PLUS: onzE selectie van bijzondere objecten Op de nederlandse markt
achter de schermen bij ‘tussen kunst & kitsch’ DE renaissance van het amsterdamse spiegelkwartier het duurste tapijt ooit wenen in beeld in het depot van het noordbrabants museum de museale huizen van hendrick de keyser en ook: de mooiste stukken uit particulier bezit
8 717953 055644 >
HOGE KWALITEIT IN EEN GEMOEDELIJKE AMBIANCE
H
Het Kunst & Antiek Weekend Naarden is al 16 jaar een paradijs voor de kunstliefhebbers met gevoel voor kwaliteit. Tijdens deze nationaal bekendstaande beurs gaan antiek en hedendaagse kunst traditiegetrouw hand in hand. Meer dan 65 galeries en kunsthandelaren presenteren een grote diversiteit aan Oude, Moderne en Hedendaagse kunst in de imposante Grote Kerk van Naarden. Tijdens uw bezoek aan het Kunst & Antiek Weekend kunt u zich oriĂŤnteren, informeren en natuurlijk overgaan tot de aankoop van een mooi kunstwerk.
23-26 januari 2014
GROTE KERK NAARDEN-VESTING
GEOPEND VAN 11-18 UUR • VRIJDAG TOT 21.30 UUR
Download de kortingskaart via www.kunstenantiekweekend.nl
voorwoord
Bruin het nieuwe zwart? De witte bank waar ik op zit, biedt uitzicht over het grootste deel van de ruimte. De muren zijn strak zwart, er staat een witte eetkamertafel op een zwart vloerkleed... Maar dan. Op de Louis XV-trumeau staat een geweldig wit boeket. Er staat een kabinet, eveneens uit de 18de eeuw, en aan de donkere wanden hangen oude meesters, werken uit de romantische school en een vroeg icoon. Ik draai me om. Achter me staat een strakke serie vitrinekasten met een al even eclectische collectie aan kunstvoorwerpen. Alles is contrasterend en confronterend. Dit plaatje, ‘geschilderd’
door Jan des Bouvrie, was vorig jaar op PAN Amsterdam te bewonderen. Niet alleen was het de eerste grote stand van de Koninklijke VHOK, het was ook meer dan symbolisch dat de ontwerper die met harde hand het ‘bruin’ uit het interieur wist te weren, datzelfde bruin nu weer lijkt te omarmen. ‘Bruine’ meubelen hebben karakter, geven het binnenhuis een individuele touch. En brengen de historie terug in de leefomgeving. Want objecten met verleden hebben niet alleen patina, ze vertellen ook een verhaal of roepen toch in elk geval een emotie op. En dat is precies waar het bij ons om draait. Het zou te ver gaan om te beweren dat bruin het nieuwe zwart is. We leven tegenwoordig in minder hoge en grote huizen en we stellen andere eisen aan onze leefomgeving. Maar de toekomst is leeg als je je verleden niet kent. En onze leden vullen dat verleden perfect in, u hoeft daarvoor alleen maar te
004
–
vernis #05
kijken naar onze rubrieken ‘Trouvailles’ (p.13) en ‘Items op zwart’ (p.87). Inmiddels is het bijna een jaar later en staat PAN Amsterdam editie 2013 in de startblokken. We werken ditmaal samen met designer Thijs Murré, die, afgaande op de lovende commentaren van onze partner Residence antieke vondsten in unieke blikvangers verandert. Dat zien wij graag, want onze functie is de zichtbaarheid en het aanzien van de vereniging en haar leden te vergroten. We hopen u dan ook op onze stand te mogen begroeten.
Robert D. Aronson Voorzitter van de Koninklijke Vereeniging van Handelaren in Oude Kunst in Nederland
De nieuwe Range RoveR SpoRt landrover.nl
Min./max. gecombineerd verbruik: 7,3-12,8 l/100 km, resp. 13,7-7,8 km/l, CO2-uitstoot resp. 194-298 g/km. Consumentenprijs vanaf € 83.500 incl. BTW en BPM en excl. kosten rijklaarmaken. Zie voor verkoopvoorwaarden www.landrover.nl. Leaseprijs vanaf € 1.702 p.m. excl. BTW (bron: Land Rover Financial Services, full operational lease, 48 mnd., 20.000 km/jr.). Wijzigingen voorbehouden.
vernis inhoud
026
Nieuw leven voor een honderdjarige Het Rijksmuseum is heropend en de antiquairs van het Spiegelkwartier halen opgelucht adem. Een verslag uit dé antiekstraat van de hoofdstad.
040 052 Verleden voor de toekomst
Tussen kunst en camera’s
Al bijna een eeuw koopt en restaureert Vereniging Hendrik de Keyser bijzondere gebouwen om ze te behouden voor het nageslacht. Met goed gevolg.
Nederlandse zolders en bergruimten bevatten een hoop rommel. Maar gelukkig voor het tv-programma Tussen Kunst & Kitsch ook een aantal juweeltjes.
050 Mijn mooiste stuk Restaurator Lara van Wassenaer bezit een krachtige, bronzen hand met een bijzonder karakter en een al even bijzondere aankoopgeschiedenis.
062 In beeld: Wenen Sinds Oostenrijk weer in het midden van Europa ligt, maakt hoofdstad Wenen een ware renaissance door. Namen, adressen en rugnummers van de places to be. 006
–
vernis #05
A N T I Q U A I R S
Hoofdsponsor van de expositie 'Het Wonder van Delfts Blauw'
Fopkannen waren dĂŠ ultieme gangmaker in de 17de en 18de eeuw. Wie de opengewerkte hals van de fopkan bekijkt ziet dat het nooit de bedoeling was om er uit te schenken: de nietsvermoedende drinker had al snel de inhoud van de kan over zijn kleren. Op Pan Amsterdam 2013 kunt u zelf ontdekken wat het geheim van de fopkan is! /Delftware Kijk ook eens op Facebook.com Nieuwe Spiegelstraat 39 | Amsterdam | T.020-6233103 | www.aronson.com | mail@aronson.com
vernis inhoud
066
Depot: Het Noordbrabants Museum Na een verbouwing en renovatie die meer dan twee jaar duurde, is Het Noordbrabants Museum weer opengesteld voor het publiek. Nu moet het depot nog gevuld.
En verder... 004 Voorwoord 006 Inhoud 013 Trouvailles 038 Column | Yvo van Regteren Altena 061 Column | Ilka van Steen 064 Column | Ivo Weyel 094 Boeken 096 Ledenlijst Koninklijke VHOK 008
–
vernis #05
078
1 Tapijt: 33.765.000 dollar
Op een veiling in New York werd dit jaar het hoogste bedrag ooit betaald voor een vaastapijt. Wie en wat bepalen eigenlijk de prijs van geraffineerd geknoopt textiel?
087
Items op zwart Een representatief deel van het aanbod van bij de Koninklijke VHOK aangesloten antiquairs, thematisch gerangschikt tegen een zwarte achtergrond.
082 Kunst & Antiek in de Praktijk Schrijf u in voor de Koninklijke VHOK-cursus, bestaande uit elf modules onder leiding van gerenommeerde experts.
084 Mijn mooiste stuk Interieurarchitect Dirk Pieter Terpstra vond in Taipei een van het Chinese vasteland afkomstig voorouderportret.
098 Toekomstantiek De combinatie hout, aluminium en Maarten Van Severen heeft een lange houdbaarheidsdatum.
Art Nouveau broche, LĂŠon Gariod, Parijs ca 1900
Jan van Nassaustraat 76 | 2596 BV Den Haag | +31 (0)70 324 09 87 silver @aardewerk.com | www.aardewerk.com
colofon
...
NAJAAR/WINTER 2013/2014
|
JAARGANG 03 #05
Hoofdredactie
Mischa van de Woestijne Eindredactie
Luc Matter Art direction
Wolk Ontwerp (www.wolkontwerp.nl) | Antoine Hamers (antoine@wolkontwerp.nl) Uitgever en bladconcept
MI7 Media Intelligence (www.mi7.nl) | Mischa van de Woestijne (mischa@mi7.nl) Medewerkers t e kst
Onno Aerden, Melinda Braaksma (tekstcorrectie), Nelleke Koops, Aya Langeveld, Emma Patijn, Yvo van Regteren Altena, Mariëtte Schrader, Ilka van Steen, Belinda Visser, Ivo Weyel b ee ld
Rogier Corbeau, Wijnanda Deroo, Sabine Heetebrij, Friso Keuris, Maxim Meekes, Tessa Posthuma de Boer, Martijn Steiner Lovisa, Tekenteam Met speciale dank aan
Robert Aronson, Caroline Eschbach, Lars Gude, Paul van Rosmalen, Jettie Rozemond, Nynke van der Ven, Belinda Visser Advertenties, abonnementen en nabestellingen
Koninklijke Vereeniging van Handelaren in Oude Kunst in Nederland Damrak 375 nl-1012 zj Amsterdam TELEFOON +31 (0)20-6238904 E-MAIL info@kvhok.nl INTERNET www.kvhok.nl Druk
Van Aalst Printmanagement, Zaandijk Distributie
Vernis verschijnt in een oplage van 18.000 exemplaren en wordt verspreid via de bij de Koninklijke VHOK aangesloten leden en op de belangrijkste kunstbeurzen in binnen- en buitenland. vernis TIJDSCHRIFT VAN DE KONINKLIJKE VEREENIGING VAN HANDELAREN IN OUDE KUNST IN NEDERLAND (KVHOK)
PLUS:
JAARGANG 03
ONZE SELECTIE VAN BIJZONDERE STUKKEN OP DE NEDERLANDSE MARKT
NAJAAR/WINTER 2013/2014 #05
ACHTER DE SCHERMEN BIJ ‘TUSSEN KUNST & KITSCH’ DE RENAISSANCE VAN HET AMSTERDAMSE SPIEGELKWARTIER HET DUURSTE TAPIJT OOIT WENEN IN BEELD IN HET DEPOT VAN HET NOORDBRABANTS MUSEUM DE MUSEALE HUIZEN VAN HENDRICK DE KEYSER HET MOOISTE KUNST EN ANTIEK UIT PARTICULIER BEZIT
8 717953 055644 > Cover.indd 1
11-11-13 20:23
Cover: Twee marmeren bustes voorstellende twee figuren uit de oudheid, Italië eind zeventiende eeuw. Bruil & Brandsma Works of Art Amsterdam. (foto: friso keuris) © 2013 kVHOK/MI7 Vernis is een uitgave van de kVHOK en MI7 media intelligence. Niets uit deze uitgave mag worden vermenigvuldigd, opgenomen in een elektronisch databestand of worden gepubliceerd, op welke wijze dan ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de rechthebbenden (artikel 15 Auteurswet). ISSN 2211-4017
010
–
vernis #05
FLOR IS
VA N
WAN R OIJ
Pieter Leermans (birthplace unknown, 1655 – Leiden, 1706)
A ‘Portrait Historié’ of a Lady, depicted as the Penitent Mary Magdalene Oil on panel H. 37 cm. W. 28 cm.
Floris van Wanroij Fine Art Bergstraat 52 5551 AX Dommelen The Netherlands +31 (0)40 2040596 +31 (0)6 27420406 info@floris-art.com www.floris-art.com
Fine Arts and Antiques | Certi Certifi fied Appraiser
“Diana” Afmeting ca 234 cm hoog (inclusief marmeren basement)
E-mail: info@daatselaar.com | Web: www.daatselaar.com | Phone: +31 654.394.108 agent and advisor for purchasing and selling fine arts and antiques | appraisals for probate and insurance purposes
stand 76
rubriek
Trouvailles
In de kunsthandel hebben veel stukken een uniek verhaal, soms het resultaat van een speciale zoekopdracht of van een onverwachte speling van het lot. Leden van de Koninklijke Vereeniging van Handelaren in Oude Kunst presenteren in elk nummer een selectie van bijzondere...
trouvailles met dank aan
Jettie Rozemond
theo daatselaar antiquairs
halbank •
Deze virtuoos gesneden halbank met symmetrisch opgebouwde decoratieve voluten, rocailles, rank, blad- en bloemmotieven met granaatappelen, heeft als centraal motief een bekroond medaillon van een ruiter te paard waaronder een hoorn. De armleuning wordt getooid door faunkoppen waaronder acanthusblad. Deze leuning mondt uit in meermannen met een fraaie, gekrulde staart. De prachtige gestileerde boog met majestueuze bekroning vormt de afronding van de uiterst decoratieve rugleuning. De ornamentiek van de rugleuning is geïnspireerd op ontwerpen van Daniël Marot. herkomst holland, eerste helft 18 de eeuw materiaal en techniek eiken afmetingen H 125 cm x B 215 cm x D 45 cm prijs op aanvraag
vernis #05
–
013
rubriek
Trouvailles
simonis & buunk
‘onder de bomen’ anton mauve
Aronson Antiquairs
fopkan
• Onlangs kreeg Robert Aronson een telefoontje uit Scandinavië. In dat gesprek kreeg hij een verhaal te horen over een ‘puzzlejug’ die al honderden jaren in de familie is. Hij nam dit voor kennisgeving aan, totdat hij per mail een foto kreeg opgestuurd. Het bleek om een topstuk te gaan. Deze ‘fopkan’ is bijna 300 jaar oud en heeft nog de originele kleuren. Fopkannen dienden om te entertainen. De gast moest bedenken hoe hij uit de kan kon drinken zonder de wijn op z’n kleding te morsen.
014
–
• Dit landschap van Anton Mauve moet in Laren geschilderd zijn in de late jaren 80 van de 19de eeuw. Mauve werd toen beschouwd als een van de voormannen van de Haagse School en zijn landschappen werden internationaal goed verkocht. Daarom levert het nazoeken van hun herkomst altijd leuke verrassingen op. Dit doek blijkt afkomstig te zijn uit de collectie van Sir John Day, een in ’s-Gravenhage geboren advocaat die in Londen woonde en het werk daar vermoedelijk rond 1890 kocht. Met James Staats Forbes en Alexander Young behoort hij tot de Engelse verzamelaars die een aanzienlijke collectie Haagse School bijeenbrachten. Ook bezat Day prachtige Millets en Corots. Het liefst kocht hij niet al te groot werk zodat hij alles naast, boven en onder elkaar kon ophangen. Na zijn dood werd zijn collectie in 1909 geveild bij Christie’s in Londen en viel daarmee uiteen. herkomst coll . John Day (1826 -1908), Londen particulier bezit, Groot-Brittannië, ca . 1888
herkomst nederland, 1725
materiaal en techniek olieverf op doek
materiaal en techniek delfts aardewerk afmetingen H 20,5 cm
afmetingen H 51,6 cm x B 81,2 cm
prijs op aanvraag
prijs ¤40.000
vernis #05
rubriek
Trouvailles
Peter Korf de Gidts - Antiquair
Bekerglas Hermann Benckert
• Afgelopen winter kocht antiquair Peter Korf de Gidts uit een Nederlandse inboedel een bekertje dat hij — tot zijn niet geringe vreugde — terugvond in het boek Die Nürnberger Hausmaler (Helmut Bosch, uitgegeven door Klinkhart en Bierman, 1984). Bosch schrijft de beschildering op het bekertje toe aan Hermann Benckert. De beker werd, zo blijkt uit een veilingcatalogus met afbeelding, op 4 december 1929 geveild bij R. Lepke in Berlijn onder catalogusnummer 315. Bosch merkt op dat de verblijfplaats sinds de veiling onbekend is. Tot nu toe. Een echte trouvaille dus! herkomst neurenberg, ca . 1680 materiaal en techniek glas (schwarzlot-techniek) afmeting H 8,7 cm prijs op aanvraag
vernis #05
–
015
rubriek
Trouvailles
I n t e r - A n t i q u a r i aa t Meffe r d t & De J o n g e
Landkaart J a c q u e s H o r e n b a u l t , u i t g e g e v e n d o o r P i e t e r Ve r b i e s t
• Deze uiterst zeldzame ‘Caerte van (de) rechte gheleghentheijt van (de) zeecusten beghinnende boven Blanckenberghe tot Berghe(e)n op Zoom met de steden landen polders ende wateren’ wordt in de literatuur nauwelijks genoemd. Vermoedelijk is dit het enige ingekleurde exemplaar dat bewaard is gebleven, en daarmee uniek. land van herkomst Republiek der Zeven Vereenigde Nederlanden, ca . 1605 (vermoedelijk uitgegeven in 1636) materiaal en techniek handmatig ingekleurde kopergravure afmetingen h 33 x b 90 cm prijs ¤8.500
A n t i q u a r i aa t F o r u m
‘Der Zee-vaert lof’ E l i a s H e r c k m a n s , g e ï l l u s t r ee r d d o o r Re m b r a n d t
• Der Zee-vaert lof is het belangrijkste werk van zeeman en dichter Elias Herckmans (ca. 1596-1644). Het is een lang prozagedicht in zes delen over de belangrijke ontdekkingsreizen en zeeslagen die plaatsvonden sinds de oudheid. ‘Het schip van Fortuin’ is een van de zeer weinige boekillustraties die door Rembrandt van Rijn zijn gemaakt. De ets is te vinden aan het begin van het gedeelte over de Slag bij Actium in 31 na Chr. De naakte vrouw in het schip is de Godin Fortuna. Vanwege de grote populariteit van de etsen van Rembrandt is deze vaak uit het boek gesneden, waardoor een compleet exemplaar zeer zeldzaam is. land van herkomst nederland datering 1634 materiaal en techniek gebonden in perkamenten band, ets op papier afmetingen h 20 cm x b 31 cm prijs ¤15.000
016
–
vernis #05
rubriek
Trouvailles
Galerie Tiny Esveld
Le Verre Françaisvaas C h a r l e s Sc h n e i d e r
• De tekening en de kleuren op de vaas zijn kenmerkend voor Charles Schneider en de periode. Het is dan ook een raadsel waarom dit decor niet gestandaardiseerd werd en waarom er niet meerdere exemplaren van bekend zijn. Tot op heden is het decor op deze vaas in elk geval nooit eerder gevonden en voor een verzamelaar is dat natuurlijk fantastisch nieuws. Dit object is een must-have voor verzamelaars van art-decoglas, omdat hiermee een uniek exemplaar aan de verzameling kan worden toegevoegd.
Floris van Wanroij Fine Art
afmeting H 40 cm
‘De kruisiging van Christus op Golgotha’
prijs ¤12.000
Louis de Caullery
herkomst frankrijk, 1920 materiaal en techniek geëtst glas
• Schilderijen zijn lang niet altijd gesigneerd, waardoor ze soms zonder toeschrijving op de markt komen. Zo ook deze recente ontdekking: een ‘calvaire’ geschilderd door de Antwerpse meester Louis de Caullery (ca. 1580-1621). Hoewel ongesigneerd, is dit schilderij zeer herkenbaar als een De Caullery, die rond 1610 meerdere variaties op deze compositie vervaardigde. Zijn werken, met hun langgerekte figuren en rijk coloriet, vertonen invloed van het typische noordelijk maniërisme van de École de Fontainebleau. Bijzonder aan dit schilderij is dat de achterzijde van het paneel het ingebrande merkteken van het Antwerpse gilde vertoont. De Caullery werkte veel samen met andere meesters. Het is niet uitgesloten dat dit schilderij het resultaat is van een samenwerking met Frans Francken de Oude (ca. 1542-1616), die in dat geval de figuren rechtsachter voor zijn rekening nam. herkomst antwerpen, 1610 -1620 materiaal en techniek Olieverf op paneel afmetingen H 55 cm x B 59 cm prijs ¤29.500
vernis #05
–
017
rubriek
Trouvailles
Kunsthandel Jacques Fijnaut
Caritas
Omgeving van NicolAas van der Veken
• Dit beeldje dook op op een veiling in Parijs. Op de onderzijde van het prachtige sculptuurtje zat een etiket, waaruit bleek dat het ooit in het bezit is geweest van de Amsterdamse antiquair A. Staal. Interessanter is echter dat het etiket ook onthulde dat het beeldje in 1936 is geëxposeerd geweest op de door de VHOK in het Amsterdamse Rijksmuseum georganiseerde tentoonstelling. land van herkomst Lage Landen, 1660 -1670 materiaal en techniek gesneden palmhout afmeting H 20 cm prijs op aanvraag
018
–
vernis #05
rubriek
Trouvailles
Vanderven Oriental Art
Keizerlijke kom
• Deze kom is rondom gedecoreerd met twee vijf-klauwige draken tussen wolken en vlammende parels. Een draak met vijf klauwen was in China het symbool van de keizer, en werd alleen gebruikt op voorwerpen die voor hem of zijn hofhouding bestemd waren. Bijzonder aan deze kom is dat op iedere poot een van de vijf klauwen is ‘uitgewist’ met zwart email. Dit zou gedaan zijn om de kommen eenvoudiger het paleis uit te kunnen smokkelen. Er zijn weinig soortgelijke objecten bekend. land van herkomst china , Kangxi-periode (1662-1722) materiaal en techniek porselein afmeting ø 13,2 cm prijs op aanvraag
Bijl-Van Urk
‘La Lanterna’ Jan Theunisz. Blanckerhoff
• Op de ruwe zee voor een kust met een bergachtig verschiet varen twee Nederlandse koopvaardijschepen. Het landschap is uitgevoerd in een subtiel palet van grijzen en bruinen, dat geheel in dienst staat van de overtuigend weergegeven atmosfeer. Blanckerhoff (1628-1669) portretteerde geen bestaande haven, maar de vuurtoren op de hoge rots, de Lanterna van Genua, is echt en bestaat nog steeds. Sommige werken van deze romantische zeeschilder worden toegewezen aan Jacob van Ruisdael. land van herkomst nederland, 1660 materiaal en techniek olieverf op doek afmetingen h 86 cm x b 131 cm prijs op aanvraag
vernis #05
–
019
rubriek
Trouvailles
A. Aardewerk Antiquair Juwelier
boîte a mouches
kunstconsult
Secretaire voor ’t Woonhuys michel de klerk
• Dit kleine ronde doosje heeft twee uiterst charmante gegraveerde voorstellingen. Op het deksel staat een cupido die een brandend hart aan het blussen is. Daarboven staat in Oud-Frans gegraveerd ‘Il ne s’esteindra jamais’ — het (= de liefde) laat zich niet doven. Op de onderkant een amoureus paar waarvan de vrouw een hart in haar hand heeft met daarboven de tekst ‘La preuve d’amour’ — het bewijs van liefde. Beide voorstellingen zijn ontleend aan het album Amorum emblemata van Otto Vaenius (1608). Hollandse liefdessymbolen werden door dergelijke albums door heel Europa verspreid. In het doosje werden ‘mouches’ of ‘taches de beauté’ bewaard. Deze kleine ronde zwarte imitatie-moedervlekjes werden op de huid geplakt, het contrast moest de vaak met rijstmeel aangezette blankheid van de huid der adellijke dames — en heren — versterken.
