Raport dotyczący stanu komunikacji tramwajowej we Wrocławiu Michał Jaros
26 czerwca 2018 r. www.wroclawbezkorkow.pl
Spis treści: 1. Wstęp........................................................................................... ........................... 3 2. Wrocławska komunikacja tramwajowa na tle innych miast ........................ 4 3. Obecne i planowane trasy tramwajowe ........................................................... 5 4. Nowa zajezdnia tramwajowa .............................................................................. 8 5. Propozycje rozwiązań ……………............................................................................ 9 5.1
Zwiększenie nakładów finansowych na transport publiczny we Wrocławiu z 9% do 13% w skali roku …………………………………………………………………………………………….. 9
5.2
Zwiększenie nakładów finansowych na utrzymanie, remonty, naprawy, odwodnienia i modernizację torowisk oraz trakcji ……………………………………………………………………………. 10
5.3
Zwiększenie częstotliwości inwentaryzacji stanu wrocławskiej infrastruktury tramwajowej …………………………………………………………………………………………………………………... 11
5.4
Wprowadzenie zasady zakupu najlepszej jakości szyn i podkładów tramwajowych …. 11
5.5
Zwiększenie nakładów finansowych na części i materiały eksploatacyjne w tramwajach ……………………………………….………………………………………………………………………… 12
5.6
Przeprowadzenie generalnej inwentaryzacji tras tramwajowych pod względem ich funkcjonalności oraz wykonania …………………………………………………………..………………… 12
www.wroclawbezkorkow.pl
1. Wstęp Wrocław jest jednym z najbardziej zakorkowanych miast w Polsce. Potwierdzają to liczne badania oraz statystyki. To w naszym mieście znajduje się najwolniejsza ulica w Polsce, czyli ul. Zwycięska, gdzie średnia prędkość poruszania się wynosi ok. 2,2 km/h. Jednocześnie do stolicy województwa dolnośląskiego, codziennie wjeżdża blisko 200 tys. pojazdów z obszaru całej aglomeracji wrocławskiej. Problemy w poruszaniu się po wrocławskich drogach powodują, że mieszkanki i mieszkańcy Wrocławia, a także osoby przyjezdne, szukają alternatywnych środków transportu, które umożliwią im w miarę szybkim czasie przyjazd i powrót z pracy, szkoły czy uczelni. Budowa nowych tras tramwajowych ułatwiających dostęp do centrum miasta dla mieszkańców stale rozbudowujących się osiedli, zakup nowoczesnych i niskopodłogowych tramwajów, ułatwiających korzystanie z nich przez osoby starsze, niepełnosprawne czy matki z dziećmi, a także budowa parkingów "Parkuj i Jedź" na obrzeżach miasta przy węzłach komunikacyjnych to niewątpliwie fundamentalne inwestycje i zakupy w zakresie rozwoju transportu publicznego we Wrocławiu. Nie możemy jednak zapomnieć, iż infrastruktura z której korzystają i po której poruszają się tramwaje, musi być wykonana z materiałów i elementów gwarantujących długoletnią eksploatację, a tym samym w przyszłości - mniejsze nakłady finansowe na prace związane z remontami, wymianami i modernizacją tras tramwajowych. Ostatnie lata oraz dane i statystyki, a także obserwacje i doświadczenia pasażerów wrocławskiej komunikacji tramwajowej, uwydatniają problem zaniedbań w postaci złego stanu infrastruktury tramwajowej, który bezpośrednio naraża bezpieczeństwo pasażerów. Likwidacja korków we Wrocławiu to jedno z najbardziej palących wyzwań jakie stoją przed nami w najbliższych latach. Poprawa komunikacji w mieście to priorytet dla wrocławian, dlatego musi to być też priorytet władz miasta, a także przyszłego Prezydenta Wrocławia. W tym celu przygotowałem program walki z korkami oraz rozwoju transportu publicznego we Wrocławiu pn. "Zielone Światło dla Wrocławia" (www.wroclawbezkorkow.pl) oraz raport pn. "Stan infrastruktury komunikacji tramwajowej w Wrocławiu". Zapraszam do zapoznania się z raportem.
