggen: ‘Ik hou van spaghetti.’ Oké, dat is een soort liefde. Of ‘Ik hou veel van mijn hond.’ Dat is ook een authentieke ervaring van liefde. Of ‘Ik hou van mijn echtgenoot.’ ‘Ik hou van mijn dochter.’ ‘Ik hou van mijn vrienden.’ ‘Ik hou van mijn gemeenschap.’

Enzovoort. Dit zijn allemaal echte emotionele ervaringen, en ze hebben allemaal verschillende kwaliteiten.

Maar wanneer we ontwaken tot de diepere dimensies van onpersoonlijke, absolute uitingen van liefde, beginnen we een emotionele kwaliteit te voelen die van een heel andere orde is.

Deze overstijgt radicaal elk van onze mindere ervaringen van liefde en kan een hoop van de ideeën die we hadden over liefde voordat we verlicht werden door deze veel diepere ervaring van spirituele liefde, op zeer directe, krachtige, ontroerende en soms schokkende manieren op zijn kop beginnen te zetten. We zouden de ander kunnen gaan doorzien en ons niet meer zo één voelen met de ander of anderen, zoals dat voorheen wel het geval was. Nu zien we hen vanuit een hoger perspectief, en we ervaren een liefde die niet meer persoonlijk is. Het is niet gebaseerd op gehechtheid of historische ervaring of persoonlijke geschiedenis. En opeens zien we dat deze liefde meer van de wereld begint te omarmen, meer van het universum, meer van de kosmos. Het is een meer inclusieve en minder uitsluitende soort liefde.

Degenen met wie we deze meer relatieve ervaringen van liefde en gehechtheid hadden, zouden zelfs kunnen gaan voelen dat we niet langer van ze houden. Natuurlijk houden we niet minder van hen. We hebben gewoon een diepere bron van liefde gevonden die veel meer van de kosmos omarmt – om precies te zijn, het innerlijk van de kosmos. We ontdekken dat we niet meer zo verliefd zijn op individuen als op bewustzijn zelf.

En dat verandert de manier waarop we ons tot de wereld verhouden ingrijpend. Het verandert de kwaliteit van onze relaties.

Het verandert zelfs de manier waarop we over de betekenis van

De ervaring van authentieke spirituele liefde daagt de status quo van onze persoonlijke zelven altijd uit op een manier die heel drastisch, evolutionair en diep inspirerend is.

Andrew Cohen

COHEN: Dat klopt. En het zou goed zijn om even kort terug te komen op wat je zegt over deze twee verschillende soorten spirituele liefde, Eros en Agape. Ik heb hier veel over nagedacht en het is een belangrijk onderscheid om te kunnen begrijpen waarover het gaat bij Evolutionaire Verlichting.

Vanuit meer traditionele concepten van verlichting, in het Oosten en het Westen, lijkt het idee te bestaan dat zodra een persoon ontwaakt tot wie hij of zij echt is, als Geest, de uiterlijke expressie daarvan meestal te maken heeft met genezing − met mededogen het leed van de wereld genezen. En er zijn veel grote spirituele meesters en verlichte mensen in het januari - maart 2011

De Goeroe en de Pandit

verleden en ook vandaag de dag, die hun ontwaken uiten door heldhaftig, moedig en vanuit diep mededogen werk te verrichten om het zeer reële lijden in de wereld te helen. Maar het is zelden dat we die extatische, voorwaarts reikende Eros zien die we hier beschrijven. En ik denk dat wanneer men ontwaakt tot Eros of de evolutionaire impuls, deze voorkeur vroeger of later onvermijdelijk zal veranderen. We zijn minder begaan met het helen van de wereld en meer begaan met datgene te laten ontstaan wat echt evolutionair en nieuw is.

Een van de weinige keren dat ik dit in de tradities uitgedrukt zag worden is in het Bijbelse verhaal over Jezus die langs de weg loopt met zijn discipelen. Een man benadert hen, hij wil Jezus volgen, maar hij vraagt of hij eerst zijn dode vader kan begraven. Volgens de joodse traditie moet je de doden begraven. En Jezus zegt in feite tegen hem: ‘Laat de doden de doden begraven!

Wat wij doen is belangrijker.’

Als we ontwaken tot deze nieuw opkomende potentiëlen, en als we doorgaan zonder te stoppen, hechten we er veel meer belang aan om te gaan staan voor datgene wat mogelijk is, dan

Het is geen toeval dat dit de eerste keer is dat de problemen van de mensheid in hun essentie wereldwijd zijn geworden en dat het ook de eerste keer is dat zowel de filosofie en de spiritualiteit globaal, integraal en evolutionair zijn geworden.

Deze zaken gaan gelijk op.

Ken Wilber voor het proces van genezen van problemen en lijden overal om ons heen. Dus de ervaring van Liefde als Agape en de ervaring van liefde als Eros, althans zoals ik het begrijp, zijn twee zeer belangrijke maar zeer verschillende manifestaties van wat spirituele liefde is − en twee zeer verschillende uitingen van verlicht bewustzijn. Het is belangrijk te begrijpen dat spirituele liefde zich in deze verschillende vormen voordoet. Wanneer we overweldigd worden door de kracht van liefde moeten we ons hiervan bewust zijn, zodat we in staat zijn om te herkennen wat we ervaren en ons realiseren dat het niet allemaal hetzelfde is.

EnlightenNext

STRIJDERS VOOR DAT WAT MOGELIJK IS WILBER: Laat me hieraan nog toevoegen dat het Eros zelf is die meer Agape voortbrengt doordat Eros het evolutieproces ertoe aanzet om het hogere en wijdere te omarmen. Eros stuwt de mens van de ene bewustzijnsfase naar de volgende: van egocentrisch naar etnocentrisch, van etnocentrisch naar wereldcentrisch en van wereldcentrisch naar kosmoscentrisch. En met de opkomst van elk nieuw niveau van bewustzijn en liefde, worden je vroegere inzichten over liefde volledig vernieuwd, om meer van de kosmos te kunnen omarmen. Dit kan behoorlijk heftig zijn.

Zoals ik hiervoor al opmerkte, is het een enorme sprong van egocentrisch naar etnocentrisch. Dit betekent, schokkend genoeg, dat ik niet langer alleen om mezelf geef. Ik geef zowaar om anderen. Ik begin zorg te dragen voor mijn familie, mijn stam, de religieuze groep waartoe ik behoor en mijn land. Dat is een stap in de zorgmodus, een etnocentrische modus. Maar wat nog schokkender is, is als Eros het etnocentrische opstuwt naar het wereldcentrische. Dit veroorzaakt bijvoorbeeld druk op fundamentalisten die denken dat zij de enig juiste weg naar God hebben gevonden en dat je eeuwig in het vagevuur zult branden als je Jezus niet aanvaardt als je persoonlijke redder.

Als Eros etnocentrische fundamentalisten voortstuwt naar het wereldcentrische stadium, realiseren zij zich plotseling dat alle mensen rechtvaardig behandeld moeten worden ongeacht ras, kleur, sekse of geloof. Dat is een heel ander soort liefde, ook al is etnocentrische liefde echt authentieke liefde. Ik bedoel, nazi’s hielden van hun families. Ze hielden alleen niet van andermans families! Dus wereldcentrisch staat voor een hogere graad van liefde dan etnocentrisch. En tenslotte schiet je met de explosie van het kosmoscentrische stadium ver voorbij het wereldcentrische − waar ons wezen nog gebonden is aan de beperkte vereenzelviging met het menselijke. We beginnen liefde te voelen voor alle bewuste wezens en het hele evolutionaire traject dat tot dit huidige moment heeft geleid. Dus voor iedere stap op de ladder geldt dat het nieuwe niveau van liefde een schokkende aanpassing met zich mee kan brengen.

Tegenwoordig wordt de mensheid geconfronteerd met enorme problemen die eenvoudigweg niet opgelost kunnen worden door etnocentrische natiestaten, omdat de grootte van de problemen echt wereldomvattend is. Dus als we geen individuen hebben die in toenemende mate in staat zijn tot deze grotere liefdevolle omarming en creatieve expansie − wat op zijn minst wereldcentrisch betekent − dan zijn we echt in de aap gelogeerd. Ik denk dat we dat allemaal wel min of meer aanvoelen. En ik denk dat velen van ons zich realiseren dat de stuwing die we voelen in de richting van integrale en evolutionaire spiritualiteit, eigenlijk een drang is om de wereldwijde

situatie te bevatten, om in staat te zijn er greep op te krijgen en om in staat te zijn een positieve bijdrage aan de situatie te leveren, want nogmaals: als we dat niet doen, zitten we dik in de problemen.

