Παιδικό Πανεπιστήμιο by ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΜΙΚΡΟΣ ΗΡΩΣ / MIKROS IROS PUBLICATIONS

ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑ ΕΞΩΦΥΛΛΟΥ: ΤΙΝΑ ΧΕΛΙΩΤΗ © ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΜΙΚΡΟΣ ΗΡΩΣ Ε.Ε. ISBN: 978-618-206-074-2 ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2021 ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΜΙΚΡΟΣ ΗΡΩΣ Ε.Ε.: ΑΛΤΑΝΗ 4, 153 51 ΠΑΛΛΗΝΗ ΤΗΛ.: 210-8983824 • E-mail: info@mikrosiros.gr • Site: www.mikrosiros.gr

ΕΙΚΟΝΟΓΡΑΦΗΜΕΝΟ ΕΓΚΥΚΛΟΠΑΙΔΙΚΟ ΒΙΒΛΙΟ ΜΟΡΦΟΣΕΟΣ ΚΑΙ ΨΥΧΑΓΩΓΙΑΣ ΤΟΥ ΠΑΙΔΙΟΥ

ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ Στέλιου Άνεμυδρνρά .

ΕΚΔΟΤΙΚΟΣ ΟΙΚΟΣ

«Ο ΜΙΚΡΟΣ ΗΡΩΣ» Λέχκα 22

Δ© Η ΝΑΙ

:■ '

ίΙ%

Ν'\ ·ί} (

·>■!

"^3· ϊ Γ'; ***

% *$* % «

* Ιμ

Λν

•.^ν>5 ’ό'ν ν■*

•"■V Ν Η' ίο/ ., ί»?

'■·$ ’ν*

*$ ν.ϋ-

Λ Ί

Γ ί ί '^ο * . Μ*·

:-’Γ;·+

Μ"- Λ . . .^-·«<·;· ΜΗ '

<ί3 'ίν·ί;ί >

> Η>

% ·.>'■

■V Γ ■; Μ ί.·^<:ν* .·:;>» *! ϋ .-·

·'

&< ■? ^ φ ν>„ '-<Μ λ !-{*· '.*· >Α •ΐ "V τ».ν Λ -' ^;5'1 ' ' ν Λ, >& . ,. ί -. *Λ . „ '-' . γ ·,·-: κ ;^· , ** > >. <ϊΝ. < . :>■&* 'ί Λ-λ· * Λνχ * * ■*** >■ ^ .****► *£? ·ί««·ςV %.Λν,. ί* " ; \ '■% V

£·*

*« ■'-Λ ;

Ιν

.αΙ;, ;

ϊ*

*·-

.·>.

■

§*4.

■ %--* * ·* %} £ *\' ': Γ Ιο

? *« , \ "■.·Γ ..·'·«.·<. ·<'Λ ν:"; ..·*“4. > ν-Τ«

•ν ■ί#·/ ■Λ^*

:* *

■ί“

-5

ί/ .. ..·■ '■■.·, <!

■■'■·*. τ'

■/

' 3-

Ψ ■ , ’'*·

£-.

··

*ν '

«8: κ. Μ<

*τ*· -■

=»,ν.#·.

&' '

6\ν

Γ,

ί·. >: I,

,ί^ί-

' <

'■**:

>Λ*

'ν'^'

:-ί

ί. Γ .-.

Η;

•

·:··■

»^

Ψη

3Β3ϊ#νν

>■·

\ '?Ί, •'ν#

„ α'· > „- ,■ ί.ν:.γ

·<

ί λ

9 'ν

ιν···.

,>ν

' # Η !> -:,, ί ·-·

χ -5^..

' - 4 ■’ν.· ■% <&;·.Η '··' ~!.ϊ *? ξφ --4 ,

’·'2.

% , ΛΗί'ί*·* .. ,- ^ \ ?* *4 ?

«ϊ--ϊ·;

-ϊ-

^Λ.'

V·. \ 1·. V1·* \Χ ,α \

’>

% V,

}'<!(··<«»'

5* .,-·*■ ί.. Α,

)4-

_, . ρ. Ο /κ.

, · Λ·' .λ

'^'Λ.^\··^ ^ -

,.·'ί ■'■ _ι8,:ί

:»·

? ρ ■

’

ΐ- ;^·· •ί

ι -ί: *'·

Γ-ΊΛ# λ/

% ■ .^?*2νί·—%:.

"V:

^ ^·

Άπο το /κιρΰο δεν ύττοφέρουν ιμόνο οι δένβροττοΐ', οΰλλά κοϊ τά ζώο, ί&πσί'τιειρα έκεΐνα ττού ζουν ατούς ζωολίογ ΐικούς κήττοος της Εώρώττης, ,μολονότι εΐναι γ-εννηιμένα για να ζούν Οτις θειρμ&ς χώρες. Γι* αυτό, δταν7 6 χειιμώνας εΐναιι άγριος, τοΊΓοΟ&τοΟνται ατά ΐίλουδιά τών ζώχον αυτών... ^ομάστρες!

Σπάροι καικάου σ£ φυσικό μέγεθος.

ΤΙ ΕΙΝΑΙ Η ΣΟΚΟΛΑΤΑ; Η ΠΑΡΑΞΕΝΗ ΚΑΙ ΡΟΜΑΝΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΥΝΑΝΤΗΣΑΤΕ ποτέ κανέ να που νά μη του άρέση ή σοκολάτα; 1 Ασφαλώς ό χι, έπειδή δέν υπάρχει κα νένα γλυκό στον κόσμο πού νά είναι τόσο αγαπητό άπό όλους. Αλλά, άν και την αγαπούν, πό σοι είναι έκεΐνοι πού ξέρουν πώς γίνεται ή σοκολάτα; "Οταν ρω τάτε τί είναι σοκολάτα, πρέπει συγχρόνως νά ρωτήσετε τί είναι κακάο, επειδή δέν μπορεί κα νείς νά άπαντήση στην μιά έρώτησι χωρίς νά άπαντήση καί στην άλλη. Καί τά 6υό προέρ χονται άπό το ίδιο πράγμα ; Τ®ύς σπόρους τού κακάου.

Οί σπόροι τού κακάου είναι τό σπέρμα τού κακοοόδεντρου, πού φυτρώνει μόνο στις τροπι κές χώρες. Κατά πάσαν πιθανό τητα, γιά πρώτη φορά κακαόδεν τρα φύτρωσαν στά δάση τής Κεντρικής "Αμερικής καί εκείνοι, πού έφαγαν κακάο πρώτοι, ήσαν οί "Αζτέκοι, μιά φυλή πού ζθύ σε στήν "Αμερική τά παλιά χρό νια. Καί φαίνεται, ότι οί φίλοι μας οί "Αζτέκοι, αγαπούσαν πο λύ τό κακαο, γιατί τό ώνόμαζαν «φαγητό των Θεών» καί πί στευαν ότι ό θεός τοΰ αέρα τούς τό είχε κάνει δώρο έπειδή τούς

συμπαθούσε ιδιαιτέρως. Βέβαια οι "Αζτέκοι βέν Εφτιαχναν μέ τό κακάο σοκολάτα, όπως την ξέ ρουμε, ούτε κακάο σαν αυτό πού πίνουμε. Καβούρντιζαν και άλε θαν τά σπυριά του κακάου, τό άνακάτωναν κατόπιν μέ πιπέρι καί άλλα μπαχαρικά καί έφτια χναν από τό μίγμα αυτό Ενα πο τό, πού ήταν μάλλον πικρό και εκαιε, άλλα πού τούς άρεσε πά ρα πολύ. Τό ποτό έκεΐνο οι "Αζ τέκοι τό ώνόμαζαν «Τσόκολατλ». "Ωστε τό όνομα σοκολάτα προ έρχεται άπό τό ποτό έκεΐνο πού έφτιαχναν οι "Αζτέκοι άπό τό κακάο. .Καί είχαν τόσην έκτίμησι στο κακάο, ώστε πολλές φο ρές τό χρησιμοποιούσαν σαν χρήμα. "Ενα ψωμί, άς πούμε, αγοραζόταν μέ 10 σπυριά κα κάου ! "Ολα αυτά συνέβαιναν, πολύ πριν μάθουν οι Ευρωπαίοι τί ή ταν τό κακάο καί πολύ πριν ιτληροφορηθούν δτι υπήρχε ή Κεν τρική "Αμερική. "Εκείνος, λοι πόν, πού ανακάλυψε την Κεντρι κή "Αμερική, άνακάλυψε καί τό κακαόδεντρο. Καί ό άνθρωπος αυτός ήταν φυσικά 6 Χριστόφο ρος Κολόμβος, που, γυρίζοντας άπό τό θαυμαστό του ταξίδι, έ φερε μαζί του στην Ισπανία με ρικούς σπόρους κακάου τό 1494. Οι σπόροι έκεΐνοι, ωστόσο, πού έφερε μαζί τού ό Κολόμβος, δέν έκαναν καί σπουδαία έντύπωσι στούς Ισπανούς. Καί τό κακάο ξεχάσθηκε. "Αλλά 20 χρό νια αργότερα, ένας άλλος 1 Ισπα νός πήγε στην "Αμερική, και συγκεκριμένα στο Μεξικό: 'Ο Χερνάντο Κορτές. Θά εχετε "ίσως ακούσει γιά τήν κατάκτησι τού Μεξικού άπό τον Κορτές. Αυτό όμως πού ασφαλώς δέν θά ξέρε τε, είναι δτι ό Κορτές στο Με ξικό, έκτος άπό τις κατακτήσεις πού έκανε, έμαθε νά φτιάχνη καί σοκολάτα. 01 Ισπανοί, πράγμα τι, πού είδαν τούς Μεξικανούς νά χρησιμοποιούν τό κακάο,

πρόσεξαν δτι ©ί περίεργοι έκεΐ νο ι σπόροι είχαν ένα καλό ώραΐο άρωμα. "Αλλά δέν μπορούσαν μέ κανένα τρόπο νά υποφέρουν την άποκρουστική γεΰσι, πού έδιναν στά ποτά τους οι ιθαγενείς, ρί χνοντας μέσα πιπέρι καί μπα χαρικά. "Έτσι, σκέφθηκαν, άντί γιά πιπέρι, νά ανακατώσουν μέ την σκόνη τού κακάου ζάχαρι, πράγμα πού έβελτίωσε την γεύσι του καταπληκτικά. "Επί έκατό χρόνια σχεδόν ο! Ισπανοί κράτησαν μυάτικό τον τρόπο κατασκευής τής σοκολά τας. "Οπως όμως συμβαίνει μέ όλα τά μυοπικά, κάποτε ή μέθο δος μαθεύτηκε. Καί σοκολάτα άρχισε νά φτιάχνεται στην Γαλ λία, την "Ιταλία καί τέλος στην "Αγγλία. ^Τό 1657 ένας Γάλλος άνοιξε στο Λονδίνο ένα κατάστη μα πού πουλούσε στερεή σοκο λάτα, ή οποία έχρησιμοποιεΐτο γιά την κατασκευή τού ποτού σοκολάτας. Γιατί ως τότε ή σο κολάτα πινόταν μονάχα. Δέν τρωγόταν. Ό Γάλλος, λοιπόν, πουλούσε τήν σοκολάτα του 10 —15 σελλίνια τά 150 δράμια. Καί, έπειδή τήν έποχή έκείνη έ να σελλίνι εΐχε άπείρως μεγαλύ τερη άξία άπό όση έχει σήμερα — 4000 περίπου δραχμές — ή σοκολάτα ήταν τρομερή πολυτέ λεια καί μόνο πολύ πλούσιοι άν θρωποι μπορούσαν νά τήν άπολαμβάνουν. Πολύ γρήγορα, ωστόσο, ανοί ξουν στο Λονδίνο καί σέ άλλες πόλεις καταστήματα, όπου ή σοκολάτα σερβιριζόταν έτοιμη οπούς πελάτες. "Ενα είδος δη λαδή καφέ νέου. Μόνο πού άντί γιά καφέ, οί πελάτες έπιναν σο κολάτα. ΦυΟικά καί πάλι μόνον οί πολύ πλούσιοι μπορούσαν νά πάνε νά πιούν ένα φλυτζάνι σο κολάτα καί τά καταστήματα αυ τά έγιναν γρήγορα μέρη όπου έσύχναζε ό καλός κόσμος. Τό κακάο περιέχει ένα φυσι κό φυτικέ λάδι πού λέγδται

τυρ© τοδ κακάου, καί ή διαφο ρά μεταξύ κακάου και σοκολά τας υπάρχει άκριβώς στην πο σότητα αυτού τού βουτύρου. Τό κακάο περιέχει λιγώτερο βούτυ ρο, ένώ ή σοκολάτα περισσότε ρο. Γιατί τό κακάο γίνεται μέ την άφαίρέσι μιας ποσότητας βουτύρου τού κακάου. Ή σοκο λάτα πάλι γίνεται μέ την προσ θήκη ζαχάρεως καί, άνάλογα μέ τον σκοπό για τον όποιο προ-' ορίζεται, προσθέτουν και διάφο ρες ποσότητες βουτύρου τοΰ κα κάου. ΓΓ αυτό και δέν ήταν δυ νατόν να κατασκευασθή σοκολάτα όπως την ξέρουμε, χωρίς νά ανα καλυφθούν τά μηχανήματα πού χρειάζονται για την εξαγωγή τού βουτύρου τού κακάου άπό τους κόκκους του μετά τό ψήσι μο καί τό άλεσμά τους. Ή άνακάλυψις αυτή δέν έγι νε παρά μόνο τον 19ο αιώνα. *0 'ΟλΛανδός Βάν Χάουτεν άνεκάλυψε μιά μέθοδο, μέ την ό ποια τό βούτυρο έβγαινε άπό τό κακάο μέ πίεσι. Μέ τό μέσον αυτό, ήταν πιά δυνατό τό κακάο νά γίνεται σκόνη. Καί, προσθέτοντας τό επί πλέον βού τυρο σέ μιά ποσότητα κακάου μαζΐ.μέ την ανάλογη ζάχαρι, έ γινε δυνατή ή κατασκευή φαγώ σιμης καί οχι μόνο πόσιμης σο κολάτας. Μ" αυτό τον τρόπο γί νεται τό κακάο καί ή σοκολάτα, καί σήμερα ακόμα. Λίγο μετά τήν άνακάλυψι τής μεθόδου αυτής, ό φόρος πού έ βαζε τό κράτος στο κακάο έγι νε μικρότερος καί ή τιμή τού κακάου έλαττώθηκε καί αυτή ση μαντικά. Μιά μεγάλη βιομηχα νία δημιουργήθηκε τότε στήν "Αγγλία καί σέ άλλες χώρες. Τόσο τό κακάο δσο καί ή σοκο λάτα, έγιναν καλυτέρας ποιότητος. Ή σοκολάτα άρχισε νά χρησιμοποιήται για νά «ντύνη» άπό έξω διάφορα γλυκά καί πρόσθε τον κατά τήν κατασκευή της γά λα, κάνοντάς την οχι μόνο πιο

νόστιμη άλλα και πιο θρεπτική. Καί · τώρα άς^ παρακολουθή σουμε τη ζωή μιας πλάκας σο κολάτας, από τήν στιγμή πού γεννιέται από κακαόδεντρο, ώς τήν στιγμή πού, έτοιμη πιά, φθάνει στο ζαχαροπλαστείο για

Τό'μηιχ άντρα παύ άναμ'ιγνυει την ζύμη της σοκολάτας. νά πουληθή. Καί θά σταματή σουμε έκεΐ, επειδή τό τί συμβαί νει αφού πουληθή δέν χρειάζε ται, φυσικά, περιγραφή! Τό κακαόδεντρο, δπως είπαμε, φυτρώνει στήν Κεντρική "Αμερι κή. "Ή μάλλον έκεΐ φύτρωσε γιά πρώτη φορά. Σήμερα, ωστόσο, καλλιεργείται καί σέ άλλες χώ ρες, μά περισσότερο από τό μι σό κακάο πού ξοδεύεται στον κόσμο προέρχεται άπό τήν Χρυ σή "Ακτή καί τήν Νιγηρία. "Άλ λες κακαοπαραγωγές χώρες είναι ή Βραζιλία, ή Βενεζουέλα, ό "Ι σημερινός, ή Ιάβα καί άλλα μέρη τής "Ασίας. "Οπως βλέ πουμε, δλες αυτές οί χώρες βρί

σκονται πολύ κοντά στον Ιση μερινό και αύτό έττειδή τό κα καόδεντρο δεν μπορεί νά καλλιεργηθή άλλοΟ. Πρέπει νά ύπάρχη, για νά ευδοκίμηση, ένα ζε στό υγρό κλίμα, χωρίς πολλές μεταβολές ούτε στην θερμοκρα σία ούτε στις βροχές. Τό δέντρο αρχίζει νά καρπόφορή τέσσερα χρόνια άφου φυτευθή και εξακολουθεί νά βγάζη κακάο ώς που νά γίνη 30 ετών η και περισσότερο. Τό παράξε νο είναι δτι οι καρποί του δεν έχουν ώρισμένη εποχή, αλλά εξακολουθούν νά βγαίνουν ολό κληρο τον χρόνο. "Έτσι, έχουμε δυο συγκομιδές . κακάου κάθε χρόνο, την μιά πολύ πιο μεγάλη άπό την άλλη. Στη μεγάλη συγ κομιδή κάθε δέντρο βγάζει 25 περίπου μεγάλα ξυλοκέρατα, σαν χαροόπια, τό καθένα άπό τό ό ποιο έχει μέσα είκοσι μέ σαράν τα σπόρους. 01 σπόροι αυτοί, ό ταν ξεραθούν, ζυγίζουν περίπου 300 δράμια, ποσότης πού φθά νει για νά γίνη κακάο σκόνη βά ρους 150 δραμιών. Τά ξυλοκέ ρατα αυτά, σημειώστε, δεν φυ τρώνουν μονάχα άπό τά κλαδιά, άλλα καί άπ3 ευθείας άπό τον κορμό τού δέντρου, καί πολλά βρίσκονται σέ πολύ μικρό ύψος άπό τό έδαφος. "Οταν είναι ώ ριμα έχουν μήκος 15—23 πόν τους. Στην κατάλληλη εποχή, λοι πόν, τά ξυλοκέρατα κόβονται άπό τό δέντρο μ3 ένα ειδικό μα χαίρι, καί άνοίγονται στά δυο. Μέσα στο ξυλοκέρατο βρίσκεται μιά ουσία άσπρη σαν πολτός, πού^ περιέχει τά σπέρματα τά όποια μοιάζουν μέ κάπως μεγά λα αμύγδαλα καί έχουν άσπρο χρώμα. Πολτός καί σπόροι λοι πόν βγαίνουν άπό τό ξυλοκέρα το, καί μπαίνουν μέσα σέ με γάλα δοχεία όπου άφίνονται για μερικές ήμερες, σκεπασμένα. Στο διάστημα αυτό ό άσπρος πολτός λυώνει καί γίνεται υγρό

και οί σπόροι μένουν ελεύθεροι. Συγχρόνως όμως, έχουν πιά πά ρει καί τό γνωστό καφέ χρώμα τους. Κατόπιν, οί σπόροι ξεραίνον-

Ή Ιθαγενής ιαυτή άναίγει τό κείλυφιος τού καρπού τού κακαοδέΐντιριοο για νά βγάλη τά απόρρητα. ται,^ και πρέπει νά μαραθούν πολύ καλά, επειδή οί σπόροι, πού δεν έχουν μαραθή τελείως, μπορεί νά χαλάσουν. Ξεραίνον ται ή τεχνικά ή καί — συνηθέστερα — μέ τον ήλιο. Καί, ά φου ξεραθούν, μπαίνουν σέ σακκιά καί στέλνονται μέ τά πλοία σέ άλλες χώρες, όπου πηγαί νουν στά εργοστάσια γιά νά γί νουν κακάο καί σοκολάτα. 'Η πρώτη δουλειά, πού γίνε ται στο εργοστάσιο, είναι ό κα θαρισμός τών σπόρων άπό δ,τι άχρηστο υλικό έχει μέσα στο σακκί μαζί τους: Λάσπη, κομ μάτια φύλλων, κλωστές άπό τό τσουβάλι κ.λ.ιτ. *0 καθαρισμός γίνεται μέ μηχανικά κόσκινα.

στερα οι σπόροι^ ψήνονται, αί τότε άκριβώς είναι που μυζουν τόσο ωραία. Βγαίνοντας άπό τό μηχάνημα ύ τους καβουρδίζει, μπαίνουν ένα άλλο που τους σπάζει, άζοντας τό σκληρό τους φλουκαι άφίνοντας μονάχα την ψύτους. Ή ψύχα αυτή περνά 'τε στον μύλο πού θά την άση. Αλλά, κατά τό άλεσμα, μύλος, καθώς τρίβει την ψύχα, μιουργεΐ μεγάλη θερμότητα, υ λυώνει τό βούτυρο του κα'ου. 'Έτσι, άπό τον μύλο δεν αίνει σκόνη, αλλά ενα παχύ ρό σάν σιρόπι. Και αυτό τό

που χωρουν τό ενα μέσα στο άλλο. Τά δοχεία αυτά έχουν στο κάτω μέρος τους τρύπες. 'Όλα μαζί, λοιπόν, τό ένα πάνω στ* άλλο, μπαίνουν σ’ ένα υδραυλι κό πιεστήριο και πιέζονται δυ νατά. Και άπό την πίεσι αυτή βγαίνει τό βούτυρο, πού, περ νώντας άπό τις τρύπες κάθε δοχείου, φθάνει στο τελευταίο καί μαζεύεται. *Όταν οί πλάκες εκείνες βγάλουν τό μισό τους βούτυρο, μέσα στά δοχεΐοα μένει πιά μιά σκληρή πλάκα. 'Η πλά κα αυτή περνάει κατόπιν άπό τόν μύλο, άλέθεται, κοσκινίζε ται, καί μπαίνει στά κουτιά.

"Ενας Αφρικανός μέ την οϊκογένειά του, σπάρους το ύ κακάου. υκνό υγρό, που, όταν κρυώση, ίνεται μιά στερεή πλάκα, εΐι ή πηγή τόσο του γνωστού ας κακάου, όσο καί τής σοκοας. Οι πλάκες αυτές τοποθετουνι μέσα σέ στρογγυλά δοχεία

ξηραίνοντας τούς

Εΐναι ή γνωστή μας σκόνη κα κάου. *Αλλά πώς θά φτιάξουμε σο κολάτα; Γιά νά τό καταφέρουμε αυτό, παίρνουμε κακάο άπό έκείνο πού έχουμε, πριν νά τό βάλουμε στο υδραυλικό πιεστή-

βίο και του πβόσθέτβυμε τ© &ο&. τυρ© πού βγάλαμε άπό τό' άλ λο, που πέρασε άπό τό •πιεστή-, ριο, όπως είδαμε.' Βάζουμε έπί σης ζάχάρι, και τό· μίγμα τό ρίχνουμε, σέ μια μηχανή, που λέ γεται «άναμίκτης» και που άνακατώνει καλά όλα τά . συστα« τικά, στά -όποια αν θέλουμε νά<γτιάξουμε σοκολάτα ^ γάλακτος, έχουμε προσθέσει και γάλα. Και τώρα, δεν. .μένει πια .πα ρά τό τελευταίο στάδιο. "Αν θέ λουμε νά φτιάξουμε πλάκες σο κολάτας, τότε τό μίγμα μπαίνει σέ καλόύπια καί, όταν κρυώση, εχει τήν μορφή τής πλάκας, ο πότε παραδίδεται στην μηχανή που θά τήν τυλίξη στό χρυσό χαρτο καί στό εξωτερικό της κάλυμμα, και- που .τυλίγει ενε νήντα πλάκες στό λεπτό. '"Άν πάλι θέλουμε νά χρησιμοποιή-

'&όυμέ τήν σοκολάτα για νά «ντύ σουμε» γλυκά, και νά φτιάξουμε γεμιστά σοκολάτάκια τότε άραδιάζουμε τό γέμισμα^ επάνω σ5 ένα μεταλλικό δοχείο μιας μηχανής, πού τό τραβάει ολο μαζί κάτω άπό ένα δοχείο μέ ζε'στή αναλυτή σοκολάτα, καί .σέ μιά στιγμή άφίνει νά χυθή επά νω του μιά ποσότης. Κατόπιν ή.σοκολάτα κρυώνει καί ξηραί.νεται καί γίνεται στερεή. Τό σοκολατάκι είναι έτοιμο. "Ετσι, λοιπόν, σήμερα ή τρο φή των Μεξικανών θεών είναι μιά άπό τίς πιο αγαπημένες τροφές των πολιτισμένων ανθρώ πων. Καί είναι πραγματική τρο φή καί δχι άπλώς λιχουδιά. Που θενά άλλου πραγματικά δέν θά βρούμε μιά τόσο θρεπτική τρο φή σέ τόσο μικρόν όγκο.

ΠΟΣΑ ΧΡΟΝΙΑ ΖΟΤΝ ΤΑ ΖΩΑ, Αλλά ύπάρχουν περιπτώσεις *'Οταν ένα ζώο έχη πολύ με σκύλων, πού έζησαν 25 ή 30 γάλες διαστάσεις, δεν σημαίνει χρόνια. ΟΙ γάτες, επίσης, υπερ οτι ζή και πολλοί χρόνια: 4Ο έβαίνουν . καμμιά φορά τά 20 λέφας, π.χ., ζή -λίγο · περισσό χρόνια. Τό κουνέλι μπορεί νά τερο άπό τον άνθρωπο. Γερνάει φθάση τά 10 καί ό ποντικός τά στα 7ϋ του χρόνιοι, .αλλά μπο 6, χρόνια. ρεί νά ζήση άκόμη. περισσότερο Τά πουλιά, όπως ό παποιγάκαί νά φθάση στά 100. Εκατόν πενήντα χρόνων όμως πολύ σπά- • λος, ό χρυσός άετος καί ό κό ρακας πολλές φορές ξεπερνούν νια γίνεται.. Οί Ιπποπόταμοι κι* τον αιώνα, ένώ τόσο ή πάπια, οι.ρινοκεροι ζούν κάπως πι© λί όσο και ή χήνα, μπορούν νά γί γο καί, πιθανώτατα, ποτέ δεν νουν καί 50 χρόνων. φθάνουν . στά 100 χρόνια. Τά ερπετά καί τά άμφίΤό άλογο είναι, γνωστό,, ότι 6ια φθάνουν σέ ακόμη π ιό μπορεί νά φθάση στά 53 χρό μεγάλη ήλικία. Ό κροκόδει νια, κι* & γάιδαρος στά 50. 5Αλ·= λος, λέγεται, ότι. μπορεί νά λά οί ηλικίες αυτές φαίνεται ό φθάση τά 200 χρόνια καί ό Λόρ τι αποτελούν ρεκόρ. Συνήθως τά δος Ρότσιλδ είχε μιά τεράστια άλογα δέν ξεπερνούν, τά 25-—40 χελώνα πού ήταν 300 έτών'! Τά χρόνια. σκουλήκια τής γης, τέλος, μπο» .*0 σκύλος γερνάει στά 12 του χρόνια ή τό πολύ: στά 15· • ρούν νά φθάσσυν στά 30 χρόνια.

Έινκκς ΑαπυΜοιμκικός τκχίίρΜει φωτογραφία ενός πιστολιού, για νά άνακ'αλύψη τα δαικτυλ ικσ άττ^υττώιματα, που αφιθ£ ό έγκίληιμ'αιτίίαις.

ΤΙ ΕΙΝΑΙ Η ΣΚΩΤΑΑΝΤ ΓΤΑΡΔ; ΜΙΑ ΑΠΟ ΤΙΙ Κ ΑΛΤ ΙΕΡΕΣ ΑΣΤΥΝΟΜΙΕΣ ΤΟΤ ΚΟΙΜΟΤ ΕΣΑ σ’ ένα υψηλό και αυστηρό κτίριο, στο Χουάϊτ Χώλ τού Λον δίνου, βρίσκεται τό άρχηγεΐο διττό τις περιφη μότερες Αστυνομίες του κόσμου, τής Σκώτλαντ Γυάρδ. Τό αρ χηγείο αυτό, ττου συνδέεται με 173 Αστυνομικά τμήματα καί ττου εχει υπό την έποπτεία του μιά περιοχή έκτάσεως 734 τε τραγωνικών μιλίων, έχει μιά πραγματικά Αξιοθαύμαστη όργάν»σΐν

Σέ μιά πόλι όπως τό Λονδί νο, μέ τις δεκάδες των φυλών καί τά εκατομμύρια κατοίκων του, είναι φυσικό τό έγκλημα νά βρίσκη κατάλληλο έδαφος γιά νά έκδηλωθή καί γι’ αυτό ή Α στυνομία πρέπει νά Αγρυπνά 24 ώρες τό εικοσιτετράωρο. Οι δύο παγκόσμιοι πόλεμοι, είχαν ώς Αποτέλεσμα μεταξύ άλλων καί την έξάπλωσι τής έγκληματικότητος, καί γιά νά Αντιμε τώπιση τό κύμα αυτό, ή Σκωτλαντ Γυάρδ βρέθηκε στην Ανάγ

κη νά ίδρυση ένα έντελώς ξεχω ριστό τμήμα, πού έχει ενα προ σωπικό άττό 1.200 ανδρες και πού ονομάζεται Τμήμα Εγκλη ματολογιών Ερευνών. Τετρακόσιοι περίπου οστό τους ανδρες αυτούς, υπηρετούν στο αρχηγείο. Οί ύττόλοπτοι ό μως βρίσκονται σκορπισμένοι σ5 όλη την χώρα εργαζόμενοι νύχτα - μέρα για νά αντιμετω πίσουν τό έγκλημα. "Ενα οπτό τά τμήματα τής Σκώτλαντ Γυάρδ, πού αποτελεί παράδειγμα τού πόσο πολύτιμη είναι ή Στατιστική και ή προ σοχή των λεπτομερειών, είναι ή Αίθουσα τών Χαρτών. Στους τοίχους τής αιθούσης αΰτής, κρέμονται πελώριοι χάρτες μή κους 12 και ύψους 3 μέτρων. Κσ.ΐ στους χάρτες αυτούς είκονίζεται κάθε σπίτι και κάθε δρομάκος τού Λονδίνου. Σκοπός τών χαρτών είναι νά έμποδί σουν καί νά άνακαλύψουν τους Εγκληματίες, αλλά ακόμα καί νά προβλέψουν πού θά γίνουν έγκλήμοπα! Καθένας από τους χάρτες αυτούς μένει κρεμασμένος στην θέσι του έπΐ έξη μήνες. Καί ή δουλειά γίνεται ώς έξης Κάθε φορά που γίνεται μιά διάρρηξις σ’ ένα οίκημα, ή μιά κλοπή αυτοκινήτου από τον δρόμο, οί αρμόδιοι άστυ νομικοί καρφώ νουν στον χάρτη εις τό σημείο που άντιπροσωπεύει τό άκριβές μέρος όπου έγινε ή κλοπή ή ή διάρρηξις, μιά μικρή σημαιούλα. Στο τέλος τών έξη μηνών, οί ανώτεροι αξιωματικοί, βλέ^ ποντας τίς καρφωμένες σημαι ούλες, μπορούν νά διαπιστώσουν σέ ποια μέρη τής πόλεως προ τιμούν νά δρουν οί κακοποιοί καί παίρνουν τά κατάλληλα προφυλακτικά μέτρα άναλόγως, βάζοντας στις περιφέρειες αυ τές περισσότερους φρουρούς άστυφύλακες κ.λ.π. Σέ ένα σημείο τού χάρτη πού

έδειχνε έναν άπ© τούς καντρικωτέρους δρόμους τού Λονδί νου, ήταν πριν άπό λίγον καιρό καρφωμένες ένα σωρό πράσινες σημαιοΰλες. "Αν ρωτούσαμε τον αρμόδιο άστυνομικό, θά μάς έ λεγε ότι στο σημείο έκεΐνο, εί ναι ή στάσις τών λεωφορείων. Καθώς λοιπόν μαζεύεται πολύς κόσμος καί γίνεται συνωστι σμός, οι κλέφτες βρίσκουν τήν ευκαιρία νά κλέψουν τά πορτο φόλια τού κόσμου. Φυσικά, ή αστυνομία έλαβε τά μέτρα της. Έτοποθέτησε στο σημείο έκεΐ νο μεταξύ τών πολιτών καί άστυνομικούς μέ πολιτικά, πού είχαν τά μάτια τους ανοιχτά. Καί συνέλαβαν αρκετούς πορ τοφολάδες. 3Από τότε, οί κακο ποιοί έμαθαν ότι τό σημείο έ κεΐνο ήταν έπικίνδυνο, όχι πια για τούς άνύποπτους ανθρώ πους πού έχαναν ώς τότε τά πορτοφόλια τους, άλλά γιά τούς ίδιους. Καί οί κλοπές πορτοφολιών σταμάτησαν. ΟΙ πράσινες σημαιούλες ξεκαρφώθηκαν. Έκτος όμως άπό τις πράσι νες, υπάρχουν στον χάρτη καί σημαιοΰλες χρώματος μώβ πού σημειώνουν τίς κλοπές αυτοκι νήτων, μπλέ πού σημειώνουν τίς διαρρήξεις, καί οΰτω καθεξής. Και κάθε σημαιούλα έχει επά νω της έναν άριθμό. "Ετσι οί α στυνομικοί έ μ π ειρογνώμονες κυττάζοντας στο βιβλίο πού γράφει τήν ιστορία κάθε συμ βάντος, τον αντίστοιχο άριθμό, μπορούν πολλές φορές νά συ σχετίσουν ένα έγκλημα μ* ένα άλλο καί νά βρουν τον δράστη ή τούς δράστες πιο εύκολα. "Ενας άστυνομικός, π.χ., προ σπαθεί νά βρή τον δράστη μιας κλοπής ό όποιος μπήκε σ’ ένα μπακάλικο καί, άφοΰ άδειασε τό ταμείο, πήρε ένα μπουκάλι ουΐσκυ μιας ώρισμένης μάρκας. Τό έσπασε, έπειδή βαριόταν νά τό άνοιξη, καί ήπιε μερικές γου λιές. "Υστερα άπό μερικές ήμέ-

βες όμως, συλλαμβάνεται άπό άλλον άστυνομικό έπ* αύτοφώβ<#( ένας διαρρήκτης, την ώρα που έβγαινε άπο ένα μποοκάλικο πού είχε κλέψει. Στο βιβλίο, όπου θά γραφή ή σύλληψις με δνοτν αριθμό, ό όποιος θά βρί σκεται καί στην σημαιούλα, θά σημειωθούν καί άλες οί λεπτο μέρειες τής ύποθέσεως. Ξαφνικά, λοιπόν, ό πρώτος άστυνομικός που ψάχνει γιά τον διαρρήκτη του, βλέπει στον χάρτη μιά καινούργια μπλέ σημαιούλα. Παίρνει τον αριθμό

μπουκάλι οόΐσκυ τής ίδιας μάρκας μ* έκεϊνο πού είχε πά ρει 6 άγνωστος διαρρήκτης, τ© εΐχε σπάσει έπειδή δεν είχε και ρό νά τό άνοιξη, καί τό είχε άφίσει, άφου ήπιε μερικές γου λιές! Δεν υπήρχε καμμιά αμ φιβολία ότι ό διαρρήκτης πού συνελήφθη ήταν δράστης καί τής πρώτης κλοπής. Γιατί ποτέ ένας κακοποιός δέν έχει τίς ί διες συνήθειες μ’ έναν άλλον. Τό τμήμα, πού θά είναι πο λύ ενδιαφέρον γιά κάθε παιδί, εΐναι χωρίς άλλο τό τμήμα των

Άκάμή ρι«α ση|μ<αιιούλ<χ ικαρφώνεται στον τιεράκττιιο χάιρίτη! τής αΐίθούσής των χαρτών, -μιά σηιμία ι-ούλα πού δείχίΛει τό σηιμ-εΐο ατό Δτγο,ιο σηιμιειωθηικε ή ικλαττη ένός αύτοικινήτοιί. της καί κυττάζει στο βιβλίο συμβάντων. Καί τί βλέπει; "Ο τι ό διαρρήκτης πού συνελήφθη επ’ αυτοφώρω, πριν νά βγή άπό την πόρτα, είχε πάρει ένα

δακτυλικών αποτυπωμάτων. "Ο πως ξέρουμε, όλοι οί άνθρωποι έχουμε στα χέρια μας καί ει δικότερα στα δάχτυλά μας, λε πτές καί μπερδεμένες γραμμές

του δέρματος. Αυτές τις γραμ μές του δέρματος, τις έχουν ό λοι οί άνθρωποι. 3Αλλά κανένας δέν εχει όμοιες μ5 έναν άλλον. Πάντα υπάρχει κάποια διαφορά, έστω και μικρή. Αυτές οί γραμ μές άφίνουν τά δακτυλικά άποτυπώματα. "Οταν κανείς άκουμπήση τά χέρια του σ’ ένα πράγμα ή πιάση κάτι γενικά, οί γραμμές ε κείνες των δάχτυλων άποτυπώνσνται, έπάνω στο άντικείμενο. Οί αστυνομικοί, λοιπόν, βρί σκουν τά αποτυπώματα ικαί μέ βάσι εκείνα άρχίζουν τό ψάξιμο για νά βρούνε ποιος έκανε μια εγκληματική πράξι. "Αν, π.χ;, έγινε μια διάρρηξις καί στο πό μολο μιας πόρτας βρέθηκε ένα άποτύπωμα, τότε είναι σαν νά άφισε ό διαρρήκτης στο μέρος εκείνο την... κάρτα του. Γιατί, αργά ή γρήγορα, χάρις σ’ αυτό τό αποτύπωμα, ή αστυνομία θά τον βρή. Στο τμήμα δακτυλικών απο τυπωμάτων τής Σκώτλαντ Γυάρδ, υπάρχουν κάρτες μέ τά α ποτυπώματα περισσοτέρων από ένα εκατομμύριο κακοποιών I "Οποιος διαπράξη ένα αδίκημα, όταν συλληφθή, οδηγείται στο τμήμα εκείνο καί οί αρμόδιοι υπάλληλοι του παίρνουν τά α ποτυπώματα καί τά κρατούν στο αρχείο τους. "Ετσι, αφού υποστή τήν τιμωρία του καί άπολυθή, άν στο μέρος δπου θά γίνη ένα άλλο έγκλημα, κλοπή, διάρρηξις κ.λ.π. βρεθή τό απο τύπωμά του, ή αστυνομία θά τον συλλαβή αμέσως. Τά δακτυλικά αποτυπώματα, είναι, βέβαια, αόρατα μέ τό μά τι. Γι’ αυτό καί οί άστυνομικοί ή παίρνουν στην αστυνομία τό αντικείμενο, πού υποψιάζονται οτι έχει άποτυπώματα, κΓ ε κεί τό φωτογραφίζουν μέ ειδικό φωτισμό πού κάνει τά άποτυπώ ματα νά φανούν ή, στον τόπο πού έγινε ή κλοπή, ένας άστυ-

νομικός πασπαλίζει όλα τά πράγματα μέ μιαν ειδική σκόνη πού ^ κάνει τά άποτυπώματα όρατά. ' Οπότε φωτογραφίζονται επί τόπου"Ενα άλλο πολύ ενδιαφέρον τμήμα είναι τό Γραφείο Έγκληματολογικοΰ Αρχείου, στο ό ποιο δέν έπιτρέπεται ποτέ νά μπή κανείς άν δέν είναι άστυνομικός. Στο τμήμα αυτό, υ πάρχει ένα αρχείο, πού περι λαμβάνει τήν δημοσία καί Ιδιω τική ζωή όλων των έγκληματιών τής "Αγγλίας. Καί όχι μόνο σέ γενικές γραμμές, άλλα ιδίως σέ λεπτομέρειες. Αναφέρει, π.χ., τί συνήθειες έχει ό καθένας τους, μέ τί σύστημα κάνει τις (κλοπές του, άν καπνίζη ή άν πίνη, άν είναι μύωψ ή άριστερόχειρ ή άν έχη κανένα άλλο χαρακτηριστικό γνώρισμα. "Ετσι, σέ διάστημα δύο λε πτών, ένας άστυνομικός μπορεί νά πάρη τον φάκελλο όποιουδήποτε έγκληματίου καί νά τον μελετήση, νά κάνη συγκρίσεις μέ δικές του παρατηρήσεις καί νά βγάλη ώρισμένα συμπερά σματα γιά τον πιθανό δράστη ενός έγκλήματος. Τό φωτογραφικό τμήμα είναι επίσης ένα σπουδαίο τμήμα τού μεγάλου αυτού οργανισμού. Οί υπάλληλοι που εργάζονται σ3 αυτό, είναι εξαιρετικά ειδικευ μένοι, καί χάρις στον φωτογρα φικό φακό αποκαλύπτονται πο λυάριθμα έγκλήματα. Τό φωτο γραφικό τμήμα τής Σκώτλαντ Γυάρδ δέν χρησιμοποιεί μόνο κοινές φωτογραφικές μηχανές, άλλα καί ειδικά μηχανήματα πού παίρνουν φωτογραφίες μέ υπέρυθρες ή υπεριώδεις ακτί νες, οί οποίες μπορούν νά άποκαλύψουν τις προσπάθειες ένός λωποδύτου νά έξαφανίση τον άριθμό μιας γραφομηχανής ή έ= νός ποδηλάτου πού έκλεψε. Κον τά οπούς ειδικευμένους φωτο=

γραφους, έξ άλλου, εργάζονται ©να πλήθος άλλοι έπιστήμονες πού, χρησιμοποιώντας τά πιο τέλεια^ έπιστημονικά όργανα, μπορούν νά άνοοκαλύψουν άπίστευτες λεπτομέρειες από έντε

ρου Έπέμβάσεως. Μόλις βηλσ* δή συμβή κάποιο έγκλημα, ή δταν κάποιος άντιληφθή έναν διαρρήκτη νά προσπαθή νά μπή την νύχτα σ’ ένα κατάστημα, δεν έχει παρά νά πάρη στο τη-

Στο τίμημα Άμεσου δ,ράσεως τής Σικώτλαιντ Γυάρδ, οί τηλεψωνηταί περιμένουν ιμέ τά ακουστικά στ5 αυτιά, ενώ ό Αξιω(ματιικός -υπηρεσίας στέΐκίεται μπροστά -στο χάρτη τοΰ ενός α πό τά 4 τμήματα ατά όποια διαιρείται το Λονδίνο, έτο-ιΐμος νά δώση οδηγίες για τό που πρέπει νά τρέξη ένα περιπτοιλιίικο οαάτο κδνητα. I λώς ασήμαντα πράγματα, άπό μια κλωστή υφάσματος, από μια σταγόνα αίματος ή; άπό μιά τρίχα! "Ολα τά τμήματα τής Σκώτλαντ Γυάρδ πού άναψέραμε, χρειάζονται βέβαια χρόνο γιά να φέρουν σέ πέρας την έργα> σία του·ς. Άλλα Γυπάρχει καί μιά υπηρεσία, ή όποία δρά μέ καταπληκτική ταχύτητα. Αυτή είναι ή υπηρεσία η Ανάλογη μέ τήν δίκιά μας Υπηρεσία Άμε*

λέφωνο τον αριθμό 999 πού εί ναι ό .Αριθμός του τμήματος αυ τού. Τό τηλεφώνημα θά τό πά ρη ένας Από τούς δέκα Αστυ νομικούς πού βρίσκονται στο Τμήμα Αμέσου Έπεμβάσεως. Καί, μέ τήν πείρα πού έχει, Α κούοντας σέ ποιό σημείο τής πόλεως βρίσκεται τό κατάστη μα πού προσπαθεί νά διάρρηξη ό κακοποιός, θά κατάστρωση μέσα σέ δευτερόλεπτα τό δρομο λόγιο πού πρέπει νά Ακόλουθη*

ση γιόί νά φθάση τό^ γρήγοβώτερ© έκεΐ ή άστυ νομική δύναμις, πού θά πάη νά συλλαβή τον διαρρήκτη. Μόλις λοιπόν πάρη τδ τηλε» φώνημα ό αστυνομικός Θά ειδο ποίηση μέ τό άσυρμότο τηλέ φωνο ένα περιπολικό αυτοκίνη το, πού βρίσκεται κοντά στον τόπο τής διαρρήξεως. 'Ολσκλη» ρο τό Λονδίνο διαιρείται άττό την αστυνομία σέ τέσσερις το μείς, καί κάθε τομεύς σέ ωόισμένα τμήματα. Σέ κάθε τμήμα απ’ αυτά, ττεριττοΑεΐ συνεχώς, ήμερα και νύχτα, ένας άριθμός αστυνομικών αυτοκινήτων, τά όποια βρίσκονται σέ διαρκή έπικοινωνία μέ τό τμήμα 999. "Έτσι, ό αστυνομικός που πήρε τό τηλεφώνημα ξέρει ποιο από τά αυτοκίνητα βρίσκεται πλησιέστερα στο σημείο πού γί νεται ή διάρρηξις. Καί, χωρίς αργοπορία, του δίνει έντολή νά τρέξη έκεΐ για νά συλλάβη τον διαρρήκτη. Τά περιπολικά αυ τοκίνητα μπορούν νά φθάσουν σέ όποιοδήποτε σημείο τού το» μέως τους, μέσα σέ 3Υ2 λεπτά. Μέ τον τρόπο αυτό, έχουν συλληφθή επ’ αυτόφωρη πολυάριθ μοι εγκληματίες. Μία άλλη υπηρεσία τού τμή ματος αμέσου δράσεως, είναι αυτή που είναι γνωστή ώς υπη ρεσία «Ο». "Οπως είναι φα νερό, υπάρχουν περιπτώσεις που οί αστυνομικοί γιά νά φέρουν σέ πέρας τήν άποστολή τους, δέν πρέπει νά γίνωνται άντιληπτοί. ΓΥ αυτό, έκτος άπό τά ουνηθισμένα αστυνομικά αυτοκί νητα μέ τά άστυ νομικά σήμα τα, ή υπηρεσία αμέσου έπεμβάσεως διαθέτει κΤ ένα ώρισμένο αριθμό αυτοκινήτων, που φαί νονται σαν κοινά ιδιωτικά αυ τοκίνητα, ενώ έχουν μέσα άστυνομικους, δχι. μέ στολή, άλλα μέ πολιτικά. Γιά νά καταλάβο με σέ τί μπορούν νά χρησιμεύ σουν τά αυτοκίνητα αυτά μέ

άό"ίυ^όμΐΚοΰς, τους μυστικούς Θά φέρουμε ένα παράδειγμα: 4 Ο διευθυντής μιας Τραπέ» ξης τυχαίνει μιά μέρα, κυττάζοντας άπό τό παράθυρο, νά δή στον δρόμο δυό - τρεΐς άνθρώπους μέ ύποπτο παρουσιαστικό, που τριγυρίζουν γύρω άπό τήν Τράπεζα έπί πολλήν ώρα. Είναι Σάββατο. 'Ημέρα, δηλα δή, που ο! έπιχειρήσεις πληρώ» νουν τό προσωπικό τους. Καί γιά νά κάνουν πληρωμή,^ στέλ νουν συνήθως έναν υπάλληλο στην Τράπεζά τους, γιά νά πάρη τά χρήματα που χρειάζονται. 'Ο διευθυντής, λοιπόν, περιμέ νει υπαλλήλους άπό δυό - τρεις έταιρεΐες νά έρθουν γιά νά πά ρουν χρήμοοτα. Συγχρόνως όμως φοβάται μήπως έκεΐνοι, πού τριγυρίζουν έξω άπό τήν Τρά πεζα, είναι κακοποιοί καί περι μένουν τούς υπαλλήλους τών έταιρειών γιά νά τούς έπιτεθούν τήν ώρα πού θά φεύγουν άπό τήν Τράπεζα, γιά νά πάρουν τά χρήματα καί νά φυγουν. Παίρνει τότε ή διεύθυνσις τό 999 καί ειδοποιεί τό Τμήμα Α μέσου Έπεμβάσεως λέγοντας στον αρμόδιο αστυνομικό τις υ ποψίες του. Αυτή είναι ακρι βώς ή περίπτωσις, πού χρειά ζονται οί μυστικοί αστυνομικοί. Γιατί, άν ή αστυνομία έστελνε επί τόπου ένα άπό τά γνωστά περιπολικά αυτοκίνητα μέ τά σήματα τής αστυνομίας, τις σειρήνες καί τούς άστυνομικούς μέ στολή, οί κακοποιοί, βλέποντάς τους, θά έφευγαν καί θά έρχονταν μιά άλλη μέρα γιά νά κάνουν τήν ληστεία τους- "Ετσι, άντιθέτως, κανείς τους δέν προ σέχει τό συνηθισμένο ιδιωτικό αυτοκίνητο, πού σταματάει έ ξω άπό τήν Τράπεζα. Οί αστυ νομικοί μέ τά πολιτικά φαίνον ται σαν κανονικοί πελάται, πού ήρθαν στήν Τράπεζα γιά δου λειές τους. Καί, δταν οί κακο ποιοί επιχειρήσουν τήν έπίθεσί

μέ τά χρήματα, ο! αστυνομικοί τους συλλαμβάνουν έπ’ αύτοφώ-

ρω!

Έκτος όμως απ’ δλες τις ύπηρεσίες, ή Σκώτλαντ Γυάρδ διαθέτει κι* έναν ολόκληρο στό λο άπό ταχύτατες βενζινακά τους πού περιττό λουν μέρα - νύ χτα στον ττοταμό Τάμεσι, για νά -προλάβουν ένα έγκλημα ή να συλλάβουν τούς κακοποιούς πού τό έκαναν. Καί, έιτι πλέον, υ πάρχει μία υπηρεσία που ^ονο μάζεται «Ιπτάμενη Μοίρα». ιΗ μοίρα αυτή, δέν άποτελειται άπό άεροπλάνα τής αστυνομίας, όπως θά μπορούσε νά υπόθεση κανείς. Είναι άπλούστατα ένα άπόσπασμα άπό τούς καλύτε-

·0

διάφορες πληροφορίες που έ χουν φθάσει στην άστυνομία ά πό τούς πληροφοριοδότες της, άπό προαισθήματα δικά τους και άπό την τύχη. Τί άκριβώς είναι έκεΐνο πού κάνει έναν ντετέκτιβ νά έχη προαισθήματα γιά κάτι πού θά συμβή, είναι δύσκο λο νά πή κανείς. "Αλλά αυτές ακριβώς οί τυχαίες καί χωρίς πρόγραμμα περιπλανήσεις των άστυνομακών, πού υπαγορεύονται άπό παρόμοιες προαισθήσεις ή άπό κάποιες αόριστες πληροφο ρίες, έχουν πολύ συχνά αποδώ σει καταπληκτικά αποτελέσμα τα. Καί νά ένα παράδειγμα; Μια μέρα,, ένας επιθεωρητής τής «4 Ιπτάμενης Μοίρας» πή-

Οί τρεις αυτές1 φωτογραφίες δείχνουν πώς ανακαλύπτεται. άπό ποιο δπλο έχει βγή ή σφαίρα που έσικότωσε έναν άνθρωπο. 5Αριστερά όΐνσι ή φωτογραφία τής. σφαίρας που βγήκε άπό το τραύμα. Στην μέση ή φωτογραφία τής σφαίρας που βγήκε άπό τό όπλο του ύποπτου. Καί «δεξιά είναι1 οί δυο φωτογρα φίες ικρίμιμΦνές στη ιμέση καί έ^φαρμοσμιέινες Είναι Φανερό ότι. ή αριστερή καί ή ιμι&σαία σφαίρα 'βγήκίαιν ιάπό τό ίδιο δπλο. ρους και πιο πεπειραμένους ντετεκτιβ τής Σκώτλαντ Γυάρδ, οί όποιοι γυρίζουν όλη μέρα μέ τ* αυτοκίνητά τους — αυτοκίνητα χωρίς κανένα διακριτικό σήμα —- σέ όλόκληρο τό Λονδίνο, πολ λές φορές χωρίς συγκεκριμένο

γαινε μέ τό αυτοκίνητό του, ό πως συνήθως, όταν έξω άπό μια Τράπεζα είδε νά στέκεται ένας παλιός του γνώριμος: "Ενας μικραλωποδυτάκος πού ήξερε δτι^ μόλις πριν άπό μιά εβδο μάδα είχε βγή άπό την φυλά-

κή. Ή ώρα και τό μέρος οπού στεκόταν έκίνησαν την περιέρ γεια του ντέτεκτιβ. Γι’ αυτό, χωρίς νά χάση καιρό, μυριζόμέ νος ότι κάτι μαγειρεύεται, τον συνέλαβε, τον έβαλε στο αυτο κίνητό του και τον πήγε στο γραφείο του. Έκεϊ, ό φιλαράκος του (ομο λόγησε ότι ένας κακοποιός, που δεν τον έγνώριζε, του εΐχε προσ φέρει 10 λίρες για νά παρακο λούθηση την κίνησι της Τραπέζης καί νά μάθη πότε φεύγουν οΙ υπάλληλοι, ποιος κλείνει τό γραφείο καί παίρνει τά κλει διά, πότε θά βρισκόταν εκεί αρ κετά χρήματα κ.λ.π.^ Έϊτρόκειτο λοιπόν, όπως κατάλαβε ό ε πιθεωρητής, γιά ληστεία που μιά συμμορία σχέδιαζε νά κάνη κατά τής Τραπέζης. Καί, άφοΰ έξησφάλισε την υπόσχεσι του λωποδύτη ότι δεν 6ά έλεγε τί ποτα στον άγνωστο, κατέστρω σε τό σχέδιο τής συλλήψεως τής συμμορίας. Καί, πρώτα - πρώτα, είπε στον πληροφοριοδότη νά έκτελέση την άποστολή που εΐχε άναλάβει, κατά γράμμα. Νά πή δη λαδή στον άγνωστο κακοποιό ό λες τίς σχετικές μέ την Τράπε ζα πληροφορίες, νά πάρη τίς λίρες του καί νά φύγη. Κι* α φού έγινε αυτό, συ νεννοήθηκε με άλλους αστυνομικούς, ένας από τούς όποιους άνέλαβε νά παίξη τον ρόλο του Αιευθυντού τής Τραπέζης. Κάθε μέρα λοιπόν, στις 5 τό άπόγευμα που κλεί νουν τά γραφεία στην "Αγγλία, ό αστυνομικός, που έκανε τον Διευθυντή, άφοΰ έφευγαν οί υ πάλληλοι, κλείδωνε τό γραφείο, έβαζε τά κλειδιά στην τσέπη του καί πήγαινε νά πάρη τό τράμ γιά τό σπίτι του. Αυτό έγινε δυο - τρεις ημέρες, χωρίς νά συμβή τίποτε, μολονότι άλ λοι αστυνομικοί που αθέατοι παρακολουθούσαν από μακρυά τον συνάδελφό τους, εΐδαν ότι

καθημερινώς τον παρακολουθού σαν δυο άτομα που ήσαν χω ρίς άλλο μέλη τής συμμορίας. "Ενα άπόγευμα τέλος, ή έπίθε οί ς έγινε. Καθώς ό «διευθυν τής» περνούσε από έναν έρημο δρομάκο γιά νά φθάση στην στάσι τού τράμ, οι δύο κακο ποιοί ώρμησαν επάνω του, τον έχτύπησαν καί τον έρριξαν α ναίσθητο μέσα σ’ ένα αυτοκίνη το πού περίμενε εκεί δίπλα. Κα τόπιν ξεκίνησαν ολοταχώς καί χάθηκαν. "Ολην έκείνη την σκη νής την είχαν παρακολουθήσει αθέατοι οί άλλοι αστυνομικοί, άλλα δεν κουνήθηκαν καθόλου γιά νά βοηθήσουν τον συνάδελ φό τους.^ Αυτό ήταν τό σχέδιο. "Εν τώ μεταξύ, οί κακοποιοί μέσα στο αυτοκίνητο, πήραν τά κλειδιά από τίς τσέπες τοΰ α ναίσθητου αστυνομικού, πού κατόπιν τον άφισαν σ’ ένα πε ζοδρόμιο κι* έφυγαν. Λίγη ώρα άργότερα, δύο άλλοι από την συμμορία, πήγαν στην Τράπε ζα, καί σάν καλοί νοικοκύρηδες ξεκλείδωσαν την πόρτα γιά νά μπουν μέσα καί νά πάρουν ό,τι χρήματα θά ευρισκαν. Την στιγ μή όμως πού έμπαιναν μέσα, βρέθηκαν περικυκλωμένοι άπό άστυνομικούς πού παραφύλαγαν, καί χωρίς πολλές διαδικασίες, ώδηγηθηκαν στην άστυνομία. Ιέ μισην ώρα καί τά υπόλοιπα μέλη τής συμμορίας εΐχαν συλληφθή καί κατεδικάσθησαν σέ φυλάκισι 29 ετών. "Από ένα τέ τοιο περιστατικό λοιπόν, μπο ρεί κανείς νά^ καταλάβη τον άσυνήθιστο τρόπο μέ τον όποιο εργάζεται ή Ιπτάμενη Μοίρα. Αέν χρειάζεται, φυσικά, νά λεχθή δτι ή Σκώτλαντ Γυάρδ βρίσκεται σέ συνεχή έπικοινωνία μέ τίς αστυνομίες όλων των χωρών τοΰ κόσμου, πράγμα πού διευκολύνει την σύλληψι καί των κακοποιών εκείνων, οί όποιοι θά διέφευγαν άπό την "Αγγλία πη γαίνοντας σέ μιά άλλη χώρα.

.Στο φίλα «Αντώνιος καί Κλεοπάτρα», ό 'Κλώντ Ραίηινς καί ή) 'Βτβισν Λή συνομιλούν ικαθισμέινσι στα ττόβιοο της Σφίγγας,

πού είναι φτιαγ μέ/νη

οπτό

χαίρτόνι.

ΠΩΣ ΓΙΝΕΤΑΙ ΕΝΑ ΦΙΛΜ! ΤΟ ΘΑΥΜΑ ΤΟΥ ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΟΥ ΝΑ άπό τά θαύματα τού συγχρόνου κόσμου, εΐναι ή τέχνη τής κατασκευής ται νιών. Πριν άπό 50 μόλις χρόνια, δεν ύττήρχε κινηματο γράφος. Σήμερα ’ όμως, στις διάφορες χώρες, έκατομμύρια άνθρωποι πηγαίνουν στον κινη ματογράφο κάθε έβδομάδα. "Ο λοι αυτοί ωστόσο, παρά την εύχαρίστησι που αισθάνονται πα ρακολουθώντας μια ταινία, πο τέ δεν έχουν σκεφθή πόση σκλη ρή εργασία χρειάζεται για την έτοιμασία της. Μέ την κατασκευή μιας κινη ματογραφικής ταινίας, ασχο λούνται διάφορες υπηρεσίες. Οί κυριώτερες απ' αυτές εΐναι ε κείνες που βρίσκονται υπό τήν

διευθυνσι του Παραγωγού, τού Σκηνοθέτου, τοΰ Συγγραφέως καί τοΰ "Οπερατέρ, εκείνου δη λαδή που παίρνει την ταινία. 'Ο Παραγωγός, είναι γενικά εκείνος που βρίσκει τήν ιστο ρία. Μπορεί νά πάρη τήν ιδέα άπό ένα περιοδικό, ένα μυθιστό ρημα, ένα θεατρικό έργο, ή ά-ί κόμη καί νά βρή ένα έργο γραμ μένο ειδικά γιά τον κινηματο γράφο που νά τοΰ άρέση. Έ κτος όμως άπό τήν ιδέα καί γε νικά τό έργο, ό Παραγωγός εΐν’ εκείνος που θά δώση τά άπαιτούμενα χρήματα γιά τό γύρι σμα τού φίλμν Καί τά χρήματα δέν είναι καθόλου λίγα. Τέλος, ό Παραγωγός θά διαλέξη τον Σκηνοθέτη.

της καί παίρνει από τον Παρα γωγό τό κείμενο της ταινίας: "Ενα ογκώδες βιβλίο από πολ λές έκατονταδες σελίδες. Και έκείνη την ιστορία, πού θά γρά φεται στο βιβλίο, 6 Σκηνοθέτης μέ την φαντασία του και μέ τις Ικανότητες του θά πρέπει νά την μεταμόρφωση σέ μιά καλά συνδεδεμένη σειρά από φωτο γραφίες, πού οχι μόνο θά λένε την ιστορία του κειμένου, αλλά και θά την λένε ωραία, ευχάρι στα και ξεκούραστα, έτσι πού 6 θεατής βλέποντας την ταινία νά μή συνάντηση καμμιά δυσκο λία στό νά την καταλάβη, και νά την παρακολούθηση μέ ένδιαφέρον και εύχαρίστησι. "Ισως ή δουλειά τού σκηνοθέτου νά μη φαίνεται και τόσο σπουδαία. Στην πραγματικότητα δμως εί ναι πάρα πολύ δύσκολη, και έ νας σκηνοθέτης παίζει στην κα τασκευή μιας ταινίας πολύ σπουδαιότερο ρόλο από τούς η θοποιούς, δσο καλοί κι5 άν είναι αυτοί. Γιατϊ ό ηθοποιός, χωρίς την καθοδήγησι του σκηνοθέτη, δεν μπορεί νά κάνη απολύτως τίποτε. Έκτος, φυσικά, άν έχη ό Υδιος ταλέντο σκηνοθέτη. Και τώρα, ερχόμαστε στον συγγραφέα, τού οποίου ό ρόλος είναι επίσης πολύ σημαντικός. Γιατί άν βέβαια τό έργο γίνη μέ βάσι ένα θεατρικό έργο η ένα μυθιστόρημα, τό πράγμα δέν είναι τόσο πολύ δύσκολο, έπειδή καί αρκετό μέρος των δια λόγων θά είναι γραμμένο, καί τά κύριος πρόσωπα θά έχουν δημιουργηθη. 5 Αλλά, άν πρόκειται για μιάν άπλη έμπνευσι τού παραγωγού, ό συγγραφεύς" εί ναι έκεΐνος πού θά γράψη δλο τό κείμενο της ιστορίας, θά πε ριγραφή τούς άνθρώπους, τά μέρη δπου διαδραματίζονται οί διάφορες σκηνές τού έργου, θά προσπαθηση νά παρουσίαση μέ πρωτοτυπία πράγματα κοινά,

τα, καί θά γράψη τούς διαλό γους των προσώπων τού έργου, πού πρέπει νά είναι έξυπνοι και διαφωτιστικοί για τον θεατή πού Θά 6ή την ταινία. "Οταν μπούμε σ* ένα από τά μεγάλα στούντιο, δπου γίνον ται τά φίλμ, δέν Θά δούμε τί ποτε τό πολύ σπουδαίο. Γιατί στην πραγματικότητα τό στούν τιο άποτελείται από μιά σειρά μεγάλων υπόστεγων ^ σαν αυτά δπου στεγάζονται τά αεροπλά να. "Ολα δμως αλλάζουν ^ έκεΐ μέσα από την στιγμή πού θά άρχίση τό «γύρισμα» μιας ται νίας. Τότε δεκάδες τεχνίτες έρ χονται στο υπόστεγο καί άρχίζουν νά φτιάχνουν ενα εστιατό ριο η μιά έξοχική επαυλι,^ τό ε σωτερικό μιας εκκλησίας η δ,τι άλλο χρειάζεται, άναγόμενο στην ταινία, χρησιμοποιώντας βέβαια δχι άληθινά υλικά, άλλα ξύλο, γύψο καί πανί, κατάλληλα βαμ μένο. "Ολα αυτά τά πράγματα λέγονται «σκηνικά». "Οταν πρόκειται νά κινημα τογράφηση μιά έρημος, δέν χύ νουν στο πάτωμα τού στούντιο άμμο, άλλα όλόκληρα φορτώμα τα από τριμμένο φελλό, έπειδη στην ταινία ό τριμμένος φελλός φαίνεται πολύ περισσότερο σαν άμμος, από την άληθινή. "Αλλο τε πάλι, θέλουν νά παρουσιά σουν τό κατάστρωμα ενός ύπερωκεανείου. Φτιάχνουν, λοιπόν, μέ τά κατάλληλα υλικά ένα μέ ρος καταστρώματος, πού φαί νεται σαν εντελώς άληθινό, καί κατόπιν κρεμούν πίσω του ένα μεγάλο άσπρο πανί, έπάνω στο όποιο προβάλλεται μιά ταινία πού δείχνει την θάλασσα φωτι σμένη από φεγγαρόφωτο.^ "Ετσι, όταν ό θεατής θά δη τό φίλμ, θά νομίση δτι οί ηθοποιοί βρί σκονται πραγματικά στό κατά στρωμα ένός ύπερωκεανείου μιά σεληνοφώτιστη νύχτα! "Οταν ό σκηνοθέτης θέλη νά

Ιταρουσιάση σκηνές πού διαδραμοττίζονται σέ μιά μεγάλη πόλι, η σέ μιά συγκεκριμένη τοποθε σία, στέλνει τον όπεροττέρ και τούς βοηθούς του, και παίρνουν ταινία του μέρους πού θέλουν. Κατόπιν, ή ταινία έκείνη έρχε ται στο στούντιο καί προβάλ λεται σέ ένα μεγάλο άσπρο πα νί, μπροστά στο όποιο στέκον ται οι ηθοποιοί μιλώντας η κά νοντας δ,τι απαιτεί ή ιστορία τής ταινίας. "Έτσι, ή μηχανή πού γυρίζει, παίρνει τούς ηθο ποιούς μαζί μέ δ,τι δείχνει ή

τρολόγοι πού τοποθετούν δπου χρειάζεται τά διάφορα φώτα, γιά νά φωτίσουν την σκηνή κα λά. Τά φώτα πού χρησιμοποι ούνται στο γύρισμα μιας ται νίας είναι πολύ δυνοοτά. Τόσο δυνατά, πού μοιάζουν σάν μι κροί προβολείς. Καί δταν άνάψουν όλες οί λάμπες, πολλές α πό τις όποιες έχουν διάμετρο 30 πόντους, ξοδεύεται τόσο ρεύ μα, δσο θά ξόδευαν τέσσερα τραίνα τού ηλεκτρικού Αθηνών —Πειραιώς συγχρόνως! "Οταν τοποθετηθούν καί τά

Ειδικοί τεχνίτες καταισκιευάζουν σέ ιμιικιρογραψίσ την αρχαία πόλΐ/ της ’Αιλεξανδρείας, γ ιά τιό γύρισμα ένας φίλμ. άλλη ταινία πού προβάλλεται καί φαίνεται έπειτα σάν ή σκη νή έκείνη νά παίχθηκε ολόκληρη στο Υδιο μέρος. Αφού λοιπόν τοποθετηθούν 7$ ρκηνικά, έρχονται οί ήλ^κ-

φώτα, έρχονται οί ηθοποιοί, ό λοι ντυμένοι καί μακιγιαρ'ισμένοι όπως πρέπει. Πρέπει νά πούμε ότι το: υφάσματα καί τά χρώματα πού χρησιμοποιούνται στρν κινηματογράφο, είναι ει

δικά φτιαγμένα. Γιατί δ,τι στο φώς του ήλιου 6ά φαινόταν ω ραίο, στο φως των προβολέων δέν παρουσιάζεται το ίδιο καί μπορεί νά χαλάση ή ταινία. Ε πίσης τό μακιγιάρισμα πρέπει νά είναι κατάλληλο δχι μόνο γιά νά φαίνεται ό ηθοποιός γέ ρος ή νέος δπως θά χρειάζεται ή ταινία, αλλά γιά νά φαίνε ται και φυσικός. ΓΓ αυτό καί ή δουλειά εκείνου που μακιγιά ρει τους ηθοποιούς, είναι πολύ σπουδαία. Αφού λοιπόν έτοιμασθούν ό λα, σκηνικά, φωτισμός καί μακιγιάρισμα των ηθοποιών, γί νεται μιά γενική δοκιμή, γιά νά μπορέσουν ηθοποιοί καί τεχνικοί νά έξακριδώσουν αν οι προετοι μασίες τους είναι εν τάξει. ^0 σκηνοθέτης δίνει τις τελευταίες οδηγίες στους ηθοποιούς, οΐ η λεκτρολόγοι κυττάζουν άν οί η θοποιοί καί τά σκηνικά είναι κατάλληλα φωτισμένα, ό όπερατέρ κάνει δοκιμαστικά την δια δρομή πού θά άκολουθήση ή μη χανή του κατά^ τό γύρισμα καί οί μηχανικοί τής ηχοληψίας κα νονίζουν τό πού θά βρίσκεται στή σκηνή τό μικρόφωνο, γιατί τό μικρόφωνο πρέπει νά παρα κόλουθη από κοντά τούς ηθο ποιούς έτσι πού νά παίρνη κα θαρά κάθε τι πού θά λένε, χω ρίς δμως συγχρόνως νά μπαίνη ανάμεσα στούς ηθοποιούς καί στήν κινηματογραφική μη χανή. ""Ετσι τό μικρόφωνο βρί σκεται τοποθετημένο στήν άκρη ενός κονταριού πού τό κρατά στά χέρια του © μηχανικός τής ηχοληψίας καί τό κινεί ^ άνοιλόγως των κινήσεων τών ηθο ποιών. "Ενα άπό τά σπουδαιότερα σημεία τής κατασκευής μιας ταινίας είναι ή ηχοληψία. Ή άποτύπωσις δηλαδή τών^ ήχων1 καί τής φωνής τών ηθοποιών πού άκούμε βλέποντας τήν ταινία. "Οπως ξέρουμε, πριν άπό χρό

νια οί ταινίες δέν ήταν παρά μόνο μιά σειρά φωτογραφιών. Σήμερα δμως, μαζί μέ τις κι νήσεις τών ηθοποιών πού βλέ πουμε, άκούμε καί δλους τούς ήχους πού τίς συνοδεύουν. Καί αυτό οφείλεται στήν ηχοληψία, πού δέν κάνει τίποτε άλλο παρά νά καταγράφη τούς ήχους καί νά τούς άναπαράγη κατά τήν προβολή τής ταινίας μέ από λυτο συγχρονισμό. ΚΓ αυτό γίνεται ως έξης: Κάθε ήχος πού γίνεται, ή ομι λία τών ηθοποιών, ένας πυροβο λισμός, τό αγκομαχητό τοΰ τραίνου, συλαμβάνονται άπό τό μικρόφωνο. Κάνουν δηλαδή τήν μεμβράνη του νά τεθή σέ παλ μική κίνησι. Καί ή κίνησις αυ τή είναι τόσο πολύ αργή ή πιο γρήγορη, δσο πιό βαρύς ή πιο οξύς, πιό άδυνοιτος ή πιό έκκωφαντικός είναι ό ήχος. Οί παλ μικές κινήσεις τής μεμβράνης τού μικροφώνου περνούν έν συ νεχεία άπό ένα μεγάφωνο. "Ε να μηχάνημα δηλαδή πού δυνα μώνει τον ήχο, κάνοντας τις παλμικές κινήσεις πιό έντονες. Καί ύστερα, έτσι δυναμωμένες μετατρέπονται σέ ηλεκτρικό ρεύμα. Δηλαδή δέν μετ«τρέπον ται ακριβώς. Αλλά, καθώς ή μεμβράνη τού μεγάφωνου πάλλεται, ενεργεί σαν ένα είδος δια κόπτου πού συνδέεται μέ τό η λεκτρικό ρεύμα πού περνάει ά πό ένα σύρμα. "Οσο πιό πλα τείες κινήσεις κάνει ή μεμβρά νη, τόσο πιό μεγάλη δίοδο άφίνει καί τόσο περισσότερο ρεύμα επιτρέπει νά πέραση άπό τό σύρμα. Αντίθετα, δσο πιό στε νές καί γρήγορες είναι οί κινή σεις της, τόσο τό ρεύμα περ νάει λίγο - λίγο καί γρήγορα, σάν μικρές σπίθες άπό τό σύρ μα. ’Άν δηλαδή στήν άκρη τού σύρματος βάζαμε μιά ηλεκτρική λάμπα θά βλέπαμε δτι τό φώς συνεχώς θά τρεμόσβυνε, βγάζον τας λάμψεις άλλοτε δυνατές—-

δταν ό ήχος θά είναι δυνατός— κι* άλλοτε άδύνατες. Αντί δμως νά πηγαίνη σε μιαν ηλεκτρική λάμπα, τό ρεύμα που τρεμοσβύνει, φτάνει σέ ένα ηλεκτρομα γνήτη. "Ένα μαγνήτη, δηλαδή, που τραβάει τά πράγματα μόνο δταν περνάη από μέσα του η λεκτρισμός. Μπροστά στον η λεκτρομαγνήτη, βρίσκεται ένα καθρεφτάκι, τοποθετημένο σ’ ένα πλαίσιο με άξονα, έτσι πού νά μπορή νά περιστρέφεται. Τί γί νεται τότε; Κάθε φορά πού φθά νει ρεύμα, ό ηλεκτρομαγνήτης τραβάει την μιαν άκρη του μι κρού καθρέφτη. Καί κάθε φορά πού τό ρεύμα κόβεται ή λιγο στεύει, ό καθρέφτης ξαναγυρίζει στη θέσι του ή έλκεται από τον μαγνήτη λιγώτερο. Είπαμε δμως δτι τό ρεύμα περνάει από τό σύρμα τρεμοσβύνοντας. Κα τά συνέπειαν καί τό καθρεφτά κι κινείται άτακτα, σάν νά τρέμη. Ξέρουμε δτι δταν βάζουμε έ ναν καθρέφτη στον ήλιο, τό φως αντανακλάται. Καί δτι κουνών τας τον καθρέφτη στέλνουμε τις φωτεινές άκτΐνες σέ διάφορες κατευθύνσεις. "Αν πάλι κουνάμε τον καθρέφτη έτσι πού νά τρέμη τό φως, πού θά άντανακλά, θά τρεμουλιάζη κι5 αυτό. Στο καθρεφτάκι λοιπόν τής ήχοληπτικής μηχανής, πέφτει μια στενή λωρίδα φωτός από μιά λάμπα τοποθετημένη μπροστά του. Καί, επειδή τό καθρεφτάκι τρεμοπαί ζει ακολουθώντας τις έλξεις τού ηλεκτρομαγνήτη, οι άκτΐνες πού άντανακλά τρεμοπαίζουν κι* αυ τές. Καί καθώς τρεμοπαίζουν, πέφτουν έπάνω σέ μια κινημα τογραφική ταινία πού ξετυλί γεται μέ τήν ίδια ακριβώς τα χύτητα πού ξετυλίγεται ή άλλη ταινία πού κινηματογράφε! τούς ηθοποιούς καί άποτυπώνει επά νω της ένα στενό τρεμουλιαστό φωτεινό μονοπάτι. Έτσι ό ήχος γίνεται φωτογραφία. Μιά πιστο-

λιά, π.χ., προκοολεΐ σφοδρές παλ μικές κινήσεις τής μεμβράνης τού μικροφώνου. Κατά συνέπειαν, ή μεμβράνη του μεγάφωνου, κά νει ολόκληρα πηδήματα. *Έτσι δμως άφίνει νά περάσουν δια δοχικά μερικές δυνατές αστρα πές ρεύματος, πού κινούν ζωη ρά τό καθρεφτάκι, καί ό πυρο βολισμός παίρνει πάνω' στην ταινία τήν μορφή μιας ζωηρής γραμμής ζΐγκ ζάγκ. "Έτσι ταυτόχρονα κινη ματο γ ραφεΐται ’τό έργο καί γίνεται ή φωνοληψία. Κατόπιν, οί ται νίες πού είναι ακόμη αρνητικές, δπως δηλαδή οί πλάκες τών φω τογραφιών πού βγάζουμε μέ τις φωτογραφικές μας μηχανές, πη γαίνουν στο έργαστήριο τού στούντιο δπου εμφανίζονται. 'Η έμφάνισις τών άρνητικών ταινιών γίνεται συνήθως τή νύχτα καί, μόλις τελείωση κάθε κομμάτι, πηγαίνει αμέσως στον παραγω γό καί τον σκηνοθέτη για νά τό δουν καί νά κρίνουν άν είναι καλό ή άν έχη έλαττώματα, οπό τε δλη ή σκηνή πρέπει νά ξαναγυρισθή από τήν αρχή. Πρέπει εδώ νά σημειωθή δτι οί σκηνές τού έργου δέν κινηματογραφοΰνται μέ τήν σειρά πού τίς βλέ πουμε στον κινηματογράφο. Γυ ρίζονται κομματιαστά καί μπο ρεί νά τραβηχθοΰν πρώτα οί τε λευταίες ή οί μεσαίες καί υστέ ρα οί πρώτες. ΓΓ αυτό, δταν τε λείωση πιά τό γύρισμα καί δλες οί σκηνές περάσουν από τον έ λεγχο παραγωγού καί σκηνοθέ του καί βρεθούν καλές, παροοδ ίδονται στον αρμόδιο τεχνικό, ό όποιος τίς συναρμολογεί. Κολ λάει δηλαδή τήν μιά μέ τήν άλ λη ακολουθώντας τήν υπόθεσι τού έργου καί έτσι ή ταινία εί ναι έτοιμη. Κατόπιν, φυσικά, παραδίδεται στούς κινηματογράφους για νά προ δλη θή. Έκεΐ μπαίνει μέ σα στή μηχανή τής προβολής καί, καθώς οί μικρές τρυπίτσες

πού εχει στις άκρες της έφαρμόζουν στα αντίστοιχα δόντια δύο όδσντωτών τροχών, μέ τό γύρι σμά τους ή ταινία ξετυλίγεται και περνά έμπρός άπό τον προ βολέα τής μηχανής και οι εικό νες της προβάλλονται στην όθονη Ταυτόχρονα όμως, τό φως ένός δευτέρου προβολέως περνά

μέσα άπό την ζιγκ ζάγκ γραμ μή, πού αντιπροσωπεύει τον ή χο. Καί, ανάλογα μέ τό άνοιγμα πού εμφανίζει ή γραμμή εκείνη, τό φως πού περνά είναι άλλοτε περισσότερο και άλλοτε λιγώτερο. "Ετσι λοιπόν άναβοσβύνοντας ας πούμε, πέφτει σ’ ένα «φωτοηλεκτρικό κύτταρο», δπως λέγε ται, ένα είδος διακόπτου πού λειτουργεί μέ τό φως. "Οσο πιο έντονο φως πέφτει έπάνω του, τόσο ό διακόπτης άνοίγει. Καί όταν τό φως είναι πιο λίγο, ό διακόπτης κλείνει. Άνοιγοκλείνοντας δμως άφίνει ηλεκτρικό ρεύμα να περνά μέσα άπό £να σύρμα, πού συνδέεται μέ τό με γάφωνο τού κινηματογράφου. 'Η μεμβράνη του μεγαφώνουι μπαίνει σέ παλμική κίνησι άπό έναν ηλεκτρομαγνήτη, τόν όποιο θέτει σέ ένέργεια τό ρεύμα. Καί, επειδή τό ρεύμα είναι διακεκομ μένο, άφού άκολουθεί τις διακο πές καί τις αυξομιώσεις πού του επιβάλλει τό φωτεινό μονοπάτι τής ταινίας, οι ποιλμικές κινή σεις τής μεμβράνης παράγουν τούς ίδιους ακριβώς ήχους πού έχουν καταγραφή στήν κινηματο γραφική ταινία. "Ετσι, ό θεα τής, παρακολουθώντας τό ξετύλιγμα τών εικόνων, ακούει συγχρόνως καί τούς ήχους πού τό συνοδεύουν.

ΠΩΣ ΜΠΟΡΟΥΝ Οί ΜΥΙΓΕΣ ΝΑ ΠΕΡΠΑΤΟΥΝ ΣΤΟ ΤΑΒΑΝΙ;

ΠΑΡΑΞΕΝΕΣ Μ'ΟιΔΕΣ "Εινία’κοιριτσάκΐι τής φυλής Νιτυάκ, άπτ* τό Σιαιραβάκ τού Μπάρνεο, ;μ ’,ένκχ γραφικά φό ρεμα άπό διάφορα νομίσματα

Σκεφθήκατε ποτέ πώς οί μυΐγες περπατούν ανάποδα στο τα βάνι; Σέ κάθε της πόδι, ή μυίγα έχει ένα είδος λαστιχένιας βεντούζας καί, μόλις πιέση τό πόδι της σέ μια έπιφάνεια, δημιουργεΐται κενό άέρος καί ή βεντούζα κολλάει. "Ετσι, λοιπόν, κολλώντας καί ξεκολλώντας δι αδοχικά τις βεντούζες τών πο διών της, ή μυΐγα μπορεί να περπατάη έλεύθερα στο ταβάνι, στούς τοίχους καί στα * τζάμια* ι I

Ή τεράστια αυτή στρογγυλή, ττόιρτα πού έχει· διάμετρο 2 ίμέτηοαν 'καΐ 25 πόντων, είναι από συμπαγές ατσάλι πού ζυγίζει 25 χάννους! Είναι ,μιιά από τϊ»ς πόρτες των θησαυροφυλακίων τού 41δράματος Καταθέσεων Κάρνεγκυ τής Νέας Ύόρκης. "Ο ταν ικλείίση, κλειδώνει1 ιμέ 24 κλειδαριές που τά γλωσσίδια τής κάθε ίμιας, αυτά που φαίνονται· στην φωτογρσφίΐα σάν σωλή νες, έχουν τό καθένα βάρος 50 ιΚ'ίλά !

ΤΑ ΘΗΣΑΥΡΟΦΥΛΑΚΙΑ Α1ΪΑΡΑΒ1Α1ΤΕ1 ΠΟΡΤΕΣ ΠΟΥ ΦΡΟΥΡΟΥΝ ΘΗΣΑΥΡΟΥΣ \ ΠΙΟ ΔΥΝΑΤΕΣ και α παραβίαστες πόρτες στον κόσμο είναι εκείνες, πού φυλάνε τούς θησαυρούς των Τραπεζών, τών μεγάλων άσφαλιστικών έταιρειών καί τών διαφόρων κρατικών καί ιδιωτι κών θησαυροφυλακίων- Οι πόρ τες αυτές δεν μοιάζουν καθόλου

μέ τις πόρτες τών σπιτιών ή α κόμη καί τις σιδερένιες" αυλό πορτες. Είναι .. φτιαγμένες από χοντρό ατσάλι, ^ ζυγίζουν πολ λούς τόννους καί οΐ κλειδαριές τους είναι αληθινά θαύματα μη χανικής, μέ ποικίλους συνδυα σμούς καί πολυαρίθμους σύρ τες. "Οταν κλείσουν καί κλει

δωθούν, κανένας διαρρήκτης στον κόσμο δεν μπορεί νά τις παραβίαση, όποιοδήποτε μέσο και αν χρησιμοποίηση. Οϊ πόρ τες αυτές μπορούν νά άντιστα θούν σέ κάθε έπίθεσι. Οι πόρτες των χρηματοκιβω τίων τής Τραπέζης τής Αγ γλίας, π.χ. έχουν πάχος 60 πόν των περίπου και είναι φτιαγμένες έτσι πού στο κλείσιμό τους νά εφαρμόζουν απόλυτα. Είναι τόσο τέλεια ή έφαρμογή τους, ώστε άν στη χαραμάδα βάλουμε μιά καρφίτσα, ή πόρτα δεν θά μπορέση νά κλείση καί νά βιδωθή!. Φυσικά, τοίχοι, ταβάνι καί πάτωμα των θησαυροφυλακίων είναι φτιαγμένα άπό ανάλογα υλικά, πού τά κάνουν απρόσβλη τα άπό σκαπάνη, τρυπάνια, άκόμη καί άπό δυναμίτιδα. 5Αν τίθετα όμως προς τις ιστορίες πού λέγονται, στά θησαυροφυλά κια αυτά δεν υπάρχουν πολυβό λα ή συστήματα σωλήνων, πού νά πλημμυρίζουν τά πάντα μέ νερό, γιατί οί τρόποι αυτοί πραφυλάξεως δεν θά ήσαν κα θόλου πρακτικοί. Σήμερα ένα λάθος του αρμοδίου υπαλλήλου, δεν μπορεί νά έχη άλλο άποτέλεσμα άπό τό νά μην άνοιξη ή πόρτα. ’Άν όμως υπήρχαν εγκα τεστημένα πολυβόλα ή άν πλημ μύριζε ό διάδρομος, τό λάθος θά έστοίχιζε την ζωή τοΰ υπαλ λήλου. Ένώ οι πόρτες του θησαυρο φυλακίου τής Τραπέζης τής Αγ γλίας έχουν πολύπλοκες κλειδα ριές, οΐ πόρτες πού κλείνουν την είσοδο στά θησαυροφυλάκια του Εθνικού Ιδρύματος Κατα θέσεων τής Αγγλίας είναι πο λύ περίεργες. Δεν έχουν καθόλου κλειδαριά. Τά θησαυροφυλάκια του 1 Ιδρύματος αυτού, πού είναι τό παλιότερο τέτοιο ίδρυμα τής Μεγάλης Βρεταννίας, χωρίζον ται σέ 32 διαμερίσματα. Οί τοίχοι των διαμερισμάτων αυτών έχουν πάχος 4 περίπου μέτρων.

Αυτοί είναι οί έξωτερικοί τοίχοι. Κατόπιν υπάρχει ένας διάδρομος γύρω άπό τό καδ’αυτό θησαυροφυ λάκιο. Καί έπειτα, ένας άλλος τοίχος χονδρός, πού είναι άπό τό μέσα μέρος ντυμένος μέ άτσάλΐ'νες πλάκες. 'Ο διάδρομος πού υπάρχει μεταξύ του εξωτε ρικού καί τού εσωτερικού τοίχου, χρησιμοποιείται για νά περιπαλούν σ’ αυτόν ομάδες φυλά κων έτοιμοι νά συλλάβουν ό ποιον θά τολμούσε καί θά μπο ρούσε νά τρυπήση τά 4 μέτρα τού πρώτου τοίχου. Καί έρχόμαστε τώρα στίς πόρτες. Αυτές, έχουν πάχος 30 πόντων καί ζυ γίζουν ή κάθε μιά πέντε όλόκληρους τόννους. "Οπως είπα με, δέν έχουν κλειδαριές, άλλα γλυστρουν μέσα σέ ειδικά αυ λάκια, κλείνοντας καί άνοίγοντας μέ τό σπρώξιμο δυνατών υ δραυλικών πιεστηρίων. Καί, ό ταν κλείσουν, υπάρχει ένας δι ακόπτης πού σταματάει την λει τουργία των πιεστηρίων αυτών, σέ τρόπο πού κανείς δέν μπο ρεί νά τά κάνη νά ξανασπρώξουν τις πόρτες για νά άνοίξουν. Τό Εθνικό "ίδρυμα Καταθέσεων τής Αγγλίας έχει μέσα στά θη σαυροφυλάκιά του 20.000 περί που μικρά χρηματοκιβώτια, πού νοικιάζονται σέ άνθρώπους οί ό ποιοι θέλουν νά φυλάξουν σ’ αυ τό κοσμήματα, χρυσό, άργυρο ή πολύτιμα έγγραφα. Οί πιο πολύπλοκες πόρτες, θησαυροφυλακίου εΐναι^ οί πόρ τες, πού κλείνουν την είσοδο τού θησαυροφυλακίου τού 4Ιδρύ ματος Καταθέσεων Κάρνεγκυ τής Νέας Ύόρκης. Γιά την κα τασκευή τοΰ θησαυροφυλακίου αυτού χρειάσθηκαν δύο όλόκληρα χρόνια καί ή άνέγερσίς του έκόστισε 300.000 δολλάρια. Τό θησαυροφυλάκιο, πού άποτελεΐται στην πραγμοπτιικότητα άπό δύο άτσάλινα κιβώτια τό ένα μέσα στο άλλο, βρίσκονται στά υπόγεια ένός ουρανοξύστη, πού

γιά την κατασκευή του χρησιμο ποιήθηκαν άτσάλινες πλάκες βά ρους 1.400 τόννων. Καμμιά άττό τις πλάκες αυτές δεν ζυγίζει Χιγώτερο από 5 χάννους καί μιρικές φθάνουν σέ βάρος 50 καί 60 χάννων.. Οί δυο μεγαλύτερες πλάκες, μάλιστα, είναι οι πιο μεγάλες πού κατασκευάσθηκαν ποτέ σέ όλόκληρο τον κόσμο για όποιοδήποτε σκοπό. Οί πλάκες, λοιπόν, αυτές που άποτ ελουν τό όστρακό, άς πούμε, τού θησαυροφυλακίου, έ χουν πάχος δωδεκάμισυ πόντους, έκτος άπό τά σημεία δπου βρί σκονται οί πόρτες καί δπου τό πάχος τους φθάνει τούς 45 πόντους. Εφαρμόζουν ή μια μέ την άλλη τόσο καλά, πού τό σύ νολο μπορεί κανείς νά πή δτι εΐναι ένα μονοκόμματο κουτί ά πό ατσάλι. Έπί πλέον, γύρω ά πό αυτό τό άτσαλένιο κουτί, υ πάρχει ένας τοίχος άπό μπετόν άρμέ, πάχους 4 περίπου μέτρων. Στο θησαυροφυλάκιο, μπαίνει κανείς άπό δύο πόρτες, πού ή καθεμιά τους ζυγίζει 25 τόνους. 5Απ’ αυτούς, οί 20 εΐναι άτόφιο ατσάλι πού αποτελεί την πόρτα, ή οποία έχει ένα σχήμα περίερ γο: Είναι στρογγυλή. Οί υπό λοιποι πέντε τόννοι είναι τό βά ρος τής κλειδαριάς, ή μάλλον των κλειδαριών καί τού μηχα νισμού πού τις κάνει νά λειτουρ γούν. Γιατί υπάρχουν 24 κλει δαριές σέ κάθε πόρτα! Καί κάθε μια κλειδαριά ζυγίζει 50 κιλά! Στο εσωτερικό τής πόρτας υ πάρχει ένα ηλεκτρικό μοτέρ, πού κινεί τις 24 κλειδαριές. Για νά λειτουργήση δμως τό ηλεκτρικό μοτέρ καί νά ξεκλειδώση τις κλειδαριές, πρέπει — πρώτα πρώτα — νά έρθη ή ώρα του. Πάνω άπό τό μοτέρ, πράγματι, υπάρχει ένα ρολόι. "Οταν λοιπόν ό υπάλληλος, πού έχει κατεβή στο θησαυροφυλάκιο, τελείωση τή δουλειά του και κλείση την πόρτα, κανονίζει τό ρολόϊ έκεΐ-

νο, όπως κανονίζουμε τό ΓυτΤνήτήρι, καί τό βάζει νά «ξιπτνήση» τό ήλεκτρικό μοτέρ ύστερα άπό ένα ώρισμένο χρονικό διά στημα. "Ας πούμε τό άλλο πρωί, ί^τσι, αν δεν ερση ή ωρα, το μοτέρ δεν υπακούει καί ή πόρ τα δέν άνοίγει μέ κανένα τρόπο. Έκτος όμως άπό τον ωρολογι ακό μηχανισμό, υπάρχει καί άλ λο ένα σύστημα άσφαλείας. Γιά νά μπή τό κλειδί στην κλειδα ρότρυπα, πρέπει φυσικά νά ύπάρχή αυτή ή κλειδαρότρυπα. "Αν δμως κυττάξουμε την πόρ τα μέ τις 24 κλειδαριές, δέν θά δούμε καμμιά κλειδαρότρυπα Δέν θά δούμε άπ’ έξω παρά μό νο δυο δίσκους μέ τρύπες δπως τού τηλεφώνου, άπό τούς όποι ους ό ένας έχει άριθμούς καί ό άλλος γράμματα. Γιά νά άνοι ξη, λοιπόν, ή κλειδαρότρυπα, ό υπάλληλος πρέπει προηγουμένως νά σχηματίση, γυρίζοντας τούς δίσκους, μια λέξι κΓ έναν άριθμό, πού φυσικά ξέρει μόνον ό ΐδιος. Καί μόνο τότε άνοίγει ή κλειδαρότρυπα καί μπαίνει τό κλειδί. "Αν είναι ή ώρα πού εχει κανονισθή νά ξυπνήση τό ήλεκτρικό μοτέρ, τό κλειδί τό βάζει σέ κίνησι καί αυτό άποσύρει τά γλωσσίδια των 24 κλει δαριών. Καί ή πόρτα άνοίγει. Μέ τον τρόπο αυτόν, καί άν άκόμη υποθέσουμε πώς τό κλει δί τής πόρτας θά πέση στά^ χέ ρια ένός διαρρήκτου, θά τού εί ναι όλότελα άχρηστο. Γ ιατί θά πρέπει νά ξέρη ποιά ώρα θά λει τουργήση τό ήλεκτρικό μοτέρ. Καί έπί πλέον, ποιά λέξι καί ποιόν άριθμό θά πρέπει νά σχη ματίση γιά νά άνοιξη ή κλειραδότρυπα. Πράγματα, δηλαδή άδυνατα. Μπορεί, λοιπόν, νά πή^ κανείς γΓ αυτό τό χρηματοκιβώτιο δτι εΐναι άσψαλές δχι μονάχα ά πό διαρρήκτες άλλα καί άπό ο ποιαδήποτε άλλη μορφή έπιθέσεως.

Ή άητέΐραντη Σ «χάροι φαίνεται σαν ωκεανός μέ τά κύματα τηΐς ά}μ·μιοιυ, που αχηιμάΙτιιαε ό φοβερός Σ ιιμαύν. Πάσες τραγω δίες δεν θά μτποιροθααιν νά άπτοκ αλυφθσύν ικάτιω άττό την ώδυσώττηιτη άιμιμιο-, που κατπαπτ.ίνετ τά ττάντα μ·έ αχόρταγη ό,ρεξι !