www.wroclawbezkorkow.pl
2. Wrocławska infrastruktura komunikacji tramwajowej na tle innych miast w Polsce Wrocław należy do grona polskich miast, w których funkcjonuje system komunikacji tramwajowej, posiadając jednocześnie najstarszy system tramwajów elektrycznych w Polsce. W dużych europejskich miastach, zbiorowy transport publiczny jest alternatywą dla indywidualnych środków transportu. Możliwość wyboru środka komunikacji to podstawa walki z korkami oraz zanieczyszczonym powietrzem. Miasta w których komunikacja tramwajowa funkcjonuje od lat, podejmują działania w kierunku jej rozwoju - budowa pojemnej zajezdni tramwajowej, budowa nowych tras tramwajowych, zakup niskopodłogowego taboru czy też zwiększanie nakładów finansowych na zbiorowy transport publiczny. W Polsce są również miasta, takie jak Olsztyn od 19 grudnia 2015 r., które decydują się na przywrócenie systemu komunikacji tramwajowej.
Stan torowiska na ul. Kazimierza Wielkiego, osiedle Stare Miasto we Wrocławiu
www.wroclawbezkorkow.pl
Mając w planach rozwój komunikacji tramwajowej we Wrocławiu, należy jednocześnie pamiętać o jej bieżącym funkcjonowaniu i utrzymywaniu. Stan wrocławskich torowisk nie należy do najlepszych, na co wskazują nie tylko dane, lecz także codzienność w postaci informacji o kolejnych wykolejeniach czy też wypadkach tramwajów. Blisko 40 procent torowisk we Wrocławiu wymaga remontów, modernizacji czy też całkowitej wymiany, w Gdańsku przy 116 km tras tramwajowych, remontu, modernizacji czy też całkowitej wymiany wymaga ok. 14 procent torowisk. Zauważalny jest również stopniowy i negatywny trend przejścia torowisk ze stanu „przeciętny” w stan „zły” lub „bardzo zły”, co potwierdzają informacje ZDiUM. Stan tras tramwajowych przekłada się bezpośrednio na kursowanie tramwajów oraz liczbę wykolejeń. W 2017 r. we Wrocławiu doszło do 89 wykolejeń tramwajów, w tym samym roku w Krakowie doszło do 74 wykolejeń tramwajów, w Gdańsku do 38 zdarzeń, w Bydgoszczy do 11 zdarzeń, natomiast w Toruniu i Olsztynie do ani jednego. Statystki pod względem wypadków z udziałem tramwajów we Wrocławiu również nie napawają optymizmem. W 2017 r. we Wrocławiu doszło do 654 wypadków z udziałem tramwajów, w tym samym roku w Krakowie doszło 141 wypadków z udziałem tramwajów, w Gdańsku do 39 zdarzeń, w Olsztynie do 2 zdarzeń, natomiast w Toruniu do ani jednego. Wypadki i wykolejenia wrocławski tramwajów, mają również bezpośrednie przełożenie na koszty ich napraw, które prezentują się następująco: 24.612 tys. zł (2014 r.), 29.327 tys. zł (2015 r.), 26.807 tys. zł (2016 r.) i 27.259 tys. zł (2017 r.).
3. Obecne i planowane trasy tramwajowe Na przestrzeni ostatnich kilkunastu lat, we Wrocławiu zauważalny jest rozwój inwestycji mieszkaniowych, w szczególności na obrzeżach miasta. Nowe osiedla mieszkaniowe przyczyniają się do zwiększenia ilości mieszkańców w poszczególnych częściach miasta. Osiedla takie jak Maślice czy Jagodno to przykłady miejsc, gdzie z roku na rok można odnotować wzrost liczby mieszkańców. Udając się codziennie do pracy lub odwożąc dzieci do szkoły, tracą cenny czas stojąc w korkach, ponieważ brakuje na ich osiedlach połączeń tramwajowych. Wrocławianie widzą w komunikacji tramwajowej alternatywną formę transportu, jednak często nie mogą z niej skorzystać, a rozbudowa siatki tras tramwajowych nie zmieniła się od 2011 r., czyli daty oddania do użytku nowych tras tramwajowych na Kozanów i Stadion Miejski, wybudowanych w ramach przygotowań do Mistrzostw Europy w Piłce Nożnej w 2012 r.
www.wroclawbezkorkow.pl
Obecnie wrocławianie mogą korzystać z 22 linii tramwajowych. W 2016 r. wrocławski samorząd przedstawił dokument pn. "Wrocławski Program Tramwajowy", który ma stanowić szkielet rozbudowy i integracji komunikacji miejskiej z koleją aglomeracyjną. W zadaniach do realizacji do 2022 r. zostały wprowadzone 3 zadania "dotychczasowe":
Trasa 1.