Het is geen toeval dat dit de eerste keer is dat de problemen van de mensheid in hun essentie wereldwijd zijn geworden en dat het ook de eerste keer is dat zowel de filosofie als de spiritualiteit globaal, integraal en evolutionair zijn geworden. Ik denk dat deze zaken gelijk opgaan. De evolutionaire geesten, die deze globale kwesties intellectueel en spiritueel kunnen aangaan, zijn in opkomst. Dus het gaat om wereldomvattende geesten voor wereldomvattende kwesties en oplossingen. En ik denk dat we allemaal diep in onszelf kunnen voelen hoe belangrijk dit is en dat het voor velen van ons een heel nieuwe oproep is.

COHEN: Met betrekking tot het uitzoeken van hoe we de globale crisis en de vele problemen waarmee we als soort met z’n allen geconfronteerd worden het hoofd kunnen bieden, zou ik hier nog aan toe willen voegen dat mijns inziens de wereldcentrische graad van ontwikkeling voldoende is. Wereldcentrisch zou voldoende moeten zijn om ons de problemen te laten oplossen waar we met z’n allen voor staan. Want om daartegen opgewassen te zijn en om echt samen te werken, moeten we op z’n minst in staat zijn om onszelf te zien als onderdeel van een wereldproces − als zes miljard bewoners van de planeet aarde – en niets minder dan dat.

Maar zodra we ons bewust worden van een kosmoscentrisch perspectief kunnen we zien dat alles wat hier gaande is op aarde – inclusief alles wat gebeurt in ons eigen innerlijke bewustzijn – voortkomt uit en deel uitmaakt van, een zich ontvouwende kosmos. Deze realisatie creëert meer ruimte rondom de actuele gebeurtenissen die hier plaatsvinden, binnen onze geest, binnen onze cultuur en in de wereld om ons heen. Dus als we leren om alles wat er gebeurt te zien als deel van een kosmisch proces – niet alleen intellectueel, maar als iets wat zich binnenin onszelf ontvouwt – dan zal dat zeker compassie in ons wakker maken. Maar het maakt ook de waardering in ons wakker voor hoe ongelofelijk delicaat dit hele experiment is. We zien dat wat hier gaande is bijna ondragelijk ontroerend is in z’n gevoeligheid en breekbaarheid en we herkennen hoe onvoorstelbaar veel er mogelijk is in de mens als we weten te overleven en door kunnen gaan, en hoeveel er op een tragische manier verloren gaat als we dat niet doen.

Dus als we de stap nemen voorbij deze wereldcentrische capaciteit en ons bewust worden van het kosmoscentrische stadium, gaan we echt alles bekijken vanuit een evolutionair perspectief, vanuit een diepe-tijds perspectief. Dit perspectief helpt ons om een groter gevoel van waardering te ontwikkelen voor hoe wonderbaarlijk dit proces is, hoe wonderbaarlijk we allemaal zijn, hoe bijzonder de menselijke geschiedenis is en hoe bijzonder de natuur is. We begrijpen steeds beter waarom

we alle problemen hebben die we hebben. We voelen ons steeds minder het slachtoffer van de problemen die we tegenkomen en zien dat we geen excuus hebben om toe te geven aan cynisme of nihilisme. Als het allemaal op een andere manier had kunnen gebeuren, dan was dat ook gebeurd. Maar zo is het niet gegaan, omdat dit is hoe de evolutie door middel van ons heeft gewerkt, er het beste van makend. Als mensheid hebben we het tot nu toe min of meer zo goed gedaan als we konden.

Door een kosmoscentrische lens gaan we alles zo zien, maar dat doet volstrekt niets af aan het overweldigende gevoel van urgentie dat we wakker moeten worden en een manier moeten vinden om het een heel stuk beter te doen. Want als we deze problemen niet oplossen, gaat het grootse experiment van het leven, althans in deze hoek van onze Melkweg, waarschijnlijk niet gunstig uitpakken. Tegelijkertijd zullen we een groeiend besef van waardering krijgen voor alles wat is gebeurd, inclusief alle problemen. We beseffen dat conflict en strijd onlosmakelijk

Als we ontwaken tot deze nieuw opkomende potentiëlen, en als we doorgaan zonder te stoppen, hechten we er veel meer belang aan om te gaan staan voor datgene wat mogelijk is, dan voor het proces van genezen van problemen en lijden overal om ons heen.

Andrew Cohen deel uitmaken van het evolutionaire proces en dat geeft ons meer kracht om door te gaan en om voor alles verantwoordelijkheid te nemen. Het is een enorm, evolutionair verlicht perspectief dat onze harten op de grootst mogelijke manier opent, dat ons inspireert rechtop te staan, onze mouwen op te rollen en de bereidheid te hebben om strijders voor het mogelijke te zijn. n

Dompel jezelf onder in een collectie van Goeroe & Pandit dialogen op enlightennext.org/gurupandit.

januari - maart 2011

adv e rt or i a l

Toonaangevende sprekers uit binnen- en buitenland belichten op 13 mei aanstaande vanuit verschillende invalshoeken dit belangrijke thema in ons tweejaarlijkse congres.

Sprekers zoals: H.K.H. Prinses Irene der Nederlanden, NatuurCollege Prinses Irene maakt zich al tientallen jaren sterk voor het herstel van de relatie tussen mens en natuur, zowel in Nederland als in Zuid-Afrika.

In 2001 richt zij het NatuurCollege op. Dit is een maatschappelijke organisatie, die zich inzet voor behoud en waardering van de natuurlijke leefomgeving door het bevorderen van persoonlijke betrokkenheid en bewustwording, met een nadruk op de eenheid van het leven.

In Zuid Afrika ontwikkelt ze het trainingsprogramma ‘Spirit of the Wild’. Dit programma traint gidsen van nationale parken om toeristen in wezenlijk contact te brengen met de natuur. In

‘s-hertogenbo

sc

h

E NE Z E N , E

N

13

mei 2011

ET

ER

SA

M

ce es

gr

31

DUURZA

AM

Nederland lanceert ze een soortgelijk programma voor schoolkinderen: ‘NatuurWijs’. Natuurlijk leiderschap en de ‘binnenkant’ van duurzaamheid zijn speerpunten in haar werk.

Ook geeft prinses Irene lezingen en cursussen en schrijft ze boeken zoals ‘Dialoog met de natuur’, ‘Aarde ik hou van jou’ en als meest recente werk: ‘Leven in verbinding’.

Amit Goswami Ph.D, Centrum voor Quantum Activisme, Eugene, Oregon, USA Amit Goswami is emeritus hoogleraar natuurkunde aan de universiteit van Oregon en vooral bekend van de documentaires: ‘What the bleep do we (k)now’ en ‘Down the Rabbit Hole’.

Goswami is een natuurkundige die het bestaan van een spirituele dimensie in het leven introduceert binnen de wetenschap.

Zijn bevindingen en ideeën tekent hij op in zijn boeken, die in hoofdzaak gaan over de integratie van wetenschap en spiritualiteit. In zijn boek: ‘De Kwantumdokter’ laat Amit Goswami zien hoe de reguliere en complementaire geneeskunde kunnen samengaan.

Hij toont aan hoe de kenmerken van kwantumbewustzijn wereldwijd en onafhankelijk van elkaar gestaafd zijn door vooraanstaande wetenschappers. De uitkomsten van deze onderzoeken laten ons zien dat onze materialistische kijk hoofdoorzaak is van de huidige wereldproblemen Maar ook hoe we door de bewustzijnswetenschap de problemen beter kunnen doorgronden en oplossen.

Dit komende 3e ABB congres met nationale – en internationale toonaangevende sprekers mag u niet missen!

Schrijf u vandaag nog in op www.samen-genezen.nl

U kunt zich voor dit congres aanmelden via de website www.samen-genezen.nl

Tekst: Marieke van Nieuwkuyk

Het nieuwe en het oude gecombineerd Duurzame oplossingen voor (chronische) gezondheidsproblemen door een eigentijdse medisch wetenschappelijke benadering, in combinatie met eeuwenoude geneeskundige inzichten.

De Biofysische Geneeskunde en Bio-informatietherapie hebben drie belangrijke uitgangpunten: het zelfregulerende en -herstellende vermogen van het lichaam, de wetenschap dat alle processen in en tussen organismen met elkaar samenhangen en daaruit voortvloeiend: de verbondenheid tussen mensen en tussen mens en natuur.

Vanuit deze visie wordt het steeds duidelijker dat de vitaliteit van mensen wordt bepaald door interactie met de totale leefomgeving (het veld).