• Publicaties over de vondst van een tiendelige eetkamerset van Michel de Klerk, die Kunstconsult vorig jaar deed, leidden tot een nóg zeldzamere ontdekking. Deze secretaire, die qua ontwerp naadloos aansluit bij het eetkamerameublement, was tot nu toe niet bekend in het oeuvre van De Klerk. Het opduiken van een onbekend meubel van de wereldberoemde Amsterdamse School architect is uniek. De secretaire komt van een nazaat van een Amsterdamse industrieel. Deze liet in 1916 Huize De Helm bouwen, een Amsterdamse School-villa in de duinen van Overveen. Onderzoek in het NAi bevestigt de betrokkenheid van De Klerk bij interieurontwerp en inrichting van de villa. Ook een theemeubel bleef bewaard, net als twee fraaie piëdestals die nog onbekend waren in De Klerks oeuvre. Op basis van het onderzoek bestaat het vermoeden dat ook de eerder gevonden eetkamerset afkomstig is uit Huize De Helm.
land van herkomst nederland, 17 de eeuw
land van herkomst nederland, 1916
materiaal en techniek zilver
020
–
materiaal en techniek mahonie, ebben en coromandel
afmeting ø 3 cm
afmetingen H 113 cm x B 101 cm x D 46 cm prijs op aanvraag
prijs op aanvraag
vernis #05
rubriek
Trouvailles
Archea Ancient Art
LAR •
Deze huisgod, die oorspronkelijk geheel verguld was, draagt een fraai geplooide tunica en hoge sandalen en is getooid met een krans in z’n haar. Hij draagt in zijn linkerhand een ‘rython’ in de vorm van een rund, gevuld met vruchten, waardoor het effect van een ‘cornucopia’ (hoorn des overvloeds) ontstaat. Lares beschermden het huis en de leden van de familie en werden geplaatst in een klein heiligdom (het ‘lararium’) dat meestal in de keuken gesitueerd was. Ze moesten voor vruchtbaarheid van de landerijen van de familie zorgen (vandaar de cornucopia) en de leden van de familie tegen onheil beschermen. Het waren veelal de vrouwen die aan de Lar offers brachten. Soms werden beeldjes als dit tijdens feestelijke maaltijden op tafel gezet. Dit buitengewoon fraaie exemplaar zou in het huisaltaar van een villa in Pompeï niet hebben misstaan. In Pompeï is een wandschildering van een Lar gevonden die sterk op dit exemplaar lijkt. Met recht kan deze Lar een trouvaille worden genoemd. land van herkomst romeins datering 1 ste eeuw na chr. materiaal en techniek brons afmeting H 16,5 cm prijs op aanvraag
vernis #05
–
021
rubriek
Trouvailles
Jacob J. Roosjen
Zilveren mosterdpot
• Deze zeldzame Franse Pendule is in Parijs gemaakt ter ere van Hortense de Beauharnais, de eerste koningin van (ingelijfd) Nederland. Hortense, de dochter van Joséphine de Beauharnais, was getrouwd met Lodewijk Napoleon (de broer van Napoleon Bonaparte) die door zijn broer tot koning van Holland was benoemd. Andrea Vaccà, de over-over-overgrootvader van een vriendin van klokkenmaker Gude in Montefoscoli (Toscane) was een beroemde arts in Pisa, in de Empire-tijd. Hij hing het gedachtegoed van de Franse Revolutie aan en heeft tijdens zijn opleiding in Parijs samen met de Fransen de Bastille bestormd. Deze beroemde arts is later bij de bevalling van één van de kinderen van Hortense de Beauharnais geroepen. Hij schrijft over deze zware bevalling in één van de brieven naar huis dat ‘La Regina dell’Olanda ha il bacino, stretto come quello della mucca di Torricchio’ (‘De koningin van Nederland heeft een bekken dat even nauw is als dat van de koe van Torricchio’). De brief is nog steeds in het bezit van de familie.
• Willem de Booser werd in 1690 zilversmid te Groningen. In 1691 krijgt hij van zijn tante Hester Glimmers een zilveren tazza uit het bezit van haar ouders: Willem Glimmers en Gerritje Hobringh. Willem geeft haar op zijn beurt aan óf zijn zus Sara óf dochter Sara en treedt hiermee in de voetsporen van zijn tante. De tazza maakt momenteel deel uit van de collectie van het Groninger Museum. Gezien het herkeur van 1795 voor Utrecht dat voorkomt op mosterdpot en tazza, woonden de erven van Willem en Sara de Booser in 1795 in Utrecht. De vererving liep via de Utrechtse doopsgezinde familie van Prof. Matthias van Geuns.
Gude & Meis antique clocks
Hortense-pendule
022
–
herkomst Frankrijk, vroeg 19 de -eeuws
herkomst groningen, eind 17 de eeuw
materiaal en techniek brons, verguld en gepatineerd
materiaal en techniek zilver
afmetingen H 38 cm x b 23 cm
afmeting H 11,3 cm (145 g)
prijs op aanvraag
prijs op aanvraag
vernis #05
De eigentijdse beurs voor kunst, antiek en design
24 november — 1 december 2013 RAI Parkhal (hal 8)
PAN it App!
Dagelijks 11.00 tot 19.00 uur 28 november en 1 december 11.00 tot 18.00 uur Hoofdsponsor
www.pan.nl
rubriek
Trouvailles
Kunsthandel Inez Stodel
Micro mozaÏek-doos G i a c o m o R a f f a e ll i
• Het mozaïek, de voorstelling, de afwerking... Dat alle elementen aanwezig zijn en de afwerking en detailering zo mooi zijn, maakt deze doos tot het ultieme stuk voor zowel dozen- als mozaïekverzamelaars. Dit object is gemaakt van Fior di Pesca-marmer, waarin in trois couleurs-goud een micro-mozaïek van de hand van Giacomo Raffaelli is gemonteerd. Het plaatje stelt een ‘uccello’ voor (een carduelis carduelis ofwel puttertje), gezeten op een takje met besjes en blaadjes. Op de achtergrond is nog net een stukje Middellandse Zee zichtbaar. land van herkomst rome,
L e s l i e S m i t h G a ll e r y
‘Water and Tucker’ Johnny Warangkula Tj u p u r r u l a
• Johnny Warangkula Tjupurrula is een van de meest toonaangevende aboriginalkunstenaars. Hij maakte deel uit van de originele groep aboriginals die deze kunststroming begon in 1971. Tjupurrula (op ongeveer 75-jarige leeftijd overleden in 2001) was de eerste aboriginal-kunstenaar die puntjes gebruikte voor het weergeven van vegetatie. Op zijn vroege werk bracht hij vaak meerdere lagen aan. Dit specifieke schilderij is te zien op een foto gemaakt van het atelier in Papunya in 1972. Op het schilderij staat een figuur met speren en een boemerang. Dit element ontbreekt op het huidige werk: de kunstenaar heeft deze voorstelling overgeschilderd, omdat ze — vanwege de mystieke betekenis — te expliciet was om aan het publiek te tonen. Ook het gebruik van natuurlijke pigmenten maken dit een van de meest kenmerkende vroege schilderijen van moderne aboriginal-kunst. Normaal gesproken zijn werken van dit kaliber alleen in musea te zien.
laatste kwart 18 de eeuw
land van herkomst australië, 1972
materiaal en techniek micromozaïek
materiaal en techniek natuurlijk pigmenten en acrylverf
024
–
in hardsteen
op houten bord
afmeting ø 8,4 cm
afmetingen h 76 cm x b 91 cm
prijs op aanvraag
prijs op aanvraag
vernis #05
25 JAN--02 FEB 2014 TOUR & TAXIS / B
FA.BE
BRUSSELS
GUEST OF HONOUR: ROYAL MUSEUM FOR CENTRAL AFRICA / TERVUREN
rePORTAGE
Spiegelkwartier
Nieuw leven voor een honderdjarige tekst
Onno Aerden
beeld
Friso Keuris
Antiquairs in het Spiegelkwartier kunnen weer lachen, want sinds de heropening van het Rijksmuseum leeft de handel op, zeggen ze. Al gaat niets vanzelf: ‘Het is als het duwen van een kruiwagen.’ Hoe internationaal het publiek ook is, de Nieuwe Spiegelstraat is en blijft Amsterdam. En dus zijn het de fietsers die het beeld bepalen in de straat die de grachtengordel met het Museumkwartier verbindt. Tussen de wandelaars laveert een continue stroom tweewielers. Een enkele auto waagt zich er op de rijbaan, stapvoets. De deuren van de winkels staan open, rode linten benadrukken dat het Spiegelkwartier al 100 01 jaar kunst levert aan de buurman op het Museumplein. Kijken en wél koHet is druk op deze zonnige herfstmorgen, net als de afgelopen pen: museumbemaanden. En drukker dan het in jaren is geweest. Het Rijksmusezoekers helpen de um, de imponerende ‘kunstkathedraal van Cuypers’, heeft na een Spiegelstraat aan renovatie die slechts een paar jaar moest duren en uiteindelijk een nieuwe omzet. decennium in beslag zou nemen, in het voorjaar van 2013 de poorten heropend. Sindsdien zwermen koopkrachtige bezoekers weer uit over de buurt. Tientallen toeristen, met camerariem om de nek en gidsje in de hand, bestuderen de etalages waarin glaswerk, sieraden of studeerkamerobjecten staan uitgestald. Vernis maakt de balans op: vormde het knallende vuurwerk op 13 april het startschot voor de renaissance van het Spiegelkwartier? Ziel
01
“Recalcitrant als wij bij Stodel zijn, zeiden we tegen elkaar: al die verhalen over een herrijzenis van het Spiegelkwartier, we moeten het nog maar zien.” Manager Joseph Estié (52) van Stodel Antiquités, dat bijna tachtig jaar lang aan het Rokin gevestigd was, glimlacht. “De opgewonden verhalen van de collega’s bleken te kloppen. De Spiegelstraat herleeft, reden voor ons om ons te vestigen in de straat waar we in de jaren 90 een tijdje een annex hadden, op de plek waar sindsdien Nico Delaive triomfen viert. Nu wordt het Rokin een annex.” vernis #05
–
027
02
Ooit was het Rokin het bruisende middelpunt van de antiekhandel, maar in betrekkelijk korte tijd verdween de ene na de andere antiquair. Het eindeloze gerommel met die metrolijn, nu weer de bouw van een immense parkeergarage — het duurt allemaal veel te lang. Als de Noord-Zuidlijn klaar is, gaat het enorme Fortis-pand weer tegen de vlakte. Voor Stodel is die buurt gewoon minder geschikt geworden. “Gelukkig herleeft de ziel van het antiquairsvak hier”, zegt Estié. “Wat je af en toe hoort, dat het ophoudt met het antiek, allemaal grote onzin. Er ís belangstelling, er zijn kopers, en het gaat allemaal verder.” Kunst-as
De Nieuwe Spiegelstraat (zie het kader ‘Het Spiegelkwartier’) is van oudsher synoniem voor nijverheid en ambacht. Rond de 028
–
vernis #05
vorige eeuwwisseling vestigde zich er de eerste antiekhandelaar, overigens niet in de straat zelf maar net om de hoek, in de Kerkstraat. Twintig jaar later waren er al meer dan tien bijgekomen. De herwaardering voor antiek leidde in de jaren 60 tot de vestiging van nog meer antiquairs, specialisten vooral, en leden van antiquairsvereniging Koninklijke VHOK. Deze vereniging, waarvan de eerste K verwijst naar het recentelijk verworven predicaat Koninklijk, hanteert al sinds 1911 een ballotage voor nieuwe leden. Zo wordt al meer dan een eeuw de kwaliteit van de handel — en van de handelaren — bewaakt. De aanzuigende werking van het Spiegelkwartier was en is groot. Zelfs op belen02
Het fragiele glaswerk bij Frides Laméris reflecteert de sfeer van de straat.
dende grachten en zijstraten vestigden zich kunst- en antiekhandelaren en inmiddels geldt de buurt als hét antiekcentrum van Nederland. Ze vormen een ‘kunst-as’ die zich uitstrekt van de Herengracht tot aan de musea aan het Museumplein, met meer dan honderd specialisten. Wie op zoek is naar uiteenlopende zaken als zeldzame etnografica, een barometer uit de 17de eeuw, een side table uit de art-deco-tijd of een werk van Asger Jorn, komt hier gegarandeerd aan zijn trekken. Stodel — tot 2007 ook gevestigd in Londen — volgde het spoor van een flink aantal antiquairs naar de bekende buurt die bijna letterlijk in de schaduw ligt van het Rijksmuseum. “We hadden er tot aan afgelopen voorjaar helemaal niet aan gedacht om ons domein aan het Rokin op te geven”, zegt Estié, die in 1982 op 21-jarige leeftijd in de zaak begon. “Maar na de ope-
rePORTAGE
Spiegelkwartier
ning was duidelijk: wie mee wil doen, hóórt in het Spiegelkwartier. Al zei mevrouw Stodel, ze is 80, aanvankelijk: ‘De Spiegelstraat? Maar dat is toch altijd een echelon minder geweest...’ Met een knipoog, maar ze had wel gelijk, het Rokin was destijds voornamer, een betere locatie voor een grote antiekzaak. In het Spiegelkwartier moesten winkeliers het doen met minder vierkante meters, en het lag — toen nog — uit het centrum.” Estié is blij dat de firma hier terecht
03
04
kon, op nummer 11 nota bene, naast nummer 9. Waar nu de Firma Dekker horlogers en juweliers is gevestigd, zat 04 ooit de antiquair De straat is het Hiegentlicht en voorportaal van diens echtgenote was het Rijksmuseum. een tweelingzuster van de vrouw van Ja05 cob Stodel (1859Het Spiegelkwar1936), beiden een tier heeft aan sta- geboren De Loewe tus niet ingeboet. uit het Duitse Leer. Estié: “Het is fascinerend hoe de geschiedenis zich nu in deze straat concentreert.” Ook voor Rob Bruil (47) betekende de komst naar de straat een sprong in het diepe. “Dit jaar heb ik de stap maar eens 03
Manager Joseph Estié (52) van Stodel Antiquités.
05
vernis #05
–
029
rePORTAGE
Spiegelkwartier
gewaagd.” Gezeten aan een lange zware houten tafel, tussen sculpturen, kunstvoorwerpen en schilderijen in zijn zaak op nummer 68. “Wat ik vermoedde, bleek waar. De heropening van de grote musea, met name het Rijksmuseum, doet de straat goed. Ik zie constant buitenlanders langslopen die, na het museumbezoek, op zoek gaan naar kunst die je kunt kópen.” Nieuwe gezichten, dat was precies waar hij naar op zoek was. Bruil, kleinzoon van de eigenaar van een veilinghuis, groeide
06
07
op tussen kunst en antiek. Ook zijn ouders zaten in de kunsthandel, hij deed de inmiddels opgeheven vakopleiding meubelrestauratie in Nijmegen en startte met zijn vrouw Marieke Brandsma een antiekzaak in de Betuwe. “Toen zich kinderen aandienden meenden we op zoek te moeten naar rust en ruimte. De Betuwe voldeed aan dat ideale plaatje”, zegt Bruil. “Aanvankelijk verkochten we Hollandse volkskunst: nijverheid uit de 17de en 18de eeuw en later ook sculpturen, tekeningen en andere kunstvormen, zeg maar van 1500 tot 1900. Allemaal geselecteerd op eigen smaak en kwaliteit — voor mij de enige selectiecriteria. Die smaak hangt weer samen met de kennis van twintig jaar verzamelen. Ik opereer in het hogere segment, streef ernaar om een hechte band met verzamelaars en klanten op te bouwen. Je weet wat je aan elkaar hebt, je leert elkaar door en 030
–
vernis #05
Rob Bruil: ‘Ik zie constant buitenlanders langslopen die na het museumbezoek op zoek gaan naar kunst die je kunt kópen’ door kennen.” De Betuwe bleek echter erg stil en het echtpaar keerde terug naar Amsterdam om 07 een ‘gesloten huis’ te Ook voor Rob beginnen op hun Bruil lonkte het nieuwe woonadres Spiegelkwartier. aan de Prinsengracht. Maar het Spiegelkwartier trok, zegt Bruil. “De Nieuwe Spiegelstraat blijft toch het summum: zo veel handelaren bij elkaar, zo’n duidelijk profiel naar bestaande en nieuwe 06
Hier zijn zelfs de uithangborden antiek.
klanten. En zoals die dingen gaan, je laat in je collegiale kringen eens vallen dat je je best graag op de Spiegelstraat zou willen vestigen en dan komen er mogelijkheden.” Toen er een mooi pand vrijkwam greep Bruil zijn kans. Binnen drie dagen was hij de nieuwe huurder. De zaak werd verbouwd en voorzien van een nieuwe basiskleur, een voornaam groen. Fraaie spots beschijnen de zorgvuldig opgestelde kunst in nieuwe kasten. Heeft de stap gebracht wat de antiquair ervan dacht? “Dat van die renaissance klopt wel. In het verleden oogde de buurt
rePORTAGE
Spiegelkwartier
behoorlijk gesloten en was de drempel om ergens binnen te gaan vrij groot. Louter op afspraak, dat idee. Nu staan veel deuren open. Letterlijk. Dat trekt een nieuwe generatie ondernemers. Robert Schreuder opende onlangs ook een antiekzaak in de straat, Gude Klokken opent binnenkort de deuren en ook Stodel zit er nu. Dat geeft nieuw elan in de straat. Ik juich de openheid toe, iedereen die zich wil laten informeren of even wil rondkijken is welkom.” Het vak van antiquair is enorm veranderd, signaleert Bruil. De traditionele handelaar, zoals je die in Parijs nog tegenkomt — in pak met das — krijgt gezelschap van mannen die deskundigheid en persoonlijk advies leveren, maar wel gekleed in poloshirt. De klant is door de komst van internet veel beter geïnformeerd. Bruil komt klanten tegen op de veilingen waar hij zelf ook biedt. “We hebben nu een internetsite met ons complete aanbod, inclusief beschrijvingen en foto’s. Daarop komen nu ook kopers binnen. Want dat is essentieel: je moet komen met zaken die nergens anders worden aangeboden. Het
is uitdagend om dat elke dag weer te mogen doen. En deze buurt geeft me een enorme energie. De handel ten dode opgeschreven? Ben je gek. Een beetje stad heeft antiquairs nodig.” Redding
Bruil is niet de enige representant van de nieuwe generatie handelaren die naar het Spiegelkwartier zijn getrokken. Ook Robert Schreuder nam zijn intrek in een bescheiden maar sfeervol pandje iets verderop in de straat. Schreuder (48) verkocht aan huis en op beurzen, maar zag zichzelf niet tot zijn zestigste sjouwen met kostbare handelswaar. Schreuders winkel is drie dagen per week open. Daarnaast is de afgestudeerd jurist vermogensbeheerder. “Tijdens mijn rechtenstudie heb ik een jaar aan de universiteit van Bologna gestudeerd. Daar viel ik als een blok voor de Italiaanse kunst, de opera, de oudheid. Na mijn diensttijd ben ik netjes aan de slag gegaan bij advocatenkantoor Stibbe, maar mijn liefde voor Italiaans antiek — en dan met name voor Grand Tour-souvenirs die vooraanstaande Noord-Europeanen in de
18de en 19de eeuw meenamen — werd er niet minder door.” De Grand Tour was een min of meer verplichte reis door Italië, een rite de passage, en bracht in Italië een bloeiende souvenirindustrie op gang. Een voorbeeld van zulke souvenirs zijn ‘intaglio’s’, gipsafdrukken van in steen gesneden afbeeldingen. Op een gegeven moment ging Schreuder naar zijn baas en heeft hij hem gevraagd of hij in deeltijd kon gaan werken om zijn eigen kunsthandel op te zetten.
08
Hij legde uit dat zijn passie in de kunst lag en niet alleen in juridische verdieping. 09 “Bij wijze van hoge Robert uitzondering mocht Schreuder: dat. Zo kon ik naast jurist en mijn rechtspraktijk antiquair. cursussen volgen en op inkoopreis naar veilinghuizen in Scandinavië, Engeland en Frankrijk, de gebieden waar al die ‘Touristen’ hun herinneringen mee naartoe namen.” Toen een vriend van Schreuder, oud-Rijksmuseumdirecteur Ronald de Leeuw, hem tijdens een etentje bij hem thuis tipte dat er in de Nieuwe Spiegelstraat winkelruimte vrijkwam op nummer 48 ging het borrelen. “Ik ben opgegroeid boven de kapsalon annex modezaak van mijn 08
Drie objecten, een periode.
09
vernis #05
–
031
rePORTAGE
Spiegelkwartier
moeder in Geldrop. Voorname klanten, reuring, als kleine jongen vond ik dat al geweldig.” Schreuders vriend zei: “Doen!” En nu staat de jurist dus tussen antiek dat in kasten en op toonzuilen pronkt. Af en toe monsteren voorbijgangers de etalage. “Het is opwindend. Van de zomer heb ik zelfs onze vakantie in Italië onderbroken om op de drie dagen in de week dat ik open ben, ook echt in de winkel aanwezig te zijn. Dan neem ik even het vliegtuig op en neer.”
ren. Toen heb ik haar er een cadeau gedaan. Nou, dat heeft Facebook wel gehaald, denk ik.” Sterfelijkheid
Onder de ‘nieuwkomers’ bevindt zich ook Lars Gude (58), die zijn komst naar de Spiegelstraat smakelijk motiveert in de woorden van zijn echtgenote: “Een verlate midlife crisis... Ga maar na. Eigenlijk wilden we ons gaan terugtrekken in Italië, een beetje handelen en veel genieten. Maar als je, zoals ik, 10 nog één keer wilt Extra reuring vlammen met een tijdens het open schitterende zaak, is weekend in dit dé kans, hét moseptember. ment en dé plek.” Gude groeide op 11 in de hippietijd. Lars Gude (l.) en “Veel reizen, veel Jos Meis. zien en veel ontdekken.” Zijn woord12 blindheid verhinOok de jongere derde dat hij arts of generatie laat advocaat kon worzich inspireren. den. “Voor mij werd
10
11
Schreuder weet zeker dat het Spiegelkwartier aan een renaissance begonnen is “Het afgelopen voorjaar was ik het rolluik aan het verven, in werkkleding en op een trappetje, stappen er twee Italianen binnen. Ik ben niet echt open, zei ik. Maar ze hadden een gouache zien hangen van een uitbarsting van de Vesuvius. Ik heb hem ter plekke verkocht, een dag later kwamen ze terug en kochten nog een set intaglio’s. Een winkel in deze straat geeft dat soort dynamiek.” De nieuwsgierigheid van passanten kent overigens letterlijk geen grenzen: “Laatst kwam er een groepje Chinese studenten binnen. Ze wisten niet wat ze zagen, volgens mij hadden ze pas na een tijdje door dat alles te koop was, haha. Een meisje wees op wat oude bladmuziek, die ik louter ter decoratie in de etalage had liggen. ‘How much?’ Ik kon haar niet uitleggen dat die papiertjes juist niet te koop wa12
032
–
vernis #05
rePORTAGE
Spiegelkwartier
In de nieuwe setting in de Spiegelstraat gaat hij samenwerken met zijn nieuwe compagnon, Jos Meis. “Ik kende Jos al lang van Sotheby’s en heb hem afgelopen jaar geëxamineerd om gecertificeerd taxateur te worden. Het gaat precies als bij de 18deeeuwse klokkenhuizen, waar via huwelijk of anderszins samenwerking tot stand kwam. Bij ons wordt dat Gude en Meis.” De winkel, publieksvriendelijk opgezet, is licht. Er komen cursussen en tentoonstellingen, bijvoorbeeld over de enorme
13
Lars Gude: ‘Ik heb plannen genoeg. Als ondernemer dien je in deze tijd de kruiwagen vooruit te duwen’ het de goudsmidopleiding in Schoonhoven, omdat ik in het algemeen veel belangstelling had voor techniek. Ik ging erheen met het idee goudsmid te worden, maar ik werd klokkenmaker.” “De tijd vormt een confrontatie met de sterfelijkheid”, verklaart Gude zijn passie voor klokken en horloges. “Een klok is de verstoffelijking daarvan. Het is toch prachtig om je bij elke tik, elke slag bewust te zijn van het feit dat je leeft?” In 1979 kocht hij een huis op de Overtoom waar hij zijn restauratieatelier annex handel in bijzondere antieke klokken be-
gon. In de beginjaren trok hij er na een goede verkoop steevast met zijn zeilboot opuit, het IJsselmeer en de Waddenzee op, net zo lang tot het geld op was. Maar in de loop der jaren groeide zijn zaak uit tot een internationaal vermaarde klokkenhandel, een instituut. Hij kent en bedient klanten over de hele wereld en staat op toonaangevende beurzen. Het huis op de Overtoom, waar hij en zijn vrouw jarenlang woonden en werkten, en waar zijn kinderen groot werden, wordt verkocht. Plannen genoeg, zegt Gude. “Als ondernemer dien je in deze tijd de kruiwagen vooruit te duwen.”