ΤΟ ΜΥΣΤΗΡΙΟ ΤΩΝ ΕΡΗΜΩΝ ΘΑ ΓΙΝΗ ΜίΑ ΜΕΡΑ ΘΑΛΑΣΣΑ Η ΣΑΧΑΡΑ; I

ΠΑΡΑΞΕΝΗΣ Ιστορίες, ττου σίγουρα έχετε ακού σει νά διηγούνται για τις έρημους, δεν είναι, βέβαια, έντελώς ψεύτικες, αλλά δέν είναι καί έντελώς αληθινές. Γιατί γεγονός είναι οτι οί έρη μοι δέν είναι πάντοτε περιοχές όπου τίποτα δέν φυτρώνει. Α κόμη καί στις τεράστιες αμ μώδεις έκτάσεις τής Σαχάχάρας υπάρχουν μέρη, όπου υ πάρχει άφθονη βλάστησι καί δρο σερό νερό, μέρη όπου παράγον τα ι χυμώδεις καρποί καί όπου μπορεί νά κοολλιεργηθη σιτάρι. Πώς έγιναν οι έρημοι; Οί ι στορίες γιά αποξηραμένες θά λασσες καί γιά νομαδικές φυλές

που έγκατεστάθηκαν σέ μιά χώ ρα άφήνοντας τις κατσίκες τους νά φάνε όλη τη βλάστησι, μέ α ποτέλεσμα νά πάθη τό έδαφος διάβρωσι καί νά παρασυρθη, ο πότε καί τό νερό δέν μπορούσε πιά νά συγκρατηθη, δέν είναι βέβαια έπαρκεϊς έξηγήσεις. Οί έπιστημονικές έρευνες μάς δί νουν λιγώτερο ρωμαντικές, άλλά περισσότερο αληθινές εξηγήσεις. ' Τό έδαφος τών έρημων δέν εί ναι πάντα αμμώδες. Πολύ συχνά έχουν έπιφάνεια σκεπασμένη α πό πέτρες καί πολλές φορές άπό θάμνους. Κατά κανόνα, πάν τως, ή έρημος άποτελείται από μιάν έκτασι σκεπασμένη μέ άμ μο, πού μέ τον άέρα πού φυσά

καυτός, σχηματίζει ενα σωρό χαμηλούς άμμόλοφους και κυματισμούς. Αυτοί οι κινούμενοι αμ μόλοφοι, πού μεταβάλλουν διαρ κώς σχήμα και όγκο προχωρών τας προς διάφορες κατευθύνσεις, εΐναι καί τό κύριο αίτιο τής έπεκτάσεως τών έρημων καί τής καταστροφής μεγάλων πόλεων του παρελθόντος, όπως ή Βαβυλών, ή Ούρ, διάφορες πόλεις του Κινέζικου Τουρκεστάν καί πολ λές πόλεις τής Αφρικής. "Οταν αρχίσουν νά προχωρούν, οί αμ μόλοφοι μοιάζουν μέ αδυσώπητη καί ανίκητη στρατιά, πού τίπο τε δέν μπορεί νά σταματήση τον δρόμο της. Οί έρημοι βρίσκονται κυρίως σέ μια αρκετά σαφώς διαχωρισμένη ζώνη τής Γής, πού απλώ νεται μεταξύ του 20ου καί του 40ου παραλλήλου Βορείου καί Νοτίου πλάτους. Οί κυριώτερες από τις έρημους του κόσμου εί ναι οί έξής: ιΗ Σαχάρα, (πού περιλαμβάνει καί την Λιβυκή καί την Αιγυπτιακή έρημο) στην Βόρειο Αφρική, ή Συριακή καί ή Αραβική στήν Μικρά "Ασία, μαζί μέ τήν Ρούμπ Άλ Καλί, πού βρίσκεται στην νοτιο-ανατολική πλευρά τής Αραβικής χερσονήσου, καθώς καί ή Περσι κή καί ή Βορειο-’Ινδική έρημος. Προς Βσρράν τών "Ιμαλαΐων, πε ρικυκλωμένες από υψηλά βουνά, βρίσκονται ή έρημος Τάκλα — Μακάν, ή Τζουγκάρια, ή περίφημη έρημος Γκόμπι καί διάφορες μικροτέρας έκτάσεως έρημοι, πού επειδή βρίσκονται πίσω από τά Ίμαλάϊα, έχουν αποκοπή από τον αέρα καί τήν υγρασία του Ινδικού "Ωκεανού. Προχωρώντας άκόμη άνατολικώτερα καί νοτιώτερα, βρίσκουμε τήν έρημο τής Αυστραλίας, γιά τήν κατάκτησι τής οποίας χρειάσθηκαν ολόκλη ρα χρόνια προσπαθειών καί πολ λές ανθρώπινες ζωές. Τέλος, ερ χόμαστε στήν "Αμερική μέ τις έρημους τής "Αργεντινής, τής

Χιλής καί τού Περού. Στήν Βό ρειο "Αμερική, οί πιο γνωστές έρημοι βρίσκονται στήν "Αριζόνα, στο Νέο Μεξικό καί στήν Ούτάχ. Στήν περιοχή αυτή οί έρημοι βρί σκονται μέσα σέ βαθειές κατα πτώσεις τού εδάφους δπως στήν Μεγάλη Λεκάνη τής Νεβάδας, πού είναι αποκλεισμένη άπό τον Ειρηνικό "Ωκεανό άπό τά βου νά τής Σιέρρα Νεβαδα. Μία ά κόμη έρημος, τήν οποία παρα λείψαμε νά αναφέρουμε, είναι ή έρημος Καλαχάρι στήν Νότιο "Αφρική, πού έχει δικά της, έντελώς ιδιαίτερα, χαρακτηρι στικά. Ιδιαίτερα χαρακτηριστικά ό μως, έχουν καί όλες οί διάφορες έρημοι. 'Ωρισμένες έρημοι τής "Αμερικής, καθώς καί έκεΐνες πού βρίσκονται στις δυτικές α κτές τής "Αφρικής, δεν παρου σιάζουν τά γνωρίσματα πού πα ρουσιάζουν οί έρημοι τών τρο πικών. Αυτές οί εκτάσεις, πού βρίσκονται κοντά στις ακτές, είναι πάντα κάτω άπό τήν έπιρροή τών ψυχρών θαλασσίων άνε μων. Τό ίδιο έπίσης συμβαίνει καί μέ τις έρήμους πού βρίσκον ται στις ακτές τής βορείου Χι λής καί τοΰ Περού, δπως καί στις ακτές τού βόρειό - δυτικού Μεξικού, ή θερμοκρασία τών ο ποίων μετριάζεται άπό τίς θα λάσσιες αύρες. Στις έρήμους αυτές, παρουσιάζεται πιο μεγά λη έξάτμισις, ή οποία στήν πε ρί πτωσι τής Χιλής παράγει ένα άπό τά κυριώτερα προϊόντα τής χώρας. Τό προϊόν αυτό, είναι τό νίτρο, πού χρησιμοποιείται ευ ρύτατα γιά τήν κατασκευή λιπα σμάτων καί έκρηκτικών υλών. Τό νίτρο αυτό βρίσκεται διαλελυμένο μέσα σέ νερό. "Οταν ό μως τό νερό έξοΓτμίζεται, τό νί τρο έναποτίθεται στήν έπιφάνεια τοΰ έδάφους. Τό ίδιο πράγμα συμβαίνει καί στις θερμές έρή μους γύρω άπό τίς οάσεις όπου ή καλλιέργεια είναι δυνατή χά

ρις στην υπαρξι νερού πηγαδιών ή πηγών. "Οταν τό νερό έξατμίζεται σχηματίζονται στρώματα λευκών αλκαλικών ουσιών, πού συσσωρεύονται στην έπιφάνεια καί ττου προηγουμένως ήσαν διάλελυμένα μέσα στο νερό. "Οπου υπάρχει νερό οΐ έρημοι

Μια σειρά πηγάδια στην ά κρη της έρημου. παρουσιάζουν διαφόρους σταθ μούς βλαστήσεως, Θάμνους η τραχεία χλόη η, δπως στην πε ρί πτωσι της "Αριζόνας και άλ λων αμερικανικών έρημων, κά κτους, πολλοί από τούς οποίους γίνονται γιγάντιοι στο μέγεθος. Ή Κοιλάς τού Θανάτου στην Βόρειο Αμερική, έθεωρειτο πάν τοτε σαν μια από τις φοβερότε ρες τοποθεσίες του κόσμου και πάμπολλοι είναι οί άνθρωποι,

πού χάθηκαν και πέθαναν ^ άπό πείνα καί δίψα προσπαθώντας νά βρουν ένα δρόμο πού νά την διασχίζει. Τά σύγχρονα μέσα έπικοινωνίας καί ή έξέλιξις έ χουν, βέβαια, άλλάξει τα πρά γματα καί οι κίνδυνοι της έρη μου έχουν σήμερα έλαττωθη πολύ. Μια άπό τις φοβερώτερες έρη μους τής συγχρόνου έποχής, εί ναι καί ή έρημος "Ατακάμα στις Χιλιανές "Άνδεις. Οι βράχοι έκεΐ, αντανακλούν την φοβερή θερ μοκρασία του ήλιου, πού φαίνε ται κοκκινωπός μέσα άπό τά σύννεφα τής άμμου πού γεμίζει τον άέρα. Στην έρημο τής "Ατακάμα τίποτε δεν μπορεί νά ζή ση. Ή γή είναι τελείως γυμνή. Τίποτε δεν βλαστάνει. Καί δεν υπάρχει ζωή. Κανένα ζώο δεν μποοεΐ νά ζήση έκεΐ καί ούτε πουλιά έχουν ποτέ θεαθή στον άέρα της. Δεν υπάρχουν ούτε καί ερπετά, ούτε καί τά ανθε κτικότερα πλάσματα του πλανή τη μας, τά έντομα! "Εξ άλλου, όμως, υπάρχει ζωή καί μέσα, άλλα καί γύρω άπό τις περισσότερες έρημους του κόσμου. Πριν άπό πολύ καιρό, οί άνθρωποι ένόμιζαν δτι ή Σα χάρα υπήρξε ό βυθός κάποιας αποξηραμένης θάλασσας. "Από τις γεωλογικές όμως έρευνες α~ πεδείχθη ότι ή Σαχάρα ποτέ δεν υπήρξε βυθός θόίλασσας, μετά τήν τριτογενή, δπως λέμε, περί οδο, δηλαδή εδώ καί 60 έκατομμύρια χρόνια. Καί πριν άπό τό τε όμως, ώρισμένα μέρη της μό νο βρίσκονταν κάτω άπό τό νε ρό. Ή άμμος, λοιπόν, δέν είναι προϊόν τής θάλασσας, άλλα του καιρού. Ή θερμοκρασία στις περιοχές αυτές παρουσιάζει^ με γάλες διαφορές μεταξύ ήμέρας καί νύχτας. "Αποτέλεσμα είναι δτι τά πετρώματα διαστέλλονται καί συστέλλονται άδιάκοπα καί, στο τέλος, θρυμματίζονται. Τότε, επεμβαίνει ό άνεμος, πού

μεταβάλλει τά κομμάτια των βράχων και των πετρών σέ άμμο. Έξ αιτίας της φοβέρας θερμότητος, που στο διάστημα τής ημέρας μπορεί να φθάση στους 100 βαθμούς, επάνω άπό τή Σα χάρα δημιουργεΐται ένα κενό άέρος, πού οφείλεται στο δτι 6 ζεστός αέρας άνεβαίνει πάντα προς τά υψηλότερα και ψυχρό τερα στρώματα τής ατμόσφαι ρας. Τότε όμως, τό κενό πού δημιουργεΐται σπεύδει νά τό κάλυ ψη άλλος όγκος άέρος, πού εί ναι ψυχρός. ΚΓ αυτό δημιουργεί τούς τρομερούς άνέμους τής έ ρημου, πού μπορούν μέσα σέ λί γα λεπτά νά θάψουν ανθρώπους καί ζώα κάτω άπό ολόκληρους τόννους κινουμένης άμμου! 'Ο τρομερός Σιμούν τής Σα χάρας προχωρεί σάν μιά γιγαντιαία στήλη άμμου, πού στρι φογυρίζει καί καταπίνει τά πάν τα στο πέρασμά της. Ευτυχώς, ό έρχομός τού Σιμούν άναγγέλ λεται άπό δύο χαρακτηριστικά σημεία: Ό άνεμος σταματά τε λείως καί ό ουρανός παίρνει χρώμα μενεξεδένιο. Οί ταξιδιώται, λοιπόν, πού παρατηρούν τά σημεία αυτά, σπεύδουν νά πάρουν προφυλακτικά μέτρα ε ναντίον τού φορτωμένου μέ άμ μο άνέμου, πού μπορεί νά θάψη ολόκληρα καραβάνια. 'Η άμμος^ τής Σαχάρας έχει ένα σκούρο γκρίζο ή καστανό χρώμα. Προς τά βορειοδυτικά, πίσω άπό τά βουνό τού "Ατλαντος, υ πάρχει μιά περιοχή στην οποία δημιουργούνται πολλοί κινούμε νοι άμμόλοφοι, μπορεί βέ κανέ νας άκόμη καί σήμερα νά διακρίνη τά ίχνη άπό τις κοίτες πα λιών άπεξη ραμένων ποταμών. Οι μάζες τής άμμου, πού έχουν συσ σωρευθή στο σημείο αυτό, κι νούνται σέ σταθερούς σχηματι σμούς έκατομμυρίων τόννων άμ μου, πού προχωρούν καί άλλά ζουν σχήμα διαρκώς. Σέ πολλά σημεία, οί άμμόλοφοι αυτοί έκ-

τείνονται άπό την μιά άκρη του όρίζοντος στην άλλη. Άπό αυτές τις ζώνες τών κι νούμενων αμμόλοφων, οι έπιστήμον-ες μπόρεσαν νά κάνουν έναν υπολογισμό τής ηλικίας καί τών κλιματικών συνθηκών τής περιο χής καί ό υπολογισμός αυτός έρχεται νά βεβαίωση την Ιστο ρία. Στην αιγυπτιακή έρημο, π.χ., οί άμμόλοφοι έχει ύπολογισθή ότι πρέπει νά έχουν φθάσει στο σημείο πού βρίσκονται σήμερα πριν από 7.000 χρόνια. 'Η χρο νολογία αυτή όμως συμπίπτει μέ τήν θεωρία ότι καί τό έτος 5.000 προ Χριστού, οί πληθυ σμοί τής Αιβυκής Ερήμου, βρέ θηκαν αναγκασμένοι νά μετανα στεύσουν στήν κοιλάδα τού Νεί λου. 'Ο Αμμόλοφος τού ’Αμπού Μυχαρέη υπολογίζεται ότι έχει ήλικία 35.000 έτών τουλάχιστον. "Ενας άλλος άμμόλοφος στήν έ ρημο τής Νοτίου Περσίας, έχει ύψος 230 μέτραΥπάρχουν έκτάσεις, όπου ή άμμος είναι τόσο σφιχτή, ώστε ακόμα καί τά πιο βαρεία οχή ματα, δέν άψίνουν κανένα Υχνος περνώντας άπό πάνω τους. Κα τόπιν, ξαφνικά, άκολουθεί μιά λουρίδα, όπου ή άμμος υποχωρεί καί στήν έλοτχίστη πίεσι. Οί λουρίδες αυτές είναι πολύ έπικίνδυνες έπέιδή ή άμμος έκεΐ υ ποχωρεί τόσο εύκολα καί τόσο βαθειά, ώστε ένας άνθρωπος πα τώντας επάνω της μπορεί νά χωθή μέσα ολόκληρος καί νά σκε πασθή. Ή παραμικρή ώθησις μιας τέτοιας λουρίδας άμμου βάζει σέ κίνησι τήν άμμο όλόκληρης τής περιοχής. Γενικά, παρόμοιες έπικίνδυνες περιοχές στήν έρημο βρίσκουμε κοντά στούς αμμολόφους ή σέ σημεία επάνω άπό τά όποια έχουν πε ράσει κινούμενοι άμμόλοφοι. "Ενα άλλο περίεργο φαινόμε νο τής έρήμου είναι τό «τραγού δι τής άμμου». 0ί ήχοι αυτοί πού

ΜΙΑ ΟΑΣ 1 Σ ΣΤΗΝ ΕΡΗΜΟ "Ενα λιμιά"Λ(! για τον κοαραισίμΐέινο ικκχι διψασμένο ταξιδιώτη. 4 Η αασις Ταγκιτ τής Σαχάρας ιμέ άφβοινα φοιινικόδενδρα *<Ρ7

§ρορ··ερό νερρ.

παράγονται από τήν άμμο, δια φέρουν από έρημο σέ έρημο. Άλ λου, ή άμμος σφυρίζει καί άλ λου πάλι προκαλεΐ ήχους που μοιάζουν μέ βροντές καί μουγγρητά. Στο νησί 'Έϊγκ στη Σκω τία, καθώς καί στις ακτές της Βορείου Ούαλλίας, όταν γίνεται μια κατάρρευσις τής άμμου, α κούει κανείς σφυρίγματα καί τριγμούς. Στην Νοτιοδυτική Αί γυπτο, ή άμμος προκαλεΐ δυνα τές βροντές, ενώ στην έρημο Καλαχάρι καί στην Λιβυκή έρημο, είναι γνωστόν ότι ή κίνησις τής άμμου κάνει ένα ήχο πού μοιά ζει πολύ μέ μουγκρητό. Πολύ λίγα πράγματα ξέρουμε αλήθεια για την πραγματική αί τια αυτών τών ήχων πού παρά γοντα! από τήν άμμο. Προφανώς δμως, οι ήχοι νά παράγωνται άπό τήν προστριβή τών δισεκα τομμυρίων έκατομμυρίων κόκκων τής άμμου μεταξύ τους. Εκείνοι πού ταξιδεύουν στις έρημους καί στις στέππες, πα= ραπλανώνται συχνά άπό το πε ρίεργο φαινόμενο του άντικατοπτρισμοΰ. Καί βέν είναι λίγοι έκεΐνοι πού, πεινασμένοι καί διψασμένοι, άρχισαν νά χορεύ ουν σάν παράφρονες στήν μέση τής έρημου άπό τήν χαρά τους, επειδή νόμισαν δτι είχαν φθάσει σέ μιάν δασι γεμάτη άπό καρποφόρα δένδρα καί άφθονα νερά, ενώ στήν πραγματικότητα δέν έβλεπαν τίποτε άλλο άπό μιά οπτασία άντικοττοπτρισμοΰ. Τό αίτιο του άντικατοπτρισμοΟ είναι γνωστό. Όφείλεται στήν διάθλασι τών φωτεινών ακτινών. Στις μεγάλες πεδιάδες καί στά χαμηλώματα τού έδάφους, τό στρώμα τού άέρος, πού βρίσκε ται κοντά - κοντά στη γή, γίνε ται πιο θερμό άπό τά άνώτερα στρώματα καί φυσικά τά δυο στρώματα τού άέρος, πού έχουν διαφορετική θερμοκρασία, δέν έ χουν τήν ίδια πυκνότητα. "Έτσι ο! άκτΐνες, πού περνούν μέσα ά

πό τά στρώματα έκεΐνα τού άέ ρος, διαθλώνται σκαρώνοντας δι άφορες οπτικές φάρσες. Στούς αντικατοπτρισμούς, δέντρα, κτί ρια, κοπάδια φαίνονται νά κο λυμπάνε στο νερό. Τέτοιοι αντι κατοπτρισμοί, παρουσιάζονται πολλές φορές, καί στις πεδιά δες τής Κεντρικής Ευρώπης. Ή απέραντη Σαχάρά δέν άποτελεΐται ολόκληρη άπό άμμο καί αμμολόφους. Υπάρχουν με γάλες καλλιεργημένες εκτάσεις, εκτεταμένες οάσεις, ποταμάκια καί πηγάδια. Σέ μερικές οάσεις υπάρχουν, φυσικά, πηγάδια καί στις περιοχές πού ποτίζονται φυτρώνουν δχι μόνο χουρμαδιές, τά περίφημα αυτά δέντρα πού παράγουν τήν σπουδαιότερη τρο φή τής έρημου, άλλα καί πορτο καλιές καί συκιές καί μηλιές, χορτάρι για τά ζώα καί δημη τριακά για τούς άνθρώπους. Οί Γάλλοι έχουν κάνει πραγ ματικά θαύμοοτα στή Σαχάρα, καθιστώντας τις πόλεις τών οά σεων κατοικήσιμες γιά Ευρωπαί ους, βγάζοντας νερό μέ άρτεσιανά πηγάδια καί δημιουργώντας έτσι νέες έκτάσεις γιά καλλιέρ γεια. ’Έχουν έπίσης έγκαταστήσει λεωφορειακές γραμμές πού φθάνουν μέχρι τής λίμνης Τσάντ καί του Τομπουκτού. Τό αερο πλάνο, έξ άλλου,^ συνδέει άπομεμακρυσμένα σημεία μέ τό κέντρο. 'Η Σαχάρα δέν είναι πια τό πος τρόμου καί θανάσιμων κιν δύνων γιά τούς ταξιδιώτες. 'Η καθυπόταξις δέ τής έπικίνδυνης αυτής περιοχής φαίνεται δτι σύντομα θά γίνη τελειωτική, άν έφαρμοσθή τό σχέδιο νά πλημ μυρίση ή έρημος καί νά δημιουργηθοΰν μ5 αυτόν τον τρόπο καλ λιεργήσιμοι άγροί έκεΐ όπου σήμερο υπάρχει μόνον άμμος. Οί έπιστήμονες ισχυρίζονται ότι ή Σαχάρα, πού βρίσκεται κάτω άπό τήν επιφάνεια τών νε ρών τής Μεσογείου, μπορεί νά πλημμυρισθή μέ τό νερό τής θα-

πηθή με κανσλια^ ή βραχώδης ζώνη τής άκτής τής Βορείου Α φρικής, τά νερά τής Μεσογείου θά όρμήσουν μέσα και τό άποτέλεσμα θά είναι νά βημιουργηθή μιά λίμνη μεγάλη σαν την Μεσό γειο. "Ολα τά μέρη τής έρημου πού βρίσκονται έπάνω άπό την έττιφάνεια τής θάλασσας, θά γίνουν τότε καλλιεργήσιμη γή και πιστεύεται δτι ή παραγωγικότης τους θά είναι τόση, ώστε θά μπορούσαν εύκολα νά διαθρέ ψουν 100 περίπου έκατομμύρια ανθρώπους! Μιά άπό τις πιο παράξενες έρημους εΐναι ή Τάκλα - Μακάν, του Κινεζικού Τουρκεστάν. *Εκεί άπό τά γύρω βουνά, πολλά μι κρά ποτάμια κατεβαίνουν στήν έρημο, όπου χάνονται έπειδή τά νερά τους κατοατίνονται άπό την άμμο. Στις παρυφές τής έρημου υπάρχουν πάρα πολλές οάσεις ωστόσο, δπου βρίσκεται αφθονία φρούτων. Οι όάσεις αυτές τρο φοδοτούνται άπό τά ποτάμια, πού κατεβαίνουν άπό τά γύρω βουνά και πού, περνώντας, γεμί ζουν τά πηγάδια πού βρίσκονται στον δρόμο τους, πριν χαθούν μέσα στις εκτάσεις τής άμμου, πού εκτείνεται ώς δπου μπορεί νά φθάση τό μάτι. Έδώ κι" έκεΐ μέσα στην έρημο, συναντά κά νεις δέντρα κατάξερα, πού δεί χνουν δτι κάποτε υπήρχε έκεΐ νερό και βλάστησις και ζωή. Οί ιθαγενείς διηγούνται πολ λές Ιστορίες γιά τά πνεύματα, πού βρίσκονται στήν έρημο και γιά χαμένες πόλεις. Πολλοί ι θαγενείς διακινδυνεύουν τή ζωή τους περιπλανώμενοι στήν φο βερή έρημο, έπειδή τούς τρα βάει ή δίψα τοΰ πλουτισμού. Εΐναι γεγονός δτι άρκετοι άπό αυτούς τούς θησαυροθήρες γυρί ζουν άπό τις περιπλανήσεις τους μέ μερικά ευρήματα, πότε ένα χρυσό βραχιόλι, πότε ένα δαχτυλίδι και πότε ένα πολύτιμο

·» » · «*<»■■■ πάνω του. Καί, άν δέν άληθευη ή παράδοσις των έντοπίων, σύμ φωνα μέ τήν όποια ή άμμος στήν περιοχή έκείνη έχει καταπιή 40 όλόκληρες πόλεις, φαίνεται πάν τως πώς είναι γεγονός δτι, πριν άπό πολλά χρόνια, υπήρχαν στήν έρημο μερικές πόλεις. "Ενας "Άγγλος εξερευνητής, πού έκανε επίμονες έρευνες στήν έρημο τού Τάκλα — Μακάν, λέ γει δτι οί πόλεις αυτές δέν σκε πάστηκαν ξαφνικά άπό τήν άμ μο, άλλα έγκαταλείφθηκαν σιγάσιγά άπό τούς κατοίκους τους, έξ αιτίας τής έλλείψεως τοΰ νε ρού, πού προήλθεν άπό τήν με ταβολή τοΰ ρεύματος των γύρω ποταμών. Πρέπει, πάντως, οί πό λεις νά χτίστηκαν έκεΐ πριν ά πό άνυπολόγιστα χρόνια, έπειδή άπό τις έπιστημανικές έρευνες προκύπτει δτι ή έρημος βρισκό ταν στήν κατάστασι πού βρίσκε ται σήμερα, έδώ και πολλούς, πάρα πολλούς αιώνες...

ΖΩΑ... ΠΡΩΤΑΘΑΗΤΑΙ! Τό καγκουρώ είναι πρωταθλη τής στο πήδημα μεταξύ τών ζώων. Μπορεί νά πηδήση 20 μέ τρα εις μήκος χωρίς Ιδιαίτερη προσπάθεια καί εΐναι γνωστό ό τι μπορεί νά πηδήση πάνω άπό ένα φράχτη ύψους 5 μέτρων ! "Ενα είδος άντιλόπης, έπίσης, εΐναι πολύ καλός άλτης. Μπορεί νά πηδήση μέ μεγάλη ευκολία έμπόδια 4 μέτρα ψηλά. Λεοντά ρια, τίγρεις και πάνθηρες εΐναι δλα πολύ καλοί άθληται στό πήδημα. "Ακόμη και ένα εΐΒος κατσίκας τού Μαρόκου, μπορεί νά πηδήση φράχτη ϋψους 4 μέ τρων. ’Αλλά και τά άλογα Θεω ρούνται καλοί άθληταί. Τό με; γαιλύτερο άλμα εις μήκος,^ πού έκανε άλογο, εΐναι γνωστό δτι έφθασε τά 13 μέτρα.

4 Ο φακίιρτκ αίτιος φαίνεται να αισθάνεται ττολιύ ευχάριστα πά° ' να> στο... μαλακό στρώμα κου !

ΛΑΟΙ ΜΕ ΠΑΡΑΞΕΝΕΣ ΣΥΝΗΘΕΙΕΣ ΤΑ ΝΥΧΙΑ ΤΩΝ ΚΙΝΕΖΩΝ ΚΑΙ ΟΙ ΙΝΔΟΙ ΦΑΚΙΡΗΔΕΣ ν

πηγαίναμε

στο

Μπεναρές, θά βρίσκα με άσφαλώς δτι πρό κειται για μια πολύ παράξενη πόλι. Γιατί τό Μπενα ρές είναι μια πόλις ιερή μέ χι λιάδες Ι νδούς προσκυνητές, πού πηγαίνουν έκεΐ για νά ξεπλύνουν τά αμαρτήματα τους στον Γάγ γη, πού θεωρείται ιερός ποτα μός. Μεταξύ των ναών, πού βρί σκονται στις όχθες του ποταμού, υπάρχουν μικρές άποβάθρες πού λέγονται «γκάτ», άπό οπού οί προσκυνητές πηγαίνουν μέ σκά λες στο νερό για νά κάνουν την ιερή τους πλυσι. ’Αφού κάνουν τό μπάνιο τους στον ποταμό, οι προσκυνητές πραγματοποιούν κάτι πού απο

τελεί τό όνειρο κάθε Ινδού : Πάνε δηλαδή νά περπατήσουν στον δρόμο πού περιτρέχει τήν ιερή περιοχή τοΰ Μπεναρές. Συ χνά ό άέρας γεμίζει άπό τον καπνό κάποιας ιερής πυράς. Εί ναι ή πυρά πού καίει τό σώμα κάποιου πού πέθανε. Και όλοι οί παριστάμενοι μακαρίζουν τον προσκυνητή έκεΐνον, πού έφυ γε για τό μεγάλο ταξίδι, επει δή πιστεύουν οτι όποιος πεθάνη στις όχθες του Γάγγη έξασψαλίζει τήν είσοδό του στον παράδεισο τού Βράχμα. Πολλοί, λοιπόν, είναι οί Ινδοί, καί Ι δίως οί πλούσιοι, οί όποιοι ό ταν γεράσουν, πηγαίνουν νά έγκατασταθουν στο Μπεναρές, γιά νά περάσουν τά ύπόλοιπά τους

χρόνια κοντά στον ιερό ποταμό και νά εξασφαλίσουν έτσι την σωτηρία τους. Συνήθως όμως, ώσπου νά πεθάνουν, μένουν φτω χοί έπειδή οι άπειροι ζητιάνοι, που τριγυρίζουν στην πάλι, τους παίρνουν καί την τελευταία τους δεκάρα. "Οταν δούμε την εικόνα ένός Κινέζου γιατρού μέ πολύ μακρυά νύχια. Θά παραξενευτούμε, φυσι κά, καί θά σκεψθούμε γιατί γί νεται αυτό. Θά μάς έκανε ασφα λώς κατάπληξι άν βλέπαμε τον δικό μας γιατρό νά μάς έπισκέπτεται μέ τέτοια νύχια. Τήν^ ί δια κατάπληξι Θά προκαλούσε τό θέαμα καί στους συγχρόνους Κινέζους, πού ζούν στις μεγάλες πόλεις, όπου υπάρχουν γιατροί πού έχουν σπουδάσει σέ Ευρω παϊκά καί Αμερικανικά πανεπι στήμια. Αλλά ή Κίνα είναι μια χώρα αχανής καί, μακρυά άπό τις πόλεις, οί άνθρωποι έξακολουθούν νά κάνουν πολλά πρά γματα όπως άκριβώς τά έκαναν καί πριν άπό χιλιάδες χρόνια. Στη φωτογραφία μας βλέπε τε τό δεξιό χέρι ^ ενός Κινέζου γιατρού. Ποιος ξέρει πόσα χρό νια έχει νά κόψει τά νύχια του! Σ’ εμάς, άπό τά παιδικά μας χρόνια μάς μαθαίνουν νά κόβου με τά νύχια μας. Αυτό όμως δέν συμβαίνει στην Κίνα. "Όχι σ’ όλους, τουλάχιστον. Οί ευγενεΐς καί οί έπιστήμονές, οι άνθρωποι τέλος πάντων πού Θέλουν νά δεί ξουν ότι δέν κάνουν καμμιά έργασία χειρωνακτική, φροντίζουν πάντα νά άφίνουν τά νύχια τους άπείραχτα. Τί άλλη άπόδειξις τού ευγενικού τους έπαγγέλμα τος μπορεί νά υπάρξη; Φυσικά, τό χέρι τους αυτό είναι άχρη. στο. "Αλλά δέν τούς πειράζει. Γιά νά περιποιούνται τον έαυτό τους έχουν τό άριστερό τους χέ ρι, τού όποιου τά νύχια κόβουν κανονικά. Τώρα γιατί υπάρχει ή άντίληψις ότι ή χειρωνακτική

έργασία είναι κάτι τό απρεπές, δέν ξέρουμε. Αλλά ή συνήθεια αυτή τού νά μή κόβωνται τά νύχια, δέν παρατηρεΐται μονάχα οπήν Κίνα. Οί Άνναμΐται ευγενεΐς, επίσης, φροντίζουν, γιά τον ίδιο λόγο καί αυτοί, νά μή κόβουν ποτέ τά νύχια τους. "Εχουν, μάλιστα, καί ειδικές δακτυλήθρες γιά νά τά προστατεύουν. Στις Ινδίες, έξ άλλου υπάρχουν άνθρωποι, μέλη τών άνωτάτων τάξεων, πού γιά νά δείξουν καί αυτοί την ευγενική τους καταγωγή δέν κό βουν ποτέ τά νύχια τους. Οί Ινδίες είναι γεμάτες άπό ιερές πόλεις καί Ιερές τοποθε σίες. Είναι μιά χώρα μέ άπει ρους ναούς καί μέ αμέτρητους αγίους άνθρώπους. Στην Χριστι ανική θρησκεία, άγιοι έχουν άνακηρυχθή άπό τήν Εκκλησία ό λοι έκεΐνοι πού έβοήθησαν τούς συνανθρώπους τους κάνοντας πάντα τό καλό, κι’ εκείνοι πού πέθαναν άπό μαρτυρικό Θάνατο στούς μεγάλους διωγμούς τών Χριστιανών. Οί άγιοι άνθρωποι τών ’Ινδιών όμως δέν έχουν καμμιά σχέσι μέ τούς Χριστιανούς αγίους. Δέν ασχολούνται μέ τό νά κάνουν τό καλό στούς συναν θρώπους τους καί δέν καταδιώ κονται άπό κανένα. 'Απλώς υ ποβάλλουν τό σώμα τους σέ ό ποια δοκιμασία νομίζει ό καθέ νας τους πώς είναι σκληρότερη καί μαθαίνουν νά τήν υπομένουν μέ καρτερία, έπειδή έτσι φαντόν ζονται ότι ευχαριστούν τον θεό τους. Χιλιάδες, λοιπόν, είναι οί «ά γιοι άνθρωποι» στις * Ινδίες. Καί οί περισσότεροι άπό αυτούς, βρίσκονται στους ιερούς τόπους τής χώρας, έκεΐ όπου μαζεύον ται οί προσκυνητές, άπό τήν ε λεημοσύνη τών οποίων, άλλωστε, ζούν. Γιά τίς Ινδίες δέν είναι ντροπή νά ζητιανεύουν οί άγιοι άνθρωποι. Μπορεί κανείς νά δή αγίους

άνθρώπους στις πιο περίεργέ^ και εξαντλητικές^ ή όδυνηρές στάσεις. "Αλλοι μένουν μέ το ένα χέρι πάντα σηκωμένο. Τώρα πιά δεν είναι καθόλου δύσκολο νά τό κρατούν στην θέσι έκείνη, γιατί συνήθως έπειτα άπό μερικούς μήνες άκινησίας, τό χέρι παθαίνει άγκύλωσι καί ό άγιος άνθρωπος καί νά θέλη δέν μπο ρεί νά τό κατεβάση. Αλλά στις αρχές ήταν φοβερά δύσκολο νά μένη τό χέρι διαρκώς υψωμένο. "Αν δέν τό πιστεύετε, δοκιμάστε νά κρατήσετε τό χέρι σας ψηλά μόνο γιά ένα τέταρτο καί θά δήτε! "Αλλοι, πάλι, στέκονται μέ τά πόδια πάνω καί τό κεφάλι κά τω. Καί αυτό έπί χρόνια όλόκληρα. Καί, τέλος, υπάρχουν άλ λοι που μάς είναι περισσότερο γνωστοί. Είναι εκείνοι που ξα πλώνονται πάνω σ5 ένα «στρώ μα», που άποτελεΐται από μυ τερά καρφιά! Βλέποντας την φωτογραφία ένός τέτοιου «α γίου» θά αισθανθούμε ίσως φρί κη. "Αλλά, όπως βλέπετε, ό ίδιος φαίνεται νά είναι καθισμένος πολύ άναπαυτικά! Αυτοί οι ά γιοι άνθρωποι, είναι έκείνοι πού μάς εΐναι πιο γνωστοί ώς φακίρηδες. Οι φακίρηδες μπορεί γιά μάς νά είναι απλώς αξιοπερίεργοι. Γιά τους Ινδούς όμως, εΐναι πρόσωπα άξια μεγάλου σεβα σμού καί κανείς προσκυνητής δέν θά περάση ποτέ από δίπλα τους χωρίς νά άφίση τον όβολό του στο κύπελλο, πού βρίσκεται μπροστά τους. "Ενα άλλο θέαμα πού άσφαλώς θά μάς έκανε νά μαζευτού με όλόγυρα γιά νά παρακολου θήσουμε καλύτερα, είναι τό θέ αμα τού «μάγου τών φιδιών». "Ολοι άσψαλώς θά έχουμε άκούσει γιά τούς περίεργους αυτούς άνθρώπους πού μέ τούς ήχους ένός ίνδικοΰ όργάνου, πού μοιά ζει μέ την δική μας φλογέρα,

ίίβτόρθώνόϋν νά κάνουν τά^ φί* δια, άκόμα κ«$ τά πιο έπικίνδυνα, νά ύπακούνε στίς θελήσεις τους. Σε μερικές χώρες, εΐνρα γνω στό οτι ο ήχος του βιολιού συγκινέΐ πολύ τά φίδια. Αλλά στίς Ινδίες, μέ πολύ άπλούστερη μου-

0>ί Κινέζοι γιιατιρ<οΐ άφίνουν τά νύχια το-υς νά .μεγαλώ σουν πολύ, γιά νά δείχνουν §τισ·ϋ οτΐι δέν άσχοιλούνταΐι ιμέ χευρωνακιτιικές φγασίιες. σική^ ό μάγος όχι μόνο τά συγκινεΐ, άλλά καί τά κάνει νά χο ρεύουν! Τά ψίδια, καί ιδίως οι περίφημες καί τρομερές κόμπρες, εΐναι μιά από τις πληγές τών ανθρώπων καί κάθε χρόνο χιλι άδες Ινδοί πεθαίνουν άπό τό δηλητηριώδες τους δάγκωμα. Με όλες τις καταστροφές πού τούς κάνουν ωστόσο, τά φίδια περιβάλλονται άπό τούς Ινδούς μέ μεγάλο σεβασμό.

Ή ικαλύβα τοιυ άργηγου ισ5 βνα σύγχρονα χωρίο '-μάύ'ρων στην Ροαεσία τής * Αφρικής.

ΞΕΡΕΤΕ ΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΤ ΣΠΙΤΙΟΥ ΣΑΣ; Η ΕΞΕΛΙΞΒΙ ΙΩΝ ΣίΤΙΓΙΩΝ ΣΤΟ ΚΕΡΑΣΜΑ ΙΩΝ ΑΙΩΝΩΝ ρική καί την Αφρική, οί άνθρω ΤΑ ΠΟΛΥ παλιά χρόνια οί άνθρωποι έχτιζαν τα σπίποι που έζησαν πριν άπό χιλιά τια τους για να προφυλαδες χρόνια μέσα στις σπηλιές χθοΰν οχι τόσο άπό τό χάραζαν στους τοίχους διάφορα κρύο, την ζέστη ή τις βροχές, σχέδια^ καί άπό τά σχέδια αυτά μπορούμε σήμερα^ νά σχηματί άλλα καί νά έχουν ένα πρόχειρο σουμε μια ιδέα γιά τό πώς ζούκαταφύγιο όταν τους κοπαδιωκαν οί έχθροί τους, άνθρωποι ά σαν. πό άλλες φυλές άγρια θηρία. "Όταν δμως δέν υπήρχαν σπη "Ετσι καί οί πρώτες κατοικίες * λιές σ’ ένα μέρος, οί άνθρωποι κατέφευγαν στο νερό. Σ* ένα με των άνθρώπων ήσαν οί σπηλιές, που όταν έμπαινε κανείς μέσα γάλο ποτάμι ή σε μιά^ λίμνη, έμπηγαν μεγάλα ξύλα στον βυθό καί κυλούσε κι* έναν βράχο στην είσοδο, ήταν άσφαλής άπό τά καί έπάνω ατά ξύλα έφτιαναν, πάλι άπό ξύλα, μιά μικρή πλα άγρια θηρία καί άπό τις έχθρικές φυλές. Σε πολλά μέρη του τεία. Σ’ έκείνη την πλατεία έ κόσμου στην Γαλλία, την Άμεχτιζαν τις καλύβες τους άπό ά*

}(υρα, λυγερά κλαδιά και φου σκωτούς θάμνους, πού τά έδεναν μεταξύ τους γερά μέ τά νεύρα των ζώων πού σκότωναν. "Ετσι οί έχθροί τους ή τά άγρια ζώα δέν μπορούσαν νά περάσουν τό νερό και νά φτάσουν ώς αυτούς. "Οπου δμως δέν υπήρχαν ούτε σπηλιές ούτε λίμνη; Τότε οί πρωτόγονοι άνθρωποι διάλεγαν ένα γερό καί ψηλό δέντρο καί έφτιαναν την καλύβα τους στα ψηλά του κλαδιά. "Ακόμη^ καί σήμερα σέ πολλά νησιά τού Μαλαίκοΰ "Αρχιπελάγους, μπορεί κανείς νά βρή άνθρώπους πού ζοΰν σέ σπίτια χτισμένα πάνω σέ δέντρα. Στο μεταξύ δμως^ τά χρόνια καί οι αιώνες περνούσαν καί οί άνθρωποι γίνονταν όλο καί πιο έξυπνοι. "Ετσι, σιγά - σιγά, α νακάλυψαν δτι μπορούσαν νά άλείφουν λάσπη επάνω στά κλα διά καί στούς κορμούς τών δέν τρων, μέ τούς όποιους έφτιαναν τά σπίτια τους, κάνοντας τους έτσι ένα σώμα, άπ’ δπου δέν μπορούσε νά περάση ούτε ό άέρας ούτε ή βροχή. Στις θερμές χώρες, μάλιστα, έπαιρναν λά σπη καί έπλαθαν άπ" αυτήν με γάλα τετράγωνα κομμάτια σάν τά τούβλα. Κατόπιν άφιναν την λάσπη νά στεγνώση στον ήλιο καί μέ τά πρωτόγονα εκείνα τού βλα έφτιαναν τούς τοίχους τών σπιτιών τους. Αυτό τό είδος τού χτισίματος υπάρχει καί σήμερα ιδίως στην Κεντρική "Αμερική, δπου ολόκληρα χωριά ιθαγενών είναι φτιαγμένα άπό τέτοια άψη τα τούβλα. Σιγά - σιγά, δμως, οί άνθρωποι έμαθαν νά φτιάνουν καί νά χρησιμοποιούν τον μπροΰν τζο. Κι" άπ" αυτόν κατασκεύα ζαν έργαλεΐα μέ τά όποια έκο βαν πέτρες άπό τά βουνά. "Αρ χισαν τότε γιά πρώτη φορά νά χτίζουν τά σπίτια τους μέ πέ τρα. Μέ τήν χρησιμοποίησι τής πέ τρας, άρχίζουν νά χτίζωνται τά

πρώτα πραγματικά σπίτια και κάνει τήν έμφάνισί της ή άρχιτεκτονική. ΟΙ άνθρωποι, δηλαδή, άρχίζουν νά κάνουν πρώτα ένα σχέδιο καί κατόπιν νά χτίζουν τό σπίτι τους σύμφωνα μέ ε κείνο. Τότε, γιά πρώτη φορά στον κόσμο, άρχισαν νά χτίζωνται σπίτια μέ δυο καί μέ τρία πα τώματα, ένώ πριν, δταν χρησι-

Ό ουρανοξύστης τής Νέας Ύόρκης «"Ειμπάϊρ Στέϊτ Μπίιλντιγικ», τό υψηλότερο κτίριο του κόσμου. μοποιούσαν τά κλαδιά καί τά τούβλα άπό λάσπη, δέν ήταν δυ νατόν νά χτίσουν ψηλά σπίτια. Παραδείγματα τέτοιων ψηλών σπιτιών άπό πέτρα, βλέπουμε στην άρχαία "Ασσυρία καί στην όρχαία Αίγυπτο. Οί "Ασσύριοι καί οί Αιγύπτιοι πραγματικά έ χτισαν μερικά τεράστια κτίρια άπό μεγάλες πέτρες, ωραία στο λισμένες. Κτίρια, πού δέν έπαθαν τίποτε μέ τό πέρασμα τών

αΙώνων κοά ιρού μττορούμε νά τά δούμε κ€χ! σήμερα άκόμα, όπως ήταν σχεδόν όταν πρωτοχτίστηκο?ν. 40 τύπος αυτός τών αίγυπτιακών κτιρίων διαδόθηκε σ’ όλόκληρη την Βόρειο "Αφρική, στους Φοίνικες καί τους Καρχηδονίους. Αίγο άργότερα έμψανίζεται ή έλληνική άρχιτεκτονική. Οί "Ελ ληνες είχαν στην Βιάθεσί τους ένα θαυμάσιο είδος πέτρας, τό μάρμαρο. Χρησιμοποιώντας τό μάρμαρο, έφτιαξαν υπέροχα κτί ρια, πολύ ωραιότερα, κομψότε ρα και έλαφρότερα άπό τά κτί ρια των Αιγυπτίων. Οϊ "Ελλη νες έπίσης έφτιαναν άπό μάρμα ρο αγάλματα, με τά όποια έστόλιζαν τους ναούς, τά σπίτια και τους δρόμους τους. Βέβαια, ήξεραν καί οί Αιγύπτιοι καί οί Άσσύριοι νά σκαλίζουν την πέ τρα. "Αλλά τά άγάλματά τους

Σπίτια των Οαητοόας. είναι χονδροειδέστατα καί άσχη μα. "Ενώ τών Ελλήνων είναι σάν ζωντανά. Οί "Ελληνες γλύπτες καί τεχνίτες έφτιαξαν τά ώραι-

ότερα οίκοδομήματα καί άγάλ* ματα πού έγιναν ποτέ στόν κό σμο. Τά ρωμαϊκά κτίρια ήσαν όλα άντιγραφές άπό έλληνικά. "Αλλά ήσαν πιο βαρειά. Οί Ρωμαίοι είχαν μέσα τους την τάσι για τά πολύ μεγάλα πράγματα καί ιδίως κτίρια, όπως καί οί Αιγύ πτιοι. Οί Ρωμαίοι είχαν άνακαλύψει ένα είδος τσιμέντου καί μ" αυτό μπορούσαν πολύ εύκολα νά χτίζουν τά τεράστια κτίριά τους. "Ενώ οί "Ελληνες έφτια ναν τά δικά τους άπό όλόκληρα καλοπελεκυμένα κομμάτια μαρ μάρου, οί Ρωμαίοι έχτιζαν μέ πέτρα ή μάρμαρο μόνο τό μέσα καί τό εξω μέρος τού τοίχου. Τά ένδ ιάμεσα τά έγέμιζαν μ"^ έ να σωρό πετραδάκια, σπασμένα κεραμίδια καί χώμα, όλα κολ λημένα μεταξύ τους μέ τό τσι μέντο τους. Τά ρωμαϊκά κτίρια, λοιπόν, διακρίνονται για τό με γάλο τους μέγεθος. "Άλλο τί ποτε στον κόσμο μέχρι σήμερα δεν μπορεί νά συγκριθή μέ την χάρι, την ομορφιά καί την τε λειότητα τών έλληνικών κτιρίων. Κανένα μέρος τοΰ κόσμου δέν έχει Παρθενώνα. Καί γλύπτες σάν τον Φειδία, τόν Πραξιτέλη καί άλλους δέν ξανοοπαρουσιάστηκαν στον κόσμο. 'Ωστόσο τά ρωμαϊκά κτίρια είναι τά τελευταία που χτίστηκαν μέ πέτρα γιά πολλά - πολλά χρόνια. Βάρβαρες φυλές κατέβη καν άπό τις βόρειες χώρες, ή Ρωμαϊκή αυτοκρατορία χάθηκε καί γιά ολόκληρους αιώνες -οί άνθρωποι ξέχασαν ό,τι ήξεραν. Πολιτισμός έξακολουθοΰσε νά υπάρχη μονάχα στήιν Ελλάδα καί στην Έλληνική αυτοκροττορία του Βυζαντίου. Στις άλλες χώ ρες, "Ιταλία, Γερμανία, Γαλλία, Ισπανία, "Αγγλία καί Σκανδιναυΐα, οί άνθρωποι ξαναγύρισαν σέ σπίτια, που ήσαν πιο πολύ καλύβες καί πού τά έχτιζαν ά πό κορμούς δένδρων, μ" ένα πά-

και φύλλα. Οι άνθρωποι εκείνοι δέν ήξε ραν άκόμη οϋτε καπνοδόχους για την φωτιά τους νά φτιάχνουν. Καί για νά βγαίνη ό καπνός ά-

σο βρώμικα ήταν έκεϊνα τά σπί τια. Καθώς δμως τά χρόνια περ νούσαν, οι πιο πλούσιοι άνθρω ποι στις ευρωπαϊκές χώρες άρ-

Τό σπίτι αυτό των Έσκιμώων το «"Ιγκλού», όπως λέγεται-, είναι- φτιαγμένο από κο μι μάτια πάνσυ Γ-σ νά μιττή κανείς α πό την χαμηλή του πόρτα πρέπει νά συρθή κάτω. "Αλλά μ·* ό λο πού είναι φτιαγμένο από πάγα, διατηρεί ατό εσωτερικό του άρκιετά ζεστή ατμόσφαιρα. Τόσο, πού δον άΦιση κανείς Ιμέσα σ’ αυτό ένα δοχείο μέ νερό, τό βράδυ, τα πρωί το νερό δέν θά έχη παγώσει. φιναν μιά τρύπα στο ταβάνι. "Ετσι όταν άναβαν φωτιά γιά νά ψήσουν τό φαί τους, τό σπί τι πλημμύριζε από τόσο καπνό, πού ήταν αδύνατο νά δη κανείς από τή μιά στην άλλη άκρη τού δωματίου, πού ήταν άλλωστε καί τό μόνο. Γιατί οί άχυροκαλύβες έκεΐνες δέν είχαν παρά ένα μο νάχα δωμάτιο, πού χρησίμευε γιά όλες τις δουλειές. /Εκεί κάθονταν την ήμερα κι’ έκεΐ κοιμώνταν τό βράδυ, πολλές φορές μαζί μέ τά ζώα τους. Μπορεί,

χισαν νά χτίζουν πάλι σπίτια άπό πέτρα. Καί οχι μικρά. "Ε χτιζαν ολόκληρους πύργους μέ δυο καί τρία πατώματα. Οϊ πύρ γοι όμως έκεΐνοι δέν χτιζόταν τόσο γιά νά χρησιμοποιηθούν γιά σπίτια, όσο έπειδή ήσαν γε ροί καί μπορούσαν νά γίνουν φρούρια. Καί ήσαν πραγματικά φρούρια. Χτισμένα σέ κορυφές άπότομων βουνών, μέ μεγάλους καί γερούς τοίχους ολόγυρα, μέ σιδερένιες πόρτες καί μ* ένα φαρδύ καί βαθύ χαντάκι γύρω

για νά μην μπορούν νά μπουν μέσα οί έχθροί. Μά στους πύρ γους αυτούς ζοΰσαν οί άρχον τες τής εποχής έκείνης. "Αλλά ό περισσότερος κόσμος έξακολούθησε για πολλά χρόνια νά μενη σέ σπίτια ξύλινα ή χτισμέ να με τούβλο από λάσπη καί σκεπασμένα μέ στέγη από κλα διά καί άχυρα. * Οπωσδήποτε, μιά μεγάλη καλυτέρευσι ήταν ότι άρχισαν νά χτίζουν σέ μιά γωνιά των δω ματίων τζάκια. "Ετσι, ό καπνός τής φωτιάς δέν πλημμύριζε το δωμάτιο, ούτε χρειαζόταν νά ύπάρχη στην στέγη ή τρύπα έκείνη. Καί έπειδή, όπου υπήρχαν δύο πατώματα ό καπνός δεν μπορούσε νά βγαίνη από την τρύπα τού τζακιού, έφτιαξαν μά κρους σωλήνες άπό τούβλα, πού περνούσαν άπό το δεύτερο πά τωμα καί έφθαναν ώς την στέ γη τού σπιτιού. "Έτσι, φτιάχτη καν οί πρώτες καπνοδόχοι. Σέ παλιά σπίτι μπορεί κανείς καί σήμερα άκόμη νά δή αυτά τά μεγάλα τζάκια, στά όποια έκαιαν πελώρια κούτσουρα την εποχή πού δέν ήξεραν άκόμη νά χρησιμοποιούν κάρβουνο. Χρειάσθηκε νά περάσουν ολό κληροι αιώνες γιά να ξαναγίνη τέχνη το χτίσιμο τών σπιτιών. Οί κατοικίες έπαψαν ξανά νά είναι φρούρια, οί καμινάδες γέ νι κεύθηκαν καί οί άνθρωποι άρ χισαν νά προσέχουν πιο πολύ την άνεσι καί την καλοπέρασί τους. "Έτσι, φτάνουμε σιγά-σιγά στά σημερινά σπίτια. Τά περισ σότερα σύγχρονα οικοδομήματα, μικρά καί μεγάλα, αποτελούνται άπό ένα σκελετό άπό σιδερένιες ράβδους σκεπασμένες μέ τσιμέν το, τοίχους άπό στερεά καί έλαφρά τούβλα καί στέγη πάλι ά πό μπετόν ένισχυμένο μέ σίδερα. Οί άνέσεις τους οϋτε καν μπο ρούν νά συγκριθούν μέ τις άνέσεις τών παλιών εκείνων σπιτιών. "Ολα βΐναι καθαρά, οί άν

θρωποι ζεσταίνονται μέ κοιλοριφέρ καί μπορεί να άνέβη κανείς ώς το τελευταίο πάτωμα μέ τούς άνελκυστήρες, χωρίς νά κουνήση τό πόδι του ούτε μιά φορά! Αλλά τά σπίτια αυτά βρί σκονται μόνο στις πολιτισμέ νες χώρες. Στην Κεντρική καί Νότιο Αφρική, οί άνθρωποι έξακολουθούν ακόμη νά ζοΰν σέ καλύβες, πού έχουν σχήμα κυψέ λης καί είναι φτιαγμένες άπό κλαδιά καί φύλλα. Οί Ινδιάνοι τής Βορείου "Αμερικής ζουν μέ σα σέ σκηνές, πού έχουν γιά σκελετό τρεις ή τέσσερις πασ σάλους μπηγμένους στήν γή καί δεμένους μεταξύ τους στήν κο ρυφή, πάνω στούς οποίους άπλώνουν δέρματα βουβάλων ραμ μένα τό ένα μέ τό άλλο. Στις χώρες πάλι πού βρίσκονται κον τά στον Πόλο, δπου ό πάγος σκεπάζει τά πάντα καί δέν μπο ρεί κανείς νά βρή ούτε κλαδιά ούτε πέτρες, οί Έσκιμώοι χτί ζουν τά σπίτια τους άπό κομ μάτια πάγου, πού τά βάζουν τό ένα πόνω στο άλλο καί πού δέν λυώνουν, άκόμη καί δταν στο έσωτερικό τους άνάψουν φωτιά. Τέλος, στήν Ίοητωνία, τά σπί τια εΐναι πολύ έλαφρά, φτιαγμέ να άπό ξύλο, ψάθες καί...χαρτί!

ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΠΕΣΗ Ο ΟΥΡΑΝΟΣ ; Είναι άδύνατο νά πέση ό ου ρανός, έπειδή δέν υπάρχει τίπο τε γιά νά πέση. Αυτό πού όνομάζουμε ουρανό δέν είναι στήν πραγματικότητα τίποτε άλλο ά πό τήν άντανάκλασι^ τού φωτός επάνω στήν ζώνη τού άέρα^ πού βρίσκεται γύρω άπό τήν γή. Ό θαυμάσιος «θόλος», πού τόσο πολύ μακρυά μάς φαίνεται, δέν υπάρχβι στήν πραγματικότητά,

Τό τεράστιο άνθος έινσς φυτού, πού ζή στηιν Ινδονησία. "Έχε: διο|μέτρο 60 πόντων. Είναι τΑ (μεγαλύτερο λουλούδι τού κόσμου,

ΦΤΤΑ-ΓΙΓΑΝΤΕΣ ΚΑΙ ΠΕΛΩΡΙΑ Α Ο Τ Λ ΟΥ Δ IΑ Ι ΓΙΓΑΝΤΕΣ του φυτικού βασιλείου εΐναι οι Σεκόγιες τής Καλιφορνίας. Τα δέντρα αυτά εΐναι τα υψηλότερα του κόσμου. Πολλά φθάνουν σέ ύψος 80 μέτρων και τό υψηλότερο άπό αυτά Ι

χει ύψος 110 μέτρων μέ περι φέρεια 25 περίπου μέτρα! "Αν υποθέσουμε οτι τό δέντρο αυτό έφυτρωνε στην πλατεία Τραφαλγκάρ του Λονδίνου, θά ξεπερνού με κατά 60 περίπου μέτρα τό περίφημο μνημείο του Νέλσωνος,

καί αν 6 κορμός του ήταν κού φιος θά μπορούσαν νά χωρούσαν μέσα σ’ αυτόν εκατόν πενήντα περίπου παιδιά! "Ενα άπό τά τεράστια αυτά δέντρα κόπηκε πριν άπό λίγον καιρό και ένα κομμάτι του κορ μού του έστάλη στο Μουσείο τής Φυσικής Ιστορίας του Λονδίνου. Έκεΐ, οι επιστήμονες φυτολόγοι μέτρησαν τους κύκλους, πού ό πως ξέρουμε σχηματίζονται στον κορμό κάθε δέντρου ένας κάθε χρόνο, και άνεκάλυψαν δτι τό δέντρο εΐχε ηλικία 1335 ετών! ^Ηταν, δηλαδή, κΓ δλας ένα με γάλο δέντρο την έποχή, πού ό αύτοκράτωρ "Ηράκλειος έξεστρά τευσε εναντίον των Περσών του Χοσρόη και πού οί Δανοί έκαναν την έπιδρομή τους εναντίον τής Αγγλίας! Οι Ευκάλυπτοι τής Αυστρα λίας, ο! υψηλότεροι άπό τούς όποιους έχουν ύψος 85—90 μέ τρων, είναι οί πιο μεγάλοι αν τίπαλοι των Σεκόγια, αλλά έ χουν κορμό πολύ πιο λεπτό άπό αυτές. Τά Βαοβάβ έχουν τον τίτλο των δέντρων μέ τούς πιο χον δρούς κορμούς. Ό κορμός τους, πραγματικά, έχει περιφέρεια 30 μέτρων περίπου κοντά στην βάσι του, αλλά τό δέντρο δεν φθά νει περισσότερο άπό 20 μέτρα στο ύψος. "Από τον φλοιό του πελώριου αυτού δέντρου μπο ρούν νά κατασκευασθοΰν πολύ δυνατά σχοινιά, έπειδή άποτελεϊται άπό πολύ δυνατές κλω στές. ΓΓ αυτό καί ο! ιθαγενείς, πού έχουν μεγάλη ανάγκη σχοι νιών, συνηθίζουν νά ξεγυμνώνουν τούς κορμούς τών Βαοβάβ γιά νά πάρουν τις πολύτιμες ϊνες τους. Ευτυχώς ή άψαίρεσις τού φλοιού, πού είναι θανάσιμη γιά άλλα δέντρα, δεν ένοχλεΐ τό Βα οβάβ, επειδή ακόμα καί άν άπογυμνωθή τελείως, ύστερα άπό λίγο βγάζει καινούργιο φλοιό. Άλλα καί ό κορμός του δεν μέ

νει άνενόχλητος. ^ Επειδή είναι έξαιρετικά χοντρός, οί Ιθαγενείς συνηθίζουν νά τον σκάβουν καί νά δημιουργούν έκεΐ μιά πελώριά κουφάλα, πού τήν χρησιμοποιούν γιά κατοικία. Καί^ πάλι, δμως, τό Βαοβάβ, πού έχει καταπλη κτική ζωτικότητα, δεν ξεραίνε ται. Εξακολουθεί νά ζή καί νά αναπτύσσεται, καί έτσι αυτοί πού κάθονται μέσα στον κορμό του, έχουν τό πλεονέκτημα νά έχουν ένα κήπο στήν ταράτσα τους. *0 Ινδικός Φύκος είναι φη μισμένος γιά τήν τεράστια έκτασι, πού σκεπάζει τό φύλλωμά ταυ. Μ’ αυτό τό δέντρο, μάλι στα, συμβαίνει τό έξής περίερ γο: ’Από τά μεγάλα κλαδιά του, πού απλώνονται πρός δλες τίς κατευθύνσεις, βγαίνουν ρίζες, οί όποιες σιγά - σιγά μακραίνουν, φθάνουν στο έδαφος, χώνονται ε κεί καί ριζώνουν, σάν νά είναι κινούμενα φυτά. Τά κλαδιά, λοι πόν, στηριζόμενα σ’ αυτούς τούς νέους κορμούς, γίνονται ακόμη πιο μεγάλα καί, λίγο πιό πέρα, βγάζουν πάλι άλλες ρίζες πού κατεβαίνουν καί αυτές_ καί ρι ζώνουν στό έδαφος. "Έτσι σέ λίγο ό Φύκος φαίνεται δχι πιά σάν ένα δέντρο, αλλά σάν ολό κληρο δάσος. "Ο μεγάλος Φύκος πού βρίσκεται στήν Νερμπσύντα τών Ινδιών, έχει περιφέρεια 300 περίπου μέτρων καί τά κλα διά του υποστηρίζονται άπό 320 κορμούς—ρίζες, ό καθένας άπό τούς όποιους έχει τό πάχος μιας φτελιάς. Λένε, δτι στη σκιά του μπορούν νά καθήσουν 10 χιλιάδες άνθρωποι. Τό μεγαλύτερο άνθος τού κό σμου είναι τό Μεγάλο Λουλού δι τής Σουμάτρας, πού άνεκαλύφθη πριν άπό 100 χρόνια στή ζούγκλα τής Σουμάτρας. Τό τε ράστιο αυτό λουλούδι, πού έχει διάμετρο 60 πόντους καί ζυγί ζει περί τά 7 κιλά, φυτρώνει κατ’ ευθείαν άπό τή ρίζα ένός

φυτού τής ζούγκλας. Αέν εχει ρίζα και κορμό δικά του, έπειδή είναι παρασιτικό φυτό πού τρέφεται άπό τούς χυμούς δια φόρων δέντρων, πάνω στα όποια φυτρώνει. Ή ζωή δμως του γιγαντιαίου αυτού λουλουδιού εί ναι πολύ σύντομη. Αφού μείνη

φύλλα ύψους 12 περίπου πόν τους. Τά φύλλα αυτά είναι τό σο δυνατά, ώστε μπορούν νά κρατήσουν πολύ εύκολα τό βά ρος ένός μικρού παιδιού.^ Τά άν θη τού περίεργου αυτού φυτού έχουν διάμετρο τριάντα πόντους περίπου. "Οταν άνοίγουν, έχουν

Τά τεοάπτΊΌ: φύλλα του ραβδίου κιρίινου πού λέγεται «Βα> ισίλ [ΐαααι Βιικιτω,ρία». "Εχουν διάμβτρο 2 περίπου ιμέτρων, καί ίμπορούν νά χρησιμεύσουν γιά όα;,<κες σέ <μΐ'κοά παιδάκια. ’νοιχτό επί δυο ήμερες, άρχίζει νά σαπίζη. "Ένα κολοσσιαίο άνθος είναι Κρίνος τής Βασιλίσσης Βικτωβίας, πού φυτρώνει στην Νότιο Αμερική. Τό φυτό αυτό φυτρώει κάθε χρόνο άπό σπόρο καί ά φύλλα του απλώνονται στο ερό — είναι υδρόβιο φυτό — <αταλαμβ<χναντας μιάν «πίστευ α μεγάλη επιφάνεια. "Εχει δι άμετρο 2 μέτρων καί γύρω - γύω υπάρχει ένα πλαίσιο άπό

χρώμα^άσπρο, άλλα σιγά - σιγά τό χρώμα τους αλλάζει και γί νεται ροζ σκούρο. Μένουν ανοι χτά μιά μονάχα μέρα. Καί κα τόπιν, βουλιάζουν μέσα στό νε ρό γιά νά ωριμάσουν οί σπόροι τους. "Οπως είπαμε, οί Σεκόγιες είναι τά μεγαλύτερα δέντρα τής ξηράς. Ακόμη κι* αυτά είναι μι κρότερα σέ ύψος άπό μερικά φύ κια θαλάσσια πού άνεκάλυψε ή άποοτολή τού Σάκλετον στις

Θάλασσες τού Νότου, Κοντά στο Ακρωτήριο Χόρν, πραγμα τικά, ό Σάκλετον βρήκε φύκια, ΐτού εΐχαν μήκος 200 μέτρα! "Άν, τέλος, έρθουμε στους καρπούς, το ρεκόρ το κρατάει πάντα τό κολοκύθι, που μερικά του είδη στην Αμερική φθάνουν

τις 40. όκάδες σέ βάρος, ^Αν, λοιπόν, δυο κοινές κολοκύθες μπορούν νά κρατήσουν στην επι φάνεια τής θάλασσας έναν άν θρωπο, ένα τέτοιο κολοκύθι μπο ρεί άνετα νά συγκράτηση 10 τουλάχιστον άνθρώπους πού δεν ξέρουν κολύμπι.

ΙΑ ΘΑΥΜΑΤΑ ΤΗΣ ΒΑΡΥΤΗΤΟΣ ΑΛΜΑ ΕΙΣ ΥΙΚΟΣ... ΤΡΙΑΝΤΑ ΠΕΝΤΕ ΜΕΤΡΑ Ν ΡΩΤΗΣΟΥΜΕ κάποιον πόσο ζυγίζει, δηλαδή τί βάρος έχει, και μάς πή άπ ζυγίζει, π.χ., 40 οκά δες, ή άπάντησίς του δεν θά εί ναι σωστή. Γιατΐ ή έπιστήμη μάς λέει ότι τό βάρος μας, και τό βάρος κάθε πράγματος, έξαρ τάτοα από τό μέρος όπου θά ζυγισθή. Τό βάρος, βλέπετε είναι αποτέλεσμα τής βαρύτητας, τής όποιας ό νόμος εΐναι ένας άπό τούς σπουδαιότερους φυσικούς νόμους. Κάθε πράγμα και κάθε κομμάτι ύλης, όσοδήποτε μικρό και άν είναι, έχει μια μυστηριώ δη δύναμι, ή όποία ονομάζεται έλξις καί ή όποια προσπαθεί νά τραβήξη όλα τά πράγματα πού βρίσκονται γύρω. "Έτσι ό ήλιοςέλκει την γή καί ή γή τόν ήλιο. Τό" μήλο πέφτει άπό τό δέν τρο, έπειδή έλκεται προς τό^ έ δαφος άπό τήν^ έλξι τής γής. Συγχρόνως τό μήλο, έλκει ελα φρά την γή προς τά έπάνω. Αλ λά, φυσικά, ή έλξις τοΰ μήλου εΐναι πολύ μικρή έπειδή τό μήλο έχει πολύ λίγη ϋλη σέ σύγκρισι μέ τή γή. Υπάρχει ένα ειδικό όνομα πού δίδεται στήν Ολη πού εχει κάθε πράγμα, καί αυτό εΐ ναι ή μάζα .Μάζα, λοιπόν, ένός πράγματος εΐναι ή ύλη άπό τήν

όποία άποτελεΐται. "Οταν ξέ ρουμε τήν μάζα δύο πραγμάτων καί τήν άπόστασι, στήν όποια βρίσκονται μεταξύ τους, μπορού με νά υπολογίσουμε τήν δύναμι τής έλξεως. "Ολα αυτά ανακαλύφθηκαν καί έξηγήθηκαν γιά πρώτη φορά άπό τόν "Άγγλο σοφό Νεύτωνα, ό όποιος επίσης έκανε πρώτος τήν διάκρισι μεταξύ τής μάζας καί τού βάρους ένός πράγμα τος. "Έτσι ή μάζα ένός πράγ ματος εΐναι απλώς τό ποσό τής ύλης πού περιέχει. Καί ή μάζα, οπουδήποτε καί άν βρίσκεται έ να προιγμα, μένει πάντοτε ή ί δια. Τό βάρος δμως ένός πρά γματος εΐναι ή δύναμις τής έλ ξεως, πού ασκεί έπάνω του ή γή σύμφωνα μέ τόν νόμο τής βαρύτητος. Καί αυτή ή έλξις, δη λαδή τό βάρος, μπορεί νά μεταβληθή άπό μέρος σέ μέρος. 4Η γή έλκει τά αντικείμενα πού βρίσκονται στήν έπιψάνειά της ή έπάνω άπό τήν έπιψάνειά της, σάν ολόκληρη ή μάζα της νά βρισκόταν στό κέντρο της. Τό βάρος, λοιπόν, έξαρτάται απλώς άπό τήν άπόστασι πού έχει κά θε πράγμα άπό τό κέντρο τής

γης·

"Άν, π.χ,, φύγουμε άπό τήν

επιφάνεια της γης, η βαρύτης γίνεται μικρότερη, και γΓ αυ τό και το βάρος μας γίνεται μεκρότερο. "Ενα αεροπλάνο, πού πετάει σέ ύψος 5 χιλιομέτρων, θα ζυγίζη λιγώτερο άπό δσο θά έζύγιζε άν βρισκόταν στην γη. "Αν π.χ. στήν γή έζύγιζε^ 10 τόννους, στο ύψος έκεΐνο θά ζύγιζε 10 περίπου κιλά πιο λίγο. Τό Υδιο θά συνέβαινε όμως και άν άντί νά πάμε προς τά έπάνω, στον αέρα, πηγαίναμε προς τά •κάτω, μέσα δηλαδή στη γή. Σε βάθος 1.000 μιλιών μέσα στη γή, ένας τόννος κάρβουνο θά έζύγιζε μόνο^ 750 κιλά. Σέ βά θος δύο χιλιάδων μιλίων, ό τόν νος θά έζύγιζε μόνο 500 κιλά. Και στο κέντρο^ τής γής, πού βρίσκεται σέ βάθος 4.000 μι λιών, τό βάρος του θα έκμηδενιζόταν. Κάρβουνα, που στην ε πιφάνεια είχαν βάρος ένα τόννο έκεΐ κάτω δέν θά ζύγιζαν τίποτε! Αυτό θά συνέ βαίνε, γιατί στο κέντρο ακριβώς τής^ βοχρύτητος κανένα πράγμα δέν έχει βάρος. 'Οσοδήποτε βαρύ και άν είναι ένα πράγμα, όταν φθάση στο σημείο έκεΐνο, στο κέντρο τής γής, θά παύση νά ζυγίζη έστω καί ένα δράμι. Γιατί έκεΐ θά είναι περί κυκλωμένο άπό^ ό λες τις μεριές άπό την μάζα τής γής και θά έλκεται έξ ίσου άπό. δλες τις πλευρές. Καί, έπειδή θά ελκεται έξ^ ίσου προς δλες τις πλευρές, δέν θά έλκεται προς καμμιά πλευρά. Καμμιά έλξις δέν θά άσκήται έπά νω του, έπειδή ο! άμέτρητες έλ ξεις γύρω του θά έξουδετέρωναν ή μιά την άλλη. Καί έφ* δσον δεν θά υπάρχη καμμιά έλξις, δέν θά υπάρχη καθόλου βάρος. Αυτή ή διαφορά του βάρους ομως,Λ δέν παρατηρεΐται μόνο σέ σημεία πού βρίσκονται έπάνω ^ ή κάτω άπό τήν έπιφάνεια τής γής. 3Ακόμη καί^έπάνω στήν ε πιφάνεια ένα πράγμα μπορεί νά έχη 20 διαφορετικά βάρη αναλο

γώ ς του μέρους όπου θά ζυγι^ σθή> Καί αυτό συμβαίνει επειδή ή γή δέν είναι άπολύτως σφαι ρική καί ή έπιφάνειά της δέν βρίσκεται πάντα σέ ίση άπόστασι άπό τό κέντρο τής βαρύτητος. ιΗ γή είναι λίγο έξογκωμένη στον ισημερινό, καί λίγο πλατυσμένη στους πόλους. Γ Γ αυτό καί τό βάρος ένός άνθρώπου, π.χ., είναι λίγο μεγαλύτε ρο στο Βόρειο Πόλο άπό δσο εί ναι στήν^ Ελλάδα, επειδή ό Βό ρειος Πόλος βρίσκεται άρκετά μίλια πιο κοντά στο κέντρο τής γής άπ’ ότι βρίσκεται ή Ελ λάς, καί συνεπώς ή βαρύτης έ κεΐ είναι μεγαλύτερη. "Ολοι ξέρουμε δτι. ο! παλίρ ροιες όφείλονται στήν Σελήνη, έπειδή ή βαρύτης τής Σελήνης είναι έκείνη πού κρατάει τά νε ρά. Κατά τον ίδιο τρόπο, λοι πόν, τό βάρος κάθε άνθρώπου καί κάθε πράγματος μεγαλώνει ή μικραίνει, Ανάλογα μέ τή Θέσι στήν οποία βρίσκεται ή Σε λήνη στον ουρανό. Τό βάρος, π. χ., τού μεγάλου ύπερωκεανείου «Κουήν Μαίρη» είναι διαφορετι κό, όταν ή Σελήνη βρίσκεται κοντά στον ορίζοντα, καί διαφο ρετικό, όταν είναι ακριβώς στη μέση του ουρανού. "Οταν, δηλα δή, ή Σελήνη βρίσκεται ακριβώς έπάνω άπό ^τό σκάφος, ή έλξις της άντιδρά κατ’ εύθεΐαν στήν ελξι τής γής, καί τό αποτέλε σμα είναι δτι τό «Κουήν Μαίρη» γίνεται έλαφρότερο κατά 15 πε ρίπου κιλά! "Αν, τώρα, φεύγαμε έντελώς άπό τήν γή καί πηγαίναμε σ’ ε-· ναν άλλον πλανήτη, θά συνέβαιναν καταπληκτικά πράγματα. "Ενας τόννος κάρβουνο θά ζύ γιζε 27 τόννους άν βρισκόταν στον ήλιο. Έπειδή 6 ήλιος εΐναι πολύ πιο μεγάλος άπό τήν γή, εχει πολύ μεγαλύτερη μάζα καί έλκει τά πράγματα μέ πολύ με γαλύτερη δύναμι. ’Αλλά άν, αν τί νά πάμε στον ήλιο, πηγαί-

ναμε, π.χ., στην Δήμητρα, ενα μικρό πλανήτη που έχει διάμε τρο μόλις 480 μιλίων ένώ ή γή έχει διάμετρο 8000 μίλια, τότε 8ά ανακαλύπταμε ξαφνικά ότι χάσαμε το βάρος μας. "Ενας συ νηθισμένος άνθρωπος θά ζύγιζε στην Δήμητρα μόλις 2—4 κιλά. Γιατί ή δύναμις έλξεως τής Δή μητρας είναι 35 φορές πιο μι κρή άπό την δύναμι έλξεως τής γης. ΚΓ έτσι θά τριγυρίζομε ε κεί δχι περπατώντας, αλλά πηδώντας σάν την μπάλλα του πΐγκ ττόγκ, επειδή και ή έλάχιστη προσπάθεια πού θά κάναμε γιά νά περπατήσουμε θά μάς έ στελνε πολλά μέτρα ψηλά. Καί, άν θέλαμε νά πηδήσουμε, έ, τό τε μέ τήν πιο μεγόίλη ευκολία θά πηδούσαμε άλμα εις ύψος 30 ή και 35 μέτρα ^ "Ας φαντασθούμε τώρα ότι άψίσαμε τό μικρό ηλιακό μας σύστημα και πηγαίνουμε νά έπισκεφθούμε μερικές κάπως πιο μακρυνές γωνιές τού Σύμπαντος. Κάπου έκεΐ, λοιπόν, θά συ

ναντούσαμε μερικά άστρα πού λέγονται «άσπροι νάνοι». "Α σπροι, έπειδή έχουν άσπρο χρώ μα, καί νάνοι, επειδή είναι πο λύ μικροί. Αυτοί λοιπόν οί ά σπροι νάνοι άποτελοΰνται άπό τήν πυκνότερη καί βαρύτερη ύλη πού υπάρχει σ’ ολόκληρο τό Σύμπαν. Γιά νά καταλάβουμε πόσο βαρειά άστρα είναι, άρκεΐ νά πούμε δτι μιά φούχτα ύλης άπό τά άστρα αυτά ζυγίζει ένα τόννο! Στήν συνηθισμένη ύλη, τά άτομα στέκονται τό ένα μακρυά άπό τό άλλο καί πιάνουν πολύ χώρο επειδή τά ήλεκτρονιά τους άπωθούνται. Αλλά, δταν ύπάρχη πολύ μεγάλη πίεσις, τά ήλεκτρόνια φεύγουν, άφίνοντας μόνο Τούς άτομικούς πυρήνες, πού έχουν μέν μάζα άλλά πιά νουν πολύ μικρό χώρο επειδή έ χουν μικρό δγκο. "Ενα πράγμα, λοιπόν, πού ζυγίζει μισό κιλό στήν γή, σ’ ένα λευκό νάνο θά έζύγιζε 400 κιλά περίπου. ΚΓ ένας συνηθισμένος άνθρωπος, θά ζύγιζε δυο χιλιάδες τόννους!

* ΤΑΧΥΤΕΡΟ ΠΡΑΓΜΑ ΤΗΣ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑΣ ΤΑ «ΕΙΗ ΦΩΤΟΣ» ΚΑΙ ΤΟ ΤΗΛΕΣΚΟΠΙΟ ΤΓΑΛΟΜΑΡ ΙΑΤΙ τό γάλα δεν πουλιέ ται μέ γραμμάρια; Γιατί νά μη πηγαίνουμε στον γα λατά νά τού ζητήσουμε νά μάς δώση 10 γραμμάρια γάλα; Επειδή, φυσικά, τό γραμμάριο εΐναι μιά μονάδα, πολύ μικρή γιά νά μετρήση κανείς ένα πρά γμα, δπως τό γάλα, πού μάς χρειάζεται σε πολύ μεγαλύτερες ποσότητες. Κάθε πράγμα, λοι πόν, άναλόγως του μεγέθους^ καί τού τρόπου πού χρησιμοποιείται, μετριέται μέ τό κατάλληλο ^ μέ τρο. "Ετσι, δταν οι άστρονόμοι άρχιο’αν νά έρευνούν συστημα τικά τό σόμπαν* άν*κάλυψ<χν δ-

τι, γιά νά μετρήσουν τις αστρο νομικές αποστάσεις, τά χιλιό μετρα ήσαν μονάδες πολύ μικρές. 'Η πρώτη, λοιπόν, μονάς πού σκέφθηκαν νά χρησιμοποιήσουν γιά τις μετρήσεις τών ουρανίων αποστάσεων ήταν ή άπόστασις μεταξύ ήλιου καί γης. Δηλαδή 93 έκατσμμύρια μίλια. Γρήγο ρα όμως είδαν δτι καί αυτή ή μονάς ήταν πάρα πολύ μικρή. Γ Γ αυτό αποφάσισαν νά χρησι μοποιήσουν ένα μέτρο όκόμη πιό μεγάλο: Τό «"Ετος Φωτός». Τό φώς εΐναι τό ταχύτερο πράγμα τής δημιουργίας. Ή ταχύτης του είναι, δπβ*ς θά ξέ^ε-

τε 300.000 χιλιόμετρα στο δευτερόλεπτο. Τό έτος έχει 311/2 εκατομμύρια δευτερόλεπτα. βΈτσι, λοιπόν, ένα έτος φωτός, ί-

Τό τηλεσκόπιο τού όρους Παλομάρ, πού έχει διάμετρο 5 μέ τρα, έχει ήδη κατορθώσει νά δι είσδυση στο στερέωμα και νά

Τά «μάτι» τού μεγαλύτερου τηλεσκοπίου του κόσμου, ό κυψε λοειδής καθρέφτης που ζυγίζει* 30 τόκους. σοΟται μέ 300.000 χιλιόμετρα έπι 311/2 έκατομμύρια. Δηλαδή... άλλα κάνετε μόνοι σας τον πολ λαπλασιασμό και θά δήτεμέ πό σα χιλιόμετρα Ισοδύναμε! ένα Ιτος φωτός!

6ή άστρα πού βρίσκονται σε άπόστασι χιλίων έκατομμυρίων έτών- Τό ψώς δηλαδή για νά φθάση από τά άστρα έκεΐνα ώς έμάς, ταξίδεψε μέ την τρομα κτική του ταχύτητα έπι ένα ό-

λόκληρο δισεκατομμύριο χρόνια! "Ετσι τό Σόμπαν, πρέπει νά έχει ηλικία, τουλάχιστον ένός δισεκατομμυρίου έτών. Υπάρχει, δηλαδή, ή πιθανότης ένα άστρο που βλέπουμε σήμερα, νά μή ύπάρχη πιά. Γιατΐ ώσπου νά ψτάση σ* έμάς τό φως του, πέρασαν ένα δισεκατομμύριο χρόνια. Καί στο διάστημα αυτό, θά υπολο γίσετε δτι πολλά πράγματα μπορεί νά έχουν συμβή. "Εχει συμβή αρκετές φορές οι άστρονόμοι, πού έρευνοΰν τό στερέωμα μέ τά τηλεσκόπιά τους, νά δουν ένα μακρυνό άστρο νά παθαίνη έκρηξι καί νά διαλύ εται. Ξέρουν όμως δτι δέν δια τρέχουμε κανένα κίνδυνο από την έκρηξι έκείνη. Γι’ αυτό άν τό άστρο βρίσκεται σέ άπόστασι, δχι ένός δισεκατομμυρίου, αλλά μόλις, άς πούμε, πέντε χι λιάδων έτών φωτός — πού εί ναι μιά μικρή άπόστασις προκειμένου γιά τά ούράνια σώμα τα — ή εκρηξίς του, πού βλέ πουμε τη στιγμή αυτή, ^ έγινε στήν πραγματικότητα πριν άπό 5.000 χρόνια. Σέ έποχή, δηλα δή, πού δέν εΐχαν άκόμη χτισθή οι Πυραμίδες τής^ Αίγόπτου ή καί άν εΐχαν χτισθή, βρίσκονταν άκόμη σέ πολύ νεαρή ηλικία. Τό τηλεσκόπιο του ορούς Παλομάρ πού άναφέραμε προηγου μένως, είναι ένα «μάτι» πού δι αθέτει ό άνθρωπος γιά νά κυττάζη τό Σόμπαν. "Ενα μάτι ό μως τεράστιο. *0 φακός του έ χει πάχος 60 έκοιτοστά, ζυγίζει 30 τόννους, καί έχει οπτικές ι κανότητες 750.000 φορές ^ πιά μεγάλες άπό τό ανθρώπινο μάτι. "Αν στο στόμιο ένός μπουκα λιού βάλουμε ένα χωνί καί βγά λουμε τό μπουκάλι στη βροχή, οί σταγόνες πού θά πέσουν μέ σα, θά εΐναι πολύ περισσότερες παρά άν αφήσου με τό μπουκάλι στήν βροχή χωρίς τό χωνί. Αυτό θά γίνη, έπειδή τό στόμιο του

χωνιού είναι πολύ πιό φαρδύ ά πό τό στόμιο τού μπουκαλιού. Σ’ αυτή, λοιπόν, τήν άρχή στη ρίζεται καί ή κατασκευή ένός τη λεσκοπίου. Είναι ένα τεράστιο χωνί, πού μαζεύει τις φωτεινές άκτΐνες καί τις κάνει νά φ8άσουν στο μάτι μας, πού μόνο του, επειδή έχει πολύ περιωρισμένη έπιφάνεια δέν θά μπορού σε νά μαζέψη ούτε τό ένα έκατοστό άπό αυτές. 'Η δύναμις ένός φακού ή ένός καθρέφτη αυξάνεται άνάλογα προς τό τετράγωνο τής διαμέ τρου του. "Αν ένας φακός είναι δυο φορές πιό μεγάλος άπό έναν άλλο θά είναι τέσσερις φορές πιό δυνοττός. "Αν είναι τέσσερις ορές πιό μεγάλος, έχει δόναμί 6 φορές μεγαλύτερη.^ Ή κόρη τού άνθρώπινου ματιού, λοιπόν, έχει διάμετρο 5 περίπου χιλιο στών. 'Η διάμετρος τού φακού τού τηλεσκοπίου Παλομάρ δμως εΐναι 5 μέτρα, δηλαδή χίλιες φο ρές μεγαλύτερη. Κανονικά, λοι πόν, θάπρεπε τό τηλεσκόπιο αυ τό νά εΐναι 1.000X1.000 φορές, δηλαδή 1.000.000 φορές δυνατώτερο άπό τό άνθρώπινο μάτι. Στήν πραγματικότητα δμως ή δύναμίς του είναι, δπως είπα με, κάπως μικρότερη. Γιατί δσο καλή καί άν εΐναι ή κατασκευή του, ή μεγέθυνσις πού έπιτυγχάνεται μ* ένα φακό, είναι πάν τοτε μικρότερη άπό τήν θεωρη τική, έξ αίτιας διαφόρων τεχνι κών λόγων πού δέν μάς ένδιαφέρουν έδώ. Φαντασθήτε δμως τί κολοσσός θάπρεπε νά εΐναι ένας άνθρωπος μ* ένα μάτι σάν αυτό. "Ετσι, ό άνθρωπος, μολονότι ό ίδιος εΐναι προικισμένος άπό τή φόσι μέ πολύ μέτρια δρασι, έχει κατορθώσει, χάρις στήν έξυπνάδα του, νά προώθηση τό βλέμμα του ώς τά αχανή βάθη τών ουρανών, σέ άποστάσεις πού δέν μπορεί νά συλλάβη ό νους !

ΤΟ ΠΑΙΑΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ είναι ένα βιβλίο, πού διδάσκει, διαπλάσσει, διασκεδάζει, άναπτυσσει τήν ροπήν προς τά μεγάλα έργα, έκπολιτίζει. ΚΥΚΛΟΦΟΡΕΙ ΣΕ ΠΟΛΥΣΕΛΙΔΑ ΤΕΥ ΧΗ ΚΑΘΕ ΔΕΚΑΠΕΝΤΕ ΗΜΕΡΕΣ.

Απαραίτητο για

κάθε Ελληνόπουλο.

/ ' Λ &Γ';*.

'; ? >' . ’.'- ·Η^

’ ΒΠ9

ΤΕΥΧΟΣ 2 - ΔΡΑΧ. 3.000

Το βο^λίοοισΐιοεΐο άγγλί'κό. υττεοωικιεάνε1ι<ο «Κουήν , Έλίιζαιμιτπετ», 6 μεγάλος Αντίπαρος τ^οΟ «Κουήν Μοοίιρη».

«ΚΟΤΗΝ ΜΑΙΡΗ» ΕΝΑ ΠΛΟΙΟ - ΘΑΥΜΑ ΝΑ ΑΠΟ ΤΑ λ πιο μεγάλα καί πιο ώραΐα πλοία του κόσμου είναι τό περίφημο υπερωκεάνειο «Κουήν Μαίρη» (Βασίλισσα Μαρία). Τό θαυμάσιο αυτό σκάφος έχει μή κος 340 μέτρα, πλάτος 39 καί, όταν γέμιση τα ντεπόζιτά του μέ πετρέλαιο, τις άποθήκες του μέ δλα τα άπαραίτητα τρόφιμα καί έφόδια καί τά άμπάρια του μέ έμπόρευμα, ή καρένα του βρί σκεται σε βάθος 13 μέτρων κά τω από την έπιφάνεια τής θά λασσας. "Ετσι, φορτωμένο, άν ήταν δυνατόν νά τό βάζαμε σέ μια ζυγαριά, θά βλέπαμε οτι ζυγίζει γύρω στους 100.000 τόννους! Γιά νά καταλάβουμε

$ΠσιδΐΗ& Πανεπιστήμιο»—2

πιο καλά τό μέγεθος του, άρκεί νά πούμε δτι, άν τοποθετούσα» με τό κατάστρωμά του σαν ένα δρόμο, τά φουγάρα του θά ξεπερνούσαν πολύ την 'Ακρόπολι! Τά φουγάρα του αυτά έχουν ά νοιγμα ωοειδές. Είναι τόσο φαρδειά, ώστε μέσα τους θά μπορού σαν νά περάσουν μέ κάθε άνεσι τρία τραίνα τό ένα δίπλα στο άλλο! Τά δυο κατάρτια του «Κουήν Μαίρη», έχουν ίίψος 78 μέτρα καί στο μπροστινό είναι τοπο θετημένη ή σκοπιά, μέσα στην οποία βρίσκεται μέρα - νύχτα ένας ναύτης - παρατηρητής, που Αναφέρει μέ τό τηλέφωνο δ,τι βλέπει στους αξιωματικούς τής

γεφύρας^ Τεντωμένες μεταξύ των καταρτιών βρίσκονται έντεκα κεραίες ασυρμάτου για τον τη λέγραφο και τό ασύρματο τηλέ φωνο, πού λειτουργούν σέ βρα χέα, μέσα και μακρά κύματα. Οί έγκαταστάσεις του άσυρμάτου του πλοίου μπορούν νά χρη σιμοποιήσουν 32 διαφορετικά μήκη κύματος και εξυπηρετούν ται από 10 άσυρματιστάς. Για τί ό τηλέγραφος και τό ασύρ ματο τηλέφωνο τού σκάφους έ χουν πολλή δουλειά. Πεντακόσιες καμπίνες είναι έφωδιασμένες μέ τηλεφωνική έγκατάστασι, έτσι πού αυτοί πού ταξιδεύουν μπο ρούν νά μιλήσουν από τήν μέ ση τού ωκεανού, μέ όποιοδήποτε μέρος τού πολιτισμένου κό σμου. 'Η γέφυρα^ τού πλωτού αυτού κολοσσού βρίσκεται σέ ύψος 30 μέτρων άπό τήν επιφάνεια τής θάλασσας. Εκτείνεται άπό τήν μιά στήν άλλη πλευρά τού πλοίου, και μάλιστα έξέχει κα τά 3 μέτρα άπό κάθε μεριά, έ τσι πού ό άξιωματικός πού θά στέκη στήν άκρη της, νά μπορή νά βλέπη τό πλοίο, σέ ολο του τό μήκος, πράγμα πού είναι α παραίτητο τήν ώρα πού τό σκά φος πλευρίζει στο λιμάνι. Τό κέντρο τής γεφύρας, πού είναι άνοιχτό καί κλείνει μέ κρύσταλλα, περιλαμβάνει τήν τιμονιέρα καί τήν αίθουσα των χαρτών, μέσα στήν όποια βρί σκονται καί όλα τά μέσα γιά τήν άσφαλή ναυσιπλοΐα, συμπε ριλαμβανομένου καί τού ραντάρ. Ή τιμονιέρα, πού άναφέραμε, εί ναι ό θάλαμος μέσα στον όποιο βρίσκεται τό πηδάλιο τού σκά φους, ένα πηδάλιο πού δέν είναι πιο μεγάλο άπό τό τιμόνι ένός φορτηγού. "Οταν ό πηδαλιούχος γυρίζει τό πηδάλιο, βάζει σέ λειτουργία ένα υδραυλικό σύστη μα, τό όποιο μεταβιβάζει τήν κίνησι σέ μιά μηχανή στήν πρύ μη καί ή μηχανή έκείνη στρέφει

τό πτερύγιο τού πηδαλίου πού ζυγίζει 150 τόννους! Δέν χρει άζεται, βέβαια, νά πούμε δτι ό λο αυτό τό σύστημα είναι διπλό, έτσι, ώστε αν τό ένα παρουσία ση βλάβη, τό πλοίο μπορεί νά κυβερνηθή μέ τό άλλο, χωρίς καμμιά δυσκολία. "Ενα τόσο τεράστιο πλοίο πρέπει, βέβαια, νά έχη καί άνάλογα μέσα γιά τήν διάσωσι των έπιβατών καί τού πληρώμα τος του σέ περίπτωσι ναυαγίου. Καί αυτό πραγμοττικά συμβαί νει. Τό «Κουήν Μαίρη» διαθέτει 24 βάρκες. Βάρκες όμως είναι ένας τρόπος τού λέγειν. "Εχει 24 μικρά πλοία φτιαγμένα άπό άτσάλι, πού έχουν μήκος 12 μέ τρα καί πλάτος τέσσερα. Τά 24 αυτά μιΚρά πλοία, μπορούν νά μεταφέρουν πολύ περισσότερα ά τομα άπό όσα μεταφέρει συνή θως τό «Κουήν Μαίρη». Καί κι νούνται μέ μηχανές Ντήζελ πού τούς δίνουν ταχύτητα 6 μιλιών τήν ώρα. Κάθε τέτοια «βάρκα» έχει ένα προβολέα, πυξίδα, ντε πόζιτα γιά νερό καί πετρέλαιο γιά τις μηχανές, ειδική συμπεπυκνωμένη τροφή καί έγκατάστασι άσυρμάτου. Τό πιο άξιοθαύμαστο, όμως, στις ναυοεγοσωστικές εγκαταστάσεις τού πλοίου είναι ότι κάθε βάρκα εί ναι κρεμασμένη άπό ειδικά βα ρούλκα, τόσο εύκολα στον χει ρισμό τους, ώστε σέ περίπτωσι κινδύνου ένας μόνο άνθρωπος μπορεί νά κατεβάση στή θάλασ σα μιά βάρκα, σέ διάστημα ένός μονάχα λεπτού! Τό «Κουήν Μαίρη» έχει τρεις άγκυρες, κάθε μιά άπ’ τις όποιες ζυγίζει 16 τόννους. "Από αυτές οι δύο χρησιμοποιούνται καί ή τρίτη είναι εφεδρική. Εκείνες πού χρησιμοποιούνται είναι δε μένες μέ αλυσίδες πού έχουν μή κος 350 μέτρα καί πού είναι τόσο δυνατές, ώστε κάθε τους κρίκος, γιά νά σπάση, πρέπ£[

νά ύποβληθή σέ πίεσι 700 τοννων ! Τό «Κουήν Μαίρη» κινείται μέ τέσσερις έλικες φτιαγμένες άπό μίγμα ορειχάλκου και μαγγα νίου. Οι ελικες αυτές έχουν κα θεμιά διάμετρο 6,5 μέτρα και ζυγίζουν 35 τόννους. Οι άξονές τους περνοί/ν από την πρύμη του πλοίου μέσα άπό υδατοστεγείς σωλήνες και φθάνουν στην αί θουσα των μηχανών. ΟΙ άξονες αυτοί, που έχουν διάμετρο 60 πάντων, είναι τόσο καλά τοπο θετημένοι στην θέσι τους, ώστε όταν γυρίζουν μέ ταχύτητα 200 στροφές στο λεπτό, κυττάζοντάς τους κανείς/ νομίζει δτι μένουν άκίνητοι. Οι έλικες κινούνται άπό ατ μοστροβίλους. Καί, γιά νά κα ταλάβουμε τί είναι άτμοστρόβιλος, πρέπει νά φαντασθούμε ένα κύλινδρο άπό άτσάλι, μέσα στον όποιο υπάρχει ένας άξονας. Στον άξονα αυτόν, είναι τοποθε τημένοι, ό ένας πλάϊ' στον άλ λον, πολλοί δίσκοι, ατσάλινοι καί αυτοί, σέ τρόπο που δταν γυρίζη ό άξων, γυρίζουν καί οί δίσκοι. Καί πάλιν δταν γυρί ζουν οί δίσκοι κάνουν καί τον άξονα νά γυρίζη. Στην μιά πλευ ρά τους δμως οί δίσκοι αυτοί, έχουν μικρά πτερύγια, που τους κάνουν νά μοιάζουν πολύ μέ τους μύλους έκείνους, που που λάνε στά πανηγύρια γιά τά μι κρά παιδάκια καί που γυρίζουν δταν τούς φύσή ξου με. Καί οί δίσκοι αυτοί είναι πραγματικά μύλοι. "Ατσάλινοι μύλοι δμως, πού γυρίζουν μέ ατμό. "Αντί δη λαδή, νά τούς γυρίζη άέρας, α πό ένα σωλήνα πού μπαίνει στον κύλινδρο ξεπετιέται μέ τρομερή δύναμι ό ατμός πού έρχεται ά πό τά καζάνια καί, καθώς μπαί νει, χτυπάει επάνω στά πτερύ γιά του. "Αλλά τά πτερύγια, υ ποχωρώντας στο σπρώξιμο του ατμού, παρασύρουν καί τον 8ίπάν<$ στόν όποιο είναι καρ

φωμένα. Καί ό δίσκος, γυρίζον τας, γυρίζει καί τον άξονα. Είπαμε δτι ό άτμός σπρώχνει τόν πρώτο δίσκο τής σειράς. Σπρώχνοντας τον, βέβαια, χάνει ένα μέρος άπό την δύναμι του. "Αλλά έχει άκόμη πολύ μεγάλη δύναμι, πού θά ήταν άδικο νά πήγαινε χαμένη. Γι" αυτό, άπό μιά ειδική τρύπα, περνάει πίσω από τόν πρώτο δίσκο καί μέ τόν ίδιο τρόπο σπρώχνει καί τά πτερύγια τού δευτέρου δίσκου, πού γυρίζει καί αυτός, δίνον τας έτσι άκόμη πιο μεγάλη δύναμι στον άξονα. Πάλι ό άτμός χάνει ένα μέρος άπό τήν δύναμι του. "Ακόμη δμως έχει πολλή δύναμι. Καί έτσι περνάει καί στον τρίτο, τόν τέταρτο, τόν πέμπτο δίσκο κ.λ.π. ώσπου φθά νει πια στον τελευταίο δίσκο, πού τόν σπρώχνει μέ πολύ μι κρή δύναμι, ή οποία δμως προσ θέτει καί αυτή κάτι στήν κίνησι τού άξσνος. Τέλος, ό άτμός βγαίνει άπό τόν κύλινδρο, γιά νά πέραση από σωλήνες, νά κρυώση καί νά ξαναγίνη νερό, γιά νά ξαναπάη στο καζάνι, ώσπου νά μεταβληθή πάλι σέ ατμό. Αυ τό γίνεται συνεχώς. Καί ό άξο νας γυρίζει τις έλικες, καί τό κολοσσιαίο πλοίο τρέχει σχίζον τας τά νερά. Γιά νά καταλάβου με πόσο μεγάλοι είναι οί άτμοστρόβιλοι τού «Κουήν Μαίρη», άρκεΐ νά πούμε πώς ό καθένας τους έχει 260.000 άτσάλινα πτερύγια! "Αλλά πού παράγεται ό άτμός πού κινεί τούς στροβίλους; Στά καζάνια. Τό «Κουήν Μαίρη» έχει 24 καζάνια, γιά τήν παραγωγή τού ατμού πού χρειάζεται. Είκοσιτέσσερα καζάνια, δχι σαν τά συνηθισμένα καζάνια πού ξέ ρουμε. Τό νερό σ’ αυτά, δεν βρί σκεται μέσα σ" ένα δοχείο πού θερμαίνεται άπό κάτω μέ φωτιά, άλλα μέσα σέ σωλήνες. Πολλούς σωλήνες πού συγκοινωνούν μετα ξύ τους, καί πού ζεσταίνονται

μέ φλόγα πετρελαίου. "Ετσι τό νερό γίνεται ατμός πολύ γρή γορα. Έκτος όμως από τα καζάνια που τροφοδοτούν τους ατμοστρο βίλους για την κίνησι του σκά φους, τό «Κουήν Μαίρη»^ έχει καί άλλα τρία, που παράγουν ατμό για την κίνησι των μηχα νημάτων που παράγουν ηλεκτρι κό ρεύμα. Τό «Κουήν Μαίρη» εί ναι ολόκληρη πόλις, μέσα στην οποία δλα σχεδόν τα πράγματα γίνονται μέ ηλεκτρισμό. Τά μη χανήματα του που παράγουν η λεκτρισμό, οί γεννήτριες όπως λέγονται, μπορούν νά ηλεκτρο φωτίσουν μια ολόκληρη πόλι, σαν την Πάτρα! "Οπως είπαμε, τα καζάνια τής «Κουην Μαίρη» θερμαίνον ται μέ ακάθαρτο πετρέλαιο. Καί για νά άνάψη αμέσως τό πετρέ λαιο αυτό, πριν φθάση στα κα ζάνια, θερμαίνεται. ΚΓ έτσι ζε στό έξακοντίζεται μέ πεπιεσμέ νο αέρα από τό στόμιο των καυστήρων, καί την ίδια στιγμή παίρνει φωτιά άπό ένα ήλεκρικό σπινθήρα. Εκατόν έβδομήντα καυστήρες χρησιμοποιούνται γιά την θέρμανσι των καζανιών. Τό πετρέλαιο αυτό άποθηκευεται σέ μεγάλες δεξαμενές οι όποιες βρίσκονται στά πλευρά του πλοίου. Μεταξύ δηλαδή του έξωτερικοΰ καί του εσωτερικού τοιχώματος του. "Έτσι, οί δε ξαμενές χρησιμεύουν κατά κά ποιον τρόπο καί σάν ένα είδος ασπίδας του σκάφους σέ περίπτωσι συγκρούσεως- "Οταν δη λαδή τό πλοίο χτυπήση κάπου, θά καταστραφούν πιθανώς οί δεξαμενές τοΰ πετρελαίου, πού 8ά βρίσκωνται στο σημείο τής συγκρούσεως, θά χυθή τό πε τρέλαιο, αλλά τό πλοίο δέν θά βυθισθή. Γιατί θά εχη μείνη α κέραιο τό έσωτερικό του τοίχω μα. Δεξαμενές πετρελοί ου καί νερού, υπάρχουν επίσης καί στο

βάθος του κήτους του πλοίου, μεταξύ τού έξωτερικού τοιχώμα τος καί του κάτω - κάτω πατώ ματος, έτσι πού χρησιμεύουν τό σο για προφυλακτήρες σέ περίπτωσι προσκρούσεως, όσο καί γιά ένα είδος σαβούρας πού δι ατηρεί την ευστάθεια τού πλοίου. Γιά τήν κατασκευή τού «Κουήν Μαίρη» χρησιμοποιήθηκαν χιλιά δες τόννοι άπό τό καλύτερο αγ γλικό ατσάλι. Μόνο τά άτσαλόκαρφα πού συνδέουν τις άτσάλινες πλάκες μεταξύ τους, αυτά πού λέμε περτσίνια, φθάνουν τον αριθμό τών 10.000.000 καί, άν τό βάλουμε τό ένα μπροστά στ* άλλο, θά φτιάναμε μια γραμμή πού θά άρχιζε άπό τήν Αθήνα καί θά τελείωνε στην Θεσσαλονίκη! Τό πλοίο, έχει περίπου 2.000 παραθυράκια. Μέσα στο «Κούην Μαίρη» βρί σκονται σαλόνια, καπνιστήρια, κολυμβητικές δεξαμενές, γυμνα στήρια, αίθουσες χορού, βιβλι οθήκες, άναγνωστήρια, δωμάτια μέ παιχνίδια γιά τά παιδιά, λουτρά χαμάμ, καταστήματα, ινστιτούτα καλλονής καί συγ χρονισμένοι κινηματογράφοι, ό λα μεγάλα καί ευρύχωρα. "Εντε κα ανελκυστήρες υπάρχουν στήν διάθεσι πληρώματος καί επιβα τών γιά νά διευκολύνουν τό άνεβοκατέβασμα στα 9 πατώμα τα τοΰ πλοίου. "Ολες οί καμπί νες έχουν ζεστό καί κρύο νερό, καί πολλές έχουν ξεχωριστή αί θουσα λουτρού. Τό «Κουήν Μαίρη» καθελκύσθηκε στις 26 Σ)βρίου 1934 καί άπέπλευσε γιά τό πρώτο τα ξίδι του στις 27 Μαίου τού 1936. Κατόπιν, ήρθε ό πόλεμος καί τό περήφανο πλοίο έλαβε μέρος σ5 αυτόν σάν μεταγωγικό. Διήνυσε κατά τον πόλεμο 569. 943 μίλια καί μετέφερε 765, 429 στρατιώτη,

Τά ^ντο,μ'οο αυτά τής Κεϋλάνης., έχουν φτερά πού .μοιάζουν καταπληκτίικά μέ φΟλΛ"- δόνοοου. ’Αιριίσσιερά τά φτερά .κλειστά. . Καί δεξιά, ,τήν ώ/ρίοο που ανοίγουν.