Onderzoek en behandeling zijn daarom gericht op herstel en versterking van de energiestofwisseling en op de informatieuitwisseling binnen en tussen organismen, het belangrijkste principe van de kwantumfysica.

Sleutelwoorden zijn: duurzame gezondheid, vitaliteit, zelfmanagement en een soepele aanpassing binnen een snel veranderend leefmilieu.

t

m ru

19

s abb

B

Als artsenvereniging ABB zijn we er stellig van overtuigd dat we met Biofysische geneeskunde en Bio-informatietherapie kunnen bijdragen aan duurzame oplossingen voor de soms onbegrepen chronische klachten en aandoeningen, die ons welzijn steeds meer bedreigen. Ons streven is om mensen zo onafhankelijk mogelijk te maken van zorg.

con

Samen grenzen verleggen. Zorgen dat we naast de successen in de gezondheidszorg ook de chronische gezondheidsproblemen (die vaak samenhangen met leefstijl én omgevingsinvloeden) kunnen oplossen.

Onze uitdaging: gezonde en energieke mensen in een vitale wereld!

n

ABB congres 2011

n

G

e

3

Samen genezen- Duurzaam beter

co

e gr

beweging voor evolutionairen

Activiteiten

winter 2011

Evolutie & Meditatie

Ontdek het pad van Evolutionaire Verlichting: over het doel van het leven en welke rol wij daarin spelen.

De dinsdagavonden worden afwisselend begeleid door Rob van Vliet, Petra Tak en Nisha Brouns, allen student van Andrew Cohen.

Amsterdam | Oudeschans 46a | elke dinsdag | 20.00 - 21.30 | ¤ 5 Arnhem | Parkstraat 38a | data onder voorbehoud: donderdag 17 februari, 10 maart, 7 april (actuele info op de site) | 20.00 - 21.30 | ¤ 15

Avond seminar met Andrew Cohen The Evolution of Enlightenment

Andrew Cohen neemt met zijn avond seminar in Amsterdam iedereen mee in de bevrijdende implicaties van zijn leer van Evolutionaire Verlichting. Reserveer nu snel je kaartje!

Amsterdam | Rode Hoed, Keizersgracht 102 | 9 februari 2011 | 19.30 – 22.00 | ¤ 35 via onze webwinkel tot 8 februari en ¤ 45 aan de deur van de Rode Hoed | reserveren

EnlightenNext salon

Bij elke nieuwe publicatie gaan we met geïnteresseerden het gesprek aan over een spraakmakend thema uit onze nieuwe uitgave. Rob van Vliet, senior student van Andrew Cohen, begeleidt deze salons. De salons worden vanaf 2011 afwisselend in Amsterdam en Apeldoorn georganiseerd. Houd onze site in de gaten of meld je aan voor ons wekelijks activiteitenoverzicht voor actuele informatie.

Apeldoorn | Jean Monnetpark 43 | 28 januari | 20.00 - 22.00 | ¤ 20,- | informatie | aanmelden activiteitenmail Amsterdam | Oudeschans 46a | 4 maart | 20.00 - 22.00 | ¤ 20,- | informatie | aanmelden activiteitenmail

Vrij leven voor de toekomst

Deze cursus geeft je in 2 dagen een overzicht van de filosofische en praktische kanten van Evolutionaire Verlichting – een spiritueel pad ontwikkeld door cultureel pionier Andrew Cohen. Naast een diepgaand inzicht in het menselijk bestaan, is het ook een praktische methode voor individuele en collectieve ontwikkeling vanuit werkelijke vrijheid, creativiteit en passie voor het leven.

Amsterdam | 12&13 maart met Nisha Brouns en Hans van Dalsum | ¤ 225,- | meer informatie en aanmelden Arnhem | 30 maart & 6, 13, 20 en 27 april met Irene Poelert en Joop de Vette | ¤ 225,- | meer informatie en aanmelden

Virtuele weekendretraite met Andrew Cohen

Ben jij iemand die zich aangetrokken voelt om persoonlijk deel te nemen aan de ontwikkeling van menselijk bewustzijn en cultuur? Meld je dan aan voor het virtuele seminar voor een reis naar de voorhoede van kosmische evolutie onder leiding van Andrew Cohen.

Internet en conference call | 19-20 februari | meer informatie Bezoek altijd onze website voor actuele informatie over onze activiteiten.

EnlightenNext Oudeschans 46a 1011 LC Amsterdam 020-4221616 www.enlightennext.nl info.amsterdam@enlightennext.org

Artikel

EnlightenNext

De Krachten van het Universum door Brian Swimme

M

en kan de moderne wetenschap van de laatste vierhonderd jaar op veel manieren beschrijven.

Mijn favoriete lezing is deze: wetenschappers begonnen vanuit de overtuiging dat ze de fysische processen bestudeerden die ‘daarbuiten’ werkzaam zijn, in sterren, orkanen, dinosaurussen, enzovoort.

januari - maart 2011

De Krachten van het Universum

Totdat we ons er op een bepaald moment bewust van werden dat we in feite processen bestudeerden die verantwoordelijk waren voor het ontstaan van onszelf.

Laten we één voorbeeld nemen uit vele. In het midden van de twintigste eeuw ontdekte de Duits-Amerikaanse natuurkundige Hans Bethe het complexe proces waarin sterren de verschillende elementen van het universum smeden. Stel je Hans eens voor achter zijn bureau, op een avond nadenkend over zijn nieuwe berekeningen.

Opeens wordt hem alles duidelijk. Misschien keek hij op dat moment alleen maar naar zijn vingers om het potlood toen hij zich realiseerde dat de sporen van koolstof in zijn huid, evenals de fosforsporen in zijn hersenen, zich via precies dezelfde processen hebben gevormd als die hij zojuist in zijn berekeningen had geformuleerd. Wat een geweldig moment moet dat zijn geweest, dat hij zich plotseling realiseert dat hij – zijn geest, zijn zenuwstelsel – in feite een ruimte is waarin dit proces zich bewust wordt van zichzelf.

‘De krachten van het universum’ is mijn poging om een samenvatting te geven van wat de moderne wetenschap heeft ontdekt over de manier waarop het universum ons heeft gecreëerd. Wat leven we in een ongelooflijke tijd! Het is alsof we per ongeluk een oud kasteel binnen wandelen en stuiten op de geheime blauwdruk van ons leven – plannen die bij geen enkele voorgaande generatie ooit bekend waren. In de volgende samenvattingen ga ik uit van algemeen geaccepteerde wetenschappelijke kennis van natuurkunde, astronomie, biologie, geologie, paleontologie en thermodynamica, en heb ik voor het overgrote deel de meer speculatieve wetenschapsterreinen, zoals de snaartheorie, vermeden.

Ik heb niets tegen speculeren. Maar ik heb het gevoel dat de planetaire verschuiving in bewustzijn waar we ons in bevinden al zo radicaal is, dat het verstandig is om voort te gaan op een manier die stevig gegrond is, waarbij we ons begrip van wie we zijn, funderen op kennis waarvan we kunnen aannemen dat die betrouwbaar is.

DE VOLGENDE TEKSTEN ZIJN SAMENGESTELD DOOR BRUCE BOCHTE.

EnlightenNext

Naadloosheid WE BENADEREN DEZE KRACHTEN van het uni­ versum allereerst via het weinig begrepen idee van naadloosheid. Dit is gewoon mijn benaming om de Grond of het Ontstaan van al het Zijn aan te duiden – wat de Grieken apeiron noemden, ook wel vertaald als de ruimte van zuivere potentie.

Er zijn wetenschappers die vermoeden dat deze oorspronkelijke grond zelfs overeenkomt met wat in de kwantumnatuurkunde wordt aangeduid als het ‘vacuüm’ of het ‘kwantumvacuüm.’

Het ongelooflijke idee van een kwantumvacu­ üm werd voor het eerst geopperd omstreeks 1920 en rond 1940 door experimenten bevestigd. We weten nu dat het hele universum doordrongen is van een veld dat een onophoudelijke stroom van deeltjes en antideeltjes creëert. Deze elementaire deeltjes komen spontaan tot leven en vernietigen elkaar net zo snel weer wanneer ze terugvallen in

naadloosheid. Elke poging om dit veld te benoe­ men zal in bepaalde opzichten toereikend zijn en in andere opzichten ontoereikend. Ik placht het ‘nietsheid’ te noemen om aan te geven dat er geen objecten in deze ruimte zijn. Maar ‘naad­ loosheid’ draagt ook de aanvullende betekenis van een onverdeelde ruimte vol met subtiele verbindingen.