17de-eeuwse AmsterHet karakter is damse klokkenmaopen en de sfeer kerschool. Gude: gemoedelijk. “Die heeft veel moois opgeleverd en bijna niemand weet dat!” De tijden dat er zes man personeel rondliep zullen na de verhuizing niet meer terugkeren, maar de sfeer is er nog, niet in de laatste plaats door die duizenden bezoekers die de musea met zich meebrengen. Ze lopen niet allemaal de deur uit met een klok van twintigduizend euro. Maar zeker, de Nieuwe Spiegelstraat is goed voor de handel. 13
Focus
Oudgediende en toch nog heel jong is de 26-jarige Leontien, dochter van de bekende antiquair-juwelier Marjan Sterk; met een frisse kijk op de toch ietwat traditionele buurt. Voor haar staan antieke vernis #05
–
033
rePORTAGE
Spiegelkwartier
broches: libellen van email en edelsteen in hun oorspronkelijke doosjes. Daarnaast een ragfijne gouden ketting uit de jaren 70 van de Italiaanse ontwerper Giampaolo Babetto — een compleet andere uitstraling, dezelfde prijsklasse. “De kwaliteit van onze zaak is dat we dit klassieke werk weten te combineren met design van nu, zoals van Babetto, dat ook in de collectie van het Victoria & Albert Museum is opgenomen.” Leontien is de vierde generatie van
14
15
Spiegelstraat-ondernemers, al dreven haar overgrootouders in 1936 een geheel andere nering in het pand waar nu Antiquair-Juwelier Marjan Sterk is gevestigd: een groente- en fruitwinkel annex delicatessenzaak. Marjan startte rond 1980 in het familiepand op nummer 63 een winkel in juwelen en zilver en is sinds 1990 gecertificeerd taxateur. “Een heel belangrijke opleiding, die doe ik nu ook”, zegt Leontien, die ondanks haar aanvankelijke scepsis het vak inrolde. In 2005 werd het serieus, zegt ze, toen haar moeder voor het eerst deelnam aan de Tefaf, wat heel veel nieuwe klanten opleverde. “De naam van het bedrijf kreeg internationale bekendheid. We blijven op de Tefaf staan zolang de beurs bestaat”, zegt junior resoluut. Zelf heeft ze haar focus op het buitenland gericht. “We staan op beurzen in Miami, Las Vegas en New York.” 034
–
vernis #05
Leontien Sterk: ‘Mijn moeder heeft het nog wel eens over de Italiaanse dames die ze hier dertig jaar geleden zag winkelen’ Ook Leontien ziet het Spiegelkwartier opleven. “Steeds vaker bellen mensen 15 spontaan aan. Mijn Kitty Laméris, moeder heeft het nog telg uit een ander wel eens over ItaliSpiegelstraataanse dames in bontgeslacht. mantels, die ze hier dertig jaar geleden zag winkelen. Die zijn dan misschien verdwenen, er is een ander soort koper voor in de plaats gekomen. Mensen met geld en smaak, of de wil om smaak te ontwikkelen.” 14
Leontien (l.) en Marjan Sterk.
Een paar deuren verderop, een grote winkel. Hel licht komt uit vitrines, waar glaswerk fonkelt en porselein je tegemoet glanst. “Glaswerk is voor mensen met durf”, schetst Kitty Laméris de klantenkring. “Het is heel waardevol, maar het kan ook heel makkelijk kapot!” Volgens Kitty, die samen met broer Willem en zus Anna het bedrijf runt, zijn er altijd veel mensen op zoek naar bijzonder glaswerk en porselein. Wetenschappers, naar bijzondere stukken voor een collectie, particulieren, naar fraaie decoratieve objecten. Laméris zegt dat de crisis
Steltman Gem ColleCtion 3 Witgouden ringen bezet met diamanten en gele saffier (korund), roze tourmalijn en peridoot.
WWW.steltman.nl
rePORTAGE
Spiegelkwartier
de winkel heeft gemist. Het overlijden in 2003 van Frides Laméris, de vader van het drietal, had volgens haar meer impact: “Hij kende zo veel klanten persoonlijk. Het was de vraag of ze zouden blijven. Maar ze bleven en de zaak floreert. Ook dit jaar is een prima jaar gebleken en dan hebben we volgend jaar het 50-jarig jubileum. We organiseren een bijzondere tentoonstelling met echte topstukken, het resultaat van een halve eeuw verzamelen.” Laméris — die Italiaanse Taal- en Letterkunde studeerde en vorig jaar een wereldwijd geprezen boek over filigrana glaswerk schreef — is als bestuurslid van de Vereniging Spiegelkwartier nauw betrokken bij de verdere ontwikkeling van de straat. Die ziet er goed uit, zegt ze. “Letterlijk op de dag dat het Rijks weer echt helemaal open was en de doorgang tussen stad
‘Letterlijk op de dag dat de doorgang tussen stad en Museumplein was hersteld, stroomden de klanten toe’ en Museumplein was hersteld, stroomden de klanten toe. Met als gevolg dat sindsdien al vier gerenommeerde antiquairs zich hebben gevestigd in het Spiegelkwartier. De buurtbrede verkoopexpositiedagen OPEN! 2013 in het laatste weekend van september zijn door twee van deze nieuwe zaken aangegrepen voor hun officiële opening. De meeste ondernemers zijn hier vitaal gebleken. En al deze activiteiten in de straat lijken effect te hebben. Opeens zijn er weer klanten uit allerlei buitenlanden, we horen weer Frans,
Duits, Russisch en Amerikaans. ‘How much is that? Okay, I’ll take it. Could you please wrap it, I have to catch a plane.’ Dat soort verkopen hebben we in tijden niet gehad. Onze etalage hebben we aangepast op het nieuwe publiek: iets toegankelijker stukken naast topstukken. Glas is daarom natuurlijk ook zo aantrekkelijk, voor een heel bereikbare prijs koop je al een slingerglas. Mensen groeien dan langzaam toe naar de gegraveerde gelegenheidsglazen, die soms tienduizenden euro’s kosten.“
Het Spiegelkwartier De straat die in zuidwestelijke richting loopt van de hoofdstedelijke Herengracht naar de Spiegelgracht, wordt in de volksmond Spiegelstraat genoemd maar heet formeel de Nieuwe Spiegelstraat. De oorspronkelijke (en inmiddels Oude) Spiegelstraat ligt een stukje naar het noorden, in de bekende winkelbuurt ‘de 9 straatjes’. Tegenwoordig zijn er in de Nieuwe Spiegelstraat en aan de Spiegelgracht bijna huis aan huis kunsthandelaren en antiquairs gevestigd. Dat is niet altijd zo geweest. Als het Rijksmuseum niet was gebouwd waar het nu staat, zou de straat er vrij-
036
–
vernis #05
wel zeker anders hebben uitgezien. In de Nieuwe Spiegelstraat en aan de Spiegelgracht woonden veel ambachtslieden die hun diensten verleenden aan de welgestelde bewoners van de grachten, waaronder
horlogemakers, meubelreparateurs en loodgieters. De ontwikkeling van wat later het Spiegelkwartier zal gaan heten tot bloeiend centrum van handel in kunst en antiek is goed te volgen aan de hand van oude adresboeken. In 1900 wordt al ‘kunstkooper Henriquez de Souza’ in de Kerkstraat 219 genoemd. In 1910 zijn er zeven antiquairs gevestigd en in 1920 twaalf. In vooroorlogse adresboeken komen de namen Schilling en Aronson al voor. Na 1945 stijgt het aantal antiquairs verder. Al vroeg ontstaat een hechte band tussen het Rijksmuseum en het Spiegelkwartier. Het grootste deel van de aankopen die het Rijksmuseum daar doet valt onder de toegepaste kunst
(aardewerk, meubelen, sieraden, glazen en textiel), de eerste dateert van 1914. Ook nu nog koopt het Rijksmuseum voorwerpen in het Spiegelkwartier. In tegenstelling tot wat men zou vermoeden, zijn de Spiegelgracht en de Oude en Nieuwe Spiegelstraat niet vernoemd naar ambachtelijke spiegelmakers, maar naar de 17de-eeuwse Amsterdamse burgervader Hendrick Dircksz. Spiegel, telg uit een familie die fortuin vergaarde met de productie van en handel in zeep. Twee gegraveerde portretten van de burgervader behoren tot de collectie van het Rijksmuseum.
NEW TAILOR
column
tekst
Yvo van Regteren Altena
Delen illustratie
Tekenteam.nl
Waarom modern design niet alles zegt. Of hoe Yvo van Regteren Altena langzaam antiek in zijn leefruimte toelaat. Als conservatoriumstudent te Florence had ik het geluk in te mogen wonen bij een muziekminnende gravin met een droom van een villa vlakbij het bekende uitzichtpunt Piazzale Michelangelo. Ik was cultureel verre van uitgekristalliseerd en kon als twintiger haar inrichting — aan de muur twee Giorgio de Chirico’s, een originele tekening van Rafaël en een reusachtig beeld van Henry Moore in de 16de-eeuwse toegangshal — nauwelijks naar waarde schatten. Los van de vele kunst was de villa — met dank aan de volstrekt persoonlijke verzameldrift en creativiteit van de contessa zelf — een cocon van goede smaak. Oude meubels waren voorzien van onverwacht heftige kleurcombinaties en nieuw Italiaans design ging harmonisch op in de veelheid aan oude kasten, reusachtige 18de-eeuwse kloostertafels en kersenhouten kastjes. Ik koester nog steeds de hoop er ooit zo een bij een antiquair te vinden. Na terugkeer in Nederland bleef dat interieur op mijn netvlies gebrand. Toen ik echter als ‘moderne’ dertiger mijn eerste eigen appartement betrok, koos ik niet voor een bonzai-versie van het interieur van de contessa, maar voor sober Scandinavisch en Japans design. Ik had een voorliefde voor de elegante en tijdloze ontwerpen van Poul Kjærholm. Diens ranke stoel met de codenaam PK22 doet denken aan een afgetrainde versie van Mies van der Rohe’s Barcelona-stoel. Naast mijn PK22’s had ik na lang sparen ook nog een superieur ladenkastje weten te bemachtigen van de veel te jong gestorven Shiro Kuramata. Vaak dacht ik terug aan de vele bijzondere huizen die ik in mijn Toscaanse periode had gezien, maar de financiën lieten nu eenmaal geen superi038
–
vernis # 05
eur antiek toe en ik prees me reeds gelukkig dat ik aan de terreur van de Billy’s van Ikea was ontsnapt. Als snob heb ik Ikea altijd buiten de deur weten te houden, maar ondanks mijn tamelijk rigide voorkeur voor strak en sober heeft mijn smaak zich het afgelopen decennium toch richting die van de Toscaanse gravin verlegd. Toen de huisraad van mijn grootouders werd verdeeld, wilde ik aanvankelijk niets toelaten. Maar met de kans om een Pleyel vleugel uit 1902 neer te zetten waarop mijn overgrootmoeder nog had gespeeld, was mijn weerstand gebroken. Na de piano durfde ik ook andere oude objecten op te nemen. Zo staat er aan de Pleyel een leren cognackleurige Le Corbusier met lichtblauw frame en daar bleef het niet bij. Ik heb nu ook een 19deeeuwse ‘Vlaamse poppenkast’, volledig ingelegd met twee gefineerde ridderfiguren, geflankeerd door een Italiaanse halogeenlamp van Acchile Castiglioni. Oud en nieuw willen best de ruimte delen en het geeft naar mijn idee ook een persoonlijke en organische touch aan een interieur. Ik zocht nog naar een bijzettafel naast mijn moderne, met wit katoen overtrokken Raffles-bank van Vico Magistretti. Ik vond er geen: het was óf net iets te tuttig óf niet passend. Nu fungeren twee op elkaar gestapelde maar precies even grote oude Vuittonkoffers als zodanig, terwijl ze ook nog eens een deel van de zomer- of wintergarderobe herbergen. Dáár kan geen Italiaans design of 18de-eeuws bijzettafeltje tegenop. Yvo van Regteren Altena is journalist en schrijft over de prettiger dingen des levens
En u denkt dat uw kunst wél goed is verzekerd? Classicus Private Insurance levert uitsluitend verzekeringen op maat en is dé onafhankelijke specialist voor het verzekeren van exclusieve en bijzondere bezittingen van verzamelaars alsmede galeries, kunsthandelaren en musea.
Op basis van onze risicoanalyse sluiten de door ons geselecteerde verzekeringen naadloos aan bij een specifiek risicoprofiel. Hiervoor werken wij samen met gerenommeerde verzekeraars in Nederland, Engeland en de Verenigde Staten. Classicus Private Insurance is door Lloyd’s of London benoemd tot Open Market Correspondent. en door Chubb Insurance Company aangewezen als exclusief aanbieder van het Masterpiece concept. Naast ons verzekeringsaanbod op maat beschikken wij tevens over een uitgebreid netwerk van verschillende adviseurs en bedrijven. Als het gaat om taxatie, beurzen, transport, aan- en verkoop van kunstobjecten bieden wij u een breed scala aan eersteklas bedrijven. Kortom, u kunt altijd een beroep op ons doen.Wilt u dat uw kunst wel goed verzekerd is? Dan kiest u voor Classicus Private Insurance. U kunt ons bereiken op 020-7949048. ®
Uw exclusieve kunst verdient een even bijzondere verzekering
Verleden voor de toekomst tekst
Nelleke Koops
beeld
Wijnanda Deroo
01
040
–
vernis #05
restauratie
Hendrick de Keyser
Al bijna een hele eeuw koopt en restaureert Vereniging Hendrick de Keyser huizen die niet verloren mogen gaan. Directeur Carlo Huijts over dilemma’s, vondsten en overtuigingen. ‘Een huis dat je niet gebruikt, is ten dode opgeschreven.’ en rechts zijn nog altijd de buitenplees te vinden, die — geheel aan de eisen van de moderne tijd aangepast — nog steeds worden gebruikt. Prinses van Henegouwen
Hendrick de Keyser verwierf het huis in 1933, het jaar waarin Angélique van Brienen, prinses van Henegouwen en de laatste bewoonster, overleed. Zij woonde in Parijs en gebruikte het huis als pied-à-terre. Haar zoon schonk het huis en het complete interieur aan Hendrick de Keyser, op voorwaarde dat het intact zou blijven en ter nagedachtenis aan zijn moeder ‘Huis van Brienen’ zou heten. FOTO: henk snaterse
Als de monumentale voordeur van Huis van Brienen openzwaait, verlicht de vroege ochtendzon de uitzonderlijk brede marmeren gang met aan weerszijden rijk gedecoreerde dubbele deuren. Even waan ik me in Versailles. Maar als ik een pas naar achteren doe en een blik op de gevel werp, realiseer ik me dat zich achter de linkermuur het belendende pand bevindt en dat de deuren ‘slechts’ trompe-l’œuils zijn. De man die me voorgaat naar de tuinkamer in het achterhuis is Carlo Huijts, al twintig jaar directeur van Hendrick de Keyser. Deze vereniging zet zich in voor behoud van architectonisch of historisch waardevolle huizen in Nederland, zegt de website. Het Huis 01 van Brienen, ge- Huis Bartolotti noemd naar de laat- aan de Herenste bewoonster, be- gracht 170 te hoort tot beide Amsterdam. categorieën. In 1728 werd het achterhuis 02 door koopman Directeur van David Rutgers aan Vereniging Hendhet oorspronkelijke rick de Keyser, 17de-eeuwse voor- Carlo Huijts. huis toegevoegd. Hij maakte van het pand aan de Herengracht een stadspaleis in Lodewijk XIV-stijl, met een nieuwe zandstenen gevel, een monumentaal trappenhuis, een tuinhuis en een zaal voor feesten en partijen. We lopen langs de binnenplaats die het voor- en achterhuis verbindt. In de houten wand vol krullen en sierlijsten is een nis gemaakt voor een groot klassiek beeld, een vrouw met wierookvat. Links
02
Het is hier alsof de tijd heeft stilgestaan. In de voorkamer staat haar foto nog steeds op de schrijftafel. Ze werpt een dromerige blik op de kamer met 18de-eeuwse betimmeringen, die in de vroege 19de eeuw door haar voorouders vernis #05
–
041
restauratie
Hendrick de Keyser
wit werd geschilderd en werd ingericht in Empire-Biedermeier stijl. Familieportretten hangen aan de wand, de klep van de pianola staat omhoog. Het is alsof de Van Brienens zich ieder moment op de bank zullen neervlijen.
03
04
“Je mag er best op gaan zitten”, zegt Huijts. “We hebben hier meubels waar menig museum jaloers op is, maar onze filosofie is dat alles gebruikt moet worden. Dan slijt het, en ja, dan moet je het herstellen, maar het blijft beter in stand dan in een museaal depot waar het dood hout wordt. Het is met meubels net als met huizen: als je ze niet gebruikt, zijn ze ten dode opgeschreven.” In de huizen van Hendrick de Keyser wordt geleefd en dus breekt er wel eens iets.
Elsbeth Etty columniste, huurder van een 17de-eeuws grachtenhuisje in Amsterdam
042
–
vernis #05
keer in de week werd geleegd. Moet je je voorstellen...” “Het is een oud huis, maar echte ongemakken zijn er niet. Op een gegeven moment heeft Hendrick de Keyser op eigen initiatief centrale verwarming aangelegd, maar dat vond ik niet eens zo’n groot voordeel. Het had wel wat, met die kacheltjes. Natuurlijk,
FOTO: sabine heetebrij
“Op de gevelsteen staat 1655. Het is eigenlijk gebouwd als achterhuis van het hoekpand hiernaast. Het zijn piepkleine verdiepingen boven elkaar, die in de 19de eeuw aan complete gezinnen werden verhuurd. Via een binnentrap waren ze met elkaar verbonden en op iedere verdieping stond een kakdoos, die één
restauratie
Hendrick de Keyser
Huijts wijst naar een schilderij aan de muur en zegt, met opvallende nuchterheid: “Hier is bijvoorbeeld een stukje van de lijst af omdat er ooit iemand tegenaan heeft gestoten.” Openslaande deuren verbinden de voorkamer met de 03, 04 en 05 achterkamer die uitDe drie gerestaukijkt op de binnenreerde huizen plaats. Daarachter ‘Steeman’, ‘Landligt de grote zaal. Een man en ‘Zeeman’ pronkvertrek, met aan de Bloemwandschilderingen gracht 87-91, te van Dirk Dalens III Amsterdam. en een beschilderd plafond van Anthonie Elliger. Over het speciaal voor de zaal vervaardigde Deventer tapijt lopen we naar het midden van de ruimte. We zijn omringd door een rivierenlandschap, met vogels, bloemen en fantasiegebouwen. “Dalens schilderde deze stukken in zijn atelier en maakte ze hier af”, vertelt Huijts. “Op het laatste moment veranderde hij nog dingen, omdat het perspectief niet klopte of niet paste bij het uitzicht.” Hij wijst op een weerspiegeling in het water, die de schilder vergat aan te passen toen hij een van de figuren verplaatste. Aan de overkant van de kamer staat een jongetje met twee gezichten, die elk een andere kant opkijken. “Dat is tevoorschijn gekomen bij het schoonmaken.”
je kunt hier niet wonen met jonge kinderen of als je echt oud bent. Wij rennen de hele dag een smal wenteltrapje op
en af. Een sieraad voor het huis, maar met lichamelijke klachten gaat het niet. Daar hebben we dit huis eigenlijk
‘Ik woon hier nu tien jaar, samen met mijn man, en wil nog zo lang mogelijk blijven’
Breken of barsten
De zaal is voor veel geld gerestaureerd, maar het blijft een huis, geen museum. Daar is wel eens discussie over. “Museaal ingestelde mensen zeggen dat we iets aan klimaatbeheersing moeten doen”, verzucht Huijts. “We kregen het advies om voor 200.000 gulden een installatie in te bouwen. Dat was niet alleen veel geld, maar betekende ook enorm veel breekwerk. Niets doen betekent misschien wat barstjes in de schilderingen, maar verder blijft de zaal intact.” Uiteindelijk werd besloten alleen ventilatie in de plint en vloerverwarming tussen de balken aan te brengen om de zaal op constante temperatuur te kunnen houden, maar het tekent de moeite die de vereniging zich getroost om de huizen die onder haar vleugels zijn te beschermen tegen invloeden van buitenaf, van welke aard dan ook (zie ook het kader ‘Vereniging Hendrik de Keyser’). Woongeschiedenis
“We willen laten zien hoe mensen door de eeuwen heen hebben gewoond, met een interval van steeds pakweg twintig jaar”, zegt Huijts, terug in de tuinkamer waar we gezeten op 18de-eeuwse stoelen het gesprek voortzetten. Een servetje voorkomt dat onze glazen kringen maken op de antieke tafel. “Er wordt geen onderscheid gemaakt tussen monumenten en architectuur, al
aan te danken. De eigenaar van het café hiernaast woonde hier, maar zijn vrouw werd zwanger en dat was niet te doen. Hij wilde graag een benedenhuis met een tuin. Toevallig woonde ik in een hofje en met toestemming van de woningbouwvereniging en Hendrick de Keyser hebben we geruild.”