ΟΙ ΜΠΛΟΦΕΣ ΤΩΝ ΕΝΤΟΜΩΝ ΠΩΣ ΑΜΥΝΟΝΤΑΙ ΚΑΙ ΞΕΦΕΥΓΟΥΝ Α ΕΝΤΟΜΑ έχουν πολλούς τρόπους για νά διαφεύγουν τά πλήθη των έχθρών, που τά περιτριγυρίζουν καί προσπαθούν νά τά καταβροχθί σουν κάθε στιγμή. Καί αυτοί οί τρόποι προστασίας μπορούν νά καταταχθούν σε τέσσερις όμάδες. ιΗ πρώτη ονομάζεται έπιθετική μέθοδος. Τά έντομα, δηλαδή, πού την χρησιμοποιούν, πολεμούν εναντίον των έχθρών τους μέ δη λητήριο καί κεντρί, όπως ή μέ λισσα καί ή σφήκα ή μέ δυνατά

δαγκανάρια, όπως τά μερμήγ κια - πολεμιστές. Ή δεύτερη μέ θοδος συνίσταται στο νά έχουν δυσάρεστη γεύσι ή νά εΐναι ε πικίνδυνα γιά τό... στομάχι ε κείνου πού τά τρώει. "Ενα που λάκι δηλαδή, πού θά φάη μιά τριχωτή κάμπια ενός είδους σκώρου, μπορεί νά ψοφήση. Τό περίεργο είναι, δτι τά έντομα τής κατηγορίας αυτής, πού ή μέθοδός τους, θά ομολογήσουμε δεν είναι καί πολύ σπουδαία, γιατί δεν αποδίδει αποτελέσμα τα παρά αφού αυτά πού την έ-

φαρμοξουν φαγωθούν, φροντίζουν νά ειδοποιήσουν τους έχθραύς τους γιά τον κίνδυνο, πού διατρέχουν τρώγοντας τα, και παίρνουν γι’ αυτό το σκοπό χρώματα πολύ ζωηρά, ή φτερά πού χρυσίζουν. ’Έτσι ο! εχθροί τους, πού θά φάνε μερικά και θά καταλάβουν δτι είναι έπικίν-

’ΐΜδιικές πεταλούδες πού έ χουν φτερά εντελώς άμοικχ μέ . φύλλα. Ή μία φαίνεται να πετάη. Κ ι * ή άλλη...,μπορεί τε νά την δήτε; ΕΤναι γαν τζωμένη στην άκρη τού κλα διού μέ τά τρία φύλλα! Και :υέ κλειστά τά φτερά τ<η·\ δεν ξεχωρίζει καθόλου άπ’αυτά! δυνο φαγητό, μαθαίνουν εύκολα νά τά ξεχωρίζουν από τά ζωη ρά τους χρώματα, καί δεν ξαναπειράζουν τά υπόλοιπα. 'Η τρ ίτη μέθοδος άποφυγής του θανάτου είναι τό καμουφλά ρισμα. Καί, μέ την λέξι αυτή,

έννοοΟμέ δτι Ιντόμα πού ΚάτΘΡ φέρνουν νά διαφύγουν τον θάνα το, παίρνοντας έμφάνισι όμοια προς τό περιβάλλον τους. "Ενα έντομο, π.χ-, πού ζή στην Αγ γλία κι’ έχει κόκκινα στίγματα στο σώμα του, διακρίνεται πολύ εύκολα δταν πετάη. Γιά νά γλυ* τώση, λοιπόν, την ώρα πού τό καταδιώκουν, κάθεται πάνω σ’ ένα δέντρο καί έξαφανίζεται άμέσως, γιατί κανείς δεν μπορεί νά^ τό ξεχωρίση από τά φύλλα τού δέντρου. Κι’ αυτό συμβαίνει επειδή διπλώνει τά φτερά του, καί κρύβει τά κόκκινα στίγμα τα, πού τό κάνουν νά διακρίνεται τόσο εύκολα. Βέβαια, άν τό πουλάκι πού τό καταδιώκει πλησιάση πολύ, τότε θά τό διακρίνη. Άλλα εκείνο δεν ξέρει δτι τό χρώμα τού εντόμου άλλαξε καί έξόοκολουθεί νά ψάχνη γιά νά βρή τον... μεζέ, πού τον έβλεπε μπροστά του χρωμα τισμένο μέ ζωηρά κόκκινα στί γματα. Ακολουθώντας την ’ίδια μέ θοδο, ένα άλλο έντομο, δταν κά θεται στο έδαφος φαίνεται σάν ένα μικρό κομμάτι σπασμένου κλαδιού. 'Η ^Ινδική Πεταλούδα τών Φύλλων, δπως λέγεται, παίρ νει την έμφάνισι ένός φύλλου. Τόσο τέλεια, μάλιστα, ώστε έ χει ακόμη καί τά νεύρα τού φύλ λου καί τον μίσχο του! 'Η τετάρτη , μέθοδος, τέλος, είναι ή άπομίμησις. Αυτό ση μαίνει δτι τά έντομα, πού είναι στην πραγματικότητα πολύ κα λά γιά φάγωμα, παίρνουν την έμφάνισι άλλων πού είναι έπικίνδυνα, δπως έκεΐνα πού άναφέραμε στην δεύτερη όμάδα. Καί πρέπει νά σημειώσουμε δτι ή άπομίμησις τών έντόμων είναι τόσο τέλεια, ώστε άκόμη καί έμ πειροι έντομολόγοι που διαθέτουν φακούς καί μικροσκόπια, δυσκο λεύονται πολλές φορές νά ξεχω ρίσουν ένα ακίνδυνο άπό ένα έπικίνδυνο έντομο. Υπάρχει π.χ.

ένα έντομό που ζή συνήθως στις λεύκες καί που όλοι τό άποφεύγουν, έπειδή μοιάζει καταπλη κτικά μ* ένα άλλο, που εΐναι ώ~ πλισμένο μέ κεντρί. "Οπως υπάρ χουν μυΐγές, που μιμούνται τίς μέλισσες καί φυσικά προκαλούν τον τρόμο σέ όποιον εχθρό τους πλησιάση, επειδή όλοι φοβούν ται τό κεντρί που όμως... δέν υ πάρχει. Στους τροπικούς, υπάρχουν μερικές πεταλούδες, που έχουν ζωηρά χρώματα, καί πού είναι πολύ έπικίνδυνες γιά όποιο που λί τίς φάη. Υπάρχουν έπίσης, άλλες έντελώς ακίνδυνες πετα

λούδες, οί όποιες έχουν τά Ϋ§ιά ζωηρά χρώματα καί μοιάζουν τό σο πολύ μέ τίς έπικίνδυνες, ώ στε πολλές φορές άκόμη καί συλ λέκτες έντόμων ξεγελάσθηκαν. "Άλλα, τέλος, έντομά τρομά ζουν τούς εχθρούς τους αλλάζον τας ξαφνικά την έμφάνισί τους. "Ετσι, ενώ τό πουλί ή ή σαύρα, πού τρώει καί αυτή έντομα, κυ νηγούν ή παραμονεύουν ένα έν τομο, πού φαίνεται σάν ένα έκλεκτό φαγητό, βλέπουν ξαφνικά μπροστά τους ένα πλάσμα τόσο φοβερό ή τόσο αηδιαστικό, ώ στε όχι μόνο δέν τό πειράζουν, αλλά καί τρέπονται σέ φυγή!.,.

ΚΑΤΙ ΠΟΥ ΙΣΟΣ ΔΕΝ ΞΕΡΕΤΕ ΑΠΟ ΠΟΥ ΠΗΡΑΝ ΟΙ ΜΗΝΕΣ ΤΑ ΟΝΟΜΑΤΑ ΤΟΥΣ;

ΠΟΣΑ ΚΟΚΚΑΛΑ ΥΠΑΡΧΟΥΝ ΣΤΟ ΣΩΜΑ ΜΑΣ;

"Ολοι οι μήνες έχουν ρωμαϊ κά ονόματα. 'Ο Ιανουάριος λέ γεται έτσι από τό όνομα τοΰ ρωμαϊκού θεού Ίανού. ιΟ Φε βρουάριος έχει τό όνομα τής θεάς Φεβρούης. *0 Μάρτιος εί ναι ό μήνας ό αφιερωμένος στο θεό τού πολέμου "Αρη, πού λα τινικά λέγεται Μάρς. ιΟ Απρί λιος έχει τό όνομά του άπό τό λατινικόν ρήμα «άπερίρε» πού σημαίνει άνοίγω, επειδή τον Απρίλιο ανοίγουν τά λουλού δια καί ανθίζουν τά δέντρα. *0 Μάϊος πήρε τό όνομά^ του άπό τήν μητέρα τοΰ 'Ερμή, ό Ιού νιος άπό τήν θεά ?Ηρα πού λα τινικά λέγεται «Γιοΰνο» καί ό 9Ιούλιος άπό τον Ιούλιο Καίσαρα. 'Ο Αύγουστος πήρε τό ό νομά του άπό τον αύτοκράτορα Αύγουστο. Οι επόμενοι τέσσε ρις μήνες, τέλος, Σεπτέμβριος, ^Οκτώβριος, Νοέμβριος καί Δε κέμβριος, ήταν ο έβδομος, ό γδοος, έννατος καί δέκατος μή νας τού Ρωμαϊκού ημερολογίου.

Στο σώμα μας έχουμε 206 κόκκοολα, τό καθένα άπό τά ό ποια παίζει σπουδαίο ρόλο στή ζωή μας. "Εχουμε 12 ζευγάρια πλευρά καί 33 σπονδύλους (μι κρά κόκκαλα δηλαδή πού άποτελοΰν τήν σπονδυλική στήλη), υ πάρχουν 8 κόκκαλα στο κρανίο μας, καί 14 στο πρόσωπό μας. Καί τό μόνο κινητό άπό τά κόκ καλα τού προσώπου μας εΐναι τής κάτω σιαγόνος. Τό εξωτερι κό ένός κοκκάλου είναι πολύ σκληρό. Τό εσωτερικό όμως εί ναι μαλακώτερο καί άποτελεΐται άπό χιλιάδες κύτταρα. Πολλές φορές τό στενόμακρο κόκκαλο είναι κούφιο, καί περιέχει «μυε λό», μιά λιπαρή ουσία. Στο σώμα μας έχουμε 527 μΰς. Μόνο στο σαγόνι μας έχου με 8 μΰς. Καί είναι πολύ δυ νατοί. ΟΙ μΰες τοΰ σαγονιοΰ έ νός άνθρώπου μπορούν νά άναπτύξουν πίεσι 250 κιλών!

"Ενας χαιμαίιλέΐων τής Δυτικής Αφρικής, που γεννά 28 αυγά κάθε ιμήνα. Δεν ιμιπορεΐ, φυσικά, ουτε <νά συγκιριθή, ιμέ τά ψά ρια, που τά τπ&ριασότειρά τους γεννούν έικατοιμίμύρια αιυγά

τό χρόνο !

ΤΑ ΠΕΡΙΕΡΓΑ ΤΗΣ ΘΑΛΑΣΣΑΣ ΠΩΣ ΠΟΔΛΑΙΤΛΑΣΙΑΖΟΝΓΑΙ ΤΑ ΨΆΡΙΑ βάλη μέσα καί νά τά προσταΑ ΖΩΑ τής θάλασσας γεν τεύση. Τά άφίνει απλώς νά νούν τά περισσότερα αυ πλέουν σέ μάζες σέ μικρό βά γά από όλα τά άλλα ζώα* θος κάτω από την έπιφάνεια τής Πολλά πουλιά γεννούν μο θάλασσας, ένώ έκείνη^ φεύγει, νάχα ενα αυγό ή δύο κάθε Χρό ψάχνοντας γιά νά βρη τροφή. νο. Τά ψάρια όμως παράγουν χι Τά αυγά τής μουρούνας είναι λιάδες αυγά τό καθένα. Μερικά, σχεδόν διαφανή καί έχουν τό μέ μάλιστα, γεννούν τόσα έκατομγεθος ένός μικρού κεφαλιού καρ μύρια αυγά, πού είναι θαύμα, φίτσας. "Ετσι δέν φαίνονται καί πώς ή θάλασσα δεν έχει άκόμα πολύ στην θάλασσα. "Αν όμως ε πήξει από ψάρια εδώ καί χρό μείς δέν τά βλέπουμε, τά βλέ νια ! πουν τά άλλα ψάρια, πού τά Μιά μεγάλη μουρούνα, π.χ., καταβροχθίζουν κατά χιλιάδες, γεννά 6.050.000 αυγά κάθε άένώ άλλες χιλιάδες καταστρένοιξι! Αλλά ή μαμά - μουρού φονται άπό τις τρικυμίες. "Ετσι^ να δεν φτιάχνει Φωλιά γιά νά

από τά εκατομμύρια αυτά., πολύ λίγα βγαίνουν μουρούνες στο τέλος. Μερικά άλλα ψάρια, γεννούν ακόμη πιο πολλά αυγά. "Ενα χέ λι γεννά περίπου δέκα έκατομ μύρια, κι* ένα άλλο ψάρι, πού μοιάζει μέ μουρούνα, μόνο πού γίνεται πολύ πιο μικρό, γεννά είκοσιοκτώ έκατομμύρια αυγά τον χρόνο! ΟΙ ρέγγες δεν χρειάζεται νά γεννούν τόσο πολλά αυγά, επει δή τά δικά τους είναι βαρειά καί, βουλιάζοντας, κάθονται στον βυθό, σέ τρόπο πού τά άλλα ψάρια δεν είναι εύκολα νά τά βρούν καί νά τά φάνε. "Ετσι ή ρέγγα γεννά μόνο 300.000 αυ γά τον χρόνο. Συχνά όμως, τις ρέγγες τις ακολουθούν κοπάδια μπακαλιάρων καί, την ώρα πού οί ρέγγες γεννούν τά αυγά τους, οι μπακαλιάροι προσπαθούν νά τά καταβροχθίσουν πριν αυτά φθάσουν στον βυθό. Υπάρχουν, ωστόσο ψάρια, πού ζοΰν σέ ποτάμια καί λίμνες καί πού φτιάχνουν φωλιές γιά τά αυγά τους, έτσι πού δεν χρει άζεται νά γεννούν πάρα πολλά. Συνήθως, οί φωλιές των ψα ριών έχουν τό μέγεθος μιας μπάλλας τού γκολφ. Καί συνή θως, επίσης, οί φωλιές φτιά χνονται από τούς... μπαμπάδες, οί όποιοι κατόπιν πείθουν δυό τρία θηλυκά νά πάνε νά γεννή σουν τά αυγά τους μέσα στην φωλιά. Μετά την γέννησι των αυγών, ό μπαμπάς μένει γύρω στή φωλιά φρουρός, διώχνοντας άγρια· όποιον τολμήση νά πλησιάση, καί ιδιαιτέρως τις μα μάδες,_ οί όποιες ύστερα άπό λί γο ξαναγυρνοΰν καί θέλουν νά φάνε ή μιά τά αυγά τής άλλης! Μεταξύ των ψαριών πού γεννούν λίγα αυγά, είναι έκεΐνα πού λέ με αλογάκια τής Θάλασσας καί πού γεννούν μόνο καμμιά έκατοστή αυγά τον χρόνο. Τά αυγά, μόλις γεννηθούν άπό την θηλύ

κια, τά παραλαμβάνει ό μπαμ πάς, ό όποιος γιά μεγαλύτερη ασφάλεια τά κουβαλάει συνεχώς μαζί του, βάζοντας τας μέσα σέ μιαν ειδική... τσέπη, πού έχει στο έμπρός μέρος τού σώματός του. "Οταν επιτέλους τά αυγά ανοίξουν καί βγοΰν άπό μέσα τά μικρά, ό μπαμπάς τά οδηγεί πώς νά κρύβωνται άνάμεοτα στά φύκια, γιά νά μή φαγωθούν άπό τά άλλα ψάρια. Τά στρείδια γεννούν^ επίσης μεγάλους άριθμούς αυγών. Τά στρείδια πού ζοΰν στις ακτές τής Αγγλίας, γεννούν περίπου ένα εκατομμύριο αυγά τον χρό νο. Υπάρχουν όμως άλλα στρεί δια, πού γεννούν περίπου εξήν τα έκατομμύρια αυγά κάθε χρό νο. Μόνο πού αυτά είναι τόσο μικρά, ώστε 6έν πιάνουν πολύ χώρο καί ή μητέρα τους μπορεί νά τά κράτηση μαζί της μέσα στον δικό της όστρακο. Εκεί μέσα, λοιπόν, τά στρειδάκια βγαίνουν άπό τά αυγά τους μέ σα σέ δυό μέρες καί αρχίζουν νά κολυμπούν γύρω σάν μικρά άσπρα στίγματα. "Υστερα άπό άλλες δυό ή τρεις μέρες, αρχί ζουν νά φυτρώνουν στην ράχη τους μικρά όστρακα καί τά στρειδάκια αρχίζουν νά αλλά ζουν χρώμα. 5Από άσπρα γίνον ται πρώτα γκρίζα καί κατόπιν, όσο μεγαλώνουν, παίρνουν ^ ένα χρώμα μενεξεδένιο. Τώρα πια τά μικρά στρείδια είναι έτοιμα νά φύγουν άπό την μαμά τους καί νά πάνε νά βρούνε ένα δικό τους μέρος νά εγκατασταθούν. "Ετσι άπό την άκρη τού όστράκου τους φυτρώνουν πολλές μικρές τριχίτσες, πού καθώς τις κουνάνε, αρχίζουν νά κολυμπούν. Αυτό συμβαίνει όταν έχουν γίνει δέ κα περίπου ημερών. Πολλά άπό αυτά, στό μεταξύ,^ καταβροχθί ζονται άπό άλλα ψάρια, άλλα ό σα μείνουν, κολλάνε πάνω σέ πέ τρες ή βράχους καί συνεχίζουν τή ζωή τους μέ άσψάλεια...

Τό φ}ραγιμα Ρούζβείλπ·, στην Άριζόινα των Ηνωμένων Πολιτειών, ένα άπτο τά πιο μεγάλα του κόσμοι;.

ΚΟΛΟΣΣΙΑΙΟΙ ΥΔΑΤΟΦΡΑΚΤΕΣ ΠΩΣ Ο ΑΝΘΡΩΠΟΣ ΕΔΑΜΑΣΕ ΤΟΤΣ- ΠΟΓΑΜΟΤΣ Ε ΚΑΝΕΝΑ τομέα τά κα τορθώματα τών μηχανικών 6έν θεωρούνται τόσο σπου δαία, δσο στον τομέα της κατασκευής ύδατοφρακτών, εκεί νων τών τεραστίων τοίχων^ άπό μπετόν, που χρησιμοποιούνται για νά αιχμαλωτίζουν κολοσσι αίους όγκους νερού, για τό πό τισμα απέραντων εκτάσεων ή για την υδρευσι μεγάλων πόλε ων. Καί για πρώτη φορά, ή με γάλη σημασία, πού έχουν οι ύδατοφράκτες, φάνηκε όταν κατεσκευάσβηκαν τά φράγματα τού ποταμού Νείλου.

Επειδή ή Αίγυπτος εΐναι μιά

χώρα, όπου βρέχει σπάνια, τό σο ό άγρότης όσο καί ό κάτοι κος τών πόλεων δεν μπορεί νά ύπολογίζη γιά νερό παρά μονά χα στον ποταμό Νείλο. Κάθε χρόνο, σέ μιά ώρισμένη εποχή τά νερά του ποταμού ξεχειλί ζουν άπό την κοίτη του, καί σκε πάζουν απέραντες έκτάσεις γύ ρω. Καί, όταν άποσύρωνται^ άφίνουν τή γή σκεπασμένη μέ έ να παχύ στρώμα λάσπης, πού εΐναι τόσο θαυμάσιο λίπασμα, ώστε τά πάντα μπορούν νά φυ τρώσουν έκεΐ μέ μεγάλη ευκο λία. Γι’ αυτό λένε ότι στην Αί γυπτο έχουν εσοδεία σιταριού

έιηά φορές τόν χρόνο! ο Δυστυχώς 8μ«ς, ή των νερών τού Νείλου β|ν Ακο* λουθεί πάντα ένα σταθερό μέ τρο. Γιατΐ άλλοτε μέν τά νερά Ανεβαίνουν οχ5 τόσο όσο χρειά ζεται γιά νά ποτίσουν τούς Α γρούς και άλλοτε ανεβαίνουν τόσο πολύ, ώστε πλημμυρίζουν τά πάντα, και δεν άποσύρονται έγκαίρως γιά νά μπορέσουν οί άγρόται νά σπείρουν. Καί στη μία καί οπήν άλλη περίπτωσι, τά αποτελέσματα« είναι λιμός, πείνα γιά τον πληθυσμό της Αί γυπτου ! Αυτά, όμως, συνέβαιναν στά παρελθόν. Γιατί, σήμερα, οί μη χανικοί έβαλαν τό Νείλο σε ένα δρόμο κανονικό. Σε τέσσερα δι αφορετικά σημεία τής διαδρομής του, έχουν Ανεγείρει τεράστια φράγματα, πού αιχμαλωτίζουν κολοσσιαίες ποσότητες νερού, σχηματίζονται έτσι πελώρια «ντεπόζιτα», από τά όποια οί γεωργοί μπορούν νά παίρνουν νερό όπότε θέλουν, ανεξαρτήτως τής έποχής. Ή εργασία αυτή τής άνεγέρσεως των φραγμάτων έστοίχισε 25 εκατομμύρια λί ρες! Χάρις σ’ αυτά όμως, όχι μόνο έγινε δυνατόν ή τακτική καί κανονική καλλιέργεια των παλιών χωραφιών, Αλλά καί έκατομμύρια στρέμματα γής, πού ήταν άλλοτε πραγματική έρημος σκεπασμένη άπό άμμο, έχουν μεταβληθή σέ εύφορα χωράφια! Τό πρώτο άπό τά τεράστια αυτά φράγματα βρίσκεται κον τά στο Κάϊρο. Ή κατασκευή του άρχισε άπό τούς Γάλλους. "Ο ταν όμως οί Γάλλοι έτελείωσαν τις εργασίες τους καί άρχισε τό νερό νά μαζεύεται, ή πίεσίς του ήταν τόσο μεγάλη, πού τό φράγμα έσπασε καί τό ρεύμα άρχισε νά παρασύρη τά κομμά τια του προς την Μεσόγειο. 4 Ο τότε Κεδίβης τής Αίγυπτου, 6 Μεχμέτ Άλή, διέταξε Αμέσως νά καθαρίσουν τον ποταμό Αυγό τά

κομμάτια εκείνα τού φράγματος Ιύτυχώς Ιττενέβη 6 "Αγ« γλο| μηχανικός Ιέρ Ούΐλλι^μΟύΐλκοξ, πού εΐττε στον Μεχμέτ 5Αλή ότι, μέ τό ποσόν των 500 χιλιάδων λιρών πού θά έστοίχιζε ό καθαρισμός τής κοίτης τού1 ποταμού, αυτός άνελάμβανε νά ξαναχτίοτη ένα γερό φράγμα. Καί πήρε την έντολή νά άρχίση. "Οταν ωστόσο ό Μεχμέτ ’Αλή ακούσε ότι γιά την έργασία θά χρειάζονταν πέτρες, είπε στ αν Σερ Ουΐλκοξ νά πάρη τό άπαιτούμενο υλικό γκρεμίζοντας τις Πυραμίδες! Ευτυχώς ό "Αγ γλος μηχανικός ήξερε τί φοβερό* πράγμα θά κηλίδωνε τό όνομά του, άν έκανε κάτι τέτοιο. Επει δή όμως, ο,τι καί νά έλεγε στον Μεχμέτ Άλή, δέν θά μπορούσε νά τον μεταπείση, έβγαλε τό ση μειωματάριό του καί προσποιήθηκε ότι^ έκανε λογαριασμούς. Τέλος, είπε στον τύραννο ότι ή κατεδάφισις των Πυραμίδων κάί ή μεταφορά των ογκολίθων Τούς θά έστοίχιζε πολύ περισσότερό άπό όσο θά έστοίχιζε ή μεταφο-' ρά πέτρας από τά βουνά. Κι έτσι τά πανάρχαια μνημεία έσώθησαν. Τό φράγμα, λοιπόν, τού Κάι ρου έπιδιωρθώθηκε καί, χάρις σ' αυτό, δόθηκαν στην καλλιέργεια έπτά εκατομμύρια έξακόσιες πενήντα χιλιάδες καινούργια στρέμματα γής, πού ως τότε ή ταν όδύνατο νά καλλιεργηθούν, επειδή ήσαν έρημος σκεπασμένη μέ άμμο. "Ενα δεύτερο φράγμα, κατα σκευάσθηκε στο Άσιούτ, δύο μίλια πάνω άπό τό Κάϊρο, ένα τρίτο στο Έσνέχ, 240 μίλια παραπάνω, καί, τέλος, στούς πρώτους καταρράκτας του Νεί λου, χτίστηκε τό περίφημο Φράγμα τού Άσσουάν, ένας α πό τούς μεγαλυτέρους ύδατοφράκτες τού κόσμου. Τό φράγμα τού Άσσουάν έχει 180 πόρτες, γιά νά άφίνεται τό νερό νά περνάη

άνάλόγωξ των άναγκών, κόί συγκροτεί δυόμισυ δισεκστρμμύρι& τόννους νερού, μια ποσότη τα δηλαδή που θά μπορούσε νά γεμίση μιά λίμνη 62 φορές πιο μεγάλη άπό τη λίμνη του Μαρα θώνας όταν είναι ξεχειλισμένη! 'Η ποσότης αυτή θά ήταν άρκετή^ νά κάλυψη τις ανάγκες σέ νερό κάθε πόλεως και χωριού ολόκληρης τής Αγγλίας! Τό μεγάλο αυτό φράγμα χτί στηκε στους πρώτους καταρρά κτες του Νείλου, όπου ό ποτα μός σχηματίζει πέντε ξεχωρι στά κανάλια και όπου τό νερό τρέχει μέ ταχύτητα 16 μιλιών την ώρα! Έκεΐ, λοιπόν, μέσα στα βουνά καί στάς έρημους τής "Ανω Αίγυπτου, χτίσθηκαν πρώτα μεγάλα έργαστηρια καί κατοικίες πού μπορούσαν νά στεγάσουν 20.000 ιθαγενείς ερ γάτες μαζί μέ τούς ευρωπαίους άρχιεργάτες. Έπί ολόκληρα χρόνια, αύ,τή ή στρατιά των έρτ γατών έκοπίασε δουλεύοντας κάτω από τον φλογερό Αφρικα νικό ήλιο, κόβοντας την πέτρα από τά γύρω βουνά, μεταφέροντάς την έκεΐ πού χρειαζόταν, κλείνοντας ένα - ένα τά κανά λια του ποταμού καί χτίζοντας σιγά - σιγά τον μεγάλο τοίχο. Γιά νά άποψύγουν τον διαρ κή κίνδυνο τής ήλιάσεως, οί "Αγγλοι έφτιαξαν σέ πολλά ση μεία μεγάλες σκηνές πού περι είχαν ένα ψυγείο, μιά μπανιέρα κι* ένα τηλέφωνο. Μόλις, λοι πόν, κάποιος παρουσίαζε τά πρώτα συμπτώματα τής ήλιά σεως, τόν μετέφεραν αμέσως σέ μιαν άττό τις σκηνές καί τον έ βαζαν μέσα στο παγωμένο νερό, περί μένοντας τόν γιατρό πού» έφθανε σέ λίγο ειδοποιημένος μέ τό τηλέφωνο- Μέ τόν τρόπο αυτόν, δέν έσημειώθηκε κανείς σχεδόν θάνατος άπό ήλίασι. Ή έργασία τής κατασκευής του φράγματος αυτού ήταν πραγ ματικά πολύ δύσκολη. "Οπως

ειπάμε, #το Σημείο έκέίνβ, τό νερό περνούσε μέσα άπό πολλά κανάλια πού εΤ)(αν σκαφτή στ© βράχο4 μέ τό πέρασμα των αιώ νων άπό τό Υδιο τό νερό, Τό φράγμα λοιπόν χτίστηκε τμημα τικά άπό κανάλι σέ κανάλι καί νά πώς: Επάνω καί κάτω άπό τό ση μείο όπου έπρόκειτο νά χτιστή ό τοίχος, έρριχναν μεγάλες1 πέ τρες, ή μάλλον όλόκληρους βρά χους, πού έζύγιζαν άπό ένα ώς δώδεκα τόννους ό καθένας. Πολ λές φορές τό ρεύμα ήταν τόσο δυνατό, ώστε παρά τό μέγεθος τους, παρέσυρε τούς βράχους! Αναγκάζονταν τότε νά δένουν μέ συρματόσχοινα τρεις καί τέσσερις βράχους μαζί γιά νά μή μπορή τό νερό νά τούς με τακίνηση. "Ετσι, έφτιαχναν γύ ρω - γύρω ένα τοίχο άπό βρά χους. "Εβαζαν τότε αντλίες νά απορροφήσουν τό νερό πού βρι σκόταν σ’ εκείνη την τεχνητή λίμνη, καί όταν τό νερό έβγαι νε, κατέβαιναν οί έργάται καί γινόταν ή θεμελίωσις τού τοί χου επάνω στον στερεό βράχο. Χιλιάδες τάννοι πέτρας καί μπετόν αρμέ χρησιμοποιήθηκαν γιά κάθε τμήμα τού φράγματος. * Οπωσδήποτε, όταν ό τοίχος έ φθανε πια στο άπαιτούμενο ύ ψος καί βράχοι, τσιμέντα, χαλί κια καί σίδερα είχαν γίνει ένας συμπαγής όγκος, οί τεχνίται έγ καθιστούσαν τις σιδερένιες πόρτες, πού τό άνοιγάκλεισμά τους θά κανόνιζε τή ροή του πο ταμού. "Επειτα, ή πρόχειρη «λί μνη» κστααπρεφόταν μέ λίγη δυναμίτιδα, πού τίναζε τούς βράχους σέ κομμάτια. Τό νερό, έρχότανε τότε, χτυπούσε στο φράγμα, ανέβαινε καί ξεχυνόταν άπό τίς ανοιχτές πόρτες. "Ετσι λίγο - λίγο χτίστηκε τό μεγάλο φράγμα του Άσσουάν, πού έφραξε καί τά πέντε κανάλια μέ ένα συνεχώς στερεό τοίχο άπό συμπαγές μπετόν. *0

τοίχος αυτός είχε ύψος 44 μέ τρων, πάχος στην βάσι του 33 μετρ© καί στήν κορυφή 8 και ά» πλώνεται σέ. συνολικό μήκος 2 περιττού χιλιομέτρων! Πέντε χρόνια άργότερά τό φράγμα υ ψώθηκε άλλα 8 μέτρα, φθόνοντας έτσι σέ συνολικό ύψος 52 μέτρων^ και τό πάχος του αυξή-

Στά Γαλάζια "Ορη,,. στήν Νέα Νότιο Ούαλλία, βρίσκεται τό μεγάλο ^ φράγμα του Μπαρ» ριντζση που είναι ένα άπό τά υψηλότερα φράγματα του κό σμου. Για νά πάρουμε μιαν ιδέα του φράγματος αυτού, πρέπει νά φαντασθούμε ένα τοίχο από συμπαγές μπετόν αρμέ, χτισμέ-

Τά νερά έχουν ξεχειλίσει και χύνονται αητό τις ειδικές θυρίδες ατό «μεγάλο φράγμα Κρότον πού εφοδιάζει μέ νερό την Νέα Ύόρκη. θηκε άναλόγως. Τό συνολικό του κόστος άνέβηκε σέ 4.000.000 λίρες! Χάρις σ3 αυτό δμως, έ γιναν καλλιεργήσιμα, 4.500.000 στρέμμοοτα γής που ώς τότε ήσαν αμμώδης έρημος. Αίγα χρόνια αργότερα, 170 μίλια νοτίως τοΰ Χαρτούμ, στον Κυανό Νείλο, κατασκευάσθηκε άλλος ένας υδατοφράκτης,^ ό πε ρίφημος υδατοφράκτης τού Σεννάρ, πού έτελείωσε τό 1925 και έστοίχισε 12.500.000 λίρες. 'Ο υδατοφράκτης ή, δπως λέγεται, Νειλοφράκτης τοΰ Σεννάρ θεω ρείται σαν ένας άπό τούς μεγα** λυτέρους τοΰ κόσμου.

νο στην κοίτη ένός ποταμού μέ απόκρημνες όχθες, τόσο από κρημνες ώστε ήταν αδύνατο νά χτισθούν σ’ αυτές τά εργαστή ρια, πού χρειάζονταν γιά τις έργασίες τής άνεγέρσεως τοΰ φράγματος. Αλλά ή σπουδαιοτης του έρ γου δέν έγκειται μόνο στο ίδιο τό φράγμα. Γιατι τό νερό πού μαζεύεται εκεί, μεταφέρετα'ι μέ κατάλληλες σωληνώσεις, σέ άπόστασι... 266 μιλίων,^ οπού χρησιμοποιείται γιά{ τό πότι σμα τεσσεράμισυ^ έκατομμυρίων στρεμμάτων γής^ πού, χωρίς αυτό, θά έμεναν ξερες άγονες έ'

βιάζεις* Το» φραγμέ τοΟ Μττοφριντζαη άπήτησε γιο^ τήν κατα σκευή , του ολη τήν επινοητικό τητα καί τήνέπι μονή τών μη χανικών και των εργατών καί έστοίχισε περί τά τρία έκατομμύρια λίρες. Πέντε χρόνια εργα σίας χρειάσθηκαν για την συμττλήρωσί του, πέντε χρόνια κα τά την διάρκεια των οποίων οί εργάτες και τεχνίτες έκαναν σκληρό πόλεμο εναντίον του νε ρού, πού συχνά έπλη μ μύριζε καί παρέσυρε τά πάντα. Ή δύνσμις τού ρεύματος ήταν τόσο με γάλη πολλές φορές, πού παρέ συρε ολόκληρους γερανούς καί άλλα^ βαρεία καί πολύτιμα έργαλεΐα σέ άπόστασι 70 χιλιο μέτρων. Τό φράγμα του Μπάρριντζαη εχει ύψος 79 μέτρων! Τό πά χος του στην βάσι είναι 62 μέ τρα καί στήν κορυφή 6 μέτρα. Καί, συγκρατώντας τά νερά τοΰ ποταμού Μαραμπίτζι, τό φράγ μα εχει σχηματίσει ανάμεσα στά βουνά μιά τεχνητή λίμνη, πού έχει επιφάνεια, 57.330 στρέμματα καί βάθος περί τά 73 μέτρα. Μέ τον τρόπο αυτόν, δηλαδή μέ τήν άνέγερσι παρομοίων φραγμάτων, ή μηχανική έχει έπιτελέσεί άληθινά θαύματα στήν καταπολέμησή τοΰ λιμού, πού τόσο συχνά άπειλούσε άλλοτε τον πληθυσμό των Ινδιών. Σ’ όλη τήν έκτασι τής μεγάλης αυ τής χώρας, έχουν, χάρις ^ στά φράγματα, τεχνητά «ντεπόζιτα» νερού, διάφορες τεχνητές λίμνες δηλαδή, από τις όποιες τό νερό διανέμεται μέ διώρυγες καί πο τίζει τήν διψασμένη γή. Πολλές φορές, οΚδιώρυγες αυτές, πού λέγονται άρδευτικές διώρυγες, είναι τεράστιες. *Η μεγάλη δι~ ώρυξ τού Γάγγη, π.χ. έχει μή κος 10.000 μίλια περίπου! Μερικά άπό^ τά φράγματα αυτά τών * Ι νδιών είναι τεράστια κατασκευάσματα, μέ μήκος πού

φίανει 1-& έναμισυ χιΧιόμέτόό και ύψος τά 60 μέτρα, βΗ άνέγερσίς τους άπήτησε δλη ^ τήν τέχνη καί τήν έφευρετικότητα τών μηχανικών καί τών τεχνι τών, πού τά κατασκεύασαν. Κα τά τήν οίκοδόμησι ένός υδατο φράχτου στον ποταμό Περιγιάρ, •π.χ., όλη τή νύχτα έπρεπε νά διατηρούνται αναμμένες φωτιές καί νά αγρυπνούν φύλακες μέ τύμπανα έτοιμοι νά δώσουν τό σύνθημα τοΰ συναγερμού, γιά νά άπομακρύνουν τούς... ελέφαν τες, πού ή περιέργεια τούς έσ πρωχνε νά έπισκέπτωνται τά έργα τή νύχτα καί νά... ξερριζώνουν τούς χιλιομετρικούς δεί κτες, νά γκρεμίζουν νεοχτισμέ* νους τοίχους, νά σπάζουν τις σκαλωσιές, νά τσαλακώνουν τις λαμαρίνες σάν χαρτί, νά τρυποΰν τά σακκιά τοΰ τσιμέν του, νά σχίζουν τά φυσερά τών σιδηρουργών, νά βουλιάζουν τά σιδερένια βαρέλια καί, γενικά, νά κάνουν δ,τι καταστροφές μπορούσε νά τούς υπόδειξη ή περιέργειά τους καί νά έκτελέση ή τρομακτική τους δύναμι! Τό μακρύτερο φράγμα τοΰ κόσμου, είναι τό φράγμα Μπασάνο, πού χτίστηκε γιά νά συγκρατή τά νερά τού ποταμού Μπάου, στήν 5Αλβέρτο: τοΰ Κα ναδά, καί νά βοηθήση στήν αϋξησι τής παραγωγής κτηνοτροφικών προϊόντων τής περιφέρει ας. Τό φράγμα αυτό έχει μήκος 2500 μέτρων περίπου, αλλά δέν είναι ολόκληρο χτισμένο από τσιμέντο. "Ενα αρκετά μεγάλο μέρος του, άποτελεΐται από μι κρές πέτρες καί χώμα. Στις Ηνωμένες ^ Πολιτείες, μπορούμε νά βρούμε λ πολλά δείγματα του τί μπορεί νά κατορθώση ή μηχανική στον τομέα τής καθυποτάξεως τών ποτα μών. Τό μεγαλύτερο από ^τά φράγματα αυτά είναι τό φράγ μα Κρότον. Χτίστηκε^ γιά νά συγκρατή τά νερά τού όμωνύ*

μου ποταμού καί χρησιμοποιείται για τήν ύδρευσι τής Νέας Ύόρκης. Το φράγμα Κρότον έχει μή κος περί τά 400 μέτρα καί μέ γιστο ύψος 100 περιττού μέτρων από τά θεμέλια ως τήν κορυφή του. Ή κατασκευή του άπήτησε τήν χρησιμοποίησι υλικών, που ό συνολικός τους όγκος φθάνει τά 267.000 περίπου κυβικά μέ τρα! "Έρχεται, δηλαδή, τό φράγμα αυτό από άπόψεως όγγκου υλικών, αμέσως μετά τις Πυραμίδες. ιΟ μεγάλος του όγ κος, οφείλεται στο γεγονός ότι ό βράχος, πάνω στον όποιο· στη ρίζεται, ήταν σαθρός. "Έτσι οί

μηχανικοί, γιά νά βρουν στερεό στρώμα βράχου και νά στηρί ξουν, τά θεμέλιά τους, αναγκά στηκαν νά σκάψουν πολλές φο ρές μέχρι βάθους 40 και 45 μέ τρων μέσα στον βράχο. Πράγ μα που σημαίνει, ότι σέ πολλά μέρη' τά δυο τρίτα του συνόλου τής μάζας του φράγματος βρί σκοντας κάτω από τήν έτπφά νε ια του εδάφους. "Οπω^ ήταν φυσικό, γιά νά γίνη ένα τέτοιο έργο, χρειάσθηκαν πολλά * χρόνια. *Η κατα σκευή του φράγματος, πράγμα τι, διήρκεσε δεκαπέντε ©λόκληρα χρόνια!

ΠΑΡΑΞΕΝΑ ΤΟΤ ΖΩΙΚΟΥ ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ ΟΙ ΣΚΙΟΥΡΟΙ ΑΝΑΔΑΣΩΝΟΥΝ ΤΗ ΓΗ! Εΐναι δύσκολο νά πιστέψη κανείς ότι τά μικρά αυτά ζώα μπορούν νά φυτέψουν ολόκληρα δάση, άλλα αυτή είναι ή αλή θεια. Τον χειμώνα, ό σκίουρος πέφτει σέ χειμερία νάρκη όπως λέγεται, κοιμάται δηλαδή καί δεν ξυπνάει συνήθως παρά τήν άνοιξι πάλι. Επειδή όμως υ πάρχουν καί περιπτώσεις που ξυπνάει τον χειμώνα καί ψάχνει τότε νε* βρή κάτι νά φάη, προνο ητικός, πριν ακόμη έρβη ή επο χή τής νάρκης, φροντίζει ^νά μαζέψη ένα σωρό καρπούς δέντρων, κουκουνάρια καί βελανίδια συ νήθως. που τά κρύβει, δηλαδή τά σκεπάζει μέ χώμα μέσα στη φωλιά του. Συμβαίνει όμως πολ λές φορές, κΓ άν ακόμη ξυπνή» ση κατά τήν διάρκεια τής περι όδου τής νάρκης, νά εχη ξεχάση που έκρυψε τά τρόφιμά του. Καί τίς περισσότερες Φορές, κοιμά ται μονορροΟφι ώς τήν άνοιξι. Τά κουκουνάρια καί τά βελανί δια όμως ^μέ τήν άνοιξι «πιά νουν». Πετάνε δηλαδή ρίζες καί

βλαστούς. Καί από τους βλα στούς έκείνους γίνονται τά δεντράκια, πού μεγαλώνοντας μάς δίνουν τά ωραία δάση, © ΠΩΣ ΜΑΘΑΜΕ ΝΑ ΦΤΙΑΧΝΟΥΜΕ ΧΑΡΤΙ; 'Ο άνθρωπος έμαθε νά φτιάχνη χαρτί, παρακολουθώντας τήν έργασία ενός μικρού εντόμου πού τό ξέρουμε πολύ καλά: τής σφήκας! 'Η σφήκα, πράγματι, κατασκευάζει , τίς φωλιές της καί τά κελλιά, πού βρίσκονται μέσα σ’ αυτές, από ένα είδος χαρτιού πού τό φτιάχνει μόνη της. Μαζεύει, δηλαδή, ψιλά κομ ματάκια ξύλου καί μέ τά δυνατά σαγόνια της τά μασάει, φτιά χνοντας έτσι μέ τό ξύλο καί μέ τό σάλιο της ένα πολτό. Μ* αυ τόν τον πολτό πλάθει δ,τι θέ λει. Καί όταν ξεραθή στον αέρα καί στον ήλιο, ό πολτός γίνεται χαρτί. ^Σήμερα, ό άνθρωπος α κολουθεί τό παράδειγμα τής σφήκας καί φτιάχνει χαρτί από πολτό πού σχηματίζει αλέθοντας τό ξύλο»

Κρούστα οπτό παγωμένη λάβα που έχει δηιμιουργηθη στο κρατήρα του ηφαιστείου Κιλαουέα της Χαβάης. 5Από τις χαραμάδες βγαίνει· διαρκώς καπνός καί., πάτε-πότε, μ'ίικιρά αυλάκια λάβας.

ΤΙ ΕΙΝΑΙ ΤΑ ΗΦΑΙΣΤΕΙΑ, ΕΝΑ

ΑΪΤΟ ΤΑ ΠΙΟ-ΤΡΟΜΕΡΑ ΦΑΙΝΟΜΕΝΑ ΤΗΣ ΦΤΙΕΩΣ

Π’ ΟΛΑ τά Θαυμαστά πράγματα του κόσμου, λίγα είναι έκεΐνα που κάνουν τόσην έντύπωσι σέ μικρούς και μεγάλους δσο τά ηφαίστεια. ίό ηφαίστειο δεν είναι τίπο τε άλλο από μια διέξοδο, που υπάρχει στον φλοιό της γης, ά-. πό την οποία βγαίνουν τά λυω-' μένα υλικά πού βρίσκονται στό κέντρο της. Γιατί, μολονότι ο φλοιός, πού αποτελεί την Γη πού ξέρουμε καί επάνω στον όποιο ζοΰμε, είναι αρκετά χιλιόμετρα χοντρός, δεν είναι στην πραγμα τικότητα παρά σάν τό κέλυφος

του αυγού! Είναι πολύ λεπτός σέ σύγκρισι μέ τον όγκο της Γης, πού τό εσωτερικό της είναι ακόμη ρευστό σάν λυωμένο μέ ταλλο. Καί σέ μερικά μέρη τής Γης, στην Νότιο Αμερική, στην Ιταλία, στην Ισλανδία καί σέ άλλες χώρες, υπάρχουν αυτά τά ανοίγματα πού τά λέμε ηφαί στεια, μέσα από τά όποια από καιρό σέ καιρό ξεχύνεται ένα μέ ρος από τό εσωτερικό τής Γής, από τίς λυωμένες έκεϊνες ύλες. "Ενα από τά γνωστότερα η φαίστεια είναι ό Βεζούβιος, πού βρίσκεται στό νότιο μέρος τής Ιταλίας. "Οταν γίνεται ή-

φαιστειακή εκρηξις, τεράστια σύννεφα καπνού ξεχύνονται από τό ηφαίστειο κι* έπειτα ξεχειλί ζουν από τον κρατήρα, ολόκλη ρα ποτάμια από ένα λευκοπυρωμένο υγρό, τή λάβα. Τό καυτε ρό αυτό υγρό ξεχύνεται στις πλαγιές του βουνού, κρυώνοντας σιγά-σιγά και μεταβαλλόμενο σέ σκληρή πέτρα. Σέ μερικές, μάλιστα, μεγάλες εκρήξεις, κα· τέστρεφε ολόκληρες πόλεις σκο τώνοντας χιλιάδες ανθρώπους. Έκτος όμως από τή λάβα, 6 Βεζούβιος καί τά άλλα ηφαί στεια ξετινάζουν άπό τον κρα τήρα τους κολοσσιαίες ποσότη τες άπό μια λεπτή στάχτη, πού πέφτει έπάνω στο έδαφος καί σκεπάζει σπίτια, αγρούς καί ο λόκληρες πόλεις, καταστρέφοντας τό παν! Ό κρατήρας του ηφαιστείου εΐναι μια κατακόρυφη τρύπα, πού διασχ'ζει όλο τό βουνό καί τον φλοιό τής Γής καί φθάνει εις τό κέντρο της, όπου βρίσκε ται τό λυωμένο υλικό. "Οταν τό ήφαίστειο δέν βρίσκεται σέ δράσι, ή επιφάνεια τοΰ κρατήρος κρυώνει καί σκεπάζεται άπό έ να στρώμα σκληρού βράχου. Καί αυτό τό σκέπασμα ακριβώς, πού σκεπάζει τή λάβα, εΐναι πολλές φορές ή αιτία τών εκρή ξεων τοΰ ηφαιστείου, όπως ακρι βώς αιτία τής έκρήξεως ένός κα ζανιού εΐναι συχνά τό κλείσιμο τής ασφαλιστικής του δεικλίδος. Ή πίεσις τής λάβας, πού θέ λει νά βγή αυξάνεται συνεχώς καί στο τέλος γίνεται τόσο δυ νατή, ώστε σπάζει τήν κρούστα καί τήν τινάζει στα πλάγια καί στον αέρα, για νά άφήση τον καπνό καί τον ατμό καί τά πυ ρακτωμένα υλικά νά ξεχυθούν. Μερικές άπό τις μεγαλύτερες εκρήξεις τής συγχρόνου έποχής υπήρξαν ή εκρηξις τού^ ήφαιστειου Πελή στις Δυτικές Ιν δίες τό 1902. 'Η εκρηξις εκείνη κατέστρεψε μιά ολόκληρη πόλι

μέ 30.000 κατοίκους! *Από εκρηξι ηφαιστείου τής Αίτνας τής Σικελίας, κατεστράφηκε επίσης ή Μεσσήνη. Τρομερή επίσης ή ταν ή εκρηξις τοΰ ηφαιστείου Κρακατόα σ’ ένα νησί του Ειρη νικού. 'Η εκρηξις αυτή ήταν μιά άπό τις μεγαλύτερες τής ιστο ρίας. Όλόκληρη ή κορυφή του βουνού τινάχτηκε στον αέρα, ο λόκληρα νησιά βυθίστηκαν στή θάλασσα καί μεγάλα σύννεφα στάχτης έψθασαν ώς τήν Αμε ρική καί* τήν Αφρική! "Αλλη μεγάλη εκρηξις, έγινε στήν Ιαπωνία όταν ένα μεγάλο μέρος τών πόλεων Γιοκοχάμα καί Τόκιο κατεστράφηκε καί χι λιάδες άνθρωποι σκοτώθηκαν. Μολονότι όταν έκρήγνυται γιά πρώτη φορά ένα ηφαίστειο μπο ρεί νά βρίσκεται σέ πεδιάδα, γρήγορα γίνεται βουνό, άπό τούς βράχους, τις στάχτες καί τήν λάβα πού ξεχύνει. ΟΙ ήφαιστειακές περιοχές τού κόσμου, εΐναι γνωστές καί συνήθως εΐναι οί ίδιες περιοχές πού υποφέρουν άπό σεισμούς. Οί μεγαλύτερες άπό αυτές τις περιοχές είναι εκείνες πού βρίσκονται στήν Κεν τρική Αμερική καί στον Ειρη νικό Ωκεανό, όπου ή ηφαιστειο γενής περιοχή καταλαμβάνει μιά όλόκληρη ζώνη, πού άρχίζει άπό τό νησί τής Χαβάης καί φθάνει υποβρυχίως ώς τήν Ιάβα καί τις Ανατολικές * Ιν δίες. "Ενα άπό τά μεγαλύτερα η φαίστεια τού κόσμου, τό Κιλαουέα, βρίσκεται στή Χαβάη, άλ λα άπό πολλά χρόνια τώρα δέν έχει έκραγή. Μόνο βγάζει κα πνούς, δυνατές βροντές καί, μι κρά αυλάκια λάβας·. Ή κρούστα τοΰ κρατήρος του εΐναι στερεή, ώστε μπορεί κανείς νά κατέβη καί νά περπατήση πάνω σ’ αυ τήν, μολονότι οί πέτρες " είναι πάντα ζεστές καί σέ ώρισμένα σημεία υπάρχουν επικίνδυνες ρω γμές, άπό όπου κατά καιρούς

βγαίνει λίγη λάβα, Ή επιφά νεια τού κρατήρος μοιάζει μέ παγωμένη θάλασσα, καθώς ή λά βα έχει πετρώσει σέ μια σειρά κυμάτων, Ή έκρηξις ένός ηφαιστείου αποτελεί ένα από τά^πιό θαυμα στά θεάματα που μπορεί νά δη κανείς. Στην αρχή μια μεγάλη σκόνη καπνού βγαίνει άπό τον κρατήρα και παίρνει σιγά σιγά τό σχήμα τοΰ μανιταριού σέ ύ ψος χιλιομέτρων επάνω άπό τό ηφαίστειο. Τή νύχτα, ό καπνός

έχει κόκκινο χρώμα άπό τις ΦΟ τιές πού είναι άπό κάτω, ένώ ά πό καιρό σέ καιρό τεράστια κομ μάτια βράχων, συχνά λευκοπυρωμένα, τινάζονται στον αέρα, σαν φελλοί άπό τό στόμιο ένος μπουκαλιού σαμπάνιας! Τή νύ χτα, έπίσης, τά ποτάμια τής λάβας πού ξεχύνονται άπό τον κρατήρα καί κατρακυλάνε στά πλευρά τού βουνού, μοιάζουν σάν ποτάμια φωτιάς, ένώ τό μούγγρισμα τού βουνού αντηχεί σάν αδιάκοπη βροντή.

ΔΙΑΣΚΕΑΑΣΙΙΚΑ ΚΑΙ ΔΙΔΑΚΤΙΚΑ ΠΕΡΙΕΡΓΑ ΣΕ ΤΙ ΔΙΑΦΕΡΟΥΝ ΛΑΓΟΙ ΑΠΟ ΚΟΥΝΕΛΙΑ; Μολονότι λαγοί και κουνέλια μοιάζουν σέ πολλά πράγματα, είναι εύκολο νά διακρίνουμε τον ένα άπό τον άλλον. Πρώτα-πρώ τα, ό λαγός έχει πολύ μεγαλύ τερη ταχύτητα καί πιο μακρυά αυτιά άπό τό κουνέλι. Τά πί σω πόδια τοΰ λαγού, επίσης, είναι πιό μακρυά άπό τοΰ κουνε λιού, καί ό λαγός μπορεί νά κλωτσήση μέ δύναμι όταν βρεθή στά στενά. ^Επίσης τά κου νελάκια γεννιούνται τυφλά^ καί χωρίς καθόλου τρίχωμα, ένώ τά λαγουδάκια έχουν γούνα καί μπορούν νά δούν άπό στιγμή σέ στιγμή πού θά γεννηθούν. Τέλος, οί λαγοί δεν ζούν σέ υπόγειες στοές όπως τά κουνέλια, αλλά φτιάχνουν τή φωλιά τους στήν έπιφάνεια τοΰ εδάφους, στήν έ ξοχή. ΓΙΑΤΙ ΜΕΤΡΑΜΕ ΜΕ ΔΕΚΑΔΕΣ ; "Ολοι θά έχετε βέβαια,^ πα ρατηρήσει ότι μετράμε κατά δε κάδες. Φθάνουμε δηλαδή μετρών τας στο δέκα, καί κατόπιν άρχίζουμε νά μετράμε άλλα δέκα, καί κατόπιν νά μετράμε άλλα δέκα οπότε φθάνουμε στο είκοσι

(δύο δεκάδες), τό τριάγτα (τρεις δεκάδες) καί έτσι ώς τό έκατό (δέκα δεκάδες), ώς τό χίλια (έ κατό δεκάδες) καί λοιπά. Γιατί όμως μετράμε έτσι; "Αν κοιτά ξουμε τά χέρια μας θά καταλά βουμε. "Εχουμε καί στά δυό μας χέρια δέκα δάχτυλα. Οί πρώτοι άνθρωποι, λοιπόν, όπως σήμερα οί πρωτόγονες φυλές, μετρούσαν μέ τήν βοήθεια τών δαχτύλων τους. "Οταν τελείωναν όμως τά δάχτυλα, πού ήσαν δέκα, ξανάρ χιζαν άπό τήν αρχή. "Ετσι αυ τό έφθασε ώς τις ημέρες μας καί μετράμε μέ δεκάδες. © ΠΟΣΟ ΜΑΚΡΥΑ ΕΙΝΑΙ Η ΓΡΑΜΜΗ ΤΟΥ ΟΡΙΖΟΝΤΟΣ; "Οσο πιο ψηλός είναι κανείς, τόσο πιο μακρυά βλέπει τή γραμμή του όρίζοντος. Ή όλη ύπόθεσις, στήν πραγματικότη τα, είναι ζήτημα τού πόσο μα κρυά μπορεί κανείς νά δή άπό διάφορα ύψη πάνω άπό τήν επι φάνεια τής θαλάσσης. "Ενας άνθρωπος π. χ. πού έχει ύψος μόνο ένάμισυ μέτρο μπορεί νά δή σέ άπόστασι τεσσάρων πε ρίπου χιλιομέτρων.^ Ένώ ένας πού έχει ύψος ένα μέτρο καί ογ δόντα έκατοστά, βλέπει τέσσε ρα χιλιόμετρα καί έξακόσια πε ρίπου μέτρα.

Το αύτό'μστο ιμηιχάνηΐμσ, πού μέτρα και γεμίζει· κουτάικια με δισκία τοΟ περιφήΐμου φαρμάκου « Σονλφσπυιριδί νη».

ΦΑΡΜΑΚΑ - ΘΑΎΜΑΤΑ Η ΕΞΕΛΙΕΙΣ ΤΗΣ ΙΑΤΡΙΚΗ! ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ ΟΛΛΑ άπό^ τά θαύματα τού συγχρόνου κόσμου είναι συγχρόνως και ευ λογία καί κοοτάρα. Εφευ ρέσεις όπως τού αεροπλάνου κι* ανακαλύψεις, όπως ή χρήσις της ατομικής ένεργείας, εΐναι^ δίκο πα μαχαίρια, που μπορούν νά χρησιμοποιηθούν καί για τό κα λό καί για τό κακό. 'Η ιατρική έπιστήμη, ωστόσο, μπορεί δί καια νά ίσχυρισθή δτι δεν ίψερε στην ανθρωπότητα παρά μό νο ευτυχία καί άνακούφισι άπό τόν πόνο. Ρι’ αυτό καί οί νέες ανακαλύψεις στον τομέα της υ

πηρεσίας πρέπει νά θεωρηθούν ςος οί πιο μεγάλες άπό όλες τις ανακαλύψεις τού εικοστού αίώνος. Στον 19ο αιώνα, ή θεραπεία μιας ασθένειας ήταν πράγμα που γινόταν μάλλον στην τύχη. Μερικά φυσικά φάρμακα, όπως ώρισμένα βότανα καί άλλα, εί χε άνακαλυφθή οτι βοηθούσαν στην καταπολέμησι πολλών α σθενειών (μολονότι κανείς δέν ήξερε πώς γινόταν αυτό), Ή κι νίνη, π.χ., που πριράγεται άπό τόν φλοιό ενός δένδρου, έχρησιμρπριειτο κατά τής ελονοσίας.

•

μοποιουντο κατά των διάφορων ασθενειών, δεν έκαναν τίποτε όίλλο από τό νά εξαφανίζουν τά συμπτώματα, χωρίς νά έχουν καμμιά έπίδρασι στην πορεία της ίδιας της ασθενεί ας. "Εκα ναν τον άρρωστο νά αισθάνεται καλύτερα για λίγες ώρ-ες. Άλλα 6έν τον έκαναν καλά. Κατά τά μέσα του 19ου αίώνος, στην ιατρική επιστή μη έγινε μια έπανάστασις μέ την άνακάλυψι του Λουδοβίκου Παστέρ, ό όποιος βρήκε δτι οί περισσότερες ασθένειες έπροκαλοΟντο άπό αόρατα μικρόβια. ?0 Λόρδος Λίστερ έφήρμοσε την άνακάλυψι αυτή στην ιατρική, σκοτώνοντας τά μικρόβια μέ δι άφορα αντισηπτικά. Κ?αι ήταν φανερό πια πώς ή ασθένεια θόι ή ταν δυνατόν νά καταπολεμηθή αποτελεσματικά, άν μπορούσαν νά βρεθούν ουσίες πού νά σκο τώνουν τά μικρόβια μέσα στο ανθρώπινο σώμα, ακριβώς δπως τά είχε σκοτώσει ό Λίστερ στά χέρια και στά εργαλεία τών χει ρουργείων και σέ εξωτερικά τραύματα τών ασθενών. Γρήγο ρα άνεκαλυφθη δτι τά μικρόβια στον οργανισμό τού ανθρώπου μπορούσαν νά σκοτωθούν μέ τον ίδιο τρόπο μέ χημικές ουσίες. Αλλά ή μεγάλη δυσκολία ήταν οτι όλα τά γνωστά αντισηπτι κά έκαναν στον οργανισμό τόσο κακό, δσο καί τά ίδια τά μι κρόβια. "Έτσι ή ιατρική επιστήμη βρέθηκε έμπρός στο πρόβλημα νά βρή χημικές ουσίες πού θά σκοτώσουν τά μικρόβια, χωρίς νά προκαλουν βλάβες στο σώμα τού ανθρώπου. "Οπως είπε ό Πώλ "Ερλιχ, ένας άπό τούς πρω τοπόρους τού τρόπου αυτού τής θεραπείας, «έπρόκειτο για τήν άνακάλυψι φονικών σφαιρών πού 8ά χτυπήσουν μόνο τά αντικεί μενα εκείνα για τά όποΐα προο ρίζονταν».

«*

ρας τής «Χημειοθεραπείας», δη λαδή τής θεραπείας μέ χημικές ουσίες. Κάνοντας έρευνες στά χρώματα τής ανιλίνης, παρεσκεύασε 605 διάφορες ουσίες πριν νά φθάση στο «Σαλβαρσάν», πού λέγεται απλώς καί «606». Μερικά χρόνια αργότερα, παρεσκεύασε τό «Νεσσαλβαρσάν» ή «914». Και τά δύο αυτά φάρμακα άπεδείχθησαν πολύτιμα στην θεραπεία ώρισμένων άσθενειών καί, μολονότι δεν μπορεί νά πή κανείς δτι δέν προκαλουν καί μερικά δυσάρεστα συμπτώ ματα στον οργανισμό, γενικά σκοτώνουν τά μικρόβια χωρίς νά επιφέρουν σοβαρές βλάβες στον ασθενή. Τό μόνο μειονέκτημα τού φαρ μάκου τού "Ερλιχ, ήταν δτι ήσαν άποτ ελεσμ ατικές έναντ ί ον ενός μικρού μόνον αριθμού ασθε νειών. Καί μόνο τό 1930 οί έρευνηταί κατόρθωσαν νά βροΰν ενα φάρμακο πού ήταν καλό για τήν κατ απόλεμη σι ολόκληρης σειράς ασθενειών. Τό φάρμακο αυτό ήταν τό «Προντοζίλ». Άνεκαλύφθη άπό ένα Γερμανό επι στήμονα καί έβελτιώθηκε άπό τούς Γάλλους παίρνοντας τήν μορφή τής «Σουλφανιλαμίδης». Άλλα ή αποτελεσματική τελειοποίησις των φαρμάκων τής κατηγορίας τών σουλψαμιδών, έγινε στήν Αγγλία. Καί,τό 1938, έχρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά σέ ασθενή τό φάρ μακο «ΜΒ 693», πού άνεκαλύφθη στά εργαστήρια τής έταιρείας Μαίη — Μπαίκερ καί άπεθείχθη άποτελεσμοτΓΐκώτατον εναντίον τής πνευμονίας, ή οποία ώς τό τε περιφρονούσε δλα τά γνωστά φάρμακα. Τό θαυμαστό αυτό φάρμακο έθεράπευε έπίσης καί άλλες ασθένειες. Στο μεταξύ, οί εργασίες έσυνεχίζονταν. Καί, μέσα σέ λίγα^ χρόνια παρουσίασθηκε μιά ολόκληρη σειρά φαρράκων ρέ βάσι τις σομλφαμιδ£$,

δών, τά σουλφοαμιδικά όπως λέ γονται, δέν εΐναι κυριολεκτικά άντισηπτικά. Γιατί δέν σκοτώ νουν το μικρόβιο, άλλα τό προσ βάλλουν έμμέσως. Χάρις σέ μια χημική) άντίδροκπ που προκαλοϋν, άποκόπτουν την παροχή τροφής που είναι απαραίτητη στα μικρόβια για νά ζήσουν. Ε τσι, επιβραδύνοντας τήν άνάπτυξί τους και μή έπιτρέποντας νά πολλαπλασιασθοΰν, φέρνουν τά μικρόβια σέ τέτοιον βαθμόν έξασθενήσεως, ώστε οι φυσικές δυνάμεις του οργανισμού εύκο λα μπορούν πιά νά τό έξοντώσουν. 'Η άνακάλυψις των σουλφαμιδών άκολουθήθηκε άπό τήν όνακάλυψι ενός νέου καί άκόμα πιο μεγάλου ιατρικού κατορθώματος: Τής Πενικιλλίνης. Τό όνομα προέρχεται άπό τήν λατινική λέξι «Πενικίλιουμ», πού σημαίνει «σάν βούρτσα», καί χρησιμεύει γιά τήν ονομασία τής οικογένει ας εκείνης των μυκήτων άπό τούς όποιους βγαίνει ή Πενικιλλίνη. Υπάρχει έτσι μιά μεγάλη δι αφορά μεταξύ σουλφαμιδών καί Πενικιλλίνης. Οί σουλφαμίδες παρασκευάσθηκαν τεχνητά, δηλα δή άπό χημικές ούσίες, επί τή βάσει μιας καθωρισμένης συν ταγής, ενώ ή Πενικιλλίνη, βγή κε άπό ένα φυσικό μανιτάρι. Φαίνεται ίσως παράξενο τό ό τι ό μεγαλύτερος γνωστός εχθρός τής άσθενείας προέρχεται άπό μιά άσχημη γαλαζοπράσινη μού χλα, άλλά έτσι συμβαίνει. ιΗ Πενικιλλίνη άνεκοολύφθη τό 1928 άπό τον σερ Άλεξάντερ Φλέμιγκ. *0 Σέρ Φλέμιγκ ήταν τό τε άπησχολημένος μέ έρευνες γιά τά φοβερά έκεΐνα μικρόβια που λέγονται σταφυλόκοκκοι. Στά πειράματα του, άνεκάλυψε ότι ή μούχλα πού περιέχει πενικιλλίνη, ^ ενεργούσε κατροστρε-

τπτκά κριτά τών σταφυλόκοκκων

πί πλέον, ή πενικιλλίνη δέν προκοολούσε καμμιά βλάβη στά λευ κά αιμοσφαίρια τοΰ άνθρώπου, πού είναι ό άμυντικός στρατός τού σώμ<χτός μας. 'Η πενικιλλίνη, λοιπόν, ήταν ένα θαυμάσιο φάρμακο. Αλλά ύ-

Είδιικό δοχείο ιμέσα στο όποΐο καλλιεργείται Πενικιλλίνη. ,Στήν επιφάνεια τού υγρού έχει· δηιμιουργηθ'ή ένα στρώιμα μούχλας. Άπό τήίν <μούχλα αυτήν, βγαίνει τό θαυματουργό φάρμακο. πήρχαν άκόμη πολλές δυσκολί ες γιά νά μεταφερθή άπό τό χη μικό έργαστήριο στην κλινική. ^Ηταν πολύ διαφορετικό πράγ-^ γμα ή καταστροφή τους μέσα σ’ ένα μπουκάλι άπό τήν κατα στροφή τους μέσα στον άνθρώπινο οργανισμό. Τό φάρμακο έ πρεπε πρώτα νά έξαχθή άπό τήν μούχλα σέ συμπεπυκνωμένη μορ φή. Κι* αυτό ήταν δύσκολο. Δέ κα ολόκληρα χρόνια ερευνών χρειάσθηκαν γιά νά φθάσουν οί έπιστήμονές στο ποθητό άποτέλεσμα. ΚΓ έτσι τό 1938 μιά όμάς έπιστημόνων υπό τήν καθοδήγησι τοΰ Αυστραλού καθηγητού Φλόρεϋ κατώρθωσαν νά α πομονώσουν άπό τήν μούχλα μιά κοκκινωπή σκόνη, πού περιείχε ένα τοΐς έκατό πενικιλλίνη. Α κολούθησαν καί άλλες έρευνες γιά νά βρεθή μιά καλύτερη καί

ττιο συμφέρουσα μέθοδος έξαγωγης του φαρμάκου. Κατασκευά στηκε μάλιστα και ένα ειδικό εργοστάσιο. Και τό φθινόπωρο του 1940 εΐχε έτσιμασθή αρκε τή πενιικιλλίνη για νά μπόρεση νά δοκιμασθή σέ ανθρώπους. Τά πειράματα . είχαν πλήρη έπιτυχία. Τά μικρόβια καταστρέφον ταν, ενώ ό οργανισμός έμενε4 α πείραχτος. Στο μεταξύ ήρθε ό πόλεμος. Στο διάστημά του έ γιναν μεγάλες πρόοδοι, οI. πο σότητες συνεχώς μεγάλωναν καί τό θαυματουργό φάρμακο έσωσε τις ζωές χιλιάδων στρατιωτών, πού θά πέθαιναν από μόλυνσι τών τραυμάτων τους άν δέν υ πήρχε ή πενικιλλίνη. Συγχρόνως, τό φάρμακο έγινε καθαρότερο. 'Η κοκκινωπή σκόνη του 1940, πού περιείχε πενικιλλίνη σέ άνοολογία μόνο 1%, έγι νε τό 1945 ένα παρασκεύασμα πιο άνοιχτόχρωμο με περιεκτι κότητα 30%. Καί σιγά σιγά οί επιστήμονες κατώρθωσαν νά πα ραγάγουν τήν' κοοτάλευκη κρυ σταλλική πενικιλλίνη, πού είναι καθαρή 100%. 'Η πενικιλλίνη χορηγείται λιγώτερο εύκολα από τις σουλφαμίδες, πού συνήθως δίνονται α πό τό στόμα. Γιατί, άν κατα πιούμε τήν πενικιλλίνη, δταν φθάση στο στομάχι μας θά προσ βληθή από τά οξέα πού βρίσκον ται εκεί καί αργότερα από τά μικρόβια πού βρίσκονται στά έντερα, καί θά χάση ένα μεγάλο μέρος από τήν δύναμί της. Γι’ αυτό καί τό θαυματουργό φάρ μακο χορηγείται συνήθως υπό μορφήν ένέσεων, μολονότι γιά ώρισμένους τύπους παθήσεων, ή πενικιλλίνη δίδεται καί υπό μορ φήν σκόνης, αλοιφής ή καί δι σκίων. Ή πενικιλλίνη δέν θεραπεύει δλες τις άρρώστειες. Είναι απο τελεσματική έναντι ον μιας μεγά λης σειράς μικροβίων, αλλά υ πάρχουν μερικές απέναντι τών

όποιων είναι άνίσχυρη. "Οπως οί σουλφαμίδες, έτσι καί ή πενικιλλίνη, δρά έναντίον τών μι κροβίων εμμέσως. Δέν τά σκο τώνει δηλαδή απ’ ευθείας, άλλα εμποδίζει τόν πολλαπλασιασμό τους καί τά έξασθενεΐ έτσι πού γίνονται εύκολη λεία στις φυ σικές δυνάμεις του οργανισμού. Σέ ισχυρές όμως δόσεις, ή πενικιλλίνη επιδρά απ’ ευθείας ε πί τών μικροβίων. Καί άποτελεσματικώτατα μάλιστα. 'Η άναικάλυψις τής πενικιλλίνης, απετέλεσε μεταξύ άλλων κι’ ένα έξαιρετικό τονωτικό γιά τις ιατρικές έρευνες. Μιμούμενοι τό παράδειγμα του Φλέμιγκ, έπιστήμονες σέ όλο τόν κόσμο άρ χισαν πυρετώδεις έρευνες. Πολ λά άλλα πολύτιμα φάρμακα άνεκαλύφθησαν, τά περισσότερα α πό τά όποια προέρχονται, όπως καί ή πενικιλλίνη άπό μύκητες. Τό πιο φημισμένο άπό τά φάρ μακα αυτά είναι ή στρεπτομυ κίνη, πού άνεκαλύψθη τό 1944 άπό ένα Αμερικανό, τό Δρα Γουώζμαν καί πού έχρησιμοποιήθηκε μέ μεγάλη έπιτυχίοΐ έναντίον τής θανατηφόρου άσθενείας τών παιδιών πού λέγεται φυματιώ δης μηνυγγΐτις. "Οχι πολύ καιρό μετά τήν έφαρμογή^ τής πενικιλλίνης στην κατοπτολέμησι διαφόρων ασθε νειών, παρετηρήθη δτι πολλά μι κρόβια, πού στήν αρχή έξωλοθρεύοντο άπό τήν πενικιλλίνη, άρχισαν σιγά σιγά νά δείχνουν μικρότερη ευαισθησία σ’ αυτήν. Καί ή αιτία τού φαινομένου αυ τού ήταν τό γεγονός δτι ώρισμένοι μικροοργανισμοί, είχαν αποκτήσει σχετική αντοχή στήν Ττενικιλλίνη. Αυτό κοπέστησε προσεκτικούς τούς γιατρούς δσον αφορά τήν αδιάκριτη χρησιμοποίησι τού νέου φαρμάκου, καί πολλοί ίσχυρίσθησαν δτι α ποτελούσε ένα σοβαρώτατο μει ονέκτημά του. ’Αλλά παρ’ ολα

δσα έχουν λεχθή καί γραφή στά

λαϊκά έντυπα και στις εφημε ρίδες υπέρ τής άπόψεως αυτής, ή πενικιλλίνη εξακολουθεί νά παραμένη τό σοβαρότερο όπλο, που

έχουν οι γιατροί στα χέρια τους για την κατοπτολέμησι τών δι αφόρων ασθενειών. Είναι πραγ ματικά ένα φάρμακο—Θαύμα.

ΑΠΟ ΤΙ ΕΙΜΑΣΤΕ ΦΤΙΑΓΜΕΝΟΙ; «ΑΪΤΟ ΜΥΡΙΑΔΕΣ ΑΟΡΑΤΕΣ ΜΙΚΡΕΣ ΓΙ ΥΪΤΕΙ!» ΠΟ Τ! ΕΙΜΑΣΤΕ φτια γμένοι; Άπό τί άποτελεΐται τό σώμα ένός υ γιούς ανθρώπου; Ποια συστατικά τό απαρτίζουν; "Αν ανοίξουμε ένα βιβλίο τής βιολο γίας, θά δούμε μέ εκπληξι ό τι τό ανθρώπινο σώμα άπ ο τελεί ται βασικά άπό νερό, αλάτι, λί πη και λευκώματα. Θά δούμε ε πίσης — κι* αυτό θά μάς φανή ίσως αστεία — ότι περιέχει όχι λιγώτερο άπό 20 γραμμάρια περίπου μέτοολλα, σέ έλάχιστες ποσότητες φυσικά, μέταλλα στά όποια περιλαμβάνεται σίδηρος, χαλκός, ψευδάργυρος, καθώς και ίχνη τών γνωστών πολυτίμων με τάλλων... χρυσού και αργύρου! Αυτά όμως όλα δεν εΐναι πα ρά ένα μικρό μέρος τής πραγ ματικότητας. ΓιοαΤ, αν προχω ρήσω με άκόμα περισσότερο, θά δούμε πράγματα θαυμαστά. 'Η έπιστήμη έχει πραγματικά ανα καλύψει, ότι όλα τά οντα στον κόσμο, ζωντανά και άψυχα, χω ρίς καμμιά έξαίρεσι, άποτελούνται άπό μικρές ξεχωριστές μο νάδες, πού λέγονται άτομα. Τά άτομα είναι σέ άφάνταστα βαθμό μικρά. Τόσο, ώστε δέν μπορεί νά τά δή τό άνθρώπινο μάτι, έστω καί άν βοηθεΐται άπό τό ισχυρότερο μικροσκόπιο. Αυτός είναι άλλωστε καί ένας άπό τους λόγους που οι άνθρω ποι άργησαν τόσο πολύ νά τά άνακαλύψουν. Τά άτομα εΐναι στ* άλήθεια τά μικρά τούβλα, μέ τά όποια ή Φύσις εχει φτιάσει όλόκληρο τ© Συμπαν: ήλιους καί

πλανήτες, ποντίκια κι’ άνθρώπους, δέντρα καί πέτρες! 'Η έπιστήμη άνεκάλυψε επί σης ότι, σέ καμμιά περίπτωσι, τά άτομα που άποτελούν ένα σώ μα δέν έγγίζουν τό ένα τό άλ λο. Μένουν πάντα σέ κάποια άπόστασι μεταξύ τους, κρατημένα έτσι άπό κάποια μυστηριώδη 56ναμι που μοιάζει μέ τον ηλεκτρι σμό. Είπαμε ότι όλα άνεξαιρέτως τά πράγματα τού κόσμου εΐναι φτιαγμένα άπό άτομα. Σ’ αυτό τό σημείο 6έν διαφέρουν καθό λου. Διαφέρουν όμως πολύ στην άπόστασι πού έχουν μεταξύ τους τά άτομα. Γιατί ή άπόστασις αυτή δέν εΐναι πάντα ή ίδια. Καί άναλόγως τής άποστάσεως τών ατόμων μεταξύ τους, ένα πράγ μα είναι βαρύ ή ελαφρό. "Οταν τά άτομα βρίσκονται κοντά στό άλλο, άποτελούν ένα πράγμα βαρύ, όπως τό μολύβι. "Οταν πάλι εΐναι μακρυά τό ένα άπ* τό άλλο, τότε φτιάχνουν κάτι ελα φρό όπως ό άέρας ή 6 φελλός. 'Η άπόστασις μεταξύ τών άτόμων εΐναι, άναλόγως προς τό μέγε θος τους, πελώρια. "Ακόμα καί στά πράγματα αυτά πού έχουν πολύ μεγάλο βάρος, ή άπόστά σις τών άτόμων εΐναι, συγκρινομένη μέ τό μέγεθος τους, μεγα λύτερη άπό την άπόστασι, πού έχουν μεταξύ τους ή Γή,ή Σε λήνη καί ό "Αρης. Το καταπλη κτικά μικρό μέγεθος καί οι άφάν ταστα μεγάλες άποστάσεις τών άτόμων μπορούν νά^ γίνουν αν τιληπτές άπ© τό εξής γεγονός:

Τό ανθρώπινο σώμα άπο τελεί ται από ένα πεντάκις έκατομμύριο (1 μέ 27 μηδενικά!) άτομα. Καί, ψυσικά, τά άτομα αυτά, ό πως και όλα τά άτομα στη Φύσι, βρίσκονται μεταξύ τους σέ κάποια άπόστασι πού είναι πο λύ μεγάλη για τό μέγεθος τους. ’Άν λοιπόν αναγκάζαμε όλα αυ τά τά άτομα νά άκουμπήσουν τό ένα μέ τό άλλο, ό άνθρωπος θά γινόταν τόσο -μικρός, ώστε θά ήταν άδυνατσν νά τον δούμε, χω ρίς νά χρησιμοποιήσουμε φακό! Τά διαστήματα, πού υπάρχουν μεταξύ των ατόμων, λέγονται γε νικώς πόροι. "Έχει ύπολογισθή λοιπόν, ότι, άν ή Γή δέν εΐχε κα θόλου πόρους, άν δηλαδή δεν υ πήρχε καθόλου άπόστασις μετα ξύ τών ατόμων πού την αποτε λούν, ολόκληρος ό πλανήτης μας θά μίκραινε καί θά γινόταν όχι πιο μεγάλος άπό μιά μπάλλα

τού τέννις! ’Άν τά παιδιά ήσαν μικρά όσο τά άτομα, οί πέτρινοι τοίχοι καί οί ατσάλινες πόρτες 6ά ήσαν γΤ αυτά γεμάτες άπό τεράστιες τρύπες, μέσα άπό τις όποιες θά μπορούσαν νά μπαι νοβγαίνουν μέ τήν μεγαλύτερη ευκολία, όπως περνούν οί μυΐγες μέσα άπό ένα συρματόπλεγμα μέ μεγάλα άνοίγματα. "Οταν, λοιπόν, ρωτήσουμε : «Άπό τί είμαστε φτιαγμένοι;», ή επιστήμη θά μάς άπαντήση μέ σοβαρότητα: «Άπό τρύπες!» Ά πό μυριάδες αόρατες μικρές τρύπες!» * Η πραγματική ύλη έ νός πράγματος, δέν αποτελεί ούτε τό ένα χιλιοστό τού μεγέ θους καί τής άποστάσεώς του ! Τό μεγαλύτερο μέρος τού σώμα τός μας καί όλόκληρρ τό Σόμ παν άποτελείται άπό αυτό πού χωρίς νά σκεφθούμε ονομάζουμε «τίποτα».

ΕΧΕΤΕ ΕΝΑ ΙΚΕΛΕΤΟ ΙΤΟ ..ΛΟΥΤΡΟ 1ΑΙ! Θά σάς φανή παράξενο ίσως άν ακούσετε ότι υπάρχει ένας... σκελετός στο μπάνιο ή στην κου ζίνα σας! Κι* όμως, αυτό είναι αληθινό. "Οπως ξέρουμε, σκε λετός είναι τά κάκκαλα ή τό σκληρό πλαίσιο ένός ζώου, που λιού, ψαριού ή άλλου πλάσμα τος. Πώς λοιπόν, θά μπορούσα με νά χρησιμοποιήσουμε τό πράγμα αυτό στο σπίτι μας; ΚΓ όμως, τό χρησιμοποιούμε όταν πλενόμαστε ή κάνουμε τό μπά νιο μας! Καί δέν είναι τίποτε άλλο άπό τό... σφουγγάρι! Τό σφουγγάρι, πού έχετε στο μπάνιο σας, βρισκόταν κάποτε στον βυθό τού ωκεανού. Τήν ε ποχή έκείνη, ήταν ένα ζώο πού ζούσε, έτρωγε καί άνέπνεε. ’Άν κυττάξουμε £να σφουγγάρι, θά δούμε ότι είναι γεμάτο τρύπες, μερικές μεγάλες καί άλλες πολύ μικρές. "Οταν είναι ζωντανό, τό σφουγγάρι εισάγει στ© σώμα

του μέσα άπό τίς τρύπες αυτές θοολασσινό νερό καί πολύ μικρά ζώα. Αυτό γίνεται μέ τίς μι κρές τρύπες. Κατόπιν, τό άχρη στο πιά νερό βγαίνει άπό τίς μεγάλες τρύπες. Για νά μαζέψουμε τά σφουγ γάρια, στέλνουμε στο βυθό τής θάλασσας ανθρώπους κατάλλη λα έφωδιασμένους, τούς δύτες, πού είναι άριστοι κολυμβητές καί μπορούν νά μείνουν στο νε ρό πολλή ώρα. "Οταν τά σφουγ γάρια βγούν στην επιφάνεια, τά πιέζουν πρώτα δυνατά, γιά νά βγή άπό τίς τρύπες τού σκελε τού τους ή σάρκα τους, κΡ έπει τα τά πλένουν μέ πολύ νερό καί τά άφίνουν νά στεγνώσουν στον ήλιο. Τέλος, στέλνουν τούς σκε λετούς τους στα καταστήματα γιά νά πωληθοΰν καί νά χρησι μοποιηθούν γιά τό πλύσιμό μας,

“Ένα απτό τά πύο περίεργα και ττμο μυστηριώδη· ιμνηρεΐα τοΰ κόσμου, ή Αίγι/πτ:α)κή Σφόγξ, πού παριστάνει; ένα πιάσμα με σώμα λιοντα ριού και πρόσωπο ανθρώπου. Τό ύψος της φθάνει τά 20 σχεδόν μ.

ΤΑ ΠΑΡΑΞΕΝΑ ΤΗΣ ΑΡΧΑΙΑΣ ΑΙΓΥΠΤΟΥ ΑΡΧΑΙΑ Αίγυπτος ήταν, αλήθεια, ή χώρα ^ των παράξενων πραγμάτων. Και σήμερα ακόμη μ5 δλο που σαν κράτος είναι εντελώς συγχρονισμένη, πηγαίνοντας κά νεις εκεί νοιώθει άμέσως νά τον περιβάλλη ή ατμόσφαιρα τοΰ μυ στηρίου. Ή ατμόσφαιρα τής χώ ρας των Φαραώ! Οί αρχαίοι Αιγύπτιοι, πού α νέπτυξαν ένα θαυμαστό πολιτι σμό πριν από 6.000 χρόνια, πί στευαν δτι κάθε άνθρωπος γεν νιέται μαζί μ’ ένα δεύτερο πλά σμα έντελώς δμοιο μέ τον έαυτο του, πού ζή μαζί του χωρίς όμως νά φαίνεται πουθενά καί πού, όταν ό άνθρωπος 'πεθαίνη, εκείνο εξακολουθεί νά ζή, έπειδή είναι άθανατο! Αυτό τό δεύτερο

πλάσμα, ό δίδυμος αόρατος α δελφός κάθε ανθρώπου, ήταν τό «Κά». Κι* έπειδή τό «Κά» ζοΰσε καί μετά τον θάνατο του αδελ φού του, έπρεπε οί ζωντανοί νά φροντίζουν νά του δώσουν δ,τι χρειαζόταν γιά νά μπόρεση νά εξακολούθηση τη ζωή του. Γι* αυτό, στους τάφους τους, οι Αι γύπτιοι έβαζαν τρόφιμα, κοσμή ματα, άρώματα, καθρέφτες, ό πλα, καρέκλες, όργανα καί κά θε τί πού θά μπορούσε νά χρει άζεται ένας ζωντανός άνθρωπος, γιά νά τά χρησι-μοποιή τό «Κά»! 4Ο μεγαλύτερος θεός των Αι γυπτίων, ήταν ό ’Όσιρις, πού ήταν κριτής καί δικαστής των νεκρών. Σέ μια περίφημη εικό να, πού βρέθηκε σέ Αιγυπτιακό τάφο ζωγραφισμένη πάνω σέ

ΐτάΐΓϋβο, ο ’Όσιρις έχει μπβοστά ρι& γιά ξυλογλυπτική κ.λ.ιτ. Κι4 όχι μονάχα τά είχαν αλλά καί του μια ζυγαριά. Πάνω σ’ αυτήν ήξεραν νά τά χρησιμοποιούν μέ ό μεγάλος κριτής των νεκρών έ πολύ μεγάλη τέχνη. χει βάλει την καρδιά ένός αν θρώπου και τήν ζυγίζει έχοντας "Ολοι έχουμε ακούσει καί δι βάλει στην άλλη μεριά τήν Άλήαβάσει τόσα πολλά γιά τις πε Θειοί. Καί, πιο πέρα, φαίνεται ρίφημες πυραμίδες, ώστε δεν εί ένας άλλος θεός, ό Θώθ, έτοιμος ναι ανάγκη νά πούμε πολλά πρά νά καταγραφή στο βιβλίο του γματα γι’ αυτές. Αυτά τά τερά τό αποτέλεσμα του ζυγίσματος. στια οικοδομήματα, πού μοιά "Ενας λαός, λοιπόν, γιά τον ζουν μέ μικρούς λόφους, ήσαν κΓ αυτά μεγάλοι τάφοι. Τάφοι όποιο ό θάνατος καί δ,τι έχει σχέσι μ’ αυτόν ήταν ένα τόσο βασιλέων, βέβαια, πού ήθελαν σημαντικό γεγονός, ήταν φυσι μετά τον θάνατό τους νά μείνη κό νά δώση σέ όλα τά μεγάλα γιά πάντα ένα σημάδι, πού νά μνημεία τή μορφή ή μεγάλων θυμίζη τό όνομά τους στούς αν κτιρίων ή μεγάλων τάφων ή άθρώπους πού θά ζοΰσαν ύστερα ναμνηστικών ναών ή οβελίσκων. από πολλά - πολλά χρόνια. Γιά Οί Αιγύπτιοι έμαθαν νά χρη νά είναι, μάλιστα, βέβαιοι ότι σιμοποιούν τήν πέτρα γιά νά ή πυραμίδα τους θά γινόταν όσο χτίζουν, απ’ τά πολύ παλιά χρό μεγάλη καί ωραία τήν ήθελαν, νια. Υπάρχουν αιγυπτιακά μνη οί βασιλιάδες άρχιζαν νά χτί μεία πού χτίσθηκαν 5.000 χρό ζουν καθένας τήν δική του άπό νια προ Χριστού. Αλλά στήν τήν έποχή άκόμα πού ήταν ζων αρχή, βέβαια, οί Αιγύπτιοι χτί τανοί. "Οπως, δηλαδή, ένας ση στες δεν ήσαν και τόσο επιτή μερινός άνθρωπος θά φρόντιζε δειοι. Χρειάσθηκε νά περάσουν νά φτιάξη τον τάφο του, ζωντα χίλια ολόκληρα χρόνια από τό νός άκόμα. τε πού πρωτάρχισαν νά χρησι Οί ωραιότερες πυραμίδες — μοποιούν τήν πέτρα, γιά νά μά γιατί υπάρχουν πολλές πυραμί θουν νά τήν χρησιμοποιούν μέ δες στήν Αίγυπτο — είναι, ε τέχνη. "Ετσι τά πρώτα ωραία κείνες πού βρίσκονται σ’" ένα μέ αιγυπτιακά μνημεία άρχισαν νά ρος πού λέγεται Γκιζέχ, στήν χτίζωνται 4.000 χρόνια προ αρχή τής Λιβυκής έρήμου, κον Χριστού. Κι* από τότε γίνονται τά στήν αρχαία πόλι Μέμφιδα, όλο καί πιο ωραία, όλο και πιο στη δυτική όχθη τού Νείλου. ΚΓ τεχνικά. Γιατί οί αρχαίοι Αιγύ άπό αυτές, ή πιο μεγάλη είναι πτιοι έμαθαν στο μεταξύ νά φτι ή πυραμίς τού Χέοπος, ένός με άχνουν καί τά εργαλεία, πού γάλου Φαραώ, πού έζησε γύρω χρειάζονται γιά νά δουλέψη ό στο 4.000 προ Χριστού, δηλαδή χτίστης. Είχαν μεγάλα σφυριά 6.000 σχεδόν χρόνια πριν άπό καί κοπίδια γιά νά δίνουν στις σήμερα. πέτρες τό σχήμα πού ήθελαν, εί Στά σπλάχνα τής μεγάλης χαν ειδικά έργαλεΐα γιά νά ανα αυτής πυραμίδας, όπως ακριβώς κατεύουν τή λάσπη καί είχαν καί καί σέ όλες τις άλλες πυραμί μυστρί γιά νά τήν απλώνουν πά- * δες, βρίσκεται ό τάφος τού Χέ νω στά τούβλα, πού τά έφτια οπος. "Ενας δηλαδή μεγάλος θά χναν όπως καί σήμερα μέσα σέ λαμος, μέσα στον όποιο έβαλαν ωραία καλούπια. Ξέρουμε επίσης τον βασιλιά όταν πέθανε, μαζί πώς οί πανάρχαιοι εκείνοι άν μέ όλα εκείνα τά πράγματα πού θρωποι είχαν καί πάμπολλα ξυ χρειαζόταν τό «Κά» του. Είναι λουργικά έργαλεΐα. Πριόνια, σφυ τόσο μεγάλη ή πυραμίς αυτή, ριά, σκαρπέλλα, ροκάνια, μοτχάίπού τροομάζει κανείς όταν σκε-

λειά πρέπει νά χρειάσθηκε για το χτίσιμό τη-ς. 'Ο περίφημος "Ελληνας ιστορικός * Ηρόδοτος, ό πιο μεγάλος, ό πιο παλιός α πό τούς ιστορικούς, γράφει ότι 100.000 άνθρωποι έργάσθηκαν έπΐ 30 ολόκληρα χρόνια για νά την χτίσουν! Καί φαίνεται δτι

βρίσκεται ένα άλλο μνημείο πού λεγεται Σφίγγα. "Ενα παράξε νο μνημείο, πού 5έν εΐναι παρά ενα πελώριο άγαλμα, τό όποιο παριστάνει ενα ζώο μέ κεφάλι γυναίκας καί τό όποιο εΐναι σκαλισμένο σέ μονοκόμματο βράχο. ΟΙ αρχαιολόγοι δεν ξέ-

’Άποψις τών , μεγάλων πυρσιμίδων του Γίκιζέχ, που είναι οί μεγαλύ τερες απ’ όλες τις πυραμίδες τής Αίγυπτου καί^έχουν χτι-στη μέ^ τε ράστια καμι μάτια γρανίτη, πολλά από τα οποία ζυγίζουν δεκάδες τοννους. "Οπως γράφει ό Ηρόδοτος,, ή πιο .μεγάλη, απ’ αυτές, ή πυ ραμίδα του Χέοπο-ς, χρειάστηκε 30 χρόνια για νά τελείωση καί για τό χτίσιμό της έργάσθηίχαν 1 ΌΌ.ΌΟιΟ άνδάωποι. Ή1 πυρσιμΐς του Χέοπος είναι απ’ τά μεγαλύτερα καί υψηλότερα κτίρια του κόσμου. αυτό δέν είναι υπερβολή. Γιατί μόνο στο ταβάνι στο νεκρικό θά λαμο τού Χέοπος οί Αιγύπτιοι έβαλαν 56 πελώριες πλάκες α πό γρανίτη, πού τις έκοψαν α πό ένα βουνό πολύ μακρυνό καί πού ή κάθε μιά ζυγίζει 54 τόννους !