Hoewel ons begrip van deze ruimte uiterst beperkt is, weten we nu in ieder geval dat het uni­ versum meer is dan alleen een plek vol objecten.

Liever gezegd, de afzonderlijke en verschillende wezens in het universum hebben allemaal een gemeenschappelijke oorsprong. Deze oorsprong blijft een rol spelen in het voortbestaan en func­ tioneren van elk object. Elk wezen in het univer­ sum is geworteld in een dynamisch gebied van zuivere scheppingskracht.

januari - maart 2011

De Krachten van het Universum

Centratie DE EERSTE KOSMOLOGISCHE KRACHT is centratie. Centratie is het universum als totaliteit dat zich op zichzelf centreert om zo een nieuw wezen, een nieuw persoon, een nieuw dier, een nieuw molecuul te scheppen.

Denk eens even aan je eigen bestaan. Je bent voortgekomen uit je moeder en je vader. Jouw moeder en vader zijn voortgekomen uit je vier grootouders, die genetische informatie is in gecomprimeerde moleculaire vorm in elke cel van je lichaam aanwezig. Als je verder en verder teruggaat, terug naar het begin van de gewervelde wereld, realiseer je je dat jouw longen zich ontwikkeld hebben via de levens van specifieke vissen honderden miljoenen jaren geleden. Al die tijd is dat proces om longen te cre­ Íren in herinnering gebleven en het bestaat nu in jou. Evenals het vermogen om voedsel te verteren.

Dit is twee biljoen jaren geleden ontstaan. Precies

EnlightenNext

hetzelfde proces, gebruikmakend van dezelfde moleculen, werkt nu in ons lichaam. Wij hebben biljoenen jaren van het universum in ons, in onze lichamen.

Maar het is niet alleen de kennis of de infor­ matie die we in ons hebben. Het is ook de energie, de kracht om te kunnen handelen. Er stroomt energie door ons heen van onze laatste maaltijd.

Deze energie komt van de zon. De zon heeft zijn energie uitgestraald en deze is door de aarde geabsorbeerd en omgezet in voedsel. De energie van de zon stroomt dus door ons heen, maar de zon krijgt zijn energie van waterstofatomen die op hun beurt hun energie krijgen van de geboorte van het universum. De energie van het ontstaan van het universum stroomt door ons heen. Op deze manier verzamelt het universum alles van zichzelf en schept het elk nieuw wezen. Dat is de kracht van centratie.

Aantrekkingskracht DE TWEEDE IS AANTREKKINGSKRACHT. Het is de manier waarop het hele universum zichzelf bijeenhoudt. Op het niveau van de melkwegstelsels noemen we dit graviterende interactie. Deze zwaartekracht is wat melk足 wegstelsels op hun plaats houdt; het is wat de sterren naar elkaar toe laat bewegen.

Op moleculair niveau heeft het een andere naam, elektromagnetische interactie. De atomen en moleculen in ons lichaam worden continu bij elkaar gehouden door de aan足 trekkende kracht van elektromagnetisme.

Het woord aantrekkingskracht wijst op alle verschillende varianten hiervan.

januari - maart januari - maart 2011 2011 63

De Krachten van het Universum

Emergentie DE DERDE KRACHT is emergentie. We heb­ ben ontdekt dat het universum geen plek is; het is een verhaal, een verhaal van een onomkeerbare opeenvolging van nieuw opkomende gebeurtenissen. Lang hebben we gedacht dat het universum een gevestigde ruimte was die zijn belangrijkste creatieve moment aan het begin beleefde. Nu begrij­ pen we dat het universum een voortdurende creatieve gebeurtenis is. Sterren ontstonden,

EnlightenNext

melkwegstelsels ontstonden, planeten zijn ontstaan, leven barstte los. Deze kracht van emergentie zouden we ook voortdurende creativiteit kunnen noemen. In bepaalde opzichten is dit de grootste ontdekking in de geschiedenis van de menswetenschap­ pen, deze ontdekking dat het universum als een geheel – en elk wezen daarbinnen – is doortrokken van de kracht van emergentie, van voortdurende creativiteit.

Homeostase DE VIERDE KRACHT is die van homeostase.

Homeostase is de manier waarop de grote verworvenheden van het universum worden gehandhaafd. De term komt uit de fysiologie en verwees aanvankelijk naar de manier waarop het lichaam van een zoogdier zijn structuur behoudt. We gebruiken het hier in meer alge­ mene zin om te beschrijven hoe het universum zijn grootse verworvenheden in stand houdt.

Het is niet zo dat deze maar komen en gaan.

Het universum waardeert haar mooiste mo­ menten van excellentie en houdt ze bij elkaar.

De oesterschelp is een dergelijke prestatie, die generaties en generaties bij elkaar ge­ houden wordt. Het is iets dat prachtig heeft gewerkt. En de interacties die plaatsvinden op de planeet als geheel, hebben ervoor ge­ zorgd dat al deze schoonheid steeds weer kan ontstaan. De homeostase van de aarde als een geïntegreerd dynamisch systeem houdt haar gemeenschappen bijeen, inclusief de atmos­ feer, de biosfeer en de geosfeer.

januari - maart 2011

Cataclysme DE VIJFDE KRACHT is cataclysme. Cataclysme is het proces waarbij het universum enkele van haar structu­ ren vernietigt − niet alleen in de zin van voorkomende ongelukken, maar ook als deel van het voortdurende scheppingsproces. Het universum vernietigt systema­ tisch bepaalde aspecten van zichzelf als een noodzakelijk proces om voortdurende levendige creativiteit te laten voortbestaan.

In andere woorden, de schoonheid die het leven veer­ tien miljard jaar heeft gekenmerkt zou er niet zijn geweest, voor zover de kennis van de wetenschap nu reikt, zonder de processen van cataclysme.

EnlightenNext

Synergie DE ZESDE KRACHT is synergie. Een syner­ getische relatie laat causale factoren in het universum ontstaan die anders niet zouden bestaan. Een van de verrassendste voorbeel­ den hiervan heeft betrekking op elementaire deeltjes zoals neutronen en protonen. Als een neutron alleen is, zal het binnen enkele minu­ ten desintegreren. Maar als hetzelfde neutron in verbinding wordt gebracht met een of meer

protonen, kan het met gemak miljarden jaren leven. Dit is een van de manieren waarop synergie opereert in de kwantumfysica. In de biologie kan men aan synergie denken als aan samenwerkingsvormen om tot strategieën te komen die alsmaar succesvoller zijn in het grote drama van het leven. Op een funda­ menteel niveau demonstreert synergie de zijnskracht van verbindingen.

januari - maart 2011

De Krachten van het Universum

Transmutatie NUMMER ZEVEN is de kracht van transmutatie. Dit is de manier waarop het universum soms eist dat iets nieuws ontstaat. Het uni­ versum lijkt nooit helemaal tevreden te zijn.

Waarom ging het niet rustig aan doen en zich ontspannen toen het eenmaal waterstof en heliumatomen had? Toen de aarde uitein­ delijk ontstond en bacteriën voortbracht, waarom zei het universum niet gewoon: einde verhaal? Is het niet genoeg dat hele kleine stukjes aarde springlevend zijn?

Klaarblijkelijk niet. Ons universum is een zichzelf overstijgende gemeenschap van wezens en transcendentie is vaak een noodzakelijkheid. Hiermee bedoel ik dat het universum vaak op een driesprong in de weg komt met een verschrikkelijke optie: of transmuteren naar een nieuwe vorm, of verdampen in het verhaal.

68

EnlightenNext

Transformatie TRANSFORMATIE, EEN AAN transmutatie gerelateerde kracht, is de manier waarop veranderingen plaatsvinden in een hele maatschappij of gemeenschap. Het is een onderling verbonden en zelfversterkende dynamiek: getransmuteerde individuen ontwikkelen nieuwe organiserende codes die op hun beurt een gemeenschap creÍren waarin het nog waarschijn­ lijker is dat nieuwe individuen door een transmutatie zullen gaan. En zo verder. Transformatie is de manier waarop volledige systemen zich ontwikkelen en vooruit komen.

januari - maart 2011

69

De Krachten van het Universum

Onderlinge verbondenheid NUMMER NEGEN IS DE KRACHT van onderlinge verbondenheid − de kracht van integriteit en verbondenheid. Je zou het ook ‘heelheid’ kunnen noemen.

Het is de wijze waarop elk wezen in het universum op meerdere manieren afhankelijk is van andere wezens. Ons

EnlightenNext

bestaan is afhankelijk van minuscule organismen in de Stille Zuidzee, evenals van de activiteit van protonen in de zon.