Centrum – Nowy Dwór (skrzyżowanie przy ul. Rogowskiej)
2.
Długa – Popowicka
3.
Hubska (od ul. Glinianej do ul. Dyrekcyjnej)
oraz 3 zadania "nowe": l.p.
Trasa
1.
Nowy Dwór (od ul. Rogowskiej do pętli przy stacji kolejowej)
2.
Swojczyce (od osiedla Sępolno)
3.
Ołtaszyn (od Parku Południowego)
Niestety, rozpoczęcie budowy tras tramwajowych wzdłuż ul. Długiej i ul. Popowickiej oraz na osiedle Nowy Dwór, opóźnia się w związku z niewystarczającą ilością środków finansowych przeznaczonych przez miasto na ich realizację. Dokument pn. "Wrocławski Program Tramwajowy" zakłada również budowę innych tras tramwajowych przewidywanych do realizacji po roku 2022 (bez decydowania o ich kolejności), jako zadania "liniowe":
www.wroclawbezkorkow.pl
- Psie Pole, Borowska, Jagodno, Muchobór Wielki, Maślice, Bartoszowice, oraz zadania "obszarowe": - "Centrum" oraz "Integracja z siecią kolejową". Oprócz zadań wskazanych do realizacji w WPT do 2022 r. i po 2022 r., znajduje się również grupa 3. jako "zadania pozostałe", w skład której wchodzi budowa tras tramwajowych: - Tramwajowa, Szpital Wojewódzki, Powstańców-Ślężna, Grabiszyn, Paderewskiego, Podwale, Szewska, Bezpieczna, Kamieńskiego, Kamienna, Zakrzów, Balonowa, Bystrzycka, Oporów-Klecina, Grota-Roweckiego, Zaporoska, Gajowicka, Szpitalna, Poznańska, Grodzka, Księże Wielkie, Słowackiego, Świeradowska i Stacyjna. Przygotowane koncepcje należy wdrażać w życie, ułatwiając mieszkańcom poruszanie się po Wrocławiu, w postaci realnej alternatywy komunikacyjnej. Tylko ta alternatywa pozwoli na podjęcie realnej walki z korkami w mieście.
Konsultacje społeczne program “Zielone Światło dla Wrocławia” na osiedlu Księże Małe
www.wroclawbezkorkow.pl
W ramach przygotowanego przeze mnie programu "Zielone Światło dla Wrocławia" zakładam budowę siedmiu nowych oraz pilnych i wyczekiwanych od lat przez mieszkańców Wrocławia, tras tramwajowych - na Psie Pole, Jagodno, Ołtaszyn, Swojczyce, Muchobór, Nowy Dwór, Maślice. Pomysł na zmianę we Wrocławiu musi opierać się na zmianie priorytetów którymi będą kierować się nowe władze miasta, a co za tym idzie - rezerwacji środków budżetowych na realizacje wyczekiwanych przez mieszkańców inwestycji. Do takich priorytetów niewątpliwie należą zaproponowane przeze mnie nowe trasy tramwajowe, których temat był podnoszony przez wrocławian na konsultacjach społecznych programu "Zielone Światło dla Wrocławia"
4. Nowa zajezdnia tramwajowa Rozwój komunikacji tramwajowej to nie tylko nowoczesny i niskopodłogowy tabor czy nowe trasy tramwajowe, lecz również niezbędna infrastruktura w postaci zajezdni tramwajowej. Zgodnie z "Planem zrównoważonego rozwoju transportu zbiorowego dla Wrocławia", pierwszy etap budowy nowej zajezdni tramwajowej ma zostać zakończony w 2022 roku. Pierwszy etap zakłada budowę zajezdni mogącej pomieścić 50 tramwajów (zarezerwowano na