ρουν τί ακριβώς παριστάνει τό κολοσσιαίο καί μυστηριώδες αυ τό άγαλμα, ούτε καί γιατί φτιά χτηκε εκεί μέσα · στην έρημο. Φαντάζονται όμως ότι οί άρχαΐοι Αιγύπτιοι έφτιαξαν ίσως τή Σφίγγα, θέλοντας νά παρα στήσουν τό πνεύμα πού φύλαγε

τους τάφους των βασιλέων. “Η Σφίγγα έχει ϋψος 20 σχεδόν μέτρα καί έχει τόσο μεγάλο ογκο, πού στο έσωτερικό της βρί σκεται μια έκκλησούλα καί με ρικές σκάλες πού οδηγούν σέ δι άφορους μυστηριώδεις θαλάμους. Μια άπό τις. σκάλες αυτές έχει 30 σκαλοπάτια. Σφίγγες μπορεί νά δή κανείς πολλές στην Αίγυ πτο. Άλλα ή Σφίγγα τού Γκιζέχ είναι ή πιο μεγάλη από ό λες καί γι’ αυτό είναι γνωστή Ο'έ όλον τον κόσμο. Ανάμεσα στα πιο επιβλητι κά καί πιο γνωστά αρχαία μνη μεία τής Αίγυπτου είναι καί δυο κολοσσιαία αγάλματα, που πα ριστάνουν δυο ανθρώπους καθι στούς σέ θρόνο, 1 ά αγάλματα αυτά έχουν ύψος 12 περίπου μέ τρα καί παρουσιάζουν ένα πολύ περίεργο θέαμα, γιατί βρίσκον ται σέ μια κοιλάδα μόνα τους, έχοντας — θαρρείς — ξεφυτρώ σει άπό τό χώμα. Οί δυο μοναχι κοί κολοσσοί είναι γνωστοί μέ τό όνομα «Αγάλματα του Μ έ μμονος», αλλά οί αρχαιολόγοι άνεκάλυψαν τώρα ότι παριστάνουν τον περίφημο Φαραώ Άμένοφι τον 3ο, που έζησε 1.500 χρόνια προ Χριστού. "Οσο για τό πώς βρέθηκαν οί δυο ανδριάντες «έ τσι μονάχοι τους μέσα στην έρημιά, οί^ αρχαιολόγοι λένε οτι κάποτε οί κολοσσοί αυτοί βρί σκονταν άπό την μια καί την άλλη μεριά τής πόρτας ένός ναού, πού έχτισε ό Άμένοφις καί πού φαίνεται ότι αργότερα καταστράφηκε σέ κάποιο σημείο, ώστε σήμερα δεν μπορούμε νά βρούμε κανένα ίχνος του. Κατά τό φθινόπωρο τό μέρος όπου βρίσκονται τά αγάλματα τού Άμένοφι πλημμυρίζει άπό τά νερά τού Νείλου καί βλέπον τας τα κανείς άπό μακρυά, νο μίζει ότι ξεφυτρώνουν μέσα άπό τά ήσυχα νερά. "Οπως όλοι οί άρχαΐοι λαοί, έτσι καί οί Αιγύπτιοι, έχτισαν

7§

πολλούς ναούς. Άπ’ αυτούς ό μως, ό πιο μεγάλος είναι ό ναός τού Καρνάκ, κοντά στην άρχαία πόλι τών Θηβών *— είχαν καί οί Αιγύπτιοι Θήβες. Ξεκινώντας ά πό την πύλη τού ναού καί γιά ένα σχεδόν μίλι προς την κατεύθυνσι τών Θηβών, υπάρχει έ νας φαρδύς δρόμος στρωμένος μέ πέτρινες πλάκες, πού έχει ά πό την μια καί την άλλη μεριά μικρές Σφίγγες. Σήμερα βέβαια δέν είναι τοσο πολλές. Άλλα οί αρχαιολόγοι υπολογίζουν ότι στην άρχαία έποχή τά αγάλμα τα αυτά τών Σφιγγών πρέπει νά ήσαν περισσότερα άπό χίλια. Προχωρώντας λοιπόν κανείς στον δρόμο μέ τις Σφίγγες, καί φθάνοντας στο ναό, άντικρύζει πρώτα - πρώτα έξη τεράστια α γάλματα, πού στέκονται μπρο στά στους στύλους του ναού καί πού παριστάνουν τον βασιλιά πού τον έχτισε. "Αλλοτε, ολόκληρο τό τερά στιο αυτό οικοδόμημα ήταν στε γασμένο. Οί αιώνες όμως έφα γαν τή στέγη καί τώρα μόνο ό ουρανός σκεπάζει τον περήφανο ναό τοΰ αρχαίου Φαραώ. "Αν ω στόσο ή στέγη έπεσε, οί κολώνες πού την κρατούσαν υπάρχουν. Καί είναι τόσο μεγάλες, ώστε θεωρούνται οί μεγαλύτερες πού χρησιμοποιήθηκαν ποτέ στον κόσμο στο έσωτερικό ένός κτι ρίου Υπάρχουν σήμερα 134 απ’ αυτές, καί ή πτό ψηλή φθάνει στα 23 μέτρα! Ακόμα καί άπό τά σύγχρονα κτίρια, λίγα είναι αυτά πού ξεπερνούν σέ εκτασι χώρου τον τεράστιο ναό τοΰ Καρνάκ. "Ενας άλλος ωραίος Αιγυπτι ακός ναός, που χτίοπηκε όμως πολύ αργότερα άπό τον ναό το.ύ Καρνάκ, είναι εκείνος πού βρί σκεται σ’ ένα νησάκι τού Νεί λου, κοντά στο Άσσουάν. Είναι αφιερωμένος στην θεά "Ισιδα καί χτίστηκε κυρίως άπ© τους Ρωμαίους. Άλλα πολλά τμήμα

τά του χρονολογούνται άπό τό 400 ττρό Χριστοί). Μιλώντας για τους Αιγυπτια κούς ναούς, πρέπει νά έχουμε πάντα στό νού μας, δτι δέν ή ταν τόποι λατρείας, όπως οι Ελληνικοί 'καί Ρωμαϊκοί ναοί ή τά τζαμιά τών Μουσουλμάνων καί οί Χριστιανικές έκκλησίες. 'Ο Αιγυπτιακός ναός ήταν ένα μνημείο, που τό έχτιζε ό ένας ή ό άλλος Φαραώ, μόνο καί μό νο γιά νά κερδίση την εύνοια τού θεού στον όποιο τον αφιέρω νε, ένα μνημείο όπου μόνο -ό ί διος ό βασιλιάς καί οί ιερείς είχαν δικαίωμα νά μπαίνουν. 7Η ταν δηλαδή έντελώς ιδιωτικός χώρος, καί γι’ αυτό καί ό τερά στιος ναός του Καρνάκ, που εί δαμε παραπάνω, ήταν ολόκλη ρος περιτριγυρισμένος άπό έναν υψηλό τοίχο έτσι που ό κόσμος δέν μπορούσε νά τον δή.

Αυτά είναι τά πιο Αντιπρο σωπευτικά άπό. τά μνημεία τής άρχαίας Αίγυπτου. Δέν πρέπει δμως νά φαντασθοΰμε δτι μέ αυ τά συμπληρώνονται οί γνώσεις μας γιά τήν Αίγυπτο. Στήν μυ στηριώδη έκείνη χώρα, ό έπισκέτττης σέ κάθε του βήμα σκοντά φτει έπάνω σέ κάποιο άρχαΐο τάφο, σέ κάποια μικρή Σφίγγα, σέ κάποιον οβελίσκο. Επτά χι λιάδες χρόνια, δσα διήρκεσε ή ακμή τών Φαραώ, οί Αιγύπτιοι, έχτιζαν τάφους γιά τους νεκρούς τους καί ναούς γιά τους θεούς τους. Καί μολονότι ή άμμος τής έρημου καί ή λάσπη τοΰ Νείλου σκεπάσανε τά περισσότερα μέ τό πέρασμα τών αιώνων, ή σκα πάνη τών αρχαιολόγων τά ξεσκε πάζει σιγά σιγά, διακόπτοντας τήν ησυχία τών «Κά» που πλανώνται μέσα στους μυστηριώδεις νεκρικούς θαλάμους...

ΓΙΑΤΙ ΟΤΑΝ ΣΥΝΑΝΤΩΜΕΘΑ ΑΝΤΑΛΛΑΣΣΟΜΕ ΧΕΙΡΑΨΙΑ;

λανδίας χαιρετοΰνται τρίβοντας τις... μύτες τους μεταξύ τους!

Στα παλιά χρόνια, δέν υπήρ χαν ούτε φώτα στους δρόμους, ούτε αστυφύλακες κΓ οί κλέφτες γύριζαν ελεύθεροι. "Ολοι οί άν θρωποι ήσαν ώπλισμένοι μέ ξί φη γιά νά προφυλάσσωνται. "Ο ταν, λοιπόν, συναντούσε κανείς κάποιον άλλον, ήταν συνήθεια νά πιάνη ό ένας τό χέρι τοΰ άλ λου γιά νά δείξη ότι δέν κρατού σε όπλο καί δτι, συνεπώς, δέν είχε κακές διαθέσεις απέναντι του. Επειδή δέ τά ξίφη τά κρα τούσαν μέ τό δεξιό χέρι, έπια νε ό ένας τό δεξιό χέρι τού άλ λου. "Ετσι, πιάνοντας στά χέ ρια τους, ξέρανε δτι δέν υπήρχε κίνδυνος. Μέ τον καιρό καθιερώ θηκε νά θεωρήται ή χειραψία ώς μιά χειρονομία που σημαίνει φι λία. ·> Οί Κινέζοι, . ωστόσο, δέν σφίγγουν ό ένας τό χέρι τοΰ άλλου, άλλα ό καθένας τά δικά το*Λ Και οί Μοεορι τής Νέας Ζψ

ΠΟΣΕΣ ΤΡΙΧΕΣ ΕΧΟΥΜΕ ΣΤΟ ΚΕΦΑΛΙ ΜΑΣ; Θά ήταν κάπως δύσκολο νά πούμε μέ ακρίβεια πόσες τρίχει δμως ύπολογισθή δτι οί άνχει δμως ύπολογισθή δτι οί άν θρωποι μέ καστανά μαλλιά, έ χουν στο κεφάλι τους περί τις 109.000 τρίχες, ενώ οί ξανθοί έχουν περίπου 140.000 τρίχες. Τά σκούρα καστανά μαλλιά είναι τά πιο συνηθισμένα στ ή χώρα μας. Οί περισσότεροι "Ελ ληνες συνεπώς έχουν τό κεφάλι τους σκεπασμένο μέ 109 έως 120 χιλιάδες τρίχες, που έχουν πάχος ίσο προς τό ένα εικοστό τέταρτο τοΰ χιλιοστού! Παρά τό πολύ μικρό πάχος τους ωστόσο, οί τρίχες έχουν αξιόλογη αντοχή. Καί, στά πα λιά χρόνια, οί Κινέζοι καί οί 5Ι άπωνες κατασκεύαζαν άπό αν θρώπινες τρίχες ολόκληρα σκοι νιά, πού ήσαν πολύ γερά.

ΠΑΡΑΞΕΝΑ ΡΟΛΟΠΑ ΟΙ ΠΡΟΓΟΝΟ! ΤΩΝ ΣΗΜΕΡΙΝΩΝ ΡΟΛΟΓΙΩΝ

Τό περίφημο ρολόϊ «Μϊττϊγκ Μττέν» που βρηιοικιεται στον πύργο του κτιρίου του ΆγγΙλικου Κοινοβου λίου στο Λονδίνο. ΠΠΣ ξέρουμε, οί 24 ώρες του ημερονυκτίου αντι προσωπεύουν τον χρόνο, πού χρειάζεται ή γή, για νά κάνη μια περιστροφή. Άπό τά πολύ τταλιά χρόνια, λοιπόν, οί άνθρωποι προσπάθησαν νά βρουν τρόπους για νά μετρούν τον χρόνο και έπενόησαν πολλές μεθόδους διαιρώντας τό εικοσι τετράωρο σέ ώρες καί τις ώρες σέ λεπτά. "Οπως μάς λέει ή ιστορία, ένας /Άγγλος βασιλεύς, γιά νά με'φάη^ τις ώρες, είχε διατάξει καί του έφτιαξαν κεριά, πού εί χαν όλα τό ίδιο πάχος καί τό ΐδιο μήκος. Κατόπιν, πρόσεξε

πόσο μέρος του κεριού καιόταν μέσα σέ μιαν ώρα καί τό σημά δεψε, χωρίζοντάς το σέ κομμά τια τής μιας ώρας. "Ήξερε, λοι πόν, ότι, κάδε φορά πού ή φλό γα προχωρώντας έφτανε σέ ένα σημάδι, είχε περάσει μιά ώρα. 'Ο τρόπος αυτός τής μετρήσε ως ήταν βέβαια έξυπνος, άλλα όχι καί ακριβής. Γιατί έφθανε νά φυσήξη ένας ελαφρός όίνεμος γιά νά σβύση τό κερί,- οπότε μέχρι νά τό ξανανάψουν θά περ νούσε ώρα πού δέν θά μπορού σαν νά την μετρήσουν. "Ή μπο ρούσε τό κερί νά μ ή σβύση, αλ λά έξ αιτίας τού ρεύματος τού αέρος νά άρχίση νά καίεται πιο γρήγορα. 'Οπότε πάλι γινόταν λάθος. Υπήρχαν ωστόσο καί παλιότεροι τρόποι γιά νά μετρούν την ώρα. Κι* ένας απ’ αυτούς ήταν τό μέτρημα τής ώρας μέ τό ηλιακό ρολόϊ. Ή κατασκευή τού ρολογιού αυτού είναι άπλουστάτη. Στή μέση ενός δί σκου, πού είχε σημειωμένες τις ώρες σαν πλάκα συνηθισμένου ρολογιού, καρφώνεται ένα αρ κετά μακρύ καρφί. Καθώς λοι πόν περνούν οί ώρες, ή φαινο μενική κίνησις τού ήλιου κάνει την σκιά τού καρφιού νά πέφτη διαρκώς ^ σέ διαφορετικό σημείο τού δίσκου. Καί έτσι ή σκιά δείχνει τί ώρα εΐναι. Τό ηλιακό ρολόϊ είναι πολύ καλό καί σχετικά ακριβές. Αλλά δέν μπορεί νά λειτουργήση παρά μόνο όταν ύπάρχη ήλιος. Γ ια τί, χωρίς ήλιο, δέν μπορεί βέ βαια νά γίνη σκιά. Καί, χωρίς σκιά, 6έν βλέπουμε τίς ώρες. "Έτσι, επάνω στην πλάκα ενός παλιού Ρωμαϊκού ηλιακού ρο λογιού, ήταν γραμμένες οί λέ ξεις: «Σίνε ρόλο, σίλεο»? πρύ

σημαίνει «χωρίς ήλιο, σωπαί νω». Μια άλλη πάλι μέθοδος μετρήσεως τής ώρας ήτοα/ ή μέθο δος τού ρολογιού τού νερού. Τό ρολόι αύτό άπετελεΐτο από μια πλάκα ρολογιού, πού ήταν το ποθετημένη έπάνω σ’ ένα δοχείο γεμάτο μέ νερό, πού είχε στο κάτω μέρος του μια τρύπα άπό την οποία τό νερό άδειαζε μέ ώρισμένη ταχύτητα. Μέσα στο δοχείο βρισκόταν ' ένα κομμάτι ξύλο, πού φυσικά έπέπλεε. "Ο σο λοιπόν μέ τό άδειασμα τού νερού ή έπιφάνειά του κατέβαι νε, κατέβαινε και τό ξύλο. Άλ λα τό ξύλο, είχε στην μιά του άκρη δεμένη μιά κλωστή, πού ή άλλη της άκρη ήταν περιτυλιγμένη στον άξονα ένός δείκτη. Τού δείκτη τής πλάκας μέ τις ώρες. "Έτσι όσο περνούσαν οι ώρες καί άδειαζε τό νερό —μέ κανονική ταχύτητα όπως είπα με— τό ξύλο κατέβαινε τραβών τας την κλωστή καί κάνοντας τον δείκτη νά γυρίζη καί να δείχνη τήν ώρα. Κάθε πρωί τό δοχείο έπρεπε νά ξαναγεμίζεται μέ νερό, επειδή ήταν κανονισμέ νο νά άδειάζη σέ 24 ώρες, καί τό ρολόι τού νερού λειτουργού σε ώς τό άλλο πρωί. "Έτσι ό μως ή πλάκα μέ τούς αριθμούς έπρεπε νά έχη 24 ώρες αντί γιά 12 πού έχει σήμερα. ΓΥ αυτό, έφτιαξαν άργότερα «νερορόλογα» πού γέμιζαν κάθε 12 ώρες καί είχαν πλάκα μέ 12 ώ ρες μονάχα. Καί πάλι όμως, τό ρολόϊ τού νερού είχε μόνο ένα δείκτη καί μπορούσε νά δείχνη μόνο τις ώρες καί όχι καί τά λεπτά. "Ενας άλλος τρόπος γιά νά βρίσκουν πόση ώρα είχε περά σει ήταν μέ τήν «κλεψύδρα». 'Η κλεψύδρα, πού τήν χρησιμοποι ούσαν στήν αρχαία Ελλάδα, ή ταν ένα δοχείο πού είχε νερό καί άπό κάτω μιά τρύπα. Τό δοχείο αυτό άδειαζε μέσα σέ

μιαν ώρα. Κι* έτσι ήξεραν ότι όταν άδειαζε, είχε περάσει μιά ώρα άπό τήν στιγμή πού τό εί-

"Ενια άπό τά μεγαλύτερα ρολσγια του κόσμου. Βρίσκεται, στην πύλη ένός άμερικανιικοιύ εργοστα σίου στο ΝιοΟ Τζέρσεϋ, και ό δί σκος του έχει διάμετρο 12 μ. χαν γεμίσει. Χρησιμοποιούσαν τήν κλεψύδρα αυτή στήν Πνύκα, όπου, όπως ξέρουμε, γινόταν ή εκκλησία, ή συνέλευσις δηλαδή τού Δήμου των Αθηναίων, γιά νά μην άφίνουν τους πολυλογά δες ρήτορες νά μιλούν μέ τις ώ ρες. Γιατί πίστευαν ότι όποιος είχε πραγματικά νά πή ή νά προτείνη κάτι, δέν χρειαζόταν πολλά λόγια καί πολλήν ώρα γιά νά τό πή. "Ελεγαν, λοιπόν, ότι κά θε ομιλία δέν θά έπιτρέπεται νά κρατήση περισσότερο απ’ ό σο θά κάνη ή κλεψύδρα νά άδειάση μιά φορά. Κι1 έτσι ό κα θένας φρόντιζε νά περιορίζη τά λόγια του στα ουσιαστικά ζητή ματα καί νά άποφεύγη τις πο λυλογίες. Άργότερα, ή κλεψύ δρα τελειοποιήθηκε. "Αλλαξε καί σχήμα καί περιεχόμενο. Γιατί δέν είχε πια μέσα νερό, άλλα άμμο. Σ’ ένα δοχείο γυάλινο, δηλα-

8ή, έβαζαν άμμο. Αλλά τό^ δο χείο εκείνο, είχε σχήμα που έ μοιαζε πολύ μέ τον αριθμό 8. 7Ηταν δηλαδή χοντρό οπίς δύο άκρες, καί πολύ - πολύ στενό στη μέση. Και ήταν κανονισμέ νο έτσι, πού ή άμμος νά περνά από τό επάνω διαμέρισμα, άς πούμε, τού δοχείου στο κάτω περνώντας λίγη - λίγη από τήν

'Ένα ωραιότατο ρολόϊ, από ελεφαντόδοντο, δείγμα τής ιταλι κής τέχνης. Τό έκικρερές πού φυ λάσσεται» από χρυσές πόρτες, διακοσμημένες ιμέ 'μσργαριτάρισ' στενή τρυπίτσα τής μέσης, μέ σα σέ μιάν ώρα. Μόλις άδειαζε τό έπάνω διαμέρισμα, πράγμα πού έδειχνε δτι είχε περάσει μια ώρα, αμέσως άναποδογύριζοεν τό δοχείο, καί τό γεμάτο έρχόταν άπό πάνω. Κι* ή άμμος ξα νάρχιζε πάλι νά πέφτη. "Επειτα άπό τό ηλιακό ρολόϊ, τήν κλεψύδρα, τό ρολόϊ τού νε ρού καί τό δοχείο μέ τήν άμμο,

ήρ3ε τό εκκρεμές. Τά πρώτα ό μως ρολόγια τού είδους αυτού, δεν έμοιαζαν καθόλου μέ τά ση μερινά εκκρεμή πού χτυπούν τις ώρες. Δέν ήταν παρά μιά, άς πού με, τελειοποίησις ή μάλλον μιά άλλη^ μορφή τού ρολογιού τού νερού. ’Αντϊ δηλαδή 6 άξων τού δείκτου νά^γυρίζη μέ το τράβηγ μα πού τού έκοονε ή κλωστή τού ξύλου, τό όποιον έπλεε στό νε ρό, γύριζε μέ τό τράβηγμα ένος σπόγγου ό όποιος ήταν τυλιγ μένος γύρω του, καί είχε κρεμα σμένο στήν άκρη του ένα βά ρος. Καί για νά μήν ξετυλίγε ται τό βάρος, είτε μονομιάς, εί τε άκοινόνιστα, είχαν βάλει ένα εκκρεμές, πού, όπως ξέρουμε ά πό τό σχολείο, κινείται πάντα μ’ απόλυτη ακρίβεια καί ισότητα χρόνου. Τό έκκρεμές εκείνο ήταν πού κανόνιζε πόσος σπάγγος θά ξετυλιγόταν κάθε φορά, μάλλα λόγια πόσο θά προχωρούσε 6 δείκτης στήν πλάκα. Αυτός ήταν 6 παλαιότερος τύπος τού ρολογιού μέ έκκρεμές, καί άπ3 αυτόν προήλθαν κατό πιν όλοι οι άλλοι τελειοποιημέ νοι τύποι^ εκκρεμών. Τά πρώτα εκκρεμή είχαν, όπως καί τά ρο λόγια τού νερού, ένα μόνο δεί κτη, πού έδειχνε τις ώρες. Αρ γότερα όμως, προσέθεσαν κι3 έ να δείκτη πού έδειχνε τά λεπτά. Κι3 αυτό τό κοοτάφεραν κάνον τας ^τόν δείκτη τών ωρών, νά σπρώχνη^ καθώς έγύριζε τον ά ξονα του δείκτου τών λεπτών. Καί, χρησιμοποιώντας οδοντω τούς τροχούς, κανόνιζαν, κάθε φορά πού ό δείκτης τής ώρας θά προχωρούσε μιάν ώρα, 6 δεί κτης τών λεπτών νά παίρνη μιάν όλόκληρη στροφή. Τον έ καναν δηλαδή νά γυρίζη 12 φο ρές πιό γρήγορα. Μέ τό ίδιο σύστημα, πρόσδεσαν όργότερα καί δείκτη γιά τά δευτερόλεπτα. Αυτός έπαιρνε τήν κίνησί του άπό τον δείκτη τών λεπτών. Πά

λι δμως^ μέ την χρησιμοποίησι γραναζιών, κανόνιζαν ώστε ό δείκτης των δευτερολέπτων νά γυρίζη 60 φορές πιο γρήγορα από τον δείκτη των λεπτών. Με ρικά άτιό τά παλιά έκκρεμή ήσαν πραγματικά αριστουργήμα τα τέχνης καί υπομονής, μέ έξαιρετικά πολύπλοκους μηχανι σμούς, καί έδειχναν δχι μόνο τις ώρες, τά λεπτά καί τά δευ τερόλεπτα, αλλά καί τίς φάσεις της σελήνής, τον μήνα, την ημε ρομηνία καί διάφορα άλλα πράγ ματα. Το αμέσως έπόμενο βήμα στην κατασκευή των ρολογιών, ήταν ή άντικατάστασις του βα ριδιού πού έβαζε σέ κίνησι ολό κληρο τόν μηχανισμό, από ένα ελατήριο που έκανε την ίδια δουλειά. Αυτό ήταν τό κύριο ε ξάρτημα τού ρολογιού, πού υ πάρχει σέ δλα τά σύγχρονα ρο λόγια τού τοίχου καί τού χεριού καί πού είναι ένα απλό άσχυρό έλατήριο, πού αναγκάζει τον κεντρικό άξονα νά γυρίζη μετα δίδοντας την κίνησι καί σέ δλα τά άλλα μέρη. Ή κίνησις £έ αυτή, ρυθμίζεται ©πως καί πριν μέ ένα έκκρεμές. Γιά τά ρολόγια τού χεριού, βέβαια,^ δέν μπορεί νά γίνη λό γος γιά έκκρεμές, καί γι’ αυτό εδώ χρησιμοποιείται ένας «ρυθ μιστικός τροχός», πού είναι έ νας τροχός ό οποίος αντί νά κάνη πλήρεις στροφές, γυρίζει μια προς τά εμπρός καί μια προς τά πίσω, πάντα στό ίδιο χρονικό διάστημα, δπως ακρι βώς κάνει καί τό έκκρεμές, καί ρυθμίζοντας^ έτσι τό ομαλό ξετύλιγμα τού έλατηρίου, δπως τό έκκρεμές έρύθμιζε τό ομαλό ξετύλιγμα τού σπάγγου η τής αλυσίδας από την οποία κρεμό ταν τό βαρίδι. Τά περισσότερα, λοιπόν, σύγχρονα ρολόγια, είναι έφωδιασμένα μέ ένα τέτοιο ρυθ μιστικό τροχό αντί γιά εκκρε μές, έπειβή ό τρόπος αυτός εί

ναι πολύ πιο καλός γιά νά κανονίζη την ταχύτητα. Ό ρυθμιστι κός τροχός κινείται από πο λύ λεπτό έλατήριο πού λέγεται «τρίχα». Τέλος, ό μηχανισμός πού χτυ πάς τις ώρες σ’ ένα ρολόι, είναι στην πραγματικότητα ένα δεύ τερο ρολόι μέσα στό κυρίως ρο λόι, καί κινείται από ένα ξεχω ριστό μεγάλο έλατήριο.^ Ό μό νος του σύνδεσμος μέ τον μηχα νισμό τού ρολογιού είναι ένας τροχός, μέ τον οποίο ρυθμίζεται τό ξετύλιγμα τού έλατηρίου τού μηχανισμού τής καμπάνας. Χά ρις στον σύνδεσμο αυτόν, δταν οί δείκτες τού ρολογιού δεί χνουν, π.χ., έξη, ένα μικρό σφυ ράκι μπαίνει σέ κίνησι καί χτυ πάει έξη φορές πάνω σέ μια μι κρή καμπάνα, ή σ’ ένα κομμάτι μετάλλου, πού βγάζει^ ένα ήχο. Καί τό ίδιο γίνεται μέ δλες τίς ώρες. Τέλος, υπάρχουν ρολόγια πού, αντί νά σημαίνουν τίς ώρες μέ απλούς ήχους, παίζουν ολόκλη ρα μουσικά κομμάτια. © ΑΛΛΑΖΟΥΝ ΡΟΥΧΑ ΤΑ ΖΩΑ; Πολλά είναι τά ζώα πού βά ζουν ζεστότερα ρούχα τον χει μώνα γιά νοε προφυλαχθοΰν από τό κρύο. Ή γούνα τους γίνεται πυκνότερη καί οί τρίχες τους πιο μακρυές. Καί, πολλές φορές, αλλάζουν καί χρώμα, γιά νά μπορούν τά ζώα νά ^ κρύβωνται πιο εύκολα δταν χιονίση. ι0 λα γός, π.χ., τον χειμώνα εχει ένα χρώμα γκριζωπό. Οί δέ λαγοί πού ζοΰν σέ βουνά, τον χειμώ να παίρνουν άσπρο χρώμα γιά νά μή φαίνωνται στό χιόνι. (Η * Αλεπού, έπίσης, στά βορεινά κλίματα^ παίρνει άσπρο χρώμα τό χειμώνα γιά νά μπορή νά κρύβεται από τούς έχθρους της καί νά κλέβη τό φαί της, χωρίς νά γίνεται αντιληπτή.

ΔΑΓΚ ΑΝΑΡΙΑ, ΚΕΝ IΡΙΑ, ΠΡΙΟΝΙΑ ΚΑί ΠΡΟΒΟΣΚΙΔΕΣ

Ή ούρα της ιμ-υΐγας Ίχνεάμων δέν είναι- κεντρί όπως φαίνεται. ΕΤναΐ! ένας σωλήνας μέ τον οποί ον το έντοιμο, άψού τρυπήση τό σώμα μ-ιάς κάιμττιας, διοχετεύει τα αυγά του μέσα στην πληγή. Α περισσότερα παιδιά, έ κτος άν ήταν πολύ τυχε ρά, έχουν δαγκωθή ή τσιμπηθή άπό διάφορα έντο μα. Καί στην μία καί στην άλ λη περίπτωσι, ό πόνος είναι βέβαια σχεδόν ό ίδιος, καί ί σως, ποτέ δέν σταμάτησε κα νείς για νά έξετάση άν τό έν τομο τον δάγκασε ή τον τσί

Τ 82

μπησε. I α όργανα, ωστοσο, που δίνουν σ’ ένα έντομο την δύναμι νά ένοχλήση ή νά προκαλέση πόνο, είναι αλήθεια θαυμάσια καί αξίζει νά τά μελετήση κα νείς. Πρώτα - πρώτα, πρέπει νά έχουμε ύπ’ όψιν δτι οί δυο τρό ποι έπιθέσεως είναι πολύ δια φορετικοί ό ένας από τον άλ λον, έπειδή τό έντομο για νά δαγκάση θά χρησιμοποίηση τό στόμα του, ένώ, γιά νά τσιμπήση, τό κατάλληλο έργαλεΐο πού έχει στην ουρά του. "Οταν όμως μιλούμε γιά έν τομα πού δαγκάνουν, δέν πρέπει νά νομίζουμε δτι έχουν στόμα όμοιο μέ τό δικό μας. Τά σαγόνια τών εντόμων δέν έργάζονται άνοιγοκλείνοντας πά νω - κάτω δπως τά δικά μας, άλ λα δεξιά - αριστερά,^ δπως οί λεπίδες του ψαλιδιού. Τό στόμα τού εντόμου είναι εξαιρετικά πολύπλοκο. Γιατί, έκτος ά^ό τις δυό «δαγκάνες», υπάρχει κΓ ένα δεύτερο ζεύγος σαγονιών, πού πολλές φορές εί ναι έφωδιασμένο μέ ευαίσθητες κεραίες καί εργάζονται κινού μενα επίσης δεξιά - αριστερά. Επάνω άπό τά δύο αυτά ζευ γάρια σαγονιών ^ υπάρχει ενα άνω χείλος καί, κάτω απ’ αυτά, ένα είδος κάτω χείλους, πού έ χει ακόμα ένα ζεύγος κεραιών. "Έτσι βλέπουμε δτι τό στό μα ενός συνηθισμένου εντόμου, άποτελεΐται άπό έξη μέρη. Καί, μολονότι τά έξη αυτά μέρη μπο ρούμε νά πούμε δτι είναι τυπι κά σέ δλα τά έντομα, σέ κάθε είδος εντόμου έχουν ύποστή ζο ρισμένες τροποποιήσεις, γιά νά βοηθούν τό έντομο στην έξυπηρέτησι τών ιδιαιτέρων άναγκών του. Γιά νά έξηγήσουμε τά

πραγματα καλύτερα, τό στόμα ένός έντομου εΐναι το κουτί,

που έχει τά έργαλεια του, καί

τα εργαλεία αύτά είναι σχήμα* τισμένα διαφορετικά σέ κάθε εΐ* δος# για νά μπορούν νά κάνουν την έργασία που θέλει τό κάθε έντομο. Λίγθ>: εΐναι τά έντομα που δαγκάνουν» τον άνθρωπο, πραγ ματικά; Γ Εκείνα που τρυπουν την έπίδερμίδα του άνθρώπου, δεν δαγκάνουν στην πραγματι κότητα, άλλα χρησιμοποιούν μερικά πολύ λεπτά χειρουργικά έργοίλεΐα, μέ τά όποια κάνουν μιά τομή στην έπίδερμίδα. "Α πό την τομή εκείνη, βγαίνει αί μα, πού μερικά έντομα, όπως τό κουνούπι ή ό ψύλλος, τό ρου φούν. Τά χειρουργικά αυτά ερ γαλεία παρά τήν λεπτότητά τους έχουν πολύ μεγάλη δύναμι. Ευτυχώς όμως δλα τά εργαλεία τών έντόμων δεν έχουν προορι σμό τήν χρησιμοποίησί τους ε ναντίον τού ανθρώπου! Μεταξύ τών φωτογραφιών μας, υπάρχει μία πού δείχνει τό στόμα μιας σφήκας πού ζή στήν άμμο. Κυττάμε λοιπόν τί θαυμαστό στόμα έχει ή σφήκα αυτή! Πρώτα - πρώτα, διαθέτει ένα ζεύγος άπό ισχυρές δαγκάνες, πού όμως δεν τις χρησιμο ποιεί γιά νά δαγκάνη, άλλά για νά σκάβη τήν 'άμμο όταν ή σφή κα φτιάχνη τήν φωλιά της. Γιά νά βγάλη τήν άμμο, ή σφήκα γεμίζει τό στόμα της, βγαίνει έξω άπό τήν τρύπα καί τήν «φτύνει». Καί, όταν έτοιμαστη ή φωλιά, ή σφήκα φράζει τήν εϊσοδό της μ" ένα χοιλικάκι κα ταλλήλου μεγέθους. Ή σφήκα, τότε, ξεκινάει εις άναζήτησιν καμμιάς κάμπιας. Μόλις συναντήση τήν λεία της, όρμά έπάνω της μέ θάρρος και τήν πιάνει μέ τις δαγκάνες της, άλλά όχι γιά νά τήν σκοτώση. Στήν πε ρί πτωσι αυτήν, οί^ δαγκάνες χρησιμοποιούνται σάν εργαλεία

γιά νά κρατήσουν τήν κάμΐϊΐα άκίνητη, ένώ ή σφήκα ψάχνει καί μέ, τήν άκρίβει©^ ένάς πε πειραμένου χειρουργού την τσι μπάει σ" ενα ειδικό μέρος τού σώματός της, προκαλώντας της παράλυσι. 'Η κάμπια είναι τώ ρα «χλωροφορμημένη», άς πού με, κΓ ή σφήκα τήν κουβαλάει έτσι αναίσθητη στήν φωλιά της. "Ακόμα μιά φορά μπαίνουν σέ ενέργεια οι δυνατές δαγκάνες, γιατί ή σφήκα πρέπει νά πιάση τό θύμα της πολύ σφιχτά καί νά τό τραβήξη μέ δύναμι, επει δή ή κάμπια εΐναι πιο μεγάλη

Ή γλώσσα Τής .μέλισσας καταλήγιείι σέ ενα είδος κουταλιού^γιά νά μπτορή τό έντομο νά πάΙρνη άκορα καί τό νέκταρ πού εΐναι ατά βάθη τού λουλουδιού. άπρ τήν ίδια. Σιγά - σιγά, ω στόσο, καταβάλλοντας μεγάλες προσπάθειες, καταφέρνει νά σύρη τήν κάμπια ώς τήν φωλιά της. "Εκεί τήν άφίνει γιά μιά στιγμή, ανοίγει τήν «πόρτα» της καί αρχίζει πάλι νά τραβά

κΒΐ νά σπρώχνη τ© θύμα της ιτό* τ® άπό την μια και πότε άττό τήν άλλη μεριά, προσπαθώντας νά τή σύρη ως το βάθος της φω λιάς, που φθάνει μέχρι 5 έκαΤοστά. Συγχρόνως όμως, ή σφή κα Φροντίζει νά μη κάνη βίαιες κινήσεις, για νά μη προκαλέση

Ή γλώσσα η τπρσβοσκίς της πε ταλούδας ξεδιπλώνεται γιιά νά ιμπορέαη' η πεταλούδα νά ρουφηξη τό νέκταρ άπό τό βάθος του άνθους. κατάρρευσι τής άμμου. Και γιά τον σκοπό αυτόν, ίσως νά χρη σιμοποιούν και κάποιο υγρό που εκκρίνει από τό σώμα της, άλείφοντας μ* αυτό τους «τοί χους» τής φωλιάς της. "Αφού, επί τέλους, ή αναίσθη τη κάμπια τοποθετηθή στό βά θος τής φωλιάς, ή σφήκα γεννά ένα αυγό καί τό άφίνει επάνω στό σώμα τού θύματός της. "Υ στερα ξαναβγαίνει γιά κυνήγι καί μέ τον ίδιο τρόπο πιάνει καί κουβαλάει στη φωλιά της μιά δεύτερη κάμπια. Κατόπιν, σφραγίζει την φωλιά της μέ άμ μο καί Φεύγει» "Ετσι, τό' μικρό

Ρφηκάκι, που θά βγή άιτό τό ■αυγά, θά εχη νά τρώη φρέσκο κρέας, ώσπου νά άναπτυχθη καί νά μπόρεση νά βγή άπό την φω λιά γιά νά κυνηγήση μόνο του! Τό σώμα τής μέλισσας, που μάς δίνει τό μέλι, είναι έξ ίσου μέ λεπίδες, οί όποιες μοιάζουν πολύ μέ μυστριά, καί ή μέλισ σα . χρησιμοποιεί τά εργαλεία της αυτά γιά νά κόβη καί νά πλάθη τό κερί όταν φτισχνή τις κερήθρες. Ή γλώσσα της, πάλι, είναι πολύ πιο μακρυά άπό την γλώσ σα τής σφήκας, επειδή μ5 αυ τήν ή μέλισσα παίρνει τό νέ κταρ άπό τά άνθη. Καί, όταν λέμε γλώσσα, δέν χρησιμοποι ούμε πιθανώς την σωστή λέξι. Γιατί ή γλώσσα αυτή έχει ^τήν κατασκευή μιας προβοσκίδας <<αί χρησιμοποιείται άπό τήν μέλισσα σαν άναρροφητική αν τλία, μέ τήν οποία ρουφά τον χυμό τών λουλουδιών, ένώ στην άκρη της έχει ένα είδος κουτου λιού, μέ τό όποιο παίρνει τον πηχτότερο χυμό, που δέν μπορεί νά ρουφήξη μέ τήν προβοσκίδα, Τά μυρμήγκια έχουν επίσης πολύ δυνατά σαγόνια. Ώττλισμένα, μ* αυτά, έπιτίθενται πολλές φορές σέ κάμπιες, πού είναι πολύ πιο μεγάλες, άπό αυτά, καί , κατορθώνουν νά τις σέρνουν στήν φωλιά τους. Άλ λα ή κάμπια τής πριονόμυιγας μιας μυίγας πού έχει στήν ου ρά της δύο πραγματικό: πριό νια, φροντίζει νά έξασφαλίζε* ται άπό τέτοιες έτττθέσεις. Στο ψύλλο, δπου βρίσκεται, καί γύ ρω - γύρω στο μέρος πού έχει εκλέξει γιά νά βόσκηση, φτιά χνει ένα φράχτη άπό ενσ^ είδος σάλιου, πού βγάζει άπό τό στό μα της καί πού, μόλις έρθη σέ επαφή μέ τον άέρα, ξεραίνεται. Τό σάλιο εκείνο, εχει μια μυ ρωδιά πολύ άσχημη γιά τά μυρ μήγκια. Είναι γι5 αυτά, πραγ ματικό άσφυξιογόν© αέριο! "Ε-

4 καμπι& τρώει τά φυΑΧ$

της ανενόχλητη, Καί, άν καμ« μιά^φρρά κόπτοι® μυρμήγκι 4-

ψηφήση ^ την

άσχημη

μυρωδιά

τρύπες και νά αποθέτη τά

γά είναι όμοια μέ τό κεν τρί πού έχουν ο! σφήκες ή οί

μέλισσες, Τό κεντρί τής σφή καί θέληση νά πλησιάση την κας πράγματι, δεν είναι τίπο^κάμπια,, περνώντας έπάνω άπό τε άλλο άπό ένα σωλήνα πού τον φράχτη, προσβάλλεται άπό βρίσκεται μέσα σέ μιά θήκη. "Η τά «άσφυξιογόνα» και παρα θή&η^ είναι μυτερή, καί χρήσιμο λύει ! ποιείται γιά τό άνοιγμα τής Οί πριονόμυιγες αυτές είναι τρύπας στο σώμα: τού θύματος. έντομα που μοιάζουν πολύ μέ Καί^ μέσα άπό τον σωλήνα, γλιί σφήκες κΓ έχουν στην άκρη της στρά τότε καί πέφτει τό αυγό, ουράς τους δύο Θαυμοισια κα πού βρίσκεται αυτομάτως μέσα τασκευασμένα πριόνια μαζί μέ στην πληγή. δύο τριχωτές κεραίες, πού τις Αυτό όμως τό όργανο δεν χρησιμοποιεί για νά κατευθύνη χρησιμοποιείται άπο όλες τις τά πριόνια της όπως θέλει. "Αλ σφήκες σύμφωνα μέ τόν προορι λά σέ τϊ χρησιμοποιεί τά πριό σμό τοΟ. Μόνο οί βασίλισσες νια της ή πριονόμυιγα; Στά σφήκες τό χρησιμοποιούν γιά φύλλα νέων δέντρων. "Άν γεν τόν σκοπό πού τούς τό έδωσε ή νούσε τά αυγά της έπάνω στά φύσις. Γιά νά άποθέτουν δηλα φύλλα, ό αέρας η ή βροχή Θά τά δή τά άύγά τους. Σέ όλες τις παρέσυραν πριν προφθάσουν νά άλλες, τό όργανο* αυτό έχει με» βγουν άπ" αυτά οι κάμπιες, πού είδαμε παραπάνω και πού με ταβάλλονται αργότερα σέ νέες πριανόμυιγες. Ή μαμά, λοιπόν, φροντίζει νά^ βρη για τα αυγά της μια κρύπτη ασφαλέστερη. Με τά πριόνια »ης, κόβει λιγά κι ένα άπό τά νεύρα τού φύλλου καί μέσα στην τα μη τοποθετεί τά αυγά της. "Έτσι ούτε άέρας, ούτε βροχή μπορούν νά τά πα ρασύρουν. Κι" όταν βγουν οί μι κρές κάμπιες θά έχουν πρόχειρο φάί', τό ίδιο τό ψύλλο. Μια μ» ίγα, έξ άλλου, πού λέ γεται ιχνευμων, ανήκει στην "Αριστερά·: Τά εργαλεία πού έ κατηγορία των έντόμων πού έ χει. στο στ ο μια της ή σφήκα τής χουν τά εργαλεία τους στην ά άρμου, δηλαδή τά δυνατά σαγό κρη τής’ ουράς τους. "Αλλά, αν νια, ή περίεργη γλώσσα καί οί τί γιο πριόνια, ό ιχνευμων έχει κεραίας τού στόματος. Δεξιά: Τό τρία σουβλιά, πού τά χρησιμο κεντρί τής ίδιας σφήκας. ποιεί για νά τρυπάη τό σώμα μιας κάμπιας καί,, νά βάζη μέ ταβληθή σέ αμυντικό όπλο, πού σα στην πληγή τά αυγά του. οί σφήκες ξέρουν αλήθεια νά ■"Έτσι, όταν βγουν οί ίμιΐφ.άΙ τό χρησιμοποιούν τώρα πολύ Ιχνευμονες άπό τά αυγά βλέ καλά! πουν ότι έχουν μιά ολόκληρη Τό μαύρο κεντρί, λοιπόν, κάμπια για νά τραφούν. πού βλέπουμε^ νά προεξέχη άπό Τα σουβλιά, πού χρησιμο τήν ουρά τής σφήκας είναι ποιεί ό ιχνευμων γιά νά άνοίγη στην πραγματικότητα ή θήκη*

Τα άληθινό κεντρί ^ άπ©τ©Χε?ται

&πό τρεις τριγωνικές κι* άγκο^ 6»τ2ς σιαγόνες πού μπορούν ν& άνεβοκάτέβαίνουν μέσα στήν θήκί^ "Οταν ιι θήκη τρυγήσει τό

μάκΡυά προβοσκίδα. 6Η προδο* ακίδα δμως έκείνη, πού είναι πολύ μακρυά κι* ίχιι 6%1 πιο μεγάλο άποψήν άτριχα του αλόγου, άποτελείται άπό τρεις

δέρμα, τά κεντριά αρχίζουν νά άνεβοκατεβαίνουν, πιέζοντας έ* τσι μερικούς ειδικούς σάκκους, ΐτου έχουν στήν ρίζα τους καί πού περιέχουν μυρμηκικό οξύ. Τό οξύ χύνεται έτσι μέσα στην πληγή καί προκαλει τον γνωστό ερεθισμό. Εύτυχώς για μάς, ύπάρχουν άπειρα έντομά πού ούτε δαγκά νουν, ούτε τσιμπούν. "Έχουν πο λύ διαφορετικά εργαλεία. Τό στόμα τής πεταλούδας,; Τώχ., είναι εφοδιασμένο μέ μια

σωλήνες. Σχηματίζεται δηλαδή άπό §ύο σιαγόνες, οι όποιες στήν εσωτερική τους μεριά έ χουν ό καθένας άπό ένα μισό αυλάκι. "Έτσι στ αν τά δύο μέ ρη, οί δυο σωλήνες ενωθούν, σχη ματίζονται τρεις σιαγόνες καί μ" αυτούς, καί κυρίως μέ τον με σαίο ή πεταλούδα ρουφά τό νέ κταρ άπό τά άνθη, δσο στενόμα κρα κΓ άν είναι. "Όσο πιο βαθειά βρίσκεται τό νέκταρ, τόσο περισσότερο ξετυλίγεται ή πρω τότυπη αυτή τριπλή προβοσκίδα.

ΜΙΑ ΠΟΛΙΣ ΑΠΟ ΑΛΑΤΙ ΘΑΜΜΕΝΗ ΜΕΣΑ ΣΤΗ ΓΗ I ΧΙ ΜΑΚΡΥΑ άπό τήν Κρακοβία τής Πολωνίας, βρίσκεται μιά πόλις πού έχει ένα δυσκολοπρόφερτο όνομα: Λέγεται Βιελίκζα. Καί είναι μιά πόλις τόσο δια φορετική άπό όλες τις άλλες πό λεις τού κόσμου, ώστε αξίζει νά τήν ξέρουμε. Γιατί ή πόλις αυ τή είναι όλόκληρη κάτω άπό τή γή! Είναι μιά υπόγεια πόλις, μέ τούς δρόμους της, τούς σιδη ροδρομικούς της σταθμούς, τά έστιατόρια, τά αγάλματα, τά μνημεία καί τίς εκκλησίες της, ολα σέ βάθος 300 περίπου μέ τρων! "Έχει έπίσης ανεμιστή ρες και σκάλες φωτισμένες μέ εκτυφλωτικά φώτα, καί όλα έκεΐ κάτω, αντί νά εΐναι σκοτεινά, αστράφτουν καί θαμπώνουν άπό τό δυνατό άσπρο φως πού τά λούζει. Καί ξέρετε γιατί; Γιατί ή παράξενη αυτή πόλις είναι ό λόκληρη χτισμένη μέσα στό α λάτι ! "Ολοι ξέρουμε ότι τό άλάτι

τό παίρνουμε άπό τό θαλάσσιο νερό, πού τό βάζουμε νά έξστμισθή, οπότε μάς άφίνει τήν ά σπρη σκόνη πού κάνει τόσο νό στιμα τά φαγητά μας. "Εκτός όμως άπό τό θαλασσινό αλάτι, υπάρχει καί άλάτι τής ξηράς. Τεράστιοι όγκοι αλατιού, πού έχει πια γίνει βράχος, βρίσκον ται χωμένοι σέ διάφορα μέρη τής γής. Σέ πολύ παλιά χρόνια — καί όταν λέμε πολύ παλιά εννοούμε πριν άπό πολλά έκατομμύρια χρόνια — στα μέρη πού βρίσκεται σήμερα ό κολοσ σιαίος όγκος τού αλατιού θαμ μένος μέσα στό χώμα, υπήρχε θάλασσα. "Εξ αιτίας όμως ένός σεισμού ή μιας παρόμοιας άναστατώσεως τής γής,^ μιά πολύ μεγάλη ποσότης νερού έμεινε α ποκλεισμένη μέσα στήν γή. Κι" εκεί, τό νερό έφυγε καί έμεινε τό αλάτι, πού άπό τήν τεράστια πίεσι τών χωμάτων, πού βρί σκονταν γύρω του, συμπιέστηκε καί έγινε βράχος. Καί αυτοί ο!

βράχοι άπό άλάτι είναι έκεΐνοί πού υπάρχουν τώρα στα διάφο ρα ορυχεία αλατιού του κόσμου, τά άλατωρυχεΐα. "Ενα τέτοιο άλατωρυχεΐο εί ναι, λοιπόν, η Βιελίκζα. Στην αρχή, οι έργάτες, πού έσκαβαν και έβγαζαν τό άλάτι, άνοιγαν στενές στοές, όπως στα άνθρακωρυχεΐα. Σιγά - σιγά όμως, μέ τό πέρασμα των χρόνων, οι στοές όλο και μεγάλωναν, όλο και φάρδαιναν, ώσπου έγιναν ολόκληρες αίθουσες, και κατό πιν τεράστιες πλατείες, δρόμοι, σταυροδρόμια, φαρδειά και εύ- * ρόχωρα σάν σταυροδρόμια των πόλεων που βρίσκονται στην ε πιφάνεια τής γης. Οί δρόμοι τής πόλεως αυτής, έχουν μήκος πολλών χιλιομέτρων και πολλά σπίτια έχουν χτισθή στην άλατούπολι. Γιατι πάρα πολλοί άπό τούς εργάτες^ πού βγάζουν τό άλάτι, προτιμούν νά μένουν έκεΐ κάτω, παρά στην ε πιφάνεια τής γής. Γιθ€τί έκεΐ κάτω, δέν υπάρχει οϋτε κρύο, ού τε ζέστη, ούτε άνεμος, ούτε βρο χές, ούτε χιόνια, ούτε υγρασία. 'Η άλατούπολις έχει ένα θαυμά σιο ξηρότατο κλίμα καί όλο τό χρόνο βασιλεύει έκεΐ μιά γλυκειά όμοιόμορφη θερμοκρασία. Εννέα φαρδειά πηγάδια συν δέουν μέ τον έπάνω κόσμο την άλατούπολι, ή οποία πρέπει νά σημειωθή ότι είναι χτισμένη σέ έπτά πατώματα, τό ένα κάτω ά πό τό άλλο. Τό συνολικό μήκος των δρόμων, των στοών και τών διαφόρων θαλάμων ξεπερνάει τά 100 χιλιόμετρα και μέσα στο ορυχείο υπάρχουν 16 μικρές λίμνες. Κατεβαίνοντας κανείς στην υ πόγεια άσπρη πολιτεία — είτε άπό τις σκάλες, είτε χρησιμο ποιώντας τούς άνελκυστήρες πού κοινοΰνται ταχύτατα καί μέ κά θε άσφάλεια, μένει κατάπληκτος άπό τό άπλετο φώς πού πλημ μυρίζει τά πάντα. Καί νομίζει

στην άρχή ότι θά πρέπει τό όρυχεΐο νά φωτίζεται άπό χιλιάδες λάμπες πολύ ισχυρές. Δέν συμ βαίνει όμως τίποτα τέτοιο. Τό ορυχείο φωτίζεται βέβαια μέ η λεκτρικό φώς, άλλα δέ.ν υπάρ χουν χιλιάδες λάμπες. 'Ο άπλε τος φωτισμός οφείλεται στο γε γονός ότι ο! κρύσταλλοι τού α λατιού, πού έχει, όπως είπαμε, σχηματίσει βράχους ολόκληρους σκληρούς καί γυαλιστερούς, άντανακλούν τό φώς πού πέφτει έ πάνω τους. Καί έπειδή υπάρχουν εκατομμύρια κρύσταλλα, τό φώς αντανακλάται άπειρες φορές, οί άκτΐνες του άλληλοδιασταυρώνονται καί μιά ολόκληρη στοά μπο ρεί νά έχη μιά μόνο λάμπα καί νά φέγγη έν τούτοις σάν μέρα. Γι’ αυτό ή Βιελίκζα έχει όνομασθή «Λευκή Υπόγεια Πόλις».

ΤΟ ΕΝΤΟΜΟ ΠΟΎ ΒΟΜΒΑΡΔΊΖΕΙ

Τό έντοιμο πού βομβαρδίζει, είναι ένα ιμ-υορο σκαθαράκι·, πού δέν έ χει κανένα άλλο όπλο για νά υπερσοηπίιση τον εαυτό του Εναν τίον των εχθρών τον άπό ένα,., κανονάκι., πού βρίσκεται στο πί σω ρέρος του σώματός του. Τό κανονάκι αυτό, όταν τό σκαθαράκι καταδιώκεται1 όπως στην εικό να, άπό κάποιον έγθρο, έξακοντίιζεΐ’ ιυιέ ιμεγάλη δύναμη ένα υγρό οξύ, πού φυσικά παίρνει στο πρόσωπο τού διώκτου του. Μέ «μερικές τέτοιες... κανονιές, τό σκοβαιράκι, γλυτώνει κι* άπό τον πιο φοβερό εχθρό.

“♦ Φν’ ^

.· >'· >'

• '· ■ .' · >.· * νϊ'Χν,'χ-'’Α .·^™?ν

Ή έπιστήιμη ισχυρίζεται ότι ό ττί·θηικο-ς, «και συγκεκριμένα ό γορίλλας, είναι ττρώτος έξάδελφος αν όχι και πρόγονος του ανθρώπου! ΛΑν αυτό είναι αληθινό, τότε ό γορίλλας της εικόνας μας είναι.,. στενός συγγενής ιμας!

ΤΙ ΣΥΜΒΑΙΝΕΙ ΣΤΟΝ ΗΛΙΟ, ΤΟ ΑΣΤΡΟ ποτ ΜΑΣ ΧΑΡΙΖΕΙ ΤΗ ΖΩΗ ΙΑ ΜΕΓΑΛΗ πυρκαία •πάντα συγκεντρώνει κό σμο γύρω της, άνθρώπους που παρακολουβουν μέ θαυμασμό και τρόμο τη φωτιά νά καταβροχθίζη ένα με γάλο κτίριο. ’Άν, λοιπόν, ρωτή σουμε τί είναι ό ήλιος, ή επι στήμη θά μάς άπαντήση ότι ό ήλιος δεν είναι τίποτε άλλο ά τι 6 μιά κολοσσιαία πυρκαϊά, μια φωτιά πού την εκτασί της είναι άδυνατο νά την φαντασθούμε. Γιατί αυτό πού καίγεται είναι σέ μέγεθος ενα περίπου έκοητομμόριο φορές πιο μεγάλο άπό τή γή καί ή θερμοκρασία πού πα

ράγεται είναι χιλιάδες φορές με γαλύτερη άπό την πιο μεγάλη, πού μπόρεσε ποτέ ό άνθρωπος νά παραγάγη μέσα στους ηλε κτρικούς του φούρνους. Βλέπου με, λοιπόν, οτι ή φαντασία μας δέν είναι αρκετή γιά νά μάς δό ση μιάν εικόνα της κολοσσιαίας θερμότητας πού επικρατεί στον ήλιο. Ή θερμότης τής άνοίξεως λυώνει κάθε χρόνο, χιόνια και πά γους, πού σκεπάζουν έκτασι 3 έκατομμυρίων τετραγωνικών μι λιών γύρω άπό τον Βόρειο Πό λο. Καί, κοντά στον Ίσημερι* νό, τό καθημερινό ψήσιμο τής

γής από τον ίιΧιό προκαλει τε ράστιες πυρκαίές κάθε χρόνο στα δάση. "Ολοι ξέρουμε Ιτόσο πολύ έξασθένίζει ή θερμότης μέ την άπόστασι. "Αν μιά παγωμένη νύ χτα περί μέναμε νά ζεσταθούμε

Όιί προεξοχές του ήλιου εΤ~ ινοοι τεράστιες. Επάνω, προ εξοχές ύψους 90.000 ιμιιλίων, •κάτω, 70.000. Ό' μκικρος ά σπρος .κύκλος στην επάνω άΙριστερή γωνία άντιπροσωπεύει τη Γή ιμσς σε σνγκρι*σκ ιμιεγέθους ιμέ τις προεξο χές αυτές του ήλίιου. από μιά φωτιά, που θά βρισκό ταν σέ άπόστασι 200 μέτρων, δεν θά ζεσταινόμαστε και πολύ δέν είν’ έτσι; Ποιά πρέπει, λοι πόν, νά είναι ή θερμότης των ήλιακών άκτίνων, δταν καταφέρ νουν νά λυόσουν τούς πάγους των Πόλων καί νά βάλουν φωτιά στά δάση, αφού ταξιδέψουν έπι 90 έκατομμύρια μίλια περνών τας από ένα χώρο όπου επικρα τεί ψύχος έκατοντάδες βαθμούς περισσότερο από τό πιο μεγά λο ψύχος τής Σιβηρίας; (Γιατί

αυτή είναι ή άπόστασις τής γή^ άπό τον ήλιο, και τέτοια είναι ή θερμοκρασία πού έπι κρατεί στο διάστημα πού διασχίζουν οί άκτΐνες γιά νά φτάσουν άπό Υον ήλιο ως την γή). "Εχει υπολογισθή οτι, άν ή ταν δυνατό νά πάρουμε όλο τό κάρβουνο^ πού υπάρχει σέ όλα τά ανθρακωρυχεία τής γής, καί νά τό ανάψουμε όλο μαζί την ίδια στιγμή, ή θερμότης πού θά παρήγετο δεν θά μπορούσε νά φθάση την θερμότητα πού παρά γει ό.ήλιος μέσα σέ ένα μόνο δέκατο τού δευτερολέπτου! "Οπου υπάρχει θερμότης έκεΐ υπάρχει καί κίνησις, καί θόρυ βος. Ένα τσαγερό, πού βράζει, σφυρίζει καί τραγουδάει. Τά λουκάνικα πού τηγανίζονται, τσι τσιρίζουν. *Η φωτιά τής σόμ πας βουίζει. Καί θά έχετε πα ρατηρήσει, Υσως, ότι τις ζεστές μέρες τού καλοκαιριού, ακόμη καί ό αέρας φαίνεται νά κυματίζη καί νά τρεμουλιάζη. Οι ακτίνες τού ήλιου είναι 45.000 φορές δυνατότερες δταν ξεκινούν άπό τον ήλιο άπ’ όσο είναι δταν φθάσουν στην γή. Δέν θά πρέπει, λοιπόν, νά έκπλαγοΰμε δταν μάς ποΰν ότι στην έπιφάνεια τού ήλιου επικρατεί ένας διαρκής θόρυβος, άπερίγραπτος σέ έντασι. 'Η επιφάνεια τού ή λιου είναι ή πιο τρικυμισμένη θάλασσα, πού μπορεί νά φαντασθή ποτέ άνθρωπος. Γιγαντιαΐες έκρήξεις στέλνουν διαρκώς προς τά ύψη πανίσχυρα ρεύματα φλεγομένων άερίων. Οί τεράστιες εκείνες φλόγες φθάΓ νουν σέ ύψος άπό την έπιφάνεια τού ήλιου, μεγαλύτερο άπό βσο είναι ή άπόστασι ς μεταξύ Γής καί Σελήνης. Είναι εξακριβωμέ νο ότι οί φλέγόμενες αυτές γλώσσες ξεπετιούνται προς τά έπάνω, μέ την καταπληκτική τα χύτητα τών 300 χιλιομέτρων τό δευτερόλεπτο! Μιά τέτοια κο λοσσιαία φλόγα, πού παρετηρή-

•

—

*** —.

—

■—

φις» τών ραδιοφωνικών κυμάτων, 000 μιλιάν, δηλαδή σε ύψος πού έγινε άντιληπτή σέ δλη^ τήν 12,000 φορές πιο μεγάλο άπό Γή καί πού βιήρκεσε ενα τέταρ τό "Εβερεστ! Και ή φλόγα έτο τής ώρας, παρουσιάσθηκε έκείνη έπεσε και εσβυσε σέ ιά~ νε λεπτό αργότερα άπό μια με στημά μικρότερο από ενα τέ^ γάλη έκρηξι ή όποιοι συνέβη ταρτο τής ώρας! Τό μέγεθος αστών τών ήλια- , στον ήλιο. Μιά άπό τις μεγαλύτερες έκκών έκρήξεων, είναι τόσο μεγά^' ρήξεις πού έγιναν ποτέ στον ή λο, ώστε άν ολόκληρη ή Γή βριλιο, συνέβη τό 1854. 9Ηταν ή σκόταν μέσα σέ μια τέτοια φλό μόνη έκρηξις πού μπορούσε κα γα, θά έμοιαζε μέ ένα κόκκο άμ νείς νά τήν δή καί νά τήν περι μου, πού τον βάζουν μέσα στην φλόγά ένός μεγάλου κεριού^ Και γραφή χωρίς τήν βοήθεια φασματοσκοπίου. Δυό κολοσσιαίες ό θόρυβος πού κάνουν αυτές οι φλόγες είναι τόσο μεγάλος, ώ καί λαμπρότατες γλώσσες φω τιάς φάνηκαν νά ξεπηδούν κοντά στε ή βροντή του κεραυνού και στην άκρη μιας ήλιακής κηλίδος τό βουητό του πιο δυνατού τυκαί, 17 ώρες άργότερα, ή Γή φώνος, άν πολλοπτλασιαζόταν έ σαρώθηκε. άπό μιά τρομερή μανα εκατομμύριο φορές, θά φαι γνητική θύελλα, ένώ τό Βόρειο νόταν σάν ψίθυρος μπροστά του! Ευτυχώς, εμείς, οι κάτοικοι Σέλας εμφανίσθηκε όχι μονάχα στίς χώρες τού Βορρά, αλλά καί τής γης, χωριζόμαστε άπό την σ’ ολόκληρη τήν Ευρώπη, τις ιΗτρομερή αύτη κόλασι τών φλο γών μέ ένα διάστημα 90 εκατομ νωμένες Πολιτείες καί τήν Αυ στραλία! Σύμφωνα μέ τούς άμυρίων μιλιών άδειου χάους, μέ σα άπό τό όποιο ό ήχος δεν στρονόμους τής εποχής, εκείνος ό πρωτοφανής κατακλυσμός έκμπορεί νά περάση! Τά ωραία, έξ άλλου, λαμπρά σφενδόνισε στην Γή μιά βροχή άπό ηλεκτρισμένα μόρια, μέ τα χρώματα, πού παρουσιάζει τό πε χύτητα 90,000 μιλίων τό λεπτό. ρίφημο Βόρειο Σέλας, προκα"Οσο δηλαδή θά έφθανε νά πάμε λούνται άπό ρεύματα μικρών η άπό τήν Θεσσαλονίκη στό Καίηπ λεκτρισμένων μορίων, πού εκ σφενδονίζονται άπό τις έκρήξεις Τάουν μέσα σέ λιγώτερο άπό 4 δευτερόλεπτα! πού συμβαίνουν στον ήλιο καί Ή εξαιρετική ομορφιά καί τά πού βομβαρδίζουν τά ανώτερα στρώματα τής ατμόσφαιρας τής φανταστικά χρώματα πού παίρ νουν οι φλόγες τών ηλιακών έκ γης. Αυτός ό ηλεκτρισμός τής ρήξεων, δέν προκαλοΰν έντύπωσι ατμόσφαιρας άπό τον ήλιο,^ μα ζί μέ τις υπεριώδεις ακτίνες, μικρότερη άπό έκείνην, πού δη μιουργεί τό μέγεθος καί ή τρο πρακαλούν έπίσης τις μαγνητιμακτική τους ταχύτης. "Ενας ά κές θύελλες καί δημιουργούν τά πό τούς μεχαλυτέρους άστρο νό περίφημα στρώματα τών ιονι μους τού κόσμου, ό Δρ Χέηλ, σμένων αερίων τής ατμόσφαιρας πού έφεδρε καί τον φασματοσκο(την ιονόσφαιρα), χωρίς τά ό πικό; ηλιογράφο, είπε σχετικά^ ποια θά ήταν άδύνατο νά ύπαρ «Τά ωραιότερα σχέδια τών ξη άσύρματος καί ραδιόφωνο. Ή πρώτη άπόδειξις τού συν ανθρώπων, φαίνονται χωρίς ζωή δταν συγκριθοΰν μέ τά πραγμα δέσμου πού υπάρχει μεταξύ τών τικά φαινόμενα. Αυτές οί διάπυ ραδιοφωνικών κυμάτων καί τών ρες μάζες ζωντανεύουν τις έσωέκρήξεων τοΰ ήλιου, μάς έδόθητερικές δυνάμεις πού φαίνονται κε τό 1936, δταν ό διάσημος Α νά τις γεμίζουν μέ ζωή! Είναι μερικανός αστρονόμος Ρίτσαρντ*

Αδύνατο πράγματι να περιγρα φή κάνεις τήν καλλονή καί τήν

φαντασμαγορική

λαμπρότατα

τών φλογών, που δημιουργοΰνται Από τον ήλιο. "Άλλοτε έχουν Το σχήμα ακτινών η οστράκων. Άλλοτε, μοιάζουν σαν στήλες Από φλόγα. "Άλλοτε σάν φωτει νό νερό πού ξεπετιέται βράζον τας. Και άλλοτε, σάν πίδακες υ γρής φωτιάς, καί φθάνουν σέ τε ράστια ύψη καί ξαναπέφτουν. Συχνά, στις άκρες τους σχημα τίζουν σπείρες σάν αυτές πού σχηματίζονται στο ".Ιωνικό κιο νόκρανο. Καί όλες έχουν τό ίδιο βαθύ ρόδινο χρώμα...» Τό μεγαλύτερο μέρος των υ λικών, πού άνατινάσσονται στις εκρήξεις αυτές, πέφτει φυσικά πάλι στην έπιφάνεια του ήλιου καί προκαλεΐ έκεϊνες τις φοβε ρές δίνες τών θυελλών στην Ατ μόσφαιρα του ήλιου, πού τις ο νομάζουμε ηλιακές κηλΐδες. Οι κηλΐδες του ήλιου, καταλαμβά νουν συχνότατα έκτασι 50 φορές πιο μεγάλη άπό τον Ειρηνικό "Ωκεανό καί βάθος χίλιες Φορές πιο μεγάλο άπό τό δικό του. Προκαλοΰνται άπό τό γεγονός ό τι τά άέρια, πού εκσφενδονίζον ται προς τά επάνω, χάνουν την μ·ιση κατά κανόνα θερμοκρασία τους μέσα στο παγωμένο διάστη μα. "Οταν ξαναπέφτουν, συναντώνται μέ τά θερμά αέρια πού βρίσκονται στην έπιφάνεια. Καί τό Αποτέλεσμα είναι ένας Ανα βρασμός, δμοιος μ" έκεΐνον πού προκαλεΐται όταν βάλουμε ένα άναμμένο δαυλό στό νερό. Πόση καύσιμη ύλη ξοδεύει ό ήλιος; Αυτή είναι μια παλιά καί θαρραλέα έρώτησις, πού την έ χουν κάνει πολλές γεννεές Ανθρώ πων μέ έρευνητικό μυαλό. Ή κατανάλωσις καυσίμων πρέπει, φυ σικά, να είναι Ανάλογη μέ την τρομακτική θερμότητα πού σκορ πίζει γύρω. Στην πραγματικό τητα όμως, αυτό πού συμβαίνει δεν τό συναντά κανείς ούτε στα

παραμύθια τής^ Χαλιμάς. 40 ή λιος καίει καύσιμα, μέ ρυθμό 250 έκατομμυρίων τόννων στό λεπτό! Άλλα Από που προέρχον ται όλα αυτά τά τεράστια Απο θέματα καυσίμου ύλης; Τά παίρ νει^ άπό τον έαυτό του. "Ολη ή καύσιμος ύλη προέρχεται Από την "ίδια του την μάζα. ιΟ ήλιος, δηλαδή, καίεται. Μέ παρόμοιο τρόπο, ή έκρηξις μιάς ατομικής σόμπας παρέχει ένα κολοσσιαίο ποσόν ένεργείας, καταναλίσκον τας τά άτομα του ουρανίου πού περιέχει. Τί θά γινόταν, άν έπαυε ξα φνικά ό ήλιος νά στέλνη τις α κτίνες του στον πλανήτη μας; Δεν χρειάζεται καί μεγάλη σκέψις γιά ν" απαντήσουμε. Ή Γή θά γινόταν ένα τεράστιο ψυγείο σκεπασμένο άπό πάγο καί ή θερ μοκρασία πάνω σ" αυτήν θά κα τέβαινε μόνιμα στούς 200—300 βαθμούς ύπό^ τό μηδέν ! Δηλαδή θά έπικρατούσε σ’ όλόκληρη την Γή, δέκα φορές μεγαλύτερο κρύο άπό όσο κάνει στον Βόρειο Πό λο! Γιατί ή μέση θερμοκρασία, πού έπι κρατεί σήμερα στούς πό λους, υπολογίζεται σέ 20—30 βαθμούς κάτω άπό τό μηδέν, κάτω άπό την θερμοκρασία στήν οποία τό νερό γίνεται πάγος. Καί πολύ λογικά θά έρωτού σε κανείς: "Επί πόσο καιρό μπο ρεί ακόμη νά έξακολουθήση αυτή ή σπατάλη τών αποθεμάτων τής ύλης πριν νά τελείωση; Ή άπάντησις είναι ότι ό ήλιος θά έξα κολουθήση νά καίεται έπί τόσον καιρό, δσο είναι αδύνατο νά τό συλλαβή ό νους τού ανθρώπου. Οι τελευταίοι καί πιο ακριβείς υπολογισμοί λένε ότι πρέπει νά περάσουν τουλάχιστον 1000 ε κατομμύρια χρόνια γιά να έλαττωθή ή θερμοκρασία του ήλιου τόσο, ώστε ή θερμοκρασία τής Γης νά πέση κατά μισό περίπου βαθμό! Καί ένας Από τούς μεγαλύτε ρους συγχρόνους Αστρονόμους

" — \ " 4* ~ ναι ένας άπό τους πιο μικρούς ήλιους του Σύμπαντος, θά έξα-

■ · » » ^ ** ^ 500 ακόμη δισεκατομμύρια χρο νιά!·..

ΡΑΔΙΟΦΟΝΟ ΚΑΙ ΡΑΝΤΑΡ ΤΟΝ ΖΩΩΝ ΠΩΣ ΣΥΝΕΝΝΟΟΎΝΤΑΙ ΑΠΟ ΜΑΚΡΥΑ Ν ΓΙΑ ΜΑΣ ή οασβησις τής αφής δέν εχει παρά μια μόνο έννοια, για τά ζώα εχει πολλές. Γιατί πολλές φορές τά ζώα μπορούν νά δουν, νά ακούσουν ή και νά μυρίσουν μέ την... άφή! Τό σκουλήκι τής γής, π.χ., πού δέν εχει καθόλου μάτια, χώ νεται άμέσως στην τρύπα του άν τού ρίξουμε τό φώς ένός φα ναριού. 'Ολόκληρη ή έπιφάνεια τού σώματός του είναι ευαίσθη τη στό φώς και μπορούμε νά πούμε δτι αισθάνεται τις φωτει νές ακτίνες. 'Ένα ψίδι, έπίσης, όταν βρί σκεται έν δράσει, βγάζει συνε χώς και κινεί την γλώσσα του. Καί είναι σχεδόν βέβαιο δτι μέ την γλώσσα του τό φίδι Αντι λαμβάνεται ώρισμένου είδους δονήσεις, που έμεΐς δέν κατα λαβαίνουμε και πού γιά τό φί δι μπορούν νά είναι εντυπώσεις οπτικές, ακουστικές ή και ο σφραντικές. Μπορεί δηλαδή τό φίδι μέ την γλώσσα του νά βλέπη, νά Ακούη ή νά μυρίζεται κάτι, έντελώς ξεχωριστά άπό δ, τι βλέπει, Ακούει ή μυρίζεται μέ τά μάτια, τά αυτιά και την μύτη του! Στοιχεία, πού έχουν συγκεντρωθή άπό επιστημονικές έρευ νες και πού γίνονται^ καθημερι νώς περισσότερα, μάς άποδεικνύουν δτι τά ζώα έχουν ένα εί δος «ραντάρ», μέ τό όποιο συλ λαμβάνουν διαφόρων ειδών παλ μικές δονήσεις — σήματα, άς πούμε — πού έκπέμπονται άπό άλλα ζώα,.

Οί φουντωτές κεραίες·- ενός Με ξι καν.'κού κανθάρου. Καί τά ψάρια έπίσης έχουν την ικανότητα νά συλλαμβάνουν παρόμοια σήματα, παρόμοιες παλμικές δονήσεις διά μέσου τοΰ νερού· Τά περισσότερα έ χουν μιά χαρακτηριστική γραμ μή στις δυό πλευρές τοΰ σώμα τός τους, μιά γραμμή πού φαί νεται σέ άλλα περισσότερο καί σέ άλλα λιγώτερο καί πού ξεκι νάει άπό τό κεφάλι φθάνοντας ώς τήν ουρά τους. Στήν γραμ μή αυτή υπάρχουν πόροι, δηλαδή μικρά ανοίγματα, πού έπικοινωνούν δλα μέ δυό σωλήνες, οί ο ποίοι βρίσκονται μέσα στό σώ μα τού ψαριού, λίγο πιό κάτω άπό τό δέρμα. Οί σωλήνες αυ τοί είναι γεμάτοι άπό ένα είδος πολτού, σαν τό μυο&ό πού έχουν τά κόκκαλα. Στον πολτό αυτό καταλήγουν μερικά λεπτά νεΟ-

ρα. "Εχει, λοιπόν, έξακριβωθή, δτι χάρις στο πολύπλοκο αυτό σύστημα, τά ψάρια μπορούν καί συλλαμβάνουν διάφορες παλμι κές δονήσεις τού νερού. Είναι ένα όργανό, που αποτελεί συν δυασμό αφής καί ακοής καί που έπιτρέπει στο ψάρι νά άποφεύγη έμπόδια καί κινδύνους καθώς τριγυρίζει στην θάλασσα. Μέσα στα αυτιά των ταχυδρο-

Η διχαλωτή χρησιμεύειςσ’ την το φίδι μπορούμε νά

’Αλλά στα ζώα δεν βρίσκου με μόνον έγκαταστάσεις ραν τάρ. Πολλά από αυτά διαθέτουν καί... ραδιοφωνικούς πομπούς! Οι. έπιστήμονες έχουν κάνει σπουδαιότατες παρατηρήσεις είς τά έντομα, τά όποια φαίνεται ότι διαθέτουν ένα είδος άσυρμάτου ! Είναι γεγονός αναμφισβήτη το, δτι τά περισσότερα έντομα

γλώσσα τού Φιδιού, δ'έν τού. χρησιμεύει οττως εμάς ή δίκιά ιμσ>ς; *Έ·χει^έξοκριβωθη δτι ,μ’ θύ συλλαμβάνει δ:άφο.ρα σώματα πού έμΐιΐς- δεν κιαταλάβωμε. "Ισως με την γλώσσα ν’ άκούη η

νά μυιρίζεται κάτι. μικών περί στ ερίων, έπίσης υ πάρχουν μερικοί ήμικυκλικοΐ σω λήνες πού δεν φαίνονται νά έχουν καμμιά σχέσι μέ την λειτουργία τού αυτιού. Καί, μολονότι αυτό δεν είναι βέβαιο, οι έπιστήμονες * πιστεύουν έν τούτοις δτι οί ήμικυκλικοί αυτοί σωλήνες είναι τά όργανα, πού βοηθούν τό πε ριστέρι νά βρή τον σωστό δρό μο γιά την φωλιά του, έστω κι’ άν βρίσκεται πολλά χιλιόμετρα μακρυά.

μπορούν νά έπικοινωνήσουν με ταξύ τους από άρκετά μακρυνές αποστάσεις. Φυσικά, δταν μι λούμε γιά μακρυνές αποστάσεις γιά τά έντομα, πρέπει νά παίρ νουμε υπ’ οψιν τον μικρό τους μέγεθος. Γι’ αυτά, ή άπόστασις μερικών μέτρων είναι πολύ με γάλη. Πρέπει έπίσης νά λάβου με υπ’ δψι μας δτι τά έντομα 5έν διαθέτουν μηχανικά όργανα σάν τά μικρόφωνα, τά τύμπανα ή τά μεγάφωνα γιά νά τά βο-

ηθουν στην επικοινωνία τους, ό πως έχουμε έμεΐς. Δέν χρησιμο ποιούν παρά μόνο τις αισθήσεις τους τής όσφρήσεως και τής άκοής. Αυτό σ’ εμάς φαίνεται, βέβαια, πολύ παράξενο, άλλα γιιά πολλά έντομα ή αίσθησις τής όσφρήσεως είναι πολύ πιό

"Αλλος ένας τόπος κεραιών 'έντόιμου. ισχυρής άπό την ορασί τους, πού δεν είναι τόσο άνεπτυγμένη σάν τη δική μας. Δέν είναι δμως μονάχα ή 6ρασίς τους ασθενική, άλλά καί ή ακοή τους. Τά έντομα, δηλα δή, δέν άκουνε παρά μονάχα ώρισμένους ήχους πού έχουν σχέσι μέ την ιδιωτική τους τη ζωή. Τό έλαφρό βουητό, π.χ., πού κά νουν τά φτερά ένός θηλυκού κου νουπιού καθώς πετάει, κάνει τις κεραίες τού άρσενικού, νά κινη θούν γρήγορα.^ Ένώ τό χτύπη μα τού σφυριού, π.χ., σ’ ένα καρ φί, έστω κι* άν είναι εκατό φο ρές πιό δυνατό άπό τό βουητό των φτερών, μπορεί νά μη γίνη ^κρνστό καί τό έντομο νά μείνη

εντελώς άπαθές. Τά έντομα, έπίσης, άκοΰνε θαυμάσια τον ή χο έκεΐνο πού βγάζουν άλλα έν τομα, τρίβοντας ένα μέρος τού σώματός τους πάνω σ’ ένα άλλο όπως συμβαίνει μέ τούς γρύλλους,καί τις άκρίδες. Καί, άκούγοντας τόν ήχο αυτό, τρέ χουν άπό πολύ μακρυά γιά νά συναντήσουν τούς συντρόφους τους. Τά αυτιά τών έντόμων είναι πολύ περίεργα, καί δέν έχουν καμμιά σχέσι μέ τά αυτιά όπως τά έννοοούμε εμείς. Καί πρώταπρώτα, δέν βρίσκονται άποκλειστικά στο κεφάλι τους. Μπορεί νά βρίσκωνται στά...πόδια τους, συνήθως στά δυο μπροστινά άμέσως κάτω άπό τά γόνοοτα. Μπορεί, έπίσης, νά βρίσκωνται στις κεραίες τους. ^ Μερικές πεταλούδες προκαλούν την προσοχή τών συντρό φων τους, κάνοντας διάφορες πε ριέργους ήχους, πού μοιάζουν σάν σπάσιμο ξερών κλαδιών, σάν Θρόισμα φύλλων ή σάν σφύριγμα. "Οταν ένα μυρμήγκι, έξ άλλου, προχωρήση μακρυά άπό τη φω λιά του καί βρή ένα μεγάλο σπό ρο, πού δέν μπορεί νά τόν κουβαλήση μόνο του, Θά στείλη άμέσως ένα μήνυμα στούς συν τρόφους του κάνοντας ένα ιδι αίτερο ήχο πού παράγει τρίβον τας τά πόδια του επάνω στο σώμα του. 'Ο ήχος του μπο ρεί γιά τά δικά μας αυτιά νά είναι άσύλληπτος, επειδή είναι πολύ άδύνατος. Τά άλλα όμως μυρμήγκια, οχι μόνο τόν άκούνε, άλλά καί καταλαβαίνουν άπό πιά κατεύθυνσι έρχεται. Καί τρέ χουν νά βοηθήσουν τόν σύντρο φό τους. Ή αί'σθησις τής όσφρήσεως, πού έχουν ώρισμένα έντομα, εί ναι έπίσης άξιοθαύμαστη. "Αν, μάλιστα, λογαριάσουμε ότι έ μεΐς δέν μπορούμε νά συλλάβουμε μιά οσμή ούτε άπό άπόστα» σι λίγων μέτρων, είναι καταπλη-

πάρχουν έντομα, πού μπορούν νά μυρισθοΰν την παρουσία των συντρόφων τους από άπόστασι... χιλιομέτρων! Φυσικά, δεν ξέρου με τί είδους μυρωδιές έκπέμπουν τά διάφορα έντομα καί δεν μπο ρούμε νά διακρίνουμε δυο μυρ μήγκια μεταξύ τους ή μια μέ λισσα άπό ένα κηφήνα από την οσμή τους μόνο. Άλλα τά έντο μα μπορούν. Άν, π.χ., βάλουμε ένα .θηλυ κό σκώρο σ’ ένα κουτί καί άφίσουμε τό κουτάκι έξω άπό τό παράθυρο, θά δούμε δτι, μέσα σέ λίγη ώρα δεκάδες άλλοι σκώροι 8ά κάνουν την έμφάνισί τους

άπό τό κουτάκι. Οί σκώροι ε κείνοι θά είναι αρσενικοί καί θά έχουν έρθει ώδηγημένοι μόνο άπό την μυρωδιά τού θηλυκού, την οποία έμεις είναι άδύνατο νά άντιληφθούμε. Τά όργανα όσφρήσεως των εντόμων, ή μύτη τους, δηλαδή, βρίσκεται στις κεραίες τους. Συνήθως δέ, οί κεραίες των άρ~ σενικών είναι πολύ πιό τέλειες καί πιό ευαίσθητες άπό τίς κερεΐες των θηλυκών, επειδή τά άρσενικά έντομα ψάχνουν νά βρσύν τά θηλυκά καί πρέπει νά είναι κατάλληλα έφωδιασμένα.

ΜΙΚΡΑ ΕΓΚΥΚΛΟΠΑΙΔΙΚΑ ΠΕΡΙΕΡΓΑ ΠΑΤ! ΤΟ ΚΑΥΤΟ ΝΕΡΟ ΣΠΑΖΕ! ΤΟ ΠΟΤΗΡΙ ; Άν βάλουμε βραστό ή πολύ ζεστό νερό σ’ ένα ποτήρι ή σ’ έ να γυάλινο βάζο, τό γυαλί θά σπάση. Αυτό οφείλεται σ’ ένα φυσικό νόμο, σύμφωνα μέ τον όποιο κάθε πράγμα, όταν ζεστσθή, διαστέλλεται καί, όταν κρυώση, συστέλλεται. "Οταν, λοι πόν, χύσουμε ζεστό νερό σ’ ένα ποτήρι, τό εσωτερικό του 6ιαστέλλεται. Καί διαστέλλεται τό σο γρήγορα, ώστε ή θερμότης δέν προλαμβάνει νά φθάση καί στο εξωτερικό μέρος για νά τό διαστείλη κι* έκείνο ταυτόχρο να. "Ετσι, τό εσωτερικό προσ παθεί νά άπλωθή, τό έξωτερικό μένει όπως είναι, καί ή πίεσις πού δημιουργείται έχει ώς άποτέλεσμα νά σπάση τό ποτήρι. Φ ΑΠΟ ΠΟΥ ΠΡΟΕΡΧΕΤΑΙ ΤΟΥ ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΙΑΤΙΚΟΥ ΔΕΝΤΡΟΥ Η ΣΥΝΗΘΕΙΑ; Μολονότι πολλοί πιστεύουν ό τι το Χριστουγεννιάτικο δέντρο

έχει την άρχή του στην ρωμαϊκή έποχή, έχει έξακριβωθή δτι αυ τό δέν είναι αλήθεια. Τό δέντρο ήταν γνωστό άπό πολύ παλιώτέρα χρόνια καί συγκεκριμένα άπό την έποχή τής άρχαίας Αί γυπτου. © ΤΙ ΕΙΝΑΙ ΤΟ «ΠΡΟΣΩΠΟ» ΠΟΥ ΒΛΕΠΟΥΜΕ ΣΤΟ ΦΕΓΓΑΡΙ; Συχνά, όταν κυττάζουμε τό φεγγάρι, νομίζουμε πώς βλέπου με τά μάτια, τή μύτη καί τό στόμα ένός άνθρώπου. Πολλοί μάλιστα, φαντάζονται δτι βλέ πουν κι* ένα σκύλο δίπλα του! Στήν πραγματικότητα, όμως, αυτό πού βλέπουμε, δέν είναι τίποτε άλλο άπό τίς σκιές πού σχηματίζουν οί μεγάλοι κρατή ρες πού βρίσκονται στήν έπιφάνεια τής Σελήνης. Άν κυττάξουμε τό φεγγάρι μέ τό τηλεσκόπιο, θά δούμε βουνά καί χαράδρες. £0 «άνθρωπος» πού βλέπουμε, λοιπόν, σχηματίζεται άπό 40 περίπου βουνά, πιό μεγάλα άπό τις Άλπεις,

ΤΟ ΠΑΙΑΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ είναι ένα βιβλίο, πού διδάσκει, διαπλάσσει, διασκεδάζει, άναπτυσσει τήν ροπήν πρός τα μεγάλα έργα, έκπολιτίζει. ΚΥΚΛΟΦΟΡΕΙ ΣΕ ΠΟΛΥΣΕΛΙΔΑ ΤΕΥ ΧΗ ΚΑΘΕ ΔΕΚΑΠΕΝΤΕ ΗΜΕΡΕΣ. Απαραίτητο γιά

κάβε Ελληνόπουλο.

,'Μ' ι 11] Μ* ί»\Τ Λ} |Κ/ι

ΤΕΥΧΟΣ 3 - ΔΡΑΧ. 3.000

Ή καβάλλα στα κύματα, εΐναι τό^ πιο παλτό καί πιο άγαπηιμένο πα;χνί'δι των παιδιών των νησιών της Χαβάνας, που τό παίζουν τώ ρα καί οί "Αμερικανοί που επισκέπτονται τό ωραίο νησί.

ΤΤΩΣ ΠΑΙΖΟΥΝ ΙΑ ΠΑΙΔΙΑ Γ ΟΛΟ ΙΟΝ ΚΟΣΜΟ ΒΑΡΚΕΣ ΤΗΣ ϊ IΕΡ3ΑΙ, ΛΑΚΡΟΣ, ΣΚΙ, ΚΥΚΛΟΙ, ΧΑΡΤΑΕΤΟΙ Ο ποδόσφαιρο, οί βώλοι, ή αμπάριζα και τό κυνηγη τό, είναι μερικά από τά αγαπημένα παιχνίδια των παιδιών τής 'Ελλάδος. Διερωτη θήκατε όμως ποτέ πώς παίζουν τά παιδιά στην μοοκρυνή "Αφρι κή ή σέ άλλα μέρη του κόσμου; Νά μερικά από τά παιχνίδια, που εΐναι πολύ αγαπητά στά παιδιά διαφόρων χωρών τής

Τ γης*·

Στην Σιερρα Λεόνε, μιά "Αγ γλική αποικία στη Δυτική "Α φρική, αγόρια και κορίτσια α γαπούν πολύ ένα παιχνίδι πού λέγεται «Σέ». Τό παιχνίδι αυτό παίζεται μ" ένα μικρό τοπάκι άπό κόκκοίλο έλέφαντος. Τέσσο«Παιδικό Πανεπιστήμιο» 3

ρις παίκτες παίρνουν μέρος, έ χοντας ό καθένας τό δικό του κοκκάλινο τοπάκι. Τά τοπάκια αυτά τά πετουν ό ένας ύστερα άπ" τον άλλον, έτσι ώστε νά πέσουν σέ μιά ψάθα. "Οποιος κσταφέρη νά βγή τό τοπάκι του άλλου άπό τήν ψάθα, χτυπώντας το μέ τό δικό του, κερδίζει ένώ χάνει εκείνος του όποιου τό τό πι βγήκε. "Άν κάποιος καταφέρη νά βγάλη άπό τήν ψάθα και τά τρία άλλα τόπια, κερδίζει άμέ σω^ όλόκληρη τήν παρτίδα. ΓΊΕνα άλλο παιχνίδι πού παί ζεται στήν ΣιέρραΛεόνε,^ είναι τό «Τζίγκι». Παίζεται μέ τέσ σερα μικρά κοχύλια, και μπο ρούν νά λάβουν μέρος σ" αυτό 97

έξη η και περισσότερα παιδιά, παίζοντας το καθένα μέ τή σει ρά του. Τά κοχύλια πού χρησιμοποι*ούνται στο «Τζίγκι» ττρέττει νά είναι ειδικά. Προτιμώνται δηλα δή έκεϊνα πού είναι πλατεία και ίσια. "Ετσι πού νά μοιάζουν σαν μεγάλες δεκάρες. Κάθε παι δί, λοιπόν, παίρνει τά τέσσερα κοχύλια, και τά ττετά επιδέξια στον άέρα, κάνοντας τα νά στρι φογυρίζουν, όπως κάνουμε εμείς όταν παίζουμε κορώνα - γράμ ματα. 5Αφού τά πετάξη στον ά έρα και τά άφόση νά πέσουν χά μω, τότε οί παίκτες όλοι τό κυττάζουν. ’Άν τά κοχύλια έχουν πέσει δύο μέ τό έξω μέρος προς τά επάνω καί δύο προς τά κάτω, ή αν καί τά τέσσερα έχουν πέ σει όλα μέ την ίδια μεριά προς τά επάνω ή προς τά κάτω, τό τε ό παίκτης κερδίζει. "Αν ό μως τρία έχουν πέσει ας πούμε, μέ τό έξω μέρος προς τά κάτω καί ένα προς τά επάνω, τότε χάνει. Στην Σιέρρα Λεόνε, μι κροί καί μεγάλοι, αγαπούν έπί σης πολύ τον χορό. Τά παιδιά μαθαίνουν νά χορεύουν από πο λύ μικρή ηλικία, καί πολλές φο ρές επινοούν καί δικούς τους χοοούς, ττού τούς χορεύουν μπρο στά στους γονείς τους. ’Άν πήγαινε κανείς στο Κογκό καί ήθελε νά κάνη δώρο σ’ ένα παιδί, δέν θά μπορούσε νά τού χαρίση τίποτε καλύτερο από ένα κομμάτι... σπάγγο! Γιατί^ τά παιδιά τού Κογκό α γαπούν πολύ νά κάνουν μέ τον σπάγγο διάφορα σχέδια μέ πο λύπλοκους κόμπους. Και όσο πιο περίπλοκο είναι τό σχέδιο, τόσο αυτός πού τό έφτιαξε εί ναι π«ό υπερήφανος για τό κα τόρθωμά του.^ Ακόμα καί τά νή πια ξέρουν νά κάνουν ωραία σχέ δια μέ τον σπάγγο καί οϊ με γάλοι, όταν δέν έχουν δουλειά, 6έν βαρυουνται νά παίζουν τό αγαπημένο παιχνίδι τής παιδι

κής τους ηλικίας καθισμένοι μπροστά στις καλύβες τους, έπί ολόκληρες ώρες. Τά αγόρια καί τά κορίτσια τής Σομοίλίας, παίζουν ένα παι χνίδι, πού λέγεται «Σάχ» καί πού μοιάζει πολύ μέ τά δικά μας «τρίριζα» ή καί μέ τήν «ντάμα». Τά παιδιά τής Σομα λίας όμως δέν έχουν ξύλινο πί νακα, πάνω στον όποιο νά παί ζουν τό παιχνίδι τους. ΓΓ αυ τό, διαλέγουν ένα μέρος όπου τό χώμα είναι ίσιο καί σκληρό, τό σκουπίζουν καλά καί, μ* ένα μυτερό ξυλαράκι χαράζουν τίς γραμμές πού χρειάζονται εκεί. Καί χρησιμοποιούν άσπρες ττετρίτσες αντί γιά άσπρα πού λια καί ξεραμένες... κουτσουλιές κατσίκας γιά μαύρα! Τό πιο δημοφιλές παιχνίδι τού Καναδά είναι τό «Λακρός». Τό παιχνίδι αυτό τό έπαιζαν πρώτα οί Ερυθρόδερμοι. Οί λευ κοί όταν τό είδαν γιά πρώτη φορά, τούς έκανε μεγάλη έντύπωσι. Φαινόταν ωραίο παιχνί δι. "Έτσι τό αντέγραψαν καί τό «Λακρός» έγινε τό ,άγαπημένο παιχνίδι τού Καναδά. Τό «Λακρό» είναι δύσκολο παιχνίδι, καί μοιάζει κάπως μέ τό ποδόσφαιρο, έπειδή έχει κΓ αυτό δύα^ τέρματα. Ή ιιπάλλα όμως, πού είναι φτιαγμένη από καουτσούκ καί είναι μικοή, δέν κλωτσιέται όπως στο ποδόσφαι ρο. Κάθε παίκτης άπό τίς δυο ό"'ό8εο. άποτελουντσι συ νήθως άπό 12 άτομα, κοατά στο χέρι του ένα είδος ρακέτας, πού έχει τριγωνικό δίχτυ. Καί μέ τήν ρακέτα αυτή χτυπά τήν μπάλλα ρίνυ/·>ντάς την σ’ έναν άπό τήν όμάδα του. ή προσπα θώντας νά τήν πετάξη έτσι ώστε νά πέραση άπό τό τέρμα τής άλλης όμάδος. Φυσικά οί παΐκται τής αντίθετης ό"άδος προ σπαθούν νά εμποδίσουν τό «γκολ» καί τό παιχνίδι είναι πολύ ζωηρό. Συχνά μάλιστα, οί

ρακέτες άντΐ νά χτυπήσουν την μπάλλα, χτυπούν τους αντιπά λους στο... κεφάλι και τους ρί χνους αναίσθητους! "Ενα πολύ δημοφιλές παιχνίδι του Καναδά είναι επίσης και το χόκεϋ που παίζεται επάνω σέ πάγο. Οι παικται και τών δύο ομάδων πρέπει νά ξέρουν πολύ καλό πατινάρισμα στον πάγο, γιατί τό γήπεδο είναι παγωμέ νο, καί φορούν δλοι παγοπέδι λα. Στα χέρια τους, κρατούν ό καθένας από ένα μακρύ κοντάρι, πού έχει την άκρη του καμπυλωτή, και μέ τό κοντάρι αυτό, γλυστρωντας στον πάγο, προσ παθούν νά σπρώξουν την μπάλλα καί νά την περάσουν άπό τό τέρμα. Ό τερματοφύλακας φορεί κι’ εκείνος παγοπέδιλα. Άλ λα, επειδή πολλές φορές για νά τπάση την μπάλλα πρέπει νά ξα πλοί 9ή ή μάλλον νά πέση στον πάγο, φορεί όχι επιγονατίδες ό πως οι τερματοφύλακες τού πο δοσφαίρου, ’άλλά περικνημίδες σαν των αρχαίων, οι όποιες σκεπάζουν καί προψυλάττουν ά πό τά χτυπήματα ολόκληρο τό πόδι άπό τό γόνατο ώς τον αστράγαλο. Τό χόκεϋ του πάγου, είναι παιχνίδι πολύ επικίνδυνο γιατί οί παικται γλυστρούν στον πά γο τόσο* γρήγορα, πού ένα πέσι μο μπορεί νά προκαλέση σοβα ρότατα τραύματα. ΓΤ αυτό καί είναι όλοι ντυμένοι κατάλληλα, ■μέ βαρείες μπότες, επιγονατί δες, χοντρά ρούχα: γεμισμένα σαν παπλώματα καί χοντρά, έπίσης^ γεμισμένα, γάντια. Κά θε όμάς άποτελεΐται άπό έξη ά τομα καί τό γυριστό μπαστού νι, πού^ χρησιμοποιούν, έχει μή κος ενός μέτρου και τριάντα πέντε πόντων. Καθ’ όλη δέ την διάρκεια τού παιχνιδιού, πού παίζεται σέ^ τρία ημιχρόνια ά πό 20 λεπτά καθένα μέ δύο δι αλείμματα άπό 10 λεπτά, οί παικται δέν επιτρέπεται νά στα

ματήσουν ούτε μια στιγμή. Πρέ πει νά κινούνται συνεχώς μέ μεγάλη ταχύτητα. "Ενα παιχνίδι πού μπορεί νά παιχθή μόνο σέ χώρες τού Βορ ρά, εκεί όπου τό επιτρέπουν οί κλιματολογικές συνθήκες, , εί ναι ή ιστιοπλοΐα στον πάγο. "Ολοι μας έχουμε δή τις θαλασ-

"Ενα ]< .νεζόπουλο επιδεικνύει μέ •καμάρι τον θαυμάσιο χαρταετό του, πού έχει μορφή ανθρώπου ! σινές ιστιοπλοΐες, όταν τά ελα φρά καραβάκια μέ τά μεγάλα πανιά προσπαθούν νά προσπεράσουν τό ένα τό άλλο. Φαντασθήτε, λοιπόν, ένα καραβάκι τέ τοιο, πού όμως δέν τρέχει στην θάλασσα, αλλά στον πάγο. Τά καράβια αυτά τού πάγου έχουν στο κάτω μέρος τους, αντί για μιά, δύο καρίνες άπό ατσάλι. Κι* αυτές γλυστρούν στον πά γο, καθώς ό. αέρας σπρώχνει τά μεγάλα πανιά. 'Ο καπετάνιος κάθεται στο τιμόνι, κρατώντας μέ τά χέρια του τά σκοινιά τών πανιών, για νά μπορή νά τά ρυθμίζη όπως θέλει, καί μέ τά πόδια του χει-

ρίζετοα τό πηδάλιο, που μοιά ζει σάν ένα πολύ μυτερό κουπί στο πίσω μέρος τοΰ σκάφους. Οί πσγόβαρκες αυτές, έχουν διάφορα μεγέθη, και μπορούν νά χωρέσουν από ένα μέχρι έξη αν θρώπους. Αναπτύσσουν όμως τόσο μεγάλη ταχύτητα χάρις στα μεγάλα πανιά τους, ώστε οί στροφές είναι πολύ δύσκολες καί πολλές φορές ή βάρκα άναποδογυρίζεται αδειάζοντας τους επιβάτες της στον πάγο! Παρά τις δυσκολίες αυτές, ωσ τόσο, ή ιστιοδρομία στον πάγο είναι ένα παιχνίδι πολύ συναρ παστικό καί τά παιδιά τής Νορ βηγίας, Σουηδίας, Δανίας καί τής Φινλανδίας, περιμένουν μέ μεγάλη ανυπομονησία κάθε χρό νο την έποχή τού χειμώνα για νά έπιδοθούν στο αγαπημένο τους αυτό παιχνίδι πάνω στις π αν ω μ έ νε ς λίμνες. Οί κάτοικοι τής Σουηδίας α γαπούν πολύ τή ζωή του υπαί θρου, καί γι’ αυτό μια από τις μεγαλύτερες απολαύσεις άγορι ών καί κοριτσιών είναι οί κατα σκηνώσεις. Κάθε καλοκαίρι, χι λιάδες αγόρια καί κορίτσια ξε κινούν για νά περάσουν τις δια κοπές τους κάτω από τις σκη νές. "Αλλά καί πολλοί άπό τούς μεγάλους είναι μανιώδεις κατασκηνωταί καί, άκόυη καί όταν δεν μπορούν νά πάνε σέ μακρύνές έξοχές, στήνουν τίς σκηνές τους στο πρώτο κατάλληλο μέ ρος πού θά βρουν έξω άπό την πόλι. Στα περίχωρα τής Στοκ χόλμης, υπάρχουν κάθε χρόνο τεράστιες κατασκηνώσεις μέ χι λιάδες κατοίκους, πού απολαμ βάνουν τόν καθαρό αέρα καί την χαρά τής ζωής στο ύπαιθρο. Στην Σουηδία, δέν υπάρχει ούτε ένα παιδί πού νά μη ξέρη νά κάνη σκί. Τό σκι είναι ένα άπό τά παιχνίδια πού απασχο λούν τόν περισσότερο έλεύθεοο χρόνο τών παιδιών τής Σουηδί ας τόν χειμώνα. "Αγαπημένο

100

παιχνίδι τών Σουηδών είναι έπίσης καί τό πατινάζ στον πά γο καί ακόμη καί οί κάτοικοι τών πόλεων δέν στερούνται την άπόλαυσι του ιλίγγου, πού αι σθάνεται κανείς γλυστρώντας μέ άσύλληπτη ταχύτητα πάνω στον λείο πάγο. Στην Στοκχόλ μη καί στις άλλες Σουηδικές πόλεις, υπάρχουν αρκετά γήπε δα στρωμένα μέ πάγο, πού πλημμυρίζουν άπό κόσμο κάθε Κυριακή. Οί Σουηδοί άγοπτούν επίσης πολύ καί τίς γυμναστι κές ασκήσεις καί όλες σχεδόν οί μέθοδοι έκγυμνάσεως πού άκολουθοΰνται στον κόσμο, βασίζσν ται κυρίως στο «Σουηδικό σύ στημα». Τέλος, στα παιδιά τής Σουηδίας αρέσει πολύ καί τό τρέξιμο, καί οί αγώνες δρόμου μεταξύ μαθητών καί παιδιών τών χωριών είναι κάτι πολύ συνηθισμένο. "Οπως στη Σουηδία καί στις άλλες Βόρειες Ευρωπαϊκές χώ ρες, έτσι καί στην ' Ολλανδία τά παιδιά αγαπούν πολύ νά πα τινάρουν στον πάγο τόν χειμώ να. "Αλλά τά όλλανδοπαιδα έ χουν κι" ένα άλλο παιχνίδι γιά τό καλοκαίρι αυτό. Πολύ λίγοι θά έχουν "ίσως άκούσει γιά την ιστιοπλοΐα στην άμμο. Τά παι διά τής 'Ολλανδίας, όμως, παί ζουν τό παιχνίδι αυτό άπό τόν 1 6ο αιώνα! Τό παιχνίδι αυτό μοιάζει πο λύ μέ την ιστιοπλοΐα πάνω στον πάγο, άλλα ή «βάρκα» στην περίπτωσι αυτή, ταξιδεύει πάνω στην άμμο, καί γι" αυτό έχει ρόδες. 'Η ταχύτης βεβαίως έξαρτάται άπό τόν άνεμο. "Ο ταν τρέχουν σέ μιάν "ίσια καί μεγάλη έκτσσι βοενιιέν^ς άμ μου καί φυσά δυνατός άνεμος, οί βάρκες τής ξηράς μπορούν νά άναπτύξουν ταχύτητα τριάν τα περίπου χιλιομέτρων! Τά ταξείδια στην "Αρκτική Άιιερική. στήν χώοα τών Έσκιμώων, γίνονται μέ έλκυθρα πού

τα σέρνουν σκυλιά. ^Οταν, λοιπόν/ τά παιδιά των Έσκιμώων Θέλουν νά παίξουν, παίρνουν έ να έλκυθρο καί διαιρούνται σέ δυο ομάδες. Τά παιδιά τής μι ας όμαδος είναι οί έπιβάται καί τής άλλης παίζουν ρόλο σκυλι ών πού σέρνουν τό έλκυθρο. Τά παιδιά - σκυλιά, λοιπόν, ζεύον ται σ*ό έ/κυσρο καί άρχιζουν νά τρέχουν. Δεν είναι όμως υ πάκουα καί ήσυχα σκυλιά. Τρέ χουν πολύ γρήγορα καί κάνουν απότομες στροφές. "Ετσι οί ε πιβάτες πρέπει να καταβάλλουν μεγάλες προσπάθειες γιά νά κρατηθούν μέσα στο έλκυθρο καί γίνονται πολλά γέλια καί φω νές, δταν τό έλκυθρο αναποδο γυρίζεται άδειάζοντας τούς έπι βάτες του στο χιόνι! Γρήγορα εκδικούνται γιά τό πάθημα τους τά παιδιά. Γιατί ύστερα γίνονται «σκυλιά». Καί οί άτακτοι φίλοι τους παίρνουν γρήγορα την μερίδα τους από κατρακύλες μέσα στο χιόνι. "Ενα άλλο αγαπημένο παι χνίδι των παιδιών των Έσκιμώ ων είναι έκεϊνο, στο όποιο όλοι υποχρεώνονται . νά άκολουθοϋν όποιον έκλεγή αρχηγός. Καί πρέπει νά τον ακολουθούν πα τώντας ακριβώς έκεΐ πού πα τάει εκείνος, βάζοντας τά πόδια τους επάνω ακριβώς στις δικές του πατημασιές. 5Αλλά 4> αρχη γός προσπαθεί νά τους φέρη δυ σκολίες. Προχωρεί μέ τά πιο πε ρίεργα βήματα. "Αλλοτε μέ ένω μένα τά πόδια, άλλοτε κάνοντας τεράστια πηδήματα, κΓ άλλοτε μέ τό ένα του πόδι προς τά 6ε ξιά καί τό άλλο προς τά άριστε ρά. "Ετσι, οί ακόλουθοί του υ ποχρεώνονται νά κάνουν κΓ σύτοί τό ϊδιο. Πράγμα όμως πού δεν μπορούν πάντοτε νά κάνουν* μέ επιτυχία. ΚΓ δποιος δέν καταφέρη νά πατήση δπου κΓ ό άρχηγός, βγαίνει από τό παι χνίδι χωρίς αντιρρήσεις. Καί περιμένει νά γίνη κΓ εκείνος άρ

χηγός γιά νά κάνη τούς φίλους του νά... βγάλουν τά · πόδια τους ! "Ενα άλλο παιχνίδι των Έ σκιμώων είναι τέλος αύτό πού λέγεται τό παιχνίδι των κύ κλων, ένα παιχνίδι πού μπορεί νά παιχθή καί στην χώρα μα£. Σ’ αύτό, παίρνουν μέρος τουλά χιστον δώδεκα παιδιά, πού δι-

Ποδήιλατο μέ πανιά. Ένα παι χνίδι πού χρειάζεται μεγάλη έπ[δεξιότητα στις στροφές γιά νά ιμ.ήν άναποδογυρίση κανείς. αιρούνται σέ δύο ομάδες. Κάθε ομάδα σχηματίζει κύκλο καί τά μέλη τους πιάνονται απ’ τά χέ ρια. Οί δύο κύκλοι βρίσκονται ο ένας δίπλα στον άλλον. Καί τότε, όρίζουν ένα τέρμα, σέ άπόστασι 50 μέτρων άς πούμε, στο οποίο ή κάθε όμάς θά προσπαθήση νά φθάση πρώτη. 5Απαγορεύεταΐ' όμως τό τρέξιμο. Γιά νά φθάσουν στο τέρμα πρέ πει^ νά «κυλήση» ό κύιόιος ώς εκεί. "Ετσι . τά παιδιά αρχίζουν νά περπατούν προς τά πλάγια, προσπαθώντας νά κυλήσουν τον

101

τον άλλον. Δοκιμάσατε ποτέ να περπατήσετε γρήγορα προς τά πλάγια; Δεν είναι και τόσο εύ κολο. Και στην προσπάθεια αυ τή γίνονται πολλά γέλια. Τά παιδιά τής Ταϊλάνδης παίζουν ένα πολύ περίεργο εί δος ποδοσφαίρου. Πρώτα - πρώ τα ή μπάλλα πρέπει νά κλωτσι έται πάντα με τό μέσα μέρος του ποδιού. "Υστερα, δέν πρέ πει ποτέ νά άκουμπάη στο έδα φος ! Οί παΐκται μπορούν νά την δέχονται στο έπάνω μέρος τών ποδιών τους, δταν πέφτη, ξαναστέλνοντάς την ψηλά. ΚΤ δταν τέλος θέλουν νά την κλω τσήσουν προς τό τέρμα ή νά δώσουν πάσσα σ’ έναν παίκτη τής όμάδος τους, πρέπει νά την χτυπήσουν μέ τό μέσα μέρος τοΰ ποδιού τους. Πράγμα πού είναι, βέβαια, πολύ δύσκολο. Τά παιδιά τής Ταϊλάνδης α γαπούν έπίσης πολύ τους αε τούς. Τούς χαρταετούς δηλαδή, πού έχουμε κι’ εμείς εδώ, και ιδίως την Καθαρή Δευτέρα. Μέ τήν διαφορά ότι Ινώ τά δικά μας παιδιά υψώνουν τούς αε τούς ό καθένας ξεχωριστά, οί μικροί Ταϊλανδέζοι έχουν τούς αετούς τους γιά μονομαχίες. Αφού, δηλαδή, δύο παιδιά υψώ σουν τούς άετούς τους, άρχίζουν νά προσπαθούν νά ρίξη 6 ένας τόν αετό τού άλλου. Είναι ένα παιχνίδι δύσκολο καί διασκεδαστικό, πού συχνά μπορεί νά διαρκέση ώρες ολόκληρες, έπειδή κΤ οί δύο άντίποιλοι εί ναι πολύ καλοί τεχνίτες. Τά παιδιά τής Κίνας δέν περ νούν καί τόσο ωραία από απόψεως παιχνιδιών. Άπό τά μι κρά τους χρόνια, μαθαίνουν νά σέβονται πολύ τούς μεγαλυτέρους καί τά θορυβώδη παιχνίδια είναι γΤ αυτό άγνωστα στήν μακρυνή Κίνα. Τό μόνο σχεδόν παιχνίδι , τών παιδιών είναι καί πάλι ό χαρταετός. Μην έχοντας

102

μέσον διασκεδάσεως, ^ γίνοντα^ αληθινοί άσσοι στο πέταγμα τού χαρταετού. Οί αετοί τών παι διών τής Κίνας, έχουν δλα τά σχήματα καί τά μεγέθη. Μερι κοί είναι σαν πουλιά, άλλοι σαν ψάρια, ενώ πολλοί έχουν σχήμα πού μοιάζει μέ πελώρια παιδιά. 'Η μόνη θορυβώδης διασκέδα σές, στήν οποία λαμβάνουν μέ ρος τά Κινεζόπουλα, είναι τά πυροτεχνήματα, γιατί, δπου εί ναι γιορτή ή γενέθλια κάποιου, τό γεγονός δέν μπορεί νά πέρα ση χωρίς νά αναφτούν μερικές δεκάόες πυροτεχνήματα, πού α ποτελούν ένα πραγματικά θαυ μάσιο θέαμα, επειδή οί Κινέζοι κατασκευάζουν πυροτεχνήματα μέ μεγάλη τέχνη. Τά παιδιά πού ζαΰν στα νη σιά τών Νοτίων θαλασσών, παί ζουν ένα παιχνίδι πού λέγεται «Κούσκους». Κούσκους, είναι ένο; μικρό ζώο, πού ζή στά νηο'ΐά εκείνα καί πού μοιάζει πολύ μέ τόν δικό μας σκίουρο. Τό Κούσκους ζή έπάνω στά δένδρα καί έχει τρομερή ευκινησία. Πη δάει καί τρέχει πάνω στά ψηλό τερα κλαδιά, δπως εμείς θά τρέ χαμε σέ ασφαλτοστρωμένο δρό μο. Τά παιδιά, λοιπόν, πού παί ζουν τό Κούσκους, στέκονται τό ένα πίσω απ’ τ’ άλλο σέ μιά μακρυά σειρά καί σκύβουν προς τά εμπρός, βάζοντας τά χέρια τουίς ό καθένας στους ώμους εκείνου πού στέκεται εμπρός του. Είναι πολλά τά παιδιά καί ή γραμμή, πού φτιάχνουν έτσι, είναι πολύ μακρυά. "Ενας άπό τήν παρέα λοιπόν, εκλέγεται γιά^ Κούσκους. Κι* αυτός σκαρφαλώνει στη ράχη τού τελευταίου, καί πρέπει νά τρέξη δσο μπορεί πιο γρήγορα ώς τήν άλλη άκρη τής γραμμής, πατώντας φυσικά στούς ώμους τών άλλων καί προσέχοντας νά μπν ^ πέση, επειδή τότε χάνει, θά έπρεπε ίσως νά προσθέσωμε δτι τά παιδιά τών νοτίων

θαλασσών δεν φορούν παπού τσια. Περπατούν ξυπόλυτα κι* έτσι δεν υπάρχει κίνδυνος μή πως, πατώντας στους ώμους τών φίλων τους, τους χτυπήσουν μέ τά παπούτσια τους. Στην θερμή καί ηλιόλουστη Χαβάη, μικροί καί μεγάλοι, α πολαμβάνουν μέ μεγάλη εύχαρίστησι τό τρέξιμο επάνω στα κύματα. Αυτοί που τό κάνουν ξανοίγονται λίγο στην θάλασ σα μέ μια βάρκα. "Έπειτα, α νεβαίνουν επάνω σέ μια σανί δα, πού είναι φτιαγμένη από ει δικό ξύλο καί έχει μεγάλο πλά τος. Συνήθως, ξαπλώνονται ε πάνω στην σανίδα. "Οποιος ό μως είναι καλύτερος παίκτης, στέκεται γονατιστός, ή ακόμα καί όρθιος. Καί γυρίζει στην ακτή, καβάλλα κυριολεκτικώς στα μεγάλα κύματα, πού πη γαίνουν προς τά έκεΐ, φουσκώ νοντας άλλα δίχως νά^σκάζουν. Τά παιδιά τών νησιών Άνταμάν παίζουν ολα τά παιχνίδια πού παίζουν καί τά δικά μας. 'Η τυφλόμυιγα, τό κυνηγητό, καί τό κρυφτό, είναι στην ήμερη

σία βιάταξι. Έκτος όμως άπ3 αυτά, τά παιδιά τών νησιών Άνταμάν μαθαίνουν άπό πολύ μι κρά νά χρησιμοποιούν τό τόξο καί τό βέλος, έτσι πού σέ ήλικία 6—7 ετών είναι επιδέξιοι τοξότες. Τέλος, τά παιδιά τών αγρί ων, πού ζούν στην έρημο τής Αυστραλίας, περνούν την περισ σότερη ώρα τής ημέρας τους, μαθαίνοντας νά ρίχνουν τό «Μπούμεραγκ». Τό μπούμεραγκ είναι ένα »περίέργο όπλο άπό άγριόξυλο, πού, όταν ρίχνεται μέ έπιδεξιότητα, χτυπά τον στό χο του καί ξαναγυρίζει στο ση μείο άπό τό όποιο ξεκίνησε. Εί ναι μακρύ περίπου ένα μέτρο, καί σχηματίζει μιά πολύ άνοιχτή γωνία. 'Η μιά του άκρη εί ναι πλατειά καί ή άλλη χονδρή καί στρογγυλή. Οι άγριοι, λοι πόν, τό πιάνουν άπό τήν πλατειά άκρη καί τό πετούν προς τον στόχο τους. Τό μπούμεραγκ φεύγει στριφογυρίζοντας!, χτυ πά τον στόχο καί ξαναγυρίζει καί πέφτει κοντά στά πόδια ε κείνου πού τό έρριξε.