“Ik woon hier nu tien jaar, samen met mijn man, en wil nog zo lang mogelijk blijven. Het mooiste is het uitzicht. We kijken uit over de Brouwersgracht en de Prinsengracht. Mijn werkkamer is helemaal bovenin, met een laag plafond en kleine raampjes, volgestouwd met boeken. Maar het uitzicht maakt alles goed.”
vernis #05
–
043
restauratie
Hendrick de Keyser
moet een jonger huis wel meer architectonische kwaliteiten hebben dan een oud huis. Onze 20ste-eeuwse collectie wordt vooral gemarkeerd door Rietveld, Berlage, Dom Van der Laan en Bonnema.” In feite beheert Hendrick de Keyser
06
één groot, verspreid museum ter grootte van Nederland. Zo bezit de vereniging een Middelburgs huis uit de 30’er jaren, compleet met dakoverstek, loggia, suitedeuren en schouwtjes in de hoeken. “Het is geen architectonisch topstuk, maar het ensemble is zo’n goed voorbeeld van een typisch huis uit die periode, dat we het er graag bij wilden hebben.” Smaak
Alle ambities voor een evenwichtige collectie ten spijt, volgde de vereniging vooral de maatschappelijke smaak. Het resultaat: een groot gat in de 19de eeuw, want “tot de jaren 70 vond iedereen in Nederland, dus ook de vereniging, de 19de eeuw lelijk”, verklaart Huijts dit hiaat. “De ‘ware’ kunst was 17deen 18de-eeuws, alles daarna was kitsch. In de jaren 80 veranderde dat beeld, maar toen was er geen geld om die 19de-eeuwse huizen aan te kopen. En daarbij speelde ook dat er nog heel veel 17de- en 18de-eeuwse huizen stonden te verkrotten.” Huijts ligt er niet wakker van: “Als de gemeenschap er geen geld voor over heeft, vindt men het kennelijk niet bijzonder.” Pas sinds de jaren 90 worden in Neder044
–
vernis #05
‘ Aan één voorwaarde houden we strikt de hand: de huurder moet bij het pand passen’ land veel monumenten gerestaureerd, en zijn de mooiste 19de-eeuwse huizen onbetaalbaar. “Hendrick de Keyser is afhankelijk van fondsen, subsidies en verhuur en in tegenstelling tot wat veel mensen denken hebben we geen grote zak met geld. Ons vermogen zit vast in de panden en die panden verkopen we niet. Dat geld komt
dus nooit meer vrij. Op papier zijn we een schatrijke vereniging, maar we hebben alleen maar schulden. Dat vindt men soms lastig te begrijpen”, zegt Huijts, die dagelijks wordt benaderd door eigenaren die hun prachtige zelfgerestaureerde grachtenpand best aan de vereniging willen verkopen — voor een leuk bedrag uiteraard.
restauratie
Hendrick de Keyser
07
“Daar kunnen wij dus niets mee. Meestal verwerft de vereniging door schenking of voor een symbolische euro, omdat het een restauratieproject is waar de gemeente vanaf wil. Vanuit hobbyisme — of vakidioterie zo je wilt — zijn er altijd huizen die we dolgraag zouden willen hebben, maar je krijgt het niet rendabel.” Een uitzondering maakt de vereniging voor architectonisch topstukken. Daarvoor wordt de marktwaarde betaald, mits er een sponsor bij wordt gevonden. Zo heeft men met hulp van de BankGiro Loterij onlangs de onderhandelingen afgerond voor ’t Hooge Huys in Alkmaar —
een van de eerste verzekeringsgebouwen in Nederland en een markant object, aan het begin van de jaren 1930 gebouwd op een historische locatie door de traditionalistische architect A.J. Kropholler. Crisis
Aankopen en restauraties worden betaald uit fondsen en subsidies. Dat klinkt leuk, maar het is crisis: de fondsen werden terughoudender en van de 4 miljoen euro overheidssubsidie is nog maar zes ton over. “Het is niks ernstigs, maar we moeten wel opletten”, benadrukt Huijts: “Als er geen nieuwe panden bijkomen, kan het regulie-
re onderhoud van de huizen uit de huuropbrengsten worden betaald. We moeten dus momenteel flink aan de noodrem hangen, al kunnen restauratieprogramma’s niet zomaar worden stilgezet. Je bent zo drie jaar verder voordat dat effect heeft.” Huijts kijkt de kamer rond en laat zijn blik rusten op het behang. “We restaureren nu minder uitbundig. Hier is met behang en al gerestaureerd, dat zouden we nu niet meer zo snel doen. We plakken er een rauhfaserbehangetje tegen aan en laten het schilderen. Dat zijn keuzes die we nu moeten maken.” Ook de huurinkomsten liepen vorig 06 en 07 Bibliotheca jaar met twintig proThysiana aan cent terug. “We hebhet Rapenburg ben luxe tijden achte Leiden. ter de rug, hoefden nooit te zoeken naar huurders. Maar al zijn we niet in de positie om kieskeurig te zijn, aan één voorwaarde houden we strikt de hand: de huurder moet bij het pand passen”, zegt Huijts. Zo zijn er hofjes voor ouderen, maar ook panden waar juist een gezin moet wonen. “Bij sommige huizen voel je: hier moeten kinderen door de gang rennen, dit huis moet léven.” En in tegenstelling tot wat je zou verwachten, is voor veel kwetsbare panden de eenzame boekenwurm niet altijd de ideale huurder. Huijts: “Als iets een huis sloopt, dan zijn het wel boekenkasten. Met name 17de-eeuwse panden hebben last van permanente belasting op dezelfde plaats. Het duurt misschien dertig of veertig jaar, maar uiteindelijk buigen de balken door.” De huizen worden ook verhuurd als filmlocatie of voor fotoshoots. De series Rembrandt en Majesteit spelen zich deels af in stijlkamers die Hendrick de Keyser onder zijn hoede heeft. En schitterde de grote zaal van de Van Brienens niet al eens in een lingeriereportage? “Ja, dáár waren we achteraf niet zo heel gelukkig mee”, drukt Huijts zich voorzichtig uit. “Sindsdien letten we er beter op dat onze panden echt toegevoegde waarde hebben, niet alleen een leuk achtergrondje zijn.” vernis #05
–
045
restauratie
Hendrick de Keyser
Dilemma’s
Niet alleen het gebruik van de huizen moet passen bij de geschiedenis. Diezelfde afweging maakt Hendrick de Keyser ook bij de restauratie van de panden. Wat laat de situatie toe? Naar welke tijd ga je terug? Dat
08
09
zijn telkens terugkerende thema’s. Of, liever gezegd, dilemma’s. Belangrijk is dat de eenheid tussen de gevel en de achterliggende ruimte niet verloren mag gaan. Als voorbeeld noemt Huijts Het Zeepaert in Dordrecht, een huis uit 1495 waarvan de begane grond en pui 19de-eeuws zijn, omdat de voordeur en de gang steeds zijn opgehoogd naar straatniveau. “In de kamer direct achter de voorgevel hebben we dus ook het 19de-eeuwse interieur gehand-
Pieter Jan Tichelaar oud-directeur, schenker van twee 17de-eeuwse huizen van de Tichelaar aardewerk- en tegelfabriek in Makkum
“Het stamhuis is gebouwd in 1669 en ruim driehonderd jaar bewoond door de familie. Maar na het overlijden van mijn ouders was er niemand meer die nog belangstelling had. Ik heb het huis, samen met het buurhuis waar het kantoor was gevestigd, gekocht van de Koninklijke Tichelaar en ben in 1990 046
–
vernis #05
begonnen met de restauratie. Tien jaar heb ik erover gedaan, kamer voor kamer. In 1999 heb ik de huizen overgedragen aan Hendrick de Keyser. Ik heb er nog dertien jaar gewoond, tot vorig jaar.” “De huizen herbergen drie eeuwen Tichelaar-geschiedenis. In 1700 begonnen mijn voorouders een fabriek voor tegels en
schotels. Het oudste tegeltableau is van 1731. Daarna zijn de wanden steeds weer voorzien van tegels uit eigen bedrijf, uit verschillende perioden. Het familiehuis kreeg in de 18de
eeuw de indeling met voorkamer, verhoogde middenkamer met bedsteden en achterhuis: allemaal versierd met zo’n 10.000 tegels. Het buurhuis werd er in die tijd bijgekocht
‘Ik ben nog steeds huismeester, dus ik kom er regelmatig’
restauratie
Hendrick de Keyser
Vereniging Hendrick de Keyser Het behoud van de oorspronkelijke staat van de huizen die de vereniging onder haar hoede heeft, is sinds de oprichting in 1918 altijd een speerpunt in het beleid van Vereniging Hendrick de Keyser geweest. De directe aanleiding voor de oprichting van de vereniging was de aanleg van de Raadhuisstraat, waarvoor een flink aantal grachtenpanden werd gesloopt. Onder leiding van wijnkoopman Jacobus Boelen begon Hendrick de Keyser — vernoemd naar de Amsterdamse stadssteenhouwer die onder meer de Westerkerk ontwierp — historische
haafd”, legt hij uit. 08 en 09 “Terwijl het een Het 17de- eeuwse 18de-eeuwse kamer is Wijnkopersgildemet een rococo huis aan de stucplafond. Het is Koestraat 10-12 in de 19de eeuw ge- in Amsterdam. schilderd, met pasteltinten en verguldsel, een beetje protserig. Maar wij hebben gezegd: dit is de fase die we restaureren, want het hoort bij deze gevel. En je kunt niet terug naar de 18de
huizen op te kopen. Inmiddels telt de portefeuille bijna 400 huizen en complexen in 100 plaatsen. Hiervan zijn 660 eenheden verhuurd. Verder bezit de vereniging 2.000 roerende goederen (meubels, gebruiksvoorwerpen en één poppenhuis). Er zijn zo’n 4.500 leden. In 2013 geeft de vereniging van de donaties, schenkingen, legaten en huurinkomsten 9,9 miljoen euro uit aan de instandhouding — onderhoud en restauratie — van de panden.
www . h e n d r i c k d e k e y s e r . n l
eeuw, want dan moet je vijftig centimeter de grond in. Als je terug wilt naar de 15de eeuw, is dat zelfs anderhalve meter!” En dat, zo benadrukt Huijts, is een groot verschil met restauraties in de jaren 50 en 60. Toen deinsde de vereniging er niet voor terug een 20ste-eeuwse gevel te slopen en er een 17de-eeuwse onderpui van te maken met een 17de-eeuwse ruimte erachter. “Nu wordt dat alleen gedaan als de 17de-eeuwse pui er nog staat.”
FOTO: sabine heetebrij
als magazijn. Daarin zijn nog eens 7.000 tegels verwerkt.” “Tijdens de restauratie kwamen ze tevoorschijn achter dikke lagen behang. Met iedere nieuwe generatie kwam er een nieuwe vrouw des huizes, die het huis aanpaste aan de moderne tijd. Tichelaar of niet, zij wilde geen tegels, maar behang en zware gordijnen in Bieder-
meier-stijl. Alleen in de kelder zaten nog de oorspronkelijke tegels zichtbaar op de muur.” “Vorig jaar ben ik verhuisd naar een renteniershuisje uit 1645, tegenover mijn oude huis. Ik mis het geen moment. Het pand werd te groot voor mij alleen. En ik ben nog steeds huismeester, dus ik kom er regelmatig.”
vernis #05
–
047
restauratie
Hendrick de Keyser
Soms moet je je gewoon laten leiden door het huis, zelfs als dat tegen je gevoel ingaat, vindt Huijts. Zoals bij de buitenplaats Sparrendaal in Driebergen. “De voorkamer was donkerpaars, echt een begrafeniskamer. We hebben enorm getwijfeld over de kleur, dachten dat het ontzettend lelijk zou worden. Toen het klaar was, bleek dat de zon ’s ochtends — op het moment dat er koffie werd geserveerd — vol in de kamer scheen en dat het paars heel mooi uitkwam. ’s Avonds was het er wel erg donker, maar dan zat er toch niemand. De manier waarop zo’n 18de-eeuws huis werd gebruikt, begrijp je pas als alle kamers gerestaureerd zijn.” Onverwachte vondsten
Inmiddels zijn in een periode van bijna een eeuw honderden huizen door de vereniging gerestaureerd. De ervaring die werd opgedaan is van onschatbare waarde, maar kan ook een valkuil zijn, zegt Huijts. “De grootste uitdaging, dat houd ik mijn mensen ook voor, is nieuwsgierig te blijven. Vraag je telkens opnieuw af: is wat ik hier zie ook wat ik denk te herkennen? Denk niet te
Wijnanda Deroo De in dit stuk gebruikte architectuur- en interieurfoto’s zijn van Wijnanda Deroo (Zeist, 1955). Zij woont en werkt in New York en Amsterdam. Zij maakt gebruik van natuurlijk licht, mensen zijn nagenoeg afwezig. Deroo exposeerde o.a. in het Rijksmuseum en FOAM, Amsterdam, IFA, Parijs en Co-
snel dat je iets eerder hebt gezien. Blijf kijken, blijf je verwonderen.” En verwondering is er vaak, want restauraties blijven onvoorspelbaar. Soms ook dienen zich onaangename verrassingen aan. Of aangename, zoals de vondst van een vloerkluis onder een bedstee of een schildering achter dikke lagen behang. Voor Huijts was de leukste restauratie die van De Onbeschaamde in Dordrecht, een 17de-eeuws huis van bouwmeester Pieter Post. “Toen we de plinten
lumbia University, NY. Haar werk bevindt zich in de collecties van het MoMa in New York, Het Stedelijk Museum, Amsterdam en het Centre Georges Pompidou, Parijs. De hier gepubliceerde foto’s komen uit het boek Huizen van Vereniging Hendrick de Keijser. www . wij n a n dad e r oo . n e t
loshaalden, bleek dat die niet van vurenhout waren, maar van eikenhout. Dat was al vreemd. Maar toen zagen we dat op de achterkant schilderingen zaten.” Het bleken twee fragmenten van een plafondschildering uit de zaal die Pieter Post had gebouwd, maar die bij renovatie in de 18de eeuw was verdwenen. “Ze hebben de latten van het houten plafond destijds hergebruikt als plinten. We vonden dus een stuk plafond terug van het oorspronkelijke ontwerp van het huis. Dat was wel uniek.”
Theo Daatselaar antiquair Theo Daatselaar, huurder van een 17de-eeuwse stadsboerderij in Zaltbommel
048
–
vernis #05
houden. Het huis is niet geïsoleerd en je mag de balken niet verven. De hoofdkleuren van het houtwerk zijn petrol en rood, dat moet blijven. Maar een wandje schilderen mag best, als je dat graag wilt.” “De oude stal heb ik als galerie ingericht, met losse voorzetwanden die er zo weer uit kunnen. Het huis zelf staat vol met antiek en kunst. Prachtig, in zo’n historische ruimte. Het is uniek om in zo’n huis te wonen en er je bedrijf te kunnen voeren. Je woont in een museum. Als ik ’s avonds naar bed
ga, waan ik me op de Batavia. Het is het oude Holland, zoals het was voordat het werd verpest. Zeker voor antiquairs is
het een prachtige kruisbestuiving om te huren van Hendrick de Keyser. Het is een jas die past.” FOTO: sabine heetebrij
“Ik was al jaren lid van Hendrick de Keyser voordat ik hier kwam wonen in 2008. Ik had mijn huis in Bilthoven verkocht en was op zoek naar een geschikte ruimte voor mijn kunsthandel. Bij toeval stuitte ik op dit pand. Het is aan het begin van de 17de eeuw gebouwd en heeft een mooie trapgevel met siermetselwerk en een eiken onderpui. Binnen zitten nog de gespiegelde bedsteden en er is een ommuurde tuin.” “Het is heerlijk wonen hier, maar je moet wel van historie
4
kunst • antiek • design
6 - 13 APRIL 2014 | CHASSEVELD BREDA
Kom naar Breda en geniet van kunst, antiek en design op ART2014. Een hoogwaardig en breed aanbod aan oude- en hedendaagse kunst, antiek, aziatica, Jugendstil en Art Deco, zilver, antieke- en hedendaagse juwelen. Ruim 80 deelnemers uit binnen- en buitenland uit het hoogste segment. Laat u verrassen en verleiden op ART2014!
www.art2014.nl
Hoofdsponsor
rubriek
Mijn mooiste stuk
050
–
vernis #05
rubriek
Mijn mooiste stuk
hand met karakter tekst
Mischa van de Woestijne
beeld
Friso Keuris Londen “Ik wist al vroeg dat ik restau-
rator wilde worden. Ik had er het talent en het geduld voor. Als er thuis een bordje was gevallen dan plakte ik het weer aan elkaar. Toen ik eind jaren tachtig van de middelbare school kwam, bestond er in Nederland nog geen opleiding tot restaurator. Ik ben toen bij een aantal kunstacademies gaan kijken, maar dat bleek een teleurstelling. Ze hadden het daar vooral over wat je allemaal moest vergeten, een heel vage toestand: ik wilde niet vergeten, ik wilde léren. Over anatomie, technieken en materialen. Mijn peetoom adviseerde me naar Londen te gaan naam om te leren verlar a van wassenaer gulden met bladberoep goud.” restaur ator voorwerp
Florence “Na
anderhalf jaar in Londen te hebben gezeten ben ik in bezit sinds overgestapt naar de 2009 Università Interbijzonder nazionale dell’Arte ‘We ontdekten de in het Italiaanse Nederlandse maakster Florence. Ik ben van deze hand in het daar geschoold als door ons zo geliefde restaurator en heb Florence’ er mijn man Urban Larsson ontmoet. Urban volgde een traditionele schildersopleiding en we bleken naast de passie voor kunst ook een liefde voor reizen te delen. Een vast onderdeel van die reizen is dat we Florence aandoen om oude vrienden te bezoeken en op onze vroegere scholen te kijken wie de nieuwe talenten zijn. Zo werden we in 2002 voorgesteld aan Lotta Blokker, Bronzen hand van beeldhouwster Lotta Blokker
een Nederlandse beeldhouwster die in Florence studeerde.” Techniek “Wat opvalt aan Lotta’s
werk is haar fenomenale techniek. Beelden van ledematen worden vaak gemaakt met behulp van afgietsels. Dan heb je weliswaar een hand of voet die lijkt, maar karakter ontbeert. Karakter krijg je door een sculptuur van binnenuit op te bouwen. Met kennis van anatomie, laag voor laag, net als in de natuur. Dat doet Blokker, dus we zijn haar blijven volgen. In Nederland wordt ze vertegenwoordigd door de galerie van Lara Wijsmuller, Fine Art in Amsterdam, die ook het werk van mijn man vertegenwoordigt.” Karakter “Mijn man had in 2008
op PAN Amsterdam bij Lara Wijsmuller een gecombineerde tentoonstelling met Lotta Blokker. Toen we de stand binnenkwamen, werd ik meteen gegrepen door het beeldje van de hand. Aan handen kun je iemands karakter en persoonlijkheid zien. Deze hand was stoer, krachtig, karaktervol. Ik wilde hem meteen kopen maar Urban toonde weinig interesse. Ik bleef evenwel aan de hand denken en aan het eind van de week ging ik terug om hem te kopen. De hand was weg. ‘Verkocht’ zei de galeriehoudster.” Verjaardag “Twee maanden later
kreeg ik van mijn man de hand voor mijn verjaardag. Het bleek dat hij ook meteen voor het beeldje was gevallen, en dat hij ter plekke had besloten om het voor mij te kopen. Dat maakt het natuurlijk extra speciaal.”
vernis #05
–
051
Tussen kunst en camera’s tekst
Aya Langeveld
beeld
Martijn Steiner Lovisa
Vernis draaide voor en achter de schermen een dagje mee bij het tv-programma Tussen Kunst & Kitsch. Conclusie: Nederlandse zolders bevatten een hoop rommel. Gelukkig zijn er ook uitzonderingen.
01
052
–
vernis #05
Scheveningen stroomt vol met mensen. Geen badgasten, want we missen de handdoeken, de koelboxen en de strandparasols en ook het weer is niet geweldig. Nee, deze mensen sjouwen met schilderijen en shoppers met ingepakt keramiek en ander oud spul. Het kan niet missen: ook zij zijn op weg naar de opnames van het Avroprogramma Tussen Kunst & Kitsch, die deze herfstige maandag in het Scheveningse museum Beelden aan Zee worden gemaakt. Daar kunnen ze hun meegebrachte waar laten taxeren door een van de aan het programma verbonden experts. Het programma — gemaakt naar een format van de BBC dat sinds 1979 onder de naam Antiques Roadshow op de buis verschijnt — loopt al sinds 1984. Het is zowel hier als daar nog steeds een kijkcijferkanon. Dat is wel logisch. Bezoekers en programmamakers hopen elke keer op De Grote Vondst en dat is stiekem waar het programma uiteindelijk om en op draait.
Om de verdwaasde blik in de ogen van de eigenaar als dat beeldje dat al jaren op 02 de schoorsteenmanSuzanne Lambooy tel stond te verstoffen is gecharmeerd en dat voor een tientje van een meeop de kop werd getikt gebracht op een Koninginnelantaarntje. dagmarkt uniek en kostbaar blijkt te zijn. Dat gebeurt overigens niet vaak. De kans op een stevige prijs in de Staatsloterij is groter. Hoe zou dat in Scheveningen gaan... 01
Een hoopvol begin van de dag...
Goud
Er is veel volk op de been. Cameraploegen lopen kriskras door de ruimte, experts — dankzij dit programma inmiddels toegetreden tot de gelederen der BN’ers — zitten in hun hoekjes en dit alles in een levensechte museumentourage met suppoosten die ‘hun’ beelden goed in de gaten hou-
02
den. Het in groten getale toegestroomde publiek kijkt verwachtingsvol naar de reuring die gaande is. Men bewaakt de meegebrachte spullen alsof het goud betrof, maar de vraag of ze op tv komen houdt de meeste mensen net zo bezig als de vraag of hun object geld waard is. Zei Andy Warhol, de te vroeg overleden avant-gardistische New Yorkse kunstenaar, niet al in 1968 dat in de toekomst iedereen 15 minuten wereldberoemd zou zijn? Misschien dat Tussen Kunst & Kitsch niet altijd wereldfaam brengt, maar voor sommigen toch tenminste enige bekendheid in Nederland. En een goed begin is het halve werk.
Emotionele waarde
Is het de nazomerzon die op deze dag, die zo grauw begon, begint te schijnen? De meeste bezoekers zijn opvallend openhartig. De verhalen — soms droevig, soms geestig of markant, maar altijd persoonlijk — brengen de meegebrachte objecten tot leven. “Mijn zus heeft dit clowntje ooit van onze opa gekregen. Mijn opa en mijn zus zijn allebei overleden, dit is mijn aandenken aan hen beiden. Ik zou het nog voor geen 1.000 euro verkopen”, zegt een bezoeker. De emotionele waarde achter een object doet er uiteindelijk meer toe dan het prijskaartje. Of toch niet helemaal? De ei-
genaar van het gipsen clowntje kijkt lichtelijk teleurgesteld. Ze verpakt het beeldje terug in de noppenfolie nadat het door expert Joseph Estié is afgeserveerd als ‘crisis-antiek’. “Dit is een prachtig voorbeeld van wat we kitsch noemen: van gips en afgelakt. En die Boeddha daar is nog warm van het bakken. Maar hij heeft wel een gezellig hoofd.” Experts
Twaalf keer per jaar organiseert de Avro op telkens wisselende locaties een opnamedag. Iedere bezoeker mag drie voorwerpen meenemen. Dat is behoorlijk wat, vernis #05
–
053
REPORTAGE
Tussen kunst en camera’s
en de veertien experts staat het zweet soms op het voorhoofd. Net als altijd krijgen de bezoekers — die soms al een half jaar van tevoren kaarten besteld hebben — bij de ingang een nummer. Pas als hun nummer wordt omgeroepen, mogen ze de expositiezaal binnen en schuiven ze aan bij de expert om hun voorwerp te laten beoordelen. Met maximaal duizend bezoekers per keer betekent dit dat er voor elke aflevering tussen twee- en drieduizend voorwerpen getaxeerd worden. De experts zitten verspreid over de ruimte achter hun desk. Bij hun naam staat duidelijk aangegeven wat ze taxeren en de bezoekers is verteld bij wie ze moeten zijn. Zo schuift men
proces niet altijd goed. “O nee, dit is nietwesters. Voor voorwerpen van buiten Europa moet u bij collega Jaap Polak zijn. Hij kan u alles over dit fraaie houtsnijwerkje vertellen. Volgende!” Verhalen
“Iedereen komt natuurlijk voor de hoofdprijs, maar uiteindelijk is de kans dat een
voorwerp de tv haalt ongeveer één op de honderd.” Aan het woord is Gerard Brinksma, die als eindredacteur verantwoordelijk is voor de uitzending. “Reken maar uit: er zijn tussen de twee- en drieduizend objecten per draaidag en misschien maar dertig voorwerpen bijzonder genoeg om uitgelicht te worden. Daarop zoomen we in. We plukken de vondsten er
De vraag of ze op tv komen houdt de meeste mensen net zo bezig als de vraag of hun object geld waard is
03
voor zilver bijvoor- 03 beeld achteraan in de Presentatrice rij bij Emiel Aarde- Nelleke van der werk en vervoegt Krogt met Martijn men zich voor arche- Akkerman, expert ologische voorwer- juwelen. pen en munten uit de oudheid bij — 04 kennelijk is ‘nomen’ ‘Het is vooral ook niet altijd ‘omen’ — een leuke dag, en dat gesjouw hoort Mieke Zilverberg. Samen bestrijken erbij.’ de experts elk verzamelgebied en weten ze bijna elk voorwerp goed op waarde te schatten. Toch gaat het 054
–
vernis #05
04
REPORTAGE
Tussen kunst en camera’s
05
06
07
in de zaal uit, dan komt de cameraploeg filmen aan de desk van de expert die er iets over vertelt. De meest interessante — niet meer dan een stuk of acht — halen het ‘erepodium’ bij Nelleke van der Krogt, de presentatrice van het programma. De desk is de zeef en we pakken de verhalen waarvan we denken, ha, leuk, dat is interessant om te vertellen. Daar zijn we op gespitst.” Het programma, zegt hij, beoogt mensen op een laagdrempelige manier in contact te brengen met kunst en cultuurgeschiedenis. “Als Tussen Kunst & Kitsch inspireert eens een museum te bezoeken, is dat prachtig. En uiteindelijk is het ge-
05
Kitty Laméris, expert glas en keramiek met de parfumflesjes van tante.
woon ook een gezellig dagje uit voor de meeste mensen.” Voor de camera
Niemand weet op voorhand hoe de dag 06 zal verlopen. Ook de Willem Jan experts niet. Zij houHoogsteder met den hun parate kenoude meester. nis in de aanslag, maar het kan zo maar tot in de middag duren voordat het eerste voorwerp zich aandient dat boeiend genoeg is om bij de presentatrice aan tafel
08
te schuiven. Niet in Scheveningen overigens. Een echtpaar met entreenummer 321 mag in een aparte ruimte wachten, 08 terwijl ze het verhaal Genieten van een over hun meegenajaarszonnetje brachte object aan op het terras. een redacteur vertellen. Ze wisten wel al dat het bijzonder was, maar dat ze de tafel hebben gehaald vinden ze best een prestatie, “alleen jammer dat het pas over een halfjaar op tv komt.” Er geldt geen ge07
Willem de Winter, expert schilderijen 19de en 20ste eeuw.
vernis #05
–
055
REPORTAGE
Tussen kunst en camera’s
heimhoudingsplicht, maar we mogen ‘liever niets’ over het desbetreffende werk schrijven. Het is niet de bedoeling dat de inhoud ervan al bekend is. Hoe ze dat doen bij een echt bijzondere vondst? Dat kun je toch moeilijk stil houden. “Dan gaat er dezelfde dag nog een persbericht uit”, zegt eindredacteur Brinksma. In de geïmproviseerde studio wordt het ondertussen steeds drukker. Er wordt een handjevol publiek toegelaten, de expert, de presentatrice en de gasten nemen plaats. De belichting wordt bijgesteld, het publiek wordt om stilte gemaand en de camera’s gaan lopen. Vernis mag een paar minuten meekijken, maar daarna is het klaar. Pop-
er niet voor de expertise. Elke zweem van kennis wordt er uitgemonteerd.” De identificatie met bezoekers en kijkers is één van de 09 succesfactoren van Welk gezicht het programma, zegt hoort bij welke ze, want zo bereik je naam, de experts een zo groot mogeop een rij. lijk publiek en dat is toch het doel van iedere omroep. 10 Vader en zoon Hesselink: Waardevol oud papier? Dat is de vraag.