ten cel środki w Wieloletniej Prognozie Finansowej na lata 2020-2021). Dopiero w dalszej perspektywie bierze się pod uwagę rozbudowę nowej zajezdni do całkowitej pojemności rzędu 150 tramwajów. Podobną pojemność co planowana zajezdnia w pierwszym etapie budowy, miała zamknięta w 2014 r., zajezdnia tramwajowa nr VI. Decyzja o zamknięciu Zajezdni Tramwajowej nr 6 była pochopna i błędna. Przyczyniła się do składowania całego taboru Miejskiego Przedsiębiorstwa Komunikacyjnego we Wrocławiu, w trzech zajezdniach - Zajezdnia Tramwajowa nr 1 przy ul. Kamiennej 74, Zajezdni Tramwajowej nr 2 przy ul. Słowiańskiej 16 oraz Zajezdni Tramwajowej nr 4 przy ul. Powstańców Śląskich 209. Zajezdnia Tramwajowa nr 6 mogła nadal funkcjonować jako miejsce składowania i prowadzenia prac konserwatorskich dla wrocławskich tramwajów do czasu otwarcia nowej zajezdni tramwajowej w docelowej pojemności 150 tramwajów. Budowa nowej zajezdni tramwajowej zgodnie z planami pierwszego etapu (zajezdnia mogąca pomieścić 50 tramwajów), pozwoli jedynie na rozlokowanie części nowych tramwajów planowanych do zakupienia przez wrocławskiego przewoźnika, w celu obsługi nowych tras tramwajowych. Budując nową zajezdnię, władze miejskie muszą myśleć o przyszłości zbiorowego transportu
www.wroclawbezkorkow.pl
publicznego we Wrocławiu, a nie jedynie o teraźniejszości. Budowa zajezdni na 50 tramwajów to zaledwie powrót do stanu sprzed 2014 r., a nie zwiększenie możliwości składowania i miejsc do konserwacji wrocławskich tramwajów. Do 2019 r. do Wrocławia ma trafić 56 zakupionych tramwajów, co zwiększy stan ilościowy taboru wrocławskiego przewoźnika z 225 (stan przed rozpoczęciem inwestycji) do 281 tramwajów. Jednocześnie, wrocławski samorząd w umowie z przyszłym kontrahentem zamierza również zapewnić sobie prawo opcji tak, aby móc rozszerzyć kontrakt o kolejne nawet 100 sztuk.
Do 2022 r. zgodnie z planami wrocławskiego magistratu ma powstać 6 tras tramwajowych (3 zadania „nowe” i 3 zadania „dotychczasowe” zawarte we Wrocławskim Programie Tramwajowym), co wiąże się ze zwiększeniem taboru. Realna jest więc potrzeba zwiększenia miejsca w zajezdniach przygotowanych do składowania i konserwowania tramwajów. Obecne zajezdnie nie zapewnią dodatkowych miejsc. Mimo zapewnień Wydziału Transportu Urzędu Miejskiego Wrocławia, iż istnieje pewna rezerwa w pojemności dzisiejszych zajezdni, na ewentualne, nieznane przekroczenie obecnej ogólnej liczny wszystkich tramwajów to wrocławskich magistrat nie potrafi wskazać zajezdni oraz ewentualnej ilości miejsc mogących stanowić rezerwę dla pomieszczenia dodatkowych tramwajów, niezbędnych do realizacji Wrocławskiego Programu Tramwajowego i obsługi nowych tras tramwajowych. Miasto wyznaczyło wstępną lokalizację pod budowę nowej zajezdni tramwajowej, jednak nie przystąpiono jeszcze do prac projektowych czy budowlanych.