Π ΑΤΙ ΧΑΙΡΕΤΟΥΝ ΟΙ ΣΤΡΑΤΙΩΤΕΣ Αέν έχετε ποτέ διερωτηθή για τί οι στρατιώτες χαιρετούν φέρ νοντας τό χέρι τους στο καπέλλο τους; 'Η ιστορία τού τρόπου αυτού τού χαιρετισμού ξεκινάει άπό τά χρόνια τού Μεσαίωνας. "Οπως ξέρουμε, τήν εποχή ε κείνη, συχνά γίνονταν κονταρο μαχίες μεταξύ Ιπποτών. Οί αν τίπαλοι, ντυμένοι μέ τις άτσάλινες πανοπλίες τους άπό τό κε φάλι ώς τά πόδια καί άνεβασμένοι σέ βαρεία καί πολύ δυ νατά άλογα, πού ήσαν καί έκεΐνα θωρακισμένα, συγκρούονταν προσπαθώντας νά κάνουν τούς αντιπάλους τους νά πέσουν άπό τό άλογό τους. Ο! Ιππότες, για νά ρίξουν τούς άντιπάλους τους χρησιμο

ποιούσαν ενα μακρύ κοντάρι, πού κρατούσαν κάτω άπό τή μα σχάλη. καί, καθώς τά άλογά τους έτρεχαν μέ ορμή, τό κατεύθυνον στο σώμα τού (αντιπά λου. Κάθε ιππότης διάλεγε άπό τήν άοχή τού άγώνος μιά ωραία νέα ώς «βασίλισσά» του. "Αν νικούσε, τής αφιέρωνε τήν νίκη του καί πλησίαζε έκεΐ πού καθό ταν για νά πάρη άπό τά χέρια της τό βραβείο. "Οταν έφθανε κοντά όμως, σήκωνε τό χέρι του καί έσκίαζε τά μάτια του, γιά νά δείξη ότι είχε θαμπωθή άπό τήν ομορφιά της. Καί αυτή ή κίνησις καθιερώθηκε σιγά - σι γά, σαν ένδειξις σεβασμού καί σαν στρατιωτικός χαιρετισμός.

103

θαυμάσια ανάγλυφα στον ναό του Χαλλαμιτιντ στην Μυσώρη.

ΤΑ ΠΑΡΑΞΕΝΑ ΙΩΝ ΑΡΧΑΙΩΝ ΙΝΔΙΩΝ ΟΙ ΘΑΥΜΑΣΤΟΙ ΝΑΟΙ ΒΟΥΑΔΙΣΓΩΝ ΚΑΙ ΒΡΑΧΜΑΝΩΝ ΟΛΥ λίγα είναι άσφαλώς τά παιδιά, πού δεν έπε θύμησαν κάποτε νά έπι° σκεφθοΟν την όνομαστή χώρα των Ινδιών, για την ©-' ποια έχουν ακούσει τόσα πολ λά. Ή μεγάλη αυτή χώρα, πού ίσως θά έπρεπε νά την ονομά σουμε ήπειρο, δεν είναι ασφα λώς ή μόνη, στην όποια, δίπλα στά πιο μοντέρνα κτίρια, μπο ρεί κανείς νά δή υπολλείμματσ ένός πολιτισμού, πού προχωρεί μακρυά φθάνοντας ώς την άρχή τής ανθρώπινης ιστορίας. Λί γες όμως είναι οί χώρες/ όπου,

104

ταξιδεύοντας κανείς μερικά χι λιόμετρα, μπορεί νά συνάντηση τόσο μεγάλη ποικιλία^ ερειπίων καί μνημείων καί, πράγμα πού εΐναι άκόμη πιο εκπληκτικό, νά συνάντηση ανθρώπους, οί όποιοι προέρχονται από τις ίδιες ε κείνες φυλές, πού έχτισαν καί κατασκεύασαν τά μνημεία αυτά πριν από πολλούς αιώνες. Δεν υπάρχει άμφιβολία, ότι Θά νοιώθαμε μεγάλην εκπληξιν άν, σέ μικρή άπόστασι από την ’Ακρόπολι, βρίσκαμε μια συνοι κία ή ένα χωριό αρχαίων Ελλή νων, χτισμένο όπως ακριβώς ή

ταν χτισμένα τά χωριά πριν άπό 2400 χρόνια και κατοικημένο από αρχαίους "Ελληνες, μέ τά ίδια φορέματα, τις ίδιες συνήθειες και την ίδια γλώσσα πσύ μιλούσαν αί πρόγονοί μας την άρχαία εποχή, την έττοχή πού χτίστηκαν τά αριστουργή ματα τής Άκροπόλεως. Στις ’ίνδίες, ωστόσο, υπάρχουν άφθονα μικρά^ χωριά, που είναι δπως ακριβώς ήσαν τά χωριά τής χώρας αυτής πριν από 2000 χρόνια, ενώ δλοι οι κάτοικοί τους, που ζοΰν μέσα σέ καλύβες από λάσπη, εργά ζονται καί σκέπτονται, δπως α κριβώς οι άνθρωποι που έχτι σαν τά θαυμάσια κτίρια πού βλέπουμε στις εικόνες. 5Άν, πραγματικά, εισχωρή σουμε στα μεγάλα δάση των Κεντρικών Ινδιών ή άνεβουιιε στις δασωμένες πλαγιές τών Ίμαλα’ί'ων, θά συναντήσουμε φυ λές, πού προέρχονται καί πολύ λίγο διαφέρουν από τούς πρώ τους κατοίκους τών Ινδιών. Οι πρώτοι αυτοί Ινδοί άφησαν πί σω τους πολύ λίγα πράγματα, εκτός από διάφορες βάρβαρες συνήθειες —στις όποιες περι λαμβάνονται καί οι ανθρωποθυ σίες—καί περίεργες διαλέκτους, πού έχουν σήμερα αρχίσει νά εξαφανίζονται. £Η άνοικοδόμησις ωραίων κτι ρίων άρχισε στις Ινδίες την έποχή πού οί λευκοί "Αρει οι ξε χύθηκαν στη χώρα, ^ περνώντας από τις βορειοδυτικές διαβά σεις τών Ίμαλαΐων, καί ανάγ κασαν τούς παλαιότερους μελα ψούς κατοίκους νά άποσυρθουν στά ορεινά καί δασώδη μέρη τής χώρας. Αυτό, συνέβη πιθανώς πριν από 4000 χρόνια, αλλά στην αρχή τά πρώτα κτίρια ήσαν φτιαγμένα από ξυλά καί μόλις τόν τρίτο αιώνα προ Χρίστου άρχισε νά χρησιμοποιήται πέ τρα γιά τά σπουδαιότερα κτί

ρια. Την έποχή έ-κείνη, ή θρη σκεία πού λέγεται Βουδδισμός είχε διαδοθή.στά βόρεια μέρη

Ό Άικιμπάρ ό Μέγας έχτισε πά νω από τον τάφο ενός αγαπημέ νου του ελέφαντας αυτό τόν πε ρίεργο πύργο, που έχει στους τοίχους του μπηγμένους χαυλιό δοντες. τών Ινδιών καί μεταξύ τών αρχαίων μνημείων, πού ανάγον ται στην περίοδο αυτή, είναι καί ό παράξενου σχήματος βαυδδικός ναός τού Σάνκι - Τόπ, κοντά στο Μποπάλ. "Οταν λέμε ναός ωστόσο, δέν πρέπει νά έχουμε ύπ5 δψι μας

105

κάτι · παρόμοιο μέ τούς ναούς ιών Αρχαίων Ελλήνων ή των Ρωμαίων. Τά βουδδικά αυτά «Τόττ» ήταν μικροί λοφίσκοι α πό χώμα ή καί πέτρες/ φτιαγ μένοι από τούς Ανθρώπους πά νω άπό τον τάφο κάποιου πολύ σπουδαίου προσώπου. Στΐ^ν κο ρυφή τών λόφων αυτών, έφτια χναν θόλους καίΛ ολόγυρα έχτι ζαν ενα, άς πούμε, μαντρότοιχο μέ πόρτες. Τόσο ό τοίχος αύτός όσο κι* οί πόρτες, ήταν ωραιότατα στολισμένα μέ διά-.

Μ'.ικρές δαντελιλωτές καμπανωτές «παγ είδες», δηλαδή ναοί του Βούδδα. Κάτω άττό' κάθε «κώδω να», ύπάρ'χε: ένα άγαλμα τού , “ Βάύδβα. · ·■ φορά ανάγλυφα., μερικά άπό τά όποια, δπως αύτά του Σάνκι Τόπ, είναι πραγματικά αρι στουργήματα. Τήν ίδια περίπου ηλικία μέ τά περίεργα αυτά μνημεία - τά φους, έχουν καί οι περίφημοι· βουδδικοΐ ναοί καί μοναστήρια, πού είναι ολόκληρα σκαλισμέ να σέ πελώριους "βράχους άπό γρανίτη, δπως επίσης καί με ρικοί θαυμάσιοι ναοί πού χτί στηκαν άπό τούς : Τζαΐν, ·μι·ά θρησκευτική αίρεσι πού εμφανί στηκε δπως καί οι Βουδδισταί γύρω·· στά 500 προ Χριστού καί υπάρχει ακόμα στα βόρεία μέρη

106

..........

’

τής χώρας. . , Ό Βουδδιρμός στις Ινδίες παραχώρησε σιγά σιγά τήν θέσι του στον Βραχμανισμό καί, μολονότι οι δυο θρησκείες έζησαν .μαζί γιά περισσότερα άπό χίλια χρόνια, ό Βουδδισμός κατά τό 1000 μ.Χ, είχε αρχίσει πιά νά έξαφανίζεται. "Οπως οί Βουδδισταί, είχαν καί οί Βραχμάνοι θαυμάσιους· ναούς σκαλι σμένους στο ' βράχο, μερικά έ-, ξαιρετικά δείγματα τών οποίων μπορεί κανείς νά δη στο. νησί τών Ελεφάντων. στο λιμάνι τής Βομβάης. Οί ναοί αυτοί, πού είναι στήν πραγμοττικότητα τεχνητές σπηλιές πιστεύεται ό τι κατασκευάσθηκαν γύρω στά 900 μετά Χριστόν, ένας δέ άπό ούτούς, πού λέγεται Μεγάλος Ναός, χρησιμοποιείται άκόμη καί σήμερα σέ μιά γιορτή τών Ινδιών. ιΟ ναός αυτός είναι ολόκλη ρος σκαλισμένος στο βράχο, έ χει έμβαδόν 30 τετραγωνικά μέ τρα περίπου καί είναι γεμάτος άπό κολώνες καί άγάλματα. "Ε να άπό τά άγάλματα αύτά πα ριστάνει τον Θεό τής Καταστρο φής τών Ινδών, τον περίφημο Σίβα, πού έχει ύψος 6 περίπου μέτρων. Ένώ οί πρώτοι κάτοικοι τών Ινδιών δέν άφησαν πίσω του^ παρόμοια μνημεία ή έστω καί κοινά κτίρια, οί διάδοχοι εκεί νων πού νικήθηκαν άπό τούς *Αρείους καί αναγκάσθηκαν νά άποσυρθουν προς τά νότια μέρη, κατασκεύασαν μερικά θοπ/μάσια κτίρια. "Αλλα άπ’ αύτά είναι βουδδιστικά, άλλα βραχμανικά καί άλλα Τζαΐν. Αέν παρουσιά ζουν όμως καμμιά ομοιότητα μέ τούς ναούς και τά κτίρια πού έχτισαν οί Βουδδισταί οί Βοαχμανισταί καί οί ,Τζαΐν στά βό ρεια τής χώρας. "Ενα άπό τά πιο θαυμάσια άπ’ αύτά τά κτί ρια, είναι ό ναός, πού εχει άφιερωθή κΓ αύτός στο Θεό Σίβα,

στήν ^Ελλυ,ρα του Χαίντεόσμπάτ; Τό" αρχιτεκτονικό αυτό θαύ μα σκονίστηκε μέσα σέ συμπα γή γρανίτη, 'Ο τρόπος τής οι κοδομής,. ή μάλλον τής κατα σκευής θά επρεπε νά πούμε, εί ναι άρκετά ττερίεργος. Σ’ έναν άπό τους βραχώδεις λόφους, έσημείωναν ένα τετράγωνο, κΓ έσκαβαν ένα πολύ βαθύ καί ιτλατύ χαντάκι, έτσι πού στη μέ ση έμενε ένα τεράστιο κομμάτι βράχου εντελώς χωρισμένο άπό τό βουνό. Σ’ έκεΐνο, λοιπόν, τό τεράστιο κομμάτι τού βράχου σκαλιζόταν ό ναός, μέ τις αίθου σες, τα απόγεια, τις κιονοστοιχίες, τά αγάλματα καί τους θο λούς του, γινόταν δηλαδή μια τρομακτική εργασία, πού μπο ρούσε νά διαρκέση δεκάδες χρό νια. Φαντασθήτε τή Μητρόπολι ή τον "Αγιο Κωνσταντίνο σκα λισμένοι ολόκληροι μέσα σ’ ένα πελώριο βράχο, κι * ίσως νά κα ταλάβετε πόση σκληρή εργασία χρειάστηκε γιά νά κατασκευα στούν οί Θαυμαστοί αυτοί ναοί. 'Ο ναός τής Έλλύρας πιστεύ εται ότι κατασκευάσθηκε γύρω στο 700 μετά Χριστόν, σέ έποχή δηλαδή πού .κανείς άπό τούς μεγάλους καθεδρικούς ναούς τής Ευρώπης δεν είχε χτιστή ακό μη. Κατά τον 13ο αΙώνα ωστό σο, οί Ινδίες ύπέστησαν τήν ε πιδρομή των Μωαμεθανών, οί όποιοι κατέκτησαν τήν χώρα καί τήν έκράτησαν άπό τον 15ο ως τον 18ο αιώνα. Κατά τό 1525, ωστόσο, ένας αρχηγός τής Κεν τρικής . Ασίας πού λεγόταν Μπαμπέρ πέρασε τον Ινδό πο ταμό, κατέλαβε τό Δελχί καί τήν ’Άγρα καί ίδρυσε τήν περί φημη Μογγολική Αυτοκρατορία, πού άφησε στις Ινδίες εκατον τάδες ωραιότατους ναούς, πού μπορεί καί σήμερα νά τούς δή κανείς. Άπ’ αυτούς, ό πιο φη μισμένος καί άσφαλώς ό ωραιό τερος, είναι ό ναός τού Τά^-Μα-

χάλ7 έ οποίος χτίστηκε άπο τοΨ Αύτσκράτορα Σάχ-Τζεχάν, προς τιμήν τής γυναίκας του Μουμτάζ - Μαχάλ. Τό ωραίο αυτό κτίριο βρίσκεται στήν ’Άγρα, καί ή έξαιρετική χάρις τού σχε δίου του, καθώς καί ό πλούτος καί ή λεπτότης τής κατασκευής του, έγιναν θέμα θαυμοκτίων πε ριγραφών ποιητών καί πεζογρα φούν κάθε εποχής, Ή ωραιότερη ώρα γιά νά ε πί σκεφθή κανείς τον 1 ναό τού Τάχ - Μαχάλ είναι τό βράδυ, ό ταν τον φωτίζη τό φεγγάρι, δί νοντας στο λευκό μάρμαρο, μέ τό όποιο είναι στρωμένη όλη ή εξωτερική του έπιφανεία, μιά όψι όνειρώδη. "Ενα άλλο ωραιότατο κτίριο, πού χτίστηκε επίσης άπό τον Σάχ-Τζεχάν, είναι τό μεγάλο Τζαμί - Μουσχίντ, ένα τζαμί στο Δελχί, στο όποιο βρίσκεται καί ή περίφημη αίθουσα τών α κροάσεων τών Μογγόλων Αυτοκρατόρων μέ τήν περήφανη επι γραφή : «’Άν ^ υπάρχη ουρανός πάνω στην γή, τότε ό ουρανός αυτός βρίσκεται έδώ’» Δέκα μίλια νοτίως του Δελχί, βρίσκε ται ό περίφημος Μιναρές του Κιουτάμπ, ένας άπό τούς περι φημότερους πύργους στον κό σμο. "Εχει ύψος 80 περίπου μέ τρων καί στο εσωτερικό του βρί-, σκεται μιά στενή γυριστή σκάλα, πού οδηγεί στήν κορυφή του. Ένώ στ ή βάσι του έχει διάμε τρο 16 περίπου μέτρων, στήν κορυφή ή διάμετρος φθάνει στα 3 μόνον μέτρα. Γιά τήν κατα σκευή τού Μιναρέ τού Κιουτάμπ, χρειάστηκε άσφαλώς πολύς κό πος καί μεγάλη υπομονή, γιατί τό περίεργο, όσο καί σπουδαίο αυτό οίκοδόμημα χτίστηκε κατά τό 13ο αιώνα άπό τεχνίτες πού δεν διέθεταν παρά πολύ πρω τόγονα έργαλεία. Οί^ διάφορες φυλές τής άνθρωπότητος πρέηει νά κρίνωνται άπό τά κτίρια πού άφησαν πί«

107

τους. *Άν, λοιπόν, κρίνουμε και τους Ινδούς άτι© τά κτίρια ιτου άφησαν πίσω τους, μπορού με νά πούμε δτι πρέπει να είναι ύπερήφανοι. Τά κτίριά τους ί σως νά μ ή χτίστηκαν άπό άπλή αγάπη για τήν τέχνη, άλλα πολ λά άπ5 αυτά δέν έχουν ομοιά τους σ’ όλόκληρο τον κόσμο. Τά σύγχρονα κτίριά μας μπορεί νά εΐναι πιο στερεά —μολονότι και τά Ινδικά έχουν αψηφήσει τό πέρασμα των αιώνων χωρίς νά υποστουν μεγάλες βλάβες— πιο κομψά καί καλύτερα σχεδι

ασμένα για σκοττους που προο ρίζονται. Ποιο*; δμω^ μπορεί νά πή ότι, 500 μονο χρόνια υστέρα άπ© τήν σημερινή εποχή, θά εμπνέουν στους απογόνους μα^ τό ίδιο συναίσθημα θαυμασμοί/ καί τήν ίδια κατάπληξι γιά τό καλλιτεχνικό αίσθημα καί τήν άψάνταστη υπομονή τής κατα σκευής τους, που μάς έμπνέουν σήμερα ακόμη καί οί φωτογρα φίες του θαυμαστού σκαλιστού ναού τού Θεού τής Καταστροφής τής Έλλύρας ή τού υπέροχου δαντελλωτοΰ ναού του Τάχ-Μοοχάλ;

ΠΑΡΑΞΕΝΟΙ ΤΡΟΠΟ!

ΑΝΑΠΝΟΗΝ

ΤίΩΣ ΑΝΑΠΝΕΟΥΝ ΤΑ ΠΟΥΛΙΑ, ΤΑ ΜΜΡΙΑ, ΤΑ ΑΜΦΙΒΙΑ ΤΑΝ ΘΕΛΟΥΜΕ _ νά πάρουμε βαθειά άναπνοή, τό άναπνευστικό κέντρο του έγκεφάλου διατάσσει τους μυς νά φουσκώσουν τό στήθος. Καί ό αέρας μπαίνει στους πνεύμονες άπό τή αύτή ή τό στόμα μας. 'Ο αέρας αυτός μπαίνει καί προχωρεί προς τό πίσω μέρος του στόματος καί, κατόπιν, περ νώντας άπό τήν τραχεία, όπως λέγεται, δηλαδή άπό ένα σωλή να, μπαίνει στους πνεύμονες. 'Η τραχεία χωρίζεται καί απλώ νεται καί στους δυο πνεύμονες σχηματίζοντας ένα ολόκληρο δί χτυ άπό σωλήνες, οί όποιοι γί νονται ολοένα καί πιο λεπτοί, καί σχηματίζεται έτσι μιά τε ράστια έσωτερική έπιφάνεια. Στον άνθρωπο, υπολογίζεται ό τι ή έσωτερική έπιφάνεια των πνευμόνων του είναι τριάντα φο ρές πιο μεγάλη άπό τήν επιφά νεια τοΰ σώματός του! 5Αψου λοιπόν ό άέοας' ΦΒά ση στους πιο λεπτούς σωλήνες αυτού τού κολοσσιαίου δικτύου,

108

τό στήθος αναλαμβάνει τήν προ ηγούμενη του θέσι, δηλαδή ξε φουσκώνει καί βγάζει τον αέρα έξω. Αυτός εΐνα ό θαυμαστός μη χανισμός, που μπαίνει σέ κίνησι κάθε φορά που άνοπτνέουμε. Τά πουλιά, ωστόσο, έχουν ένα ακόμη πιό περίπλοκο μηχανισμό αναπνοής. Γιατί στους πνεύμο νας τους, προστίθεται καί μιά σειρά άπό σάκκους γεμάτους α έρα, οί όποιοι, πάλι, έπικοινωναυν ^ιέ γεμάτες άπό αέρα κοι λότητες, που βρίσκονται στά κάκκαλά τους. Αυτοί οί σάκκοι, που είναι γεμάτοι μέ αέρα, χρη σιμεύουν γιά νά βοηθούν τήν άναπνοή τού πουλιού όταν πετάη πολύ ψηλά, όπου ό άέρας είναι πολύ άραιός. Βοηθούν έπίσης τό πουλί νά γίνεται πιό ελαφρό καί νά πετά ευκολώτερα. Τά ψάρια αναπνέουν μέ τά βράγχια τους, τά όποια περιέ χουν πολλά αιμοφόρα άγγεΐα. Μέσα άπό αυτές τις πλάκες των βράγχιων, άπορροφάται ο ξυγόνο άπό τό νερό που κυλάει

ό^έχώς έΐτανϋ τους. Υπάρχουν ό|ΐως καί ψάρια τά όποια ζουν σέ λίμνες και μικρούς ποτα μούς, που καμμιά φορά ξηραί νονται. Τά ψάρια αύτα μπορούν νά Αναπνέουν για ένα διάστημα άμομτοσφαιρικόν άέρα, ο όποιος

μα και 6ς τήνάκρη των κεραιών και τών ποδιών, όσοδήποτε μι κρό και άν είναι τό έντομο. Ε πειδή έχουν αυτό τό σύστημα, μέ τό όποιο ό άέρας φθάνει κατ5 ευθείαν οπούς Ιστούς του σώμα τός τους, τά έντομα δεν έχουν

"Ένας μεγάλος βάτραχος, τρώει ένα σκουλήκι. Οι! βάτραχοι δεν -μπο ρούν νά τρώνε καί νά άναπινέουν συγχρόνως. είναι άποθηκευμένος σέ ειδικές άποθήκες τού σώματός τους. ΟΙ βάτραχοι καί τά αλλα αμ φίβια άναπνέουν μέ βράγχια ό σο είναι ακόμα γυρίνοι, άλλα Αργότερα άναπτύσσουν πνεύμο νες καί άναπνέουν πιά κανονι κά από τον ατμοσφαιρικόν αέ ρα, γιά νά μπορούν νά ζοϋν στην ξηρά. Τά έντομα άναπνέουν παίρ νοντας άέρα άπό μιά σειρά από τρύπες, πού βρίσκονται δυο δυο σέ κάθε μέρος του σώματός τους. Άπό τίς τρύπες αυτές, ό άέρας περνάει σέ ένα διακλαδιζόμενο σύστημα σωλήνων, που εκτείνονται σέ όλόκληρο τό σώ μα του εντόμου φθάνοντας άκό-

άνάγκη πνευμόνων. Γιατί αντί νά πηγαίνη τό αίμα στούς πνεύ μονες γιά νά άερισθή, όπως στα άνώτερα ζώα, στά έντομα ό άέ ρας πηγαίνει καί αερίζει τό αίμα. Φ ΟΙ ΟΥΡΑΝΟΞΥΣΤΕΣ ΤΩΝ ΤΕΡΜΙΤΩΝ Οι ουρανοξύστες δεν είναι έφεύρεσι του άνθρώπου. "Ενα εί δος μυρμηγκιών, οί τερμίτες, χτίζουν μέ σάλιο καί χώμα φω λιές υψους 12 μέτρων! Σέ σύγκρισι μέ τό μικροσκοπικό σώμα των τερμιτών, οι φωλιές αυτές είναι πιο υψηλές άπό τούς ουρα νοξύστες !

109

τήν τρύπα, όπου θά τοποθετηΐΘή ή δυναιμΐτις.

ΚΑΡΒΟΥΝΟ: ΤΟ "ΜΑΥΡΟ ΧΡΥΣΑΦΙ,, ΚΑΤΙ ΤΤΟΤ ΜΟΙΑΖΕΙ Μ' ΕΝΑ ΠΑΡΑΞΕΝΟ ΠΑΡΑΜΥΘΙ ΙΑ νά καταλάβουμε τί είναι έσχη μάτιζαν τεράστιες λίμνες, ό γαιάνθρακας, τό^ κάρβου άς πούμε, μολονότι δέν έπρόκεινο* πρέπει νά πάμε έκατο γιά λίμνες, έπειδή τό βάθος ·'· τομμυρια χρόνια πίσω, σέ τών νερών δέν εφτανε περισσό μιαν εποχή που τά περισσότερατερο άπό 30 ή 40 πόντους. *Ηφυτά ήταν κάτι 1 γιγαντιαΐες σαν, λοιπόν, μάλλον τεράστια φτέρες. Τήν έποχή εκείνη, ή ε ελη, ή όπως τά ονομάζουμε «τε πιφάνεια τής γης ήταν πολύ νάγη», μέσα άπό τά ^όποΐα έφύπιο όραλή απ’ όσο είναι σήμε τρωναν οί γιγαντιαΐες φτέρες ρα. Τα βουνά και οί λόφοι ήσαν πού άναφέραμε. ■* πολύ λιγώτεροι, ή κλίσις τού ε Κάθε χρόνο, οί φτέρες ερρΐτ δάφους πολύ μικρή, και έτσι τά χναν τά φύλλα τους καί, καθώς νερά πού Επεφταν στο χώμα, καταλαβαίνετε, γρήγορα σχημα πολύ δύσκολα κυλούσαν γιά νά τιζόταν κάτω - εν.α πολύ παχύ στρώμα άπό τέτοια φύλλα,· πού σχηματίσουν ρυάκι® καί ποτά μια και νά φτάσουν στην θά ^αρβου&Οποιήθηκαν μέ τό πέτ ρασμα τών αιώνων, βρίσκονται λασσα. ’Έτσι τά νερά τής βρο-' χής, μένοντας όπου έπεφταν, κΟα σήμερα σέ πολλά μέρη τής

119

Σκωτίας και τής - Ιρλανδίας, υποχωρούσε. Καί στην άμμο, δττου καί χρησιμοποιούνται σαν πού εΐχε αφήσει καί πού σκέπα καύσιμη ύλη. Φυσικά όμως, τα ζε τά φύλλα καί τούς κορμούς, φύλλα εκείνα, σκεπάσθηκαν μέ φύτρωναν καινούργια ■ δέντρα, τις χιλιετηρίδες άπό χώμα, πού πού, ρίχνοντας κι' οιύτά τά φύλ τά έπίεσε, τα ξέρανε καί τά έ λα τους καί πέφτοντας καί τά ίδια ανάμεσα τους,, έσχημάτικανε ένα σώμα, δίνοντας τους συγχρόνως τό μαύρο χρώμα πού ζαν ένα δεύτερο στρώμα πού μέ χαρακτηρίζει τό κάρβουνο. την σειρά του σκεπαζόταν κΓ έ-. "Οποιος έχει ζήσει σέ ακρο κείνο άπό την θάλασσα όταν αυ τή ξαναγύριζε. "Ετσι, σιγά-σιθαλασσιές, θά έχη ασφαλώς πα ρατηρήσει πώς σέ πολλά μέρη γά, σχηματίστηκαν άλεπάλληλα ή θάλασσα προχωρεί σιγά - σι- , στρώματα άνθρακος καί χώμα ά καί σκεπάζει τμήματα τής τος, πού τά βρίσκουμε σήμερα ηράς. Τό αντίθετο, πάλι συμ μ’ αυτήν Τχκριβώς την κατάταξι, βαίνει σέ άλλα μέρη, οπού ή όταν σκάβουμε τη γή. Υπάρχουν έτσι στρώματα θάλασσα υποχωρεί σιγά - σι κάρβουνου, πού εί^ι πολύ κον γά, άπο καλύπτοντας τμήματα ξηράς. Κομμάτια γής, πού ήτά στην επιφάνεια τής γής, καί σαν άλλοτε ξηρά, σκεπάζονται άλλα, που, για νά τά βρούμε, τώρα άπό τά νερά τής θάλασ πρέπει νά σκάψουμε σέ μεγάλο σας. Καί μέρη, πού ήσαν άλλο βάθος. Καί συνεχίζονται μ' αυ τε ό ρηχός βυθός κάποιας ακρο τό τον τρόπο, ώς που νά φτά γιαλιάς, έχουν τώρα μεταβλησουμε στο τελικό στρώμα τού 6ή σέ ξηρά, πού απέχει χιλιόμε βράχου, πού ήταν ή πρώτη έπιφάνεια πάνω οπήν όποία έβλάτρα άπό την θάλασσα. . ,Αύτή, λοιπόν, ή αλλαγή, ή στησαν τά πρώτα φυτά. "Αλλοτε πάλι ό σχηματισμός μεταβολή τής ξηράς σέ θάλασ σα καί τής θάλασσας σέ ξηρά, του γαιάνθρακος ακολούθησε δι αφορετική πορεία. Γ ιατί, άν έγινε πολλές φορές στο διάστη μα τών έκατομμυρίων ετών τής υπάρχουν περιοχές τής γής, οί ζωής τής γής. Καί κάθε φορά όποιες, άπό τότε πού δημιουργήπού ερχόταν ή θάλασσα νά σκεθηκε το πρώτο στερεό περίβλη πάση στην ξηρά, άφινε φεύγον μα τού πλανήτου μας έμειναν τας τό έδαφος σκεπασμένο μέ απείραχτες ώς σήμερα, υπάρ άμμο καί βότσαλα. Μέ τον τρό χουν καί άλλες, πού, κατά την πο αυτόν, τεράστιες έκτάσεις διάρκεια των έκατομμυρίων ε τών τής ζωής τής γής, ύπέστη» άπό στρώματα φύλλων σκεπά σαν τρομερές αναστατώσεις, έξ ζονταν άπό άμμο καί θαλασσινό νερό, κι* έμεναν έτσι πολλές φο αιτίας τής δράσεως τών ηφαι στείων. ρές έπΐ χιλιάδες χρόνια. Καί, Συνέβη, λοιπόν, πολλές φο φυσικά, δέν ήταν μόνο φύλλα ρές, άπέραντα δάση νά βρεθούν αυτά πού σκεπάζονταν άπό τό χώμα, την άμμο καί τό νερό. Καί μιά μέρα κάτω άπό τεράστιους όγκους χωμάτων καί βράχων, ολόκληροι οί κορμοί τών δέν τρων, έπεφταν καί θάβονταν μα πού τά καταπλάκωσαν ύστερα ζί μέ τά φύλλα. "Έτσι σκεπα από ένα τρομερό σεισμό, πού σμένα, καί χωρίς νά μπορούν έσχισε την γή καί τά κατάπιε. νά πάρουν πολύ άέρα, τά φύλλα Καί ^ στις, περιπτώσεις αύτέ$, καί οί κορμοί, άπό την μεγάλη ωστόσο, ή πορεία πού ακολού θερμότητα πού άνεπτύσσετο έξ θησαν τά δάση γιά νά γίνουν από ξύλα*. καί φύλλα κάρβουνα, αιτίας τής πιέσεως σιγοκαίγονταν. καί γίνονταν κάρβουνο! ήταν τά (δια. Κάτω άπό την τρομακτική πίεσι, θαμμένα στο Κάποτε, ωστόσο, ή θάλασσα

111

χώμα χωρίς άέρα, ύπέστησαν την έττίδρασι τής θερμότητος, καί σιγά - σιγά καρβουνοποιήθηκαν, άποτελώντας σήμερα τά στρώματα των γαιανθράκων, που βρίσκουμε σκάβοντας βαθειά στη γή. Γιά νά βγάλουμε αυτό τό

><Αν€'ρα!κ.'ωρΟχαι

έτοιμοι

νά

νο καλής ποιότητος. Καί^ άν τά αποτελέσματα των μελετών τους δείξουν δτι πραγματικά υπάρχει καλό καί άφθονο κάρβουνο, αρχί ζει ή εκμετάλλευσις καί δημιουργείται τό ανθρακωρυχείο. Τό άνοιγμα του άνθρακωρυχείομ ακολουθεί πάντα μιά ώρι-

ανατινάξουν ένα υπονομευμένο

τμήμα

πετρώματος. κάρβουνο, που μάς έχει ετοιμά σει ή φυσις δουλεύοντας επί χιλιάδες χρόνια, πρέπει, όπως είπαμε παραπάνω, νά σκάψουμε, άλλοτε λίγο καί άλλοτε πολύ. Ετσι δημιουργούνται τά ανθρα κωρυχεία. Πριν άρχίση τό σκά ψιμο, οι γεωλόγοι μελετουν την διαμόρφωσι τού εδάφους, άνοίγόντας μιά στενή καί βαθειά τρύπα καί βγάζοντας στην επι φάνεια τά χώματα, γιά νά δουν άν στο μέρος ^ εκείνο υπάρχη κάρβουνο, άν τό κάρβουνο είναι αρκετό, καί άν είναι καί κάρβου-

112

σμένη μέθοδο. Πρώτα, δηλαδή, μέ τά κατάλληλα μηχανήματα σκάβεται ένα πηγάδι. Τόσο βα θύ, όσο νομίζουν οι γεωλόγοι πώς χρειάζεται. Τό φάρδος του πηγαδιού αυτού φθάνει πολλές φορές τά έξη καί τά έπτά μέ τρα καί τά τοιχώματά του χτί ζονται μέ τούβλα ή μέ μπετόν άρμέ, γιά νά μην μπορούν νά πέφτουν τά χώματα. "Οταν κατασκευασθή τό πη γάδι, πάνω άπό τό στόμιό του κατασκευάζεται ένα είδος εξέ δρας άπό χοντρές μετάλλινες

τοποθετείται τό μηχάνημα — έ να ατμοκίνητο η ηλεκτροκίνητο βαρούλκο πού ανεβοκατεβάζει τον ανελκυστήρα. Γιατί, φυσικά, άνθρωποι, έργαλεΐα και κάρβου νο δεν μπορούν νά άνεβοκατεβαίνοι/ν με σκάλες. "Ετσι, λοι πόν, αφού ατυμπληρωθή ή κατα σκευή του πηγαδιού, άρχίζει σέ διάφορα σημεία τού βάθους του — οπού οί γεωλόγοι έχουν δια πιστώσει πώς υπάρχουν στρώ ματα κάρβουνου — τό άνοιγμα στοών,. Στην αρχή οι ανθρακω ρύχοι σκάβουν τον τοίχο πατών τας πάνω σέ εξέδρες. Γρήγορα όμως ή στοά βαθαίνει καί οί ερ γάτες σκάβουν καί προχοορούν μέσα στην στοά, πού έχουν άνοίξει οί ίδιοι. Επειδή ωστόσο τό κεντρικό πηγάδι έχει άνοιχθή σύμφωνα μέ τις υποδείξεις ^ των γεολόγων στο κέντρο περίπου τού άνθρακοφόρου στρώματος, τα χώματα πού βγάζουν σκάβοντας οί ερ γάτες. οί ανθρακωρύχοι, δεν εί ναι χώματα όπως θά νόμιζε κα νείς. Συνήθως είναι καθαρό κάρ βουνο, καί άλλοτε πάλι είναι κάρβουνο ανακατεμένο μέ χώμα. Ούτε ένα κομμάτι βράχου 6έν πετιέται, λοιπόν, "Ολα δσα βγαίνουν άπό τό σκάψιμο πη γαίνουν επάνω μέ τον ανελκυ στήρα καί εκεί τά χώματα καθα ρίζονται καί τό κάρβουνο μένει καθαρό καί έτοιμο νά πάη νά τροφοδότηση ατμομηχανές καί θερμάστρες. "Οσο βγαίνει τό κάρβουνο, τόσο ή στοά βαθαίνει. Πολλές φορές οί στοές προχωρούν σέ βάθος όλοκλήρων χιλιομέτρων καί, άκολουθώντας τά στρώμα τα τού κάρβουνου, άπό τήν κεν τρική στοά αρχίζει τό σκάψιμο μιας πλαϊνής, καί άπό έκείνην μιας άλλης, έτσι, ώστε μέ τό πέρασμα των χρόνων τό άνθρακωρυχεϊο γίνεται ένας πραγμα τικός λαβύρινθος, πού' όλο. καί

καί μεγαλώνει. Οι στ ες, φυσικά, δεν έχουν δλες τό ίδιο πλάτος. "Αλλες εί ναι ψηλότερες καί φαρδύτερες καί άλλες στενώτερες καί χαμη λότερες, τόσο πού γιά νά πέρα ση καθείς πρέπει νά σκύψη. Καί συνεχώς προχωρούν, μέχρις δτου τό κάρβουνο έξαντληθή, οπότε τό σκάψιμο σταματάει καί ή στοά έγκαταλείπεται. . Γιά νά μή σημειώνωνται κα ταρρεύσεις, όπου τό χώμα δέν είναι πολύ σφιχτό, ολόκληρη ή στοά πρέπει νά υποστηρίζεται μέ ξύλα καί μέ σιδερένια υπο στηρίγματα. "Ετσι, στά σύγχρο να ανθρακωρυχεία, τό «ταβάνι» κάθε στοάς σκεπάζεται άπό χον τρά δοκαρια, πού κατά διαστή ματα υποστηρίζονται άπό χον τρούς στύλους ξύλινους ή σιδε ρένιους. Μ’ αυτό τον τρόπο α ποφεύγεται ό κίνδυνος νά πέση ή οροφή καί νά θάψη τούς αν θρακωρύχους, πού, γυμνοί ώς τη μέση πολλές φορές, έξ αιτίας τής μεγάλης θερμότητας πού έτπκοατεί στά βάθη τής γης, ερ γάζονται σκληρά γιά νά βγά λουν τό κάρβουνο. Στά παλιά χρόνια, ολη ή ερ γασία τής εξαγωγής, δηλαδή τό σκάψιμο, γινόταν άπό τούς αν θρακωρύχους. Δέν έχρησιμοπο ι ούντο, δηλαδή, καθόλου μηχανι κά μέσα. 'Ϋπήρχαν τότε δύο κα τηγορίες άνθρακωρύχων. Εκεί νοι πού έσκαβαν, καί έκεϊνοι πού μετέφεραν τό κάρβουνο ώς τήν κεντρική στοά, όπου τό φόρτω ναν στον ανελκυστήρα Καταλα βαίνει κανείς δτι έπρόκειτο για μια δουλειά φοβερά δύσκολη κΓ εξαντλητική, επειδή τό κάρβου νο μέ τήν τρομακτική πίεσι έχει γίνει σκληρό σάν πέτρα καί τό σκάψιμο ήταν πολύ κοπιαστικό. Σήμερα όμως, δλη ή μάλλον ή περισσότερη εργασία έκτελεϊται άπό κατάλληλα μηχανήματα πού ήρθαν νά βοηθήσουν τούς ανθρακωρύχους στην δύσκολη έρ~

113

γασία τσυςΙ.'Τό κυριώτερο από τά μηχανήματα αυτά είναι τό η λεκτρικό τρυπάνι. Τρυπάνια υ πάρχουν δύο ειδών: εκείνα πού λειτουργούν μέ πεπιεσμένο αέρα καί μονάζουν πολύ μέ αυτά που χρησιμοποιούν οι * εργάτες που Φτιάχνουν τούς δρόμους για νά σπάζουν τό μπετόν, καί ήλεκτρι-

είδικά βαγονάκια, με τά οποία τό μεταφέρουν προς την κεντρι κή στοά, όπου τό παραλαμβάνει ό ανελκυστήρας πού θά τό μεταφέρη ώς.\τήν επιφάνεια του ε δάφους. ; . . • . Έκτος από τά μηχανικά τρυ πάνια ωστόσο, οί σημερινοί αν-, θρακω_ούχοι έχουν γιά βοηθό

• Μηχανή Ντηζελ που σέρνεί βα γονάικια μέ κάρβουνο βάρους βέ^ ; " ' . κα 'τόννων τό -καθένα, ; ’ :; κά, πού κινούνται μέ ηλεκτρικό ρεύμα καί στριφογυρίζουν άνοίγοντας τρύπες στο σκληρό κάρ βουνού Στις τρύπες πού ανοίγονται μ5 αυτόν τον τρόπο, τοποθετούν ται κύλινδροι δυναμίτιδος κο:ί καί έπειτα ή δυναμΐτις έκρηγνυται.καί άνατινάσσει τεράστιους όγκους· κάρβουνου, πού γιά νά κοπούν μέ τό χέρι 9ά χρειάζον ταν όλόκληρους . μήνες. Προχω- . ρούν κατόπιν οι .ανθρακωρύχοι, καί φορτώνουν τό κάρβουνο σέ

114

τους καί διάφορα άλλα μηχανή-, ’> ματα. τά, ότίοΐα είναι πραγματι κά άξια θαυμασμού. Μεταξύ αυ τών αξίζει νά αναφέρουμε. ένά πού μπορεί νά «κόβη» ολόκληρα κομμάτια κάρβουνου, χωρίς νά χρειαστή γι’-, αυτό ούτε τρύπες νά ανοιχτούν, ούτε έκρηκτ'ικές ύ λες νά χρησιμοποιηθούν. Χάρις σ’ ένα περιστροφικό πριόνι προ-τ σαρμοσμένο πάνω σε ειδικό βρα χίονα, ό ανθρακωρύχος «κόβει» στην επιφάνεια τού κάρβουνου ένα ολόκληρο · τετράγωνο , καί

προχωρεί. ιδιαίτερα σέ βάθος στο κάτω μέρος της τομής... έ τσι που ολόκληρος ό όγκος του κάρβουνου, πέφτει μόνος, του, Ταυτόχρονα, δίπλα στο πε ριστροφικό πριόνι, υπάρχει μια ελαστική ταινία που περιστρέ φεται και αυτή και μεταφέρει τό κάρβουνο πόυ κόβεται προς τά πίσω, άφίνοντάς το νά πέση μέ σα στο βαγονάκι. ίτου περιμένει για νά τό κουβαλήση στην κεν τρική στοά. Έτσι, μ’ αυτό τό μηχάνημά τό κόψιμο καί τό φόρ τωμα τοΟ κάρβουνου γίνεται αυτόματα, και ή εργασία τής εκσκαφής· συντομεύεται αφάντα στα. ■ ■ . "Ολες οί στοές·, έκτος από τις πολύ στενές καί μικρές, εί ναι στρωμένες μέ σιδηροδρομι κές - γραμμές. Σέ κάθε «πάτω μα» τού άνθρακωρυχείου υπάρ χει ολόκληρο σιδηροδρομικό δί κτυο. Και στις σιδηροτροχιές κυλούν αληθινές αμαξοστοιχίες άπό μικρά βαγονάκια,. τά οποία μεταφέρουν τό κάρβουνο άπό τό βάθος των στοών, εις την κεν τρική στοά που επικοινωνεί μέ τό· πηγάδι και τον ανελκυστήρα. Σήμερα μικροσκοπικές ισχυρές μηχανές Ντήζελ, μπορούν νά σύ ρουν αμαξοστοιχίες άπό φορτω μένα βαγονάκια. Χάρις στις μεγάλες φροντίδες ασφαλείας, που παίρνονται σή μερα, τό επάγγελμα τού ανθρα κωρύχου δεν είναι πια τόσο έπικίνδυνο όσό πριν άπό μερικά χρόνια. 'Ο κίνδυνος των καταρ ρεύσεων είδαμε πώς αντιμετωπί ζεται. Υπάρχει όμως καί ό κίν δυνος των έκρήξεων. Τό κάρβου νο, όπως θά έχετε ακούσει, βγά ζει ένα άέριοβ. πού είναι πολύ έπυκίνδυνο, γιατί έκρύγνηται μό λις έρθη σέ έπο:φή καί μέ την ΐταραύικρή φλόγα. Ό κίνδυνος αυτός αντιμετωπίζεται μέ δυο τρόπους. Πρώτα, "μέ-τον οορ τό δυνατόν πιο τέλειο αερισμό τών στοών, έτσι πού νά μή μένη καί ρυσσερρευεται φκεΐ πολύ επικίν

δυνο αέριο. Γίά τον σκοπό αυ τόν, ανοίγονται βαθειά πηγάδια άπό τήν επιφάνεια, πού Φτάνουν ώς τις πιό βαθεΐές στοές. Στο ένα άπό αυτά λοιπόν έγκαθίσταται ένας άνεμιστήρας τεραστίων διαστάσεων, πού δουλεύει, νύ χτα - μέρα στέλνοντας στο. πη γάδι καί στις στοές ένα ισχυρό ρεύμα άέρος. Στο άλλο υπάρχει ένας έξ ίσου ισχυρός ανεμιστή ρας πού άναρροφά 'τον-αέρα του πηγαδιού καί τών στοών. ’Έτσι τό τρομερό αέριο πού τόσες α φάνταστες καταστροφές είχε προκαλέσει · στο παρελθόν σέ ανθρακωρυχεία, δέν μπορεί νά συσσωρεύεται σέ μεγάλους όγ κους. Τό άλλο μέσον προφυλάξεως εΐναι ή απαγόρευαις καί τής παραμικρής φλόγας μέσα στις στοές.. Οί ανθρακωρύχοι δέν έ χουν μαζί τους ούτε σπίρτα, ού τε τσιγάρα. «Καί πώς φωτίζον ται;» θά ρωτήσετε. Μέ δυο τρό πους: "Η μέ τίς λάμπες ασφα λείας συστήματος Νταίηβις, πού ανάβουν χωρίς νά έρχωνται σέ έπαφή μέ τό αέριο, ή, καί κυρί ως σήμερα, μέ ηλεκτρικούς φα νούς, πού ό κάθε ανθρακωρύχος έχει προσαρμοσμένο στο κράνος πού φοράει, έτσι ώστε, νά έχη καί τά δύο του χέρια ελεύθερα, καί νά φωτίζη κιόλας όπου κυττάζει. "Ενας άλλος κίνδυνος τών αν θρακωρυχείων, μικρότερος αυ τός, είναι ό κίνδυνος τής πλημ μύρας., Σκάβοντας τίς στοές καί τά πηγάδια τους, οί ανθρακωρύ χοι τουπουν πολλές φορές υπό γειες φλέβες νερού καί, άν δέν ληφθούν τά κατάλληλα μέτρα, τό ανθρακωρυχείο μπορεί νά γεμίση νερό, Ισχυρές σωλήνες λοιπόν είναι εγκατεστημένες καί ■ άν* τλουν μέρα - νύχτα τό νερό, έμποδίζοντάς το νά κατακλύση τίς στοές../Έχει ύπολογισθή πώς γιά κάθε τόννο κάρβουνου πού βγαίνει πρέπει νά άντληθουν πέντε περίπου τόννο ι νερού!

ΔΤΟ ΘΑΤΜΑ1ΙΕΣ

ΕΝ

ΑΕΙΤϋΤΡΙ ϊΕΣ ΤΟΤ ΙΩΜΑΙΟΙ ΜΑΣ

ΥΠΑΡΧΕ! όσφοώώς κανείς πού νά μη όμολογή πόσο σπουδαίες είναι οι αισθήσεις της οράσεως καί της ακοής. Τί αξία Θά είχε ή ζωή, αν δεν μπορούσαμε νά βου με τά αγαπημένα μας πρόσωπα ή τά τόσα ωραία πράγματα που έχει χαρίσει στον άνθρωπο ό Θεός; Καί πάλι πόσο δυστυχείς είναι εκείνοι που δεν μπορούν ν’ άκούσουν. Χάνουν έτσι μια από τις μεγαλύτερες απολαύσεις, α φού τούς είναι αδύνατο νά απο λαύσουν ένα ωραίο κομμάτι μου σικής ή νά αισθανθούν στά αυ τιά τους τό χάδι τής φωνής των αγαπημένων τους. Χάρις σέ ποιο θαύμα δμως μπορούμε νά βλέ πουμε καί ν3 άκοσμε; "Ολοι, βέ βαια, ξέρουμε ότι βλέπουμε μέ τά μάτια μας καί άκοΰμε μέ τά αυτιά μας. Πως όμως γίνεται αυτό; Καί, πρώτα, πρώτα, άς δού με πώς λειτουργεί ή ακοή μας. "Ολοι οι ήχοι, πού άκοΰμε, πα ράγοντα! από μιά κίνηο'ΐ του άέρος, πού ονομάζεται παλμός. "Αν δεν υπήρχε αέρας, δεν θά υ πήρχε καί ήχος. "Αν πάρουμε έ να κουτί ή ένα γυάλινο δοχείο, βγάλουμε από μέσα δλο τον αέ ρα καί τοποθετήσουμε εκεί ένα κουδούνι, δέν θά τό ακούσουμε όσο καί άν κτυπήση! Μόλις δ μως αφήσου με νά μπή μέσα λί γος άέρας, αμέσως Θά ακούσου με τον1 ήχο του καθαρώτατα. Θά άκούγαμε έπίσης τό κουδούνι καί άν ακόμα τό δοχείο ήταν γε μάτο νερό, επειδή οι παλμικές κινήσεις πού παράγουν τον ήχο μπορούν νά μεταδοθούν δχι μόνο μέ τον αέρα, αλλά καί μέ τό νε ρό καί μέ τά στερεά σώματα. "Αν άκουμπήσωμε τό αυτί μας σ* ένα στύλο τούν τηλεγρά-

ψου την ώρα πού ό αέρας κάνει τά σύρματα νά «τραγουδούν», θά ακούσουμε τον ήχο πού κά νουν πολύ καθαρώτερα παρά άν σταθούμε καί τον ακούσουμε κα θώς θά έρχεται μέσα από τον αέρα. Οϊ παλμικές κινήσεις πού προκαλούν τον ήχο, δέν μοιάζουν μέ τίς κινήσεις τοΰ αέρα πού προκαλεΐ ό άνεμος. Μοιάζουν μέ κύματα ή ρυτίδες πού σχηματί ζονται σέ μιά λίμνη, δταν ρί χνουμε στο νερό ένα πετραδάκι. ΟΙ ρυτίδες αυτές, πού προκα λούν τον ήχο, παράγονται πρώτα άπό κάποιο κινούμενο αντικείμε νο, όπως άκριβώς οι ρυτίδες στην επιφάνεια τής λίμνης αρ χίζουν νά έμφανίζωνται μόλις ρίξουμε τό πετραδάκι. Οί παλ μικές αυτές κινήσεις ταξιδεύουν γοργά μέσα στον άέ,ρα, ώσπου φτάνουν στο αυτί μας καί κά νουν ώρισμένα του μέρη νά μποΰν καί αυτά σέ παλμική κίνησι. Στο βάθος τού αυτιού μας, υπάρχει ένα ευαίσθητο νεύρο, πού ονομάζεται ακουστικός νεύ ρο καί πού, μόλις αίσθανθή αυ τές τις παλμικές κινήσεις, τίς μεταφέρει στον εγκέφαλο καί έ τσι άκοΰμε. 5Αλλά πριν νά περι γράφουμε τό αυτί καί τον τρόπο, μέ τον οποίο οι παλμικές κινή σεις μάς κάνουν νά άκοΰμε, θά έπρεπε πρώτα νά εξηγήσουμε πώς γίνεται μερικοί ήχοι νά εί ναι υψηλότεροι ή χαμηλότεροι άπό άλλους. "Οταν πχ. άκοΰμε τό πιάνο, διακρίνουμε πολλούς διαφορετικούς τόνους. "Ακόμα καί δταν μιλάμε ή τραγουδάμε, οί νότες πού παράγονται άπό την φωνή διαφέρουν ή μιά άπό τήν άλλη. "Αλλες αϊτό τίς νότες αυτές τίς ονομάζουμε υψηλές,

καί άλλες χαμηλές. Και τό άν σί νότες είναι υψηλές η χαμηλές έξαρτάται άπό τό μέγεθος του ηχητικού κύμοπος και την τα χύτητα με την οποία ταξιδεύει στον αέρα η σέ κάποιο άλλο στοιχείο. Οί υψηλές νότες πα ράγοντα! άπό κοντές και γρήγο ρες παλμικές κινήσεις. Είπαμε ότι, δταν οί παλμικές εκείνες κινήσεις ψθάσουν στο αυ τί, αναγκάζουν ώρισμένα του μέ ρη νά αρχίσουν και αυτά νά κάνουν παλμικές κινήσεις. Τό αυτί είναι ειδικά κατα σκευασμένο για τον σκοπό αυ τόν. Τό αυτί, πού βλέπουμε δεν είναι παρά ένα μόνο μέρος του ακουστικοί) μας οργάνου. Τό έξωτερικό ο:ύτί. Μολονότι δχι καί πολύ καθαρά, θά μπορούσαμε νά άκοΰμε κι’ άν ακόμα τό κόβα με! Προορισμός, λοιπόν, τού ε ξωτερικού αυτιού είναι νά μαζευη τις παλμικές κινήσεις άπό τον αέρα και νά τις μεταφέρη στο εσωτερικό τού αυτιού. ΓΓ αυτό και τό σχήμα του θυμίζει όστρακο ή χωνί καί έχει τις πε ρίεργες έκεΐνες πτυχές. Γιατί οί πτυχές τό βοηθούν νά συλλέγη πιο εύκολα τις παλμικές κι νήσεις άπό τον άέρα. Άπό τό έξωτερικό αυτί, ξε κινά ένα μικρό άνοιγμα, η μάλ λον μιά μικρή στοά, πού έχει μήκος δυόμιση πόντων περίπου καί λέγεται ακουστικός πόρος. Στην έσωτερική άκρη τού ακου στικού πόρου, βρίσκεται ένα πα χύ δέρμα, μιά μεμβράνη, πού εί ναι τεντωμένη όπως είναι τεν τωμένο τό δέρμα τού τυμπάνου. Ή μεμβράνη αυτή ονομάζεται τύμπανο. "Οταν λοιπόν οί ηχη τικοί παλμοί, περνώντας άπό τον ακουστικό πόρο, ψθάσουν στο τύμπανο, τό βάζουν καί αυ τό σέ παλμική κίνησι, δπως α κριβώς μπαίνει σέ παλμική κίνησι ή μεμβράνη του τυμπάνου, δταν τήν κτυπήσουμε μέ τό ξύλο. ^Αίσα άπό τήν μεμβράνη, τώ

ρα, βρίσκεται τό ένα δίπλα στο άλλο, τρία μικρά κόκκαλα, πού ονομάζονται σφύρα, άκμων καί άναβολεύς. Τά μικροσκοπικά αυτά κόκ καλα έχουν ονομασθή ετσί; επει δή μοιάζουν στο σχήμα τό ένα μέ σφυρί, τό άλλο μέ άμώνι καί τό τρίτο μέ τή σκάλα τού α λόγου. Τό πρώτο άπό τά τρία αυτά κόκκαλα άκουμπάει έπάνω στήν μεμβράνη τού τυμπάνου απ’ τήν μιά μεριά κι’ επάνω στο κόκκαλο πού λέγεται άκμων άπό τήν άλλη. Αλλά καί ό άκμων συνδέ εται άπό τήν μιά μεριά μέ τήν σφύρα, καί άπό τήν άλλη μέ τον αναβολέα, τού οποίου ή άλλη άκρη μπαίνει σέ μιά μικρή κοι λότητα στο εσωτερικό αυτί. "Ο ταν, λοιπόν, ή μεμβράνη τού τυμ πάνου άρχίση νά πάλλεται, ή κίνησις μεταδίδεται καί στα τρία κοκκαλάκια, πού κινούνται μπρος - πίσω κΓ έτσι ή κίνησις, ή δπως λέμε ό ηχητικός παλμός, μεταφέρεται στο εσωτερικό αυτί. Τό εσωτερικό αυτί, είναι ένας πολύ πολύπλοκος μηχανισμός. 2.τό σχήμα μοιάζει μέ κοχύλι, καί είναι τό κυριώτερο μέρος τού αυτιού. Μέσα 0'’ αυτό, υπάρ χει άλλη μιά μεμβράνη, πού συν δέεται μέ τό ακουστικό νεύρο. "Ετσι συμπληρώνεται καί ό τελευταίος σύνδεσμος μεταξύ τού εξωτερικού αυτιού καί τού εγκεφάλου. Κάθε ήχος, για νά φθάση στον εγκέφαλο, πρέπει νά πέραση άπό όλα αυτά τά ε ξαρτήματα τού αυτιού καί νά τά κάνη νά μπούν σέ παλμική κίνησι, όμοια μέ εκείνη πού τον παρήγαγε. "Οταν λοιπόν ένας άνθρωπος είναι κουφός καί δεν μπορεί νά άκούση τούς ήχους, σημαίνει ό τι κάποιο άπό δλα τά όργανα πού άναφέραμε δέν είναι καλά καί δέν βοηθεί στήν μετάδοσι τού ήχου στον έγκέφαλο. "Ολα ωστόσο τά εσωτερικά

117

μέρη του αυτιού διατηρούνται σέ καλή κατάστασι, όπως και τα μηχανήματα, μέ τό.:. λάδωμα! Τό λάδι του αύτιοΰ είναι, πολύ πυκνό' καί πολλές φορές το λέμε κερί τοΰ αυτιού, η κυψελίδα. Μο λονότι όμως η κυψελΐς αυτή παρέεται μόνο καί μόνο για νά διευκολυνη την λειτουργία του αυτιού, συμβαίνει πολλές φορές έξ αιτίας μιας ασθένειας, νά παραχθή πολύ περισσότερη από όσο χρειάζεται, 'Οπότε εμποδί ζει την λειτουργία τοΰ αυτιού. Ο ήχος έχει διαφορετικές ταχύτητες περνώντας μέσα από τα διάφορα σώματα. Στον αέ ρα, π.χ., κινείται μέ ταχύτητα 340 μέτρων τό δευτερόλεπτο. Στο νερό όμως ή ταχύτης του με γαλώνέι. Καί στα στερεά σώμα τα γίνεται ακόμη πιο μεγάλη. Γι’ αυτό βλέπουμε τους κυνη γούς ή τούς προσκόπους ή τούς στρατιώτες νά άκουμπούν τό αυτί τους „στή γή., ’Έτσι μπο ρούν νά ακούσουν κάτι πού πλη σιάζει, πολύ εύκολώτερα καί νω ρίτερα από ο,τι θά τό ακόυαν, αν ό ήχος ερχόταν μέσα από τον αέρα.. ★ ★ ★ Είδαμε μέ πόσο θαυμαστό καί πολύπλοκο τρόπο ό ήχος φθάνει, ώς τον εγκέφαλό μας. ’Άς δούμε τώρα πώς λειτουργεί ή; όρασίς μας, πώς δηλαδή βλέ πουμε. ξέρουμε, φυσικά, ότι όργανο τής όράσεως είναι τό μάτι. Καί ό άπλούστερος τρόπος γιά νά περιγράφουμε τό μάτι, είναι νά τό παρομοιάσουμε μέ μιά θαυ μαστή μικρή φωτογραφική μη χανή. Γιατί, πραγμοπτκά, τό μά τι δεν κάνει τίποτε άλλο από τό νά παίρνη τίς εικόνες τού γύρω κόσμου καί νά τίς μεταβιβάζη στον εγκέφαλο. Καί τά διάφορα μέρη, άπό τά όποια άιτοτελειται, εργάζονται άκριβώς όπως τά ανάλογα μέρη τής φω τογραφικής μηχανής.

Κάθε φορά πού κυττάμε κάτι καί τό βλέπουμε, τό μάτι στήν πραγματικότητα παίρνει μιά πολύ γρήγορη φωτογραφία. Ή συνηθισμένη φωτογραφική; μηχα νή παίρνει μιά μόνο φωτογρα φία κάθε φορά. Κατόπιν πρέπει νά γυρίσουμε τό φιλμ γιά νά αλλάξουμε πλάκα. Άλλα τό μά τι, δέν έχει ανάγκη άπό άλλαγή πλάκας. Μπορεί .νά παίρνη· φω τογραφίες ολόκληρη ,τήν ήμερα, καί μάλιστα φωτογραφίες πού δείχνουν τά χρώματα καί τήν κίνησι. Παίρνει καί τά κοντινά καί τά μακρυνά πράγματα, χω ρίς έμείς νά χρειάζεται νά κά νουμε καμμιά ιδιαίτερη προσ πάθεια. "Οταν ό φωτογράφος θέλη νά φωτογραφίση κάτι, πρέπει πρώ τα νά κανονίση τον φακό τής μηχανής του, γιά νά τήν κάνη νά δη καθαρά. Καί πρέπει έπει τα να υπο^άλη τήν πλάκα σέ έ να σωρό έπέξεργασίες γιά νά μπόρεση νά τήν έμψανίση. "Ολα αυτά γίνονται καί στο μάτι μας, κάθε φορά πού κυττάζουμε κάτι. Άλλα γίνονται τόσο γρήγορα καί τόσο καλά, ώστε παίρνουμε τήν εικόνα ένός πράγματος τήν ίδια στιγμή πού τό κυττάζουμε. "Ο,τι όμως μάς φαίνεται τόσο απλό καί συνηθισμένο, είναι στήν πραγματικότητα πολύπλο κο καί θαυμαστό. Καί γιά νά καταλάβουμε καλύτερα τήν δια φορά, άς κάνουμε μιά σύγκρι* σι μεταξύ τού φακού μας καί τής φωτογραφικής μηχανής. "Ενα άπό τά σπουδαιότερα μέρη τής φωτογραφικής μηχανής είναι ό φακός. Τό μάτι έχει καί αυτό τον φακό του ό όποιος ρυ θμίζεται άνό:λογα μέ τήν άπόστασι τοΰ πράγματος που θέ λουμε νά δούμε, όπως άκριβώς γίνεται κάί στήν φωτογραφική μηχανή. Ή φωτογραφική μηχα νή έχει έπίσης ένα σκοτεινό θά λαμο, στο πίσω μέρος τού ο ποί ρυ βρίσκεται ή φωτογραφική

πλάκα. Τά ίδια πράγματα βρί σκονται και στο μ άτι. "Αν κυτ> τάξουμε ένα σχεδιάγραμμα του ματιού, θά δούμε τά τρία αυτά κυριώτερα ' μέρη του, πού βρί σκονται τοποθετημένα μέ την ί δια σειρά πού έχουν στην φωτο γραφική μηχανη. Μπροστά βρί σκεται .ό φακός, - κατόπιν ό σκο τεινός θάλαμος καί στο πίσω του μέρος η φωτογραφική πλά κα πού λέγεται αμφιβληστροει δής χιτών. Πάνω σ’ αυτόν εμ φανίζεται ή εικόνα του πράγμα τος πού βλέπουμε. Πίσω, τέλος, από τόν αμφιβληστροειδή χιτώ να, βοίσκεται τό οπτικό νεύρο, πού επικοινωνεί κατ’ ευθείαν μέ τόν εγκέφαλο.. Μιλήσαμε γιά τόν φακό τής φωτογραφικής μηχανής και εί παμε οτι καί ό φακός του μα τιού πρέπει νά ρυθμίζεται κα τά τόν ίδιο τρόπο, γιά νά μπο ρούμε νά βλέπουμε καθαρά. 'Ο φακός,, λοιπόν, τής φωτογραφι κής μηχανής ρυθμίζεται μέ μι κρές βίδες, πού τόν κάνουν νά πλησιάζη ή νά άπομακρύνεται από την φωτογραφική πλάκα. 'Ο φακός τού ματιού όμως δέν κινείται μ’ αυτό τόν τρόπο. 'Η ρυθμισίς του γίνεται μέ ενα μυ ώνα, πού τόν κάνει νά συστέλ λεται ή νά διαστέλλεται, ανάλο γα αν θέλη νά δή κοντινά ή μά κρυνα πράγματα. "Οταν κυττάζουμε μακρυνά πράγματα, μάς χρειάζεται ένας φακός παχύτε ρος άπό δ,τι όταν κυττάζουμε κοντά. "Οταν λοιπόν χρειασθή παχύτερος φακός (πιο άμφίκυρτος όπως λέμε), ό μΰς, πού κρατάει τόν φακό τεντωμένο., χαλα ρώνει καί. 6 φακός πού είναι ε λαστικός μαζεύει καί γίνεται πιο χοντρός. Αντίθετα, όταν κυτ τάζουμε κοντά τά αντικείμενα καί μάς χρειάζεται φακός πιο λεπτός, ό μυς τραβάει τις άκρες τού φακού καί τόν μεγαλώνει κάνοντας τον πιο πλακουτσό.

'Όπως ξέρουμε, ή φωτογραφι κή μηχανή έχει ένα καπάκι, πού στην κατάλληλη , στιγμή ανοίγει καί άφίνει τό φώς νά μπή καί νά- φθάση ώς την φωτογραφική πλάκα. Τό καπάκι αυτό, ανοίγει κάθε φορά λιγώτερο ή περισσό τερο, άφίνοντας νά μπή στην φωτογραφική μηχανή, λιγώτερο η περισσότερο φώς. Καί τό μά τι, λοιπόν, εχει . ένα παρόμοιο καπάκι. Εκτός άπό τό βλέφα ρο, πού όταν κλεινή δέν άφίνει καθόλου φώς νά περάση, άν κυττάξουμε στον καθρέφτη, θά δού με στη μέση τού ματιού μας ένα μαύρο κύκλο. 'Ο κύκλος αυτός είναι ή «κόρη τού ματιού», μιά τρύπα, πού μπορεί νά γίνεται στενώτερη ή φαρδύτερη. "Ο τα·/ τό φώς είναι λίγο, ή κόρη ανοί γει γιά νά μπορέση τό μάτι νά δή καλύτερα. Σέ δυνατό φώς, όμως, στενεύει* γιά νά μην άφήση νά περάση πολύ φώς καί θα μ πώση τό μάτι. 'Ο αμφιβληστροειδής χιτών είναι τό σπουδαιότερο μέρος τού ματιού, επειδή αυτός είναι ή φωτογραφική πλάκα πάνω στην όποια άποτϋπώνονται ο'ι εικόνες. 'Ο άμφιβληστροειδής χιτών βρίσκεται στο πίσω μέρος τοΰ ματιού. ."Αν τόν κυττάζαμε μέ γυμνό μάτι, θά μάς φαινόταν σαν ένας μικρός κύκλος άπό βρεμμένο χαρτί. Αλλά, άν τόν έξετάσωμε μέ ένα δυνατό μικρο σκόπιο, θά δούμε ότι άποτελεΐται άπό αρκετά στρώματα λε πτού δέρματος, πού σκεπάζουν ένα κάπως πιο χοντρό δέρμα. Αυτό τό κάπως πιο χοντρό δέρ μα έχει μιά περίεργη έπιφάνεια, πού άποτελεΐται άπό πολύ-πολύ μικρά ραβδάκια καί μικροσκοπικούς κώνους, Τά ραβδάκια αυτά καί σι κώνοι, εΐναι οί άκρες τού οπτικού νεύρου, καί μόνον βτάν οι εικόνες πέσρυν έττάνω τους, άφού περάσουν άπό τόν φακό, μπορούμε νά δούμε.

Τά φύλλα - παγίδες ένός φυτού, ττού, μόλις καθήση ένα έντομο πά νω τους, κλείνουν κοτί τό αίχιμάλωιτί'ζουν για νά τό «χωνέψουν» σέ λίγο μέ τό είδιικό ιδιαλυτιυκό υγρό που εκκρίνουν.

ΦΤΓΛ

ποτ

ΤΡΩΝΕ ΖΩΑ!

ΠΩΣ ΪΑ ΕΝΤΟΜΑ ΤΓΕΦΓΟΤΝ ΣΙΗΝ ΤΤΑΓΙΔΑ Α περισσότερα από τά ζώα, τρέφονται τρώγοντας φυ τά. Και τά φυτά ζουν ρου φώντας μέ τις ρίζες τους από τρ έδαφος θρεπτικές ουσίες. Υπάρχει όμως μιά έκπληκτική και αλλόκοτη έξαίρεσις: Υπάρ χουν φυτά πού τρώνε...ζώα ! Τά φυτά αυτά, πού ονομάζον ται έντομοφάγα η σαρκοφάγο, διαθέτουν μιά συσκευή η ένα έργαλεΐο γιά νά πιάνουν έντομα η μιΐκρά ζώα., τά όποια κατόπιν διαλύουν καταλλήλως και απορ ροφούν. Τά σαρκοψάγα φυτά φυ τρώνουν συνήθως σέ έλώδη μέρη, όπου παρουσιάζεται έλλειψις α ζώτου, μιας ουσίας πού είναι α πολύτως απαραίτητη γιά την άνάπτυξι τών φυτών. Τά σαρκο φάγο φυτά, λοιπόν, άντιμετωπί-

120

ζουν την έλλειψι αυτή αζώτου, τρώγοντας έντομα καί^ μικρά ζώα, πού έχουν άζωτο μέσα στο σώμα τους. Ι ο πιο κοινό καί πιο γνωστό σαρκοφάγο φυτό, είναι ένα, πού λέγεται Δροσερά και πού μπο ρεί κανείς νά την βρή, τό καλο καίρι, σέ όλους σχεδόν τούς βάλ τους τής Βορείου Ευρώπης. Τά φύλλα τής Δροσερός είναι στρογ γυλά καί σκεπασμένα άπό πολ λά «νεύρα», τά όποια κοοταλήγουν στην άκρη του φύλλου, σέ στρογγυλά ανοίγματα πού βγά ζουν ένα κολλώδες καί οξύ υ γρό. "Οταν, λοιπόν, ένα έντομο τύχη νά άκουμπήση στό φύλ λο, κολλάει πάνω στο κολλώδες υγρό πού βγαίνει άπό τούς «α δένες», όπως λέγονται τά στρογ

γυλά εκείνα Ανοίγματα, καί, κα θώς προσπαθεί νά ξεφύγη, Αγ γίζει κι* άλλους αδένες και κολ λάει έτσι ακόμα πιο πολύ στο ψύλλο, Σέ' λίγο, τό σώμα του διαλύεται από τό οξύ υγρό και Απορροφαται Από τό φυτό. "Ενα άλλο σαρκοφάγο φυτό της Ευρώπης είναι αυτό, πού έ χει το Λατινικό όνομα «Ουτρικουλάρια» καί πού φυτρώνει κι* αυτό σέ στάσιμα νερά. Ή Ουτρικουλάρια έχει ένα πολύ έξυ πνο καί περίπλοκο σύστημα μέ τό όποιο πιάνει μικρά νερόβια ζώα. ΤΑ φύλλα της τά όποια δι αιρούνται σέ πολύ λεπτές λωρίρες είναι βυθισμένα μέσα στο νερό, καί μερικές από τις λωρί δες αυτές πλησιάζουν ή μια οπήν άλλη, σχηματίζοντας μι κρές Φούσκες διαμέτρου 8 περί που χιλιοστών. Αυτές οί φούσκες είναι φυσικά γεμάτες μέ νερό καί έχουν στο ένα τους μέρος ένα άνοιγμα πού κλείνει μέ μια βαλβίδα. Ή βαλβίδα αύτη, ανοί γει μόνο από έξω προς τα μέσα. Είναι όμως αδύνατο νά άνοιξη από μέσα προς τά έδω. "Οταν λοιπόν ένα μικρό έν τομο άγγίση τις τριχίτσες πού προεξέχουν από τό καπάκι της βαλβίδας, σύρεται προς τά μέ σα από τό ρεύμα., πού δημιουρ γεί μια ειδική κίνησις της φού σκας. Ανοίγει, δηλαδη, η φού σκα καί, άνοίγοντας, ρουφάει τό νερό, παρασύρσντας μαζί καί το έντομο πού βρίσκεται μπροστά στο άνοιγμά της. Μόλις τό έν τομο βρεθή μέσα στη φού σκα, ή βαλβίδα κλείνει, αιχ μαλωτίζοντας το τελείωτ. Στα εσωτερικά τοιχώματα της φού σκας, υπάρχουν αδένες, πού βγά ζουν, ένα διαλυτικό υγρό. Τό έν τομο διαλύεται καί απορροφαται Από τούς πόρους της έσωτερικής επιφάνειας της φούσκας. Τρίτο σαρκοφάγο φυτό είναι ένα περίεργο εΐδος λουλουδιού, πσύ φυτρώνει σε υγρά εδάφη τό καλοκαίρι καί πού. Αποτελάται

από ένα μικρό μίσχο, ό όποιος βγαίνει κατ’ ευθείαν από τό έ δαφος καί καταλήγει σέ ένα μό νο μπλέ άνθος. Στην 6«αι του όμως, καί Ακριβώς πάνω στο χώ-

01 μυΐγες πού πέφτουν μέσα στο ειδικό σακ)ΚΌυλ<χ/4 του φυτού αυ τού, διαλύονται από τό υγρό πού ύττάρχει στο βάθος του. μα, ό μίσχος αυτοί έχει έναν κύ κλο Από φύλλα πού φυτρώνουν Ακτινωτά γύρω του, σχηματίζον τας ένα είδος άστρου Από φύλ λα. Αυτά τά φύλλα είναι Ακτί νες τού πιάνουν τά έντομα, πού θά είχαν την Ατυχία ν’ Αγγίξουν επάνω τους. Στην επάνω έτπφάνειά τους

121

πραγματικά, υπάρχουν αδένες οί όποιοι βγάζουν μια κολλοειδή ουσία., και στην ουσία εκείνη λολλα’/ε όσα μικρά έντομά τύχη νά άκουμπήσουν στά φύλλα. Για νά εΐναι ' όμως ή αιχμαλωσία πληρέστερη, μόλις κόλληση τό έντομο, οι άκρες τού φύλλου 5ι-

"Ενα σαρκοφάγο φυτό τής Καλ:φορνίας (Δσρλ'.γκτόν.ια ή Καλ:... Φορν·;·;<η). πλώνονται . σχηματίζοντας ένα σωλήνα, και το έντομο βρίσκε ται έτσι εντελώς κλεισμένο μέ σα σ’ αυτόν. Αρχίζει τότε ή έκκρισις, ένός διαλυτικου υγρού πού, μόλις τό έντομο διαλυθή, άπορροψάται άπό τό φύλλο. Πρέπει ωστόσο νά πούμε εδώ ότι όλα τά έντομοφάγα φυτά δεν βασίζονται μονάχα στά έντομα πού πιάνουν χιά νά ζήσουν. Τρέφονται και μέ την συνήθη μέ θοδο * τών άλλων φι/τών, δηλαδή απορροφώντας χυμούς μέ τις ρί ζες τους και ηλιακό φώς μέ τά φύλλα τους.

122

Υπάρχουν αρκετά σαρκοφάγα φυτά, πού φυτρώνουν στά τροπι κά ή στά υποτροπικά κλίματα> τά όποια έχουν πολύ περίεργες και ποικίλες μεθόδους γιά νά π'άνουν την λεία τους. "Ενα κα λό παράδειγμα εΐναι τό φυτό πού ονομάζεται Μυγοπαγίδα, έ να φυτό που είναι πολύ κοινό στούς βάλτους τής βορείου καί νοτίου Καρολίνας τών Ηνωμέ νων Πολιτειών. Τά' φύλλα τής Μυγοπαγίδας, εΐναι τοποθετημέ να κΓ αυτά κυκλικά καί μπορούν νά μετακινηθούν καί νά διπλώ σουν σχηματίζοντας μιά πολύ καλή παγίδα. Οί άκοες τών Φύλλων καταλή γουν σέ άγκάθισ. καί κάθε φύλ λο έν?ι στή μέση του μιά σει-, ρά άπό πολύ λεπτές Τνες> σάν τριχίτσες. "Οταν λοιπόν ένα εντοαιο καθήση στο φύλλο, θά άγγίξη οπωσδήποτε μιαν άπό τις τριχίτσες έκεϊνες. Αμέσως, τό τε, οί άκρες τού φύλλου διπλώ νουν, τά άγκάθια μπαίνουν τό ένα ανάμεσα στά δύο άπέναντί του, όπως μπλέκουμε τά δάχτυ λα μαο, καί τό έντομο βρίσκε ται Ηχμαλωτισιιένο. Διαλυτικό υγρό χύνεται τότε μέσα οπόν σωλήνα άπό κατάλληλους άδένες καί ή λεία διαλύεται γιά νά άπερροφηθή άμέσως κατόπιν. 'Ο Κάρολος Δαρβίνος, πού πρώτος έκανε μιάν έκτεταμένη μελέτη τού φυτού αυτού, μας έ χει δώσει στο μεγάλο του έργο γιά τά σαρκοφάγα φυτά πολλές λεπτομέρειες γιά τά ενδιαφέρον τα πει θάματα που έκανε πάνω σ’ αυτά. Σ’ ενα άπό τά πειράμα τα του αυτά, έκανε μιά τρύπα σ’ ένα φύλλο, λίγο αφού είχε πιαστή ένα έντομο. ^Από την τρύπα λοιπόν έκείνη, τό διοιλυτικό υγρό άρχισε σέ λίγο νά ξε1 χύνεται, καί εξακολούθησε: νά χύ νεται γιά τό καταπληκτικό διά στημα τών εννέα ήμερών! ^ . "Αλλη μιά ο μάς έντομοφάγων φυτών, είναι τά φυτά, που φυτρώ νουν σέ θερμότερα κλίματα, καί

πού σχηματίζουν μέ τά φύλλα τους σωλήνες, μέσα στους όττοι ούς αίχμαλωτίζονται τά έντομο.* - Τέτοια φυτά βρίσκονται στην τροπική Άσία, την Μαδαγασκά ρη, τις Νότιες 1 Ηνωμένες Πολι τείες και την Βόρεια Β όρνεο. Σ’ ένα άπό αυτά τά φυτά, τό έπάνω άκρο τού σωλήνος, έχει ένα καπάκι. Τό καπάκι όμως αυ τό δεν έφαρμόζεί στο άνοιγμα τού σωλήνος. Βρίσκεται ίσως έκεί, γιά νά έμποδίζη την είσο δο μεγάλης ποσότητας νερού ό ταν βρέχη. ■ Τά χείλη τού σωλήνος εΐναι γυαλιστερά . και γλιστερά καί, λίγο πιο μέσα από τά χείλη, υ πάρχει μιά σειρά αδένων πού παράγει μέλι. Λίγο πιο κάτω α πό τό στόμιο, έπίσης, υπάρχει μιά σειρά άπό λεπτές καί εύ καμπτες άλλά αρκετά σκληρές τρίχες, οί οποίες κατευθύνονται πλαγίως προς τά κάτω. Στο βάθος τού σωλήνος, υπάρχει έ

να υδατώδες υγρό πού βγαίνει ά^· πό άδένες τής έσωτερικής επι φάνειας τοΰ σωλήνος. Τά έντο μα, λοιπόν, προσελκύονται άπό τό ωραίο καί λαμπρό κόκκινο ή κίτρινο χρώμα τού σωλήνος, κα θώς καί άπό τό μέλι πόύ βρί σκεται λίγο πιο. κάτω άπό , τό στόμιο. Προσπαθώντας νά φθάση στό μέλι, τό έντομο μπαίνει στον σωλήνα, καί μή μπορώντας νά κρατηθή στό σκληρό καί γυα λιστερό στόμιο, πέφτει μέσα στό υγρό καί βρίσκεται στό βά θος τού σωλήνος. "Αν τό έντομο δοκιμάση νά βγή από τον σωλή να, έμποδίζεται άπό τις τρίχες πού φυτρώνουν· κοντά στό στό μιο. "Ετσι πέφτει καί πάλι πί σω. Αυτό έπαναλαμβάνεται πολ λές φορές ώς πού νά έξαντληθή καί, όταν πέση τελικά καί μείνη στό βάθος τοΰ σωλήνος, τό σώμα του διαλύεται άπό τό διαλυτικό υγρό καί άπορροφάται άπό τό υγρό.

ΤΙ ΕΙΝΑΙ ΤΑ ΝΕΥΡΑ ,· Στό σώμα όλων τών ανθρώ πων, υπάρχει ένα μεγάλο δίχτυ άπό νεύρα. Χωρίς αυτά, δέν θά μπορούσαμε ούτε ν'* άκούσουμε, ούτε νά δούμε, ούτε νά μυρίσου με, ούτε νά γευθούμε, άλλά ούτε καί νά κινηθούμε. Τά. νεύρα, αυ τά μοιάζουν μέ λεπτές άσπρες κλωστές,, ή ινες. Ό εγκέφαλος καί ή σπονδυλική στήλη είναι τό κέντρο τοΰ νευρικού συστή ματος. Καί ή υλη, άπό την ό ποια εΐναι κατασκευασμένα τά νεύρα, λέγεται «νευρικό κύττα ρο». Τά νεύρα εΐναι ένα εΐδος τηλεγραφικών συρμάτων, πού δι ατρέχουν όλο τό σώμα καί με ταφέρουν πότε άπό τον εξωτε ρικό κόσμο στον έγκέφαλο ειδή σεις γιά τό τί γίνεται εξω καί πότε άπό τον έγκέφαλο. προς τά γέρια μας, τά πόδια μας> τό

στόμα μας καί τά άλλα μας όρ γανα διαταγές γιά τό τί πρέ πει νά κάνη τό καθένα. "Οταν θέλουμε να τρέξουμε ή να κινή σουμε τά χέρια μας ή νά φάμε, τά νεύρα ειδοποιούν τον έγκέφα λο κι* έκεΐνος βάζει σέ κίνησι τον ανάλογο μηχανισμό. "Οταν, π.χ., πλησιάσουμε τό χέρι μας σ’ ένα αναμμένο κάρβουνο, τά νεύρα ειδοποιούν τον έγκέφαλο ότι έκεΐ υπάρχει υψηλή θερμο κρασία. Καί τότε αμέσως ό εγ κέφαλος δίνει διαταγή στό χέ ρι μας νά άπομακρυνθή άπό τό επικίνδυνο σημείο. Βλέπουμε, λοιπόν, ότι τά νεύρα .μας εΐναι κάτι αξιοθαύμαστο, επειδή χω ρίς αυτά τό άνθρώπινο σώμα θά ήταν μιά αδρανής μάζα άπό σάρκες καί όστά.

Πανσέληνος.

Ο ΓΟΗΤΕΥΤΙΚΟΙ, ΑΛΛΑ ΝΕΚΡΟΙ ΔΟΡΥΦΟΡΟΙ ΙΗΙ ΤΗΣ Ο ΛΑΜΠΕΡΟ, μυστηριώδες και συνεχώς εναλλασσόμε να φεγγάρι, είναι ασφα λώς ενα οπτό τα πρώτα πράγματα πού κινούν την περίέργεια τών παιδιών. Κανένα πράγμα δεν δίνει περισσότερο από τό φεγγάρι το αίσθημα της γαλήνης, καθώς βγαίνει, όταν είναι πανσέληνος, από την Ανατολή, φθάνει στο μεσ'σράνη.χ. τευ, και κατόπιν χά

νεται στον ορίζοντα, άψοΰ λούση ολόκληρη την γη με τις αση μένιες ακτίνες του. Μολονότι, ωστόσο, φαίνεται τόσο ήσυχο, το φεγγάρι εχει μια ιστορία πολύ ανήσυχη καί, άν μπορούσε νά μιλήση, 6ά μάς αποκάλυπτε μυστικά ολόκληρων χιλιετηρίδων, κατά τήν διάρκεια τών οποίων αυτά πού συνέβησαν στη Γή είναι σκεπασμένα από μυστήριο για μάς.