Kasteel
“Ik heb dit gisteren nog even bij mijn moeder uit de kast
gehaald”, zegt een van de bezoekers die naar de opnamedag kwam maar zelf niets had om mee te nemen. Hij laat een aantal vazen zien aan expert Joseph Estié, maar die maakt er meteen korte metten mee. “Dit craquelé is aangebracht om het er ouder te laten uitzien. Dat is doorgaans een veeg teken.” Is het kunst of kitsch? De expert van meubelen en Europees porselein tot 1890 dateert de vazen rond 1900-1920. “Wel bijzonder dat ze zo klein zijn, dat formaat heb ik nog nooit gezien.” Uit een plastic opbergbox wordt Japans porselein uit krantenpapier gehaald. De voor een niet-kenner kostbaar ogende Satsuma-kopjes worden getaxeerd op
09
petje gezien, kastje weer dicht. Voorjaar 2014 mogen we het allemaal zien. Op tv. Intermediair
Presentatrice Nelleke van der Krogt, die in 2002 het stokje overnam van Cees van Drongelen, koos bewust voor een eigen stijl, zegt ze na de opnames. “Ik heb niet de klassieke rol van een presentator. Ik blijf tijdens de opnames bij de mensen, vorm een intermediair tussen hen en de kijkers aan de ene kant en de experts aan de andere. Ik luister naar de verhalen met ‘montage-oren’. Al heb ik in de loop der jaren best wel wat kennis opgedaan, ik ben 056
–
vernis #05
10
11
maximaal 15 euro per kopje. Estié wijst op een barst. “Dit is niet goed.” De toevoeging van de eigenaar dat hij er thuis nog tien heeft staan zonder barst, maakt geen indruk. “We gaan met de staart tussen de benen door voor de volgende ronde”, zegt de man, grappend. Dat de familie zich niet strikt heeft gehouden aan de maximaal toegestane aantal voorwerpen wordt weggelachen: “We hebben ze toch door de entree gekregen? Nu wil ik ook alles laten zien. De goede dingen, dat weet je wel. Dit lag nog op zolder en is iets van de afdeling ‘ach, wie weet’.” De echtgenote van de man is alvast door
naar een volgende taxatie, bij Frans Leidelmeijer. Daar is de rij misschien nog wel het langst, want het aanbod in de categorie ‘toegepaste kunst 1880-1970, speelgoed en affiches’ is groot. De verzameling parfumflesjes van haar tante zijn net bekeken door Kitty Laméris. “Mooi, maar niet uniek” was haar oordeel over de 19de- en 20ste-eeuwse reukwaterhoudertjes. Hoe mevrouw aan al dat antiek komt blijkt nog een heel verhaal. “De zus van mijn vader had een kasteel, een heleboel spullen, en geen kinderen.
11
Joseph Estié heeft iets bijzonders. ‘Eindelijk!’
Tante is ruim in de negentig geworden. In 2003 hebben we de inboedel verdeeld, maar een deel ligt nog op de zolder van mijn moeder, waaronder dus deze spullen.” En nee, het kasteel zat niet in de erfenis. Tante had bij leven het kasteelcomplex ‘Holtmühle’ in Tegelen al verkocht aan de gemeente en — helaas voor de familie — ook een deel van de inboedel van het classicistische gebouw uit de 17de eeuw was door tante bij leven ondergebracht in het museum. Het deert de familie niet. De meegekomen dochter die de spullen van haar oudtante draagt, moet er eigenlijk wel een beetje om giechelen. vernis #05
–
057
REPORTAGE
Tussen kunst en camera’s
12
Ontdekkingen
Over de meeste voorwerpen kan antiquair Joseph Estié in een oogwenk vertellen wat het is en wat het opbrengt. Hij weet van te voren niet wat hij te zien zal krijgen, maar dat 95 procent waardeloos is weet hij wel. “Die laatste 5 procent maken het spannend. Maar het vergt veel zitvlees”, zegt Estié. “Er zijn dagen bij dat ik helemaal niets interessants tegenkom, ja, misschien twee dingen die de moeite waard zijn. Het is een doorlopende voorstelling.” Estié is één van de veertien experts, elke aflevering komen er vondsten boven water. Sterker nog, in de bijna twintig jaar dat het programma bestaat werden zelfs zeer bijzondere ontdekkingen gedaan, waaronder etsen van 12 Rembrandt, een ‘Die plaid is meer stoel van Rietveld, waard dan het een schilderij van doek.’ Pieter Bruegel de Jonge en een broche 13 van Lalique. Het zijn Bij Frans Leidelde hoogtepunten meijer is de rij waar de makers en misschien nog wel het publiek telkens het langst. op hopen. De kans is klein, maar toch... Bij Emiel Aardewerk heeft zich inmiddels een stel gemeld met een verzameling zilveren rammelaars. Ze komen niet voor een taxatie, maar wel “voor een stukje kennis”, zeggen ze. “We hebben er inmiddels tachtig, dit is een selectie waar we meer over willen weten. Je kunt een hoop vinden op internet, maar van sommige keuren is het lastig om informatie te vinden, die vind je niet zomaar. Wij weten er inmiddels wel heel veel van, maar je wilt toch ook bevestiging. Het loont om een 18de-eeuws stuk na te maken en dat kunnen ze tegenwoordig heel erg goed. Daar moet je soms echt expert voor zijn om dat te kunnen onderscheiden. We vinden alleen de drempel om zijn zaak binnen te stappen hoger dan om naar een opnamedag te gaan.” Helaas kan de zilverexpert ze niet vertellen wie de zilversmid is van de vijf rammelaars. De naslagwerken met keurmer058
–
vernis #05
ken geven geen uitsluitsel, maar Aardewerk is onder de indruk van het vakmanschap. “Daar zijn we al heel blij mee, dat is toch erkenning. Bovendien is het hartstikke leuk om dit mee te maken.” Schilderijen
Voor de beoordeling van schilderijen zitten er maar liefst drie experts om de stroom aan te kunnen. Willem Jan Hoogsteder heeft de kortste rij. Logisch ook: de
muren van de gemiddelde Nederlandse huiskamer zijn nu eenmaal niet behangen met Oude Meesters tot 1800. Dat is wel anders als het gaat om schilderijen uit de 19de en 20ste eeuw, Willem de Winters’ afdeling. Hij krijgt non-stop werken aangeboden om te bekijken. “Leuk geschilderd, Verstraeten met ae. Gerenommeerde meester, duidelijk gesigneerd, mooi. Niet buitengewoon, maar het is wel wat waard.” Het is een zin die De Winter nog vaak zal
‘ Wie zijn geld wil vermallen, koopt porselein en laat het vallen’
13
REPORTAGE
Tussen kunst en camera’s
14
15
16
herhalen vandaag. Veel krenten zitten er niet in de pap. De eigenaar pakt zijn doek weer in. Ja, het valt een beetje tegen — maar hij weet nu tenminste zeker wat hij thuis heeft hangen. Verzekeringstechnisch dan. “Op de veiling is het altijd maar afwachten wat je er voor krijgt.” Verderop staat een dame met een geruite plaid. Die blijkt geen object, maar is gebruikt om een schilderij in te vervoeren. De eigenares van het doek is hier samen met een vriendin. “Ik woon nagenoeg om de hoek, anders was ik ook niet gaan sjouwen met dat ding van mijn moeder.” Ze wil graag weten of het wat is. Als ze aan de beurt
is kijkt De Winter aandachtig naar de signatuur, zoals bij alle werken die hem 15 ter taxatie worden Hoezo maximaal aangeboden, ook na drie items per deze lange dag waarbezoeker? in hij de meeste mensen uit het publiek moest teleurstellen. Even later vertrekt de vrouw weer. “Dat wollen ding is bijna meer geld waard dan het schilderij”, zegt ze een beetje beteuterd. Ze heeft er bijna een uur voor in de rij gestaan, en dat schijnt geen uitzondering te zijn als je een
17
14
16
Onverrichter zake naar huis?
Jaap Polak heeft publiek.
schilderij wilt laten bekijken. Onemanshow
Wie niets meer te taxeren heeft, kijkt gewoon een beetje rond. Er valt namelijk genoeg te zien en te beleven. Bij Jaap Polak bijvoorbeeld. Deze expert hoort eerder op de bühne dan tussen het antiek. Het publiek hangt aan zijn lippen, terwijl hij een onemanshow weggeeft waarbij alles en iedereen wordt afgedroogd. Hij heeft 17
Suzanne Lambooy, expert Europees aardewerk.
vernis #05
–
059
REPORTAGE
Tussen kunst en camera’s
18
de lachers snel op zijn hand. Hij vist een papiertje uit een olijfpot die hem net is aangeboden. “O kijk: een liefdesverklaring. Er staat met de hand geschreven ‘Ik hou van jou’ en een adres. Was dat je oma? Die pot is in ieder geval ouder, ergens uit de 19de eeuw, veel gebruikt, kijk, al dat vet.” Ondertussen mag de volgende zijn voorwerp al neerzetten zodat hij er even over kan denken, terwijl hij nog bezig is met een ander stuk. “Oh, mevrouw, da’s niks waard, gewoon gemaakt voor de toeris060
–
vernis #05
ten.” Bij een grote schaal met een zichtbare barst laat hij zijn blik even langs het publiek gaan en roept hij, ter lering en vermaak: “Wie zijn geld wil vermallen, koopt porselein en laat het vallen.” Maar ook aan dat vermaak komt een einde. Tegen het einde van de middag pakken de cameraploegen in, wordt de
18
Een van de drie aanwezige experts schilderijen: Frank Welkenhuysen.
studio afgebroken en loopt de zaal langzaam leeg. Her en der staan nog groepjes mensen na te praten. Eigenlijk wisten ze het allemaal wel, ze gaan hier niet de deur uit als eigenaar van een museumstuk. Viel het tegen? “Ik kan nog niet stoppen met werken”, zegt één van de bezoekers. “Maar we hebben wel een leuke dag gehad.”
Aya Langeveld is journalist
gastcolumn
tekst
Ilka van Steen
Lof der zelfspot illustratie
Tekenteam.nl
Bij Van Lanschot is het mecenaat onlosmakelijk verbonden met bankieren. Zelfs in een crisis. Ilka van Steen betoogt waarom. Waarom sponsort Van Lanschot kunstevenementen? Waarom hebben wij een eigen kunstcollectie? Dit soort vragen krijgen wij normaal gesproken al vaak maar nu, in deze financieel woelige tijden, nog wat vaker. Als overal de broekriem moet worden aangehaald — ook in de bankwereld — is het niet meer dan logisch om vraagtekens te plaatsen bij zaken die in de eerste plaats geld kosten. Dat realiseer ik me als conservator van de Van Lanschotkunstcollectie maar al te goed. Toch zijn wij van mening dat een financiële instelling als de onze een verantwoordelijkheid heeft bij het behoud en de ontwikkeling van de cultuur in Nederland. Wij nemen die verantwoordelijkheid in de vorm van sponsoring, maar ook door kunst aan te kopen. We weten dat bijna driekwart van onze cliënten op één of andere manier affiniteit heeft met kunst en dat de interesse in kunst toeneemt naarmate het vermogen stijgt. Maar dat is niet de primaire reden van ons mecenaat. Onze collectie — bestaande uit 1.350 objecten waaronder 300 schilderijen, 750 grafische werken en 300 werken van toegepaste kunst — vertelt verhalen en biedt introspectie, tegengeluid. Zo bespot onze deelcollectie ‘Geldwezen’ op lichtvoetige wijze de financiële dienstverlening. Neem het schilderij De Belastinginners uit 1560, afkomstig uit het atelier van Marinus van Reymerswaele die in zijn werk de nadruk legde op gierigheid, hebzucht en baatzucht. Van Reymerswaele en zijn leerlingen maakten ‘uitvergrotingen’ van deze zaken en waren daarmee feitelijk cartoonisten avant la lettre: de twee mannen op het schilderij dragen absurdistische kledij, de linker man heeft zelfs een vrouwenhoed op.
De rechter man, een icoon van De Vrek, telt met toegeknepen ogen en geniepige lach zijn opbrengsten. In onze collectie bevindt zich ook Het Groote Tafereel der Dwaasheid, een boek uit 1720 met gedichten, prenten en toneelstukken die op satirische wijze verslag doen van het barsten van de Zuidzee-bubbel in dat jaar. Het is wellicht het meest bekende verzamelwerk over die periode en het bespot de speculatie met ‘wind’, zoals in de prenten De Groote vergader-plaats der windnegotie en Wind-Koopers. Omdat de aandelen door ongeregistreerde handelaren werden verkocht, werden boerenjongens daarin als handelaren afgebeeld. Ons werk — het ondersteunen van klanten bij de opbouw en het behoud van vermogen — nemen we heel serieus. Maar als bank kunnen we ook heel goed relativeren en daar sluit deze deelcollectie bijzonder goed bij aan. Ook daarom zullen we in de nabije toekomst onze collectie ‘Geldwezen’ uitbreiden met meer hedendaags werk.
Ilka van Steen BA is kunsthistorica en beheert de Van Lanschot-kunstcollectie Van Lanschot is voor het zevende jaar op rij hoofdsponsor van PAN Amsterdam (24 november tot 1 december). In de stand van de bank is het schilderij De Belastinginners te bezichtigen. Cliënten van Van Lanschot kunnen twee gratis toegangskaarten aanvragen via www.vanlanschot.nl/pan
vernis #05
–
061
Wenen
Waar indrukwekkende gebouwen uit een keizerlijk verleden als vanzelfsprekend samengaan met een uiterst moderne levensstijl. Het land ligt weer in het centrum van Europa: designhotels, restaurants en winkels nestelen zich tussen de oude chic. Wenen in acht etappes. tekst
Belinda Visser
1
In het MuseumsQuartier balt het cultuuraanbod zich samen. Op mooie avonden is het plein voor Kunsthalle Wien een ontmoetingsplaats voor liefhebbers van muziek en theater. Aan de andere kant van de Altstadt ligt het Museum für angewandte Kunst, dat onder meer
de geschiedenis van de Wiener Werkstätte belicht. In de linkervleugel van dit museum opende sterrenkok Helmut Österreicher Österreicher im MAK. www.mkw.at www.kunsthallewien.at www.mak.at www.oesterreicherimmak.at
2
De voormalige tropische kas van de keizerlijke botanische tuin, Das Palmenhaus, transformeerde tot trendy horecagelegenheid met uitzicht over een weelderig park. www.palmenhaus.at 3
Rondom de Stephansdom liggen de grote winkelstraten van de stad: Graben, Kärntnerstraße en Kohlmarkt, de thuisbasis van Hofzuckerbackerei Demel. Lobmeyr verkoopt sinds 1823 kroonluchters en replica’s van Wiener Werkstätte-ontwerpen uit 1917. www.stephanskirche.at www.demel.at www.lobmeyr.at
062
–
vernis #05
‘Original Sacher-Torten’ bakken de 21 banketbakkers van Hotel Sacher per jaar, waarvoor ze 2 miljoen eieren, 80 ton suiker, 70 ton chocolade, 37 ton morillenjam, 25 ton boter en 30 ton meel gebruiken. Hoeveel Sachertorten concurrent Demel maakt, is geheim.
4
In de Spiegelgasse gaan kunst, antiquiteiten, luxe schoenen, de trendy hoeden van Mühlbauer en zilversmeedwerk in de traditie van de Weense jugendstil zij aan zij. In de Mahlerstraße verkoopt Wolfgang Bauer originele meubels en objecten van de Wiener Werkstätte in zijn galerie Bel Etage. Backhausen, aan de overkant van de straat, is sinds jaar en dag leverancier van Jugendstil meubel- en gordijnstoffen naar ontwerp van Wiener Werkstätte-kunstenaars. www.muehlbauer.at www.beletage.com www.beckhausen.at
5
De korte wandeling van het 1ste district naar de Naschmarkt (het culinaire centrum van Wenen waar onder meer het Café Drechsler ligt dat een makeover van Sir Terence Conran kreeg maar nog ouderwets Oostenrijks eten heeft en 23 uur per dag open is) voert langs het beroemdste jugendstilgebouw van Wenen, de Secession, het expositiegebouw van de gelijknamige beweging en nu een museum voor contemporaine kunst. www.secession.at www.cafedrechsler.at
6
Verscholen achter de koepel van de Peterskirche — waarvan het ontwerp losjes is gebaseerd op de Sint Pieter in Rome — ligt Dremel, de maker van de onofficiële officiële Sachertorte. Proef zelf het verschil, Hotel Sacher ligt slechts een kilometer naar het zuiden. www.peterskirche.at www.dremel.at www.sacher.com
serveren op Weense wijze gebrande koffie (de ‘Wiener röstung’) in meer dan 20 verschillende varianten.
7
In de hippe winkelstraat Kettenbrückengasse verkoopt Wie Wien souvenirs met een twist van Weense ontwerpers. Er zijn suikerzoete serviezen met afbeeldingen van keizer Frans Josef en keizerin Sisi. En prachtige notitieboekjes waarin originele foto’s van oud Wenen zijn verwerkt. Verderop heeft chocolatier Eduard A. Fruth er zijn creaties als juwelen uitgestald en staan op zaterdag de rijen voor de deur. Schuin aan de overkant zit Kaffeerösterei Alt Wien, de kleinste koffiebranderij van Wenen.
8
In het 6de district, aan de overkant van de Naschmarkt, is de
Gumpendorfer Straße
volop in ontwikkeling.
Lichterloh biedt
internationaal vintage design, Das Möbel richt zich — als enige — op hedendaagse Oostenrijkse designmeubels en begeleidt jonge ontwerpers. Halverwege de Gumpendorferstraße ligt het authentieke Weense koffiehuis Café Sperl waar stijlvol publiek van alle leeftijden zich mengt. www.lichterloh.com www.dasmoebel.at www.cafesperl.at
www.wiewien.at www.fruth.at www.altwien.at
vernis #05
–
063
column
tekst
Ivo Weyel
oud nieuwe trend? illustratie
Tekenteam.nl
Individualiteit is in, ook als het gaat om sieraden, zegt Ivo Weyel. De jacht op de familiejuwelen is hierbij officieel geopend. Er is dat mooie verhaal over die dame die zich liet portretteren met een flinke kluit juwelen op en aan. Na haar dood begon het grote zoeken. Want waar was die schitterende parure gebleven waarmee ze op het schilderij stond afgebeeld? De juwelen bleken achteraf niet te bestaan. Geintje van de dame die haar hebberige erfgenamen een poets wilde bakken. Het erven van familiejuwelen is een mooi goed. Naast alle pracht en praal kleven er immers ook blijvende herinneringen aan. Maar er moeten ook successierechten over worden afgedragen en dan is er nog de kwestie van wie wat krijgt. Ruzie ligt op de loer. Of ontmanteling van de stukken om ze beter te kunnen verdelen. Het komt vaak voor, net als verkoop. Dat laatste is fijn voor wie niet erft, want antieke bijous zijn geliefd. Het zijn immers unieke stukken, in tegenstelling tot de meeste nieuwe sieraden die, eenvormig en instant merkherkenbaar, met karrevrachten tegelijk bij de juweliers liggen. Individualiteit is namelijk in. Zie de vintagetrend in de mode en de retromeubels in het interieur. Wat weer niet wil zeggen dat àlles van vroeger gewild is. Het luistert nauw, zowel qua trend als qua volksaard. Wij Nederlanders houden bijvoorbeeld niet zo van groen maar wel heel erg van blauw (saffier, topaas, aquamarijn). In zuidelijke landen is robijn (rood) favoriet en doet blauw het juist weer minder. Hebben wíj het niet zo op colliers (wel op ringen en oorbellen), de Amerikanen zijn er dol op, net als op armbanden. En dan de trends. Tot voor kort was een veelvoud aan kleine armbandjes en ringetjes en vogue, liefst 064
–
vernis #05
door ze zoveel mogelijk aan te schuiven aan pols en vinger. Nu wil men juist één groot stuk, een joekel van een ring of een armband zo breed als de tenniszweetband. De Victoriaanse tijd en de art-decoperiode zijn momenteel het populairst, terwijl de broche — al geruime tijd uit de gratie — weer aan populariteit wint. Moet ik nog wat lansen breken ten faveure van antieke bijous? Vooruit. Ze zijn veel mooier gemaakt dan moderne omdat handwerk vroeger veel goedkoper was en daar dus meer tijd en ambachtelijkheid in werd gestoken. Omdat het materiaal het overgrote deel van de waarde bepaalt, krijg je veel meer intrinsieke waar voor je geld dan bij eigentijdse sieraden. Plus dat ongeëvenaarde, doorleefde patina en al die niet meer bestaande slijpvormen, vaak veel verfijnder en beschaafder en minder blingbling dan tegenwoordig. En dan nog een tip: koop natuurlijke parels. Sinds de komst van gecultiveerde zijn ze opgehouden te bestaan. Er komt niets meer van bij. Ze worden steeds schaarser en dus waardevoller. Daarbij zijn ze wonderschoon. U moet ze wél regelmatig dragen en vooral niet in de kluis laten liggen. Parels hebben — welk een mooie metafoor — de aanraking met levende huid nodig om zelf in leven te blijven.