Vanuit de buitenkant gezien staat deze kracht voor onderlinge verbondenheid; van binnenuit gezien staat deze voor zorg, of compassie.

Straling DE TIENDE EN LAATSTE kosmologische kracht is straling. Straling is de kracht waar de tweede wet van de thermodynamica het meest direct naar verwijst. In eenvoudige termen verklaart deze wet dat elk energetisch wezen zijn energie verspreidt. Te stralen is de wet van het univer­ sum. Dit is waar voor alles wat we bestuderen.

Zelfs de koudste groep van de allerkleinste waterstofatomen in de diepste nacht van de

ruimte tussen de melkwegstelsels creĂŤren blij lichtfotonen die voortdurend worden vrijgegeven.

In mijn overtuiging is de kracht van straling een uitdrukking van de raadselachtige manier waarop het universum de grootsheid die het in zich bergt niet kan inhouden. In plaats daarvan wordt het gedwongen om zichzelf op miljoenen verschillende manieren uit te drukken.

januari - maart januari - maart 2011 2011 71

Artikel

58

EnlightenNext magazine

De onnavolgbare Madame B. door Gary Lachman

New York’s Irving Plaza is niet een plek die we normaal gesproken associëren met de oprichting van een nieuwe spirituele beweging, maar op 13 september 1875 was dit het juist wel. In een met oosterse curiosa volgestouwde kamer in Manhattan’s levendige en vaak gevaarlijke East Side, kwamen drie mensen samen om een occult

januari - maart 2011

De onnavolgbare Madame B.

genootschap op te richten dat een diepgaande invloed zou uitoefenen op niet alleen de moderne spiritualiteit en esoterie, maar op vrijwel de gehele moderne cultuur.

Twee van de drie waren mannen met gedistingeerde carrières achter zich. William Quan Judge, een Ierse immigrant die zich vanuit een povere achtergrond opgewerkt had tot advocaat, had net een paar jaar eerder – op 21-jarige leeftijd − het New York Bar examen behaald.

De 42-jarige kolonel Henry Steel Olcott was officier in de burgeroorlog, journalist en landbouwkundige. Hij was tevens lid geweest van het comité dat de moord op Abraham Lincoln onderzocht.

Maar het was het derde, vrouwelijke lid van dit driemanschap dat echt de aandacht trok.

Zelfs al voor ze naar de VS immigreerde, wat ze in 1873 deed (in 1852 deed ze het land kort aan), had ze al een leven met genoeg avonturen voor meerdere incarnaties geleefd. Circusartieste, revolutionair, spiritist, muzieklerares, nicht van een toekomstige Russische minister president (en vriend van de ‘Heilige Duivel’ Rasputin) en dochter van een prinses, om maar een paar van haar bijzonderheden te noemen. In een eeuw die bekend stond om haar grootse persoonlijkheden, was Olcott’s en Judge’s partner misschien wel de grootste van allemaal, zowel letterlijk als figuurlijk.

Het verbaast me dat nog niemand een film over haar leven gemaakt heeft, hoewel je in de wereld van vandaag met haar anorectische supermodellen misschien moeilijk een actrice zou kunnen vinden die een 232 pond zware hoofdpersoon zou willen spelen.

Madame Helena Petrovna Blavatsky, de andere bewoner van die kamer in de East Side, is veel dingen genoemd, zowel tijdens als na haar leven. Voor sommigen was ze een ‘explosief, ongeleid projectiel.’ Voor anderen, onder wie de parapsycholoog Richard Hodgson, was ze ‘een van de meest begaafde, ingenieuze en interessantste oplichtsters uit de geschiedenis.’ Voor de oprichter van de Antroposofie, Rudolf Steiner, was ze een ‘brutaal schepsel’, een ‘elektrisch geladen Leidse fles’ die een ‘gebrek aan consistentie in haar gedrag naar de buitenwereld’ tentoonspreidde. Voor de dichter W.B. Yeats, die haar gedurende haar laatste dagen in Londen kende, was ze als een Ierse boerin. Voor haar vroegere biograaf John Symonds, was ze ‘een van de meest opmerkelijke vrouwen die ooit geleefd heeft,’ maar haar latere biograaf Peter Washington noemde haar een ‘rommelig ingepakt pakketje.’ En voor de romanschrijver Kurt Vonnegut was ze, zoals hij in 1970 in Mc Call’s magazine schreef, de ‘grondlegster van het occulte in Amerika.’

Zoals bij vele complexe, levendige en fascinerende persoonlijkheden, zijn al deze inschattingen tot op zekere hoogte waar, maar slagen ze er geen van allen in de essentie van deze ontzagwekkende persoonlijkheid te vatten. HPB, zoals haar volgelingen haar kenden, was zo veelomvattend als een individu maar kon zijn, en als we, zoals schrijver Henry Miller ooit zei, ‘het leven tot het uiterste moesten leven,’ dan had ze dat zeker gedaan, zelfs meer dan dat. Maar op die dag in september omarmde ze een lot dat zelfs haar eigen fantastische leven zou overstijgen, en ronduit gezegd, de wereld zou beroeren. Want het was op dat moment dat zij, Olcott en Judge besloten de Theosofische Gemeenschap op te richten, misschien wel de belangrijkste spirituele en esoterische organisatie die het Westen ooit gekend heeft.

Het is niet overdreven te zeggen dat, als Olcott, Judge en HPB er niet waren geweest, veel van wat we als moderne spiritualiteit, onderzoek naar bewustzijn en het alternatieve denken kennen − om maar niet te spreken over onze onophoudelijke fascinatie voor de ‘Oosterse Wijsheid’ − er nooit zou zijn geweest, of er veel langer over zou hebben gedaan. Toen Blavatsky overleed in 1891, had de theosofische beweging zich verspreid van New York tot India, Europa en verder. En aan het begin van de twintigste eeuw, was het een kracht om rekening mee te houden, die grote ontwikkelingen in de politiek, kunst, geschiedenis en nog veel meer voedde. De dichter T.S. Eliot; de kunstenaar Wassily Kandinsky; de uitvinder Thomas Edison; de schepper van Oz, L. Frank Baum; en

Voor sommigen was ze een ‘explosief, ongeleid projectiel.’

Voor anderen was ze ‘één van de meest opmerkelijke vrouwen uit de geschiedenis.’

EnlightenNext

Mohandas Gandhi zijn slechts enkele van de mensen die – figuurlijk of anderszins − aan Madame’s aanzienlijke voeten lagen. Zelfs Einstein schijnt haar gelezen te hebben.

Helena Petrovna Blavatsky kwam in 1831 als Helena von Hahn ter wereld in Ekaterinoslav, het toenmalige Rusland dat nu de Oekraïne is. Zoals eerder gezegd was haar moeder Helena Fadeyeva een prinses, maar ze was ook een populaire romanschrijfster die onder het pseudoniem ZeneidaRiva schreef. Haar vader, Peter von Hahn, was kolonel en afkomstig uit een Duitse adellijke familie. Helena’s zus, Vera Zhelikhovsky schreef zowel kinderverhalen als vreemde, occulte fictie.

Iets waarvan HPB’ s critici Helena ook van betichtten, hiermee verwijzend naar haar omvangrijke werken van mystieke filosofie, Isis Unveiled en The Secret Doctrine. (Ze heeft inderdaad een aantal korte occulte verhalen geschreven.)

Toen Helena’s moeder op 28-jarige leeftijd stierf, was Helena nog maar zeven jaar oud. Ze werd door haar grootmoeder grootgebracht in een cultureel en spiritueel milieu. Dit weerhield haar er overigens niet van een soort robbedoes te worden, een onbedwingbare, ondeugende geest die liever in de velden en bossen speelde dan met poppen. Maar ze voelde zich ook aangetrokken tot de omvangrijke occulte bibliotheek van haar overgrootvader, de Vrijmetselaar prins Pavel Dolgorukov. Hoewel HPB de bron van haar wijsheid niet onthulde voor ze veertig was en rond de wereld had gereisd, beweerde ze dat ze vanaf jonge leeftijd ontmoetingen had met haar ‘meester’ Morya.

Deze vreemde figuur, die in dromen die ze als kind had verscheen, zou ze later ‘in het echt’ in het Londense Hyde Park en daarna in Tibet ontmoeten. De meester was er een uit een groep van hoog geëvolueerde wezens die de mensheid in hun ontwikkeling gidsten. Het zou Helena’s bestemming zijn diens afgezant te worden. Maar om daar te komen, zou ze meer dan één onstuimige rit in de achtbaan moeten nemen.