Μέ τα τηλεσκόπιά μας μπο ρούμε σήμερα νά παρατηρήσου με τή Σελήνη, σά νά βρισκόμα στε από πάνω της, μέσα σ’ ένα αεροπλάνο. Χρησιμοποιώντας, μάλιστα, τά μεγαλύτερα τηλε σκόπια που υπάρχουν σήμερα, φέρνουμε την Σελήνη πιο κοντά μας, ώστε, άν μπορούσαμε νά μεταφέρουμε την Μητρόπολι ε κεί, θά μπορούσαμε νά την δια κρίνουμε σαν μια μικρή κουκίδα. Χάρις, λοιπόν, στην μεγεθυν τική δύναμι των τηλεσκοπίων αυτών και υστέρα από μ άκρες παρατηρήσεις, που έγιναν άπό άστρονόμους όλων των χωρών, μπορούμε σήμερα νά πούμε μέ βεβαιότητα δτι ζωή, όπως του λάχιστον τήν ξέρουμε έμεΐς πά νω στήν γή, δεν βρίσκεται στήν έπιψάνεια τής Σελήνης. Γιατί δέν υπάρχει ούτε βλάστησις — δέν βλέπουμε δέντρα, φυτά και άνθη — ούτε νερό, ούτε αέρας. 'Η Σελήνη είναι στήν πραγμα τικότητα ένας νεκρός κόσμος, άλλα ένας νεκρός κόσμος στον όποιο ή άποσύνθεσις και ή αλ λαγή είναι σχεδόν άγνωστα πρά γματα, επειδή παρά τά ολόκλη ρα χρόνια παρακολουθήσεως που έχουν γίνει άπό τους άστρονό μους, καμμιά μεταβολή, σέ οποιοδήποτε τομέα, δέν έχει π ο ρατή ρηθή στήν σεληνιακή επι φάνεια. Ή οψι ς πού παρουσιάζεται στα μάτια μας, όταν κυττάζουμε τήν Σελήνη μέ τά τεράστια τηλεσκόπιά μας, δείχνει ότι ο λόκληρη ή επιφάνεια τής είναι σκεπασμένη άπό τεράστιους κυ κλικούς κρατήρες, βαθειές κοι λάδες, οροσειρές και βουνοκορ φές πού λάμπουν κι1 αστράφτουν στο φως του ήλιου. 5Από τά α στεροσκοπεία μας, μπορούμε νά έξερευνήσουμε ολόκληρη τή Σε λήνη, τριγυρίζοντας χωρίς κόπο ανάμεσα στά βουνά και τις κοι λάδες και σκαρφαλώνοντας στις ψηλές κορυφές.

Ακόμα καί μέ γυμνό μάτι, μπορούμε νά διακρίνωμε στήν ε πιφάνεια τής Σελήνης διάφορα σκοτεινά στ μεία καί αυτά ακρι βώς τά σκοτεινά σημεία έχουν δημιουργήσει τούς θρύλους μέ τις διάφορες «μορφές» πού νο μίζουμε ότι βλέπουμε οπόν ψυ χρό δορυφόρο τής Γης. "Αν κυττάξωμο αυτά τά σκο τεινά σημεία μέ τό τηλεσκόπιο, ωστόσο 9ά δούμε δτι δέν είναι παρά γκρίζες πεδιάδες. "Ο Γαλλιλαίος, πού πρώτος παοετήρησε τήν Σελήνη μέ τό τηλεσκόπιο, ώνόμασε τις πεδιάδες αυτές «θάλασσες», έπειδή έτσι τού φά νηκαν. Σήμερα, ωστόσο, έχουμε βεβαιωθή ότι στήν Σελήνη δέν υπάρχει νερό καί ξέρουμε ότι, οποιοσδήποτε καί άν ήταν ή αρχή αυτών των «θαλασσών», σήμερα είναι γυμνές κοιλάδες. Κάθε μια έχει τό διικό της όνομα. Μια ονομάζεται «Θάλασσα των Βρο χών» καί μια άλλη «Θάλασσα τής Γαλήνης». 3Ίσως, σέ πολύ παλιά χρόνια, ο! κοιλάδες αυ τές νά υπήρξαν πραγματικά βυ θοί θαλασσών καί ωκεανών, αλ λά δέν μπορούμε νά ξέρουμε τί ποτα τό θετικό γΓ αυτό. * Ο νά ματα έχουν, επίσης, καί τά βου νά τής Σελήνης, πολλά άπό τά όποια έχουν πάρε: τά ονόματα διάσημων φιλοσόφων καί άστρονόμων Ή ανατολή πάνω στη Σελήνη είναι ένσ θέαμα πραγματικά θαυμάσιο. Τό φως χτυπάει πρώ τα στίς μεγαλύτερες κορφές καί αργά - άργά σκορπίζεται υστέ ρα στίς χαμηλότερες κοιλάδες. ΟΙ κορυφές των βουνών ρίχνουν σκιές στίς κοιλάδες καί, έξ αι τίας τού ότι στήν Σελήνή δέν υπάρχει ατμόσφαιρα, οί σκιές αυτές είναι κατάικαύρες καί δια γράφονται καθαρότατα. Μετρών τας τό μήκος των σκιών καί ξέ ροντας τό ύψος τού ήλιου τήν στιγμή τής μετρήσεως, μπορού με νά βρούμε τό ύψος των βου

125

νών μέ σχετική ευκολία. 'Η υψηλότερη κορυφή είναι ή κορυφή του ορούς Κόύρτιος. ? Ε χει ύψος ίσο σχεδόν μέ το δικό μας "Εβερεστ, πού^ είναι καθώς ξέρουμε, τό υψηλότερο βουνό τής γής· Μια μεγάλη αλυσίδα από οροσειρές τής Σελήνης, που ονομάζονται «Άπέννινα»>' έχει κορυφές . που φθάνουν- σέ ύψος τεσσάρων καί πέντε χιλιάδων μέτρων. ■ ν ."Οταν την βλέπουμε μέσα α πό τό τηλεσκόπιο, ή επιφάνεια τής Σελήνης φαίνεται νά είναι σκεπασμένη από κύκλους, · Τό πρόβλημα τής προελεύσε ων των κύκλων αυτών, άπησχόλησε άπό πολλά χρονιά τούς α στρονόμους καί ή γενικά παρα δεδεγμένη θεωρία είναι ότι πρό κειται για σβυσμένα ηφαίστεια. Πιστεύεται, δηλαδή, ότι τά η φαίστεια τής Σελήνης, όταν ή ταν έν δράσει πριν ποιος ξέρει άπό πόσες χιλιάδες χρόνια, έρριχναν ψηλά βράχους καί λυωμένη λάβα, πού, όταν ξανάπεφταν, σχημάτιζαν γύρω άπό τον κεντρικό κώνο τους δακτυλίους τΤου βλέπουμε σήμερα, όπως άκριβώς τό νερό που πετάγεται από ένα πίδακα ξαναπέφτει ολό γυρά του. "Οσο μίκραινε ή δράσις τού ήφαιστείου, τόσο τά 6λικά πού τίναζε έπεΦταν καί πιο κοντά, ώσπου έπεφταν πιά επά νω στον ίδιο τον κρατήρα καί τον έκλειναν καθώς τό ηφαίστειο έσβυνε. Μια άλλη θεωρία ώττόσο. λέει ότι οί κρατήρες σχήματίσθηκαν άπό την πτώσι μεγάλων σωμά των, ίσως μετεωρικών, στην ε πιφάνεια τής Σελήνης, την επο χή που αυτή βρισκόταν σέ ήμίρευστη κατάστασι. Οί υποστηρικταί τής θεωρίας αυτής έχουν επιφέρει τά Υδια αποτελέσματα ρίχνοντας σκάγια σέ πηλό. *Η Σελήνή έχει διάμετρο 2. 159 μιλιών καί ή επιφάνεια της είναι γΤ αυτρ το ένα §έκατο

τρίτο τής Γης. . Πενήντα περίπου σφαίρες σαν την Σελήνη θα χρειάζονταν για νά γίνή μια σφαίρα μεγάλη σάν την Γή. Καί, έξ αιτίας του μικροτέρου μεγέ θους της, ή έπίδρασις τής βα~ ρύτητός στην έπιφάνειά τής, εί ναι πολύ μικρότερη απ’ όσο στη Γή. "Ενα πράγμα που θά.ζύγιζε 3 κιλά στην Γή, π.χ., στην Σε λήνη θά ζύγιζε μόλις μισό. "Ε νας εργάτης, λοιπόν„ στην Σε λήνη, θά μπορούσε νά σηκώση έξη σακκιά τσιμέντο, μέ τήν ί δια ευκολία που σηκώνει στη Γή μονάχα ένα. ΤΕνα άλογό, έξ άλ λου, θά μπορούσε μέ ευκολία, νά πηδήση στην Σελήνη ένα όλόκληρο μονώροφο σπίτι, "Αν πηγαίναμε στη Σελήνη, θά βλέπαμε ένα άλλο .περίφημο φαινόμενο. Ή έλλειψις άέρος ό χι μόνο θά μάς έμπόδιζε νά α νάψουμε μια φωτιά, αλλά καί δέν θά μάς έπέτρεπε ν’ άκουσουμε ήχους. Ακόμη καί ή έκπυρσσκρότησις ενός κανονιού δίπλα μας, δέν θά μάς προκαλούσε καμμιάν έντύπωσι. 'Η Σελήνη δέν λάμπει άπό δι κό της φως. Εκείνο όμως τό μέρος της, πού φωτίζεται άπό τον ήλιο, μάς φαίνεται φωτεινό. "Αν βρισκόμαστε* στη Σελήνη, θά βλέπαμε τήν Γή νά λάμπη μέ τον Υδιο άκρίβώς τρόπο. Μόνο πού φυσικά θά φαινότανε πολύ πιο μεγάλη καί πιο φωτεινή άπ’ όσο μάς φαίνεται τώρα ή Σε λήνη. Μολονότι ή Σελήνη δέν έχει, καί πιθανότατα δέν είχε ποτέ, ζωή, είναι πολύ εξυπηρετική για τήν Γή. Μάς παρέχει ένα μέτρο για τον χρόνο, φωτίζει τις νύ χτες μας, προκαλεΐ παλίρροιες, πού μάς βοηθούν στο νά γίνωνται τά ποτάμια μας πλωτά καί αλλάζει τό νερό πού βρίσκε ται γύρω στις διάφορες ακτές μας, μην άφίνοντάς το νά γίνη στάσιμο καί νά γέμιση άπό βλ α βέρο ύ ς μι κρσο ργ ρεν ι σμ ο μ ς,

"Ενα παράξενο ψάρι του Ατλαντικού, που μοιάζει μέ φωτισμένο ύπ'ε-ρωκεάνειο χάρις στις σε:>ρές των φωτεινών κουκ-ίδων πού έχει κοί τα ιμήκος τού σώματός ίου. Άπό τις σχισμές που βρίσκονται· κάτω άπό τα μάτια του, μπορεί νά στέλνη φωτεινές δέσμες σαν φως • π,ροβολέως. · ' ·

ΖΩΑ ΠΟΥ ΠΑΡΑΓΟΥΝ ΦΩΣ ΕΝΑ ΑΠΟ ΙΑ ΠΙΟ ΠΕΡΙΕΡΓΑ ΜΥΣΤΗΡΙΑ ΤΗΣ ΦΤΣΕΩΣ ψυχρό φώς, οφείλουν τήν ιδιό ΟΣΟ ΚΓ ΑΝ σάς φανή τητά τους αυτήν σέ κάποια μορ παράξενο, ή πιο θαυμα φή χημικής άντιδράσεως.. ’Ένουστή πηγή φωτός δεν εί με πολλά παραδείγματα ζώων ναι ούτε ό ήλιος, ούτε τ’ που λάμπουν στο σκοτάδι, άλλα άστρα, ούτε ακόμη μια σύγχρο τά περιεργστερα άπ’ αυτά είναι νη ηλεκτρική λάμπα, άλλα ή τά διάφορά ψάρια πού ζοΰν, σέ μικρούλα πυγολαμπίδα. "Ολες οί -συνηθισμένες πηγές μεγάλο βάθος της θαλάσσης.· καί έκπέμπουν πολύχρωμες λάμψεις φωτός, είναι θερμές. Πράγμα που σημαίνει1 ότι ένα μεγάλο μέρος στο πέρασμά τους. Λεπτομέρει ες για τά περίεργα αυτά ψάρια τής ένεργείας τους κοτταναλίσκετάι σαν θερμότης. 'Η λάμψις ό ξέρουμε σήμερα άπό τις παρατη ρήσεις, πού έκανε ό Αμερικανός μως, πού παράγει ή πυγολαμπί έπιστήμων Ουΐλλιαμ Μπήμπ, ό δα, άποτελεϊται αποκλειστικά α όποιος κατέβηκε σέ βάθος 1000 πό φως, χωρίς νά υπάρχη καθό λου θερμότης, ’Έτσι μπορούμε νά μέτρων μέ τήν περίφημη «βαθύ σφαιρά» του, μιά κοίλη σφαίρα πούμε πώς ή πυγολαμπίδα πα άπό Υαλυβα πού ήταν έφωθιαράγει «ψυχρό φώς». Οι ήλεκτροσμένη* μέ παραθυράκια κλεισμέ μηχανικοί θά ήταν ενθουσιασμέ να με χοντρά κρύσταλλα. Σέ νοι άν μπορούσαν νά παράγουν βάθος 1000 μέτρων, τό σκοτάδι φώς μ' αυτόν τον τρόπο. Γιατί πρέπει νά είναι, άπόλυτο. 'Ο έτσι θά έκαναν μεγάλη οικονο Μπήμπ, όμως, είδε ότι δέν^συνέ* μία, αφού δέν θά σπαταλουσαν βαίνε κάτι τέτοιο, έπειδή τά ζώα ένέργε.ια για παραγωγή καί θερ πού κολυμπούσαν γύρω άπό τή μότητα τού φωτός. · βαθύσφαιρά του έφώτιζαν τήν Τά περισσότερα, ή μάλλον ό περιοχή γύρω τους μέ τίς πολύλα σχεδόν τά ζώα πού παράγουν

127

"Ο Μπήμπ πορετίοησε ψάρια που βγάζουν διάφορα χρώματα, από το κόκκινο μέχρι τό γαλανό.

Υπάρχουν μέδουσες που παρά γουν φως. ένώ μερικά οστρακόδερμα, έχουν την ιδιότητα νά ξεχύνουν γύρω τους ένα υγρό, που λάμπει και φωτίζει* Πράγμα, δηλαδή, που «Τναι άκριβώς τό αντίθετο έκείναυ που κάνει ή σουπιά. "Οταν βρίσκεται σέ κίνδυνο βγάζει με λάνι καί σκοτεινιάζει τά πάντα

128

■

-»

Πολ.λές φορές, όλό-κληρη μια περιοχή τής θάλασσας φαίνεται νά εκπέμπη Φως, σαν νά είναι τό ίδιο τό νερό πού ^ λάμπει. Ένώ στην πραγματικότητα τό φώς προέρχεται άπό πολυάριθ μους μικροοργανισμούς, πού ζούν μέσα σ’ αυτό καί πού πα ράγουν την λάμψι, ή όποια φω τίζει τό νερό. Υπάρχουν σαράντα περίπου κατηγορίες ζώων, πού παράγουν δικό τους φώς. Μεταξύ αυτών, περιλαμβάνονται διάφορα είδη γαρίδων, σκουλήκια τής θάλασ σας, ψάρια καί ακόμα καί μέ δουσες. Άπό τον κόσμο των ζώ ων τής ξηράς, γνωστότερο είδος είναι οι πυγολαμπίδες. Υπάρ χουν όμως καί φωτεινά σκουλή κια, σαν τά γνωστά μας σκου λήκια τής γης., καθώς καί μερικά είδη σαρανταποδαροΟσες. Έκτος όμως άπό τά ζώα καί τά έντομα πού άναφέραμε, υπάρ χουν καί μερικά είδη μικροβίων πού ^εκπέμπουν φώς, καθώς καί μερικά είδη μυκήτων. 4Η περίπτωσις των φωτεινών μικροβίων είναι άρκετά περίεργη. Πολλές φορές φαίνονται νά βρίσκωνται σέ πολύ φιλικές σχέσεις μέ τον οργανισμό πού τά φιλοξενεί. Αέν φαίνονται, δηλαδή, νά πρσκαλούν κανένα είδος άσθενείας. "Α πλώς, κάνουν καί τό ζώο στο ό ποιο βρίσκονται νά έκπέμπη φώς. Πολλοί έπιστήμονες, μάλι στα, πιστεύουν ότι, κατά μέγα μέρος* ή λάμψις πού εκπέμπουν πολλά άπό τά ζώα, πού άναφέ ραμε παραπάνω, οφείλεται στο γεγονός ότι φιλοξενούν τέτοια φωτε>νά μικρόβια. "Άλλες φορές, ώστόσο, τά φω τεινά αυτά μικρόβια, προκαλούν διάφορες άσθένειες. "Υπάρχουν, π.χ., πολλά είδη γαρίδων,^ πού δέν εκπέμπουν δικό τους φώς υ πό όμζχλές συνθήκες. "Οταν όμως προσβληθούν άπό κάποιο είδος τέτοιων μικροβίων, άρρωσταίνουν καί παθαίνουν. "&σπου νά

πεθάνουν δμως, βγάζουν κΓ αυ τές φως. Οι φωτεινοί μύκητες εΐναι συ νήθως εκείνοι, πού προκαλούν την λάμψι πού βλέπουμε πολλές φορές νά βγαίνη άπό σάπια ξύ λα. Δέν υπάρχει αμφιβολία δτι αυτή ή ιδιότης νά έκπέμπουν φως παρέχει σέ διάφορα ψάρια την δυνατότητα νά κουβαλούν μαζί τους τό φως πού τούς χρει άζεται στά σκοτεινά βάθη δπου ζούν. Και στην περίπτωσι αυτή, η παραγωγή αύτοΰ τού ψυχρού φωτός, έχει βέβαια κάποιο λόγο. Τί συμβαίνει δμως μέ τούς ά-

πειροελάχιστους ό ρ γανισμούς πού ζούν στην θάλασσα και πού δπως είδαμε παράγουν φως; Ποιος εΐναι ό λόγος της παρα γωγής του; Γιατί οι μικροοργα νισμοί αυτοί είναι τόσο άτελεΐς, ώστε δέν υπάρχει περίπτωσις νά χρησιμοποιούν τό φως πού βγά ζουν. Δέν έχουν ούτε μάτια, ού τε νευρικό σύστημα. Γι’ αυτό και οΐ επιστήμονες πιστεύουν δτι ό φωσφορισμός τους, είναι κάτι τό εντελώς τυχαίο. Τά μικρόβια, δηλαδή, ή οι μικροοργανισμοί αυτοί, παράγουν διάφορες χημι κές ουσίες πού τούς χρειάζονται και τυχαίνει οί ουσίες αύτ.ς νά φωσφορίζουν»

Ή ΙΧΕΣΙ ΕΧΟΤΝ Η ΑΣΤΡΑΠΗ ΚΑ! Η ΒΡΟΝΤΗ;

"Οταν βλέπουμε μιά άστραπή, ξέρουμε δτι θ' ακούσουμε σέ λίγο και τη βροντή, και ξέρου με έπίσης δτι ό λόγος, για τον όποιο πρώτα βλέπουμε την ά-

στραπή και ύστερα άκούμε την βροντή, εΐναι δτι τό φως ταξι δεύει μέ ταχύτητα περίπου ένα εκατομμύριο φορές πιο μεγάλη άπό τον ήχο. Ή αστραπή προκαλεΐται άπό την ένωσι τού ηλεκτρισμού, των «ηλεκτρονικών φορτίων» δ πως λέμε, πού βρίσκονται μέσα σέ δυο κοντινά σύννεφα, ή άπό την ένωσι τού ηλεκτρικού φορτίου ένός σύννεφου μέ τό ηλεκτρικά φορτίο της γης. Τή στιγμή, λοι πόν, τού σχηματισμού τής α στραπής, ή μεγάλη θερμότης τού σπινθηρος — γιατί ή αστραπή δέν είναι τίποτε άλλο παρά έ νας σπινθήρ — κάνει τον γύρω ατμοσφαιρικό αέρα νά απομα κρυνθώ και έτσι δημιουργεΐται ένα κενό. Μόλις περάση ή α στραπή, δμως, ό άέρας πού εί χε άπομακρυνθή ξεναγυρίζει μέ μεγάλη ορμή γιά νά γεμίση τό κενό,^ και αυτός εΐναι πού ττροκαλεΐ τον θόρυβο πού έμεΐς λεμε βροντή»

129

Αφού έτο:|μοοσ,3ή.ί τό νήιμσ ναύλον τυλίγεται ,μέ κατάλληλα .μηχανή* . - ' ,ματα σέ. πελώριες -κουβαρίατρες.

ΤΙ ΕΙΝΑΙ ΤΟ ΝΑ Υ ΛΟΝ , •

ΚΑΡΒΟΥΝΟ, ΑΕΡΑΣ ΚΑΙ ΝΕΙ Ο = ΝΑ Υ ΛΟΝ ! ΝΤΙΘΕΤΑ προς τά νήμα τα πού μάς δίνει ή φύσις, τά νήματα δηλαδή πού κατασκευάζουμε κλώ θοντας το μαλλί και τό βαμβάκι ή ξετυλίγοντας τό κουκούλι τού μεταξοσκώλήκος, τό νάϋλον εί ναι ένα νήμα, πού κατασκευάζε ται όλότελα άπό τον άνθρωπο μέ χημικές ουσίες. Τό είδος αυ τό τής κατασκευής ονομάζεται «συνθεσις». Και τό νάύλον είναι ενα «συνθετικό» νήμα. Τό νήμα νάϋλον κατασκευά σθηκε για πρώτη φορά στην Αγ γλία, κατά τις άρχές τού δευ

·-130

' -

’. ·

τέρου παγκοσμίου πολέμου, πού, έπϊ τέσσερα χρόνια, ολη ή πο~ σότης πού κατασκευαζόταν άπό τά εργοστάσια έχρησιμοιτοιεΐτό άποκλειστικώς στά πολεμικά ε φόδια. Τό νάϋλον δέν είχε παραδοθή στην χρήσι τού κοινού. Τά πολεμικά εργοστάσια έφτια ναν άπό αυτό υφάσματα γιά άλεξίπτωτα, κορδόνια και γερά σχοινιά γιά τά πλοία. Καί μό νο μετά τό τέλος τού πολέμου έγινε δυνατό νά άρχίση. ή χρησιμοποίησίς του καί άπό τό κοινό. ' ’Από τί γίνεται τό νάϋλον;

περνάει ·σ3 έναν 'Η σωστή άπάντησις εϊνίχι: "Α ' στήρες, θάλαμο, όττου υπάρχουν σωλήνες ϊτό κάρβουνο, αέρα καί νερό. Το κάρβουνο μάς δίνει, τό Φαιπού βγάζουν συνεχώς καυτό α τμό. "Οταν έρθη σέ έπαφή μέ νικαν οξύ, άπό τον αέρα παίρ τον ατμό, τό νήμα ξαναβρίσκει νουμε τό ’Οξυγόνο και άπό τό νερό τό Υδρογόνο, πού μάς χρει την ευκαμψία του καί τυλίγεται, άζεται. ’Από τά στοιχεία αυτά τότε σέ μεγάλους ρόλους* ή πάράγονται . δύο συνθετικές οι): «μπομπίνες» όπως τις λένε. · σίες που λέγονται διαμένη καί Υστερα κι απ αυτό, έρχε διβασικόν οξύ, καί άπό τις ου ται μιά άλλη φάσις τής κατα σίες αυτές παράγεται τό Ναύ σκευής. Τό λεγόμενο κρύο τρά λον. βηγμα, ή όπως λέγεται στήν Αφού περάση άττό ιτολλά τεχνική γλώσσα «έκτασις έν στάδια έπεξεργασίας, τό ναύ ψυχρώ».* Τό κρύο τράβηγμα έχει λον έμψανίζεται στο τέλος υπό δύο σκοπούς: Πρώτα, κάνει, τό μορφήν μικρών άσπρων λεπιών, νήμα νά γίνη ακόμα πιό λεπτό πού μοιάζουν κάπως μέ εκείνο καί πιό μακρύ. Καί ύστερα, α τό ειδικό σαπούνι πού πουλιέ ναγκάζει τά μόρια τού νάϋλον, ται σέ σακκουλάκια. Αυτά τά πού εΐναι τό ένα δίπλα στο άλ λέπια λυώνονται καί τό υγρό λο σάν τους κρίκους μιας μπερ πού προκύπτει είναι ακριβώς ή δεμένης αλυσίδας, νά πάρουν ύλη πού Θά κλώσουμε γιά νά κανονική Θέσι καί νά άποτελέφτιάξουμε τό νήμα νάϋλον. σουν ίσιες παράλληλες γραμμές. Δένεται, λοιπόν, ή μιά άκρη Καί πάλι όμως, λέγοντάς ό τι κλώθουμε την ύλη έκείνη, δεν τού νήματος σ’ ένα κατάλληλο μέρος, καί ύστερα ένα ειδικό χρησιμοποιούμε την έκφρασι πού πρέπει. Γιατΐ στην πραγ μηχάνημα άρχίζει νά τραβάη ματικότητα δεν πρόκειται γιά την άλλη άκρη σάν νά ήθελε νά κλώσιμο. Εκείνο τό υγρό, πού σπάση. Δέν τό σπάζει όμως, έεΐναι παχύρευστο σάν πυκνό σι πειδή τό μηχάνημα αυτό εΐναι ρόπι, μπαίνει σέ ειδικά „ δοχεία κανονισμένο νά τραβήξη μέ τόση πού έχουν στον πάτο τους ψιλές δύναμι όση χρειάζεται γιά νά πραγματοποίηση τον σκοπό του. τρυπίτσες, όπως ένα κόσκινο ή ένα σουρωτήρι. Μ’ ένα έμβολο Νά ψέρη δηλαδή τό νήμα στο άπαιτούμενο πάχος καί μάκρος. πιέζεται καί αναγκάζεται νά βγή άπό τις τρύπες σάν μιά μαΓιατί οί χημικοί ξέρουν άπό κρυά συνεχής κλωστή, ακριβώς πριν, χάρις στα πειράματα πού έχουν κάνει,- πόση άντοχή έχει όπως οΐ βρασμένες πατάτες βγαίνουν σάν φυτιλάκια, άπό τό νήμα. "Ετσι, μέ τό τράβηγμα την μηχανή του πουρέ. οχι μόνο τακτοποιούνται, όπως ΟΙ κλωστές όμως, πού βγαί είπαμε, τά μόρια του νήματος νουν άπό τό σουρωτήρι, είναι υ μπαίνοντας σάν στρατιώτες τό γρές καί πρέπει νά στεγνώσουν. ένα πίσω άπό τό άλλο, άλλα καί τό νήμα γίνεται δυο ή τρεις φο Κι* αυτό γίνεται επί τόπου, μέ ειδικούς ανεμιστήρες πού στέλ ρές πιό λεπτό καί δυο ή· τρεις νουν έπάνω τους ένα ρεύμα ζε ή καί περισσότερες φορές πιό μακρύ άπό όσο ήταν όταν βγή στού καί ξηρού άέρος. "Έτσι έ κε άπό τό σουρωτήρι. χουμε τώρα ενα συνεχές στεγνό νήμα, πού όμως ακριβώς· επει Τό νήμα νάυλόν εΐναι πολύ δυνατό. ΓΓ αυτό καί, ©πως δή έχει γίνει πολύ στεγνό έχει χάσει την ευκαμψία του. Φεύ πάμε, χρησιμοποιήθηκε στον πό γοντας, λοιπόν, άπό τον Θάλα λεμο. Γιά τον Υδιο λόγο χρησι μοποιείται καί σήμερα γιά.τήν μο, όπου βρίσκονται οί άνεμι-

&άτασκευή δυνατόν σχοινιών για τά πλοία, όπου τά σχοινιά, δ^ως^ ξέρουμε, ^ πρέπει νά είναι πολύ γερά. Τά σχοινιά άπ© νά ιλον, χρησιμοποιούνται, οπού χρειάζεται το σχοινί νά εχη τπ> λύ μεγάλη αντοχή και μια άπό τις χρήσεις του είναι, όταν ένα πλοίο θέλη νά ρυμούλκηση ένα άλλο σέ θάλασσα φουρντουνιασμένη. Σχοινί νάϋλον χρησιμοποιεί ται έπίσης γιά την ρυμούλκηοι άεροπλάνων στον άέρα. Στον

Μια πιο κοντινή φωτογραφία των κουβαριστρών του νάϋλον. V πόλεμο, δηλαδή, υπήρχε πολλές φορές άνάγκη νά μεταφερθούν στρατιώτες ή πολεμοφόδια άεροπορικώς. "Οπως Θά έχουμε α κούσει όμως, στις άρχές^ του πο λέμου, οι Σύμμαχοι δέν εΐχον άρκετά άεροπλάνα, καί ούτε ή ταν εύκολη ή γρήγορη κατα σκευή τους. Τό δυσκολότερο στην κατασκευή, άλλά καί το άχριβώτερο μέρο^ τού άεροπλάνου, είναι οί μηχανές του. «"Αν, λοιπόν, σκέφθηκαν οί "Αγγλοι καί οί Α μερικανοί, μπορούσαμε νά κατα σκευάσουμε άεροπλάνα χωρίς

132

μήχάνές, τό πράγμα θά πολύ πι© εύκολο, πολύ πι© γρή γορο, καί πολύ π ιό φθηνό». Πώς όμως θά πετουσαν έκεΐνα τά α εροπλάνα χωρίς μηχανή; ' Απλό ύ στατα. Θά τά έσερνε ένα μεγά λο αεροπλάνο μέ δυνατή μηχανή. "Έτσι δημιουργήθηκε τό πρώ το εναέριο τραίνο. "Ένα μεγάλο καί δυνατό άεροπλάνο έμπαινε μπροστά καί από πίσω του δέ νονταν πέντε ή καί περισσότε ρα άεροπλάνα χωρίς μηχανή, πού λέγονται «άνεμοπλάνα», ό πως άκριβώς δένονται τά βαγό νια ενός τραίνου τό ένα πίσω άπό τό άλλο καί τά σέρνει ή μηχανής Μέ τον τρόπο αυτόν, γινόταν οικονομία στις πολύτιμες μηχα νές πού πήγαιναν στα πολεμι κά, μαχητικά καί βομβαρδιοτικά άεροπλάνα, ενώ συγχρόνως έγινε δυνατή ή άεροπορική με ταφορά χιλιάδων άνδρών καί τόννων πολεμοφοδίων όπου χρει άζονταν. Τά σχοινιά, πού χρη σιμοποιούσαν γιά νά δένουν τό ένα άεροπλάνο μέ τό άλλο καί πού εύκολα καταλαβαίνει κανείς τί τεράστιο βάρος τραβούσαν, ήσαν όλα κατασκευασμένα άπό νάϋλον καί είχαν πάχος μόλις δυόμισυ πόντους! Ένώ, γιά νά γίνη ή ίδια δουλειά μέ ένα συ νηθισμένο σχοινί, θά χρειαζότεχν τό σχοινί αυτό νά έχη πάχος είκοσι ή τριάντα φορές πιο με γάλο! Γιά νά καταλάβετε ^ τήν τεράστια αντοχή του, άρκεΐ νά πούμε πώς ένα σχοινί άπό ναύ λον, είναι πολύ πιο δυνατό άπό ένα συρματόσχοινο τού ίδιου πά χους φτιαγμένο άπό άτσάλι ! 'Η άντοχή του αυτή, κάνει τό νάϋλον πολύτιμο γιά τήν υφαν τουργία. Τό νάϋλον είναι έπίσης εκπληκτικά εύκαμπτο καί έλαστικό. "Οταν τό τεντώνη κανείς εύκολα μακραίνει σάν λάστιχο, άλλά καί σάν λάστιχο ξαναγυρίζει πάλι στην προηγούμενη θέσι του, μόλις πάψουμε νά τό

^εντώνουμέ. Και ή [διοτης αυ τή κάνει τά ύφάσματα άπό' νάΟλον, νά έφαρμόζουν καλά στο σώμα και νά έπιτρέπουν σ' αύτον πού τά φοράει νά κινήται άνετα, χωρίς νά τσαλακώνονται. Συχνά, ρούχα φτιαγμένα από νάϋλον δέν χρειάζονται καθόλου σιδέρωμα, ακόμα και όταν πλυ θούν. Καί, επειδή' ή έττιψάνειά τους εΐναι πολύ γυαλιστερή, χω ρίς χνούδι ή βρωμιά φεύγει πο λύ εύκολα με τό πλύσιμο. ’Επέίδή δέ τό ϋψασμα άπό νάϋλον δέν απορροφά καθόλου σχεδόν υ γρασία, στεγνώνει πολύ γρήγο ρα, χωρίς νά μαζεύη. Έπί πλέο-ν τό ύφασμα άπό νάϋλον 6έν τό ττειράζουν ουΐ§ ακώροι, ούτε μούχλα, ούτε μικρόβια πού μπο ρούν νά καταστρέφουν άλλα υφά σματα. "Ας δούμε τώρα ττώς χρησιμο ποιείται τό νάϋλον όχι πιά στον πόλεμο, αλλά στην ειρήνη.^ Δέν χρειάζεται νά ψάξουμε πολύ. Οί κάλτσες νάϋλον είναι περίφημες καί γνωστές σ’ όλόκληρο τον κόσμο. Τόσο πολύ, πού ό κό σμος ξεχνάει τις άλλες χρήσεις τής πολύτιμης αυτής κλωστής. *Η αντοχή των νημάτων νάϋλον κάνει τις κλωστές νά κρατουν πολύν καιρό καί νά κρατούν πάντα τό σχήμα τους. Καί τό σχήμα τους, οί κάλτσες νάϋλον τό παίρνουν άπό τό έργοστάσιο μέ ειδική κατεργασία. Ή κάλτσα όλόκληρη, «φοριέται» σ’ ένα μετάλλινο πόδι καί ύστερα, μαζί μ’ αυτό, μπαίνει σ’ ένα ει δικό φούρνο, όπου, μέ την πολύ υψηλή θερμοκρασία, τά νήματα παίρνουν μιάν οριστική θέσι, πού δέν μεταβάλλεται πιά ποτέ. Τί άλλο έκτος άπό τίς κάλ τσες κατασκευάζεται άπό νάϋ λον; Γιά νά δώσουμε μιά πλήρη άπάντησι στην έροότησι αυτή, θά έπρεπε νά φτιάξουμε ένα κα τάλογο τόσο μακρύ, πού θά έ πιανε όλόκληρες σελίδες. Μπο ρούμε ώστόσο νά πούμε μερικά

άπό κυριώτέρα έϊδή που φτι άχνουν οί άνθρωποι άπό αυτό. Καί πρώτα - πρώτα, όπως εί παμε πιο πάνω, τό ύφασμα για την κατασκευή αλεξιπτώτων, Γτού πρέπει νά έχη πολύ μεγάλη άντοχή, κατασκευάζεται τώρα άπό νάϋλον. *Ηταν τό πρώτο ύφασμα πού κατασκευάστηκε άπό την θαυματουργή αυτή ουσία, άλλα εκτοτε κατασκευάζονται άπό αυ τήν πολλά καί διάφορα είδη υ φασμάτων. Μέ νάϋλον κατασκευ άζονται καί ελαφρά υφάσματα, όπως τό βουάλ, τό σιφφόν καί οί ψιλέδες, καί βαρύτερα, όπως τό σατέν καί ό ταφτάς. "Εχουμε κατόπιν τά πλεκτά είδη νάϋλον, πού φτιάχνονται άπό νήμα ναύ λον, πού τό πλέκουν ειδικές πλεκτικές μηχανές. ’Από τά υφάσματα αύτά, κα τασκευάζονται κά;θε είδους φο ρέματα, πού έχουν τό μεγάλο πλεονέκτημα νά είναι πολύ ελα φρά καί πολύ στερεά. Υπάρχουν μπλούζες καί τουαλέττες άπό νάϋλον, σακκάκια, φανέλλες, πυτζάμες, πουκάμισα καί ό,τι άλ λο φαντάζεται κανείς. Υπάρχουν κατόπιν νάϋλον όμπρέλλες, άόιάβροχα, μαγιώ καί νάϋλον κολλάρα, μανικέτια καί παπούτσια! Το νάϋλον τέλος, μπορεί πολύ ωραία νά άναμιχθή καί μέ άλλα νήματα φυσικά ή τεχνητά, γιά τήν ύφανσι διαφόρων ειδών υ φασμάτων.

ΤΑ ΠΕΡΙΕΡΓΑ ΤΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ Τελευταίες μελέτες τού Αμε ρικανικού Επιτελείου έφεραν σέ ψώς ένα παράξενο γεγονός. Στή μάχη, μόνο δύο στρατιώτες σέ κάθε 100 χρησιμοποιούν τό ό πλο τους καί πυροβολούν εναν τίον του έχθροΰ! Οί υπόλοιποι 98, άπό φόβο ή φπό σάστισμα, ξεχνούν ότι... κρατούν τουφέκι! '

133

Τό' «.’ΟίτΓΟ'άσοόμ», έχει τό μέγεθοΓ μ .ας συνηθτσίμθνης γάτας, μέ μαικρ-υά ουρά. Τά μικρά τού, ^άφσύ μείνουν 1 5 μέρες στ η ν. «τσέπη» της μαμάς. τους,, Ανεβαίνουν και κάθονται- στην ράχη της. Τό Όίττόσσούυ γεννά 10—12 (μικρά κάθε φορά.

ΖΩΑ ΜΕ ΤΣΕΠΕΣ ΓΙΑ ΤΑ ΜΙΚΡΑ ΤΟΥΣ ΚΑΓΚΟΥΡΩ, ΚΟΑΑΑ, 0ΤΤΟ1ΧΟΥΜ ΚΑΙ ΧΩΛΗΝΟVΑ'ΡΟ’ τίση νά φυλάξη τ© μωρό της Α περίφημα θηλαστικά τής Αυστραλίας, τά Καγκου κάπου, όπου νά βρίσκεται σε άσφάλεια, άσψαλώς τό μικρό ρώ, κουβαλούν πάντα τά νεογέννητα μικρά τους θά πέθάνη. Τό μικρό Καγ κουρώ μέσα σε μεγάλές τσέπες άπό βγάζει γούνα μακρυά πόδια καί δέρμα, που σχηματίζονται στ© ούρα, όταν γίνη τεσσάρων μη εμπρός μέρας του^ σώματος τής νών. Άπό τεσσάρων έως έξη μη νών, βγάζει τό κεφάλι του έξω μητέρας. Τά μικρά τους δέν εί ναι έτοιμα ζώα μέ την γούνα άπό την τσέπη τής μαμάς του τους και τά πόδια τους, όπως καί παρακολουθεί τον έξω κό σμο, τρώγοντας χλόη την ώρα εΐναι τά μικρά όλων των άλλων θηλαστικών. "Ενα νεογέννητο πού ή μαμά του τρώει βλαστά Καγκουρώ, π.χ., τού είδους πού ρια άπό θάμνους ή δέντρα. Δεν λέγεται «Μεγάλο γκρίζο Καγβγαίνει άκόμη όμως άπό την κουρώ» είναι τόσο μικρό, που τσέπη. Καί μόνο όταν γίνη έξη τρία μικρά χωρούν χωρίς ή έπτά μηνών, αρχίζει νά βγαίνιι καί νά^παίζη,. κοντά στη μασκολία μέσα σ’ ένα κουτί σπίρ των!·1 μά του πάντα. Μόλις άντιληφθή τον παραμικρό κίνδυνο, ή έστω ’Έτσι, άυ ή μητέρα βέν Φρον-

134

κι1, αν φαντασθή ότι κάτι συμ βαίνει* τρέχει ,/νά χωθή στην τσέπη τής μαμάς. Πολλές φο ρές/μάλιστα, είναι τόση ή βια σύνη του, πού δέν μπαίνει, αλ λά πέφτει μέσα στην τσέπη μέ τό κεφάλι! Τά μεγάλα Καγκουρώ μπο ρούν νά τρέξουν πολύ γρήγορα, κάνοντας τεράστια πηδήματα πολλών μέτρων τό καθένα μέ τά μακρυά δυνατά πισινά τους πό δια. Αλλά ό μικρός πού είπαμε δτι μένει στην τσέπη^ τής μαμάς του για πολύν καιρό, είναι συ χνά πολύ βαρύς για νά έπιτρέψη στην μητέρα του νά τον μεταφέρη μέ ταχύτητα. Γι’ αύτό,' δταν παρουσιασθή κανένας κίν δυνος, ή μαμά τό πρώτο πράγμα πού κάνει είναι νά βγάλη τό μι κρό της άπό την τσέπη —δταν είπαμε είναι πιά πολύ μεγάλο — νά τό κρύψη κάτω άπό κα νένα θάμνο και νά φύγη μέ τε ράστια πηδήματα, γιά νά γυρί ση νά τό ξσναπάρη δταν πιά ό κίνδυνος θά έχη περάση. Τό Καγκουρώ δέν είναι τό μόνο Θηλαστικό, πού έχει τσέ πη γιά νά μεταφέρη τό μικρό του. Στην Αύστροίλία επίσης, ζή κΓ ένα άλλο τέτοιο ζώο πού λέγεται «Διάβολος τής Τασμανίας». Είναι ένα ζώο μαλλιαρό, πού έχει τό μέγεθος τής γάτας καί βγαίνει κυνήγι τό βράδυ, σκοτώνοντας πουλερικά και πρόβατα, καί δπαιο άλλο ζώο μπόρεση νά νικήση. Ή τσέπη του άνοίγει προς τά πίσω. Καί, καθώς περπατάει μέ τά · τέσσε ρα κΓ δχι μέ τά δύο δπως τά Καγκουρώ, τά μικρά του κυττάζουν προς τά πίσω κι* αυτά. Έκτος δμως απ’ αυτά τά δύο, στην Αύστροίλία υπάρχει κΓ άλ λο ένα ζώο μέ τσέπες. Είναι ένα είδος μικρής άρκουδίτσας, πού δέν πειράζει, οί/τε καί μπορεί άλλωστε νά πειράξη, τον άν θρωπο, καί είναι πολύ χαριτω μένη. Οί ιθαγενείς τής Αυστρα λίας την όνομάζουν «Κοάλα».

Καί τής «Κοάλα» τά μικρά, λοιπόν, δταν έρθουν στον κόσμο είναι πολύ μικρά καί άνίσχυρα. 'Η μαμά τους λοιπόν τά κουβα λάει στην τσέπη της. Άλλα αυ τή τά κουβαλάει μέ πολύ λιγώ^

Τό Καγκουρώ είναι· τό πιο* γνω στό άπό πά ζώα, πού κουβαλούν τά . μικρά τους ιμέσα σέ μια «τσέ πη» τού σώματός των. τερο καιρό μέσα στην τσέπη της απ’ όσο τό Καγκουρώ; Τά μικρά τής Κοάλα, πού είναι έξαιρετικά χαριτωμένα καί ήμερα ζωάκια, μερικές έβδομάδες μετά την γέννησί τους έ χουν αποκτήσει πιά τό τρέξιμό τους καί στενοχωριούνται μέσα στην τσέπη τής μαμάς. Γι’ αυ τό, βγαίνουν πολύ συχνά καί κά νουν περιπάτους ή μάλλον σκαρφαλώματα, επειδή ή Κοάλα ζή •

135

πάνω στα δέντρα. Καί, δταν ή μα μα θέλη νά^ φύγη από το μέ ρος εκείνο, βέν μπαίνουν πιά στην τσέπη της, άλλα άνεβυάνουν στην ράχη της, όπου κρα τιούνται από την χοντρή της ούνα. Καί, καθώς πηγαίνουν πό κλαδί σέ κλαδί, τρώνε καί κανένα φύλλο. Αγαπούν δέ ιδι αιτέρως τά φύλλα του ευκαλύ πτου. 1 ά ζώα, πού κουβαλούν τά μικρά τους μέσα σέ τσέπες, δέν ζοϋν μονάχα στην Αυστραλία. "Έχει καί ή "Αμερική ένα τέ τοιο. Λέγεται ’Οπόσσουμ και ζή στά δάση καί πολλές φορές στις στέγες των σπιτιών στα χωριά. ΊΓό ’Οπόσσουμ εΐναι μιτρότερο άπό μια γάτα. "Εχει μακρυά καί μυτερά δόντια καί πορεΐ νά κάνη δ,τι δουλειά 6έει μέ τά πόδια του, γιατί τά πόδια του εΐναι σχηματισμένα όπως καί των πιθήκων κι* έχουν, όπως κι’ έκείνων ή καί των αν θρώπων, δάχτυλα κΓ άντίχειρες.Λ Τό ’Οπόσσουμ κοιμάται μέ σα σέ κουφάλες δέντρων την ήυέρα, καί βγαίνει για κυνήγι τό βράδυ. Τρώει πουλιά, σκίου ρους, αυγά, λαχανικά, δ,τι 6ρή τέλος πάντων. Τά μικρά του είναι κι* αυτά, όταν γεννηθούν, μικρά κι* αδύ νατα όπως τού Κσγκουρώ και ζούν μέσα στην τσέπη τής μητέ ρας τους ώσπου νά γίνουν 15 ημερών. Τό ’Οπόσσουμ μπορεί νά γέν νηση δέκα ή καί 15 μικρά κάθε φορά καί γι’ αυτό πολύ γρήγο ρα, καθώς μεγαλώνουν, ή τσέπη τής μαμάς γίνεται πολύ στενό» χωμη. Τότε τά μικρά βγαίνουν άπό την τσέπη, καί σκαρφαλώ νουν στην ράχη της, δπου κρα τιούνται μπλέκοντας τις οίρίτσες. τους στην ουρά τής μητέ ρας τους. Σέ πολλά ’Οπόσσουμ την εποχή πού ή μ<ά οικογένεια έχει 'Γαά μεγαλώσει άρκετά κι* εχα ώνεβή στην .ράχη τής μο

136

μάς, ^ γεννιέται δεύτερη σειρά μικρών, πού φυσικά ή υπομονε τική κυρία ’Οττόσσουμ, τά κου βαλάει ^ιέσα στην τσέπη της! "Ετσι, έρχονται φορές πού ή μαμά ’Οπόσσουμ κουβαλάει εί κοσι μικρά. Αέν είναι, λοιπόν, εκπληκτικό τό δτι είναι πολύ δυσκίνητη. Γι’ αυτό, ότοτν άντιληφθή κάποιον κίνδυνο, δέν τρέ χει για νά σωθή όπως τό Καγκουρώ, άλλά ξοοπλώνεται κάτω καί κάνει πώς εΐναι ψόφια, γιά νά μή τήν πειράξουν. ΟΙ νυχτερίδες περνούν δλη τήν ημέρα τους κρεμασμένες μέ

Μιά Χ_:<μπατζίνα μέ τό μ·.χρό της. τό κεφάλι κάτω άπό ένα κλαδί ή ένα ξύλο της στέγης μέσα σέ έγκαταλελεΐ|ΐένα κτίρια, γαν τζωμένες με τά μεγάλα νύχια των ποδιών τους. Στην περίερ γη αυτή καί καθόλου άνοπταυτική στάσι κοιμούνται. Καί, επει δή η νυχτερίδα δεν φροντίζει νά φτιάξη μιά φωλιά, το μικρό της πού δέν έχει τόσο δυνατά νύχια γιά νά πιαστή άπό ένα κλαδί, γαντζώνεται άπό τό δέρμα τού στήθους τής μητέρας του. Κα τόπιν, μετά τήν^ δύσι τού ήλίαυ, όταν οϊ νυχτερίδες άφίνρυν τά

κμησφυγέτά τους και βγαίνουν νά κυνηγήσουν, παίρνουν μαζί τους και τά μικρά τους. Οι μικροί πίθηκοι επίσης μέ νουν αρκετόν καιρό μετά την γέννησί τους μαζί μέ τις μητέ ρες τους. "Η χιμπαντζινα είναι πολύ στοργική μητέροι. 1 Επί αρ κετούς μήνες κουβαλάει τό μι κρό της μαζί της, δταν πηδάει άπό δέντρο σε δέντρο καί σκαρ φαλώνει στα υψηλότερα κλαδιά για νά βρή τροφή. Καί, τό βρά δυ, τό παίρνει μαζί της καί τό κοιμίζει στο κρεββάτι της. Έπειοη ή μαμά χιμπαντζινα ό πως καί όλοι οι χιμπαντζήδες, έχει τό χωριστό της κρεββάτι! "Ολη την ημέρα, οΐ χιμπαντζή8ες μετακινούνται, άνεβοκατεβαίνουν στά δέντρα γιά νά βρουν την τροφή τους ή κατεβαί νουν στο έδαφος, άλλοτε όρθιοι στά πίσω τους πόδια καί άλλο τε τρέχοντας μέ τά τέσσερα. Κάθε βράδυ όμως, κάθε χιμπαντζής φτιάχνει γιά τον έαυτό του ενα είδος μικρής ταράτσας άπό ξύλα, πού τά στηρίζει κα τάλληλα στά κλαδιά ένός δέν δρου. Καί σ’ έκείνη την ταρά τσα ξαπλώνεται γιά νά κοιμηθή, μόνος του. Ή μαμά χιμπαντςινα, όμως παίρνει πάντα μα ζί της καί τό μικρό της, ώσπου νά μεγαλώση καί νά είναι σέ θέσι πια νά βρίσκη μόνο του την τροφή του καί νά φτιάχνη τό κρεββάτι του. Ζώα που κουβοχλουν μαζί τους τά μικρά τους, δεν συναντώνται μονάχα στην ξηρά. "Έχει καί ή θάλασσα νά μάς επίδειξη τά δικά της. Υπάρχει πραγμα τικά ένα ψάρι πού λέγεται Σώληνόψαρο, ένα μακρουλό ψάρι μέ πράσινο χρώμα, πού κουβα λάει μαζί του τά αυγά του στην αρχή καί αργότερα τά ψαράκια του. Τό μόνο περίεργο στήν περίπτωσι αυτή είναι ότι, ενώ θά περίμενε κανείς τήν δουλειά αυ τή νά τήν κάνη ή μαμά, φύλα κας τών αυγών καί τών μικρών

είναι ό καλός μπάπάς! Στο κάτω μέρος τού σώμα τός του, πράγματι, ό κύριος Σωληνόψαρσς έχει ένα κοίλω μα, πού κλείνει μέ μια προεξο χή τού δέρματός του. "Οταν, λοιπόν, έρθη ή ώρα τής κυρίας Σωληνόψαρου νά γεννήση τά αυγά της, ό μπαμπάς ανοίγει τό καπάκι, άς πούμε, τού κοιλώ ματος καί βάζει τά αυγά έκεϊ μέσα. "Υστερα άπό ένα ώρισμένο χρονικό διάστημα, μέσα άπό τά αυγά βγαίνουν μικρά ψαρά κια. Καί τότε όμως, ό μπαμπάς έξακολουθεΐ νά κουβαλάη τά μικρά του μαζί του, έξασφαλίζοντάς τα άπό κάθε κίνδυνο. "Ακόμη κι* δταν μεγαλώσουν καί αρχίσουν νά κολυμπούν καί νά κυνηγούν γύρω του, τά μι κρά Σωληνοψαράκια, μόλις παρουσιασθή ό παραμικρός κίνδυ νος, τρέχουν νά κρυφτούν στήν τσέπη τού μπαμπά τους, πού πρόθυμα τούς άνοίγει τήν πόρ τα. "Οταν ό κίνδυνος είναι τό σο μεγάλος ώστε ούτε ό ίδιος δεν μπορεί νά τον αντιμετώπι ση, ό μπαμπάς τρέπεται σέ φυ γή. Αντί όμως, όπως ή μαμά Καγκουρώ, νά βγάλη τά μικρά του γιά νά γίνη πιο ελαφρός, αυτός προσπαθεί νά φύγη όπως μπορεί, άλλά παίρνοντας όλό*κληρη τήν οικογένεια μαζί του. 4 Ο κ. Σωληνόψαρος είναι ένας μπαμπάς πολύ στοργικός, αλή θεια. Τά σωληνόψαρα ζοΰν στις ακτές τού "Ατλαντικού ωκεανού καί συνήθως σέ ζεστά νερά, ό πως έξω άπό τήν Φλωρίδα ή στις νότιες ακτές τής 4 Ισπα νίας. Φ

ΕΝΑΣ Μ1ΚΡΟΣΚΟΠΙΚΟΣ ΠΡΩΤΑΘΛΗΤΗΣ Πρωταθλητής τού άλματος εις ύψος σ’ όλόκληρο τό ζωικό βα σίλειο είναι ό... ψύλλος! "Άν είχε μέγεθος ανθρώπου, θά πη δούσε εις ύψος περισσότερα ά πό 200 μέτρα!

137

ΑΥ I ΙΑ ΓΟΝΑΤΑ, ΜΑΤΙΑ-ΤΗΛΕΣΚΟΠΙΑ ΚΑΙ ΜΙΚΡΟΣΚΟΠΙΑ ΤΑΝ ΑΚΟΥΜΕ τό κελά δημα των πουλιών, δέν πρέπει νά φανταζόμαστε δτι άκου με ολόκληρο τό τραγούδι τους. Κι’ αυτό, έπειδή τά αυτιά μας είναι φτιαγμένα κατά τέτοιο τρόπο, ώστε δέν μπορούν νά συλλάβουν όλους τους ήχους, πού βγάζει κάθε πουλί. Υπάρχουν, πράγματι πουλιά πού τό τραγούδι τους είναι άληθινό αριστούργημα ή χων, από τό όποιο εμείς δέν ακούμε παρά μερικές νότες μο νάχα. "Εχει άποδειχθή, π.χ., ό τι ό σπουργίτης βγάζει τραγου δώντας οχι λιγώτερες από 35 διαφορετικές νότες. 5Από αυτές, όυως, έμεΐς δέν άκούμε ούτε τό δέκατο. "Ετσι χάνουμε ένα με γάλο μέρος από τραγούδι τού σπουργίτη. Δεν είναι όμως μονάχα οί ή χοι των πουλιών, πού δέν μπο ρούμε ν’ άκούσωμε. Πολλά ζώα βγάζουν πολλές διάφορες φω νές η προκαλούν διαφόρους ή χους, χωρίς έμεΐς,νά άκούμε τί ποτα. Τά αυτιά μας έχουν πο λύ περιωρισμένες ικανότητες. Ένώ ή νυχτερίδα, καί ιδιαίτερα ένα είδος νυχτερίδας πού έχει πο λύ μακρυά αυτιά, έχει περίφημη ακοή καί δέν τής ξεφεύγει τίπο τε. Τά αυτιά της πραγματικά είναι τόσο μεγάλα, όσο σχεδόν καί όλόκληρο τό σώμα της. ΓΤ αυτό καί κυνηγά μ’ αυτά, χωρίς νά βλέπη. Στο σκοτάδι τής νύ χτας τά μάτια της είναι άχρη στα. Ένώ μέ τ’ αυτιά της α κούει τά πάντα. *Η νυχτερίδα αυτή μπορεί, π.χ., νά άκούση τό έλάχιστο έκείνο βουητό πού κά νει ή σκνίπα, από άρκετά μεγά λη άπόστασι, πράγμα πού γιά μάς θά ήταν τελείως όδύνατο. Επίσης ό έρχομός μιάς κάμ-

πιας άκούγεται από την νυχτε ρίδα σάν άφιξις μιας... αμαξο στοιχίας! Τόσο ευαίσθητα είναι τά αυτιά της. Αλλά καί ή φω νή της είναι παράξενη. Είναι τό σο οξεία, πού πολλές φορές άκόμη καί μερικοί πεπειραμένοι

Τό κεΦάλι μιας μυίγας, μεγαλωμένο πολύ, χάρις στο μικροσκό πιο. Φαίνεται καθαρά τό δεξιό της (μάτι μέ τούς άμετρηταυς φα κούς του. μουσικοί, μέ πολύ λεπτό αυτί, δέν κατορθώνουν νά την ακού σουν. 'Η κλίμαξ τών ήχων πού μπο ρεί ν’ άκούση ή νυχτερίδα είναι πολύ μεγάλη. Αρχίζει από ή χους τόσο βαρείς, ώστε δέν μπορούμε νά τούς ακούσουμε, καί τελειώνει σέ ήχους τόσο ο ξείς, ώστε καί πάλι δέν μπορού με νά τούς άκούσουμε. Φωνή έχουν έπίσης καί τά έν τομα. Συχνά άκούμε την διαπε ραστική φωνή τοΰ γρύλλου όταν καλή τον σύντροφό του. "Οταν συναντηθούν δύο άρσενικοί γρο-

λοι, «τραγουδούν» πότε ό ένας καί πότε ό άλλος, κατά κανονι κά χρονικά διαστήματα. Αρχί ζει δηλαδή ό ένας καί αφού βγάλη μερικές νότες, σταματάει κι* αρχίζει ό άλλος, ό όποιος στα ματάει, αφού τραγοι/δήση κι* αυ τός δσην ώρα τραγούδησε καί ό άλλος. *Άν όμως φράξουμε τ’ αυτιά ενός γρύλλου μέ κερί, τό τε το τραγούδι 8ά γίνη ανώμα λο, καί πολλές φορές ό γρύλλος μέ τά φραγμένα αυτιά θά άνσκατώση τή φωνή του μέ τή φωνή του άλλου. Κι* αυτό, φυσι κά, συμβαίνει επειδή δεν μπο ρεί νά άκαυση. Τά αυτιά των εντόμων βρί σκονται στις πιο περίεργες θέ σεις πού μπορεί νά φαντασθή κανείς. Στους γρύλλους καί στις ακρίδες μέ τις μεγάλες κεραίες, τά αυτιά βρίσκονται ακριβώς

Τό ψάρι Άνάβλεψ ό τετρόφθαλ•μος, που ζή στις ακτές τής Τρο πικής Αμερικής, έχει τέσσερα μάτια δκηιρηιμένα σέ δυο τμήμα τα τό καθένα. Τό επάνω προορί ζεται· γιά νά βλεπη έξω από τό νερό, στον αέρα. Καί τό κάτω μέσα στο νερό. κάτω από τό...γόνατο των μπρο στινών ποδιών. Ένώ στις ακρί δες μέ τις μικρές κεραίες, τά αυτιά βρίσκονται στον πρώτο δακτύλιο τού σώματος, στον θώ ρακα τού έντόμου. Ή σκνίπα βγάζει ένα οξύ δι απεραστικό ήχο, άλλά ή ίδια δεν έχει κανονικά αυτιά. Μπορεί ό μως νά «άκούη» τις ηχητικές δονήσεις, μέ τήν βοήθεια των κεραιών της, πού εΐναι τριχω τές καί πάλλονται μόλις χτυπή

σουν επάνω τους τά κύματα κά ποιου ήχου, δίνοντας έτσι στο έντομο τήν άντίληψι τοΰ ήχου. Ερχόμαστε πιά, δηλαδή, έτσι στα δρια τής αίσθήσεως τής α φής καί φεύγουμε από τήν ακοή, όπως τήν εννοούμε έμεΐς. Αλλά ή σκνίπα, όπως καί άπειρα άλ λα έντομα, «ακούει» μέ τήν αφή της. "Αν ωστόσο στο ζωϊκό βασί λειο μπορούμε νά βρούμε πολλά παράξενςχ αυτιά, τά μάτια, πού συναντά κανείς στά διάφορα ζώα, εΐναι πολύ πιο παράξενα. Καί, μολονότι τά ζώα φαίνον ται νά βλέπουν όπως κΓ έμεΐς, πιθανώτατα ή άντίληψις τοΰ πε ριβάλλοντος πού σχηματίζουν α πό δ,τι βλέπουν εΐναι πολύ δια φορετική από τήν δική μας. Πραγματικά, ή όρασίς τους συμ πληρώνεται σέ τόσο μεγάλο βα θμό από τις άλλες τους αισθή σεις, όοκοή καί αφή καί οσφρησι, ώστε γίνεται, μπορεί κανείς νά πή, μια αισθησι έντελώς δευτερεύουσα. Υπάρχουν, π.χ., λα γωνικά, πού δέν παρακολουθούν τό θήραμα παρά μόνο μέ τήν 6σφρησι. Καί, αν τύχη γιά κά ποιο λόγο νά χάσουν τό ϊχνΟς τής οσμής, χάνουν^ τό θήραμα, που ωστόσο μπορεί νά βρίσκε ται τήν στιγμή εκείνη πολύ κον τούς καί νά μπορούν νά τό δοΰν. "Αλλα σκυλιά, απεναντίας, κυνη γούν βλέποντας. "Οπως, π.χ., τά σκυλιά πού τρέχουν στις κυ νοδρομίες πίσω απ’ τον ψεύτικο λαγό, ό όποιος φυσικά δέν άφίνει καμμιά οσμή πίσω του. Τόσο στον λαγό δσο καί στο κουνέλι, ή δρασις παίζει σπου δαιότατο ρόλο. "Εχει τήν πρώ τη θέσι ανάμεσα στις αισθήσεις των ζώων αυτών. Τό πρώτο πρά γμα πού κάνει ένα κουνέλι, ό ταν ξαφνιαστή από κάτι, εΐναι νά ρίξη τ* αυτιά του πίσω καί νά κουρνιάση, ένώ τά μάτια του γουρλώνουν σέ μεγάλο βαθμό, σέ σημείο πού τό όπτικό τους πε-

139

8ίο καλύπτει ολόκληρο κύκλο σχεδόν γύρω άττό τό κουνέλι. Καί, άφού πρώτα βεβαιωθη ό τι δέν υπάρχει σοβαρός κίνδυ νος, τότε σηκώνει και τ’ αυτιά του για να άκούση. Τα πουλιά έπίσης παρουσιά ζουν μεγάλες διαφορές στην δύναμι της όράσεώς τους. Τό κιρκινέλλι, π.χ., υψώνεται στον αέ ρα και εκεί σταματά για λίγο τό πέταγμά του και κυττάζει στην γή κάτω για νά άνακαλύψη κάτι κατάλληλο για φαί. Τά μάτια του είναι σαν τηλεσκόπια και μποοεΐ νά διακρίνει στό έ δαφος ακόμη και ένα σκαθάρι που κινείται ανάμεσα στην χλόη. Μόλις τό όή, πέφτει σάν κεραυ νός επάνω στην ανύποπτη λεία του. Κατά την διάρκεια της πτώσεώς του αυτής, τό κιρκινέλλι αλλάζει τά μάτια του. Α πό τηλεσκόπια πού ήταν όσην ώρα ήθελε νά δή μακρυά, τά με ταβάλλει σέ κανονικά. Καί, ί σως, τά κάνει τώρα νά μοιάζουν μέ μικροσκόπιο, για νά βλέπη πολύ κοντινά και πολύ μικρά αν τικείμενα. Αντίθετα προς τό κιρκινέλλι πού έχει τόσο θοατμαστά μάτια μέ τέτοιες εξαιρετικές Ικανότη τες, οί τσίχλες έχουν όρασι πο λύ έλοτττωμοατκή. 4Η όρασίς τους είναι μόνο πλευρική, επειδή τά μάτια τους είναι τοποθετημένα πολύ προς τό πίσω μέρος του κεφαλιού τους, και γΤ αυτό κά θε αντικείμενο, άναλόγως τού αν βρίσκεται δεξιά ή αριστερά τους, το βλέπουν μόνο μέ τό δεξί, ή μόνο μέ τό αριστερό τους μάτι. ΓΤ αυτό, όμως, δέν μπο ρούν νά συνδυάζουν τίς Ικανό τητες και των δυο ματιών τους, καί εΐναι ανίκανα νά άντιληφθούν σαφώς την άπόστασι ένός πράγματος πού τις πλησιάζει. "Ετσι, πολλές φορές, βλέπουμε στον δρόμο τσίχλες σκοτωμένες από αυτοκίνητα. 4Η Κουκουβά για όμως, όπως καί τό Γεράκι

140

ή 6 Αετός, βλέπουν προς τά έμπρός καί μέ τά δυό τους μάτια συγχρόνως. ’Έτσι μπορούν θαυ μάσια νά υπολογίσουν τις απο στάσεις. Ή πλευρική όρασις παρατηρεΐται έπίσης στα ψάρια. Άλ λα καί έδώ πάλι έχουμε πολλές παραλλαγές. Υπάρχουν, π.χ., πολλά μικρά ψάρια, πού ζούν στα νερά τής Τροπικής Άμερι-

Νά καί τό πόδ: ένός είδους άκρίδας υπό ιμεγέθυνσι. Τό^ «αυτί» της εΐναι τό άνοιγμα εκείνο που Φαίνεται κάτω άκο,βώς άπό τό γόνατο. κής καί πού είναι γνωστά ώς ψάρια μέ διπλά μάτια. Τά μά τια των ψαριών αυτών διαιρούν ται τό καθένα σέ δυό μέρη. Τό κάθε μάτι, δηλαδή, έχει δύο φα κούς. Ό φακός τού επάνω τμή ματος είναι άμφίκυρτος, ένώ τού κάτω εΐναι σφαιρικός. Καθώς λοιπόν τό ψάρι κολυμπά κοντά στήν έπιφάνεια τού νερού, τά μάτια του είναι φτιαγμένα έτσι ώστε νά μπορή νά βλέπη καί στον άέρα καί μέσα στό νερό. Άν τώρα πάμε στα άσπόνδυλα ζώα, θά βρούμε κΓ έδώ μάτια πολλών ειδών. Το Μεγάλο Κράκεν, ένα θαλάσσιο τέρας πού μοιάζει κάπως μέ χταπόδι καί έχει σώμα μήκους τριών περίπου μέτρων, έχει οκτώ πλοκάμους μήκους 2 μέτρων τον καθένα καί άλλους δύο, μήκους πάνω άπό

κεν», λοιπόν, έχει δυο μάτια, μεγάλα σαν... πιάτα της σού πας καί, έκτος άπό αυτά, άλλα δυο, πού βρίσκονται στην άκρη δυο κεραιών και μπορούν νά κι νούνται και νά στρέψωνται σαν περισκόπια προς δλες τις κα τευθύνσεις. "Έχουμε τέλος τά σύνθετα μάτια τών εντόμων. Τά μάτια αυτά αποτελούνται από χιλιά δες φακούς, ό καθένας από τούς οποίους συλλαμβάνει μιά εικό να. Αυτό, βέβαια, δεν σημαίνει ότι τά έντομα βλέπουν κάθε πράγμα σέ χιλιάδες αντίτυπα. Κι* εμείς κυττάζουμε τά πρά γματα μέ δυό μάτια, αλλά στον εγκέφαλο σχηματίζεται μιά μό νον εικόνα. Τό ίδιο, λοιπόν, συ μ βαίνει κατά πάσαν πιθανότητα και μέ τά έντομα. Ξέρουμε, ωστόσο, ότι πολλά έντομα μπορούν νά δουν χρώμα τα, πού βρίσκονται πέρα άπό τό ιώδες τού ηλιακού φάσματος, Χοώυοοτα, δηλαδή, πού τό άνθρώπινο μάτι δεν μπορεί νά τά άντιληφθη. Ένώ προς την άλλη

μεριά δηλαδή τού κόκκινου χρώ ματος, τά μάτια τους δεν μπο ρούν νά διακρίνουν άλλα χρώσαΐ τα, όπως και τά ανθρώπινα. Γιά μιά μέλισσα, τό κόκκινο χρώμα είναι μαύρο — ή σκοτάδι -— ό πως άκριβώς και για την φωτο γραφική πλάκα. Ένώ, παραδόξως, ή φωτογραφική πλάκα είναι ευαίσθητη στις υπεριώδεις άκτΐνες, όπως άκριβώς συμβαί νει καί στά μάτια τής μέλισσας. Τά μάτια τών υδροβίων έντόμων, ή μάλλον εκείνων πού ζοΰν κοντά σέ ποτάμια καί λί μνες, είναι διηρημένα καί αυτά σέ δυό μέρη, φτιαγμένα έτσι, πού τό μισό νά βλέπη οπόν αέ ρα καί τό άλλο μισό στο νερό, όπως άκριβώς και τού ψαριού πού άναφέραμε παραπάνω. "Έ τσι, όταν πετοΰν κολλητά σχεδόν στην έπιφάνεια τού νερού, όχι μόνο μπορούν νά διακρίνουν μιά λιχουδιά πού βρίσκεται λίγο πάνω άπό την επιφάνεια, άλλα μπορούν καί νά άποφύγουν κά ποιο ψάρι πού θά ήθελε νά τά καταβροχθίση.

ΤΟ ΘΑΥΜΑΣΙΟ ΤΑΞΙΔΙ ΤΟΝ ΧΕΛΙΩΝ ΕΝΑ ΜΕΓΑΛΟ ΚΑΙ ΑΝΕΞΗΓΗΤΟ ΜΠΓΗΡΙΟ ΟΛΛΕΣ είναι οί διάφορες παράξενες ιστορίες πού λέγονται για νά εξηγή σουν άπό που έρχονται τά μικρά χέλια, επειδή κανένας ποτέ βέν βρήκε αυγά χελιών ή μικρά χέλια στά ποτάμια καί στις λίμνες όπου ζούν. Μερικοί άνθρωποι είχαν τήν άντίληψι ό τι οί τρίχες τών άλογων όταν πέσουν στο νερό, μεγαλώνουν καί γίνονται... χέλια! Πράγμα, πού φυσικά, μόνο ώς άστεΐο μπορεί νά χαρακτηρισθή. "Όχι όμως πιο άστεΐο άπό μιάν άλλη ιστορία, κατά τήν οποία τά με

γάλα χέλια ξήνονται πάνω σέ κοφτερούς βράχους τής λίμνης ή τού ποταμού όπου ζοΰν καί τά κομματάκια άπό τό δέρμα τους πού γδέρνονται αρχίζουν νά κο λυμπούν καί γίνονται μικρά χέ λια ! Χάρις στις έρευνες καί στις μελέτες τών έπιστη μόνων, ωσ τόσο, ξέρουμε σήμερα ότι, όταν τά χέλια ψθάσουν σ" ένα ώρισμένο στάδιο άναπτύξεως μέσα στά λασπώδη ρεύματα, στά κα νάλια καί στις λίμνες όπου ζούν, σ" δλόκληρη τήν Ευρώπη, γίνονται πάρα πολύ μεγάλα καί

141

το χρώμα τους από σταχτΐ σκού ρο μεταβάλλεται σέ μαύρο η ασημένιο. Καί, τότε, αρχίζουν νά κατεβαίνουν τα ποτάμια πη γαίνοντας προς τη θάλασσα. Γιά δσα ζουν μέσα σέ ποτάφια, τό πράγμα εΐναι, βέβαια, εύκολο, υό-μ δέν ένουν παοά νά

τους απαντήσουν κανένα ρυάκι ή μια λακκούβα μέ νερό, δεν χά νουν την ευκαιρία νά κάνουν ένα μπανάκι. Αέ σταματούν όμως. Προχωρούν συνεχώς κι5 έχει έ· ξακριβωθή έπιστημονικώς ότι, χάρις σέ κάποιο μυστηριώδες καΐ θαυυαστό ένστικτο, κατά

ι ά στάδια άναπτύξεως των Χελιών. "Όπως βλέπουμε, μόλις βγουν από τ’ αυγά τους, τά μικρά χέλια εΐναι πλατε.ά και λεπτά, και μοιάζουν ιμέ διαφανή φύλλα δέντρου.^ Σιγά - σιγά, όμως, παίρνουν τά κανονικά σχήμα τους. κατεβούν τό ρεύμα τού ποταμού. Έκεΐνα δμως πού ζοΰν σέ κανά λια ή σέ λίμνες, συναντούν τε ράστιες - δυσκολίες. 'Ωστοσα, δέν τρομάζουν μπροστά στις δυσκολίες αυτές. Βγαίνουν από τό νερό καί σέρνονται πολλές φορές επί μήνες ολόκληρους ώσπου νά φτάσουν στή θά λασσα ! 4Ο πορεία αυτή των χελιών στην ξηρά γίνεται συνήθως τις νύχτες, έτσι πού ή υγρασία τής νύχτας νά τά κρατάη δροσερά καί υγρά. Καί δταν στο δρόμο

142

τίς μεταναστεύσεις τους αυτές διαλέγουν καί' ακολουθούν πάν τα τον συντομότερο δρόμο, πού θά τά φέρη στην θάλασσα. "Έτσι, έρποντας μέ χίλιους κόπους, δλα τά χέλια τής Ευρώ πης πού έχουν φθάσει σέ μιάν ώρισμένη ηλικία, κατεβαίνουν στή θάλασσα καί συγκεντρώνον ται στις ακτές τής * Ισπανίας. Καί από έκεΐ δλα μαζί, αρχί ζουν ένα νέο κοπιαστικό τα ξίδι... Κολυμπούν τέσσερις περίπου χιλιάδες μίλια, διασχίζουν όλο-

κλήρο τον Ατλαντικό, ώσττου νά φτάσουν στά ζεστά νερά που βρίσκονται γύρω από τά νησιά Βερμούδες. Έκεΐ τό ταξίδι τους τελειώνει. Και μαζί μέ τό τα ξίδι τελειώνει και ή ζωή τους. Γιατί, μόλις φθάσουν στις α κτές των Βερμούδων, γεννούν δέ κα εκατομμύρια αυγά τό καθέ να και ύστερα από λίγο πεθαί νουν. Κάνουν, δηλαδή, δλο αυ τό τό αφάνταστα κοπιαστικό ταξίδι, έρποντας και κολυμπών τας σέ άποστάσεις χιλιάδων μι λιών, γιά νά πάνε νά πεθάνουν γύρω στις Βερμούδες, φέρνον τας στον κόσμο τά αυγά τους. Αυτό γίνεται μέ όλα τά χέλια τής Ευρώπης. Και τής Ελλά δος, φυσικά! Και αυτά πού ζούν άφθονα στην λίμνη των Ι ωάννινάν, καθώς και σέ άλλες λίμνες και ποτάμια τής Ελλά δος, όταν ερθη ή ώρα τους, εγ καταλείπουν τά μέρη πού ζούν και άρχίζουν τό ταξίδι τους προς τή Αύσι και προς τό θά νατο. Τά εκατομμύρια αυγά πού γεννιούνται, όμως, θά συνεχίσουν την γενιά τους. Είναι ε λαφρά και διαφανή καί, μόλις βγοΰν άπό τό σώμα τού χελιού, ανεβαίνουν στην επιφάνεια τής θάλασσας. Έκεΐ κάτω άπό τις ζεστές άκτΐνες τού ήλιου, τά αυ γά σιγά - σιγά εκκολάπτονται καί, σέ λίγο., σκάνε και άφίνουν νά βγοΰν άπό μέσα τους τά μι κρά χέλια! Μη νομίσετε, ωστόσο, πώς τά χελάκια αυτά έχουν καμμιάν ο μοιότητα μέ τούς γονείς τους. Μοιάζουν περισσότερο μέ μικροσκοπικά και διαφανή φύλλα δέν τρων, πού κολυμπούν στο νερό. Καί, κολυμπώντας, άρχίζουν νά άπομακρύνωνται άπό τά νερά των Βερμούδων. Μολονότι σκορ πίζουν και πολλά κολυμπούν προς διαφορετικές κατευθύνσεις, τά περισσότερα διευθύνονται πρός τά βορειοανατολικά, προς

τά μέρη τής Ευρώπης. Στο δρόμο άπειρα χάνονται. "Οσα έπ,ιζήσουν, όμως ύστερα άπό κολύμπι δύο χρόνων, φτά νουν πιά στις ακτές τής Ευρώ πης. Στο διάστημα αυτό, έχουν μεγαλώσει βέβαια. Είναι τώρα 7 μέ 8 πόντους μακρυά, αλλά έξακολουθοΰν νά είναι διαφανή καί νά έχουν τό σχήμα φύλλου δέντρου. Σέ λίγο όμως παύουν νά μεγαλώνουν. Μάλιστα, 9ά έ λεγε κανείς πώς κονταίνουν λι γάκι, καί παίρνουν τό σχήμα των γονέων τους. Μόνον πού είναι ακόμη λιγάκι διαφανή. Στο στάδιο αυτό λέγονται «γυαλόχελοι» καί γιά νά μπορέ σουν νά μεγαλώσουν παραπάνω καί νά φτάσουν στο μέγεθος των πραγματικών, πρέπει νά φύγουν πιά άπό τό θαλασσινό καί νά μπουν σέ γλυκό νερό. Ψάχνουν, λοιπόν, καί βρίσκουν τίς εκβολές διαφόρων ποταμών καί άρχίζουν νά ανεβαίνουν πρός τό εσωτερικό κολυμπώντας αντίθετα πρός τό ρεύμα, σέ τό σο πυκνά κοπάδια, πού πολλές φορές οί ψαράδες, πού τά πε ριμένουν, πιάνουν μέσα σέ μιά μέρα τρεις καί περισσότερους τόννους απ’ αυτά! Πράγμα, πού άν υπολογίσουμε τό βάρος πού έχει κάθε τέτοιο «γυαλόχελο», σημαίνει ότι πιάνουν πεντέμισυ περίπου εκατομμύρια χέλια ήμερησίως! "Ετσι, κολυμπώντας, φθάνουν στις πηγές τού ποταμού, καί πολλά έγκαθίστανται έκεΐ. Τά περισσότερα, όμως, προτιμοΰ τά νερά τών λιμνών, πού είναι καί ήσυχα καί έχουν περισσότερη λάσπη. ΓΓ αυτό φεύγουν άπό τά ποτάμια, καί έρποντας τριγυρί ζουν τή χώρα ο^σπου νά βροΰν ένα μέρος πού νά τούς άρέση. Έκεΐ πιά έγκαθίστανται καί ζούν επί έπτά ή οκτώ χρόνια μεγαλώνοντας συνεχώς. Μπορεί μάλιστα μερικά νά φθάσουν σέ μήκος δύο καί δυόμισι» μέτρων!

143

Τά χέλια ζουν σέ ποταμούς και λίιμνες, δπου μένουν χωμένα στη λάσπη. «Βγαίνουν κυνήγι» τις νύχτες και τρώνε σκουλήκια και άλ λα ρικρά υδρόβια ζώα. Πολλές Φορές, όιμο>ς, πιάνουν καί άρουραίουί του νερού ή ακόμα καί πουλιά!

144

ΓΟ ΠΑΙΔΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ είναι ένα βιβλίο, πού -διδάσκει, διαπλάσσει, διασκεδάζει, Αναπτύσσει τήν ροπήν προς τά μεγάλα έργα, έκπολιτίζει. ΚΥΚΛΟΦΟΡΕΙ ΣΕ ΠΟΛΥΣΕΛΙΔΑ ΤΕΥ ΧΗ ΚΑΘΕ ΔΕΚΑΠΕΝΤΕ ΗΜΕΡΕΣ. Απαραίτητο για

κάθε

Ελληνόπουλο.

Η ΕΙΚΩΝ ΤΟΥ ΕΞΩΦΥΛΛΟΥ; Ενα τοπίο της Γης έδώ και ένα έκατομμύριο χρόνια. Διακρίνοντ^ι ένα παράξενο έρττετό, ίο «Βορεόστρακον», ένα «Μεγαθήριον» (στο κέντρο τής είκόνος) καί—δεξιά—ένας «Μυλόβων». Στο βάθος διακρίνεται ένας «’Έκονοι/ς», πρόγονος τού σημερινού άλογον.

ΤΕΥΧΟΣ 4 - ΔΡΑΧ. 3.000

Δεινόσαυρος «Διπλόδοικος», που έχει· μήκος 20 περίπου ρετρών και βάρος 20—30 τόννων! Ετρωγε... 300 περίπου οκάδες λαχανικά και χόρτα την ήμερα!

ΤΑ ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΚΑ ΖΩΑ ΚΟΛΟΣΣΙΑΙΑ ΟΝΤΑ ΜΙΑΣ ΜΑΚΡΙΝΗΣ ΕΠΟΧΗΣ ΤΑΝ Η ΓΗ μας βρισκόταν στην νεανική της ηλικία, τόσο τά ζώα, όσο και τά φυτά ήσαν πολύ διαφορε τικά άπό τά σημερινά. Ύπήρχαν* άλογα πού είχαν δυο δά χτυλα, άντί γιά την σημερινή τους οπλή, καί πού είχαν τό μέ γεθος ένός μεγάλου σκύλου. ΟΙ σκύλοι, όπως τούς ξέρουμε, δεν υπήρχαν καθόλου. 4Ολόκληρη ή επιφάνεια τής Γής ήταν σκεπα σμένη άπό έλη καί δάση, μέσα στά όποια ζουσαν γιγαντιαΐα ζώα καί έρπετά, πού καθώς άλ λαζαν οί συνθήκες, έξαφανίζονταν σιγά - σιγά. Ξέρουμε ότι τά τεράστια καί περίεργα έκεΐνα ζώα έζησαν πραγματικά, έπειδή βρίσκουμε τούς σκελετούς τους μέσα σέ βράχους καί σέ πηλό σέ διάφο ρα μέρη τής Γής. Είναι όμως έξ ίσου βέβαιο ότι την έποχή πού ζουσαν αυτά, ό άνθρωπος δέν εί χε έμψανισθή άκόμα στη Γη. "Ως σήμερα, έχουμε άνακαλύψει πολλά διαφορετικά είδη προ ϊστορικών ζώων.

^Παιδικό Πανεπιστήμιου 4

Μεταξύ αυτών, αναφέρουμε έ να είδος έλέφαντος μέ δέρμα μαλλιαρό, πού ονομαζόταν Μαμούθ καί ζουσε στις πολικές περιοχές τής Γής. Ακόμη καί πριν από λίγα χρόνια βρέθηκαν ολόκληρα Μαμούθ, μέ τις σάρ κες τους καί τό δέρμα τους, πού έμειναν ανέπαφα έπϊ ολόκληρες χιλιετηρίδες, χάρις στο ότι εί χαν περιβληθή μέ πάγο όταν πέθαναν. Σ’ όλο αυτό τό διά στημα, ήταν σάν νά βρίσκονταν μέσα σ’ ένα ψυγείο! Έκτος άπό τό Μαμουθ, υπήρ χαν κατόπιν οι λεγόμενες Τί γρεις τών Σπηλαίων, πού ήταν τρεις ή καί τέσσερις φορές πιο μεγάλες άπό τις σημερινές καί είχαν τόση μεγάλη δύναμι, έτσι πού μπορούσαν νά τά βάλουν άκόμα καί μέ τό μεγάλο Μα μούθ καί πολλές φορές νά τό νι κήσουν. Υπήρχε, έπίσης, ένα άλλο ζώο, πού λεγόταν Μγουανόδων καί είχε σχήμα μεγάλης σαύρας, μέ μακρυά ουρά καί κεφάλι ό πως του κροκοδείλου. 4Ο Ίγου-

145

ανόδων εφτανε σέ μήκος 10— 12 μέτρων και είχε τεράστιο βάρος. Οι Ίγουανόδσντες ζοΰσαν μέσα στα έλη. Πολλές φο ρές,. όμως, έβγαιναν και στην ξηρά, οπότε δεν περπατούσαν μέ τά τέσσερα, δπως οι σαύρες, άλλα σηκώνονταν στα δυο πί σω πόδια τους, που ήσαν πολύ πιο μακρυά και πιο δυνατά άπό τά μπροστινά, χρησιμοποιώντας

'ίΟ1 Δεινόσαυρος « Σ τεγόσαυρος», ,ενα άπό τά μεγαλύτερα προϊστο ρικά μεγαθήρια. *0 Στεγόσαυρος εΐχε δυο εγκεφάλους. "Ενα στο κεφάλι του και ένα σέ μια ειδική κοιλότητα του σκελετού του, κοντά στά πίσω του πόδια! για καλύτερο στήριγμα και την Ισχυρή ουρά τους, μέ τον τρόπο που σήμερα χρησιμοποιούν τά Καγκουρώ γιά νά σταθούν όρ θια. "Έτσι, λοιπόν, στημένοι στά πίσω τους πόδια, μπορού σαν πιά νά χρησιμοποιήσουν ε λεύθερα τά μπροστινά τους πό δια γιά νά πάρουν την τροφή τους.

146

Ακόμη πιο μεγάλα άπό τους Ίγουανόδσντες* ωστόσο, ήσαν μερικά ζώα που ανήκαν στην οι κογένεια τών δεινοσαύρων, πολ λοί πλήρεις σκελετοί τών οποίων βρέθηκαν σέ διάφορα μέρη του κόσμου. "Οπως οι Ίγουανόδοντες, οι Δεινόσαυροι περπατού σαν και αυτοί όρθιοι. 5Απ’ τους σκελετούς που βρίσκουμε, ξέοουμε ότι πολλών τό μήκος έφθανε τά 25—30 μέτρα! Φαντάζεται, λοιπόν, κάνεις πόσο τρομακτικό θέαμα θά αποτελούσαν. ’Άλλο ένα εΐδος προϊστορι κών ερπετών ήσαν τά Όρνιθοσαύρια, που αποτελούσαν τον συνδετικό κρίκο μεταξύ έρπετών και πουλιών. Τά κυριώτερα μέ λη τής οικογένειας αυτής, γνω στά σέ μάς άπό διάφορα απο λιθώματα, ήσαν ό πτεροδάκτυ λος καί ό πτερανόδους, ό όποιος έφθανε τά έξη μέτρα σέ μήκος. Τά μπροστινά πόδια τών όρνιθοσαυρίων ήσαν πολύ δυνατά καί μακρυά καί ήσαν έφωδιασμένα μ’ ένα εΐδος δερμάτινου φτε ρού όπως τά φτερά τής νυχτερί δας, χάρις στο όποιο μπορού σαν νά πετάξουν. Καταλαβαί νει κανείς, λοιπόν, ότι τό θύμα ενός τέτοιου πτερωτού θηρίου ήταν αδύνατο νά γλυτώση, επει δή ό πτερανόδους, αλλά καί ό πτεροδάκτυλος, μπορούσαν όχι μόνο νά πετάξουν, αλλά καί νά τρέξουν πάνω στή γή καί νά κο λυμπήσουν ! "Ενας πτερανόδους στον αέρα θά παρουσίαζε τό θέ αμα ένός έλέφαντος μέ φτερά! Στά πολύ παλιά έκεΐνα χρό νια, υπήρχαν ακόμη καί μερικά είδη έρπετών, που ζούσαν μέσα στις θάλασσες. ^Ηταν ένα εί δος μεγάλων σαυρών μέ πολύ μακρύ λαιμό, μικρό κεφάλι, μα κρυά ουρά καί χοντρό πλαδαρό σώμα. Τό δέρμα του ήταν χωρίς λέπια καί γυαλιστερό. Πιστεύε ται δε ότι, άκόμη καί σήμερα αντιπρόσωποι τοΰ είδους αυτού ζούν στις βαθειές θάλασσες και

οι θρύλοι περί θαλασσίων φ ιδιών •πρέπει αναμφίβολα νά στηρί ζω νται στο δτι κάποιος ναυτι κός στα παλιά χρόνια, θά είδε κάποιο τέτοιο ζώο σ5 ένα τα ξίδι του στις θάλασσες του Ει ρηνικού, ξεστματισμένο από τά βαθειά νερά στην επιφάνεια, ποιος ξέρει γιά ποιο λόγο. Την εποχή πού ζούπαν τά τε ράστια αυτά σαυροειδή, ή Γή ή ταν πολύ διαφορετική από σήμε ρα. Τά ηφαίστεια ήσαν κάτι πα-

γιγαντιαΐες φτέρες και τερατώ δη αναρριχητικά φυτά, πού μπλε κονταν μέ τά δέντρα και έδιναν στά δάση την οψι πού μπορεί νά συνάντηση κανείς σήμερα μέσα στην πυκνή ζούγκλα του Άμαζονίου, στην Βραζιλία. 'Ο ήλιος σπάνια φαινόταν, ε πειδή ή ατμόσφαιρα ήταν σκε πασμένη συνεχώς από ατμούς καί σύννεφα, έξ αίτιας τής υψη λής θερμοκρασίας πού προκαλούσς μεγάλη έξάτμισι τών νερών.

Αυγά Δεινοσαύρου, πού άνεκαλυφθηισαν θαιμιμέν-α στην άρμα, Ύπο

λογίζεται άτι είναι ηλικίας δέκα Ικαταμιμυρίων ετών! λύ κοινό σ’δλο τον πλανήτη μας, κάθε σχεδόν χώρα είχε θερμοπη γές, από τίς όποιες ξεπηδοΰσε βραστό νερό, υπήρχαν στό έδα φος σχισμές καί χάσματα, καί ο! σεισμοί ήταν κάτι πού γινό ταν κάθε μέρα. "Οπου δεν υπήρ χαν απέραντα έλη, ή γή ήταν σκεπασμένη από μεγάλα πυκνά δάση, πού άπετελουντο από πα ράξενα φυτά. Θά μπορούσε κα νείς νά δή τότε φοινικιές, πελώ ριες μέ χοντρά ααρκώδη φύλλα,

Κι5 αυτό, έκτος από τά σύννε φα, προξενούσε καί εξακολουθη τικές καταρρακτώδεις βροχές, μέ τίς όποιες τό νερό έπεφτε ά φθονο γιά νά έξατμισθή σέ λί γο, από την μεγάλη ζέστη πού επικρατούσε. Μέσα σέ τέτοιο περιβάλλον, λοιπόν, ζούσαν τά γιγαντιαϊα ζώα τής μακρινής έκείνη επο χής, άλλα τρώγοντας φυτά, άλ λα, δπως ή τίγρις τών σπηλαί ων καί μερικά άπό τούς δεινό

147

σαύρους κατασπαράζοντας άλλα ζώα, σ’ ένα διαρκή αγώνα άλΑηλοεξοντώσεως, όπως ακριβώς συμβαίνει σήμερα στις ζούγκλες τών τροπικών. Τά πουλιά τών προϊστορικών χρόνων ήταν έξ ίσου παράξενα μέ τά ζώα και τά ερπετά τής εποχής. "Ενα από αυτά, ό άρχαιοπτέρυξ, εΐχε ουρά σάν τής σαύρας και ενα δάχτυλο στην ά κρη κάθε φτερού. Υπήρχε έπίσης ενα πουλί μεγάλο σάν στρου θοκάμηλος, τό όποΐο/ όπως και ή στρουθοκάμηλος, δεν μπορούσε νά πετάξη. Κολυμπούσε όμως θαυμάσια και τρεφόταν μέ ψά ρια. Τό ράμφος του ήταν έφωδιασμένο μέ δυνατά δόντια όπως τών ζώων, ένώ όπως ξέρουμε, κα νένα από τά σύγχρονα πουλιά δέν εχει δόντια. Στη Μαδαγασκάρη, άνεκαλύφθη προ καιρού ένα κολοσσιαίο αυγό καί, πιο κάτω, ό σκελετός ενός γιγαντιαίου πουλιού τής

οικογένειας τής Στρουθοκαμή λου, πού ήταν όμως πέντε περί που φορές πιο μεγάλο από την στρουθοκάμηλο. Στη Νέα Ζηλαν δία, έξ άλλου, άνεκαλύφθησαν τά κόκκαλα ένός πουλιού άκόμη πιο μεγάλου από αυτό, που έχει τέτοιες διαστάσεις και τέτοια δύναμι, ώστε εύκολα μπορούσε νά σκοτώση και νά φάη μιάν α πό τις γιγαντιαίες στρουθοκα μήλους τής Μαδαγασκάρης. _ "Ολα αυτά τά τεράστια ζώα, εξαφανίσθηκαν πολύ πριν έκπολιτισθή ό άνθρωπος αρκετά ώ στε νά μπορή νά γράφη την ι στορία του. ΓΓ αυτό τά ονομά ζουμε προϊστορικά. Άλλα καί σήμερα, πολλά από τά μεγάλα ζώα τής γης .εξαφανίζονται σι γά - σιγά. "Ηδη, ό έλέφας τής Αφρικής έχει γίνει αρκετά σπά νιος και ό βούβαλος τής Βορείου Αμερικής δέν βρίσκεται πιά πορά στο Εθνικό Πάρκο.

ΤΊΤΟΣ ΞΕΡΟΥΜΕ ΟΙ! Η ΓΗ ΗΝΙΑΙ ΣΦΑΙΡΙΚΗ; Ξέρουμε οτι ή Γή είναι στρογ γυλή, επειδή άν ξεκινούσαμε και πηγαίναμε ταξιδεύοντας δλο προς την ίδια κοπεύθυνσι, ανα τολική· ή δυτική, στο τέλος θά φθάναμε στό ίδιο σημείο άπό τό όποιο ξεκινήσαμε. Καί, δπως 8ά ξέρουμε, μ5 αυτό τον τρόπο άνακαλΰφθηκε ή Αμερική άπό τον Χριστόφορο Κολόμβο. ιΟ μεγάλος αυτός θαλασσοπόρος, ο*κέφ8ηκε πώς, γιά νά φθάση στις Ινδίες άπό την Ισπανία, έπρεπε νά κάνη τον γύρο τού κό σμου πλέοντας συνεχώς Δυτι κά. Καί, μια μέρα, τό πλοίο του, ακολουθώντας αυτή την κατεύθυνσι, έφθασε στην Αμερι κή. Ή Γή ξέρουμε πώς γυρίζει γύρω άπό τον ήλιο. ΚΓ έτσι έ χουμε την ημέρα και την νύχτα. Ημέρα έχουμε, δταν τα δικό μας μέρος τής Γής άντικρυζει

τον ήλιο. Και νύχτα, όταν ό ή λιος φωτίζει τον άλλο μισό κό σμο. Καθώς ή Γή γυρίζει, βλέ πουμε τον ήλιο νά ξεπροβάλλη άπό τον ορίζοντα. Είναι ή χα ραυγή. Κατόπιν, ό ήλιος φαίνε ται νά προχωρή στον ουρανό, και νά πηγαίνη προς την άντίθετη μεριά τού ορίζοντας, δπου και κρύβεται. "Εχουμε έτσι την ημέρα, τό ο*ούρουπο καί την νύ χτα. Καθώς στεκόμαστε στην α κροθαλασσιά, βλέπουμε πολλές φορές ένα πλοίο νά απομακρύ νεται. ΚΓ όσο απομακρύνεται, γίνεται μικρότερο, και στό τέ λος «βυθύζεται» στον όρίζοντα. Χάνεται πρώτα τό σκάφος, υ στέρα τό φουγάρο του κΓ ύστε ρα τά κατάρτια του. Αύτό γίνε ται, επειδή τό πλοίο εξαφανί ζεται πίσω άπό την καμπυλωτή άκρη τής έπιφανείας τής γής.

Ό' καμήιτιης του Χάλλεϋ, τπού βμφα νί'ζΘται στον ουρανό κάθε 75 χρο νιά. Εμφανίσθηκε γιά τελευταία φορά το 1910. Ή Γή, τότε, πέ ρασε σχεδόν /μέσα άπό την ουρά του, εύτυχώς όμως χωρίς δυσάοεστα αποτελέσματα.