www.wroclawbezkorkow.pl
5. Propozycje rozwiązań 5.1.
Zwiększenie nakładów finansowych na transport publiczny we Wrocławiu z 9% do 13% w skali roku Wrocławska komunikacja tramwajowa, jak i infrastruktura, z której korzystają tramwaje, potrzebuje zmiany i konkretnych
działań. Rozwiązania doraźne lub omijanie codziennych problemów wrocławskiej komunikacji tramwajowej nie sprawią, że stan wrocławskich torowisk poprawi się. Podstawowym i głównym elementem który należy zrealizować w celu rozwoju oraz sprawnie funkcjonującej komunikacji miejskiej we Wrocławiu jest zwiększenie nakładów finansowych na bieżącą działalność jej przewoźnika, a nie tylko inwestycje w postaci budowy nowych tras tramwajowych. Nakłady finansowe Wrocławia na transport publiczny (tramwaje i autobusy) wynoszą ok. 9 procent budżetu rocznego miasta i szacuje się je na 352 mln złotych przy taborze w skład którego wchodzi 235 tramwajów i 198 km łącznej długości tras tramwajowych. Musimy również brać pod uwagę, że budżet wrocławskiego przewoźnika zostanie uszczuplony wg wstępnych szacunków o blisko 11 mln złotych w skali roku (strata wpływu z biletów miejskich) z powodu wprowadzenia bezpłatnej komunikacji miejskiej dla uczniów do 18. roku życia. Obecnie przeznaczana środki na funkcjonowanie zbiorowego transportu publicznego, w tym komunikacji tramwajowej są nie wystarczające nawet do bieżącego utrzymania, nie wspominając o b1raku lub rezerwacji niewystarczających środków finansowych na realizację inwestycji o dużych kosztach.
Nakłady finansowe miast na transport publiczny w roku budżetowym Miasto
Procent budżetu miejskiego
Kwota
Poznań
16
516 mln złotych
Kraków
12
500 mln złotych
Gdańsk
9
229 mln złotych
www.wroclawbezkorkow.pl
Miastem liderem w Polsce pod względem nakładów finansowych na transport publiczny jest Warszawa, która przeznacza blisko 2 734 mln złotych i stanowi to ok. 18,6 procenta budżetu rocznego miasta , przy taborze w skład którego wchodzi 521 tramwajów. Jeżeli Wrocław ma w planach rozwój transportu publicznego to niezbędne jest zwiększenie nakładów finansowych na jego funkcjonowanie z 9%w skali roku do 13%, co stanowi kwotę ponad 500 mln złotych w skali roku. 5.2.
Zwiększenie nakładów finansowych na remonty, naprawy, odwodnienia i modernizację torowisk oraz trakcji Bieżące funkcjonowanie komunikacji tramwajowej to również utrzymanie stanu torowisk. Wrocław w 2017 r.
przeznaczył ok. 11 mln złotych na utrzymanie, modernizację i naprawy torowisk, co przy 198 km wynosi ok. 56 tys. złotych na kilometr trasy tramwajowej.
Nakłady finansowe na remonty, naprawy, odwodnienia i modernizację torowisk oraz trakcji tramwajowych w 2017 r. Miasto
Kwota
Poznań
21,3 mln złotych
Kraków
18 mln złotych
Łódź
14 mln złotych
Gdańsk
10,5 mln złotych
www.wroclawbezkorkow.pl
Remont torowiska przy ul. Kazimierza Wielkiego, osiedle Stare Miasto we Wrocławiu Warto jednak zaznaczyć, iż w przypadku Gdańska w 2014 r. nakłady finansowe na remonty, naprawy, odwodnienia i
modernizację torowisk oraz trakcji tramwajowych ta wynosiła ok. 27,6 mln złotych, a w 2015 r. ok. 57,2 mln złotych i związana była z generalnymi remontami i modernizacjami tras tramwajowych. Propozycja zakłada zwiększenie nakładów finansowych na utrzymanie, remonty, naprawy i modernizację torowisk do kwoty 35 mln złotych rocznie, w perspektywie do 2021 roku, w celu przeprowadzenia generalnego remontu wrocławskich torowisk w ciągu 3 lat. 5.3.
Zwiększenie częstotliwości inwentaryzacji stanu wrocławskiej infrastruktury tramwajowej Obecnie inwentaryzacja torowisk prowadzona jest w następujący sposób - motorniczy tramwajów informują nadzór
techniczny o usterkach i problemach z torowiskami na danych odcinkach. Pracownicy nadzoru technicznego udają się we wskazane miejsca i sporządzają dokumentacje wskazanego odcinka. Cała dokumentacja przekazywana jest do ZDiUM we Wrocławiu, jednak ze względu na brak środków ZDiUM nie przystępuje do prac.
www.wroclawbezkorkow.pl
Oprócz zwiększenia nakładów finansowych na utrzymanie, remonty, naprawy i modernizację torowisk, niezbędne jest zwiększenie częstotliwości inwentaryzacji stanu wszystkich wrocławskich torowisk raz na kwartał. Stała i bieżąca dokumentacja zawierająca informacje o jakości i stanie torowiska oraz trakcji tramwajowej na danym odcinku ułatwi pracę pracownikom MPK, nadzorowi technicznemu oraz ZDiUM, gdyż będą posiadali aktualne informacje o stanie wrocławskich tras. 5.4.