Toen Blavatsky nog maar net zeventien jaar was, huwde ze een man die twee keer zo oud was, Nikifor Blavatsky, de vicebestuurder van Erivan in Armenië. Een motivatie hiervoor zou geweest kunnen zijn dat niemand anders haar wilde hebben, hoewel ze, tot ze in gewicht toenam in haar latere jaren, aantrekkelijk was. Iets dat in haar portretten doorschemert. Haar verschijning was in ieder geval altijd opvallend. Het huwelijk werd nooit geconsumeerd, en hoewel ze nooit gescheiden zijn, verliet Helena Nikifor al snel voor het grote onbekende. Gedacht wordt dat Blavatsky gedurende haar hele leven celibatair is gebleven – seks, zo zei ze, was ‘beestachtig’ − en om latere januari - maart 2011

De onnavolgbare Madame B.

beschuldigingen van promiscuïteit (er werd beweerd dat ze lesbienne en een travestiet was) te weerleggen, produceerde ze een doktersverklaring waarin stond dat een val van een paard tijdens haar periode als circusartiest, het haar onmogelijk maakte gemeenschap te hebben. Die plek was, zoals ze zelf zei, opgevuld met een vreemde substantie, en ze was eerlijk genoeg om het te bewijzen. Die vlucht van haar terneergeslagen echtgenoot was het begin van een decenniumlang Wanderjahr, een zoektocht naar avontuur die haar tijdgenoot Jules Verne tot fictie zou beperken.

Voor de jonge Helena was het ‘t dagelijkse leven.

Tussen 1848, toen ze Nikifor verliet, en 1858, toen ze kort terugkeerde naar Rusland, HPB’s ‘boot heels went wandering’, zoals Bob Dylan ooit zong. Egypte, Frankrijk, Canada, Engeland, Zuid-Amerika, Duitsland, Mexico, India, Griekenland en Tibet waren enkele van de plaatsen die ze tijdens haar reis aandeed. Haar paspoort, als ze er al eentje had, zal er niet meer uitgezien hebben.

Vele westerlingen met een voorliefde voor het mystieke hebben wonderbaarlijke reizen gemaakt.

In de zestiende eeuw waren de reizen die Paracelsus, vader van de westerse alternatieve geneeskunst, legendarisch, en meer recentelijk trokken figuren als de enigmatische G.I. Gurdjieff en de zwarte magiër Aleister Crowley naar diverse ongebruikelijke oorden. Maar Blavatsky was een vrouw, net uit haar tienerjaren, en in die tijd was het ongebruikelijk voor een vrouw om alleen te reizen. Tibet binnenkomen was ongehoord, jarenlang lag Tibet buiten het bereik van de meeste westerlingen, en HPB zei zelf dat ze een paar keer was teruggestuurd voordat ze erin slaagde de grens over te gaan.

Blavatsky’s periode in Tibet werd altijd betwist − en de controverse stopt hier niet − maar sommige van haar latere reizen suggereren dat het meer dan mogelijk geweest moet zijn. In 1867 raakte ze gewond toen ze aan de zijde van de Italiaanse vrijheidsstrijder Guiseppe Garibaldi tegen pauselijke legers en de Fransen streed bij de slag van Mentana. Een offer dat leidde tot vriendschap met Giuseppe Mazzini, aanvoerder van de revolutionaire beweging Jong Italië. En als dit niet genoeg was om gekwalificeerd te worden als iemand die ‘gevaarlijk leefde,’ was ze in 1871 een van de weinige overlevenden van de schipbreuk met de Eumonia, een zeeramp die in haar dagen net zo beroemd was als de latere Titanic. Ze spoelde aan land in Cairo, en het schijnt dat ze toen een carrière als spiritist begon, hoewel ze vanaf het begin al paranormale krachten had. In ieder geval begon ze seances te houden en ontwikkelde ze een voorliefde voor hasjiesj – legaal in die meer verlichte tijden − een voorkeur die ze de rest van haar leven blijkbaar zou houden.

Vanaf Cairo ging ze naar Frankrijk, en het was in Parijs dat de ‘meesters’ haar in de juiste richting stuurden. ‘Ga naar het westen,’ zeiden ze, dus voer ze naar New York. Toen ze daar in de zomer van 1873 op 42-jarige leeftijd aankwam had ze geen cent op zak. Ze was de oceaan overgestoken op het tussendek en leefde een tijdje in hostels en goedkope pensions, geld bij elkaar sprokkelend door portemonnees te naaien. Maar al snel zou ze haar vindingrijkheid tonen. Ze las een serie artikelen over een boerderij in Chittenden, Vermont, waar het zou spoken, geschreven door Kolonel Olcott in de ‘Daily Graphic.’ Hij had een interesse in spiritisme aan de dag gelegd toen hij leerde landbouwen in Ohio en Blavatsky was vastbesloten hem te ontmoeten.

Haar beslissing om Olcott op verschillende manieren in haar netten te verstrikken lijkt op Gurdjieff’s latere besluit om zijn discipel Ouspensky, die ook journalist was, ‘in te sluiten.’ Beide ‘gekke goeroes’ leken een gerespecteerde PR persoon nodig te hebben, die was toegewijd aan de zaak. Toen de tegen die tijd robuuste Helena de op zijn hoede zijnde Olcott op zijn boerderij in

Egypte, Frankrijk, Canada, Engeland, Zuid-Amerika, Duitsland, Mexico, India, Griekenland en Tibet waren enkele van de plaatsen die ze tijdens haar reis aandeed.

EnlightenNext

Vermont benaderde, was het een geval van platonische liefde op het eerste gezicht. De gepensioneerde, conventionele kolonel was verrukt van zowel Helena’s vurige Garibaldi blouse (fel rood met militaire borduursels, een souvenir van de barricaden) als van haar bravoure. (Zoals een schrijver ooit opmerkte, was ze ‘in staat tot kleurrijk en tot de verbeelding sprekend vloeken,’ nog een kenmerk dat ze met Gurdjieff deelde). Ze begon de seances te domineren door haar eigen – uiteraard Russische − geesten te introduceren, en maakte duidelijk dat een echte concurrent was aangekomen.

Spiritisme was onderdeel van de Amerikaanse cultuur sinds 1848, toen de gezusters Fox uit Hydesville, New York, ontdekten dat ze met de geest van een dode man konden communiceren. Tegen de tijd dat HPB op het toneel verscheen, had het zelfs de politiek bereikt. In 1872 deed Victoria Woodhull, een andere buitengewone negentiende eeuwse vrouw, een gooi naar het presidentschap op basis van spiritisme, vrije liefde, feminisme en socialisme. Uiteraard won ze niet. Maar het spiritisme begon aan kracht te verliezen en het was duidelijke dat iets nieuws nodig was. Blavatsky zelf was ook wel klaar met glaasje draaien en tamboerijnen door de lucht laten zweven. Ze kon met gemak fenomenen met haar wil produceren, en in tegenstelling tot de meeste paranormaal begaafden, was ze niet slechts een medium, maar had ze controle over haar krachten. Toch hadden haar meesters besloten dat zij voor iets groters in de wieg was gelegd. Zij en de kolonel kwamen overeen, vooral nadat Olcott boodschappen had doorgekregen van één van HPB’s meesters dat hij uit zijn onbevredigende huwelijk moest stappen en met Helena moest gaan leven. Iets dat zowel vanuit praktisch als occult oogpunt logisch leek. Hun eerste poging tot ‘iets groters’ was de oprichting van wat zij de Club van Wonderen noemden. Toen dit niet het gewenste wonder produceerde, gingen ze op zoek naar iets anders.

Deel van dat ‘andere’ zou Blavatsky’s dikke pil, Isis Unveiled zijn, een 1400 pagina’s tellend epos van occulte wijsheid, waaraan ze in 1875 begon te schrijven, meestal in een wolk van hasjrook en met uit het astrale niveau geplukte ‘referenties.’ Toen het twee jaar later, in 1877, gepubliceerd werd, was de eerste druk binnen mum van tijd uitverkocht. Hoewel sommige kranten het werk hekelden − een criticus noemde het, misschien wel terecht, een bord met hasj − de New York Herald zei dat het ‘een van de meest opmerkelijke producties van de eeuw’ was, en de Boston Evening Transcript beweerde dat de auteur ‘meer gelezen, gezien en gedacht had dan de meeste wijze mannen.’ De enthousiaste lezers waren het ermee eens. januari - maart 2011

De onnavolgbare Madame B.