ΚΟΜΗΤΕΣ ΟΙ ΜΤΣί ΗΡΙΩΔΕΙΣ «ΑΛΗΓΕΙ» ΙΩΝ ΟΥΡΑΝΩΝ ΟΑΙΒΕΡ Χολμς, ένας μεγάλος Αμερικανός ποιητής, έχαρακτήρισε κάποτε τούς κομήτες σαν «φαντάσματα του στερε ώματος». Και ο χαρακτηρι σμός του αυτός δέν είναι ίσως καί τόσο ακριβής. "Αν είναι α λήθεια δτι υπάρχουν φαντάσμα τα καί δτι μπορεί κανείς άνάμεσά τους να διακρίνη τα πρά γματα πού βρίσκονται πίσω τους, επειδή είναι διαφανή, τό τε οι κομήτες πρέπει να μοιά ζουν με φαντάσματα. Ανάμεσα τους, μπορούμε πολλές φορές να διακρίνουμε τά άστρα πού βρί σκονται πίσω τους. Αέν έχουμε δλοι δή ένα μεγά λο κομήτη, αλλά, καθώς κανείς δέν ξέρει πότε μπορεί νά έμφανισθή κάποιος, έχουμε την πι θανότητα νά δούμε κάποτε έναν απ’ αυτούς. ΟΙ μικροί κομήτες, ωστόσο, δέν είναι καί τόσο σπά νιοι. Περισσότεροι από 900 έ χουν παρατηρηθή κατά τούς ι στορικούς χρόνους. Καί κατά τά τελευταία χρόνια, ό αριθμός αυτός έχει αυξηθή πάρα πολύ, επειδή στήν υπηρεσία των Α στρονόμων μπήκε καί ή φωτο γραφική πλάκα πού χρησιμοποι

είται γιά τήν Ανίχνευσι τού ου ρανού καί μπορεί *νά συλλάβη πράγματα πού τό ανθρώπινο μάτι είναι Αδύνατο νά δή. 'Ο κομήτης, άποτελεΐται άπό δυό μέρη: Τον πυρήνα, ή κεφοί λή, καί τήν ουρά. 'Ο πυρήν εί ναι ό ίδιος ό κομήτης καί συνή θως λάμπει σάν οίστρο. Καί ή ουρά, πού άποτελεΐται άπό μια μάζα άερίων. Ακολουθεί τον πυ ρήνα. Υπάρχουν δυο ειδών κο μήτες. Εκείνοι πού Ανήκουν στο ήλιακό σύστημα καί έκεΐνοι πού έρχονται άπό τά βάθη τού δια στήματος, περνώντας άπό τήν περιοχή τού ηλιακού συστήμα τος κατά τό ταξίδι τους στο στερέωμα. Οί πρώτοι, ο! «ηλια κοί» κομήτες δπως λέγονται, ταξιδεύουν Ακολουθώντας πάντα ένα μονοπάτι καθαρισμένο, μιά «τροχιά» δπως λέγεται, ή όποια είναι συνήθως έλλειπτική. Κατά συνέπειαν, γίνονται ορατοί σέ καθαρισμένα χρονικά διαστήμα τα, πού ή διάρκεια τους έξαρτάται άπό τό μέγεθος τής τρο χιάς τους. Οί άλλοι κομήτες δμως δέν έχουν ποτέ ξαναεμφανισθή στις περιοχές μας καί, ό ταν περάσουν, χάνονται, συνεχί ζοντας τό ταξίδι τους, γιά νά

μή ξαναεμφανισθουν ποτέ· πιά., Στην έμψάνισι, οί δύο αυτοί τύποι κομητών δεν παρουσιάζουν καμμιά διαφορά, και έτσι άν δέν.ληφβή ή θέσις του κομήτου μέ τρεις διαδοχικές παρατηρή σεις και δέν ύπολογισθή. ή τρο χιά του έπί τή βάσε τών στοι χείων, που συγκεντρώνονται; άπό τις παρατηρήσεις θύτες, οί άστρονόμοι είναι αδύνατον νά άποφανθούν σέ ποια κατηγορία άνήκει. Τόσο οί ηλιακοί, όσο καί οί περαστικοί κομήτες πλησιάζον τας στον ήλιο παρουσιάζουν δι άφορες μεταβολές. Καί οσο πε ρισσότερο πλησιάζουν, τόσο μεγελύτερες μεταβολές παρουσιά ζουν. Χαρακτηριστική είναι ιδι αιτέρως ή διαγωγή τής ουράς του κομήτη, ή οποία στρέφεται πάντοτε πρός την αντίθετη του ήλιου κατεύθυνσι, σαν νά φυσάη από την μεριά του ήλιου ένας δυνατός άνεμος, που την σπρώ χνει μακρυά όπως τον καπνό ε νός .φουγάρου! "Οταν οί κομή τες πλησιάζουν πάρα πολύ τον ήλιο, όπως συνέβη μέ τον κο μήτη του 1882 που άγγιξε σχε δόν την ηλιακή επιφάνεια, τότε αναπτύσσεται μιά πολύ μεγάλη δραστηριότης στον κομήτη καί ή ουρά του μακραίνει εκπλη κτικά. Πολλές φορές> ένας κομήτης έχει όχι μόνο μιά αλλά περισ σότερες ουρές. Κάποτε οί α στρονόμοι είδαν ένα κομήτη που είχε... έπτά ουρές! 'Ο κομήτης τού 1861 εΐχε πέντε! "Αλλοι κομήτες, πάλι, δέν έχουν καθό λου ουρά καί άλλοι βγάζουν ου ρά κατά την διάρκεια τοΰ ταξι διού τους μέσα από τό ηλιακό μας σύστημα. • Εΐναι άγνωστο για ποιαν αι τία συμβαίνουν τά περίεργα αυ τά πράγματα στους κομήτες, άλλά υπάρξει μιά θεωρία, σύμ φωνα μέ την όποια ηλεκτρικές δυνάμεις, που προέρχονται από

150

τον ήλιο, δημιουργούν όλα αυτά τά φαινόμενα. Φυσικά όμως κα νείς δέν ξέρει άν ή θεωρία αυτή είναι σωστή, ούτε καί μέ ποιο τρόπο επιδρούν αυτές οί ηλε κτρικές δυνάμεις. Οί Κινέζοι, που εΐχαν πάντα* τε ποιητικές κλίσεις, ένόμιζαν στα παλιά χρόνια ότι οί κομή τες ήσαν ένα είδος «Πρεσβευτών τού Ουρανού» καί γΓ αυτό κρα τούσαν πάντα προσεκτικούς λο γαριασμούς καί έσημείωναν τις εμφανίσεις τους. Τά αρχεία αυ τά των Κινέζων αστρονόμων στά θηκαν πολύ χρήσιμα για τούς δικούς μας άστρονόμους, οί ό ποιοι χάρις σ’ αυτές πήραν πλη ροφορίες γιά παλαιότερες εμφα νίσεις κομητών τοΰ ηλιακού συ στήματος, πού πραγματοποιήθη καν πριν άπό πολλούς αιώνες. Στον Μεσαίωνα, οί άνθρωποι θεωρούσαν τούς κομήτες σαν προαγγέλους καταστροφής. Έπίστευαν ότι ή έμφάνισις τοΰ κομήτη έσήμαινε ότι θά ένέσκηπτε κάποια φοβερή έπιδημία ή προμηνοΰσε τον θάνατο ένός Βασιλέως ή την έναρξι ένός έμφυλίου πολέμου. «Τον Ιούλιο τού 1223, γράφει ένας χρονικο γράφος τής εποχής, ένεφανίσθη ένας κομήτης, σημείο αναταρα χών στο βασίλειο. 'Ο Βασιλεύς Φίλιππος, πού εκείνες τις ημέ ρες ήταν άρρωστος, πέθανε την 4 "Ιουλίου 1223». "Ενας κομήτης, έξ άλλου, πού ένεφανίσθη τό 1453, είχε, κατά τούς συγχρόνους, μεγάλη σχέσι μέ τήν άλωσι τής Κωνσταντινου πόλεως άπό τούς Τούρκους. Καί ό κομήτης πού ένεφανίσθη τό 1066 — βεβαιώνουν οί ιστορι κοί τής εποχής — προανήγγειλε τήν νίκη τοΰ Δουκός τής Νορμανδίας Γουλιέλμου, ό όποιος ώς γνωστόν, κατέλαβε έκεϊνο τον χρόνο τήν Αγγλία. Οί σύγχρονοι ιστορικοί διη γούνται επίσης ότι ό Γουλιέλμος βρέθηκε σέ πολύ δύσκολη

θέσι, όταν έμφανίσθηκε 6 κομή της, έπειδή οι στρατιώτες του, άμαθεΐς και προληπτικοί όπως όλοι οι άνθρωποι τής έποχής ε κείνης, κατατρόμαξαν από τό ουράνιο φαινόμενο και δεν ήθε λαν μέ κανένα τρόπο νά μπουν στα πλοία γιά νά διεκπεραιωθοΰν στην Αγγλία, επειδή ήσαν βέβαιοι ότι τους περίμενε κά ποια μεγάλη συμφορά. '0 Δούξ Γουλιέλμος, όμως, δεν ήταν άν θρωπος που υποχωρούσε έτσι εύ κολα. "Οπως όλοι οΐ μεγάλοι κατακτηταί, βρισκόταν άπό άπόψεως πνευματικής άναπτύξεως πολύ πιο μπροστά απ' τους συγχρόνους του. Και κατόρθω σε νά πείση τους στρατιώτες του ότι ό κομήτης ήταν βέβαια κακό σημάδι, αλλά κακό γιά τους "Αγγλους μόνο. "Ετσι κα τόρθωσε όχι μόνο νά βγάλη τον φόβο άπό τους άνδρες του, αλ λά καί νά τούς γεμίση μέ πεποίθησι γιά την νίκη, την όποια καί κέρδισε. Σ’ ένα Μουσείο στο Παρίσι υ πάρχει ένα μετάλλιο πού κόπη κε τό 1619 καί δείχνει ένα πλή θος γονατισμένο νά προσεύχεται ένω στον ουρανό υπάρχει ένας κομήτης. Τό μετάλλιο φέρει την επιγραφή: «Είθε ό Θεός νά ευδοκήση καί νά κάνη τόν κομήτη αυτόν νά μάς διδάξη νά γίνουμε καλύτεροι». Ή επιστημονική μελέτη των κομητών χρονολογείται άπό τήν εποχή τοΰ Νεύτωνος, πού άπέδειξεν ότι καί οι κομήτες, όπως καί οΙ πλανήτες, υπάγονται στους νόμους τής βαρύτητος. Αλλά ό Νεύτων δεν ανακάλυψε ότι ωρισμένοι κομήτες ανήκουν στο ηλιακό σύστημα καί ότι, α κολουθώντας τήν τροχιά τους, περνούν κάθε τόσο κοντά άπό τόν ήλιο. Ή άνακάλυψις αυτή έγινε άπό τόν μεγάλο "Αγγλο αστρονόμο Χάλλεϋ. Στηριζόμενος στην ' θεωρία τοΰ Νεύτωνος, ό Χάλλεϋ έμελέ-

τησε τις τροχιές, πού άκολου* θοΰσαν 24 μεγάλοι κομήτες, έ νας άπό τούς όποιους είχε έμφανισθή τό 1682. Βρήκε έτσι ό τι, σύμφωνα μέ τό σχήμα τής τροχιάς του, ό κομήτης αυτός έπρεπε νά έπανεμφανίζεται κά-

Ό κομήτης τοΰ Μόρχαο<υζ, που έιμφανίίσθιηικε τό 1898. θε 75 χρόνια, καί ότι άσφαλως, θά είχε έμφανισθή καί άλλες φο ρές. Προεΐπε, λοιπόν, ότι ό κο μήτης θά ξαναεμφανιζόταν κατά τό τέλος τοΰ 1758 ή τις αρχές του 1759. £0 Χάλλεϋ καταλάβαινε πολύ καλά τήν σπουδαιότητα τής α ναγγελίας του καί ήξερε ότι ό ίδιος δέν θά ζουσε γιά νά έπιβεβαιωση όσα είπε. "Εγραψε, λοιπόν, στις σημειώσεις του, ό τι «άν © κομήτης αυτός ξαναε-

151

τΗίττρέψη σύμφωνα μέ την .προβλεψί μου κατά τ© έτος 1758, ή άμεροληψία των έπιστημόνων τής έττοχής δεν θά πρέπει νά άρνηθή ότι ή άνακάλυψις τής περτοδικότητος τής έμψανίσεως έγινε άπό εν αν "Αγγλο». Ή πρόβλεψις τού Χάλλέύ προεκάλεσε, φυσικά, μεγάλο ένδιαψέρον καί, καθώς τό 1758 έπλησίαζε στο τέλος του, ό ουρανός ψαχνόταν από πολυαρίθμους ιταρατηρητάς, ό καθένας άπό τούς όποιους ήθελε νά είναι ό πρώ τος που θά ανακάλυπτε τήν έπι ατρό Φ ή του κομήτου. Κέρδισε ένας έρασιτέχνης άστρονόμος, έ νας κτηματίας άπό τήν Σαξωνία, πού λεγόταν Πάλιτς. "Οπως προέβλεψε ό Χάλλεϋ, ό κομήτης έκεΐνος, πού έκτοτε φέρει τό ό νομά του, εμφανίζεται κάθε 75 χρόνια. Εμφανίσθηκε και πάλι τό 1835, και ή τελευταία του έμφάνισις σημειώθηκε τό 1910, όπότε και φωτογραφήθηκε γιά πρώτη φορά. "Ενας άπό τούς πιο ένδιαφέΤ I

ΕΙΝΑΙ

*Ένας άρχαΐος έλληνικός μύ θος λέει ότι μιά νύμφη τιμωρή θηκε κάποτε άπό τούς θεούς γιά μιά κακή της πράξι και καταδι κάστηκε νά μην μπορή ποτέ νά πή κάτι δικό της. 7Ηταν πάντα υποχρεωμένη νά έπαναλαμβάνη ό,τι άκουγε. Κάτι παρόμοιο, λοιπόν, συμβαίνει μέ τήν ηχώ, βταν άκου με τήν ίδια μας τή φωνή ή τις λέξεις πού προφέραμε νά ξανάρχωνται πίσω στ5 αυτιά μας. Ή ηχώ, προκαλεΐται άπό τά ηχητικά κύματα πού συ ναντούν κάποιαν ομαλή επιφά νεια, όπως ό τοίχος ένός κτη ρίου ή ένας ίσιος βράχος. 'Ο ή χος χτυπάει πάνω στην επιφά νεια αυτή καί ξαναγυρίζει κά τω στήν πηγή του μιά στιγμή ιτιό ύστερα. Ό ήχος ταξιδεύει

ροντας κομήτες των τέλευτ&ίώϋ χρόνων είναι & «Κομήτης τής * Η μέρας», πού έμφανίσθηκε το 1910. Άνεκαλόφθη λίγο πριν ά* πό τήν αυγή τής 1ης Ιανουά ριου άπό δύο μεταλλωρύχους τής Νοτίου Αφρικής καί γι’ αυτό είναι επίσης γνωστός ώς «Κο μήτης των Μεταλλωρύχων». Οί κομήτες ταξινομούνται μέ τά γράμματα τού άλφαβήτου, άκολουθώντας τήν σειρά έμφανίσεώς τους. "Ετσι, ό Κομήτης τής ημέρας, πού ήταν ό πρώτος πού έμφανίσθηκε τό 1910, ώνομάσθηκε έπισήμως «Κομήτης 1910 Α.». "Οταν όνακαλύφθηκε, ό κομήτης έκεΐνος βρισκόταν στο πλησιέστερο προς τον ήλιο ση μείο τής τροχιάς του, έχοντας φθάσει πιθανώς σέ άπόστασι 2 περίπου έκατομμυρίων μιλίων άπό τον ήλιο. Καί αυτός είναι ό λόγος πού προεκάλεσε τήν τό* σο μεγάλη του λαμπρότητα, χά ρις στήν όποια έγινε αντιληπτός καί τήν ημέρα, πράγμα πού δέν έχει συμβή ποτέ άλλοτε...

ΗΧΩ

τόσο γρήγορα —τριακόσια σαρέ<ντα μέτρα τό δευτερόλεπτο— πού ή ήχώ μπορεί πολλές φορές νά άκουστή, τήν ίδια σχεδόν στιγμή πού μιλούμε. Υπάρχουν πολλά μέρη στον κόσμο πού εί ναι έτσι φτιαγμένα άπό τήν φύσι, ώστε τά κύματα τού ή χουν χτυπούν διαδοχικά σέ διά φορες άπιφάνειες κΓ έτσι μπο ρούμε ν’ ακούσουμε πολλές φο ρές έκεΐνο πού είπαμε ή φωνά ξαμε. Σέ μιά σπηλιά τής Γαλ λίας, π. χ., αυτό πού θά φωνάξη κανείς, έπαναλαμβάνεται έπτά φορές καθαρά καί μερικές άκόμα μπερδεμένα. Καί σέ μιά χαράδρα τών "Ανδεων ό,τι πή κανείς, έστω καί μέ σιγανή φω νή, επαναλαμβάνεται άπό τήν ήχώ 16 ψαρές!

Στον κεντρικό σταθμό τηλ-εοράσεως του Λονδίνου. '0> ιμηχανπκος ε λέγχου του ήχου μπροστά στα ρολόγια καί τους διακόπτες του.

ΙΟ ΘΑΤΜΑ ΤΗΣ ΤΗΛΕΟΡΑΣΕΩΣ ΗΛΕΟΡΑΣΙΣ, όπως το λέει καί ή λέξις, σημαίνει τό νά βλέττη κάνεις οπτό μακρυά. Πολλοί φαντάζον ται πώς ή τηλεόρασις κάνει τούς ανθρώπους νά μπορούν νά βλέ πουν τί κάνουν ©ί άλλοι μέσα στά σπίτια τους. Αλλά, φυσι κά, αυτό δέν είναι αλήθεια.· Το ίδιο είχαν πή καί την εποχή πού ανακαλύφθηκαν οί περίφημες α κτίνες X. Αλλά σήμερα όλος ό κόσμος ξέρει ότι, όσο θαυμαστά πράγματα κι5 αν κάνουν οί ακτί νες μέσα στά νοσοκομεία καί τά έργαστήρια, δέν ενοχλούν τούς ανθρώπους μέσα, στά σπί τια τους. ’ Αυτό, λοιπόν, πού κάνει ή τηλεόρασις, είναι ότι μάς καθι στά ικανούς νά βλέπουμε κάτι πού γίνεται σ’ ένα στούντιο, ή διάφορα γεγονότα πού εξελίσ σονται στο ύπαιθρο, παρελάσεις,

αθλητικούς αγώνες καί συναντή σεις ποδοσφαίρου, χωρίς νά με τακινηθούμε από τό σπίτι μας. Πριν από τον πόλεμο, στις άλ λες χώρες τού κόσμου, καί ιδι αίτερα στην Αμερική καί στήν Αγγλία, έκεΐνοι πού είχαν σπί τι τους μια συσκευή τηλεοράσε(Α,ις ή σαν σχετικώς πολύ λίγοι. 5Αλλά σήμερα, έχουν πολλαπλόσιασθή οί συσκευές αυτές καί ή τηλεόρασις ολοένα κερδίζει έδα φος σαν μέσο διασκεδάσεως, βά ζοντας σέ κίνδυνο καί αυτούς» τούς κινηματογράφους, έπειδή πολλοί προτιμούν νά παρακολου θήσουν μια παράστασι στο σπί τι τους, καθισμένοι στήν ανα παυτική τους πολυθρόνα καί φο ρώντας1 τά ρούχα τού σπιτιού, παρά νά τρέχουν μέ τό κρύο τού χειμώνα στον κινημοοτογράφο γιά δυο ώρες, χωρίς κιόλας νά ξέρουν άν θά βρουν θέσι. •

153

01 έκττομπές τηλεοράσεως γί νονται οστό ένα ειδικό στούντιο, πού έχει το μέγεθος μιας μεγά λης αίθουσας. Εκεί, χάρις σέ πολυάριθμα και κατάλληλα σκη νικά, είναι δυνατή ή άναπαράστασις διαφόρων σκηνών, όπως ακριβώς γίνεται καί στον κινη ματογράφο. Στο στούντιο αυτό, έττίσης, δίνουν παραστάσεις καί διάφοροι γνωο~τοί ηθοποιοί η μεγάλα μπαλέττα, κι5 έτσι όσοι έχουν δέκτες τηλεοράσεως μπο ρούνε νά παρακολουθήσουν μια αρκετά μεγάλη ποικιλία β.ιασκεδαστικών θεαμάτων. "Ενα πολύ αγαπητό ιδίως στα παιδιά θέμα είναι ή «"Πρα του Ζωολογικού Κήπου», κατά την διάρκεια τής οποίας ειδικοί θηριοδαμασταί φέρνουν στο στούν τιο ένα σωρό περίεργα καί διασκεδαστικά ζώα, πουλιά καί έρπετά, που κάνουν την έμφάνισί τους στην οθόνη τής τηλεορά σεως. 5Από τά σοβαρά θεάματα οι επιδείξεις μαγειρικής καί νοι κοκυριού ενδιαφέρουν ιδιαίτερα τίς νοικοκυρές. Στον τομέα τής έκπαι&εύσεως πάλι ή τηλέόρασις παρουσιάζει τεράστια πλεονε κτήματα, έπειδή ένας καθηγητής μπορεί νά διδάσκη πολλούς μαθήτας συγχρόνως, μαθητάς πού βρίσκονται , πολλά χιλιόμετρα μακρυά, δείχνοντας τους καί δι άφορους πίνακες, εικόνες καί σχεδιαγράμματα, έτσι πού ή δι δασκαλία του νά γίνεται τέλεια καταληπτή. Το στούντιο απ’ όπου γίνον ται αυτές οί εκπομπές, είναι έφωδιασμένο μέ πολλούς μεγά λους προβολείς καί δυνατές η λεκτρικές λάμπες, πού συχνά εί ναι μεγάλες σαν μπάλλες ποδο σφαίρου καί έχουν δύναμι 5000 κηρίων! "Οταν σκεφθή κανείς πώς ένα συνηθισμένο δωμάτιο μπορεί νά φωτισθή θαυμάσια μέ μια λάμπα 100 κηρίων, θά καταλάβη πόσο καλά φωτίζεται ή

,154

σκηνή τής τηλεοράσεως, όταν υ πάρχουν γύρω δέκα ή δώδεκα η λεκτρικές λάμπες τών 5000 κη ρίων! Τό αποτέλεσμα, πραγμα τικά, είναι ίσο μέ τό φώς πού δίνει 6 ήλιος τά καλοκαιριάτικα μεσημέρια. Τά φώτα αυτά, στα όποια σέ ειδικές περιπτώσεις προστίθεται καί τό φώς ειδικών λαμπτήρων μέ βολταϊκό τόξο, δυνάμεως ίσης μ’ αυτήν πού έχουν οι προβο λείς πού χρησιμοποιούνται στον πόλεμο για τά αεροπλάνα, είναι κατάλληλα τοποθετημένα σέ τρόπο πού νά μή σχηματίζωνται άσχημες σκιές καί νά φωτίζουν έξ ίσου ολόκληρη την σκηνή. Σέ κάθε στούντιο, χρησιμο ποιούν τρεις ή καί τέσσερις κι νηματογραφικές μηχανές, κάθε μια από τίς οποίες βρίσκεται σέ προσεκτικά διαλεγμένη θέσι, σέ τρόπο πού όλες μαζί νά απο δίδουν ένα ικανοποιητικό σύνολο τού θεάματος. Μιά, π.χ., τοπο θετημένη για νά «παίρνη» τή σκηνή από μακρυά, μιά άλλη εί ναι για κοντινή λήψι, καί μιά τρίτη είναι κινητή για νά παίρ νη τή σκηνή άπό διάφορες πλευ ρές, εξασφαλίζοντας έτσι ένα πλήρες σύνολο. I ήν κάθε κινη ματογραφική μηχανή, την χειρί ζεται ένας «όπερατέρ», 6 οποίος φροντίζει ή μηχανή του νά παίρ νη τό μέρος έκεΐνο τής σκηγής για τό όποιο είναι κανονισμένη. Στην μιά άκρη τού στούντιο, καί ψηλά, έτσι πού νά μπορή νά παρακολουθή κάθε λεπτομέρεια τού θεάματος, βρίσκεται ή θέσις τού «παραγωγού». 'Ο «παραγω γός» άπό |κεΐ ψηλά παρακολου θεί την έκτέλεσι τού έργου καί κανονίζει ποια μηχανή 6ά τραβήξη κάθε φορά, άναλόγως τών απαιτήσεων τού έργου. Στο γρο: ψείο του, 6 παραγωγός έχει ένα μικρόφωνο, μέ τό οποίο μπορεί νά δίνη οδηγίες οπούς όπερα τέρ, λέγοντας τους τί ακριβώς

θέλει ^νά κάνουν. *ΊΕτ<η, μτίΟρεί νά τους ιτή κάθε στιγμή νά προ χωρήσουν ή νά τραβηξουν πίσω τις μηχανές τους, άναλόγως με ΐό χρειάζεται. Έκτος αϊτό την εικόνα, ό στα θμός εκπέμπει, φυσικά, και ή χους. Την φωνή των ηθοποιών, τήν μουσική τής ορχήστρας κ; τ.λ. Και για νά «συλληφθούν» οι ήχοι αυτοί, χρησιμοποιούν δέκα ή δώδεκα μικρόφωνα από τά ό ποια * άλλα είναι τοποθετημένα σέ συνηθισμένες βάσεις, άλλα κρυμμένα σε διάφορα σημεία πί σω από έπιπλα ή βάζα στην σκηνή, και άλλα κρέμονται από ειδικά κοντάρια, πού μπορούν νά κοντύνουν ή νά μακρύνουν γιά νά μπορούν νά παρακολουθούν συνεχώς τούς ηθοποιούς καθώς θά κινούνται στην σκηνή, χωρίς νά ψαίνωνται στην οθόνη. Τέ λος, γιά νά έμποδίζεται ή άνεπιθήμητη άντήχησις, οί τοίχοι τού στούντιο είναι προσεκτικά ντυμένοι με υλικά πού άπορροψούν τον ήχο και έτσι στά μι κρόφωνα 5έν φθάνουν παρά μό νο οί καθαροί ήχοι τής ομιλίας των ηθοποιών ή τής μουσικής. Έκτος από τά στούντιο έ χουμε καί τά συνεργεία έξωτερικων μεταδόσεων, πού πηγαί νουν στά μέρη δπου γίνονται σπουδαίοι αθλητικοί αγώνες ή παρελάσεις και τελετές καί με ταδίδουν δ,τι συμβαίνει στις συσκευές τηλεοράσεως πού βρί σκονται στά σπίτια. ΛΈτσι, μπορεί κανείς, καθισμένος στο σπίτι του,, νά παρακολουθή γε γονότα πού γίνονται χιλιόμετρα μακρυά. Θά προσπαθήσουμε τώρα ^ νά εξηγήσουμε πώς ακριβώς γίνε ται δυνατή ή μετάδοσις όλων αυτών τών πραγμάτων με τήν τηλεόροοσι. Δεν χρειάζεται βέ βαια νά προσθέσουμε ότι ή τη» λεόρασις είναι κάτι πολύ πολύ πλοκα καί δύσκολο νά τό έξηγήση κανείς.

"Ολοι μας ξέρουμε 7?ώς γίν* ι·αι ή έκπομπή των ήχων με τό ραδιόφωνο. 40 ήχος «συλλαμβά νετε» άπό ένα μικρόφωνο, πιύ τον μετατρέπει σέ ηλεκτρικό κύ μα, τό όποιο είναι «άκριβές αν τίγραφο» τού αρχικού ηχητικού κύματος. Τό ηλεκτρικό κύμα τώ ρα ισχυροποιείται καταλλήλως καί χρησιμοποιείται 'γιά νά έ πη ρεάση ένα ραδιοπομπό, ό όποιος έκπέμπει ένα ραδιοφωνι κό κύμα αίθέρος πού μεταφέρει τό αρχικό ηχητικό κύμα. Τά ρα διοφωνικά κύματα τού αίθέρος έκπέμπονται από τήν κεραία τού πομπού, όπως ακριβώς δημιουργούνται τά κυματάκια τού νερού όταν ρίξουμε μιά πέτρα. Ξεκι νούν δηλαδή από τό σημείο τήζ εκπομπής καί απλώνονται σέ ομόκεντρους κύκλους. Καθώς λοιπόν προχωρούν έ τσι, προσκρούουν στην κεραία τού δέκτου καί μεταφέρσνται από τό σύρμα στο ραδιόφωνό μας, όπου, αφού ένισχυθούν πά λι, μ ετ «τρέπονται σέ ηλεκτρικά κύματα, τά όποία κάνουν τό με* γάφωνο τού ραδιοφώνου μας νά δονηθή, κι5 έτσι νά παραγάγη τούς αρχικούς ήχους μέ κάθε λεπτομέρεια. Στην τηλεόρασι, τό μικρόφω νο άντικαθίσταται άπό ένα «φω τοηλεκτρ ικό κύτταρο», τό όποιο αντιδρά στο φώς πού πέφτει ε πάνω του, ακριβώς όπως άντιδρά τό μικρόφωνο όταν πέσουν επάνω του ηχητικά κύματα. Μέ τις δονήσεις, λοιπόν, τού φωτοηλεκτρικού κυττάρου, παράγεται ηλεκτρικό ρεύμα, πού ή δύναμίς του άνταποκρίνεται άκριβώς προς τήν λαμπρότητα τού φω τός. Γιά νά καταλάβουμε τό πρά γμα καλύτερα, πρέπει νά πούμε πώς τό φωτοηλεκτρικό κύτταρο είναι κάτι σαν διακόπτης. "Ο σο περισσότερο φως προσκρούει επάνω του, τόσο περισσότερο α νοίγει καί τόσο πιο δυνατό ρευ-

155

μα άφίνει να .πέραση. έβώ καλά, Τό ηλεκτρικό αότό ρεύμα θά μπορούο'ε, όπως καί στο ραθιοφωνικό πομπό, νά μεταβληθή ' σέ ραδιοφωνικό κύμα καί νά με- . ΤαδοΘη στον αιθέρα. Φθάνοντα^ σ* ενα δέκτη, θά ξανοομετατρε-· ποταν. σέ ηλεκτρικό ρεύμα καί 6ά ήταν δυνατό νά κάνη μιαν όθόνη. νά φωτίζεται πιο πολύ ή πιο λίγο, άναλογα μέ τό φώς πού θά έπεφτε πάνω στο φωτοη-

όμορφα γκρίζο χρώμα, που φ.υ* σικά 8έν θά ήταν- εικόνα, * "Αν όμως ή εικόνα, πού θέλουμε νά . μεταδώσουμε, πρόβα* λόταν πάνω σ’ ενα πυκνό δίχτυ, μιά «κερήθρα» οστό πάρα πολλά καί πάρα πολύ μικρά φωτοηλεκτρικά κύτταρα, τό καθένα άπό αυτά, όπως είναι φυσικό. Θά 8εχόταν μονάχα τό φως άπό μιά πολύ μικρή έπιφάνεια τής είκόνος. Καί, δον κάθε φωτοηλεκτρι-

Τό συνεργείο εξωτερικών μεταβάσεων εν δράσει. Τό τηλεαιρατί'κό ,μηχίάνηιμσ λή'ψεως «παίρνει» τον αγώνα λεμάοάροιμιών μεταξύ τών Πανεπτιιστηιμίων/Ο'ξφό'ρδιης και ΚαίΙμπριτζ, στον Τάμεσι. του Λονδίνου. λεκτρικό κύτταρο τού πομπού. Μ’ αυτό όμως, δεν θά καταφέρ ναμε καί σπουδαία πράγματα, επειδή ένα μόνο φωτοηλεκτρικό κύτταρο δέν· μπορεί νά συλλάβη λεπτομέρειες, αλλά μόνο τό σύ νολο τού φωτός που πέφτει ε πάνω του. ΓΓ. αύτό όλες οι λε πτομέρειες Θά συναντιόντουσαν καί τό αποτέλεσμα Θά ήταν νά βλέπαμε στην οθόνη ένα όμοι-

156

κό κύτταρο συνδεόταν μ’ ένα αν τίστοιχο κομματάκι έπιφίχνείας τής οθόνης τού δέκτου, τότε ή εικόνα πού θά έπεφτε πάνω στην «κερήθρα» των φωτοηλεκτρ ικών κυττάρων, θά έμφανιζόταν -στην οθόνη σαν . νά άπετελέΐτο άπό μιά «κερήθρα» άπό τελείες, κά θε μιά άπό τις όποιες θά ήταν φωτισμένη· μέ διαφορετική έντασι άπό την άλλη, καί, έτσι θά

&ν&πάρήγετύϊ όλσκληρη ή εικόνα* 3Άν, π.χ», προβάλουμε" πάνω στην κερήθρα των ψωτοηλεκτρικών κυττάρων τήν εικόνα του πίνοοκος που παίζουμε σκάκι . μέ τά άσπρα καί μαύρα τετράγωνά του, τότε εκείνα τα κύτταρα, που θά βρίσκονταν απέναντι στα μαΰρα τετράγωνα, θά άφιναν νά πέραση πάρα πολύ λίγο ρεύμα. Ενώ εκείνα πού θά «έβλεπαν» τά άσπρα τετράγωνα, θά άνοι γαν καί θά άφιναν νά περάση πολύ ρεύμα. Το αποτέλεσμα θά ήταν τό ρεύμα πού θά περνούσε άπό κάθε κύτταρο, θά γινόταν ραδιοφωνικό κύμα, καί όταν έ φθανε στον δέκτη θά ξαναγινό ταν ηλεκτρικό ρεύμα, φωτίζον τας τό κομματάκι, την τελεία τής οθόνης πού θά αντιστοιχού σε στο κύτταρο άπό τό όποιο προερχόταν, άναλόγως. Στην οθόνη, έτσι, θά εμφανίζονταν πολλές - πολλές τελείες φωτει νές, πού θά σχημάτιζαν τά ά σπρα τετράγωνα τού σκακιού, καί. πολλές άλλες, πού θά ήσαν σκοτεινές, σχηματίζοντας τά μαΰρα τετράγωνα. Ή εικόνα μας θά είχε μεταδοθή. Δυστυχώς, τό σύστημα αυτό, μολονότι ιδεώδες, είναι αδύνα το νά έψσρμοσθή επειδή κάθε φωτοηλεκτρικό κύτταρο, άπό τά χιλιάδες πού θά χρειάζονταν γιά νά γίνη μιά εικόνα τής προκο πής, πρέπει νά έχη Ιδιαίτερο πομπό. Επομένως 8οι έπρεπε νά υπάρχουν έγκαταστάσεις τόσο μεγάλες, πού είναι αδύνατον νά γίνουν. Γιατί θά χρειάζονταν, κατά τούς υπολογισμούς τών ειδικών, ■ περί τις πεντακόσιες . χιλιάδες πομποί! Καί δεδομένου* δτι κάθε πομπός στοιχίζει πολ λές χιλιάδες λίρες, θά ήταν α δύνατον νά βρεθούν τόσο τερά στια ποσά. /Έπρεπε, λοιπόν, νά βρεθή κάποιο άλλο «κόλπο». -•Καί τό κόλπο αυτό, τό προ μηθέυσε στούς 'ειδικούς, ή Υδιοε ή.ψύσις τού άνθρωπίνου ματιού.

^Οπως ίσως θά ξέρετε .π©Α* λοί, τ© ανθρώπινο μάτι έχει τήν ιδιότητα νά συγκρατή μιαν είκόνα πού βλέπει, επί ένα πο λύ μικρό χρονικό διάστημα άπό την στιγμή πού θά παύση νά τήν βλέπη. "Αν παρατηρήσουμε γιά λίγην ώρα ένα φωτισμένο αντι κείμενο κάΐ ξαφνικά πάρουμε τά μάτια μας άπό αυτό καί κυττάξουμε σ’ ένα σκοτεινό μέρος τού δωματίου, θά παρατηρήσουμε ό τι, έπί ένα ελάχιστο χρονικό δι άστημα, 8ά εξακολουθήσουμε νά «βλέπουμε» τό αντικείμενο, χω ρίς αυτό στην πραγματικότητα νά βρίσκεται μπροστά στα μά τια μας. Σ' αυτήν τήν Ικανότη τα τού ματιού μας, άλλωστε, βασίζεται και ό κινηματογρά φος. "Οπως ξέρουμε, μιά ταινία πού μάς παρουσιάζει έναν άν θρωπο πού σηκώνει τό χέρι του, άπ ο τελείται άπό πάρα πολλές φωτογραφίες μικρές, κάθε μιά άπό τις όποιες μάς δείχνει τό χέρι τού ανθρώπου υψωμένο λί γο περισσότερο άπό τήν προη γούμενη. "Αν ή ταινία γύριζε αργά, θά βλέπαμε στήν οθόνη ξεχωριστές ακίνητες εικόνες τόύ Υδιου ανθρώπου, σέ κάθε μιά ά πό τις όποιες τό χέρι του θά ή ταν λίγο πιο υψωμένο. Επειδή όμως γυρίζει γρήγορα, πριν προφθάση νά σβέση άπό^ τό μά τι μας ή έντύπωσις τής μιας*, φωτογραφίας, έρχεται ή άλλη, πού δείχνει λιγάκι πιο υψωμένο τό χέρι, καί κατόπιν ή άλλη κι* ή άλλη, κΓ έτσι σχηματίζουμε τήν έντύπωσι πώς τό χέρι κινεί ται. Κάτι παρόμοιο, λοιπόν,, γίνε* ται καί στήν τηλεόρασι. Άντι νά χρησιμοποιήσουμε πολλές χι λιάδες φωτοηλεκτρικά κύτταρα γιά νά συλλάβουμε τό φώς άπό τις αντίστοιχες «τελείες» τής είκόνος, πράγμα πού όπως εΥΒα» με είναι αδύνατο, χρησιμοποιού με ένα καί μόνο κύτταρο. Μέ τήν διαφορά, ότι τό κύτταρο αυτό

' ·

157

κινείται. Καί κινείται, δπως άκριβώς κινείται το μάτ& μας δ» ταν διαβάζουμε ένα βιβλίο. "Ο πως ξέρουμε, αρχίζουμε άττό τήν επάνω αριστερή γωνία τής σε» λίδος, διαβάζουμε τήν γραμμή προχωρώντας το μάτι μας ιτρός τά δεξιά, καί μόλις τελείωση ή μια γραμμή, ξαν&γυρίζουμε τό μάτι μας αστραπιαία προς τήν αριστερή άκρη καί αρχίζουμε τό διάβασμα τής έπόμενης γραμμής. Μέ τον ίδιο άκριβώς τρόπο κινείται καί τό φωτοηλεκτρικό κύτταρο. Αρχίζει από τήν επά νω αριστερή άκρη τής είκόνος, προχωρεί προς τά δεξιά, συλλαμβάνοντας διαδοχικά τό φως που φωτίζει κάθε τελεία τής εί* κόνος καί φθάνει έτσι στήν δε ξιά άκρη.^ Κατόπιν, ξαναγυρίζει αστραπιαία στήν αριστερή ά κρη καί «κυττάζει» τήν εικόνα λίγο παρακάτω προχωρώντας πάλι προς τά δεξιά. Γιά νά κα ταλάβουμε καλύτερα, πρέπει νά φαντασθούμε δτι ή εικόνα άποτελείται από γράμματα σάν τή σελίδα τού βιβλίου. Τό φωτοηλεκτρικό κύτταρο, λοιπόν, «διαβάζει» ενα - ενα γράμμα τής σελίδος καί τά με ταδίδει έτσι στήν οθόνη. Τό διάβασμα αυτό, φυσικά, γίνεται μέ τέτοια ταχύτητα, που τό μά τι μας δεν προφθαίνει νά δια» > κρίνη τον διαχωρισμό. Γιατί κά θε φορά που τό κύτταρο «κυττάζει» ένα σημείο τής είκόνος, τήν ίδια στιγμή φωτίζεται ανά λογα καί τό αντίστοιχο σημείο, ή αντίστοιχη «τελεία» τής οθό νης του δέκτου. Καί έπειδή αυ τή ή εναλλαγή του φωτισμού γί νεται μέ τρομακτική ταχύτητα, τό μάτι νομίζει δτι προβάλλεται ολόκληρη ή εικόνα συγχρόνως, ενώ στήν πραγματικότητα προ βάλλεται, χωριστά κάθε φορά, ενα καί μόνο πολύ μικρό σημείο τής είκόνος. "Αν τώρα υπολογίσουμε δτι στον κινηματογράφο τά τετρά»

158

γωνάκιά τής Σκηνής πεινούν ά* πό τήν μηχανή καί προβάλλον ται στήν όθάνη μέ ταχύτητα 24 κατά δευτερόλεπτο, γιατί αυτή είναι ή ταχύτης που χρειάζεται γιά νά μή προφθάίνη τό μάτι νά 61ακρινή δτι πρόκειται γιά ξε χωριστές φωτογραφίες, θά δού με δτι τό φωτοηλεκτρικό κύττα ρο πρέπει νά κινήται μέ ασύλ ληπτη ταχύτητα, διαβάζοντας τό κάθε τετραγωνάκι γραμμή μέ γραμμή από πάνω ώς κάτω, ολό κληρο, μέσα στο ένα εικοστό τέΑ ταρτο τού δευτερολέπτου. Καί τό πράγμα δυσκολεύεται πιο πολύ, επειδή, ύστερα από υπο λογισμούς, εχει κανονισθή κάθε εικόνα νά διαιρήται σέ 405 γραμμές, σάν μια σελίδα που θά είχε 405 άράδες. Καί κάθε γραμμή άποτελεΐται συνήθως α πό περισσότερα από 400 μικρά κομματάκια επιφάνειας, 400 «τελείες» που «διαβάζονται» α πό τό κύτταρο. "Εχουμε έτσι 24 φωτογραφίες τό δευτερόλεπτο, που αποτελούν ται ή κάθε μια από 405 γραμ μές από τις όποιες κάθεμιά άποτελεΐται από 400 τελείες. "Ε τσι, τό φωτοηλεκτρικό κύτταρο πρέπει νά άνοιγσκλείση άφίνοντας νά περάση τό άνάλογο ρεύ μα, καί θά φωτίση ανάλογα ε πίσης τά αντίστοιχα μέρη τής οθόνης τού δέκτου, πάνω από... 4 εκατομμύρια φορές τό δευτε ρόλεπτο! Πρόκειται δηλαδή γιά ένα πραγματικό θαύμα, τόσο α πό άπόψεως συλλήψεως δσο καί άπό άπόψεως κατασκευής τών μηχανημάτων, που κατορθώνουν νά κινούνται μέ τόσο ασύλληπτη ταχύτητα. Είναι ένα θαύμα τής σύγχρονης εποχής. Τό θαύμα τής τηλεοράσεως, πού ακόμη είναι κάτι τό καταπληκτικό καί α πίστευτο. Ή τηλεόρασις εί ναι τό αποκορύφωμα τής επιστη μονικής ικανότητας τού άνθρώ* που4'

Ό διάδρομος των αποθηκών του Ανακτόρου Κνωσσό της Κρήτης.

τού Μίνωος, στην

ΠΟΛΙΤΙΣΜΟ! ΧΑΜΕΝΟ! ΣΤΟΥΣ ΑΙΩΝΕΣ ΤΤΩΣ ΕΖΩΝ ΟΙ ΑΡΧΑΙΟΙ ΚΙΝΕΖΟΙ, ΑΙΓΥΠΤΙΟΙ ΚΑΙ ΚΡΗΤΕΖ ΖΩΗ ένδς λαού μοιάζει καταπληκτικά μέ τή ζωή των ατόμων. "Οπως μπο ρεί νά υπάρχουν δυο παι διά πού, μεγαλώνοντας και φθάνοντας σέ προχωρημένη ηλικία, είναι δυνατόν τό ένα νά έχη γίνη σοφό και νά εξακολούθηση α κόμα νά μαθαίνη σέ ηλικία 80 ετών, ένώ τό άλλο νά ξέρη όσα ή'ξερε όταν ήταν μόνο 8 ετών, τό ίδιο συμβαίνει και στους λα ούς και στά έθνη. "Ενα έθνος μπορεί νά ανέβα ίνη συνεχώς, αυξάνοντας τις γνώσεις του, έ νώ ένα άλλο, πού έχει ζήσει όσο ακριβώς και τό πρώτο, νά βρί σκεται πολύ πίσω στις τέχνες και στις επιστήμες, οι όποιες αποτελούν αυτό πού ονομάζουμε πολιτισμό.

Μεταξύ τής ζωής ένός έθνους και ένός ανθρώπου ωστόσο, υπάρχει μια σημαντική διαφο ρά. Επειδή πολλά έθνη ζούν πε νήντα ή καί εκατό φορές περισ σότερο απ’ οσο ζούν τά άτομα, παρουσιάζεται πολλές φορές τό φαινόμενο νά φθάνουν σέ μια πε ρίοδο μεγάλης ακμής και κατό πιν νά παρακμάζουν. Άπό την παρακμή μερικά έθνη δέν βγαί νουν ποτέ. Ζούν έτσι ξεπεσμένα καί σιγά - σιγά εξαφανίζονται. "Αλλα όμως, πάλι, κατορθώνουν νά ξανασηκωθοΰν καί νά ξαναγυρίσουν στήν παλιά τους κατάστασι, στήν αρχαία ακμή τους. Θά μπορούσε νά πή κανείς ί σως οτι αυτές οΙ περίοδοι κατοπττώσεως μοιάζουν μέ τις με γάλες άρρώστειες πού περνούν

159

οι άνθρωποι. ’Άν όμως έξετάση τό πράγμα οπτό πιο κοντά, θά 5ή δτι υπάρχουν σημαντικές διαφορές. "'Ας πάρουμε τις περιπτώσεις τής Αίγυπτου και τής Κίνας. 01 χώρες αυτές εφθασαν σέ ώρισμένο σημείο πολιτισμού πολύ πριν έμφανισθούν ίχνη άναπτύξεως στους λαούς τής Ευρώπης. Ωστόσο,. οί κάτοικοι μεγάλων περιφερειών τών χωρών αυτών, είναι σήμερα πολύ καθυστερη μένοι. Τα μεγάλα αυτά έθνη δεν άρρώστησαν, άλλά τό ένα σιγάσιγά άποκοιμήθηκε, ένώ τδ άλ λο σταμάτησε νά αναπτύσσεται.

τόσο καθαρή γιά τό πώς ζούσαν οί άνθρωποι τών μακρυνών εκεί-: νων εποχών. · Τέσσερις περίπου . χιλιάδες χρόνια προ Χριστού, οί . Αιγύ πτιοι είχαν σημαντικώτατες γ'νώ σεις αριθμητικής, άστρονομίας, ιατρικής. "Ήξεραν νά γράφουν μ" ένα δικό .τους ιδιόρρυθμο τρό πο και ήσαν πολύ καλοί άρχιτέκτονες καί κατασκευασταί κτι ρίων.. Οί Αιγύπτιοι κατασκεύα ζαν ακόμη καί γυαλί, μολονότι δέν είχαν κατορθώσει νά τό κά νουν διαφανές. Εικόνες καί γλυ πτά τής "Αρχαίας ΑΙγύπτου εΐκονίζουν τεχνίτες υαλουργίας,

Οί «μυστηριώδεις- προτομές πού βρίσκονται στην απομονωμένη ^«Νή σο τού Πάσχα». Ποιος τίς κατεσκεύσσε καί τί> σκοπό Εξυπηρετούσαν, μάς είναι τελείως άγνωστο. ' Καί όταν σ’, ένα έθνος συμβή εϊτε τό ένα είτε τό άλλο, ή παρακολούθησις τής ιστορίας του γί νεται έπειτα δύσκολη, γιά τούς ανθρώπους που έρχονται υστέρα άπό αιώνες. Ευτυχώς, είναι σχε δόν αδύνατο νά ύπάρξη πολιτι σμός, έστω καί γιά μιά σχετι κά σύντομη περίοδο, χωρίς νά μείνουν ίχνη. "Από * διάφορα ε ρείπια κτιρίων, αγγεία, γλυπτά καί άλλα παρόμοια πού έχουν βρεθή μπορούμε σήμερα νά σχη-. μοπτίσουμε κάποιαν ιδέα,, άλλου* σαφέστερη καί άλλου οχ* καί

160

την ώρα τής δουλειάς τους καί άλλες μάς δείχνουν δτι στην πανάρχαια έκείνη έποχή οί Αι γύπτιοι γνώριζαν την άρπα καί τό φλάουτο.· Οί αρχαίοι Αιγύπτιοι ήταν, δπως θά λέγαμε, πολιτισμένοι άπό πολλές απόψεις, άλλά οί περισσότερες γνώσεις τους έχρη σιμοποιοΰντο γιά νά τους έξασφαλίζουν . άνετη καί πολυτελή ζωή. "Έτσι, ένώ οί πλούσιοι ζού σαν δχι απλώς καλά,-αλλά μέ μεγάλη πολυτέλεια, οί φτωχότε ροι δέν μπορούσαν ν’ άπολαύ°

&ουν και πολλά πράγματα άπό •2852 μέχρι τού 2738 προ Χρι τις γνώσεις πού είχαν οι καλό» στού. τεροί τούς; Αυτή είναι ή μεγά-· Σύμφωνα μέ την κινεζική πα λ η διαψορα/ που υπάρχει μεταξύ ράδοση ό^ πρώτος αυτός Αύτο τών αρχαίων και των. συγχρό κράτωρ ήταν ένα υπερφυσικό νων πολιτισμών. πλάσμα μέ κεφάλι καί σώμα αν θρώπου καί ουρά ψαριού. Φαίνε ’ Ακόμη και σήμερα, υπάρχει ται όμως πώς ήταν χρήσιμος βέβαια μια διαφορά μεταξύ τών αύτοκράτωρ μ’ όλα ταύτα, επει πολύ φτο^χών και τών πολύ πλου δή έδίδαξε στούς υπηκόους του σίων, 'άλλά στην αρχαία έποχή νά κυνηγούν καί νά ψαρεύουν, νά οι. φτωχοί οχι* μονάχα ή σαν δού ανατρέφουν κοπάδια καί νά παί λοι τών πλουσίων, άλλα και ζοΰζουν διάφορα μουσικά όργανα σαν^ σχεδόν μια ήμιαγρία ζωή. καί, τό κύριώτερο, νά γράφουν. 5Ενώ · σήμερα, άκόμη και οι Αργότερα, οί αυτοκράτορες φτωχότεροι, μπορούν νά απολαύ έπενόησαν διάφορα γεωργικά ερ σουν ώρισμένα πλεονεκτήματα γαλεία, ανακάλυψαν τίς ιαματι τής ζωής, όπως ακριβώς και οι κές Ιδιότητες διαφόρων φυτών εκατομμυριούχοι. καί . κατέσπρωσαν ένα χρήσιμο "Οπως θά δούμε άλλου, στην ημερολόγιο. Στην σύζυγο τού αρχαία Αίγυπτο ό πολιτισμός Κίτρινου Αύτοκράτορρς, αποδί εκδηλώθηκε μέ την άνέγερσι θαυ δεται ή άνάπτυξις τής σηροτρο μάσιων κτιρίων. Οί Αιγυπτιακές φίας, δηλαδή τής καλλιέργειας Πυραμίδες, οί Σφίγγες και οί τού μεταξοσκώληκας, τά άποτεναοί, συγκαταλέγονται μεταξύ λέσματα τής οποίας είναι γνωτών μνημειακών και άρχιτεκτοστα σέ όλον τον κόσμο. ’νικών θαυμάτων τού κόσμου. Ή Δέν υπάρχουν αρχιτεκτονικά σπουδαιότερη όμως άνακάλυψις μνημεία άπό τά πολύ παλιά ε τών άρχαίων Αιγυπτίων ήταν ό κείνα χρόνια τού κινεζικού πολι τρόπος κατασκευής χαρτιού άπό τισμού — επειδή τό περίφημο τον πάπυρο, πού φύτρωνε στις Μέγα τείχος κατασκευάσθηκε πο όχθες τού Νείλου. Επάνω στούς λύ αργότερα. Ή άνάπτυξις τού παπύρους, οί άρχαΐοι Αιγύπτιοι κινεζικού έθνους μπορεί νά γίνη έγραφαν βιβλία καί έζωγράφιαντιληπτή άπό διάφορα κοσμή ζαν. θαυμάσιες εικόνες πολλές ά ματα καί άπό επιγραφές, πού πό τις όποιες όχι μόνο μάς α βρίσκονται σέ διάφορα τελετουρ ποκαλύπτουν τις θρησκευτικές γικά βάζα άπό μπρούντζο, τά τους πεποιθήσεις, άλλα μάς δί όποια είναι πολύ παλιά.· Ή υνουν καί πολλές περιγραφές τής παρξις αυτών τών βάζων δείχνει καθημερινής τους ζωής καί τών οτι ή τέχνη τής μεταλλουργίας συνηθειών, τους. ήταν γνωστή στην παράξενη ε κείνη χώρα, σέ έποχή, κατά την πολιτισμός τής άρχαίας οποία λαοί, πού είναι σήμερα Κίνας, ήταν διαφορετικός άπό πολύ πιο πολιτισμένοι, χρησιμο τον πολιτισμό· τής Αίγυπτου. Μολονότι δέν ήταν τόσο παλαιός ποιούσαν έργαλεΐα άπό ξύλο καί πέτρα. 4Η Κίνα, ωστόσο, γιά ή τόσο προχωρημένος, ήταν ωσ τον ένα ή τον άλλο λόγο, έπαυ τόσο πολύ σπουδαίος καί αυτός. σε νά αναπτύσσεται γιά πολ Οί «δυναστείες» · τών Φαραώ, λούς αιώνες καί δέν ξανάρχισε για τις όποιες έχουμε στοιχεία, την πορεία της προς\τήν έξέλιφθάνουν σέ εποχή 5.000 χρόνων ξι παρά πριν άπό λίγα χρόνια, προ Χριστού. ’Ενώ ό πρώτος ι οπότε άρχισε νά εξελίσσεται— στορικά εξακριβωμένος Κινέζος ίσως μάλιστα μέ πολύ γρήγορο Αύτοκράτωρ έβασίλευσε άπό τό ■

161

ρυθμό — ακολουθώντας τη σύγ χρονη γραμμή. Ή Αίγυπτος και η Κίνα, ωσ τόσο, δέν ήσαν οί μόνες χώρες πού ανέπτυξαν παλιούς πολιτι σμούς. ΟΙ παλιοί κάτοικοι της Μεσοποταμίας δεν ήσαν καθό λου λιγώτερο πολιτισμένοι, ί σως επειδή έμαθαν πολλά πρά γματα από τους Αιγυπτίους, που τους είχαν κατακτήσει. 'Η περίφημη Βαβυλών πρέπει νά ή ταν στην εποχή της ένα μεγά λο κέντρο πολυτελείας και σπα τάλης και οί «κρεμαστοί κήποι»

άνέΚαλύφθη ότι ήκμασε εν&ξ θαυμάσιος πολιτισμός, που παρήγαγε αληθινά άριοπουργήματα στους δύσκολους τομείς τής αρχιτεκτονικής και τής κατα σκευής βάζων και κοσμημάτων. "Οπως εχει λεχθή, οί περισ σότεροι από τούς αρχαίους πο λιτισμούς άνεπτύχθησαν σέ χώ ρες μέ εύφορη καί καλοποτισμένη γή πού παρείχε τά προϊόντα της χωρίς πολύ κόπο τών κατοί κων, άφίνοντάς τους έτσι έλεύθερους νά ασχοληθούν μέ τις τέ χνες καί τις έπιστήμες.

'Ο Βωμός του Ναού τού Ουρανού στο Πξικΐνο. 5Εδώ, οί Αύτοκράτορες έρχονταν για νά προσευχηθούν στον Σόγκ-Τί, τον υπέρτατο θεό. της συγκαταλέγονται μεταξύ τών έπτά θαυμάτων του αρχαίου κό σμου. Στην Ευρώπη, υπήρχε ένας θαυμάσιος πολιτισμός, αρκετά παλιώτερος από τον πολιτισμό τών κλασσικών χρόνων, πού α ναπτύχθηκε μέ κέντρο την 5Αθήνα. Στην μεγαλόνησο Κρήτη, κατά τά τελευταία χρόνια, μέ τις άνασκαφές πού άκολούθησαν την άνακάλυψι τών ανακτόρων τής Κνωσού καί τής Φαιστού,

162

Γιά νά άναπτυχθή ό πολιτι σμός, ωστόσο, ήταν ανάγκη τό κλίμα νά μή είναι πολύ θερμό, επειδή αυτό θά προκαλούσε ελλειψι βραστηριότητος καί τεμ πελιά στούς άνθρώπους. 'Οπότε δέν θά ήταν δυνατόν νά άνα πτυχθή τό πνεύμα εκείνο πού ή ταν απαραίτητο γιά την διεύθυν σι τών εργασιών τής κατασκευής τών μεγάλων ναών, τών μνη μείων καί τών άλλων κτιρίων πού άντικρύζουμε σήμερα μέ

θαυμασμό. Θά πρέπει νά σημειωθή, έπί σης, ότι, επειδή ή ζωή στους πο λιτισμένους λαούς τής άρχαιό* τητος ήταν πολύ εύκολη κι1 άνε τη για τις τάξεις των κυβερνάν* των, οί παλιοί έκεΐνοι πολιτι σμοί δεν κράτησαν πολύ. Ή V·» δια τους ή ευημερία έδειχνε πώς ήσαν χώρες πού άξιζε τον κόπο νά τις κατακτήση κανείς καί, ή μιά μετά την άλλη, οί αρχαίες αυτοκρατορίες ή κατακτήθηκαν από άλλους λιγώτερο πολιτισμέ νους αλλά ισχυρότερους λαούς, ή ξέπεσαν μόνες τους, επειδή οί κυβερνήται τους είχαν χάσει τήν

ικανότητα νά κυβερν©ϋν. 'Ωστόσο, παραμένουν άκόμα πολλά ένδιαφέροντα μνημεία τους, μνημεία πού μάς διδά σκουν, ότι πολλούς αιώνες πριν από μάς υπήρξαν άνδρες καί γυναίκες, ολόκληροι λαοί, πού σκέπτονταν και ζουσαν σχεδόν όπως εμείς καί πού, σέ πολλές περιπτώσεις, κατασκεύαζαν πρά γματα τά όποια έμείς, μ* όλο πού θεωρού μέθα τόσο πολιτι σμένοι και μ’ δλο πού διαθέ τουμε τόσο άφθονα μηχανικά μέ σα, 6έν μπορούμε όχι νά ξεπερά σου με, αλλά ούτε καί νά φθά« σουμε!

ΠΑΓΕΤΩΝΕΣ ΤΓΟΓΑΜΟΙ ΤΤΟΤ ΚΤΛΟΤΝ... 3 ΜΕΤΡΑ ΤΟ ΧΡΟΝΟ ! ΠΑΓΕΤΩΝΑΣ είναι οπήν πραγματικότητα ένας πο ταμός από πάγο, πού κυλάει έως ένα σημείο όπου λυώνει καί γίνεται νερό. Οί περισσότεροι παγετώνες, φυ σικά, βρίσκονται στις Πολικές περιοχές, αλλά καί κάθε μεγάλη καί υψηλή οροσειρά έχει κΓ αυ τή τούς παγετώνες της. "Οπου ή θερμοκρασία είναι αρκετά χαμηλότερη από τό μη δέν ολόκληρο τό χρόνο, αντί να πέφτη βροχή πέφτει χιόνι. ΚΓ αυτό γίνεται, φυσικά, καί στις περιοχές τών Πόλων. Μολονότι όμως ή θερμοκρασία είναι γενι κά πολύ χαμηλή, όπου πέφτει ό ήλιος, ή θερμότης τών ακτινών του λυώνουν τό χιόνι, ακριβώς όπως βλέπουμε νά συμβαίνη κΓ έδώ όταν χιονίζη καί βγή έπει τα ήλιος. Τό χιόνι πού φωτίζε ται από τις ακτίνες του λυώνει, ενώ εκεί όπου εΐναι σκιά, τό νε ρό γίνεται πάγος. λριττρν, καί στους ττρ-

λους ή στα ψηλά βουνά, όταν βγή ήλιος, λυώνει τό χιόνι, καί τό νερό πού κατρακυλάει, μόλις μπή σ’ ένα σκιερό μέρος, γίνε ται πάγος. Έκτος όμως αττ’ τον πάγο αυτόν, σχηματίζεται καί άλλος. Γιατί τό χιόνι πέφτει έξακολουθητικά, καί έτσι έκεΐνο πού βρίσκεται από πάνω, πιέζει τά στρώματα πού βρίσκονται α πό κάτω, μέ αποτέλεσμα νά τά ύποβάλη στο τέλος σέ μιά πίεσι τόσο μεγάλη, ώστε νά τά κά• νη πάγο. Υπάρχουν ωστόσο μερικά ση μεία, όπου ή θερμοκρασία ανε βαίνει επάνω από τό μηδέν. Στήν περίπτωσι τών παγετώνων του Αρκτικού, τό σημείο αυτό εΐναι προς τά νότια μέρη τής περιο χής, όπου ό καιρός είναι κάπως πιο ζεστός. Στήν περίπτωσι τών βουνών, τά σημεία τής υψηλότε ρης θερμοκρασίας βρίσκονται φυσικά κοντά στους πρόποδες τών βουνών, ή στα χαμηλά μέ ρη τής πλαγιάς τους, άναλόγως

του μέρους τής γης στο όποιο βρίσκεται τό βουνό. Γιατί άκό~ μη και στον Ισημερινό, έπάνω από ένα ώρισμένο ύψος, ή θερ μοκρασία κατεβαίνει κάτω από τό μηδέν. * Οπωσδήποτε, όπου ή θερμοκρασία βρίσκεται πάνω α πό τό μηδέν, ό πάγος λυώνει και κυλάει σαν νερό. * Στο μεταξύ — αυτό βέβαια γίνεται πάρα πολύ σιγά—στην κορυψή του βουνού καί στους

*0 παγετών

«Ρίγας» βετίας.

τής Ελ

Πόλους, ή πίεσις του χιονιού που πέφτει . συνεχώς προκαλεϊ τον σχηματισμό ολοένα καί πε ρισσότερου πάγου, καί φυσικά ή πίεσις '· πού δημιουργεΐται προσπαθεί νά σπρώξη μακρυά τον πάγο πού υπάρχει, για νά κάνη χώρο στον άλλο πού δη μ ί ου ργεΐται.. "Ετσι, στην μια άκρη έχουμε μια συνεχή καί αύξανομένη πίεσι του πάγου, ένώ στην άλλη 6 πάγος λυώνει καί γίνεται νερό.

164

Κι’ αυτό, προκαλεϊ μιά πολύ άρ~ γη,, αλλά σταθερή κίνησι.όλου του σώματος τού πάγου προς τό μέρος όπου ή αύξησις τής θερμο κρασίας προκαλεϊ .τό ,λυώσιμό του. 'Ο πάγος σχηματίζει ένα είδος ποταμού πού σέ πολλές περιπτώσεις δέν προχωρεί περισ σότερο από τρία εως έξη μέτρα τό χρόνο, αλλά συνεχώς/ έστω καί τόσο αργά, προχωρεϊ. Στις περιπτοοσεις . παγετώνων τών βουνών, όπου ό πάγος κι νείται προς τά κάτω, ό ρυθμός τής κινήσεως υποβοηδεϊται πά ρα πολύ από τόν κατήφοοο καί κυμαίνεται ανάλογα μέ την; δια φορά τής θερμοκρασίας στις δι άφορες εποχές τού-έτους. Οί πα γετώνες τών βουνών,, επίσης, εί ναι πάντα πιο μικροί τό. καλο καίρι από 3,τι είναι.τόν χειμώ να. Άλλα πάντα., χειμώ.να - κα λοκαίρι, στην κορυφή σχηματί ζεται καινούργιος πάγος, πού σπρώχνει εκείνον πού έχει ήδη σχηματισθη, κρατώντας τόν πα γετώνα σέ συνεχή κίνησι: Οί παγετώνες αλλάζουν την. όψι τής επιφάνειας -τής γης, παρασύροντας μαζί τους όλους τούς βράχους καί τό χώμα πού εκτοπίζουν. "Ενας συνηθισμένος ποταμός, βαθαίνει σιγά -"σιγά τήν κοίτη.του παρασυροντας μό ρια χώματος, άλλα στον παγε τώνα, πού είναι ποταμός από πάγο, ή πίεσις τού πάγου επά νω στούς βράχους τής κοίτης είναι τόσο μεγάλη, πού 6 βρά χος, οσο σκληρός καί άν είναι, τρώγεται καί, σιγά - σιγά, στά πλευρά τοΰ βουνού σχηματίζεται μιά βαθειά χαράδρα. Αυτό καλείται· «διάβρωσις» καί, σέ μερικά μέρη τού κόσμου, όπου έπαψαν πιά νά υπάρχουν παγετώνες, τό πέρασμά .τους εί ναι ακόμη καί σήμερα φανερό α πό τά ίχνη που έχει αφήσει ό πάγος ατούς βράχους. Τά κομ μάτια τού βράχου,πού παρασύρ θηκαν, έχοντας τριφτή σέ πολύ

.0'7 \ ♦ ■ ΐ ■

. ...

|||»& :';ί<·:ί:ί:'·:Κ:·%;

-κ-κο:

Προετοιροχτίες. για ένα έτηικίνβυνο πήιξηίμιζχ πάνω από την χαράδρα ενός παγετώνας, που - βρίσκεται σέ ,υψος 3000 ^μέτρων. 0·ί χαράδρες •τών ■ παγετώνων, . φΟάνομν πολλές * φορές σέ βάθος 25Ό- .μέτρων. ·

μα των κοιλάδων. 'Η κίνησις του παγετώνος εί ναι τόσο αργή, ώστε δεν είναι δυνατόν νά την δη κάνεις μέ τό μάτι δποος βλέπουμε την ροή του νερού του ποταμού. Πόσο αργά κινείται ένας παγετώνας, μπο ρούμε νά τό καταλάβουμε από ένα δυστύχημα πού συνέβη σέ μερικούς ορειβάτες στις "Αλ πεις, πριν άπ-ό πολλά χρόνια. Μερικά μέλη μιας όμάδος Αλπι νιστών έπεσαν σέ μιά σχισμή τού πάγου και χάθηκαν σ’ ένα σημείο κοντά στην κορυφή τού παγετώνας. Πολλά χρόνια αργό τερα, τά σώματα τών ατυχών έκείνων ανθρώπων βρέθηκαν πο λύ μακρυά, στο σημείο δπου έλυωνε ό παγετώνας. Τόσα πολλά χρόνια χρειάσθηκε ό παγοποτα μός για νά κατεβάση τά πτώμα τα από την κορυφή τού βουνού στούς πρόποδες. Πολλοί από τούς μεγάλους ποταμούς τού κόσμου έχουν τίς πηγές τους εκεί, δπου λυώνει κάποιος παγετώνας. 'Ο ποτά-

· · « Λ

-Ψ~ * +

ζει έκεΐ πού τελειώνει ένας με γάλος παγετώνας τών Ίμαλαΐων καί ό περίφημος Αμαζόνιος της Νοτίου Αμερικής έχει μιά του λάχιστον από τίς πηγές του σ’ ένα παγετώνα τών "Ανδεων. "Οπου δέν υπάρχει κατήφο ρος, ή πίεσις τού καινούργιου πάγου, σπρώχνει τον παλιό καί τον αναγκάζει νά προχωρήση προς τά μέρη εκείνα, πού απο τελούνται άττό βράχο κάπως μαλακώτερο, επειδή στον μαλακώτερο βράχο πιο ευ·κολα σκάβεται μιά κοίτη. Πολλές φορές, ό πα γετώνας συναντά στον δρόμο του ένα βράχο πού εΐναι πολύ σκληρός καί δέν μπορεί νά τον καταστρέψη. Τότε ό ποταμός τού πάγου χωρίζεται στα δύο καί προχωρεί δεξιά καί αριστε ρά, άφίναντας στην μέση τον σκληρό βράχο, πού δσο πάει καί γίνεται ψηλότερος, επειδή ό πάγος τρώει δλα τά γύρω στρώ ματα τού μαλακού βράχου καί άφίνει τον σκληρό νά στέκεται μόνος του σάν πύργος.

ΪΤΩΣ ΓΕΝΝΗΘΗΚΕ Η ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΟΥΤΤΟΛΙΣ ΤΟΤ ΧΟΛΑΤΓΟΤΝ Γ Κάποτε, κοντά στο Λος "Αν τζελες τής Καλιφορνίας, στις δυτικές ακτές τών 'Ηνωμένων Πολιτειών, γυρίστηκε μιά ται νία. 'Η φωτογραφία ήταν τόσο καθαρή, ώστε οί κινηματογραφι κές έταιρεΐες ένδιαφέρθηκαν α μέσως. "Υστερα από σχετικές έ ρευνες, πού έκαναν, βρήκαν δτι ή ατμόσφαιρα ήταν τόσο καθα ρή σ’ εκείνη τήν περιοχή καί ό ήλιος έλαμπε τόσο πολύ, ώστε δσες ταινίες γυρίζονταν έκεΐ εί χαν εξαιρετική επιτυχία. Απο φάσισαν, λοιπόν, νά εγκαταστα θούν εκεί, δττως κΡ έγινε. Σ’ ένα προάστειο τοΰ Λος "Αντζελες, τό Χόλλυγουντ, έχτι σαν τά στούντιο τους. Βρήκαν

δέ δτι τό μέρος έκεινο παρουσί αζε καί πολλά άλλα πλεονεκτή ματα έκτος από τήν καθαρότη τα τής ατμόσφαιρας καί τό λαμ πρό φως. Λίγα μίλια από έκεΐ, είναι ό Ειρηνικός μέ τίς μεγά λες αμμουδιές του. Πολύ κοντός επίσης, εΐναι μιά έρημος, στην οποία μπορούν νά γυρίζουν τίς σκηνές τής ερήμου δταν θέλουν. Ακόμα καί σκηνές από τούς Πόλους μπορούν νά γυρισθούν πάνω στα χιονισμένα βουνά, πού βρίσκονται ανατολικά τού Χόλλυγουντ. Βλέπουμε, λοιπόν, δτι τό Χόλλυγουντ παρουσιάζει τά κυριώτερα πλεονεκτήματα πού χρειάζονται για φωτογραφία: Τό φώς καί τό περιβάλλον*

"Ενα είδος νυχτερίδας που μοιάζει πάρα πολύ μ·έ ποντικά.

ΝΥΧΤΕΡΙΔΑ ΤΟ ΑΛΛΟΚΟΤΟ ΙΠΤΑΜΕΝΟ ΘΗΛΑΣΤΙΚΟ ΑΡΑ τις πολύχρονες Ερευ νες πού έχουν γίνει ως σήμερα, υπάρχουν άκόμη μερικά παράξενα πράμα τα στην ζωή τής νυχτερίδας, πού οί ειδικοί ζωολόγοι δέν τά έ χουν ακόμα διαφωτίσει. Μερικά από αυτά π.χ. είναι ή άπάντησι στά Ερωτήματα: Μέ ποιο τρόπο αποφεύγει ή νυχτερίδα τά διά φορα Εμπόδια, πού βρίσκονται μπροστά της δταν πετά τό βρά δυ μέσα σέ πυκνό σκοτάδι; Γιά ποιο λόγο τον χειμώνα ή νυχτε ρίδα πέφτει σέ χειμερία νάρκη; Καί, μεταναστεύουν οι νυχτερί δες σέ ώρισμένες Εποχές του χρόνου ακολουθώντας καθωρισμένα δρομολόγια, όπως κάνουν με ρικά πουλιά; Σέ πολλές χώρες, άκόμα καί

σήμερα, ή νυχτερίδα Εξακολουθεί νά θεωρήται ένα περίεργο πλά σμα, πού ό κόσμος τό φοβάται καί τό άπεχθάνεται, επειδή πι στεύεται πώς εχει κάποια σχέσι μέ τις δυνάμεις τού κακού. Στήν πραγματικότητα, δμως, ή νυχτερίδα είναι ένα αβλαβές μι κρό ζώο, πού προσφέρει, μάλι στα, καλές υπηρεσίες στόν άν θρωπο, Επειδή τρέφεται κυρίως μέ έντομα καί περιορίζει τις βλάβες, πού αυτά προκαλούν στόν άνθρωπο. Τό ιδιαίτερο χα ρακτηριστικό τής νυχτερίδας, αυτό πού τήν διακρίνει από δλα τά άλλα πλάσματα, είναι δτι α ποτελεί τον μοναδικό Εκπρόσω πο ιπταμένων θηλαστικών. Για τί δέν πιστεύουμε νά φαντάζε στε πώς ή νυχτερίδα είναι που

167

λί! Είναι θηλαστικό, όπως ή γάτα η 6. σκύλος, μόνο πού εί ναι έφωδιασμενη μέ όργανα, πού της έπι τρέπουν νά πετάη. Υ πάρχουν,· βέβαια, καί ώρισμένα άλλα Θηλαστικά που, μέ την βο ήθεια μιας μεμβράνης πού τεν τώνουν καταλλήλως, μπορούν νά τρέχουν γρηγορότερα ή ,νά κά νουν μεγάλα πηδήματα γλι στρώντας στον αέρα, αλλά ή νυ χτερίδα πετάει πραγματικά, κι* .αυτό εΐναι κάτι εντελώς διαφο ρετικό. ' Ύπάρχοϋν περισσότερα από πεντακόσια είδη νυχτερίδων. Μ&ταξύ αυτών συμπεριλαμβάνονται καί δυο είδη νυχτερίδων τής Νο τίου Αμερικής, πού κάνουν μι κρά τραύματά στά ζώα τό βρά δυ καί ρουφούν τό αΐμα τους. Αυτές οί νυχτερίδες πού πίνουν αίμα πολλές φορές έπιτίθενται καί εναντίον των άνθρώπων, ι δίως άν κανείς κοιμάται μέ τά πόδια του έξω από τά σκεπά σματα τού κρεβατιού! Τά περισσότερα είδη νυχτερί δων εΐναι ζώα νυχτόβια. Κοι μούνται όλη την ήμερα καί βγαί νουν τό βράδυ γιά νά φάνε, κυ νηγώντας έντομα, πού τά αρπά ζουν καί τά τρώνε; ενώ πετούν. ιΗ μεγαλύτερη νυχτερίδα τής Ευ ρώπης· εΐναι αυτή πού λέγεται «Μεγάλη Νυχτερίδα» καί έχει, σώμα μακρύ οκτώ περίπου πόν τους. Τό άνοιγμα των φτερών της φθάνει τούς τριάντα πέντε πόντους. Πολλά πειράματα έχουν γίνει γιά νά άνακαλυφθή ή αιτία πού κάνει τίς νυχτερίδες νά πέφτουν στον ύπνο τον χειμώνα, · στην «χειμέρια νάρκη» όπως λέγεται. Πολλοί αποδίδουν αυτό τό πα ράξενο φαινόμενο στο γεγονός ότι τον χειμώνα, μέ τήν έξαφάνισι των εντόμων, ή νυχτερίδα δένν βρίσκει τροφή καί γΓ αυτό ό οργανισμός της αντιμετωπίζει αυτή τήν έλλειψι πέφτοντας σέ ύπνο, κατά τήν διάρκεια τού ό

168

ποιου οί ανάγκες τού σώματος είναι πολύ * πιο περιωρισμένες απ’ όσο συνήθως. "Αλλοι, πάλι, αποδίδουν τήν ■ χειμερία νάρκη στο κρύο τού χειμώνα. Τό πιθα νότερο όμως εΐναι ότι καί τά δύο αύτά αίτια, συνδυασμένα, προκαλούν τήν χειμερία νάρκη, επειδή καθένα .μόνο του δέν άρκεΐ γιά νά έξηγήση τό φαινόμε νο. * Οπωσδήποτε, μόλις φυσήση ό πρώτος κρύος αέρας τού χει μώνα, οί νυχτερίδες βιάζονται νά βρούν ένα καταφύγιο: Κρύ βονται μέσα σέ σπηλιές, παλιά έγκαταλελειμμένα κτίρια, καί κουφάλες δέντρω^, κΓ έκεΐ κρε μασμένες μέ τά νύχια τών πίσω ποδιών τους, πέφτουν στήν χει μέρια νάρκη. Κατά τήν διάρκειά της οί χτύποι τής καρδιάς τής νυχτερίδας γίνονται αργότεροι, τό σώμα της άδυνατίζει καί γε νικά τό ζώο φαίνεται σά νά μή έχη ζωή μέσα του. *'Ολόκληρο τον χειμώνα μέ νουν εκεί κρεμασμένες καί κοι μισμένες, καί τρέφονται από τό λίπος, πού έχει μαζευτή στο σώ μα τους κατά τήν διάρκεια τών μηνών τού .καλοκαιριού, όταν τρώνε χιλιάδες .έντομα κάθε νύ χτα. "Οταν ό Ανοιξιάτικος ήλιος ζεστάνη τήν άτμόσφαίρα, ξυ πνούν, πετούν ολόγυρα γιά λί γο γιά νά /ξεμουδιάσουν, κι* ύ στερα επαναλαμβάνουν τή συνη θισμένη ζωή τους, κοιμούνται δη λαδή τήν ημέρα, καί κυνηγούν τά έντομα τή νύχτα/ Μολονότι ξέρουμε πολλά πρά γματα γιά τή νυχτερίδα, οί γνώ σεις μας γΓ αυτήν.· είναι πολύ μακρυά από τού νά Θεωρούνται πλήρεις. Αέν ξέρουμε,^ π.χ., πό σα χρόνια ακριβώς ζή ή νυχτε ρίδα. Επίσης,, ξέρουμε πώς με ρικά είδη μεταναστεύουν τόν χειμώνα γιά νά βρούν πιο ζεΓ στά κλίματα. Άλλα πόσο μα κρυά πηγαίνουν, πώς βρίσκουν τό δρόμο τους μέσα στ ή νύχτα, έπειδή καί στά ταξίδια τους τήν

ήμερα κοιμούνται, καί ακόμη τί τρώνε για νά συντηρηθούν κατά την διάρκεια του ταξιδιού μάς είναι άγνωστο. * : ' * Γιά νά μάθουμε, λοιπόν, με ρικά πράγματα άκόμα/ν .έγιναν τελευταία μερικά πειράματα. "Επιασαν,. δηλαδή, νυχτερίδες του είδους πού μεταναστεύει καί στο μπροστινό πόδι τους πέρα σαν δαχτυλίδια από αλουμίνιο, μέ τρόπο πού ούτε πόνο νά προκαλούν στο ζώο, ούτε νά τό έμποδίζουν * νά πετάξη ή νά κάνη όποιαδήποτε κίνησι. Αυτές τις νυχτερίδες μέ τά δζχχτυλίδια τις παρακολούθησαν γιά αρκετό και ρό, κΓ έτσι μάθαμε αρκετά και νούργια πράγματα γιά τις συ νήθειες και τον τρόπο τής ζωής τους. Ανακαλύφθηκε έτσι δτι οί νυ χτερίδες, πού ζούν σέ ορεινά μέ ρη -τό καλοκαίρι, κατέβηκαν τόν χειμώνα σέ πεδιάδες γιά νά βρουν ένα πιο ζεστό καταφύγιο καί πιστεύεται ■ πώς οι νυχτερί δες πού ζούν στα βορεινά μέρη τής Ρωσίας, τό,ν χειμώνα μετα ναστεύουν καί έρχονται στις α κτές τής Βαλτικής Θαλάσσης. •Ίσως οι νυχτερίδες αύτές κα τέβηκαν προς τά νότια, γυρεύ οντας πιο ζεστές περιοχές γιά νά μπορούν, νά βροΰν τροφή, ε πειδή, όπως είπαμε, οπήν κρύα εποχή τά έντομα πού άποτελούν την συνηθισμένη τους τροφή ε ξαφανίζονται. Τό πιθανότερο ό μως είναι ότι γυρεύουν ζέστη γιά νά μπορέσουν νά κοιμηθούν χωρίς, νά παγώσουν, επειδή ξέ ρουμε ότι κατά τήν περίοδο τής νάρκης τους δεν τρώνε τίποτα και τρέφονται άπό τό λίπος τους. Συνεπώς, τά έντομα, κΓ άν ακόμη εύρίσκαν, · θά τούς ήσαν άχρηστοί. Πολλά άλλα πειράματα έχουν γίνει έπισης μέ νυχτερίδες, τό πιο ένδιαψερον δέ άπ’ όλα είναι

εκείνο πού έγινε μέ σκοπό νά· άνακαλυφθή τί είδος αίσθήσεως χρησιμοποιεί ή νυχτερίδα, γιά νά βρίσκί} τό δρόμο της, καθώς πετάει μέσα στο πυκνό σκοτά δι τής νύχτας, χωρίς νά σκοντάφτη καί νά χτυπάη στά διά φορα αντικείμενα πού μπορεί νά βρεθούν μπροστά της. Οί ειδικοί πιστεύουν ότι οί νυχτερίδες δέν χρησιμοποιούν τήν όρασί τους γιά τόν σκοπό αύτόν,.,γιατί όταν άφήσουμε μιά νυχτερίδα μέσα σ’ ένα εντελώς σκοτεινό δωμάτιο μέσα, στο ό ποιο έχουμε προηγουμένως τεν τώσει πολλές κλωστές πού δια σταυρώνονται, θά δούμε πώς ή νυχτερίδα θά πετάη όλόγυρα, χωρίς ποτέ νά χτυπήση .έστω καί σέ μιά κλωστή. "Αλλα πειράματα έξ άλλου α πέδειξαν πώς ούτε ή ακοή, ούτε ή όσφρησις παίζουν ρόλο σ’ αυ τό τό ζήτημα. ’Ίσως, λοιπόν, νά πρόκειται γιά μιά πολύ λε πτή άντίδρασι τού δέρματος στήν πίεσι τού άέρος, όμοια υέ εκείνην πού παρατηρεΐται στους τυφλούς καί πού τούς κάνει νά μπορούν νά καταλαβαίνουν τά εμπόδια πού βρίσκονται στον δρόμο τους καί νά τά αποφεύ γουν. ' Οπωσδήποτε, ή νυχτερίδα έχει στο σώμα της μερικά ση*. μεΐα πού έχουν πολύ ευαίσθητη άφή καθώς καί μερικές πολύ ευαίσθητες τρίχες στά φτερά της καί στά αυτιά της. Πράγμα πού οδηγεί μάλλον στο συμπέ ρασμα ότι στην έξεύρεσι τού δρόμου της στά σκοτεινά τόν κυριώτερ© ρόλο τόν παίζει. . ή άφή. Υπάρχει όμως καί ή θεωρία οτι ή νυχτερίδα καθοδηγείται ά πό κύματα ραντάρ, πού έκπέμπει ή ίδια καί πού επιστρέφουν αφού προσκρούσουν στά διάφο ρα αντικείμενα, . .

169

Πανοραμική αττοψις των Καταρρακτών του Νιαγάρα. Αριστερά, ό αμερικανικός καταρράκτης. Και δεξιά, ό καναδικός ή «Καταρράκτης του Πέταλου».

Ο! ΚΑΤΑΡΡΑΚΤΕΣ ΤΟΤ ΝΙΑΓΑΡΑ ΕΝΑ ΑΠΟ ΓΑ ΜΕΓΑΛΤΙΕΡΑ ΘΑΥΜΑΓΑ 1ΗΣ ΦΥΣΕΩΣ Π’ ΟΛΟΥΣ τους μεγά λους καταρράκτες του κό σμου, οι καταρράκτες του Νιαγάρα, μεταξύ Κα ναδά και 'Ηνωμένων Πολιτειών, είναι οι πιο γνωστοί, μολονότι οί καταρράκτες τής Βικτωρίας, που σχηματίζονται στον ποτα μό Ζαμβέζη τής Νοτίου Άψρικής, είναι έξ ίσου μεγοολοπρεπείς, και μολονότι υπάρχουν αρ κετοί καταρράκτες σέ διάφορα μέρη του κόσμου, που εΐναι υψη λότεροι καί από τους κοααρράκτες τής Βικτωρίας καί άπό τον Νιαγάρα.

170

Οί καταρράκτες του Νιαγάρα βρίσκονται στην περιοχή τών Μεγάλων Λιμνών τής Βορείου Αμερικής. ιΟ ποταμός κυλάει προς ένα τεράστιο γκρεμό καί, λίγο πριν άπό την άκρη του γκρεμού, μια γλώσσα γής ξεπετάγεται, διαιρώντας τα νερά σέ δυο ρεόμοιτα. Στην ανατολική πλευρά βρίσκεται ό αμερικανι κός καταρράκτης, ένώ στην δυ τική τό νερό, πού είναι εδώ πε ρισσότερο, σχηματίζει τον κα ταρράκτη πού λέγεται «Πέταλο» έπειδή έχει καμπυλωτό σχήμα. 4Ο ' καταρράκτης τού πέταλου

βρίσκεται στην Καναδική δχθη του ποταμού. Οί φωτογραφίες δέν μπορούν νά δώσουν παρά μόνο μιά άμυδρη ιδέα τής ώραιότητος του κα ταρράκτη. Γιά νά μπόρεση κα νείς νά εκτίμηση εντελώς τα με γαλείο του, πρέπει νά δή τον τεράστιο όγκο του νερού πού κατακρακυλάει καί νά πέφτη α πό τον γκρεμνό σχηματίζοντας λίγο πιο κάτω, όπου ή κοίτη εί ναι πολύ στενή, ένα δυνατό κα; πολύ γρήγορο ρεύμα. "Οταν έχη ήλιο, οί σταγόνες τού νερού, πού σχηματίζουν ένα κολοσσιαίο σύννεφο, κάνουν νά φανερώνεται ένα μεγάλο ουράνιο τόξο στά πόδια τού καταρράκτη. Πίσω από τόν γκρεμνό, όπου σχηματίζεται τό Πέταλο, το νε ρό έχει άνοίξει ένα μεγάλο σπή λαιο μέσα στο όποιο μπορεί κα νείς νά σταθή καί νά δή όλο ε κείνο τόν όγκο του νερού νά πέ φτη σαν μιά πελώρια κουρτίνα. Λίγο πιο κάτω από τόν κα ταρράκτη, ό ποταμός σχηματί ζει μιά πελώρια δίνη, κι5 ύστε ρα ξεχύνεται ολοταχώς προς τή λίμνη * Οντάριο, περνώντας μέ σα από μιά στενή καί βραχώδη κοίτη. Μιά γέφυρα, πού βρισκό ταν λίγο πιο κάτω από τό ση μείο όπου σχηματίζονται οί δυο καταρράκτες καί άπό την οποία μπορούσε κανείς νά απόλαυση τό υπέροχο θέαμα, σ’ όλη του την μεγαλοπρέπεια, παρεσυρθη άπό τό νερό τό 1937 όταν ό πο ταμός είχε παγώσει καί ό πά γος έλυωσε απότομα κάνοντάς τον νά πλημμυρίση. Πριν άπό αρκετά χρόνια, ρίχθηκε ή Ιδέα νά χρησιμοποιηθή ή δύναμις των νερών πού πέ φτουν, γιά νά κινηθή ένα εργο στάσιο παραγωγής ηλεκτρικού ρεύματος. Ή ιδέα μπήκε σέ ε φαρμογή, καί σήμερα, κάτω α κριβώς άπό τόν καταρράκτη τού Πέταλου, βρίσκεται ένας στα θμός ηλεκτροπαραγωγής, τού ο

ποίου οί ηλεκτρογεννήτριες κι νούνται μέ την δύναμι τού νερού, όπως ακριβώς γυρίζουν οί φτεροΰγες τών νερόμυλων, άλλά Φυ σικά σέ πολύ μεγαλύτερο μέγε θος. Τό εργοστάσιο αυτό παοσ.γωγής ρεύματος παρέχε: ηλεκτρικό ρεύμα σέ ολόκληρες πόλεις, πολ λές άπό τις όποιες βρίοκονται σέ άπόστασι έκατοντάδων μι λιών άπό τούς καταρράκτες, φω τίζοντας σπίτια καί δρομους καί κινώντας πολυάριθμα εργο στάσια. Στούς καταρράκτες τού Νια γάρα έχουν χάσει την ζωή τους πολλοί παράτολμοι άνθρωποι, πού νόμισαν πώς μπορούσαν νά άψηφίσουν την τρομακτική δύναμι τών νερών. Έτσι, ττολλοί έ πεσαν άπό τούς καταρράκτες κλεισμένοι μέσα σέ βαρέλια, άλ λά όλοι σκοτώθηκαν, έκτος άπό ένα πού γλύτωσε σαν άπό θαύ μα. Στούς καταρράκτες τού Νι αγάρα έχασε επίσης την ζωή του καί ό πλοίαρχος Γουέμπ, ό πρώτος πού διέσχισε κολυμπών τας την θάλασσα τής Μάγχης. 'Ο Γουέμπ αποπειραθηκε νά δι άσχιση κολυμπώντας τόν ποτα μό στο σημείο ακριβώς όπου, μετά την μεγάλη δίνη, ή οποία είπαμε πώς σχηματίζεται λίγο πιο πέρα άπό τά πόδια του κα ταρράκτη, τό νερό μπαίνει στην στενή βραχώδη κοίτη του σχημα τίζοντας ένα ρεύμα τρομακτικά γρήγορο και ορμητικό. Είχε ό μως υπολογίσει τις δυνάμεις του κακά καί, μή μπορώντας να άντισταθή στην ακατανίκητη 6ύναμι τού ρεύματος, παρεσύρθηκε από τό νερό καί πνίγηκε. (0 σχηματισμός τού καταρ ράκτου έγινε σιγά - σιγά καί χρειάσθηκε νά περάσουν χιλιά δες χρόνια γιά νά απόκτηση ό καταρράκτης την όψι πού έχει σήμερα. Στην αρχή, στο σημείο έκεΐνο υπήρχε πιθανότατα ένα μικρό «σκαλοπάτι» τού έδάφσυς

171

που σχηματιζόταν μια μικρή τττώσις των νερών του ^τό'ί'αμου. ’Αλλά με το πέρασμα των αιώ

νων, τό νερό έσκαβε ολοένα< και πιο βαθειά τό έδαφος στο ση μείο που έπεφτε,: κι’ έτσι τό

ϋΜΙ

•

:Κ ' ;

Λ ψ$Μ

;,··Λ··,,'··· 06 καταρράκτες τοΟ Νιαγά οα τον χειιμών/α παγώνουν,

172

«σκαλοπάτι» του εδάφους γινό ταν όλοένα και πιο ψηλό. Κα', φυσικά, δσο πιο ψηλό γινόταν τό σκαλοπάτι, με τόσο πιο ;μεγάλη δυναμι έπεφτε τό νερό και •τόσο πιο γρήγορα βάθαινε τό σκάψιμο του εδάφους. Συγχρόνως, τό νερό/ κυλών

κτη του Πέταλου, ή όπόία εΐναι πολύ βαθειά και από την οποία μπορεί κάνεις να παρακολούθη ση τό γκρέμισμα των νερών χω ρίς κίνδυνο, έπειδη, ένώ τό δά πεδό της βρισκόταν κάποτε α σφαλώς στην έπιφάνεια του νε ρού, τώρα βρίσκεται, πολύ ψηλό

. Τό · £ ρ γ οστ άισ ιο ηλ εκ-ι <μ·οπα ραγωγής το 0 Μι αγ ά ρ α. τας ορμητικά υστέρα άπό την πτώσι του, παρέσυρε δσο χώμα όπήρχε στην κοίτη του, καί την έσκαβε κάνοντάς την στενή καί βαθειά. Μέ τον τρόπο αυτόν, τό νερό, κυλώντας έπί αιώνες, πα ρέσυρε δλο τό χώμα καί τώρα κυλάει^ επάνω σέ γυμνό βράχο, ό όποιος παρά την σκληρότητά του τρώγεται . καί αυτός συνε χώς άπό τό νερό, μολονότι πολύ πιο άργά, βέβαια. "Ετσι σχηματίσθηκε καί ή μεγάλη σπηλιά; ή «Σπηλιά τών Ανέμων» δπως λέ γεται, πίσ« <χπό τρν καταρρά

τερα, γιατί τά Υδια τά νερά έ σκαψαν τον βράχο πιο βαθειά καί ή επιφάνεια του ποταμού έ χει χαμηλώσει. · ιΗ κοίτη έπίσης του ποταμού κάτω άπό τούς καταρράκτες έ χει σκαφτή μέσα στον σκληρό βράχο καί τό σκάψιμο συνεχίζε ται καί σήμερα. "Ετσι, 6 ποτα μός δσο πάει καί βαθαίνει, μο λονότι, αυτό γίνεται τόσο αργά, ώστε ακόμη καί υστέρα άπό έκατό χρόνια θά είναι δύσκολο νά άνακαλύψη κανείς την διαφορά. Τό μουγκρητό του νερού, πομ

173

γκρεμίζεται, άκούγεται πολλά μιλιά μακρυά και οι περιηγητές, που έτη σκέπτονται τους καταρ ράκτες κατά χιλιάδες, δέν μπο ρούν νά κοιμηθούν την νύχτα α πό τον φοβερό και συνεχή πά ταγο. Οι κάτοικοι τής πόλεως, που λέγεται «Νιαγάρα Σίτυ», καθώς και άλλαι πόλεις που βρί σκονται κοντά στους καταρρά κτες, έχουν συνηθίσει τον θόρυ βο τόσο πολύ, που δέν θά μπο ρούσαν νά κοιμηθούν, αν τά νε ρά σταματούσαν ξαφνικά. Έξ αιτίας των καταρρακτών, τά πλοία είναι φυσικά αδύνατο νά ανεβούν ή νά κατεβούν τον ποταμό. "Έτσι, γιά νά ανοίξουν ένα δρόμο επικοινωνίας μεταξύ των λιμνών που συνδέει ό Νια γάρας, οί Αμερικανοί άνοιξαν ένα μεγάλο κανάλι, τό περίφημο κανάλι «Γουέλαντ» , που ακο λουθεί πορεία παράλληλη προς τον ποταμό. Χάρις σ’ αυτό τό κανάλι, τά πλοία που έρχονται από τον Ωκεανό, μπορούν νά α νέβουν τον ποταμό "Αγιο Λαυ ρέντιο, πού είναι πλωτός, καί έν συνεχεία περνώντας από τό κα νάλι Γουέλαντ, νά φθάσουν ως τις Μεγάλες Λίμνες, οί όποιες συγ

καταλέγονται μεταξύ των μεγα λύτερων λιμνών τού κόσμου καί είναι σάν όλόκληρες θάλασσες, μέ γλυκό νερό, όμως. 'Η γλώσσα τής ξηράς, πού βρίσκεται πάνω άπό τούς κα ταρράκτες, καί διαιρεί τό ρεύμα σέ δυο τμήματα, λέγεται «Νη σί τής Κατσίκας». Μιά γέφυρα συνδέει τό νησί μέ την 5Αμερι κανική πλευρά τού ποταμού. Ε κεί πηγαίνουν όλοι οί περιηγη τές πού θέλουν νά δουν τούς κατο:οοάκτες άπό κοντά. 'Ο Νιαγάρας θεωρείται σάν ένα από τά μεγαλύτερα φυσικά θαύματα τοΰ κόσμου καί οί άν θρωποι κάνουν διαρκώς σχέδια γιά νά χρησιμοποιήσουν σέ ακό υα μεγαλύτερη κλίμακα την δύναμι τού νερού του. 'Ο ηλε κτρικός σταθμός, που υπάρχει σήμερα, δέν χρησιμοποιεί ούτε τό ένα έκατοστό τής δυνάμεως αυτής. 'Η μεγαλύτερη όμως α ξία τών καταρρακτών θά είναι πάντα ή ομορφιά καί ή μεγοτλοπρέπειά τους. ΓΓαύτό, ό,τι δή ποτε σχέδια καί άν γίνουν, οί μηχανικοί προσέχουν νά μή κα ταστρέψουν την φυσική καλλονή τών καταρρακτών.

ΤΑ ΕΝΤΟΜΑ ΚΑΙ ΤΑ ΤΤΟΥΛΙΑ ΜΙΛΟΥΝ ΜΕΤΑΞΥ ΤΟΥΣ; Τά έντομα έχουν δικά τους μέσα γιά νά μιλούν μεταξύ τους. Φυσικά, ή ομιλία τους δέν γίνεται όπως ή δική μας μέ φω νή, γλώσσα ^ καί χείλη. Αντί γιά όλα αυτά, τά έντομα χρησι μοποιούν τις κεραίες τους. Οί μέλισσες καί τά μυρμήγκια ζούν πάντα σύμφωνα μέ αυστηρούς κανονισμούς καί οί διαταγές τούς δίδονται μ’ ένα κατάλλη λο «άγγιγμα». Πολλές φορές θά δούμε δυο τέτοια έντομα νά στέ κονται καί νά αγγίζουν τό ένα την κεραία τού άλλου. Πρέπει λοιπόν, νά ξέρουμε ότι, εκείνη τή στιγμή, συνομιλούν ςττήν δι

174

κή τους γλώσσα, που δυστυχώς ποτέ δέν θά μπορέσουμε νά κα ταλάβουμε. Τά πουλιά, έπίσης, έχουν ώρισμένες κραυγές, έκτος άπό τά τραγούδια τους, μέ τις όποιες συνεννοούνται. "Οταν, π. χ., ύπάρχη κάποιος κίνδυνος, έχουν πολλές συνθηματικές κραυγές μέ τις όποιες ειδοποιούνται. Τις κραυγές αυτές, τά άλλα πουλιά τις ξέρουν καί τό καταλαβαί νουν. Καί ανταποκρίνονται αμέ σως. Ακόμα κΓ ή κότα, έχει μιά ιδιαίτερη φωνή όταν θέλη νά ψωνάξη τά κοτοπουλφα§ κογτσ της..

Τό ώραΐο καί σοβαρό αυτό κτήριο γραφείων, εχει^ τούς τοίχους, του στρωμένους εσωτερικά καί εξωτερικά .με πλάκες «Β ιτρολίτη-».