Wprowadzenie zasady zakupu najlepszej jakości szyn i podkładó w tramwajowych Szyny i podkłady tramwajowe po których poruszają się wrocławskiej tramwaje muszą być wybierane według zasady
najwyżej jakości, a nie najtańszego produktu, tak jak ma to miejsce obecnie. Szyny montowane na wrocławskich torowiskach są bardziej podatne na zniszczenia od kół tramwajów. Powoduje to szybszą eksploatację torowisk, doprowadzając bezpośrednio do wykolejeń tramwajów. Wprowadzenie zasady zakupu najlepszej jakości produktu ograniczy ilość szyn do wymiany, naprawy lub spawania (które jest tylko działaniem doraźnym, a nie długotrwałym). Jednocześnie we Wrocławiu na głównych trasach tramwajowych takich jak Pilczyce - Plac Jana Pawła II-ego czy ul. Wystawowa - ul .Mickiewicza, spotykamy się z drewnianymi podkładami tramwajowymi, które są znacznie mniej wytrzymałe od tzw. podkładów strunobetonowych. Stosowane we Wrocławiu podkłady drewniane pod wpływem warunków atmosferycznych (deszcz czy też zalane fragmenty torowisk, spowodowane złym, częściowym lub całkowitym brakiem odwodnienia) oraz nacisku poruszających się po szynach tramwajów, stają się bardziej podatne na wyginanie, przez co szybciej ulegają rozpadowi. Dodatkowo, leżące na nich szyny wgniatają się w głąb podkładów drewnianych, tym samym naruszając konstrukcje torowiska. 5.5.
Zwiększenie nakładów finansowych na części i materiały eksploatacyjne w tramwajach Do zmniejszenia liczby wypadków oraz wykolejeń tramwajów, oprócz przeprowadzenia remontów torowisk, niezbędne jest
zwiększenie nakładów finansowych na części i materiały eksploatacyjne tramwajów. Obecnie niektórych części do tramwajów, w szczególności nowych modeli kursujących po wrocławskich torowiskach, nie ma na stanie w magazynach i są zamawiane dopiero w momencie gdy dojdzie do usterki. "Wypuszczanie" na trasy tramwajów bez niezbędnych części lub innych materiałów zastosowanych w zastępstwie jako brak odpowiednich, zwiększa ryzyko wypadków i wykolejeń tramwajów. Przeznaczenie
www.wroclawbezkorkow.pl
dodatkowych 2 milionów złotych na części i materiały, które zużywają się w ramach eksploatacji tramwajów, umożliwi zakup i posiadanie na stanie w magazynach wrocławskiego przewoźnika zapasowych części niezbędnych w przypadku pilnej wymiany w tramwajach. 5.6.
Przeprowadzenie generalnej inwentaryzacji tras tramwajowych pod względem ich funkcjonalności oraz wykonania Naprawy torowisk to jeden z podstawowych elementów do poprawy w bieżącym funkcjonowaniu komunikacji
tramwajowej w mieście. Kolejnym elementem jest jednak inwentaryzacja tras tramwajowych pod względem ich funkcjonalności oraz wykonania. We Wrocławiu mamy wiele torowisk, a w szczególności skrętów, które zostały źle wykonanie i wyprofilowe, powodując tym samym sytuacje, gdzie uniemożliwiają mijanie się tramwajów w tym samym czasie. Do przykładów miejsc torowisk które wymagają korekty pod względem wykonania torowiska lub jego wyprofilowania, możemy zaliczyć m.in.: łuki torowiska na Placu Jana Pawła II-ego, krzyżownice i zwrotnice na ul. Piłsudskiego i ul. Świdnickiej, a także torowiska od ul. Wystawowej do ul. Mickiewicza. Niezbędne jest przeprowadzenie całkowitej inwentaryzacji wrocławskich torowisk pod względem ich funkcjonalności oraz wykonania, na co składa się inwentaryzacja stanu i wykonania szyn, podkładów, odwodnień czy też trakcji tramwajowej.
www.wroclawbezkorkow.pl