Diegenen die vandaag de dag bekend zijn met het meer bekende, oosterse karakter van de theosofie, zouden verrast zijn door de meer westerse, Egyptische esoterie die veel pagina’s van Isis Unveiled beslaat. Gedurende een bepaalde periode tijdens haar carrière, was Egypte en niet de Himalaya de focus van Blavatsky’s mystieke verlangens. Egypte was een populaire plek, zoals de contemporaine Hermetische Broederschap van Luxor aantoonde, geleid door de mysterieuze Max Theon. Blavatsky zelf sprak van een mysterieuze ‘broederschap van Luxor,’ en kolonel Olcott ontving zijn mystieke boodschappen van een zekere Tuitit Bey. Deze boodschappen zelf waren de eerste van een serie gematerialiseerde brieven die HPB snel beroemd zouden maken. Latere epistels zouden uit de lucht komen vallen en HPB’s collega’s en sceptici onderrichtten over haar meesters’ wensen.

Het is onmogelijk Isis Unveiled hier samen te vatten, behalve te zeggen dat het een van de eerste werken was over het occulte, dat beweerde dat magie niet een dom bijgeloof was om de goedgelovigen mee af te schepen, maar dat het een diepgaande wijsheid en wetenschap was die bekend stond bij de antieken maar verloren is gegaan in het moderne materialisme. Het is een idee dat ook vandaag de dag nog populair is, zoals een blik op het werk van Graham Hancock en andere auteurs laat zien, die hetzelfde punt maken. Voor veel van haar stof heeft Blavatsky teruggegrepen op de geschriften van de kleurrijke negentiende eeuwse Franse occultiste Eliphas Levi en de Britse romanschrijver en paranormaal onderzoeker Edward Bulwer-Lytton, die in Zanoni de Rozenkruis en Hermetische motieven in een historische romance verweeft. Ze citeerde − of pleegde plagiaat, hoe je het wilt bekijken − tientallen andere autoriteiten, van Plato en het Egyptische Book of the Dead tot Schopenhauer en Giordano Bruno.

Wat we ook mogen denken van Isis Unveiled, haar historische belang valt niet te ontkennen, omdat het de eerste uitgebreide kritiek uitte op Darwins recentelijk verankerde versie van de evolutie. Samuel Butler − beroemd van Erewhon − publiceerde in 1878 Life and Habit, een van de eerste van meerdere fanatieke aanvallen op Darwins theorie, maar Blavatsky was hem voor. Haar centrale argument was dat de overgang van aap naar mens maar een deel was van de meer betekenisvolle evolutie van man en vrouw naar goden, een transformatie die de hele kosmos omvat. Zoals een schrijver opmerkte, ‘omvatte Blavatsky (in plaats van religie tegenover wetenschappelijke feiten te stellen), die feiten in een grote synthese die religieuze wijsheid niet de vijand van wetenschappelijke kennis maakt, maar haar uiteindelijke doel.’

Tegelijkertijd, toen Blavatsky het astrale niveau afzocht naar materiaal om uit te citeren, triggerde een suggestie die aan haar werd gegeven tijdens een lezing in haar Irving Plaza appartement de tweede fase van dat moeilijk te bepalen ‘iets andere’ waar zij en de kolonel naar op zoek waren.

Na het bijwonen van een lezing over de ‘geheime canon van proporties’ dat de Egyptenaren gebruikten bij het bouwen van hun piramides (net als spiritisme was piramidologie een andere laat negentiende eeuwse rage), had kolonel Olcott de ingeving een gemeenschap te vormen die zulke zaken zou bestuderen. HPB en de andere aanwezigen waren het met hem eens, en een week later ontmoetten zij, Olcott en Judge elkaar weer en de Theosofische Gemeenschap was geboren.

De naam ‘theosofie’ was niet nieuw. Het betekende ‘wijsheid van de goden,’ en was gebruikt door neoplatoonse filosofen in het derde eeuwse Alexandria, en ook door de gnoomse zeventiende eeuwse hermetische schoenmaker Jacob Boehme. Met HPB en de kolonel zou het desalniettemin een wat andere betekenis krijgen. De ‘mission statement’ van de gemeenschap zette haar

Spiritisme was onderdeel van de Amerikaanse cultuur sinds 1848, toen de gezusters Fox uit Hydesville, New York, ontdekten dat ze met de geest van een dode man konden communiceren.

EnlightenNext

doelstellingen uiteen; het bevorderen van de universele broederschap van de mensheid, ongeacht ras, overtuiging, kleur of gender; het bestuderen van antieke en moderne religies, filosofieën en wetenschappen; en om de onverklaarbare fenomenen in de natuur en de verborgen krachten in mens te onderzoeken. Met haar nadruk op meerdere geloven en het multiculturele, ging de theosofische gemeenschap onze eigen pluralistische sensibiliteit met meer dan een eeuw voor. En, zoals gezegd, is haar geloof in verloren gegane, eeuwenoude wijsheid nog steeds sterk.

Hoewel de nieuwe gemeenschap in het begin wel wat aandacht trok – later versterkt door het succes van Isis Unveiled en Olcott’s betrokkenheid bij een van de eerste crematies in Amerika − hadden de ‘kameraden,’ zoals Olcott en Blavatsky zichzelf noemden, bijna geen geld meer en hadden ze echt een nieuwe richting nodig. Misschien dat de meesters genoeg hadden van Luxor, of misschien was Egypte toen wel oud nieuws. Wat het ook geweest moge zijn, de naald van Madame’s mystieke kompas wees langs de Sfinx naar het Oosten, en de kameraden lieten hun blik naar India uitgaan.

Blavatsky had in het tweede gedeelte van Isis Unveiled al wat oosterse thema’s geïntroduceerd, maar misschien was een meer stimulerende gebeurtenis de uitnodiging van Swami Dayananda Sarasvati, leider van een Hindoe beweging genaamd Arya Smaj, om naar India te komen en hun nieuwe gemeenschap met die van hem te verenigen. Een kennis van Olcott had de Swami over theosofie verteld, en hij voelde dat het aansloot bij zijn leerstellingen. Daniel Dunglas Home, het meest succesvolle medium uit die tijd, had recentelijk wat schadelijke opmerkingen gemaakt over de Madame, die een tijdje zijn assistent was geweest, dus misschien kwam een reis naar het Oosten wel goed uit.

Tegen deze tijd waren ze verhuisd naar hun beroemde appartement in Hell’s Kitchen, ook wel bekend als de ‘Lamasery’ dankzij de unieke verzameling oosterse snuisterijen die aan de muren hing, waaronder Blavatsky’s beruchte opgezette baviaan. Helaas werd de baviaan samen met alle andere spullen verkocht om crediteuren te sussen, en na orders van de meesters, die al snel Mahatmas genoemd zouden worden, gingen de kameraden op 17 december 1878 aan boord van een schip naar Bombay (het huidige Mumbai). Blavatsky’s Amerikaanse naturalisatie had een aantal maanden eerder plaatsgevonden, maar ze zou Amerika nooit meer terugzien. Abner Doubleday, held uit de burgeroorlog en de vermeende uitvinder van baseball, had de leiding over de New Yorkse tak van de vereniging gekregen, terwijl William Quan Judge, na de onvermijdelijke onenigheid, hoofd van de Amerikaanse vereniging werd.

The Theosophist, het magazine van Blavatsky en Olcott, verkocht ongelooflijk goed, en velen sloten zich bij de gemeenschap aan. HPB’s krachten leken te zijn toegenomen. Zo veroorzaakte ze onder andere een uit de lucht neervallende rozenregen, kon ze de vlam van een lamp groter en kleiner laten worden door haar wil, materialiseerde ze koppen en schotels en wist ze een jaren eerder verloren broche van de gastvrouw te lokaliseren. Deze wonderen genereerden veel publiciteit, maar Blavatsky zelf vond ze onbelangrijk. Ze maakte een stevige sociale en politieke indruk toen ze A.P. Sinnett, redacteur van het invloedrijke Allahabad Pioneer, bij de groep bracht. Sinetts boeken, The Occulte World en Esoteric Buddhism, zouden de leerstellingen naar een groot lezerspubliek brengen, waaronder een verlegen, jonge Oostenrijkse geleerde genaamd Rudolf Steiner, en een Ierse dichter genaamd Yeats. Een andere vangst was A.O. Hume, een hooggeplaatste ambtenaar die later het eerste Indiase Congres zou organiseren. Blavatsky’s hindoefilie en minachting voor de Britten, die dachten dat ze een Russische spion was, brachten de bal aan het rollen. Enkele jaren later zette haar opvolger, de Fabiaanse suffragette Annie Besant, voet aan Indiase wal. De theosofie lag aan de basis van de onafhankelijkheidsbeweging. Zowel Gandhi als Jawaharlal Nehru werden theosofisten en roemden de gemeenschap later voor al het goede dat het hun land gebracht had.