Ivo Weyel is publicist
ZET OOK EENS WAT KUNST OP DE WERKVLOER
Art-Deco Kantoormeubelen
Onze nieuwe art-deco bureaus zijn binnen. Passend in ons brede assortiment van stijlvolle art-deco meubelen. Samen met onze ChesterďŹ eld bureaustoelen en art-deco vergadertafels voegen ze klasse toe aan uw dagelijkse werk. Deze handgemaakte kwaliteitsmeubelen typeren de ruime keuze van massief mahonie reproductiestukken van Jan Frantzen. De klassieke en eigentijdse ontwerpen met prachtige structuur zijn verkrijgbaar in een breed scala van maten en kleuren.
Scan de QR-code en bekijk onze bijpassende stapelbare boekenkasten. Jan Frantzen
Knibbelweg 8a
2761 JD
Zevenhuizen ZH
0180 - 632 259
info@janfrantzen.nl
janfrantzen.nl
het depot
Noordbrabants Museum
Van alles wat tekst
Aya Langeveld
beeld
Tessa Posthuma de Boer
Het Noordbrabants Museum is weer geopend na een grootscheepse verbouwing, renovatie en uitbreiding die twee jaar duurde. Nog lang niet alle objecten zijn terug in het nieuwe depot, waar met de ruimte moet worden gewoekerd. ‘Dat gaat stukje bij beetje.’
066
–
vernis # 05
het depot
Noordbrabants Museum
01
Schilderijenrekken. Uitgetrokken een werk van Lidwien van de Ven (zonder titel, inkjet op doek).
vernis # 05
–
067
03 02
Depotbeheerder Adri Broekman zoekt een plek voor een afbeelding van prins Frederik Hendrik.
02
Vocht, stof, ongedierte en andere ongewenste bezoekers worden met de modernste technieken buiten de deur gehouden Een sluiting van twee jaar lijkt niks, zeker in vergelijking met het Rijksmuseum, waarvan de deuren niet minder dan tien jaar gesloten bleven voor het publiek. Maar een museum doe je niet zo maar even op slot. Bij Het Noordbrabants Museum begonnen de voorbereidingen voor de verbouwing al ver voor de sluiting. De historie van de provincie, ooit behorende tot het 068
–
vernis # 05
hertogdom Brabant en later tot de Republiek der Vereenigde Nederlanden, voert ver terug. De diversiteit van de in de museumcollectie ondergebrachte objecten is dus groot: ruim 30.000 items. Alleen al de verhuizing van een collectie van een dergelijke omvang is een logistieke operatie van formaat. En vergt meer dan gewone aandacht en tijd, want een museumstuk
dat sneuvelt is voorgoed verdwenen. Exclusieve opbergplek
“Ik ben blij dat er weer publiek rondloopt”, zegt dr Fiona 03 Zachariasse, hoofd In de wacht: Collectie, Presentapromotie voor tie en Educatie van een schilderij. Het Noordbrabants Museum terwijl we 04 door het museum De rekken van wandelen. “Een muBruynzeel bespaseum is er om menren centimeters. sen dingen te laten zien en niet bedoeld als een exclusieve opbergplek.” Wat het museum — sinds dit voorjaar weer geopend voor publiek — in zekere zin toch wel is, want ongeveer alles wat op een of andere manier een link met de provincie heeft, maakt deel uit van de collectie (lees ook het kader ‘Snoepje van de week’). Vier van de vijf afdelingen van het museum zijn inmiddels open voor publiek. Alleen ‘Het Verhaal van Brabant’ — een
04
vernis # 05
–
069
het depot
Noordbrabants Museum
05
permanente tentoonstelling over de geschiedenis van de provincie — moet nog worden ingericht. Het scheelt depotruimte, want voor die objecten is geen opslag nodig omdat ze permanent worden tentoongesteld. Zo is dat tijdens de bouwplannen ook meegenomen bij de berekening van de behoefte. Zachariasse neemt ons mee naar de depots waar de niet permanente delen van de collectie worden bewaard. Het is nog flink doorstappen, want de voor het publiek toegankelijke oppervlakte van het museumkwartier — bestaande uit Het Noordbrabants Museum en het Stedelijk Museum ’s-Hertogenbosch — beslaat bijna
anderhalve hectare. Je komt er alleen binnen met een elektronisch pasje. Vocht, stof, onge06 dierte en andere onBrabants serviesgewenste bezoekers goed: van de 18de worden met behulp eeuw tot exemvan de modernste plaren uit de technieken buiten de eigen collectie. deur gehouden in smetteloze, want net opgeleverde ruimten.
05
Een klein deel van de archeologische collectie.
Centimeters
Het depot ruikt nog nieuw. In de hoek lig06
070
–
vernis # 05
07
gen immense rollen 07-08 met bubbeltjesplas- Fiona Zachariasse tic, in de doorgan- toont een recente gen staan alumini- aanwinst: een um opbergtrolleys. 18de-eeuwse Met schuimrubber theekist met beklede dozen be- zilveren bewaarschermen antieke bussen van de glazen die nog een Bossche zilverplek moeten krijgen smid Franciscus in de ruimtes. Een Herle. deel van de collectie bevindt zich zelfs nog in de tijdelijke opslag tot ze in hun toekomstige onderkomen in het museum worden geplaatst. “Je wilt natuurlijk zo veel ruimte als mogelijk is”, zegt Zachariasse. “Dat we uiteindelijk minder vierkante meters hebben gekregen dan aanvankelijk gedacht, is geen fout of een verkeerde inschatting van de omvang van de collectie. We hebben — helaas — ruimte moeten inleveren om plaats te maken voor technische installaties. Om toch voldoende opslagcapaciteit te hebben, is in nauwe samenwerking met Bruynzeel een op maat gemaakt opbergsysteem bedacht, waardoor elke vierkante centimeter van het depot optimaal
08
Het is er groot: bij elkaar beslaat het vloeroppervlak dat toegankelijk is voor publiek ruim 13.650 vierkante meter benut wordt.” Dat laatste bedoelt Zachariasse vrij letterlijk. Neem bijvoorbeeld de schuifrekken voor de wandkunst. Die staan in een optimale verhouding tot elkaar geplaatst. De rekken met grafiek staan op kortere afstand van elkaar, omdat ze platter zijn dan de oude schilderijen met dikke lijsten. Daar vallen belangrijke centimeters te winnen. Om dezelfde reden
hangen de grote textielstukken op rollen. Met een beetje puzzelen past de hele collectie er zo in. En met wat geschuif er is ook nog plek te maken bij uitbreiding van de collectie. “Daar hebben we in ieder geval wel op geanticipeerd”, zegt onze gids. Bij de inrichting van het depot is bewust besloten om de objecten zo zichtbaar mogelijk op te bergen. “Dat heeft vernis # 05
–
071
10
een aantal voordelen”, zegt Zachariasse. “Als je ze ‘los’ op de stelling bewaart en dus ziet, kun je beter zien hoe het met ze gaat. Zijn ze nog wel 10 in een goede condiBekende Bratie, moeten we er iets bantse merken uit mee? En als je de obde 20ste eeuw. jecten ziet, krijg je de collectie veel 11 beter op je netvlies. Vergane glorie: Letterlijk. Als ik Kwatta. Om op te door het depot loop, eten. En op te vraag ik me af: hoe zitten. kunnen wij dit object gebruiken in een tentoonstelling. Welke connecties zie ik?” 09
Archeologische voorwerpen verraden de rijke geschiedenis van de provincie.
09
snoepje van de week De van origine Bossche winkelketen De Gruyter is onderdeel van de (retail)geschiedenis van Nederland. En dus werd een groot aantal reclames en memorabilia van de keten opgenomen in de museumcollectie van Het Noordbrabants Museum. Een lichtreclame ligt nog op een definitieve plaats in het depot te wachten en is al mee terugverhuisd, een deel moet nog overgebracht worden uit de tijdelijke opslag-
072
–
vernis # 05
plaats, zoals een compleet overzicht van het ‘Snoepje van de week’. In de jaren 60 werd dit een begrip dat landelijk geschiedenis schreef. Destijds was het weggeven van kleine hebbedingetjes als plastic prullaria of kartonnen bouwplaten van huizen en gebouwen als vorm van klantenbinding een noviteit. En daarom, meent het museum, verdient dit een plek in het overzicht van de provinciale geschiedenis.
Heilige Barbara
Een depot waar je in het halfduister met een lampje nog opwindende ontdekkingen kunt doen is dit staaltje hightech bepaald niet. Maar de romantiek van weleer blijkt nog niet helemaal plaats te hebben gemaakt voor koele en abstracte technologie. Tijdens de verhuizing kwam ineens
11
vernis # 05
–
073
het depot
Noordbrabants Museum
12
‘ De uitdaging is om te zien wat de museumstukken van de toekomst zullen worden’ een beeld van de heilige Barbara uit de kast. Het stenen beeld uit de 15de eeuw was er fysiek wel, maar stond nog niet in het systeem geregistreerd. “Het archief bestaat sinds 1837 en de inventariskaarten zijn inmiddels allemaal gedigitaliseerd, maar bij een twintigtal voorwerpen is dat in het verleden kennelijk niet helemaal goed gegaan”, verklaart Zachariasse deze bijzon074
–
vernis # 05
dere gebeurtenis. “Bij het uithuizen van de collectie is alles door onze handen gegaan en hebben we vooral gekeken of het voorwerp geregistreerd stond en hoe. Daarom was Barbara wel een vondst. Of eigenlijk een heront12
De depotbeheerder controleert een neon kunstwerk van Woody van Amen.
dekking. Jarenlang stond ze achterin het depot, ingepakt en wel, maar zonder inventarisnummer. We hebben ons rot gezocht in het systeem, maar we vonden op geen enkele manier een match, dus we weten feitelijk ook weinig van haar. Gelukkig is de iconografie van Barbara dusdanig dat je haar kunt herkennen en we wel zeker weten wie ze is.” Paspoort
“De kunst van het beheren van ons depot is het geven van een ‘paspoort’ aan alle objecten, een bewijs dat ze bestaan”, zegt Zachariasse. “Alle informatie die we moeten weten over dat object staat op dat paspoort
het depot
Noordbrabants Museum
De designacademie is in relatief korte tijd uitgegroeid tot een fenomeen dat ook bij de geschiedenis van de provincie hoort vermeld en is als zodanig ingevoerd in het computersysteem.” In de inmiddels geheel digitale elektronische kaartenbak van het museum zijn alle inventarisnummers voorzien van een beschrijving en de letter A, B, C of D. De ‘verblijfsstatus’, legt Zachariasse uit. “Stukken die een A-status hebben, zijn voor ons museum zó interessant of van belang dat ze permanent op zaal staan. Objecten met een B-status staan zeer regelmatig op zaal, de C’s en D’s staan bijna altijd in depot.” Misje spelen
Als voorbeeld leidt Zachariasse ons naar een recente verwerving, getiteld Misje spelen. Het is een uitstalling van ‘altaarspeelgoed’. Katholieke kinderen konden met de miniatuuruitvoeringen van het kazuifel, de stool, manipel en koorkap en ander, essentieel, kerkelijk minigerei als monstrans, kelk, ciborie en wierookvat thuis een kerkmis naspelen. “Dit hoort hier absoluut thuis, dus toen een particulier ermee aankwam wilden we het graag hebben. Dit typeert namelijk de verwevenheid van de katholieke kerk met het Noordbra-
13
bantse leven.” Het museum herbergt opvallend veel stukken waarvoor moeite wordt gedaan om ze ‘provinciaal relevant’ te kunnen laten zijn. Zo is er ook werk te vinden van de in Brabant gevestigde kunstenaar Maarten Baas. Een Brabantse klok die hij ‘gesmo13
Parafernalia voor het spelen van misdienaartje.
ked’ heeft, de techniek waar Baas mee doorbrak en wiens werk door verschillende musea aangekocht is, waaronder zijn beroemde ‘real time-klokken’, waarbij de tijd wordt aangegeven door gefilmde personen in plaats van wijzers. “Wij hebben Baas gevraagd of hij dit voor ons wilde ontwerpen. Dit is een prachtig voorbeeld van de brug die wij slaan in het museum, een match van heden en verleden met een link naar de provincie Noord-Brabant”, zegt Zachariasse. “In deze smoked klok komt zo ongeveer wel alles samen: lokaal antiek met hedendaags design van een kunstenaar met Brabantse roots én van internationale klasse. Daar zijn we heel trots op.” Dat geldt ook voor de hedendaagse kunst-collectiestrategie, die heel erg op design is gericht. Dat mag geen verrassing heten. Door de Design Academy Eindhoven is de provincie in de internationale designwereld tegenwoordig oververtegenwoordigd met grote namen. “Het is een bewuste keuze van het museum om ons ook op dit gebied te focussen”, zegt Zachariasse. “We zitten nu eenmaal dicht bij het vuur. De Design Academy is bovendien in relatief korte tijd uitgegroeid tot een fenomeen en ze hoort ook bij de geschiedenis van de provincie. Het is de uitdaging om te zien wat de museumstukken van de toekomst zullen worden en al in een vroeg stadium werk aan te kopen van de up-andcoming kunstenaars.”
Door de nieuwbouw voor het Stedelijk Museum ’s-Hertogenbosch te combineren met de renovatie en uitbreiding van Het Noordbrabants Museum, is in de historische binnenstad van Den Bosch een aaneengesloten museumkwartier ontstaan. Moderne nieuwbouw, neogotiek, een kloosterhof en een 18de-eeuws
076
–
vernis # 05
FOTO: Joep Jacobs
Het Noordbrabants Museum stadspaleis zijn samengevoegd tot één cultureel complex waar de twee musea verbonden worden door een glazen galerij rondom de monumentale binnentuin van het voormalig provinciaal Gouvernement. Ook Erfgoed Brabant en het Provinciaal Depot Bodemvondsten zijn binnen de muren van het complex gehuisvest.
TĂ“TH IKONEN
STAND 30 PAN AMSTERDAM
Moeder Gods van de Tolga Russisch, rond 1700 31,7 x 26 cm
NIEUW ADRES Botterwijnseweg 1 1272 EG Huizen Tel: + 31 (0) 6 53 468236
www.tothikonen.com info@tothikonen.com
1 tapijt: 33.765.000 dollar tekst
Emma Patijn
beeld
Foumani Persian Gallery
Bij Sotheby’s in New York werd in juni 2013 een nieuw record gevestigd: het hoogste bedrag ooit betaald voor een tapijt. Wat bepaalt eigenlijk de prijs van een dergelijk object?
Het 17de-eeuwse tapijt dat op 5 juni 2013 bij de New Yorkse vestiging van Sotheby’s voor een recordbedrag van eigenaar wisselde, was het zogenaamde ‘Clark Sickle-Leaf vaastapijt’. Deze mond vol, die 33,8 miljoen Amerikaanse dollars (zo’n 25 miljoen euro) opbracht, is daarmee het duurste tapijt ooit. Zijn naam dankt het tapijt deels aan de Amerikaanse grootindustrieel en politicus William Andrews Clark (18391925). De naar eigen zeggen ‘rijkste man ten westen van de Mississippi’ legde een 078
–
vernis #05
indrukwekkende kunstcollectie aan, waaronder een groot aantal Oosterse tapijten. Exotisme
“Het exotisme was aan het eind van de 19de en het begin van de 20ste eeuw zeer in trek. In deze periode waren het bij uitstek 16de- en 17de-eeuwse Perzische tapijten die hun eigenaren een air van verfijning en kosmopolitisme moesten meegeven. Klassieke vloerkleden en tapijten werden bovendien verzameld om de schilderijen-
REPORTAGE
Veiling
Vaastapijt
01
Foumani: ‘Dit specifieke 17 de-eeuwse tapijt staat bekend als één van de meest kleurrijke en verfijnde exemplaren’ collecties met exotische afbeeldingen te complementeren. Clark en andere zakenbaronnen uit die tijd, zoals bankier J.P. Morgan en kolen- en staalmagnaat Henry
Clay Frick legden indrukwekkende collecties schilderijen en vloerkleden aan”, vertelt Ali Foumani, bestuurslid van de Koninklijke VHOK en tapijtenexpert.
Clark sprak Frans en kwam graag in Frankrijk. Hij kocht het tapijt bij de gerenommeerde Parijse handelaar Bacri Frères en liet het na aan de Corcoran Gallery of Art in Washington D.C. Toen al werd het gezien als één van de meest bijzondere tapijten ooit gemaakt. Foumani: “Het is een zogenaamd ‘vaastapijt’. Deze tapijten heten zo omdat in een groot aantal exemplaren een vaas in het ontwerp is opgenomen. Maar dat is niet wat ze onderscheidend maakt. De aparte knooptechniek is dat wel. Veel meer weten we er niet van. Mogelijk komen de tapijten uit de provincie Kerman in Iran, maar daar is geen wetenschappelijk bewijs voor. Ook naar de oorsprong van de bijzondere knooptechniek tasten we nog in het duister.” Op het tapijt van circa 2,5 bij 2 meter zijn sikkelbladen en bloemfiguren te zien op een rode achtergrond, een stijl die zeer in trek was bij verzamelaars aan het begin van de 20ste eeuw. “Dit specifieke 17deeeuwse tapijt staat bekend als één van de meest kleurrijke en verfijnde exemplaren”, zegt Foumani. 01 Het werd gemaakt in Het zogenaamde de bloeitijd van het ‘Clark Sickle-Leaf Safavidische rijk, dat vaastapijt’ van liep van 1501 tot 2,5 bij 2 meter 1722, tevens een dat voor 33,8 bloeiperiode in de miljoen Ameriislamitische kunst. kaanse dollars Talloze kunstenaars van eigenaar werkten in de paleiverwisselde. zen van opeenvolgende koningen, waar zij zich onder meer bezighielden met het schilderen van miniaturen in boeken, kalligrafie en het ontwerpen en produceren van tapijten. “Aan het eind van de 16de eeuw ontstond er een omvangrijk systeem van zijde- en kunsthandel in de regio, waar ook de Verenigde Oost-Indische Compagnie aan deelnam. Hierdoor vonden veel kunstobjecten – waaronder natuurlijk de tapijten – hun weg naar het Westen”, aldus Foumani. “De koninklijke bibliotheken functioneerden als acadevernis #05
–
079
REPORTAGE
Veiling
mie. Alle kunstob- 02 jecten van Safavidi- De Amerikaanse sche vorsten werden grootindustrieel zo onder toezicht van en politicus uitmuntende kun- William Andrews stenaars gecreëerd. Clark (1839Daardoor zijn de in 1925), hier op deze periode gepro- een schilderij van duceerde kunstwer- William Merritt ken van een uitzon- Chase. derlijke kwaliteit en zeer gewild, ook onder hedendaagse verzamelaars.” Dat lijkt de verkoopprijs van het Clark Sickle-Leaf vaastapijt te rechtvaardigen, hoewel deze ver boven het oude record van een paar jaar geleden ligt, geboden voor een ander vaastapijt lag (zie kader). “Kwaliteit en schaarste zijn natuurlijk belangrijke prijsbepalers”, aldus Foumani. “Maar de vier uiteindelijke bieders hebben zich in de hitte van de strijd misschien iets te veel laten meeslepen.” Hoe kostbaar is uw oude tapijt?
Meld u aan voor deze lezing van Foumani Persian Gallery op zondag 23 februari of maandag 24 februari 2014 met de kaart op pagina 82 of per e-mail naar info@foumani.com 02
De veiling De Corcoran Gallery of Art in Washington D.C. bood een deel van de Oosterse en Aziatische tapijten uit de William A. Clark-collectie ter veiling aan om nieuwe aankopen te kunnen financieren. De veiling die in juni in New York bij Sotheby’s werd gehouden, was de eerste van een dergelijke toonaangevende verzameling sinds tachtig jaar en voor particuliere
080
–
vernis #05
verzamelaars en musea een uitgelezen kans om bijzondere tapijten te verwerven uit een periode dat de weefkunst als een van de belangrijkste kunstvormen werd gezien. Schaarste en een toenemende belangstelling voor klassieke Perzische tapijten vanuit het Midden-Oosten en Azië maakten de veiling tot een groot succes. Het Clark Sickle-Leaf vaastapijt had een richtprijs van 5 tot 7 miljoen dollar (3,5
tot 5 miljoen euro), maar vier verzamelaars wisten in tien minuten de prijs op te drijven tot uiteindelijk 33.765.000 dollar, pakweg zes maal de richtprijs. Het oude record stond overigens ook op naam van een vaastapijt, een 17de-eeuws blauw exemplaar dat in 2010 bij Christie’s in Londen werd afgeslagen voor 9.599.535 dollar (ruim 7 miljoen euro).
PETER KORF DE GIDTS ANTIQUAIRS Specialisten in glas
Brouwersgracht 869 • 1015 GK Amsterdam Telefoon: 020 - 62 52 625 • E-mail: korfdegidts@xs4all.nl Bezoek na afspraak Deelnemer Kunst & Antiek Weekend Grote Kerk Naarden, 23 tot en met 26 januari 2014 stand no. 51.
Façon de Venise beker met diamantgraVure Van adam en eVa met de slang, omgeVen door allerlei wilde dieren – een oliFant met een aap op zijn rug, een zebra, een luipaard en Vogels - in het paradijs. nederland. gedateerd 1676 met initialen js. hoogte: 12,5 cm. proVenance: a.j. guépin 1989.