De eerste vijf jaar in India waren een onverdeeld succes voor de ‘kameraden.’ Olcott was zo succesvol in het brengen van het boeddhisme naar boeddhisten, dat Sri Lanka − Ceylon in de tijd van Olcott − in 1967 tere ere van hem een herdenkingspostzegel uitgaf. Daarnaast waren de groeiende theosofische gelederen een serieuze rivaal van het geïmporteerde christendom. Desondanks was het Blavatsky’s eigen goede natuur die haar ondergang zou worden. Een vrouw waar ze in Cairo januari - maart 2011

De onnavolgbare Madame B.

mee bevriend was geraakt schreef haar vanuit Ceylon over zware tijden. Blavatsky nodigde haar en haar man uit om het huishouden bij haar in Bombay te komen doen. Dit zou rampzalig blijken.

In 1884 verliet Blavatsky India om Frankrijk en Engeland te bezoeken. De Society for Psychical Research (SPR) stelde voor haar claims te onderzoeken. Sensationele beschrijvingen van de gematerialiseerde brieven van HPB’s meester – niet Morya dit keer, maar Koot Hoomi − verschenen in kranten over de hele wereld, en de SPR wilde graag hun authenticiteit onderzoeken. Maar in India vertelde Blavatsky’s vriendin, waarschijnlijk geërgerd door een kleinering, de redacteur van een christelijk tijdschrift dat alles nep was. De brieven van de ‘Mahatma’s’ werden gematerialiseerd door ze tussen spelonken in het plafond te stoppen, en de figuur van Koot Hoomi – vaak waargenomen door verwonderde bezoekers − was in het echt Blavatsky, die een model van de Mahatma op haar schouders droeg. Andere kleingeestige aanmerkingen waren er ook, en met de vernietigende opmerkingen van Blavatsky over christelijke missionarissen in hun achterhoofd, was het Christian College Magazine maar al te blij om de Madame tot een halt te brengen.

Het schandaal bereikte de SPR, en tot op de dag van vandaag is het onduidelijk of het bewijs van fraude dat onderzoeker Richard Hodgson vond, daar geplaatst was of authentiek. In ieder geval gaf hij een schadelijk rapport uit, en HPB’s reputatie ondervond grote schade, hoewel de SPR zelf honderd jaar later Hodgson’s rapport introk, zeggende dat het bevooroordeeld en onbetrouwbaar was.

Hoewel ze niet boven misleiding stond toen het nodig was, is het moeilijk Blavatsky’s leven te bestuderen zonder tot de conclusie te komen dat ze authentiek was. HPB keerde terug naar India om haar reputatie te verdedigen. Maar om te voorkomen dat ze in een legale strijd werd betrokken die uiteindelijk in een showproces zou eindigen, vertrok ze snel weer, om nooit meer terug te keren.

Al rondreizend kwam Blavatsky in Italië, Duitsland en Zwitserland. Uiteindelijk streek ze neer in Engeland. Tegen die tijd was ze ziek, lijdend aan nierproblemen die door haar gewicht en andere stress was veroorzaakt. (In tegenstelling tot veel huidig spiritueel gedachtegoed, gaf HPB niets om haar gezondheid; haar cholesterol niveau’s waren schandalig hoog en ze was een fervent kettingrookster). Ze zou geweten kunnen hebben dat ze niet meer lang te leven had, dus besloot ze nog een monsterlijk dikke pil te schrijven, The Secret Doctrine, de bijbel van de theosofie.

EnlightenNext

Zelfs dikker dan Isis Unveiled, zette The Secret Doctrine een monumentale synthese uiteen van wetenschap, religie en filosofie die nog steeds spannend en controversieel genoeg is om metafysische discussies aan te zwengelen, hoewel, zoals een schrijver opmerkte, het op veel manieren een ‘modderige stortvloed was die allerlei vreemde objecten naar het oppervlak bracht.’ Blavatsky gooide een schilderspallet aan occulte en mystieke leerstellingen over de mensheid en de kosmos bij elkaar, op een manier die een samenvatting uitsluit, sprekend over het mysterieuze Book of Dzyan, geschreven in de verloren taal van Senzar, en diens diepzinnige onthullingen over menselijke en kosmische evolutie. Het universum, zoals ze onderwees, werd meerdere keren gecreëerd en vernietigd − een idee waar de wetenschap pas later opkwam. Wij moderne mensen zijn maar een van de serie rassen die de planeet bewoond hebben, haar eerdere bewoners gaan terug tot het antieke Atlantis, Lemuria en verder. Reïncarnatie was een fundamenteel kosmisch thema, en hiermee de uiteindelijke evolutie van de mensheid naar het goddelijke.

Toen het boek uitkwam in 1888, voedde het de razende honger die veel westerlingen hadden voor wat spirituele en religieuze betekenis in een wereld die meer en meer slechts een toevallige samenloop van omstandigheden leek te zijn. Darwin liet ons zien dat we net zoiets als ‘apen in broeken’ waren, en dat het universum hoe dan ook afstevende op haar ‘dood door hitte,’ een onontkoombare uitkomst van entropie waarin ontelbare sterrenstelsels in een vormloze kosmische poel, als een lauwe kop koffie, zouden opgaan. De Kerk had zo veel ruimte aan de wetenschap gegeven, dat ze niets in kon brengen tegen deze ‘feiten,’ en werd nauwelijks meer dan een lege huls.

Blavatsky’s vreemde, exotische mengelmoes van verborgen Mahatmas, bovennatuurlijke krachten, kosmische evoluties, vorige levens, verzonken continenten en prehistorische beschavingen raakten meer dan een snaar in de geest van het fin-de-siècle – het bood een krachtig alternatief voor de doem en naargeestigheid die de gevestigde wetenschap serveerde. Velen die de kerk verwierpen, maar de kosmische inconsequentie van de wetenschap weigerden, werden aangetrokken tot HPB en de theosofische visie. Tot op de dag van vandaag is het aan haar en de theosofische gemeenschap te danken dat er een belangwekkend alternatief bestaat voor het gevoel van doelloosheid, dat de laatste jaren van de negentiende eeuw karakteriseerde. Zoals gezegd, voedde de theosofische stroming veel van de kunst, politiek en de cultuur van de moderne tijd, en draagt het nog steeds bij aan het spirituele leven van onze tijd.

Blavatsky’s bracht haar laatste dagen door in St. John’s Wood, Londen, waar ze rondgereden werd in een soort kinderwagen. Ze stierf op 8 mei 1891, een dag die in de theosofische gemeenschap gevierd wordt als Witte Lotus Dag. Ze was zestig en had de wereld bestormd, en haar laatste woorden waren karakteriserend en duidelijk: ‘Laat mijn laatste incarnatie geen mislukking zijn.’

De kans bestaat dat we haar gelijke nooit meer zullen zien, maar met haar hulp kan iedereen vandaag zelf Isis ontsluieren en ontdekken waar het geheim van wijsheid gevonden kan worden. n

Het universum, zoals Blavatsky onderwees, werd meerdere keren gecreëerd en vernietigd − een idee waar de wetenschap pas veel later opkwam.

1Colin

Wilson, The Occult (New York: Random House, 1971), 330. 2Rudolf Steiner, The Occult Movement in the Nineteenth Century (London: Rudolf Steiner Press, 1973), 31. 3Peter Washington, Madame Blavatsky’s Baboon (London: Secker & Warburg, 1993), 41. 4Kurt Vonnegut, “The Mysterious Madame Blavatsky,” McCall’s (March 1970). 5http://leonmaurer. info/einstein.html. 6Quoted in Washington, Blavatsky’s Baboon, 407–6. 7 Wilson, Occult, 331. 8Washington, Blavatsky’s Baboon, 52. 9 Ibid. 56. 10Sylvia Cranston, The Extraordinary Life and Influence of Helena Blavatsky (New York: Tarcher/Putnam, 1993), xvii. 11Wilson, Occult, 339. 12 Secret History of Consciousness (Great Barrington: Lindisfarne, 2003), 55–67.

januari - maart 2011

Wil je meer weten over EnlightenNext en wat wij te bieden hebben?

Klik op onderstaande links:  Onze activiteiten  Gratis abonneren op onze publicatie en nieuws  Achtergrondartikelen, audio en meer…  Wie zijn wij?