Schön berg
06-11-13 22:58
18 • 11 • 2013 16•03•2014
dinsky
tegendraads in kunst en muziek
& Kan
AdvPeter Korf de Gidts.indd 43
ADVERTORIAL
‘ Ga in de leer bij een Oude Meester’ tekst
Mariëtte Schrader
beeld
Ewout Huibers
Langzaam draait Margriet Slippens de 18de-eeuwse zilveren sauskom op haar handpalm rond. Haar medecursisten van de cursus kijken geboeid toe. ‘Kijk eens hoe fraai de zilverkeuren van Dordrecht nog te zien zijn’, doceert antiquair-restaurateur Jan Ruitenberg in wiens Zwolse antiekhandel Slippens deze middag te gast is. De Koninklijke Vereeniging van Handelaren in Oude Kunst organiseert elk voor- en najaar de cursus Kunst & Antiek in de Praktijk. Deze bestaat uit elf lessen en wordt door een zelfde aantal gerenommeerde kunsthandelaren – vaak bekend van het televisieprogramma Tussen Kunst & Kitsch – gegeven. Het accent ligt op de praktijk. Met veel enthousiasme delen de kunsthandelaren hun unieke kennis van kunst en antiek met de cursisten die zij meestal ‘aan huis’ of in hun zaak ontvan082
–
vernis #05
gen. De te bespreken objecten staan daarbij op een tafel uitgestald. Hier omheen zitten de vijftien cursisten die de voorwerpen om de beurt in de hand mogen nemen. Daarin onderscheidt de leergang zich van veel andere cursussen. “Meer deelnemers per keer is dan ook niet wenselijk”, zegt Jan Ruitenberg. “Dat zou ten koste gaan van het leerproces. Bovendien kan ik bij een kleine groep beter op de vragen inspelen. Zo leert men tevens van elkaar.” Intussen glijden de vingers van
ADVERTORIAL
Margriet Slippens over het sierlijk gedraaide ebbenhouten handvat van de sauskom. Inderdaad, ebbenhout lijkt qua hardheid wel op metaal en de nerf van deze kostbare tropische houtsoort is dicht. Precies zoals ze vanmiddag heeft geleerd. Een op de duizend
De cursisten schuiven hun stoel onder de antieke tafel en lopen via de keuken naar het restauratieatelier van Jan Ruitenberg. Hier kan de antiquair-restaurateur, die tevens keurmeester is voor toonaangevende kunst- en antiekbeurzen als PAN Amsterdam en Brafa (Brussels Art Fair), zijn
haar op het idee er eventueel haar beroep van te maken. Maar hoe krijgt zij een goed beeld van de antiekhandel en spreken de mensen die daarin werkzaam zijn, haar wel aan? De website van een antiquair zet haar op het spoor van de Koninklijke VHOK en hun cursusprogramma. Een gouden greep. “De praktische kennis die ik opdoe, leer ik niet uit een boek. Ongelooflijk met hoeveel passie alle antiquairs de kneepjes van het vak uitlichten en mij een inkijk gunnen in hun wereld. Deze kwam op mij altijd wat gesloten over. Nu weet ik zeker dat ik na mijn afstuderen de kunst- en antiekhandel in wil.”
over stijlkenmerken en de schoonheid van glas, maar ook hoe je een antiek glas veilig oppakt. Eerder vond ik dat best griezelig.” “Lesgeven is inspirerend”, beaamt Kitty Laméris. “Het is mooi hoe cursisten ons enthousiasme voor glas overnemen. Hen leren kijken en vergelijken, daar draait het om. Mijn zus Anna en ik verlenen dan ook graag beurtelings onze medewerking aan de cursus. We zien de deelnemers ook wel
Inspirerend
passie voor het oude Nederlandse meubel nog beter overbrengen: “Je ziet de liefde en het vakmanschap waarmee het is gemaakt en voelt dat er driehonderd jaar een stofdoek overheen is gehaald.” Tegen de wand staat het hout dat hij bij het restaureren gebruikt. Voor het raam valt een gietijzeren lijmpot op waarin beenderlijm bij het fineren au bain-marie kan worden verwarmd. In het midden van de ruimte trekt een 18de-eeuwse Hollandse porseleinkast de aandacht. Een originele wel te verstaan. Nauwkeurig wijst Jan Ruitenberg de kenmerken ervan aan. Want, stelt hij, van de duizend exemplaren die je tegenkomt, is er maar één authentiek. Gefascineerd kijkt Margriet Slippens toe en zegt na afloop van de les bij een glas wijn: “Ik had niet verwacht dat ik nog eens een antieke porseleinkast zou gaan waarderen. Voorheen sprak zo’n meubel mij helemaal niet aan.” Medecursist Ankie Maris knikt instemmend. Hetzelfde overkwam haar met iconen en hedendaagse kunst. Praktische kennis
Margriet Slippens is student kunstgeschiedenis en neemt voor het eerst deel aan Kunst & Antiek in de Praktijk. Een bijbaantje bij een veilinghuis heeft haar belangstelling voor antiek gewekt en brengt
Ankie Maris, voormalig verpleegkundig docent, ontdekt de cursus enkele jaren geleden op internet. Zij is dan op zoek naar informatie over enkele erfstukken waaronder een zilveren rammelaar en een slingerglas. En aangezien zilver en glas aan bod komen in de cursus, neemt ze de gok. Het pakt goed uit: “Ik heb er veel van opgestoken. Niet alleen over mijn erfstukken maar ook over kunst en antiek in bredere zin. Ik krijg les van antiquairs die behalve veel kennis en ervaring, didactische vaardigheden bezitten. Zij beperken zich niet tot ‘een praatje bij een plaatje’ maar moedigen mij aan de objecten die zij behandelen in de hand te nemen. Zo herinner ik me een interessante les bij antiquair Kitty Laméris, bekend van Tussen Kunst & Kitsch. Zij had in haar Amsterdamse antiekwinkel wel dertig glazen op tafel uitgestald die ik samen met de andere cursisten in de juiste chronologische volgorde moest zetten. Daarbij leerde ik niet alleen veel
terug in onze winkel, op de PAN of bij Tussen Kunst & Kitsch. Elke cursus is weer anders. Docenten wisselen elkaar af en zelfs als cursisten dezelfde kunsthandelaar bezoeken, varieert de lesstof.” En Ankie Maris? Zij heeft zich inmiddels voor een nieuwe cursus ingeschreven.
Cursusprogramma Koninklijke VHOK In 2014 start de Koninklijke VHOK weer met de cursus Kunst & Antiek in de Praktijk. De voorjaarscursus van 11 lessen loopt van eind januari tot en met mei-juni en de najaarscursus van 11 lessen loopt van begin september tot en met november-december. Tijdens de schoolvakanties wordt het programma onderbroken. Deelname kost €690 (incl. btw). In 2014 start de Koninklijke VHOK
bovendien met de gespecialiseerde cursussen Zilver en Delfts aardewerk, waar u in drie cursusmiddagen ‘de diepte in gaat’. De kosten zijn €450 (incl. btw). Meer informatie over deelname aan één van onze cursussen? Kijk op www.kvhok.nl, stuur een e-mail naar info@kvhok.nl of retourneer de kaart in deze Vernis.
vernis #05
–
083
rubriek
Mijn mooiste stuk
vrolijk voorouderportret tekst
Mischa van de Woestijne
beeld
Friso Keuris Verzamelen “Ik moest voor mijn werk
altijd veel naar het buitenland. Mijn collectie is het resultaat van dertig jaar verzamelen tijdens deze reizen. Ik was altijd op zoek naar objecten met een combinatie van vakmanschap, handwerk en een mengeling van het land van de kunstenaar en Europese naam invloeden. Daarbij Dirk Pieter Terpstr a zijn veel werken met beroep dieren, maar dat is Interieur architect eigenlijk ongemerkt voorwerp zo gegroeid.” Chinees voorouderportret, vermoedelijk eind 19de eeuw
Middenklasse
“Ik was al langer op zoek naar een Chiin bezit sinds nees vooroudercirca 20 jaar portret. Dat zijn bijzonder portretten die de ‘Het is een van Chinese middende weinige klasse liet maken voorouderportretten om de voorouders die ik ken waarop te eren. Ze werden de afgebeelde niet tentoongesteld persoon lacht’ maar hingen thuis en waren bedoeld voor de familie. Er moeten er vele miljoenen zijn geweest, totdat de Mao besloot om zowel de Chinese middenklasse als haar parafernalia te vernietigen. Ik weet niet hoeveel er nu nog zijn, waarschijnlijk toch nog tienduizenden, misschien honderdduizenden.” Vrolijk “Het probleem was niet zozeer
om een voorouderportret te vinden, maar
084
–
vernis #05
om er een te vinden waarop de geportretteerde niet al te streng kijkt. Ik weet niet hoe het komt, maar de voorouders kijken altijd nors. Ik heb deze in de jaren 90 gevonden in een nogal rommelige antiekwinkel in de Taiwanese hoofdstad Taipei. De prent was met spijkers aan de muur bevestigd en het viel me meteen op dat de afgebeelde man vrij vrolijk, haast ironisch kijkt. Ik heb hem, samen met zijn vrouw, voor zo’n 700 euro gekocht. Ik zou graag meer willen weten van de achtergrond van de afgebeelde man. Er staat een tekst op, maar die is geschreven in mandarijn van vóór de Tweede Wereldoorlog en dat beheerst bijna niemand meer.” 1949 “De familie van de man op dit portret heeft het schilderij in 1949 meegenomen bij hun vlucht naar Taiwan, nadat de Kwomintang van de communisten had verloren. Westerse binnenhuisarchitecten hadden vergelijkbare voorouderportretten al in de eerste helft van de 20ste eeuw mee naar Europa genomen, de meeste Chinezen in Taiwan vonden dit soort afbeeldingen maar oude troep. Inmiddels is er een nieuwe generatie Chinezen in Taiwan én China die zich langzaamaan realiseert dat dit bijzonder is. Men begint in te zien dat dit een schaars overblijfsel is van een door de communisten haast geheel vernietigde kunsten cultuurgeschiedenis.”
vernis #05
–
085
Kunstliefhebbers sinds 1737. Al sinds 1737 is Van Lanschot een private bank pur sang. Maar wat misschien weinigen weten is dat ook onze passie voor kunst dateert uit die tijd. Een liefde die wij, als hoofdsponsor van de PAN, graag met u delen. De eigentijdse kunst- en antiekbeurs wordt gehouden van 24 november tot en met 1 december in Amsterdam RAI. Als klant van Van Lanschot ontvangt u van ons twee toegangskaarten cadeau. U kunt zich hiervoor vanaf 1 oktober inschrijven op www.vanlanschot.nl/pan.
www.vanlanschot.nl/pan
reportage
Items op zwart
De dagen worden korter. Overdag blijven de schaduwen langer lang en worden de nachten donkerder. Het aanbod van bij de Koninklijke VHOK aangesloten antiquairs, gefotografeerd tegen een zwarte achtergrond en thematisch gerangschikt:
items op zwart fotogr afie
Maxim Meekes
styling
Rogier Corbeau
productie
Caroline Eschbach en Jettie Rozemond
vernis #05
–
087
reportage
Items op zwart
De bronstijd De kennis voor het bewerken van brons en andere metalen ontstond zo’n 5.000 jaar geleden in Mesopotamië. Daarvandaan verspreidde de techniek zich langzaam door Europa en de rest van de wereld.
4
3 5
6
1
2
1 Kollenburg Antiquairs Faun naar Clodion, Frankrijk, ca. 1830, gepatineerd brons op serpentijn-stenen sokkel, H 33 cm, €18.000 2 Bruil & Brandsma Works of Art Faun, Italië, vroeg 17de-eeuws, brons, zonder basement H 26 cm, €14.500 3 Bruil & Brandsma Works of Art stier door Antonio Sussini, atelier Giambologna, Italië, vroeg 17de-eeuws, zonder basement H 22 cm x B 26 cm, prijs op aanvraag 4 Kunstzalen A. Vecht bronzen beeld ‘Dans Patricia’ door Eddy Roos, Nederland, 2001, oplage 3/8, H 37 cm x B 27 cm, €4.800 5 Matthieu Hart Antiques Vergulde bronzen Boeddha, Tibet, 15de eeuw, H 20 cm x B 13 cm x D 10 cm, €6.500 6 Kunstconsult ‘Parelhoenders’ door Gra Rueb (1885-1972), Nederland, ca. 1930, H 32,5 cm x B 38 cm x D 29 cm, €35.000 7 Robert Schreuder Antiquair ‘Twee worstelaars’ door Ferdinand Barbedienne, (1810-1892), Frankrijk,
088
–
vernis #05
reportage
Items op zwart
7
9
10
11
8
eind 19de eeuw, beeldengroep in brons, lichtbruin gepatineerd, H 28,5 cm €6.800 8 Vanderven Oriental Art Okimono van een karper, Japan, Showa-periode (1926-1989), brons, L 22 cm, €2.500 9 Gude & Meis Antique Clocks Empire mantelklok, ca. 1810, verguld en gepatineerd brons, H 35,5 cm, prijs op aanvraag 10 Kollenburg Antiquairs Twee putti, Italië, ca. 1650, gepatineerd brons, H 19 cm, €9.000 11 Kunstconsult ‘Zittende vrouw’ door Lambertus Zijl (1866-1947), Nederland, 1923, brons, H 33,5 cm x B 12 cm x D 17 cm, €8.500 Canoof tafeltje rood Clay Table door Maarten Baas, gepigmenteerde synthetische klei op metalen geraamte, H 80 cm x B 30 cm x D 40 cm, prijs op aanvraag en krukjes wit van Moooi Elements door Jaime Haydon, H 36 cm x B 50 cm, prijs op aanvraag
vernis #05
–
089
reportage
Items op zwart
Het boudoir De plek waar dames zich plegen terug te trekken om zich, omringd door objets de désir, te wijden aan de plezieriger zaken des levens.
4 10
7
3
5
8
11
9
6
1
12
2
1 Ruben Aardewerk Antiques Geslepen Franse kristallen parfumfles in gouden montuur, door goudsmid Nicolaas te Velden, Amsterdam, ca. 1830, geslepen kristal en 18 karaat goud, H 9 cm x B 5,6 cm x D 3,3 cm, €895 2 Kunsthandel Inez Stodel Parfumflesje toegeschreven aan Tiffany & Co, VS, ca. 1900, gegraveerd glas, 14 karaat goud bezet met demantoid granaat, H 6 cm x B 2 cm, €2.900 3 Robert Schreuder Antiquair Cartonnier in piramidevorm, Frankrijk, vroeg 19de-eeuws, hout, papier en karton met metalen beslag, H 30 cm x B 36 cm x D 22 cm, €1.400 4 Bruil & Brandsma Works of Art Haarkam, Frankrijk, 16de eeuw, buxushout met resten van schildpad en een spiegeltje, L 22 x B 15 cm, €9.500 5 A. Aardewerk Antiquair Juwelier Diadeem met fijn gesneden camee, Italië, ca. 1780, camee van zeer fijn gesneden schelp in gouden diadeem, 11,4 cm, prijs op aanvraag 6 Kunsthandel Inez Stodel Dress-set voor dames, door Albier Chretien (1859-1873), Frankrijk, ca. 1860, 18 karaat goud, natuurlijke parels en zwart en rood email, broche ø 2,9 cm, knopen ø 1,8 cm, €3.300 7 Verbeek-Schuttelaar Armband van Cartier, Frankrijk, 1999, 18 karaat geelgoud, 17 cm, €5.000 8 Verbeek-Schuttelaar Ketting van Cartier, Frankrijk, 1999, 18 karaat geelgoud, 38 cm, €5.500 9 Verbeek-Schuttelaar Lippenstifthouder met ingebouwd spiegeltje, Gaucherand, Parijs (Frankrijk), ca. 1940, 18 karaat geelgoud en briljantgeslepen diamant (circa 0,7 crt.) H 5,1 cm x B 5,1 cm x D 1,5 cm, €4.000 10 Kunstconsult art-decotafellamp ‘Daum’, Nancy (Frankrijk), ca. 1920, glas en smeedijzer, H 48 cm, ø 24 cm, €7.500 11 Verbeek-Schuttelaar Poudrier, Frankrijk, ca. 1950, 18 karaat geelgoud, diamant, saffier, smaragd en robijn, H 1,5 cm x B 9 cm x D 7 cm, €8.500 12 Kunsthandel Inez
090
–
vernis #05
reportage
Items op zwart
16
15
17
20 14
13
18
21
19
Stodel Bonbonnière, Frankrijk, ca. 1908, agaat, 18 karaat goud en wit email H 3,13 cm x B 4,8 cm x D 2,43 cm, €3.300 13 Van Nie Antiquairs koloniaal kistje, Batavia (Nederlands-Indië), 18de eeuw, gekleurd ebbenhout met zilver, H 8 cm x B 19,5 cm x D 14 cm, prijs op aanvraag 14 Aronson Antiquairs Borstel van Delfts aardewerk, Nederland, ca. 1730, 13 cm, €6.750 15 Matthieu Hart Antiques Toiletspiegel, Duitsland, 18de eeuw, wortelnotenhout, esdoorn en diverse fruitsoorten gefineerd op eiken- en lindehout, H 59 cm x B 40,5 cm x D 20,3 cm, €1.800 16 Robert Schreuder Antiquair ‘Studie van een Italiaans meisje met haarspelden’ door Mattheus I. van Bree, (1773-1839) Nederlanden/Italië, 1821, tekening in potlood met tekst in pen L 20 x B 12,5 cm, €950 17 Ruben Aardewerk Antiques Vouwwaaier, Nederland of Engeland, ca. 1750, aquarel op papier, ivoor ajour en reliëfgesneden parelmoer, 28,8 cm, spanwijdte 51 cm, €2.200 18 A. Aardewerk Antiquair Juwelier Toiletdozen, Hendrik Fortman en Abraham ten Brink I, Leiden en Amsterdam, 1752 en 1716, zilver, b 6,2 cm en 13,2 cm, prijs op aanvraag 19 Ruben Aardewerk Antiques Pruiken (poeder) borstel, Frankrijk, 1730-1760, schildpad piqué ingelegd met bloemenranken van goud, L 17 cm x B 5,9 cm x D 1,9 cm, €1.750 20 Kunstconsult art-decoplastiek van Darja Collin (danseres en muze van J.J. Slauerhoff) Chris Agterberg, Nederland, 1927, plateel met mat wit glazuur, H 23 cm x B 30 cm x D 25 cm, €3.200 21 Ruben Aardewerk Antiques Parfumkeldertje met meesterteken Pierre Augustine, Parijs (Frankrijk), ca. 1809, Cuba-mahoniehout, geslepen stalen nageltjes, geslepen kristallen flesjes met 18 karaat gouden montuur L 7,4 cm x B 7 cm x H 4,5 cm, prijs op aanvraag
vernis #05
–
091
reportage
Items op zwart
De Oriënt Al vele eeuwen is de mystieke en mysterieuze kant van de oosterse wereld een bron van inspiratie voor het Westen. En nu ook voor ons.
6
5
1
4
3
2
1 Kunstzalen A. Vecht Kameel uit de Tang-dynastie (618-709), China, geglazuurd terracotta, H 64 cm x B 44 cm, €25.000 2 Foumani Persian Gallery Patteh uit Perzië, ca. 1900, Patteh-techniek op textiel, L 253 x B 170 cm, €4.250 3 Kollenburg Antiquairs Twee Japanse lakborden, ca. 1700, verlakt kaeki-hout, ø 27 cm, €5.500 4 Ruben Aardewerk Antiques ‘Landschap met het offer van Isaac’, Zuid-Duitsland/Zwitserland, ca. 1630-1650, zijde op zijde, dubbelzijdig borduursel, H 21 cm x B 47 cm x D 5 cm, €6.500 5 Gude & Meis antique clocks Carriage-klok met bamboe kast, Frankrijk, ca. 1890, gesigneerd ‘L.F. Paris’, H 18,5 cm, €4.150 6 Matthieu Hart Antiques Porseleinen Chinese dekseldoos, aan onderzijde gemerkt met zes-karaktermerk Kuang Hsu, China, ca. 1890, H 15,5 cm, ø 17,7 cm, €2.500 7 Vanderven Oriental Art Pelgrimsfles, China, Lioa-dynastie (916-1125), geglazuurd
092
–
vernis #05
reportage
Items op zwart
8
9
12 13
7
10 11
aardewerk, H 24,5 cm, €19.500 8 Vanderven Oriental Art Kameel en ruiter, China, Tang-dynastie (618-709), terracotta en koude pigmenten, H 61 cm, prijs op aanvraag 9 Bruil & Brandsma Works of Art met Japanse lakwerkmotieven beschilderde kist, Nederlanden, ca. 1750, iepenhout, H 53 cm x B 112 cm x D 37 cm, €5.500 10 Vanderven Oriental Art porseleinen Imari-kan, China, Kangxi-dynastie (1661-1722), H 30 cm, €25.000 11 Aronson Antiquairs Vaasjes van Delfts aardewerk met kasjmier-pallet, gemerkt ‘De Roos’, Nederland, ca. 1710, H 17,1 cm, €7.500 12 Polak Works of Art Porseleinen famille verte-vazen, China, Kangxi dynastie (1661-1722), H 30 cm, prijs op aanvraag 13 Matthieu Hart Antiques Porseleinen Japanse dekselpot, ca. 1700, H 24 cm, ø 15,7 cm, €2.500
vernis #05
–
093
RUBRIEK
Boeken
Wat lezen professionals, verzamelaars en natuurlijk ook de geïnteresseerde leek? Een overzicht van naslagwerken die de laatste tijd aan het firmament verschenen.
boeken met dank aan
Caroline Eschbach
Delftsch wit door Léon-Paul van Geenen uitg.: PolderVondsten IS B N 9 7 8 9 0 8 1 7 0 6 3 3 9 €44,95
Kangxi Porcelain & Coromandel Lacquer met inleiding van Rose Kerr uitg.: Vanderven Oriental Art t e b e s t e ll e n v i a www. meijeringartbooks.com, €25
Een overzicht van Kangxi Porselein vanaf het vroege blauw-wit tot de kleurrijke emailles van Famille Verte-porselein, aangevuld met mooi Coromandel lakwerk uit dezelfde periode. Het boek geeft een goed beeld van de veelzijdigheid van de porseleinsoorten die in deze periode werden vervaardigd. De inleiding werd geschreven door internationaal vermaard keramiekexpert Rose Kerr. 094
–
vernis #05
Antiquair en verzamelaar Léon-Paul van Geenen is antiquairszoon. Hij is geboren in Delft en woonde op de grondvesten van aardewerkfabriek De Porceleyne Fles. Sinds hij op dertienjarige leeftijd zijn eerste stuk Delfts wit vond, is hij verslingerd aan dit type aardewerk. De omvangrijke collectie die hij vanaf zijn jeugdjaren heeft opgebouwd, wordt geboekstaafd in Delftsch wit, waarmee hij hoopt dat ook anderen de schoonheid van het witte aardewerk herontdekken. Want waar Delfts blauw de wereld veroverde, raakte Delfts wit in de vergetelheid. En dat terwijl de onbeschilderde variant van het vermaarde blauwe aardewerk een tijdlang minstens zo succesvol was, zie alleen al de schilderijen van 17de-eeuwse meesters. Delftsch wit vertelt alles over de lange historie en het gebruik van Delfts wit, het productieproces, de Delftse plateelfabrieken en de toepassingen van de witte stukken op vermaarde schilderijen. De schrijver toont hierbij voor het eerst zijn omvangrijke collectie. Met honderden afbeeldingen, uitgebreide catalogus en veel nieuwe inzichten is dit de eerste monografie over Delfts wit in haar soort.
RUBRIEK
Boeken
Kunst gesigneerd Gallé door Tiny Esveld (eigen uitgave) te b estellen via w w w.ti nyesveld.co m/buy- boo k ISBN 9 7 8 9 0 8 1 5 7 7 6 3 2 , € 4 8
In driehonderd bladzijden neemt de auteur de lezer mee naar de tijd en plaats waarin Émile Gallé leefde en werkte. Het œuvre van deze geniale ontwerper en fabrikant van keramiek, glas en luxe meubelen wordt belicht en verduidelijkt aan de hand van bondige teksten, informatieve beschrijvingen en honderden foto’s. Auteur Tiny Esveld maakt de geïnteresseerde lezer vakkundig wegwijs in Gallés vaak vernieuwende technieken en productiewijzen. En brengt zaken naar voren die andere schrijvers onderbelicht laten: de belangrijke rol van vader Gallé in de keramiekproductie en die van Émiles vrouw Henriëtte en hun dochters na Gallés dood in 1904.
Kelim: een geweven mozaïek door Ali Foumani uitg.: Foumani P e r s i a n Ga l l e r y te bestellen via info@foumani.com, €19,50
De kelims uit Varamin nemen een aparte plaats in binnen het spectrum van de Perzische tapijten. Aan het einde van de 18de eeuw streek een tiental nomadenstammen neer in dit gebied, dat niet ver van Teheran ligt. Al die verschillende culturen hebben invloed gehad op het ontwerp van de kelims uit deze streek. Het resultaat: tapijten vormen een caleidoscopisch mozaïek van cultuur, kunst, geschiedenis en kleur. Opvallend is dat de kelims veelal abstracte motieven hebben, hetgeen ze een tijdloze uitstraling geeft waarmee ze in zowel een modern als een antiek interieur tot hun recht komen.
Andries Dirk Copier. Ideas in glass. Unica and more. door Dieter Enke te bestellen via info@Kunstconsult.nl , €30
De rode draad binnen de kunstverzameling van de Berlijnse architect Dieter Enke werd gevormd door de unica van Andries Dirk Copier. In dit boek vertelt hij over de technieken die Copier gebruikte voor elk van de objecten. Dat maakt dit werk een belangrijke aanvulling op kunsthistorische publicaties. Aan de hand van een reeks unica uit zijn collectie, die loopt van 1923 tot 1991, biedt Enke een vernieuwende blik op Copier als man van ideeën met een grote gedrevenheid om die technisch ten uitvoer te brengen. Engelstalige uitgave van 200 pagina’s, fraai geïllustreerd, de originele Duitse tekst wordt op cd meegeleverd. De Collectie Dieter Enke — met werk van Copier en andere glaskunstenaars — gaat deze winter in de verkoop bij Kunstconsult. vernis #05
–
095
Ledenlijst
Alle contactgegevens van de leden van de Koninklijke Vereeniging van Handelaren in Oude Kunst in Nederland, plus informatie over hun specialisme. NOORD-HOLLAND amsterdam Algemeene Ethnograficaen Kunsthandel Aalderink Spiegelgracht 15 1017 JP Amsterdam 020-6230211 info@aalderinkorientalart.nl www.aalderinkorientalart.nl Aziatische kunst, etnografica, Pre-Columbiaanse kunst
Archea Ancient Art Nieuwe Spiegelstraat 37 1017 DC Amsterdam 020-6250552 info@archea.nl www.archea.nl archeologie
E.H. Ariëns Kappers Prinsengracht 677 1017 JT Amsterdam 020-6235356 info@masterprints.nl www.masterprints.nl oude (Japanse) prenten, land- en zeekaarten
Aronson Antiquairs Nieuwe Spiegelstraat 39 1017 DG Amsterdam 020-6233103 mail@aronson.com www.aronson.com Delfts aardewerk
Kunst en Antiekhandel Jan Beekhuizen Nieuwe Spiegelstraat 49 1017 DD Amsterdam 020 6263912 info@janbeekhuizen.nl www.janbeekhuizen.nl Europees tin, sculpturen, volkskunst
J.P. Beeling Van Eeghenstraat 20 1071 GG Amsterdam 06-24905541 jp@beeling.nl Aziatisch porselein)
Kunsthandel P. de Boer Herengracht 512 1017 CC Amsterdam 020-6236849 06-21520044 info@kunsthandelpdeboer.com www.kunsthandelpdeboer.com Oude Meesters
Borzo Kunsthandel Keizersgracht 516 1017 EJ Amsterdam 020-6263303 06-53163808 paul@borzo.com www.borzo.com moderne en hedendaagse kunst
096
–
vernis #05
Bruil & Brandsma works of art
Peter Korf de Gidts Antiquairs Brouwersgracht 869 1015 GK Amsterdam 020-6252625 korfdegidts@xs4all.nl glas, aardewerk, porselein
Frides Laméris Kunst en Antiekhandel
nieuwe spiegelstraat 68 1017 DH Amsterdam 020-4207359 bbc@chello.nl www.bb-art.com kunst uit Middeleeuwen en Renaissance, volkskunst
Nieuwe Spiegelstraat 55 1017 DD Amsterdam 020-6264066 info@frideslameris.nl www.frideslameris.nl glas, aardewerk, (Aziatisch) porselein
Gallery Delaive Modern and Contemporary Art
Kunsthandel Frans Leidelmeijer
Spiegelgracht 23 1017 JP Amsterdam 020-6259087 gallery.delaive@wxs.nl www.delaive.com moderne en hedendaagse kunst
Lijnbaansgracht 369H 1017 XB Amsterdam 020-6254627 frans@leidelmeijer.nl www.leidelmeijer.nl Art Nouveau, Art Deco, 20ste-eeuws design
Douwes Fine Art (anno 1805)
Inter-Antiquariaat Mefferdt & De Jonge
Stadhouderskade 40 1071 ZD Amsterdam 020-6646362 info@douwesfineart.com www.douwesfineart.com Oude Meesters, 19de- en 20steeeuwse schilderijen
Kunsthandel Jacques Fijnaut Nieuwe Spiegelstraat 31 1017 DC Amsterdam 020-6256374 office@kunsthandelfijnaut.nl www.kunsthandelfijnaut.nl algemeen antiquair
Foumani Persian Gallery Beethovenstraat 107A 1077 HX Amsterdam 020-6797430 info@foumani.com www.foumani.com tapijten, kelims
Gude & Meis Antique Clocks Nieuwe Spiegelstraat 60 1017 DH Amsterdam 020-6129742 06-53162962 info@gudemeis.com www.gudeantiqueclocks.com klokken, barometers, instrumentaria
Mathieu Hart antiquiteiten sinds 1878 Rokin 122 1012 LC Amsterdam 020-6231658 mhart@xs4all.nl www.hartantiques.com algemeen antiquair
Kunsthandel Frans Jacobs The Terraze Building Emmy Andriessestraat 582 1087 NE Amsterdam 020-6381729 info@jacobsfineart.com www.jacobsfineart.com 20ste- en 21ste-eeuwse schilderijen
Bernard Zweerskade 18 1077 TZ Amsterdam 020-6640841 interantiquariaat@chello.nl www.inter-antiquariaat.nl antiquarische boeken, tekeningen, prenten, land- en zeekaarten
Joseph M. Morpurgo Herengracht 119 (rechter deur) 1015 BG Amsterdam 020-6235883 j.m.morpurgo@wafelman.nl www.antiqueartmorpurgo.com algemeen antiquair, Aziatische kunst
Jan Morsink Ikonen Keizersgracht 454 1016 GE Amsterdam 020-6200411 info@morsink.com www.morsink.com ikonen
Van Nie Antiquairs
Premsela & Hamburger
Kunstzalen A. Vecht
Rokin 98 1012 KZ Amsterdam 020-6275454 wiet@premsela.com www.premsela.com juwelen, goud, zilver
Nieuwe Spiegelstraat 40 1017 DG Amsterdam 020-6234748 a.vecht@planet.nl www.vecht-worksofart.nl algemeen antiquair
Antiquair Van Rossum & Co.
Verbeek-Schuttelaar
Amsterdam 020-6221010 antiquair@vanrossumco.nl algemeen antiquair
Kunsthandel Rueb Banstraat 4 1071 JZ Amsterdam 020-6767566 Info@rueb.nl www.rueb.nl 20ste-eeuwse schilderijen
Paul Rutten Asiatic & Tribal Art Beethovenstraat 91-II 1077 HS Amsterdam 020-6277057 suryarutten@hotmail.com Aziatische kunst, etnografica
Kunsthandel Schlichte Bergen P.C. Hooftstraat 53 1071 BN Amsterdam 020-6751701 schlicht@xs4all.nl Oude Meesters
Robert Schreuder Antiquair Nieuwe Spiegelstraat 48 1017 DG Amsterdam 020-6754867 06-24289550 info@robertschreuder.nl www.robertschreuder.nl Grand Tour souvenirs, 18de- en 19de-eeuwse meubelen
Leslie Smith Gallery Minervaplein 10H 1077 TP Amsterdam 020-6265945 info@lesliesmith.nl www.lesliesmith.nl 19de- en 20ste-eeuwse schilderijen, hedendaagse Aboriginal kunst
Marjan Sterk Antiquair-Juwelier
Keizersgracht 600 1017 EP Amsterdam 020-6261594 info@vannieantiquairs.com I www.vannieantiquairs.com algemeen antiquair
Nieuwe Spiegelstraat 63 1017 DD Amsterdam 020-6248703 info@marjansterk.nl www.marjansterk.nl juwelen, zilver
Kunsthandel Peter Pappot
Kunsthandel Inez Stodel
Nieuwe Spiegelstraat 30-34 1017 DG Amsterdam 020-6242637 info@pappot.com www.peterpappot.com 19de- en 20ste-eeuwse schilderijen
Nieuwe Spiegelstraat 65 1017 DD Amsterdam 020-6232942 inez@inezstodel.com www.inezstodel.com juwelen
Polak Works of Art Spiegelgracht 3 1017 JP Amsterdam 020-6279009 jeanine.p20@gmail.com www.fineartdealers.info/ jaappolak Aziatische kunst, etnografica
Salomon Stodel Antiquités Vestiging 1: Spiegelgracht 11 1017 JP Amsterdam Vestiging 2: Rokin 70 1012 KW Amsterdam 020-6231692 stodel@wxs.nl www.salomonstodel.com algemeen antiquair
Keizersgracht 642 1017 ES Amsterdam 020-3304343 am@verbeekschuttelaar.nl www.verbeekschuttelaar.nl juwelen, zilver
Dr. A. Wieg Fine Art Minervalaan 77-1 1077 NT Amsterdam 020 6762094 wiegfineart@gmail.com oude meesters, 19de- en 20ste-eeuwse schilderijen
Kunsthandel M. Zilverberg Rokin 60 1012 KV Amsterdam 020-6259518 info@miekezilverberg.com www.miekezilverberg.com archeologie, antieke numismatiek
NOORD-HOLLAND (overigE) Bijl-Van Urk Kennemerstraatweg 174 1815 LE Alkmaar 072-5120080 06-53425432 sander@bijlvanurk.com www.bijlvanurk.com Oude Meesters
John Endlich Antiquairs Spekstraat 10 2011 HM Haarlem 023-5320274 info@johnendlich.nl www.johnendlich.nl zilver
Fontijn Antiek Stellingmolen 51 1444 GV Purmerend 0299-436493 mfontijn@chello.nl www.fontijnantiek.com barometers
Firma P. Hoogendijk Amsterdamsestraatweg 31 1411 AW Naarden 035-5420459 info@phoogendijk.nl www.phoogendijk.com algemeen antiquair
Gallery Rob Kattenburg Eeuwigelaan 6 1861 CM Bergen 072-5895051 info@robkattenburg.nl www.robkattenburg.nl marineschilderijen, -tekeningen, -prenten
D.A. Kinébanian Graaf Willem de Oudelaan 123 1412 AR Naarden 035-6953002 kinebanian@telfort.nl tapijten
Kunstconsult Fort a/d Middenweg Zuiddijk 13-fort 1461 EB Zuidoostbeemster (Beemster) 0299-690858 info@kunstconsult.nl www.kunstconsult.nl Art Nouveau, Art Deco, 20ste-eeuws design
Tóth Ikonen botterwijnseweg 1 1272 EG HUIZEN 06-53468236 info@tothikonen.com www.tothikonen.com ikonen
Kunsthandel E.J. van Wisselingh & Co Baan 41 2012 DC Haarlem 023-5310505 wdewinter@wisselingh.com www.wisselingh.com 19de- en 20ste-eeuwse schilderijen en tekeningen
zuid-holland ’s-Gravenhage A. Aardewerk Antiquair Juwelier Jan van Nassaustraat 76 2596 BV ‘s-Gravenhage 070-3240987 silver@aardewerk.com www.aardewerk.com zilver, juwelen
Kunsthandel Ivo Bouwman Jan van Nassaustraat 80 2596 BW ’s-Gravenhage 070-3283660 info@ivobouwman.nl www.ivobouwman.nl 19de- en 20ste-eeuwse schilderijen
Hoogsteder & Hoogsteder Lange Vijverberg 15 2513 AC ‘s-Gravenhage 070-3615575 info@hoogsteder.com www.hoogsteder.com Oude Meesters
Firma S. van Leeuwen Noordeinde 164-164A 2514 GR ‘s-Gravenhage 070-3653907 alexander@vanleeuwenantiquairs.nl www.vanleeuwenantiquairs.nl 17de- en 18de-eeuws antiek, (Aziatisch) porselein
zuid-HOLLAND (overigE) Ruben Aardewerk Antiques Zwaluwlaan 9A 2261 BP Leidschendam 070-4190575 ruben@aardewerkantiques.com www.aardewerkantiques.com 17de-, 18de- en 19de-eeuwse kunstvoorwerpen en verzamelobjecten
Adriaan Groenewoud Antiquiteiten & Oude Kunst Aelbrechtskolk 3B 3025 HA Rotterdam 010-4258011 info@adriaangroenewoud.nl www.adriaangroenewoud.nl 16de-, 17de- en 18de-eeuwse meubelen
Kunsthandel F.A. Enneking Marevista 22 2202 BX Noordwijk 071-3647645 Oude Meesters
DRENTHE
Simonis & Buunk Kunsthandel
LIMBURG
Wijermars Fine Art
Notaris Fischerstraat 30 6711 BD Ede 0318-652888 info@simonis-buunk.nl www.simonis-buunk.nl 19de- en 20ste-eeuwse schilderijen
Jan Roelofs Antiquairs & Contemporary Arts
Dorpsstraat 10 7957 AV De Wijk 0522-440170 info@wijermars.com www.wijermars.com sculpturen
OVERIJSSEL
NOORD-BRABANT
Heutink Ikonen
Bastings & Van Tuijl
Ahnemstraat 21 8043 RE Zwolle 038-4659524 heutinkikonen@gmail.com www.heutinkikonen.nl ikonen
Firma Jan Ruitenberg Spoorstraat 1 8012 AV Zwolle 038-4213687 ruitenberg.antiek@gmail.com www.ruitenbergantiquair.com algemeen antiquair
GELDERLAND
Hotei Japanese Prints
Kunstgalerij Albricht
Rapenburg 19 2311 GE Leiden 071-5143552 ukiyoe@xs4all.nl www.hotei-japanese-prints.com Japanse prenten, schilderkunst en boeken
Utrechtseweg 107 6862 AE Oosterbeek 026-3611876 info@albricht.nl www.albricht.nl 19de- en 20ste-eeuwse schilderijen
Kunsthandel Pieter Overduin
Doornhof Antiquairs
Dorpsstraat 28 3381 AG Giessenburg 0184-652652 info@kunsthandelpieteroverduin.nl www.kunsthandelpieteroverduin.nl 19de- en 20ste-eeuwse schilderijen
UTRECHT Antiquariaat Forum “westrenen” Tuurdijk 16 3997 MS ’t Goy Houten 030-6011955 info@forumrarebooks.com www.forumrarebooks.com antiquarische boeken, land- en zeekaarten
Jacob J. Roosjen, SRI® Eendrachtlaan 33 3621 DD Breukelen 06-53268280 jacob.roosjen@gmail.com www.jacobroosjen.com www.silverresearchinstitute.com zilver
Schapenhoek 12/14 3841 BM Harderwijk 0341-421015 pdoorn12@caiway.nl www.doornhofantiek.nl meubelen, Aziatisch porselein, klokken, schilderijen
Theo Daatselaar Antiquairs Oenselsestraat 50 5301 EP Zaltbommel 0418-712300 info@daatselaar.com www.daatselaar.com algemeen antiquair
De Eenhoorn Waterstraat 33 5301 AH Zaltbommel 0418-515233 aadpenders@hotmail.nl kunst uit Middeleeuwen en Renaissance, meubelen
Mentink & Roest
Molenstraat 60 5341 GE Oss 0412-623843 bastings@bastingsantiquairs.com www.bastingsantiquairs.com aardewerk, Aziatisch porselein
Kunsthandel A.H. Bies Boschdijk 221A 5612 HC Eindhoven 040-2431377 info@kunsthandelbies.nl www.kunsthandelbies.nl 19de- en 20ste-eeuwse schilderijen
Crijns & Stender Landgoed “Oosterheide” Tilburgsebaan 1 4904 SP Oosterhout 076-5875700 m.crijns@planet.nl www.crijns.info klokken, horloges, barometers, instrumentaria
Essing Antiquairs Kerkstraat 12 5386 AC Geffen 073-5322457 wijchen@essing-antiquairs.nl www.essing-antiquairs.nl algemeen antiquair
Kollenburg Antiquairs Postbus 171 5688 ZK Oirschot 0499-578037 info@kollenburgantiquairs.com www.kollenburgantiquairs.com algemeen antiquair
Vanderven Oriental Art Nachtegaalslaantje 1 5211 LE ’s-Hertogenbosch 073-6146251 info@vanderven.com www.vanderven.com Aziatische kunst
Blue elephant Oriental Art (part of Blue Art) Oude Jekerweg 10 B-3770 Kanne (Riemst), België +41(0)78-8839887 blue.art.3@hotmail.com Aziatische kunst, archeologie
Galerie Tiny Esveld Frilinglei 9 B-2930 Brasschaat, België +32(0)3-3125190 info@tinyesveld.com www.tinyesveld.com Art Nouveau, Art Deco, glas meubelen
Noortman Master Paintings 13 Old Bond Street W1S 4SX Londen Verenigd Koninkrijk +44 207-4919219 info@noortman.com www.noortman.com Oude Meesters, 19de- en 20ste-eeuwse schilderijen
Van Kranendonk Duffels Londen +44 7595 245819 Milaan +39 335 6262252 vankranendonkduffels@gmail.com www.vkdjewels.co.uk juwelen
Limburg Glen Prosen Lodge Kirriemuir DD8 4SD Glen Prosen, Schotland +44(0)1575-540207 antiques@koos-limburg-jnr.com algemeen antiquair
ereleden: mevrouw a. wafelmanmorpurgo de heer a.c. beeling
Bergstraat 52 5551 AX Dommelen 040-2040596 info@floris-art.com www.floris-art.com Oude Meesters, kunst uit Middeleeuwen en Renaissance
GRONINGEN
Simons Juweliers
Bernard C.M. Grijpma Kunst en Antiek
Peter van Os Antiques & Fine Art
ZEELAND
Plaats 16 2513 AE ‘s-Gravenhage 070-3658800 info@simonsjuweliers.nl www.simonsjuweliers.nl juwelen
Gedempte Zuiderdiep 121-123 9711 HE Groningen 050-3137703 info@grijpmaantiek.nl www.grijpmaantiek.nl antieke wapens, nautica, zilver
Kastanjelaan 38 6828 GM Arnhem 06-53106541 antiques@petervanos.com www.petervanos.com algemeen antiquair
Fabery de Jonge
Denneweg 45 2514 CD ‘s-Gravenhage 070-3455103 limburgantiquairs@casema.nl www.limburgantiquairs.com algemeen antiquair
Buitenlandse leden
Floris van Wanroij Fine Art
Molenstraat 22 4031 JS Ingen 0344-603606 info@mentinkenroest.com www.mentinkenroest.com klokken, horloges, barometers
Dirk en Dirk-Jan Limburg
Batterijstraat 21C 6211 SE Maastricht +32(0)12-394534 info@janroelofsantiquairs.com www.janroelofsantiquairs.com algemeen antiquair
Rondweg 14 4524 KC Sluis 06-53923227 faberydejonge@hetnet.nl juwelen
kijk ook op www.Kvhok.nl/leden
vernis #05
–
097
rubriek
Toekomstantiek
Een tafel van hout en aluminium, teruggebracht tot de absolute essentie en toch niet minimalistisch. Het zijn de kenmerken van een echte Maarten Van Severen. tekst
Aya Langeveld
Van Severen-tafel beeld
Roos Aldershoff Fotografie
De ontwerpen van Maarten Van Severen zijn strak. Zo strak dat de tand des tijds er niet zo makkelijk aan zal knabbelen — al was het maar vanwege het gebruik van aluminium en zwaar hout. Kwalitatief hoogwaardige materialen, en de handtekening van de Vlaamse meubelontwerper en interieurarchitect. Toekomstantiek, volgens Hans Lensvelt, één van de oprichters van designstudio Moooi, en bekend van toonaangevende kantoorinrichtingen en designprojecten met onder meer Marcel Wanders, Piet Hein Eek en Richard Hutten. “Over honderd jaar is het nog mooi”, zegt Lensvelt, die Van Severen persoonlijk kende en geldt als een van de specialisten op het gebied van zijn werk.
Er zijn weinig Belgen die aan het designfirmament stralen, maar Van Severen straalt, en helder ook — zij het inmiddels postuum. Bij leven maakte hij onder andere naam met de stoel Vitra 0.3 die hij speciaal ontwierp voor de Zwitserse meubelproducent. Dutch Design-ondernemer Hans Lensvelt denkt dat dat zo blijft. “Je kinderen vechten straks om de meubels van Maarten Van Severen als jij naar het bejaardenhuis gaat. Dat 098
–
vernis #05
worden familiestukken die generaties meegaan. Met de tijd blijft de waardering, let op mijn woorden.” Lensvelt kende Van Severen goed. Hem spreekt vooral de grote aluminium tafel aan. Maar zijn keuze voor dit ontwerp uit 1988 is arbitrair. De keuze voor Van Severen niet, meent hij: “Het springt er meteen uit, al heb je er geen bal verstand van – je ziet dat het mooi is. En ja, deze tafel is mijn absolute favoriet, het is een product dat heel erg voor Maarten staat. Zoals de 911 voor Porsche, zou ik bijna zeggen. Het is de combinatie van een goed ontwerp en echt vakmanschap. Hij ging uit van het materiaal, dat hij eindeloos bewerkte. Het eikenhout van de tafel behandelde hij bijvoorbeeld langdurig met groene zeep om het hout een mooie afwerking te geven en minder kwetsbaar te maken, maar op deze manier wel zo levend mogelijk te houden. In dat spanningsveld zit de aantrekkingskracht. De vormtaal van Van Severen is iconisch. Het is geen minimalisme, wat — ten onrechte — wel eens wordt beweerd. Deze tafel is daar een goed voorbeeld van. Maar hij heeft het ontwerp wel teruggebracht tot de absolute essentie, het is een bijna archetypische tafel: een blad met vier poten.” Lensvelt pauzeert even. “Weet je wat het ook echt antiek van de toekomst maakt? Het is een prima investering. Het aanbod is beperkt, Maarten is jong overleden. Zijn oeuvre beslaat zo’n vijfentwintig jaar maar al die unieke stukken zijn zo arbeidsintensief, die rolden niet in grote hoeveelheden uit zijn werkruimte. Hoeveel er precies zijn? Dat weet ik niet exact. Ik heb er tweeëntwintig in mijn collectie, maar op veilingen in Amerika gaan de prijzen soms door het plafond. Schaarste drijft de prijs op. En die bedragen, googel maar eens, echt opmerkelijk.”
Voeg dit landschap toe aan uw collectie Buitenplaats Overweer, van â‚Ź 595.000 tot â‚Ź 1.395.000 (150-300m2)
U bent elke zaterdag van 12.00 - 15.00 van harte welkom op de locatie
Op slechts 26 km van Schiphol, 21 km van het Concertgebouw en 5 minuten van de pittoreske dorpskern van Breukelen ligt Buitenplaats Overweer. Hier woont u comfortabel en veilig op de mooiste locatie van Nederland. De buitenplaats bestaat uit uitzonderlijke appartementen voorzien van lift en parkeergarage. De inwonende huismeester draagt zorg voor u en het park. Dit alles direct aan de Vecht op een buitenplaats die de idyllische sfeer van weleer uitstraalt met de garantie en voordelen van hoogwaardige nieuwbouw.
BUITENPLAATS OVERWEER Straatweg 256, Breukelen www.buitenplaatsoverweer.nl
VERKOOPINFORMATIE Ankersmit makelaars De Koster cs makelaars
0294 - 234 774 035 - 623 36 41
EEN ZELDZAME FRIESE EIKENHOUTEN KORTSTAART MET WANDELENDE SOLDAAT, (120 x 35 x 23 cm), circa 1790
Gude & Meis antieke klokken is al sinds 1980 toonaangevend op het gebied van antieke klokken en barometers. De collectie bestaat uit Europese klokken en barometers van de 17e t/m begin 20e eeuw en wordt gekenmerkt door hoogwaardige kwaliteit en originaliteit. Al onze klokken en barometers zijn vakkundig gerestaureerd en worden gegarandeerd. Gude & Meis Antieke Klokken Nieuwe Spiegelstraat 60 1017 DH Amsterdam Nederland Tel. +31 (0)20 612 97 42 Mob. +31 (0)6 53 16 29 62 info@gudemeis.com www.gudeantiqueclocks.com