ΤΑ ΘΑΤΜΑΤΑ ΙΟΥ ΓΥΑΛΙΟΥ ΠΩΣ ΚΑΤΑΣΚΕΥΑΖΕΤΑΙ ΚΑΙ ΠΟΙΕΣ ΧΡΗΣΙΜΟΣ Η ΪΕΣ ΕΧΕΙ ΙΝΑΙ καταπληκτικό, πραγ ματικά, νά σκέπτεται κα νείς ότι, πολύ πριν οί άν θρωποι κατασκεύασαν εκεί να πού σήμερα ονομάζουμε «ε πτά θαύματα τού άρχαίου κό^ σμου», οί αρχαίοι Αιγύπτιοι, ε δώ καί τρεις περίπου χιλιάδες χρόνια, ήξεραν την τέχνη τής κατασκευής του γυαλιού, μια τέχνη πού παραδόθηκε από γε νεά σέ γενεά ώς τις ημέρες μας, αλλά πού σήμερα έχει πιά τελειοποιηθή τόσο πολύ, ώστε οί δυνατότητές της νά ψαίνωνται απεριόριστες. Τό γεγονός ότι στερεό υλικά, όπως εΐναι ή πρώτη ύλη από την οποία κατασκευάζεται τό γυαλί, μπορούν καί παίρνουν αυτή την διάφανή μορφή, είναι

κάτι πού κάνει τό γυαλί νά βγαίνη από την κατηγορία των συνηθισμένων προϊόντων τής βι ομηχανίας. Τό γυαλί^ μπορεί νά ψουσκωθή, νά χυθή σέ καλούπισ, καί νά πάρη διάφορα σχήματα μέ πίεσι. Μπορεί νά τρυπηθή, νά γίνη χοντρό καί ψιλό, ή νά γίνη ψιλό σάν μιά άνθρώπινη τρίχα ή καί πιο ψιλό ακόμη. Μπορεί ακόμα νά γίνη άδιάσφαιρο, σκληρό δηλαδή τόσο, πού νά μή τά περνούν οί σφαί ρες καί πού νά μή παθαίνη τί ποτα από τή φωτιά. Τέλος μπο ρεί νά χρωματισθή ή νά σκαλι στή μέ διάφορες μεθόδους, έτσι πού νά πάρη απέραντη ποικιλία μορφών καί νά στολισθή μέ ά πειρα είδη σχεδίων. Τό γυαλί μπορεί νά γίνη υλη,

175

τό καί κάθε γυάλινο εΐβος μετά που να άπομονώνη τον ήχο και τήν κατασκευή του, δέν μπορεί την θερμότητα, και είναι πολύ νά άφεθή νά κρυώση φυσικά, ε καλή άπομ,σνωτική ύλη για τον πειδή υπάρχει κίνδυνος νά σπάηλεκτρισμό. Τέλος, δέν έχουμε ση. "Έτσι, κάθε γυάλινο άντικεί παρά νά σκεφτοΰμε το μικροσκό μενο πρέπει' νά κρυώση σιγά πιο, τό αστρονομικό τηλεσκό σιγά, μέ συνεχή παρακολούθησι. πιο, τον ψακό τής φωτογραφικής Κι* αυτό γίνεται μέ τήν τοποθέμηχανής, τις ηλεκτρικές λάμπες τησί του μέσα σ5 ένα είικό θά και τις λάμπες του ραδιόφωνου, λαμο, πού έχει στήν αρχή υψηλή για νά καταλάβουμε την κολοσ θερμοκρασία, ή όποια όμως σι σιαία χρησιμότητα τού γυαλιού. γά - σιγά κατεβαίνει. Μεταξύ των χρήσεων του, θά Αφού γίνη ή .άνάμιξις των έπρεπε έπίσης νά αναφέρουμε ό στοιχείων του γυαλιού στις κα τι τό γυαλί μπορεί νά ύποβληθή τάλληλες αναλογίες, τό μίγμα σέ κατάλληλη έπεξεργασία γιά θερμαίνεται έοος ότου γίνη ρευ νά μή άφννη νά περνούν οι υπέ ρυθρες άκτΐνες του ήλιου, καί. στό γυαλί. Τό ζέσταμα γίνεται ή μέσα σέ ειδικούς κλιβάνους ά νά άφίνη ελεύθερη δίοδο μόνο πό ειδικά «πυρίμαχα» τούβλα στις υγιεινές άκτΐνες. Μέ λίγα (τούβλα δηλαδή πού αντέχουν λόγια, τό γυαλί είναι απολύτως στήν φωτιά), μέσα στους οποί απαραίτητο στον άνθρωπο. ους τά υλικά χύνονται όλα μα Τό γυαλί ■ παράγεται άπό ει ζί, ή πάλι μέσα σέ κλιβάνους, δική άμμο πού μπαίνει σέ κλι • άλλα αφού τά υλικά τοποθετη βάνους καί εκεί, μέ τήν υψηλή θούν μέσα σέ ειδικά πήλινα δο θερμοκρασία, λυώνει καί μετα χεία. Μέ τήν σύγχρονη μέθοδο βάλλεται σέ ένα είδος παχύρευωστόσο, ή διαδικασία τού γεμίστου σιροπιού. Τό γυαλί δέν έσμοττος τού κλιβάνου γίνεται εΐ' ένα καθωρισμένο σημείο τήσυγχρόνως μέ τό άδειασμά του. εως. ’Άν ζεστάνουμε ένα κομ Άπό τήν μιά μεριά δηλαδή χύ μάτι γυαλί στην αρχή μαλακώ νουν μάσα στον κλίβανο τά υλι νει καί λυγίζει καί, όταν ή θερ κά,. καί άπό τήν άλλη παίρνουν μοκρασία άνέβη πολύ, τό γυαλί λυ^μένο γυαλί. φθάνει σ’ ένα σημείο πού γίνεται ιό λυώσιμο τού γυαλιού γίνε ένα πυκνό υγρό σάν σιρόπι. "Ο ται σέ τρεις φάσεις. Ή πρώτη ταν ή. θερμοκρασία εξακολούθη είναι τό άρχικό λυώσιμο, όπότε ση νά άνεβαίνη, τότε τό πυκνό γίνονται οι χημικές αντιδράσεις εκείνο σιρόπι, θά γίνη αραιό υ μεταξύ των συστατικών καί προ γρό σάν νερό. · Στήν · κατασκευή, κύπτει μιά παχύρευστη καί κολ λοιπόν, κάθε είδους γυαλιού, λώδης μάζα γεμάτη άπόι φυσαπρέπει όχι μονάχα νά έχουν ύπολίδες άέρος. 4Η δευτέρα' φάσις λογισθή τά συστατικά του μέ συνίσταται στήν άνύψωσι τής προσοχή, άλλά καί ή θερμοκρα θερμοκρασίας τόσο, πού τό γυα σία, στην όποια θά υποβληθούν λί νά χάση τήν κολλώδη του σύ~ γιά νά λυώσουν, νά κανόνισθή μέ στασι καί νά γίνη πολύ νερου πολύ μεγάλη προσοχή. Τό κάθε λό. Αυτό γίνεται, γιά νά μπο τί θά έξαρτηθή άπό το είδος πού ρέσουν ' οί φυσοβλίδες τού άέρος θέλουμε νά κατασκευάσουμε καί νά άνέβουν στήν έπιφάνεια καί άπό .τις φυσικές ιδιότητες των νά σκάσουν, άφίνοντας τό υγρό υλικών πού θά χρησιμοποιή γυοιλί εντελώς διαυγές. -Στήν σουμε. τρίτη ψάσι, ή θερμοκρασία χα μηλώνει, καί φθάνει στό σημείο Τό γυαλί είναι γενικά κακός πού τό γυεχλί αποκτά μιά ώρπ αγωγός τής θερμότητας. Γι’ αύ-

176

σμένη πυκνότητα, όση χρειάζε ται για νά γίνη δυνατόν νά φού σκωση, νά γίνη φύλλα και ό,τι δήποτε, άλλο θέλουμε. Τό καζάνι πού λυώνει ·τό γυα λί,, μπορεί νά φθάση σέ μέγεθος πολύ μεγάλο. Τά σύγχρονα έχουν συνήθως 40 μέτρα μήκος, 10 μέ τρα πλάτος και ένάμιση μέτρο βάθος. "Ενα καζάνι τέτοιου με γέθους μπορεί νά περιλάβη πε ρισσότερους από 1000 τόννους λυωμένου γυαλιού με θερμοκρα σία πού κυμαίνεται από 1.200 έως 1.500 βαθμούς! Οί θερμο κρασίες αυτές είναι πάρα πολύ υψηλές. Αρκεί νά πούμε πώς ή επιφάνεια τού ήλίου έχει θερμο κρασία μονάχα τέσσερις φορές πιο μεγάλη! Ή πρώτη δοκιμή νά φουσκωθή γυοδλι έγινε στά χρόνια του Μεγάλου Αλεξάνδρου. "Αργότε ρα , τελειοποιήθηκε στην Αίγυ πτο κατά τον πρώτο αιώνα προ Χριστού, οπότε άρχισαν νά κατασκευάζωνται έτσι μπουκάλια καί διάφορα βάζα. Τά πρώτα χρόνια, τά φύλλα τού γυοολιοΰ, τά τζάμια δηλαδή, κατασκευάζονταν μέ τον έξης τρόπο: Στην άκρη ένός σωλή νας,· ό ύαλουργός έπαιρνε^ μια ποσότητα λυωμένου γυαλιού καί φυσώντας μέσα στον σωλήνα, την έφούσκωνε σαν μπαλόνι. Κα τόπιν, όταν ή σφαίρα γινόταν αρκετά μεγάλη, την έκοβαν, και πριν προψθάση νά κρυώση την στριφογύριζαν πολύ γρήγορα, έτσι πού ή φυγόκεντρος δύναμις την ίκανε, καθώς ήταν μαλακή καί εύπλαστη, νά άνοιξη, νά άπλωθή καί νά γίνη επίπεδη. "Έ τσι προέκυπτε -ένας μεγάλος στρογυλλός δίσκος. "Οπως όμως καταλαβαίνει κανείς, ελάχιστα τζάμια μπορούσαν νά κατασκευασθοΰν μέ την μέθοδο έκείνη καί, φυσικά, ή κατασκευή προχωρού σε πολύ αργά. • Τό έπόμενο βήμα στην κατα σκευή πλακών άπό γυαλί, δηλσ°

δή τζαμιών, ήταν νά κατασκευά ζουν αντί για μεγάλα μπαλλόνια σφαιρικά, μεγάλους κυλίν δρους. 4 Ο ειδικός τεχνίτης δη λαδή, πού λέγεται φυσητής, έ παιρνε στην άκρη τού σωλήνας του μία μάζα λυωμένου. γυαλιού καί άρχιζε να φυσάη στην αρχή, ή μάζα έκείνη γινόταν καί πά λι σφαιρική. "Αλλά τότε 6 φυση τής άρχιζε νά φυσάη καί νά στριφογυρίζη συγχρόνως τον σω λήνα του. "Έτσι, σέ λίγο ή μά ζα έκείνη είχε μεταβληθή σέ έ να κλειστό κύλινδρο. "Έκοβαν τότε τό κάτω μέροςτού κυλίν δρου, ό οποίος γινόταν έτσι σω λήνας, καί ύστερα έκοβαν τον σωλήνα στη μέση, άποσπώντας μέ τον τρόπο αυτό .δυο παραλ-, ληλόγραμμα κομμάτια τζαμιού σέ σχήμα ημικυκλίου. "Εκείνα τά κομμάτια έμπαιναν για λίγο σέ κλίβανο για νά ξαναβρούν τήν έλαστικότητά τους, έπειδή έν τφ μεταξύ είχαν κρυώσει καί. σκληρύνει, καί κατόπιν μέ μια πρέσσσ ίσιωναν καί γίνονταν τά' τζάμια πού ξέρουμε. Μέ τήν -μέ θοδο αυτή ή κατασκευή τζαμιών ήταν π?ό εύκολη καί πιο γρήγο ρη. "Αλλά καί πάλι, δεν μπορού σε φυσικά νά συγκριθή μέ τις σύγχρονες μεθόδους. *Η τελειότερη σύγχρονη μέθο δος, είναι άυτή κατά τήν όποια ή πλάκα τού γυαλιού, κατασκευ άζεται σέ συνεχές φύλλο, πού τραβιέται συνεχώς άπό τό κα ζάνι, μέ τη λυωμένη γυάλινη μά ζα. Τό πράγμα αυτό, πού θά φανή έκ πρώτης οψεως απίστευτο, γίνεται ώς έξης: Στό έπάνω μέ ρος τής μεγάλη δεξαμενής, πού περιγράψαμε παραπάνω, υπάρ χει ένα άνοιγμα. Καί πάνω άπό τό άνοιγμα υψώνεται ένας πύρ γος ό οποίος έχει ύψος 10—15 μέτρα. "Οταν λέμε πύργο, δεν εννοούμε κάτι κλειστό ολόγυρα. 4Απλώς πρόκειται γιά τέσσερις στύλους, - οπούς όποιους κατά διαστήματα πολύ κοντινά, στη

* 177 '

ρίζονται ζεύγη κυλίνδρων άπό ατσάλι πού είναι έπιστρωμένοι μέ ειδικό στρώμα άπό πυρίμαχα υλικά. Οί κύλινδροι αυτοί είναι ένωμένοι μέ ένα μοτέρ, καί γυ ρίζουν συνεχώς, ό ένας δεξιά

καί ό άλλος άριστερά, μπορούν δέ νά πλησιάσουν η νά απομα κρυνθούν 6 ένας άπό τον άλλον. Καί τώρα, άς δούμε πώς τραβιέ ται τό γυαλί. Πρώτα - πρώτα, άπό τό σνοι-

Τά τζάμια, που κατασκευάζονται μέ Ιδιαίτερο τρόπο· για νά απο κτήσουν μεγάλη, άντοχή', γίνονται πολύ ^ισχυρά. 0<ί πέντε^ αυτές γυ ναίκες, πού πατούν επάνω ατό τζάμι τής είΐκόνας ,μας, δεν ^μπορούν νά τό σπάσουν, μολονότι εΐναι άλες τους αρκετά παχειές και βαρείες!

γ|1έϊ τής δεξαμενής ττου ττεριέ χει τ© ^ΧυωμΙν© γυαλί/ κατεβά ζουν καί άφίν©υν να βυθισβή μέ σα στη λυωμένη μάζα μιά σχά ρα σιδερένια, πού την άφίνουν για λίγα λέτττά νά μείνη μέσα εκεί, θά έχετε δή δλοι σας πώς όταν βάζουμε ένα κουτάλι μέσα στδ σιρόπι ή το μέλι, καθώς το τραβάμε γεμάτο, έκτος άττό το σιρόιτι ή τό μέλι ττου βρίσκεται μέσα στο κουτάλι, σηκώνεται κΓ άλλο ττου κρέμεται άπό τό κου τάλι και πρέπει νά άπομακρύνουμε τό κουτάλι αρκετά για νά κοίτη ή κλωστή που κρέμεται ά πό κάτω. Τό ίδιο, λοιπόν, συμ βαίνει καί μέ τό γυαλί. Αφού ή σιδερένια σχάρα μείνη για λίγα λεπτά μέσα στην μάζα τού γυαλιού, την τραβούν προς τά έπάνω. Βγαίνοντας όμως ή σχά ρα, εχει έπάνω της κολλημένο λυωμένο γυαλί, που επειδή ή σχάρα είναι μακρουλή, παίρνει τό σχήμα ενός φύλλου έτσι που κρέμεται. Τό τράβηγμα τής σχάρας προς τά έπάνω γίνεται πολύ αργά. Καί, επειδή τό γυα λί είναι πολύ πιο πηχτό άπό τό σιρόπι,^ δεν κόβεται,^ άλλα έξακολουθεί νά άκολουθή τήν σχά ρα που οσο πάει καί άνεβαίνει. Ή σχάρα δμως περνάει ανά μεσα άπό τους κυλίνδρους καί μόλις περάση άπό τό πρώτο ζευγάρι, ό μηχανικός κάνει τούς κυλίνδρους νά πλησιάσουν πολύ καί^ νά άποκτήσουν μεταξύ τους άπόστασι πού θά άντιπροσωπευη τό πάχος τοΰ τζαμιού. "Έ τσι τό λυωμένο γυαλί, περνάει άπό τό πρώτο ζευγάρι των κυ λίνδρων καί σφίγγεται άπό αυ τούς παίρνοντας τό κανονικό του πάχος. Καί καθώς οι κύλιν δροι γυρίζουν, τό τραβούν προς τά έπάνω. Έν τώ μεταξύ ανεβαίνει ή σχάρα, καί περνάει ανάμεσα ά πό τό δεύτερο ζευγάρι των κυ λίνδρων. Κανονίζουν καί αυτοί νά πλησιάσουν σέ άπόστασι ί-

Πρώ τον ζεύγους, Και αύτό γίνεται

&ια μέ τήν άπόστασι τ©0

για §λσ γενικώς τά ζεύγη των κυλίνδρων, ώς τήν κορυφή τού πύργου πού είπαμε πώς έχει ύ ψος ώς 11 μέτρα. "Ωσπου νά φθάση όμως στο ύψος έκεΐνο, ή άκρη τού γυαλιού πού βρίσκεται κολλημένη στην σχάρα, έχει κρυώσει, καί έχει γίνει ένα ώραΐο φύλλο τζαμιού. Μόλις φθάσει στήν κορυφή τοΰ πύργου, ή σχάρα κόβεται άπό τό φύλλο τοΰ γυαλιού, καί άπό τήν στιγμή εκείνη, σέ δλο τό ύψος του πύργου βρίσκεται ένα μικρό φύλλο τζαμιού, πού στο έπάνω μέρος του είναι στερεο ποιημένο, πιο κάτω ζεστό, άκόμοζ πιο κάτω πιο ζεστό καί πιο μαλακό, καί τέλος λίγο πιο πά νω άπό τό καζάνι είναι ακόμα παχυρευστη μάζα σάν πολύ πυ κνό σιρόπι, επειδή έχει μόλις βγή άπό τό καζάνι. Όλη τήν ημέρα καί δλη τή νύχτα, συνεχώς δηλαδή, οί κύ λινδροι γυρίζουν καί, ένώ άπό τό κάτω μέρος τοΰ πύργου τρα βιέται κοκκινισμένο άπό τή φω τιά ρευστό γυαλί, άπό τό έπά νω οί έργάτες κόβουν μεγάλες πλάκες καθαρού καί έντελώς ίσιου τζαμιού. Έπάνω άπό ένα καζάνι ,μπορούν νά εγκαταστα θούν καί πέντε πύργοι πού έρ• γάζονται μέρα - νύχτα. Υπάρ χουν πύργοι σέ μεγάλα έργοστάσια, πού έχουν «τραβήξει» εκα τοντάδες χιλιόμετρα φύλλου γυα λιού, χωρίς νά σταμοπήσουν. Έκτος άπό τήν μέθοδο αυτή τού τραβήγματος προς τά επά νω, πού λέγεται κατακόρυφο τρά βηγμα, υπάρχει καί μιά άλλη, στήν οποία τό γυοολί ξεχύνεται άπό τό καζάνι, πέφτει σ’ ένα πολύ μεγάλο τραπέζι άπό μέ ταλλο στήν άόχή, καί κατόπιν περνάει άπό οριζοντίους κυλίν δρους. "Ωσπου νά κρυώση καί νά κοπή σέ κομμάτια. Γίνεται δη λαδή μέ τήν μέθοδο αυτήν δ,τι

179

κάί μέ τους πύργους, μέ την δι-, αφορά άτι έβώ το τράβηγμά γίνεταΓ όριζοντίως. ' '-· • Μία . τρίτη μέθοδος, . τέλος, πού χρησιμοποιείται μόνο για την . .κοπασκευή μικρής ποσότητος φύλλων ειδικό γυαλιού, είναι

μικρές σιδερένιες σφραγίδες Καί καθώς . © κύλινδρος περνάει ή σφραγίδα άποτυπώνεται . πάνω στο μαλακό φύλλο τού . γυαλιού, οπού καί μένουν τα σχέδια όταν τό φύλλο κρυώση. Γ Οταν, τέλος, θέλουμε νά κατασκευάσουμε χρω

Τό λικοιμένο γυαιλί', βγαίνοντας άπό τό καζάνι, περνάει .ανάμεσα σέ κυλίνδρους πού .τό κάνουν συνεχές φύλλο·, δίνοντας του τό πάχος * · ' ·-πού θέλουμε.. * ' , έκείνη κατά την όττοία τό λυωμένο γυαλί τό παίρνουν άπό τό καζάνι μ’ ένα μεγάλο χαλύβδινο κουτάλι καί τό χύνουν σ’ ένα με γάλο σιδερένιο τραπέζι. Μόλις άπλωθη σέ όλη του την έκτασι, ένας κύλινδρος σιδερένιος έπίσης περνάει. πάνω άπό τό στρώ μα τού γυαλιού σαν οδοστρω τήρας, καί τό ισιώνει καί τό φέρνει στο πάχος πού χρειάζε ται. .Αυτή ή μέθοδος χρησιμο ποιείται δταν θέλουμε νά κατα σκευάζουμε * φύλλα γυαλιού μέ διάφορα .ανάγλυφα σχέδια. ^Ο πότε στον κύλινδρο πού περνάει γιά τό ίσιωμα, προστίθενται

180

ματιστό γυαλί, στην λυωμένη μάζα, προσθέτουμε καί διάφορα «οξείδια», όπως λέγονται, ειδι κές ουσίες οί όποιες δίνουν στο γυαλί θαυμάσια χρώματα. Τά χρωματιστά τζάμια χρη σιμοποιούνται κυρίως γιά διακοσμητικούς σκοπούς* άλλα έκεΐνα πού έχουν χρώμα κίτρινο, εξυπηρετούν καί άλλες χρήσεις έπίσης. , Καί ή κυριώτερη άπ’ αυτές είναι δτι... διώχνει τις μυΐγες!. ΓΥ. αυτό, χρησιμοποιεί ται σέ μεγάλη έκτασι στις ξένες χώρες γιά τις γυάλες όπου βά ζουν τά κουλούρια καί τά σάν τουιτς οι - κουλουράδες, καί γιά

τΙς άλλες πολύ μεγαλύτερες βι'-τρίνές, ιτου έχουν τά μπακαλική καί τα χασάπικα, Ή Ιδιότης αυτή τού κίτρινου γυαλιού άνακαλύφθηκε πρίν από μερικά χρόνια, όταν έγιναν πει ράματα μέ γυαλιά διαφόρων χρω μάτων για νά έξακριβωθή πιο χρώμα έπηρεάζει τις μυΐγες. "Ε4 τσι διαπιστώθηκε ότι τά πιο αν τιπαθητικά χρώματα γι’ αυτές έΐναι τό κόκκινο και τό κίτρινο, π μυΐγες προτιμούν περισσότε ρο τό άσπρο χρώμα. ’Αλλά άνέ? χονται και τό μπλε καί τό πρά σινό. Άπό τά δυο χρώματα, ωσ τόσο,· που ή μυιγα δεν χωνεύει, τό κόκκινο και τό κίτρινο, τό κόκκινο, άν χρησιμοποιηθή για τζάμια σπιτιού, θά έλαττώση πολύ τον φωτισμό., "Ετσι, προ* τιμήθηκε τό κίτρινο. Και μολο νότι δεν μπορεί νά πή κάνεις πώς όταν έχη κίτρινα τζάμια στα παράθυρά του Θά είναι εν τελώς έξη σφαλισμένος- από τις μυΐγες, εχει έξακριβωθή ότι τό

κίτρινο .χρώμα είναι ^πολύ ·άττθτελεσματικό. Γι’ αυτό και λέγε ται «άντι-μυγικό»! Παρ ©λες ' τις μυγοδιωκτικές του Ιδιότητες, · ώ στ όσο, τό κίτρινο τζάμι 8έν μπορεί νά χρησιμοποιηθή σε σπίτια ή σέ γραφεία, έπειδή εί ναι πολύ κακό γιά τά μάτια. ΚΓ έτσι ή χρήσις του περιορίζεται γιά τούς χώρους όπου άποθηκεύονται τρόφιμα. "Ενας άλλος τύπος γυαλιού, πού γίνεται έπίτηδες αδιαφανές και παίρνει πολλά ωραία χρώ ματα, είναι έκεΐνο πού έχει την ονομασία «βιτρολίτης». Τό; γυα λί αυτό έχει σκληρή καί γυαλι στερή έπιφάνεια καί διαθέτει ό λες τις υγιεινές ιδιότητες του συνηθισμένου γυαλιού. Δηλαδή δέν λεκιάζει, δεν απορροφά υ γρασία,. δεν διατηρεί κανενός είδους ακαθαρσίες και δέν παίρ νει μυρωδιά από τίποτε. ΓΓ. αυ τό καί είναι πολύ κατάλληλο γιά τήν έπίστρωσι των τοίχων σέ μπάνια, κουζίνες, νοσοκομεία.

ΠΩΣ ΒΡΙΣΚΟΥΝ ΤΟ ΔΡΟΜΟ ΙΟΤΣ ΤΑ ΠΟΥΛΙΑ • Πολλές φορές απορούμε μέ τον Θαυμαστό τρόπο, μέ. τον ό ποιο τά πουλιά καταφέρνουν καί βρίσκουν τον . . δρόμο τους πάνω άπό τήν θάλασσα, πηγαί νοντας στις θερμές χώρες, όπου περνούν τον χειμώνα. Τά που λιά έχουν πολύ δυνατή δρσσι κι* ένα ένστικτο, πού φαίνεται πώς τά καθοδηγεί μέ άπόλυτη άσφάλεια' στά ταξίδια τους. "Οταν περνούν πάνω άπό ξηρά, τά πουλιά φροντίζουν, όταν μπ©= ρούν, νά άκολουθούν τούς ποτα μούς · ή τήν γραμμή των ακτών. Φαίνονται άκόμη νά Θυμούνται πολύ καλά ένα δρόμο, πού άκολούθησαν μια φορά, καί μπο ρούν νά βρούν τήν σωστή κατεύθυνσι, χωρίς καμμιά δυσκολία. "Οταν μεταναστεύουν, τά που ; λιά πετούν σέ πολύ μεγάλρ ύ

ψος. Μερικά δέ πετούν μέ ταχύ τητα, πού κυμαίνεται άπό ,40 μέχρι 100 μίλια τήν ώρα; Ύπάρχει ένα πουλί, τό πετροχελί δονο, πού πετά μέ ταχύτητα 100 μιλίων τήν ώρα. Καί τό γεράκι, πού είναι τό ταχύτερο πουλί ίσως, μπορεί νά πετάξη μέ τα χύτητα 150 ,μιλίων τήν ώρα! Τό πουλί πού κάνει τό μακρύ τερο ταξίδι κάθε χρόνο γιά νά φθάση στις, θερμές χώρες, είναι ένα άλλο είδος χελιδονιού, πού λέγεται «Θαλάσσιο χελιδόνι». Τό θαλάσσιο χελιδόνι ζή στις χώρες, πού βρίσκονται κοντά στον Βόρειο Πόλο. Τάν χειμώνα φεύγει άπό έκεΐ καί πηγαίνει στις χώρες του Νοτίου Πόλου. Συνολικά τό πουλί αυτό κάνει ένα θαυμάσιο ταξίδι 22,000 μι λίων κάθε χρόνο!

181

"Ενας «ελέφαντας τής Κεϋλάνης, βαηθ'εΐ στο ξερ.ρί'ζω;μα ενός μεγάλου δέντρου. 01 ελέφαντες τής Κεϋλάνης δεν έχουν συνήθως χαυλιόδον τες καί εΐναι ειδικά έξησκη-μένοι· για νά κάνουν βαρείες δουλειές-

Η ΔΥΝΑΜΙΣ ΤΩΝ ΖΩΩΝ *ΝΑΣ μεγάλος έλέφας ύψους τριάμισυ μέτρων περίπου, φθάνει σέ βάρος έξη ή έπτά τόννων και για μικρές σχετικά άποστάσεις μπορεί νά μεταφέρη πράγματα βάρους ε νός περίπου τόννου, πού γιά νά μεταφερθούν από ανθρώπους, θά χρειαζόταν νά κατανεμηθουν στις ράχες 30 τουλάχιστον ρωμαλαίων ιθαγενών. Ή κολοσσιαία δύναμις τών έλεφάντων χρησιμοποιείται σέ μεγάλη εκτασι από τούς ανθρώ πους. Στην 5Ασία και στην Α φρική, ο! ελέφαντες έχουν από πολλά χρόνια έξημερωθή και ζοΟν

182

σάν κατοικίδια ζώα. "Οταν γυμνασθουν κατάλληλα, μπορούν νά έκτελέσουν έργασίες, πού σέ πιό προοδευμένες χώρες έκτελούνται συνήθως από μηχανή ματα. Τό μόνο κακό στην περίπτωσι τών έλεφάντων είναι οτι, ό ταν βρίσκωνται αιχμαλωτισμέ νοι, έστω και άν έχουν έξημερω θή τελείως, δεν πολλαπλασιάζονται τόσο εύκολα. Γι* αυτό καί συνήθως δεν είναι δυνατόν νά βρεθούν ελέφαντες παρά μόνον μέ τό κυνήγι. Οί ειδικοί κυνη γοί φροντίζουν νά πιάνουν μι κρά έλβφαντάκια, πράγμα πού

είναι εξαιρετικά δύσκολο καί ε πικίνδυνο γιατί οί γονείς έλέφαντες υπερασπίζουν τά μικρά τους μέχρι θανάτου. "Έπειτα τά εξημερώνουν καί τά γυμνάζουν νά κάνουν διάφορες εργασίες. Το βάρος, έξ άλλου, πού μπο ρεί νά σύρη ένα γερό άλογο, φθάνει τούς δυόμισυ τόννους, καί σ* αυτούς πρέπει νά προστεθή συνήθως άλλος ένας τόννος πε ρίπου, γιά τό βάρος του αμα ξιού. "Αν τώρα λογαριάσουμε πώς τό βάρος ενός μεγάλου α λόγου από αυτά που είναι ειδι κά γιά την έλξι μεγάλων φορτί ων φθάνει πολλές φορές τά 600 μέ 700 κιλά, θά βγάλουμε τό συμπέρασμα ότι ένα άλογο μπο ρεί νά σύρη βάρος πέντε φορές πιο μεγάλο από τό βάρος του. Ή έλκτική δύναμις τού ανθρώ που γιά μιά μικρή άπόστασι, φθάνει περίπου στις ίδιες ανα λογίες. Μολονότι θά φανή ίσως παρά

ξενο, ή δύναμις των έντόμων εί ναι άνάλογα μέ τό μέγεθος τους πολύ μεγαλύτερη από τή δυναμι τού ανθρώπου, τού αλόγου ή τού ελέφαντας. "Από πειράματα πού έχουν γίνει, άπεδείχθη ότι ή άλογόμυιγα, μπορεί νά σύρη βάρος... 170 φορές μεγαλύτερο από τό δικό της! "Ενα σκαθάρι πάλι, πού έ χει βάρος έξη φορές πιό μεγάλο από τό βάρος τής άλογόμυιγας, μπορείς νά σύρη βάρος 182 φο ρές μεγαλύτερο από τό δικό του! Τό σκαθάρι, δηλαδή, είναι λίγο πιό δυνατό από την άλογόμυιγα. Τό περίεργο είναι ότι όσο πιό μικρό είναι τό έντομο, τόσο πιό μεγάλη δύναμι έχει συ νήθως. "Ενα είδος μικρής μυγί-τσας, πού ζυγίζει τό μισό από την άλογόμυιγα, άπεδείχθη πρα γματικός 'Ηρακλής, επειδή μπο ρεί νά σύρη βάρος 530 φορές πιό μεγάλο από τό βάρος τού σώματός της!

ΠΑΙΙ ΜΕΛΑΝΙΑΖΟΥΜΕ ΑΠΟ ΤΟ ΚΡΥΟ; "Οπως ξέρουμε, ή καρδιά εί ναι ένα είδος αντλίας, πού ερ γάζεται αδιάκοπα μέρα καί νύ χτα, χωρίς νά σταματήση ποτέ. Τό ακάθαρτο αίμα έρχεται στην καρδιά άπό όλο τό σώμα μας, περνώντας μέσα άπό τις φλέ βες, Καί ή καρδιά στέλνει σέ όλο τό σώμα πάλι κόκκινο κα θαρό αίμα, πού περνάει άπό τις αρτηρίες. Τό ακάθαρτο αίμα τό στέλνει στούς πνεύμονες, γιά νά καθαρισθή καί νά ξαναγίνη κόκ κινο, καί νά είναι έτοιμο νά ξαναφύγη γιά τό ταξίδι του στο σώμα. "Οταν εργαζόμαστε, τό αίμα γίνεται ακάθαρτο γρηγορώτερα καί ή καρδιά έργάζεται τα χύτερα. "Ετσι ή καρδιά χτυπάει πιό γρήγορα, οί πνεύμονες χρει άζονται περισσότερο οξυγόνο

γιά νά καθαρίσουν τό αίμα καί λαχανιάζουμε. Τά πρόσωπα καί τά χέρια μας γίνονται κόκκινα καθώς τό καθαρό αίμα όρμά ^μέ σα στις αρτηρίες. Καί γινόμα στε ζεστοί, οί αρτηρίες διαστέλλονται καί τό κόκκινο χρώμα τού αίματος φαίνεται ανάμεσα άπό τό δέρμα. "Οταν κρυώνουμε ό μως, οί αρτηρίες συστέλλονται καί τότε φαίνεται τό άκόθαρτο αΐμα τών φλεβών. Καί, καθώς οί φλέβες γενικά είναι κοντά στο δέρμα μας, ενώ οί άρτηρίες βρίκονται αρκετά βαθειά γιά νά προφυλάσσωνται, τό σκουρόχρω μο αΐμα πού κυκλοφορεί στις φλέβες μας φαίνεται μέσα άπό την επιδερμίδα μας, καί τότε «μελανιάζουμε άπό τό κρύο».

183

1ΗΗ

: Μ

»$*·* **«*«««»> «£&$»*&*»·*** **»*Κ8 »*Ρ *<»*»»>«» ΕΝΑ ΘΑΥΜΑ ΤΗΣ ΤΕΧΝΗΣ Πάνω1 ,-στό βαυνό Ράτιμορ τής-Άιμερ ΐ’κήις, έχουν· σικαλιΟτή· .στο γρα νίτη ^τά κεφάλια ■ τεσσάρων .«μεγάλων Προέδρων ^ των ^Ηνωμένων Πο λιτειών, του Ούάισιγικτων, του Τζέφφερσον, τού ΡοΟζβ^λτ και τού Λίνκολν. Πΐρόικειταΐ' για ένα. εκπληκτικό έργο τέχνης, ΦανΦασθήτε οτι τά κεφάλια αύτά έχουν ύφος, από το πηγούνι ώς την. κορυφή, 22 μ;!

184

Το γυαλβφνδο δεν είναι στην πραγματϋκότη-τα παρά μιά σαύρα χω ρίς πόδια. Ή ουρά του είναι τόσο εύθραυστη, ώστε σπάζει σαν γυα λί στό παραμιικρότερο ςχγγισμα.

ΕΝΑ ΘΑΥΜΑ ΊΟΥ ΖΩΙΚΟΎ* ΚΟΣΜΟΥ ΤΤ0Δ!Α, ΟΥΡΕΣ, ΔΑΓΚΑΝΕΣ ΊΤΟΤ ΞΑΝΑΦΤΤΡ'ΩΝΟΤΝ ΛΕΣ οί αράχνες, έρχον ται στη ζωή μέ οκτώ πό δια. Τά πόδια τους ό μως είναι τόσο μακρυά και πιάνουν τόσο πολύ χώρο, που συχνά κάποιος εχθρός τους προσπαθώντας νά τις πιάση, ’τΐς^ άρπάζει άπό ένα πόδι! Ή άράχνη, τότε, προτιμά νά θυσιάση τό πόδι της γιά νά σώση τη ζωή της. Καί, χωρίς δισταγ μό^ άφίνει τό πόδι στον εχθρό, και φεύγει χαρούμενη μέ τά υ πόλοιπα πόδια της. Αέν πρέπει, ωστόσο, νά φαντασθουμε πώς ή χαρά της οφεί λεται στό δτι δεν την νοιάζει γιά τό ένα πόδι, επειδή έχει άλλα έ-τττά. Κάθε ^ άλλο μάλι στα. Απλώς δεν την πολυενδιαφέρει ή απώλεια, γιατί ξέρει δτι γρήγορα στην θέσι έκείνου που έχοοσε θά φυτρώση ένα και νούργιο ωραίο πόδι, τόσο κα λά όσο καί τό παλιό! Αυτό, πράγματι, συμβαίνει. Μόλις κοπή ενα πόδι άμέσως άρχίζει νά φυτρώνη ένα καινούρ γιο. Μόνο που πρέπει νά περιωρισθή μέσα στό σκληρό κέλυ

φος τής αράχνης, περί μένοντας νά άλλάξη τό έντομο κέλυφος γιά νά μπορέση νά εμφανισθήη Ή άράχνη, δπως κΓ δλα τά άλλα έντομα, βρίσκεται κλει σμένη μέσα σ’ ένα σκληρό κέ λυφος. Αυτή είναι, άλλωστε, ή διαφορά των εντόμων άπό τά άλλα ζώα. Εμείς καί τά άλλα ζώα έχουμε τόν σκελετό μας μέ σα στό σώμα μας. Τά έντομα, δμως, έχουν τό σώμα τους μέσα στον σκελετό τους. Καί, επειδή καί τά έντομα μεγαλώνουν καί άναπτύσσσνται δπως έμεΐς, ό ταν ό σκελετός —τό σκληρό τους καβούκι— γίνη πολύ μι κρός γιά τό σώμα τους, τόν βγάζουν καί γρήγορα σχηματί ζεται ένα καινούργιο κάλυμμα γύρω τους. 5Έτσι, λοιπόν, κι’ ή άράχνη. Μεγαλώνοντας, καταλαβαίνει δτι τό κέλυψός της άρχισε νά τής έρχεται στενό. Καί αποφα σίζει νά τό άλλάξη. Κρεμιέται τότε άπό μιά κλωστή καί φέρ νει δλα τά πόδια της προς τά έμπρός. 'Έτσι, τό κέλυφος σχί ζεται στό μέρος τής ράχης, δ-

185

πως θόε σχιζόταν ένα στενό σακ* -κάκι. Και αράχνη βγάζει^ τό παλιό καβούκι και τό πέτάει. Αυτό όμως είναι τό εύκολο μέρος τής δουλειάς. Γιατί υπάρ χει καί τό δυσκολότερο: Ή αλ λαγή δηλαδή του κελύφους των ποδιών. Τά πόδια της άράχνης βρίσκονται μέσα σέ πολύ στε νούς σωλήνες άπό τό ίδιο σκλη ρό υλικό, πού είναι φτιαγμένο καί τό υπόλοιπο κέλυψος. Καί, για νά βγάλη τά πόδια της μέ σα άπό τά στενά τους «παντε λόνια», ή άράχνη πρέπει νά τι-3 νάξη τό κάθε πόδι της περί τις 600 φορές! Καταλαβαίνετε, βέβαια, οτι, τελειώνοντας την αλλαγή του καβουκιού της ή α ράχνη είναι τρομερά έξηντλημένη. ΓΓ αυτό κάθεται νά ξεκουραστή λίγο καί νά δώση τον καιρό στο νέο της κέλυφος, πού είναι στην αρχή άσπρο καί μα λακό, νά σκληρύνη. Τό πόδι, λοιπόν, πού φυτρώ-

Ό κάβουρας αυτός έχασε την ιμιά του δαγκάνα σέ κάποια .μά χη. Δεν πολυσκοτίιζεται γι* άύτσ άμως. * 'Όιπως βλέπουμε,, μια καινούργια' δαγκάνα Φυτρώνει στη θέσι τής παλιάς. νει ^όλις κοπή τό άλλο, ωσπου νά ερθη ή στιγμή νά άλλάξη ή αράχνη, το κέλυφος, είναι υπο χρεωμένο νά άναπτύσσεται^ δι πλωμένο μέσα στο σώμα του έν-

186

τόμου* Κι\οτάν ερθη ή στιγμή/ ή άράχνη βγαίνει μέσα άπό τά παλιά της ρούχα · μέ οκτώ πό δια, όπως ήταν πριν άπό τό δυ στύχημα. ΟΙ περισσότερες α ράχνες . άλλάζουν κέλυφος οκτώ ή εννέα φορές στην ζωή τους.. Άλλα καί οί σαύρες προτι μούν πολλές φορές νά θυσιά σουν ένα μέρος τής ουράς τους για νά σωθούν άπό κάποιαν έ)πικίνδυνη λαβή· ένός εχθρού τους. Μόλις ή σαύρα πιαστή α πό την ουρά της, άφίνει στά «χέρια» τού εχθρού δσο-κομμά τι χρειάζεται καί τρέχει νά κρυ φτή κάτω άπό μιά μεγάλη πέ τρα, ή μέσα σέ μιά πυκνή συ στάδα θάμνων. Συχνά, μάλιστα, ή ούρα πού μένει στον εχθρό, σπαράζει καί συστρέφεται μό νη της κΓ έτσι άποσπά την προ σοχή του άπό την ίδια σαύρα πού φεύγει. ’Άλλοτε πάλι, ή σαύρα άφίνει την ουρά της καί φεύγει, πριν ακόμη την άγγίξη κανείς, άπό απλό φόβο! Μερικές έβδομάδες έπειτα ά πό τον ακρωτηριασμό τής σαύ ρας, άρχίζει νά φυτρώνη ή και νούργια ουρά, πού γρήγορα παίρνει <$ΐς διαστάσεις τής πα λιάς, καί τό έρπετό είναι καί πάλι τέλειο. 'Η ουρά τής σαύ ρας πραγματικά φυτρώνει τόσο εύκολα, πού πολλές φορές, ακό μη κι’ δταν ή παλιά ουρά δέν έ χει κοπή αλλά μονάχα τραυματισθή, άπό τό τραύμα φυτρώνει δεύτερη ουρά, κΓ έτσι συχνά βλέπουμε σαύρες μέ δυό, καί μέ τρεις άκόμα ουρές! Υπάρχουν σαύρες, πού δέν έχουν όρατά πόδια. Καί, μολο νότι^ είναι εντελώς αβλαβείς, μοιάζουν πολύ με φίδια. Μιά απ’ αύτές, πού ζή σέ θερμά κλί ματα, δπως τής Νοτίου Αφρι κής, λέγεται Γυαλόφιδο, επειδή ή ουρά της σπάζει πολύ εύκολα σάν γυαλί, καί γίνεται κομμά τια. Τό Γυαλόφιδο είναι μεγά λη σαύρα και τό μήκος του φθά^

νέι πολλές φορές το ένα μέτρο; Ή τροφή του άποτελειται άπό άρρυραίους, ποντικούς και αυ γά πουλιών, Οί περισσότερες σαύρες εί ναι δειλά και άβλαβή ζώα που τρώνε μόνο αράχνες και άλλα έντομα. Υπάρχει όμως στις ε ρήμους τής ’Αριζόνας μια σαύ ρα, που τρέφεται τρώγοντας άλλες σαύρες, παραλύοντας και σκοτώνοντας τις, μέ ένα δηλη τήριο που βγαίνει άπό τό κά τω χείλος της. Ή σαύρα αυτή, που λέγεται Τζίλα, έχει .κοντή και χοντρή ουρά αντί νά έχη μακρυά και λεπτή όπως οι άλ λες σαύρες. "Οταν φάη πολύ, ή ουρά της γίνεται πολυ^ χοντρή, έπειδή τήν χρησιμοποιεί σαν έ να είδος αποθήκης^ τροφίμων, πού μαζεύονται έκεΐ υπό μορφήν λίπους, μέ τό όποιο ή σαύρα μπορεί νά ζήση έπί πολύ καιρό χωρίς νά φάη τίποτε άλλο. Τά άλλα ζώα, ακόμα καί τά πολύ μεγαλύτερα, δεν τήν πειράζουν, έπειδή ξέρουν πόσο έπικίνδυνο είναι τό δηλητηριώδες της δάγ καμα. Αυτός είναι άλλωστε καί ό λόγος, που χρησιμοποιεί τήν ουρά της για νά άποθηκεύη τρό φιμα, αντί νά τήν χρησιμοποιή γιά νά μπορή νά ξεφεύγη από τούς εχθρούς της. 'Ο Αστερίας, ό περίφημος «σταυρός» τής θάλασσας, όταν χάση ένα από τά χέρια (ή πό δια) του, γρήγορα αποκτά άλ λο. Πολλές φορές, μάλιστα, μπο ρεΐ νά χάση δύο καί τρία χέρια συγχρόνως καί νά ξαναφυτρώσουν όλα μαζί! Υπάρχει δέ ένα είδος Αστερία, πού ζή στον Ινδικό ωκεανό, τού οποίου κά θε βραχίων, όταν κοπή, μπορεί νά μετασχηματισθή σέ ολόκλη ρο καινούργιο αστερία! Στήν περίπτωσι αυτή, ό κομμένος βραχίων, έχει στήν αρχή τήν έμμάνισι ένός κομήτη μέ τό μι κρό κεφάλι πού σχηματίζεται στή μια του άκρη. Τέτοιοι «κο

μήτες» βρίσκονται τόσο πολλοί στον Ινδικό ωκεανό, πού πι στεύεται^ ότι ό άστερίας πολλές φορές κόβει μόνος, τον ένα βραχίωνα, χρησιμοποιώντας τή μέ θοδο αυτή γιά τον πολλαπλασι ασμό του; Υπάρχει έπίσης άλ-

"Οταιν άντιληιφφοΰν. κίνδυνο οι Α στερίες ένός ώρισμένου είδους, αύτοακρούτη<ριάζο ντα ι>. Κ όβουν, δηλ-εδό, καί πέτο Ον μακρυά όλα τά πόδια τους μαζί καί έτσι ^εΤναι δύσκολο· νά ανακαλυφθούν. λο ένα είδος Αστερία, πολύ μι κρότερου από τον συνηθισμένο, πού είναι τόσο φοβιτσιάρης, ώ στε άκόμα κι* όταν άκούση έναν ήχο, πετάει όλους του τούς βρα χίονες καί χώνεται κάτω από ένα βράχο! Οί αστακοί καί τά καβούρια ^αναπτύσσονται, όπως ξέρουμε, αλλάζοντας τήν σκληρή τους πανοπλία, που είναι φτιαγμένη άπό κερατίνη ουσία καί δέν άποτελεί ζωντανό μέρος του σώ ματός τους. Γι* αυτό, τό καβού ρι δέν αναπτύσσεται μαζί μέ τον άστακό καί φθάνει έτσι μιά

187

Φΐιγμή ττου γίνεται πολύ στενό και σφιχτό. Ό άστακός, τότε, βρίσκει μιά τρύπα σ5 ένα βρά χο, κρύβεται έκεΐ, σπάζει τό κέλυφός του, καί βγαίνει άπό μέσα. Μέσα σέ λίγες ώρες, χάρις σέ μιά κερατίνη ούσία πού βγαί νει άπό τό δέρμα του καί σκλη ραίνει στο νερό, 6 άστακός άττοκτά καινούργιο κέλυφος. Στο μικρό -αυτό διάστημα, τό σώμα του άστακοΰ μεγαλώ νει μέ καταττληκτ; κή ταχύτητα. Μεγαλώνει... προκαταβολικά, άς πούμε, για τό διάστημα, πού θά μείνη κλεισμένος στό νέο του

κά^ούκί κα! θά ζήση σ^ &ύ?6., "Οσο περνούν τα χρόνιος τό σο ή άνάπτυξις τοΰ^ άστακοΰ γί νεται πιο αργή καί τό κέλυφος του αλλάζει σέ αραιότερα χρο νικά διαστήματα. Συνήθως, τούς άστακούς τούς πιάνουν για νά τούς μαγειρέψουν σέ ήλικία έννέα έτών, όταν δηλαδή έχουν αλλάξει τό κέλυφος τους περί τις 24 φορές. Οί άστακοί καί τά καβούρια μπορούν νά άποκτήσουν και νούργια μέλη, όπως άκριβώς συμβαίνει στις αράχνες καί στις ,σαύρες.

ΔΙΩΡΥΓΕΣ ΟΙ ΜΕΙ ΑΛΟΙ ΤΕΧΝΗΤΟΙ ΥΔΑΤΙΝΟΙ ΔΡΟΜΟΙ Ρ ΩΜΑ ί Ο Σ αύτοκράτωρ Νέρων είναι γνωστός στην ιστορία γιά την θηριωδία του, όπως έ Μέγας Ναπολέων έμεινε διάση μος γιά τις κατακτήσεις του. Τόσο δμως ό Ναπολέων δσο καί ό Νέρων, ήσαν άνθρωποι μέ με γάλες ιδέες. "Ετσι, ό Νέρων πρώτος σκέφθηκε νά άνοιξη μιά διώρυγα κόβοντας τον Ισθμό τής Κορίνθου γιά νά μπορούν τά πλοία νά περνούν άπό τό Αι γαίο στό Ίόνιο πέλαγος χωρίς νά είναι αναγκασμένα νά κά νουν τον περίπλου τής Πελοπόν νησου. Δυστυχώς τά μηχανικά μέσα τής εποχής έκείνης ήσαν πολύ περιωρισμένα^ γιά νά μπορέσουν νά φέρουν σέ πέρας ένα τόσο μεγάλο έργο. "Έτσι, τό κόψιμο τού Ισθμού καί τό άνοιγμα τής διώρυγος δέν έγινε παρά ύστε ρα άπό πολλά - πολλά χρό νια... Τό 1882, μιά Γαλλική έταιρίσ άρχισε τϊς εργασίες τής

188

Βιανοίξεως τής διώρυγος, αλλά κΓ αυτή αναγκάσθηκε νά εγκα τάλειψη τίς εργασίες. Άνάλαβε έπειτα τό έργο μιά έλληνική έταιρία καί, υπό τήν διεύθυνσι τού "Ελληνος μηχανικού Μάτσα, ή διώρυξ έτελείωσε ^ τό 1889. Είναι ένα ίσιο κανάλι μήκους τεσσάρων μιλίων καί πλάτους 22 περίπου μέτρων πού γιά νά γίνη χρειάσθηκε νά κοπή ό στερε ός βράχος πού αποτελούσε τον Ισθμό. 'Η διώρυξ τής Κορίνθου θεωρείται σάν μιά άπό τίς πιο χρήσιμες τεχνητές θαλάσσιες όδούς τού κόσμου. 'Ο άρχαιότερος τεχνητός δρό μος γιά τά πλοία είναι κατά πάσαν πιθανότητα ή διώρυξ τού Σουέζ. Ό χαμηλός ισθμός τού Σουέζ κόπηκε γιά πρώτη φορά, έτσι πού νά σχηματισθή μιά άβαθής καί στενή διώρυξ γιά πο λύ μικρά πλοία ή μάλλον για βάρκες, άπό τον μεγάλο Αιγύ πτιο Φαραώ Ραμσή τον Β'. Με τά τον θάνατο τού Ραμσή, ώστόσο, τό κανάλι πού είχε άνοί-

ξει έκεΐνος έγκαταλείφθηκε και σέ λίγα χρόνια γέμισε άπό χώ μα καί ξεχάσθηκε. Κοντά στο 600 ττ. X. όμως, ένας άλλος με γάλος Φαραώ της Αιγύπτιου/ 6 περίφημος Νεκώς, άρχισε την κατασκευή ενός νέου καναλιού.

τι«η. Γρήγορα ^ περί έπεσε κΓ αυτό σέ άχρηστία. ΚΓ έτσι, &■ λες αυτές οΙ άπόπειρες διοονοί» ξεως διώρυγος μέσα άττό τον Ι σθμό του Σουέζ είχαν λησμονηθή εντελώς την εποχή που ό Να πολέων άνέλαβε τήν έκστρατεία

' "Ένα β.ρεταννικό καιταδροιμικό περνάει άττ’ τη διώρυγα του Παναμά. Δέν μπόρεσε όμως νά τό τελείω ση κΓ έτσι τά εγκαίνιά του τά έκανε ό βασιλεύς των Περσών Δαρεΐος, εβδομήντα χρόνια αρ γότερα. Καί πάλι, όμως, σέ λί γα χρόνια τό δεύτερο κανάλι έγκοααλείφθηκε, γέμισε άπό χώματα καί ξεχάσθηκε έπί χί λια ολόκληρα χρόνια, μέχρις ό χου ανέβηκε στον θρόνο τής Αί γυπτου ό ’Αμραυ, ό Μωαμεθα νός βασιλιάς, που κατέκτησε την χώρα επί κεφαλής των Α ράβων του καί που ξαν«καθά ρισε τό κανάλι, άνοίγοντας δρό μο για βάρκες καί μικρά πλοία. ’Αλλά καί του τελευταίου κα ναλιού ή τύχη δέν ήταν διάφορε-

τής Αίγυπτου μετά την κατάκτησι τής Ιταλίας. *0 μεγάλος κατακτητής κατάλαβε αμέσως την άξια, που θά είχε μιά τέτοια διώρυξ σάν δρόμος προς τάς Ινδίας. ΓΓ αυτό, χωρίς άργοπορία, διέταξε τους μηχανικούς του νά μελετήσουν τήν υπόθεσι καί νά τού άναφέρουν τά συμπεράσματά τους. Παρά τήν επιθυ μία του όμως νά ποοχωοήση στην κοπασκευή τής διώρυγας* ό Μέγας Ναπολέων προσεκρουσε στην άρνητική άπάντησι των μηχανικών του, οί όποιοι του εΐπαν ότι άπό τήν μελέτη τους είχαν καταλήξει στο συμπέρα σμα ότι ή διάνοιξις τής διώρυ-

■

στάθμη τών νερών της Έρυθράς θαλάσσης ήταν 10 περίπου μέτρα ανώτερη άττό την στάθμη των νερών τής Μεσογείου. 'Οττότε άν άνοιγαν δίοδο στα νε ρά τής Έρυθράς, θά έδημιουργεΐτο ένα φοβερά ρεύμα, θά α νέβαινε ή στάθμη τής Μεσο γείου και θά γίνονταν τρομερές καταστροφές! Αργότερα δμως, μερικοί Γ Αγγλοι αξιωματικοί έμελέτησαν τό ζήτημα καί ανακάλυψαν ότι οί μηχανικοί του Ναπολέοντος είχαν κάνει λάθος. Δεν υ πήρχε διαφορά στην στάθμη τών δυο θαλασσών. "Έτσι, ό Ντε Λεσσέψ, ό μεγάλος Γάλλος μηχανικός, έσχημάτισε μίαν έταιρίαν καί οί εργασίες τής διανοίξεως άρχισαν τό 1859. Τρι άντα χιλιάδες άνθρωποι έργάσθηκαν για την συμπλήρωσι του έργου, πού άργοπόρησε έξ αί τιας διαφόρωιν δυσκολιών. Τελι κά όμως, δλα τά έμπόδια παρα μερίσθηκαν καί ή διώρυξ άνοιξε τό 18ό9, έχοντας στοιχίσει 20 εκατομμύρια λίρες. 'Η διώρυξ τού Σουέζ, έχει μήκος 100 μι λιών, καί τό αρχικό της βάθος ήταν 8 περίπου μέτρα. Έκτοτε δμως έγιναν πολλές φορές ερ γασίες γιά νά την βαθύνουν καί σήμερα έχει βάθος 10 μέτρα. Πέντε περίπου χιλιάδες πλοία περνούν από έκεΐ κάθε χρόνο καί τά διόδια πού πληρώνουν ανέρ χονται σέ τεράστια ποσά. Γιά νά διασχίσουν τήν διώρυγα τά πλοία χρειάζονται κατά μέσον όρο 1Π/2 ώρες περίπου. 5Από μηχανικής άπόψεως, ή διάνοιξις τής Διώρυγας τοΰ Σουέζ δέν ήταν δύσκολο έργο, έπειδή σέ κανένα σημείο ό ισ θμός δέν εΐχε ϋψος μεγαλύτερο από 20 μέτρα πάνω άπό τήν ε πιφάνεια τής θάλασσας, κΓ ε πειδή άπετελεΐτο περισσότερο άπό άμμο καί αμμώδη πηλό, καί πολύ Χιγώτερο άπό σκληρό βρσ=

πώς νά συγκρατήσουν τήν άμμο, που έπεφτε μέσα στο αυλάκι κάθε τόσο. 1 "Έτσι, ένα μεγάλο μέρος τών χρημάτων, που ξωδεύτηκαν γιά τήν διώρυγα, πήγε στην κατασκευή τοίχων γιά τήν συγκράτησι τής άμμου. Επί σης, ένα αρκετά μεγάλο μέρος τής διώρυγας, δέν χρειάσθηκε νά σκαφτή, γιατί κατά πλάτος τοΰ ισθμού υπήρχαν μερικές λί μνες, μέσα από τις όποιες περ νούν τά πλοΐα καί σήμερα. Πολλές είναι οί μεγάλες διώ ρυγες τού κόσμου. ’Αλλά καμμια δέν έστοίχισε σέ ανθρώπινες ζωές τόσο δσο ή διώρυξ τοΰ Πα ναμά, ένα άπό τά θαύματα τής συγχρόνου μηχανικής. Τήν ιδέα τής διανοίξεως τής διώρυγος τοΰ Παναμά, τήν συνέλαβε πρώ τος, πριν άπό 400 περίπου χρό νια, ό Ισπανός εξερευνητής Μπαλμπόα, ό οποίος έπρότεινε στον τότε αυτοκράτορα τής Ι σπανίας νά άνοιξη ένα δρόμο, πού θά ένωνε τους δύο ωκεα νούς καί θά έχάριζε στους Ι σπανούς τήν κυριαρχίαν τοΰ Ει ρηνικού Ωκεανού. Αλλά ή πρότασις τού Μπαλμπόα δέν συνάν τησε θερμή υποδοχή καί τίποτε δέν έγινε προς τήν κεχτεύθυνσι αυτή ώς τό 1881, οπότε καί πά λι ό μεγάλος Γάλλος μηχανικός Ντέ Λεσσέψ έσχημάτισε μίαν έταιρία γιά νά άνοιξη τήν διώ ρυγα. 'Ο άνθρωπος δμως, πού εΐχε θριαμβεύσει στήν διώρυγα τοΰ Σουέζ, άπέτυχε οίκτρά στον Παναμά. Δύο ήσαν οί αιτίες τής άποτυχίας: Πρώτον, όλοι οί υπολογισμοί εΐχαν γίνει χω ρίς νά λογαριασθοΰν τά φοβε ρά κουνούπια, πού κυριαρχού σαν απολύτως στήν τροπική ζούγκλα που έσκέπαζε ολόκλη ρη τήν περιοχή τοΰ Ισθμού. Καί δεύτερον, ήταν φοβερή ή δια φθορά καί ή άσυνειδησία τών διευθυντών τής έταιρίας, πού κοπασπατάλησοον περισσότεροί

γσσίες. 'Μ ιστορία των έργασιών τής Γαλλικής Εταιρίας, αποτελεί μίαν από τις μεγαλύτερες τρα γωδίες τού κόσμου. Οι άνθρω ποι πραγματικά πέθαιναν σαν μυίγες άπό τή φοβερή έπιδη.μία τού κίτρινου πυρετού, καί είναι αληθινό αυτό που έλέχθη ότι κάθε μέτρο που προχωρούσαν οι εργασίες, έστοίχιζε την ζωή τριών ανθρώπων. Σ’ αυτό προσετέθη καί ή τρομακτική κατάχρησις τών χρημάτων τής έταιρίας από τους διευθυντάς της. Έτσι, αφού ξωδεύτηκαν 1.300 εκατομμύρια χρυσά φράγκα, ή έταιρία έγκατέλειψε τις εργα σίες. Εκατοντάδες ατμομηχα νές, αμέτρητα μίλια σιδηροτρο χιών, δεκάδες βυθοκόροι καί χι λιάδες τόννοι υλικού κάθε είδους

Τό 1889 ωστόσο, άνέλαβε νά άνοιξη τήν διώρυγα μια αμερι κανική Έταιρία. "Εχοντας ό μως πάρει ένα ζωντανό μάθημα άπό τήν προηγουμένη προσπά θεια, οι "Αμερικομ/οί, πριν άπό κάθε άλλο, άρχισαν έναν έξοντωτικό πόλεμο κατά τών κουνουπιών. "Ολα τά έλη, που βρί σκονταν στήν ζούγκλα, παραγεμίσθηκαν κΓ άποξηράνθηκαν. Τεράστιες φωτιές κατέστρεψαν ολόκληρα τετραγίονικά χιλιόμε τρα τροπικού δάσους, που απο τελούσε τό κρυσφήγετο τών κουνουπιών. "Ολα τά ρυάκια, οϊ ποταμοί καί τά στάσιμα νερά τής περιοχής σκεπάσθηκαν άπό πετρέλαια. Σέ λίγα χρόνια, οί άνθρωποι ένίκησαν τά κουνούπια. Τό 1905 έσημειώθηκε ή τελευταία έιτιδη

ΟΊ δεξαμενές της διώιρυγος τοΟ Οαναιμά. Πάνω στις μεγάλες πόρ τες ιμιάς απτό τις δεξαιμενες αυτές, <μπορουν νά σταθούν 70 άνθρωπο·!. έμειναν έκεΐ ,έγκατελελειμμένα μέσα στήν τροπική ζούγκλα, καί μεταβλήθηκαν σέ σκορπισμένα παλιοσίδερα. "Ακόμη καί σήμε ρα, μπορεί κανείς νά δή τά α συμπλήρωτα αυλάκια, πού είχαν άνοιχθή άπό τήν Γαλλική Έται ρία, χορταριασμένα καί μισογεμάτα νερό, τά αυλάκια που μάς δείχνουν ποΰ μπορεί νά όδη γήση © κακός υπολογισμός καί

μία κίτρινου πυρετού. Καί τό° 1906, δέν παρουσιάσθηκε παρά ένα καί μόνο κρούσμα τής φοβε ρής αυτής άρρώστειας. "Εκτοτε, ό κίτρινος πυρετός έξαφανίσθηκε άπό τον Παναμά. Μόλις, λοιπόν, έξωντώθηκαν τά κουνούπια, οί άνθρωποι ρί χτηκαν στήν δουλειά. "Οπου χρειαζόταν νά γίνη σκάψιμο στήν ξηρά, οί "Αμερικανοί έχρη-

σιμοττοίησοον τεράστια φτυάρια πού τα έχωνε στο χώμα ή ακα τανίκητη δύναμις του ατμού, φτυάρια που έβγαζαν ένα τόννο χώμα σέ κάθε φτιαριά! "Ο που πάλι το σκάψιμο έπρεπε νά γίνη μέσα από υγρό ή λασπώ δες έδαφος, χρησιμοποιήθηκαν ειδικές βυθοκόροι. Καί, επιτέ λους, όικτώ χρόνια μετά από την εναρξι τών έργασιών ή μεγάλη διώρυξ του Παναμά ήταν έτοι μη. Τά εγκαίνιά της έγιναν στις 7 Ιανουάριου του 1914. "Οπως είναι γνωστόν, ή δι ώρυξ του Παναμά είναι μια πε ρίεργη διώρυξ που κυριολεκτι κά «σκαρφαλώνει» από τον ω κεανό στην κορυφή του ισθμού κι5 από έκεΐ ξανακατεβαίνει στον άλλο ωκεανό. Αυτό έπιτυγχάνεται μέ έξη διαδοχικές καί κλιμακωτές δεξαμενές, που βρί σκονται τρεις από την μία, καί τρεις από την άλλη πλευρά τοΟ ισθμού. Τό πλοίο, λοιπόν, που θέλει νά περάση από τον Ατ λαντικό στον Ειρηνικό, έρχετοίΐ καί μπαίνει στην δεξαμενή που ή στάθμη της βρίσκεται στο ί διο ύψος μέ τήν επιφάνεια τής θάλασσας. Μόλις όμως τό πλοίο μπή στήν δεξαμενή, κλεί νουν οΐ πόρτες της, καί αρχίζει νά γεμίζη μέ νερό. Καί, φυσι κά, όσο υψώνεται τό νερό μέσα στήν δεξαμενή, τόσο υψώνεται καί τό πλοίο. "Έρχεται, λοιπόν, στιγμή πού τό πλοίο φτάνει στο επίπεδο τής δεύτερης δεξα μενής. Προχωρεί λοιπόν, καί μπαίνει μέσα σ" αυτήν καί ε παναλαμβάνεται ή ίδια διαδι κασία. 'Η δεξαμενή γεμίζει μέ νερό, τό πλοίο υψώνεται, καί φθάνει ώς τήν τρίτη δεξαμενή, από δπου, τέλος, μπαίνει στην κυρίως διώρυγα, στήν κορυφή του ίσθμοΰ. "Αφού διάσχιση τήν διώρυγα, τό πλοίο έρχεται στήν πρώτη δεξαμενή του αντι θέτου μέρους. Κι* έκεΐ, έπαναναμβάνεται τό ίδιο, μέ τήν δια

192

φορά ότι αντί νά γεμίζουν, οι δεξαμενές άδειάζουν καί τό πλοίο κατεβαίνει μέχρις δτου φτάση στήν έπιφάνεια του άλ λου ωκεανού, όπότε τό πλοίο συνεχίζει τό ταξίδι του. Τό συ νολικό μήκος τής διώρυγας του Παναμά, είναι 50 περίπου μι λιά, καί ό διάπλους της χρειά ζεται περί τις 8 ώρες. Γιά νά διάσχιση τό πλοίο δεν χρησιμο ποιεί τις μηχανές του παρά μό νο σέ ένα μικρό τμήμα στήν κυ ρίως διώρυγα. Σέ όλη τήν υπό λοιπη διαδρομή, σέρνεται από δύο ηλεκτρικές μηχανές, πού κι νούνται επάνω σέ σιδηροτροχι ές στρωμένες στήν μία καί τήν άλλη πλευρά τής διώρυγας. Οι μηχανές αυτές, πού είναι ισχυ ρότατες καί γαντζώνονται μέ ο δοντωτούς τροχούς, σκαρφαλώ νουν από τήν μιά στήν άλλη δε ξαμενή καί έχουν όνομασθή «η λεκτρικά μουλάρια». 'Η διώρυξ του Παναμά, έχει βάθος 15 μέ τρα. "Ενα άλλο μεγάλο σύστημα διωρύγων είναι εκείνο πού ένώνει τίς μεγάλες λίμνες τής Βο ρείου Αμερικής, μέ τον "Ατλαν τικό ώκεανό. "Εδώ, ή διαφορά στάθμης μεταξύ τής έπιφσνείας τών λιμνών καί του "Ατλαν τικού ωκεανού είναι 200 περί που μέτρα. Γι" αυτό, οι ανάλο γες προς τίς δεξαμενές τού Πα ναμά έγκαταστάσεις, πού βοη θούν τό κατέβασμα καί τό άνέβασμα τών πλοίων, είναι οί με γαλύτερες τού κόσμου. Τέλος, άλλες μεγάλες διώρυ γες είναι ή διώρυξ τού Γκέτα τής Σουηδίας μέ μήκος 115 μι λιών, ή διώρυξ τού Κιέλου τής Γερμανίας μήκους 61 μιλίων, ή διώρυξ τού "Έλβα έπίσης οπήν Γεομσνία μήκους 41 μιλίων, ή διώρυξ τού Μάντσεστερ μήκους 351/2 μιλίων και ή διώρυξ τής Πριγκηπίσσης Τζουλιάνας στήν 'Ολλανδία, πού έχει μήκος 20 μιλιά καί άνοίχθηκε τό 1935-

ΤΟ ΠΑΙΔΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ είναι ένα βιβλίο, που διδάσκει, διαπλάσσει, διασκεδάζει, άναπτυσσει τήν ροπήν προς τα μεγάλα έργα, έκπολιτίζει. ΚΥΚΛΟΦΟΡΕΙ ΣΕ ΠΟΛΥΣΕΛΙΔΑ ΤΕΥ ΧΗ ΚΑΘΕ ΔΕΚΑΠΕΝΤΕ ΗΜΕΡΕΣ.

' Απαραίτητο για

κάβε Ελληνόπουλο.

ΤΕΥΧΟΣ 5 - ΔΡΑΧ. 3.000

ΤΟ ΜΤΤΑΜΤΤΟΤ Ν ΛΕΓΑΜΕ σέ κάποιον πώς υπάρχει ένα εΐδος φυτού η καλύτερα χλόης, πού φθάνει σέ ύψος τρι άντα περίπου μέτρων που έχει το πάχος ένός δέντρου, που εί ναι σκληρό σαν πέτρα καί πού μπορεί νά χρησιμοποιηθή για έκατό διαφορετικούς σκοπούς, ασφαλώς δέν θά μάς πί στευε. Καί δμως, δλες αυτές οϊ ιδιότητες βρίσκονται στο περί φημο καλάμι μπαμπού, πού η Βοτανική το κατατάσσει στην οικογένεια, πού ανήκουν δλα τα είδη τής χλόης. Υπάρχουν πολλές ποικιλίες μπαμπού πού μερικές φθάνουν σέ ύψος μέχρι καί 40 μέτρων. Αλ λά, κατά μέσον ορο, το μπαμπού φθάνει τά 20 μέ 25 μέτρα. Με γάλα δάση αυτού τού έξαιρετικού καί θαυμαστού φυτού βρί σκονται σ' δλες τίς τροπικές χώρες τής Ανατολής, καί Ιδιαί τερα στην Κίνα, την Ιαπωνία, την Μαλαϊκή Χερσόνησο, τις Ιν δίες, την Κεϋλάνη καί την Ιάβα. "Οπως καί ή συνηθισμένη χλόη, το μπαμπού φυτρώνει από ένα δίχτυ ριζών πού ξεπετάει πολλούς βλαστούς. Πολλές φο ρές, από μιά ρίζα, βγαίνουν εί κοσι καί περισσότερα καλάμια, πού φυτρώνουν καί μεγαλώνουν μαζί, δπως ή χλόη στούς δι κούς μας κήπους. Οι βλαστοί φθάνουν στο μεγαλύτερο τους ύ ψος χωρίς νά κάνουν καμμιά διακλάδωσι, άλλά άργότερα ξεπετάνε προς τά πλάγια μεγάλα ο ριζόντια κλαδιά, ιδίως από τά ύψηλότερα μέρη τους. "Οταν στέκεται κανείς μπροστά σέ μιά συστάδα μπαμπού είναι δύ σκολο νά φαντασθή κανείς δτι τά γιγαντιαϊα αυτά φυτά είναι απλώς ένα είδος χλόης. Τά κα λάμια τους φυτρώνουν τόσο κον-

«Παιδικά Πανεπιστήμιο» 5

τά το ένα μέ το άλλο, ώστε συ νήθως είναι πάρα πολύ δύσκολο νά διάσχιση κανείς μιά φυτεία καλαμιών μπαμπού. "Οπο:ς καί δλα τά είδη τής χλόης, τό μπαμπού έχει «ένώσεις» ή νονο^ δπως λέγονται

*0 Κινέζος αυτός Βουβδιστής 1ερεύ-ς, κιρατάει στο χέρι του -μιά βεντάγια από μπαρπου για να διώχνη τίς μυτγες.

συνήθως, σέ δλο τό μήκος τους καί, στο ΰψος κάθε ένώσεως, υ πάρχει ένα χώρισμα, ή διάφρα γμα, που χωρίζει έγκάρσια τον σωλήνα. Μπορούμε, λοιπόν, νά πούμε πώς τό μπαμπού άηοτελεΐται από μιά σειρά κοίλων σωλη νάριων. Μέ την διαφορά πώς τά χωρίσματα αυτά δέν μοιάζουν καθόλου μέ τά χωρίσματα πού βρίσκουμε στα δικά μας καλά μια καί πού αποτελούνται, δπως ξέρουμε από ένα είδος άσπρης ψύχας. Τά χωρίσματα του μπαμ-

193

πού, εΐναι σκληρά ξυλώδη και πολύ δύσκολα τρυπάνε. Τό εξωτερικό τού μπαμπού, ή γυαλιστερή του επιφάνεια δηλα^ δή, περιέχει σέ μεγάλη αναλο γία μια χημική ουσία, πού λέ γεται πυρίτιον και ττου είναι ε ξαιρετικά σκληρή. Γι’ αυτό και τό ξύλο τού μπαμπού είναι υ περβολικά σκληρό καί πολύ δύ σκολα κόβεται. Υπάρχει μάλι στα, ένα ε,Ιδρς μπαμπού μέ ξύ-

Μ',ά ζρύγικλα από καλάμια μπα μπού στα σύνορα τής Βιρμανίας. Το τεράστια καλάμια, φθάνουν σέ ϋψος 20—25 μέτρων καί με ρικά είδη μέχρι 40 μέτρων. λο σκληρό, που περιέχει τόσο πολύ πυρίτιο, ώστε όταν τό χτυπήση κανείς μέ τό σφυρί ή μέ τό τσεκούρι, βγάζει σπίθες! Γι’ αυτό καί σέ πολλά μέρη τής Κίνας τό μπαμπού χρησιμοποι είται καί ώς ... τσακμακόπετρα! Δεν υπάρχει κανένα φυτό που νά χρησιμόποιήται για τόσο πολλούς και διαφορετικούς σκο πούς, όπως τό μπαμπού. Καί, πρώτα - πρώτα, τά τρυφερά βλα στάρια καί ο! σπόροι του χρη-

194

σιμοποιοΰνται για τροφή, ενώ οί σκληροί/ ξυλώδεις κορμοί χρησι μοποιούνται γιά την κατασκευή σπιτιών, επίπλων, άμαξιών και αγροτικών εργαλείων. Οί κορμοί χρησιμοποιούνται επίσης ώς κα τάρτια σέ μικρά ιστιοφόρα καί οί ϊνες πού βγαίνουν από τό ξύλο του, όταν τό κατεργασθή κανείς κατάλληλα όπως τό λινάρι, χρημοποιούνται γιά τήν κατασκευή τώυ τοίχων τών καλυβιών των ιθαγενών. Κατασκευάζονται επί σης μ* αυτές ψάθες καί σκοινιά, δίχτυα, καλάθια καί καπέλλα. Οί ΐνες αυτές χρησιμοποιούνται καί γιά τήν κατασκευή φυτιλιών γιά λάμπες. ιΟ Μάρκο Πόλο, ό περίφημος περιηγητής καί έξερευνητής του Μεσαίωνος, μάς διηγείται πώς είδε τους ιθαγενείς νά σχίζουν κοδλάμια μήκους δέκα καί περισ σοτέρων μέτρων καί μέ τίς πο λύ λεπτές βέργες που έπαιρναν νά φτιάχνουν σχοινιά πού τά χρησιμοποιούσαν γιά νά σέρνουν τά πλοία στά ποτάμια. "Ενας άλλος περιηγητής του παλιού καιρού μάς διηγείται επίσης πώς έφτιαχναν τά σχοινιά αυτά οί Κινέζοι: Κατασκεύαζαν εξέ δρες ψηλές πέντε καί έξη μέτρα, καί έκεϊ επάνω καθισμένοι έπλε καν τό σχοινί, πού, καθώς μά κραινε σιγά - σιγά, τό άφιναν νά κρέμεται καί νά γίνεται κου λούρες στο έδαφος. Τό σχοινί από μπαμπού είναι οχι μόνο πάρα πολύ γερό, άλλα καί πάρα πολύ ελαφρό. Γι’ αυτό καί χρη σιμοποιείται όπου τό συνηθι σμένο σχοινί είναι πολύ βαρύ γιά τή δουλειά πού χρειάζεται. Οί κινέζικες ζόνγκες, τά πλοία έκείνα μέ τό περίεργο σχήμα, έχουν πανιά καί σχοινιά ολα καμωμένα από μπαμπού. Κι* ένας παλιός βενετσιάνος περιη γητής γράφει δτι τό ανάκτορο ενός άρχοντος στην Κίνα είχε στέγη, πού ήταν καμωμένη από καλάμια μπαμπού, πλούσια δι-

μένο μέ ζωηρά

ιτ*ι νά ύν&,ι σι-μοίΓΟίοΟμ*.

χρώματα,

Καί

γιά νοί μή^ στάζουν τά νψά τής βροχές, οί τεχνίτες, που είχαν φτιάξει έκείνη τή στέγη, είχαν κόψει κατά μήκος στη μέση ττο^ λύ χοντρά καλάμια καί τά είχαν τοποθετήσει τό ένα επάνω στο άλλο καί σέ σειρές, από τις 6* ποιες ή μια ήταν κοίλη καί ή άλλη κυρτή, όπως ακριβώς το ποθετούμε εμείς σήμερα τά κε ραμίδια μαξ. Επειδή ό κορμός του μπαμ πού είναι κοίλος, χρησιμοποιεί ται σέ πολύ μεγάλη κλίμακα στην Άσία γιά την κατασκευή σωλήνων γιά νερό. Στις περι πτώσεις αυτές, φυσικά, τά χω ρίσματα που βρίσκονται στο ύ ψος κάθε ένώσεώς βγαίνουν. Τό μπαμπού χρησιμοποιείται επ'σης καί γιά πολλά άλλα .πράγματα. Φτιάχνουν μ’ αυτό γέ φυρες, σκάλες, φράχτες, καλά μια γιά ψάρεμα, κάί... σόλες γιά παπούτσια. Τά ξίλα που χρησιμοποιούν οί Κινέζοι αχθο φόροι γιά νά κουβαλάνε διάφο ρα πράγματα., είναι επίσης από μπαμπού. Δένουν δηλαδή στις δυο άκρες ένός κομματιού μπαμ πού δύο φορτία, που προσέ χουν νά έχουν τό ίδιο βά ρος περίπου, καί υστέρα πιά νουν τό ξύλο καί τό ζυγιάζουν οπόν ώμο τους, έχοντας τό ένα φορτίο εμπρός καί τό άλλο πί σω. Κλουβιά γιά πουλιά, αετοί καί άλλα παιχνίδια γιά παιδιά, τόξα, βέλη, ακόμα καί μαχαίρια, μπορούν νά κατασκευασθούν άπό μπαμπού. Οί Κινέζοι, φτιάχνουν άπό τό μπαμπού καί χαρτί. Παίρνουν δηλαδή τό εσωτερικό μαλακό μέ ρος τού καλαμιού, τό κοπανί ζουν καί φτιάχνουν έτσι ένα πολτό, τον όποιο απλώνουν κα τόπιν νά στεγνώση σέ φύλλα. ’Έτσι κατασκευάζουν ένα είδος πολύ ψιλού χαρτιού, τό όποιο δμως βέν είναι δυστυχώς αρκετά

ί®

χαρτί πού χρηΚα! αστό άνοα

κρίμα έιτειίή τό- μπαμπού Ιά χ\« ταν μ^ιά εξαιρετική πρώτΐ| ύλη γιά την κατασκευή χαρτιού. Λίγο πριν άπό τον πόλεμο, έγιναν προσπάθειες, γιά νά βρε* θή ένας τρόπος νά φτιάχνεται χαρτί άπό μπαμπού μέ τά σύγ χρονα μηχανικά μέσα, χωρίς α ποτέλεσμα όμως. Τό χαρτί πού χρησιμοποιούμε τώρα, γίνεται άπό τήν πολτοποίησι ξύλων, ά-

Κα0:σ:μένος σ’ ένα πρωτόγονο πλοιάριο Φτιαγμένο άπό μπα μπού, ό Ιθαγενής αυτός άνσσύρε. άπό τό νερό τις ψαροπα γίδες του, που είναι κατασκευασμένες άπό ιμπαΐμπου επίσης. πό δέντρα, τά όποια άργουν νά άναπτυχθοΰν. ^ Xρειάζο ντα ι πολλά χρόνια γιά νά μεγαλώση ένα δέντρο τόσο ώστε νά γίνη κατάλ ληλο νά κοπή καί νά γίνη χαρ τί; Ένώ τό μπαμπού, πού ανα πτύσσεται μέ καταπληκτική τα χύτητα -— πολλές φορές μεγα λώνει μέ ρυθμό 60 έκστοστών

195

$μέβήσίω£ — 6ά ήταν μια ττρώ-

τής τάξεις υλη, ή καταλληλότε ρη άπό ©λα τά Βέντρα γι* αυτ© Τό σκοΐΫ©. "Οπως είπαμε ήδη,, ϋί τρυ* φεροί βλαστοί και οΐ σπόροι του μπαμπού, αποτελούν έξαίρετη τροφή. Οι Κινέζοι λένς ότι «όταν ή εσοδεία του ρυζιού §έν είναι καλή, οι σπόροι του μπαμ πού είναι περισσότεροι από συ νήθως». Μερικά είδη μπαμπού έχουν ένα σαρκώδη καρπό μεγά λο σαν μήλο, που μπορεί νά ψη~ θή και νά φαγοοθη. "Αλλα είδη πάλι έχουν πολύ μικρότερους καρπούς ή σπόρους, πού σέ με ρικά μέρη των Ινδιών ανακα τεύονται μέ μέλι και ψήνονται στη φωτιά, μέσα σέ μιά χύτρα, πού είναι και αυτή φτιαγμένη από μπαμπού. Καί νά πώς : Παίρνουν ένα χοντρό καλάμι, κόβουν ένα κομμάτι καί άφίνουν τό χώρισμα πού υπάρχει στή ένωσι. "Ετσι έχουν έτοιμη τή χύτρα. Καί για νά μή καίεται, όταν μπαίνη οπή φωτιά, αλεί φουν τον πάτο τους εξωτερικά μέ πηλό, ό όποιος ψήνεται καί έτσι γίνεται σάν πήλινη χύτρα.

Τό άραιότερο μέρος τού μπαμπού είναι ^ τά τρυφερά τρϋ> βλαστάρια, που οΐ Κινέζοι και αί Ιάπωνες ΘεωροΟν πολύ απου* 8αΐα λιχουδιά καί τά μαγειρεύ ουν; όπως έμεΐς μαγειρεύουμε τά σπαράγγια. Τά τελευταία χρόνια, τό μπαμπού χρησιμο ποιείται σέ μεγάλη κλίμακά άτήν Ευρώπη καί τήν Αμερική για τήν κατασκευή φθηνών επί πλων, γιά τραπέζια, καρέκλες καί μικρές βιβλιοθήκες. Τά έ πιπλά αυτά είναι στερεώτοπά καί συγχρόνως πολύ έλαφρά. "Οπως ή συνηθισμένη χλόη, τό μπαμπού βγάζει καί αστό άνθη. Μερικά είδη άνθίζουν κά θε χρόνο, ενώ άλλα βγάζουν άν θη κάθε τρία ή τέσσερα ή καί περισσότερα χρόνια. Καί, μολο νότι τό μπαμπού ψηλώνει, όπως είπαμε, πολύ γρήγορα καί φθά νει στην μεγαλύτερη του άνάπτυξι μέσα σέ ένα τό πολύ χρό νο, χρειάζονται δύο ή καί τρία χρόνια γιά νά ώριμάση καί νά σκληρύνη ό κορμός του τόσο, πού νά μπορή νά χρησιμοποιηθή γιά τούς πολλούς σκοπούς πού αναφέρουμε.

ΤΟ ΑΓΑΛΜΑ ΤΗΣ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΣ ΕΝΑ ΑΤΙΟ ΓΑ ΝΕΑ ΘΑΥΜΑ ΙΑ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ Γ°ΐττ ο ΠΡΩΤΟ πράγμα πού άντικρύζει ό επισκέπτης τής Νέας Ύόρκης, άφου διαττλεόση τον "Ατλαντικό Ω κεανό, είναι τό γιγαντιαΐο άγαλμα τής Ελευθερίας στο νησί Μπήντλοου, κοντά στην είσοδο του λιμανιού τής Νέ ας Ύόρκης. Γ ιά χιλιάδες με τανάστες από τον Παλιό Κόσμο, ό πυρσός του άγάλματος αυτού λάμπει σάν νά τούς καλωσορίζη στην νέα τους πατρίδα καί σάν νά τούς υπόσχεται ότι σ’ αυτήν θά βρουν έλενθερία καί δυνατά*

196

τητες νά ζήσουν άνετα. Γιά ό λους, που ξέρουν τήν ιστορία του, τό άγαλμα τής Ελευθερίας είναι τό σύμβολο τής γαλλικής ευγνωμοσύνης στον λαό τής Α μερικής γιά τήν υποστήριξι καί τήν συμπάθεια, πού έδειξε στους Γάλλους ιδίως κατά τήν περίο δο τής έπαναστάσεως καί των πολέμων του τέλους του δέκατου ογδόου καί των άρχών τού Βεκάτού ενάτου αίώνος. Ακριβώς, λοιπόν, γιά νά άπαθανατισθή ή συμμαχία Γαλ λίας καί Ηνωμένων Πολιτειών

Κδίτά τόν πόλεμο της *Ανεξαρτη σίας έπρότεινε τήν άνέγερσι ένός μνημείου 6 Έδουάρδος Ααμπουλέγ, ένας Γάλλος Ιστορικός. Και τό μνημείο, που είχε τήν ι δέα νά προτείνη, έγινε άργότερα τό άγαλμα τής "Ελευθερίας. Τήν ιδέα του ό Λαμπουλέγ τήν

ένα νεαρό ΆλσοΗτό γλύπτη, ,τόν Αύγουστο Μπαρτόλντι, στον & ποΐ© άνέθεσε νά κάνη τά σχέδια τοΰ μνημείου. 4Ο Μπαρτόλντι τότε ξεκίνησε για τήν, Αμερική — πρέπει νά έχουμε υπ’ σψι μας πώς τό τα ξίδι αυτό δέν ήταν καί τόσο εϋ-

Μ:ά φωτογραφία από άεροπλάνο τοΰ μίικροΰ νησιού Μπήντλοου με τό άγαλμα τής Ελευθερίας, πού φαίνεται νά καλωσορίζη όποιον ΐμπαίνη στο λιμάνι τής Νέας Ύόιρικης.

έκμυστηρεύθηκε σέ μιαν όμάδα Γάλλων λίγο μετά τον άμερικανικό έμφυλιο πόλεμο. Μολονότι όμως ή πρότασίς του έγινε δε κτή μέ μεγάλο ένθουσιασμό, χρειάσθηκε νά περάση άρκετός καιρός γιά νά μπορέση ν' άρχίση κάποια κίνησις γιά τήν πραγματοποίησί της. "Οπωσδήποτε, ύστερα άπό λίγσν καιρό, Ιδρύθηκε ή Αμερικα νό - Γαλλική "Βνωσις (1875) μέ πρόεδρο τον Λαμπουλέγ, μέ σκοπό τήν άνέγερσι του μνη μείου. *Η ένωσις αυτή ήρθε χω ρίς άργοπορία σέ συνεννόησι μ*

κολο τήν έποχή εκείνη — γιά νά δη τά μέρη καί νά έξετάση τίς^ δυνατότητες καί νά έμπνευσθή. Βλέποντας έτσι τό νησάκι που βρίσκεται στην εϊσοδο του λιμένος τής Νέας Ύόρκης, ό Μπαρτόλντι ένθουσιάσθηκε άπό τήν προοπτική καί ώραματίσθηκε ένα υπέροχο άγαλμα μέ ιδι αίτερο συμβολισμό: Τό άγαλμα 6ά παρίστανε εκείνο, πού είναι πάντα γιά τους ανθρώπους πε ρισσότερο έπιθυμητό άπό κάθε τι άλλο: Την Ελευθερία. Καί τό άγαλμα έκείνο θά φωτιζόταν καί θά έλαμπε μέρα καί νύχτα,

ϋάλωσορίζοντας

τους

ξένους

ίττήν* βίσοδο του Νέου Κόσμου. *0 Μιταρτέλντι λοιιτόν> μέ ?ό Κεφάλι του γεμάτο ιδέες κςχϊ τά χαρτιά του-πρόχειρα σχέδια, γύ ρισε στη Γαλλία γιά νά άρχίση τήν κοπασκευή των μοντέλλων. Στό μεταξύ όμως, έπρεπε νά γίνη ή εργασία πού χρειαζόταν γιά την συλλογή τού άναγκαίου ποσού, Τό άγαλμα θά κατασκευ αζόταν μέ τις συνδυασμένες προσπάθειες Γάλλων καί Αμε ρικανών. ΟΙ Γάλλοι, δηλαδή, θά κατασκεύαζαν τό άγαλμα, καί οι Αμερικανοί τό βάθρο, πάνω στό όποιο θά στηνόταν. Οι Γάλλοι άνταποκρίθηκοίν μέ ενθουσιασμό στην έκκλησι πού έγινε γιά τήν έξεύρεσι κεφαλαίων, αλλά τά χρήματα πού χρειαζόταν ήσαν τόσο πολλά —.225.000 δολλάρια — ώστε χρειάστηκε αρκε τός καιρός . γιά νά μαζευτούν. Έν τούτο ις όμως μόνο τον Ιούλιο του 1880 άρχισαν οι εργασίες. Συγχρόνως μέ τούς Γάλλους, μιά αμερικανική επι τροπή άρχισε νά κάνη έρανο γιά νά μαζέψη τά 125.000 δολλάρια, πού χρειάζονταν γιά . τό βάθρο του αγάλματος. 'Ο αρχικός προϋπολογισμός, ωστόσο, άπεβείχθη ότι ήταν λανθασμένος καί ότι τά χρήμα τα πού είχαν μαζέψει ήσαν μό λις τά μισά άπό εκείνα πού χρει άζονταν στήν πραγματικότητα. "Ετσί/ τά χρήματα έτελείωσαν καί οί εργασίες σταμάτησαν τό φθινόπωρο τού 1884. Μόλις 5' μέτρα του βάθρου είχαν κατασκευασθή. Τον επόμενο χρόνο άνέλαβαν τό ζήτημα οί μεγάλες αμερικανικές εφημερίδες, έγρα ψαν πολλά ενθουσιώδη άρθρα, κΓ έκαναν τον κόσμο ν’ άποφασίση νά ένισχύση τον έρανο. Γρήγορα, λοιπόν, μαζεύτηκε τό χρήμα πού χρειαζόταν καί οι ερ γασίες τής άνεγέρσεως του βά θρου ξανάρχισαν. Ωστόσο, ή

198

Αργοπορία άότή καθυστέρησε μαντικά τήν άνέγερσι τού αγάλ ματος, ^ πού υΐχε φτάσει στην Νέα Ύόρκη βύο όλόκληρους μή νες πριν άπό τήν έτοιμασία τού βάθρου του^ *Η έργασία τού γλυπτού Μπάρτόλντι ήταν πολύ δύσκολη. Στήν αρχή, ό Μπάρτόλντι έφτια ξε ένα άγαλμα τέσσερις φορές πιο μεγάλο άπό τό αρχικό. "Ε να άγαλμα δηλαδή ύψους 12 μέ τρων. Καί κατόπιν τό άγαλμα των 12 μέτρων μεγάλωσε κομμάτι μέ κομμάτι, ώσπου έφθασε στό τελικό μέγεθος τού μεγάλου αγάλματος. Γιά νά γίνη αυτό, μεγάλες χάλκινες λαμαρίνες πά·5 χους τριών χιλιοστών περίπου, σφυρηλατήθηκαν μέ τό χέρι πά νω σε ξύλινα καλούπια, ώσπου νά πάρουν τό άπαιτούμενο σχή μα. Τό πράσινο χρώμα τού α γάλματος, πού βλέπει. κανείς σή μερα, είναι αποτέλεσμα τής όξειδώσεως τής επιφάνειας τού χαλκού. Γιά νά υποστήριξή τό μεγάλο, βάρος τού χαλκού ό μη χανικός Γουσταϋος "Αιφφελ, ε κείνος πού κατεσκεύασε καί τον περίφημο πύργο τού Παρισιού, έσχεδίασε καί κατεσκεύασε ένα πλαίσιο, πού άπετελεΐτο άπό τέσσερις ισχυρούς ατσάλινους στύλους άπό διασταυρωμένους δοκούς άτσοιλιού, πού καί σήμε ρα κρατούν ολόκληρο τό άγαλμα. Πόσο δύσκολη ήταν ή έργασία τού κολοσσιαίου αυτού αγάλμα τος μπορεί νά γίνη αντιληπτό, όταν σκεφθή κανείς ότι τό συ νολικό ύψος τού αγάλματα, άπό τά πόδια ώς τον πυρσό, εΐναι 50 περίπου μέτρα καί ζυγίζει 225 τόννους! Μόνον ό μπρούντζος τού αγάλματος ζυγίζει 100 τόν νους. "Οταν επί τέλους, συμ πληρώθηκε, τό άγαλμα μπήκε σε κατάλληλα κιβώτια, έτοιμο γιά ν5 άποσταλή πέρα άπό τον ωκεανό. Τό νησί στό όποιο έχει στηθή ή «Ελευθερία», βρίσκεται 4

Νέας Ύόρκης κάί εύκολα μπορεί νά πάη κανείς σ' αυτό μέ βαπο ράκι που ξεκινάει από τό κάτω άκρο του Μανχάταν. "Αλλοτε* το νησάκι αυτό ήταν φρούριο, που υπεράσπιζε την είσοδο του με γάλου λιμανιού και ήταν γνωστό ώς φρούριο Γούντ. Καί, παλιότέρα ακόμη, είχε χρήσιμο’ποιηθή για λοιμοκαθαρτήριο.^ Οι έργασίες για την άνέγερσι τού βάθρου, άρχισαν τό 1883. Τό βάθρο κατασκευάσθήκε από μπετόν αρμέ και στρώθηκε έξωτερικώς μέ γρανίτινες πλάκες. Κατά την κατασκευή του, μέσα στο. τσιμέντο τοποθετήθηκαν τέσσερις χονδροί στύλοι άπό α τσάλι, σέ θέσι που άνταποκρίνονταν στους τέσσερις στύλους του άγάλματος. "Ετσι, δταν τό άγαλμα τοποθετήθηκε στη θέσι του, οι δικοί του στύλοι βιδώθη καν στους στύλους του βάθρου, καί τό άγαλμα στάθηκε στην θέ σι του στερεά. Αυτός, άλλωστε, είναι 6 μόνος τρόπος για νά μπόρεση νά άνθέξη στους δυνα τούς άνεμους πού , φυσουν σ* ε κείνο τό μέρος. Ό άνθρωπος πού συνέλαοε την ιδέα τής άνεγέρσεως τού αγάλματος,, δέν έζησε γιά νά μπόρεσή νά δή' την ίδέ^α του νά πραγματοποιήται. Εκείνος όμως που τό κατασκεύασε, ό γλύπτης Μπαρτόλντι, έζησε και βρισκό ταν μαζί μέ τους επισήμους δ ταν έγιναν τά άποκαλυπτήρια τού αγάλματος του άπό τον τό τε πρόεδρο των ιΗνω·μένων Πο λιτειών Ρκρσβες Γλήβλαντ τό 1886. 'Η συντήρησις του άγάλμα τος άνετέθη οπήν αρχή στην Υ πηρεσία Φάρων των 1 Ηνωμένων Πολιτειών, έπειβή τό φως του άγάλματος έχρησίμευσε έπί πολ λά χρόνια στην ναυσιπλοΐα. Τό 1901, τό. άγαλμα περιήλθε στην δικαιοδοσία του υπουργείου Στρατιωτικών των Ενωμένων

τηρούντο ακόμη μερικές στρατι ωτικές εγκαταστάσεις. Αλλά τό 1924 τό άγαλμα άνεκηρύχθη Ε θνικό Μνημείο μέ ειδικό διάτα γμα τού προέδρου, καί ό στρα τός έξεκένωσε τό νησί. Ή φρον τίδα του άγάλματος, τότε άνε τέθη στην Υπηρεσία Εθνικών Πάρκων, ή οποία καί τού έκανε ώρισμένες επισκευές τό 1937,

Ό πυρσός τού άγάλματος της Ελευθερίας, δίνει σέ όσους άνέβουν ως έκεΐ επάνω την ευκαιρία νά άπρλαυσουν ίμιαν υπέροχη Θέα ολόκληρου τοΟ λιμανιοϋ τής Νέας Ύόρκης. αντικαθιστώντας μερικά φθαρμέ να κομμάτια τού σκελετού του. Τροποποιήσεις έγιναν φυσικά καί στον φωτισμό, ό όποιος άποτελεΐ ένα χαρακτηριστικό τού άγάλματος. Σήμερα, τό άγαλμα φωτίζεται την νύχτα άπό 96 με γάλους προβολείς των 1^000 κη ρίων ο καθένας, πού βρίσκονται τοποθετημένοι κατάλληλα στην

199

βάσι του άγάλματος. "Άλλες η λεκτρικές λάμπες τοποθετημένες σέ άλλα σημεία προσθέτουν στον φωτισμό και έτσι αποφεύγονται και ο! ανεπιθύμητες σκιές. 'Ο πυρσός φωτίζεται άπό 13 λάμ πες των 1000 κηρίων κι* έτσι, τις νύχτες, τό άγαλμα καταυγάζεται άπό ένα χείμαρρο φω τός, πού τό περιβάλλει άπό παντού. Μερικοί άριθμοί, που μπορού με νά δώσουμε, θά σάς κάνουν νά καταλάβετε τό κολοσσιαίο μέγεθος τοΰ άγάλματος. Τό πρό σωπο τής Ελευθερίας έχει πλά τος 3 μέτρα και κάθε μάτι της άπό την μια άκρη στην άλλη, έχει μήκος 75 έκατοστών. Στό εσωτερικό τοΰ κεφοιλ ιού μπορούν άνετα νά χωρέσουν σαράντα άν θρωποι! Τό χέρι, πού τεντωμένο ψηλά κρατάει τον πυρσό, έχει μήκος δεκατριάμισυ μέτρα και διάμε τρο τέσσερα περίπου μέτρα στό παχύτερο μέρος τού μπράτσου. Δώδεκα άνθρωποι μπορούν νά χωρέσουν στό εσωτερικό τού πυρσού! Στ© έσωτερικό τού ση-

κωμενου χεριού, υπάρχει μια, σκάλα μέ πενήντα τέσσερα σκα λοπάτια καί άπό τό βάθρο ως τό κεφάλι υπάρχει μιά άλλη σκάλα, μέ εκατόν εξήντα ένα σκαλοπάτια. Άπό την βάσι του ώς την ά κρη τοΰ πυρσού, τό συνολικόν ύψος τοΰ άγάλματος είναι 102 μέτρα περίπου! Οί επισκέπτες, πού θέλουν ν’ ανεβούν στην κορυφή τοΰ άγάλ ματος, μπορούν ν" ακολουθήσουν δύο δρόμους: "Ή νά άνεβοΰν άπό την σκάλα ή νά μπουν σ' ένα μεγάλο άνελκυστήρα, πού θά τούς μεταφέρη γρήγορα καί ά κοπα στην κορυφή. 'Οπωσδήπο τε, καί όταν δέν υπήρχε ό άνελκυστήρας, θάξιζε νά κάνη κανείς τον κόπο ν* άνεβή τις σκάλες, επειδή ή θέα άπό τον έξώστη τοΰ πυρσού, είναι πραγματικά μο ναδική. Βλέπει κανείς άπό εκεί την περίεργη παράταξι τών ού* ρανοξυστών. ένώ στά πόδια του απλώνεται ή καταπληκτική δρά στη ριότης τής Νέας Ύόρκης, τοΰ μεγαλύτερου λιμανιού τού κόσμου.

ΕΞΥΠΝΕΣ ΓΑΠ:Σ Κατά την διάρκεια τού πολέ μου, σ" ένα πολεμικό εργοστάσιο τής Αμερικής κατασκευάστηκαν πόρτες άπό άτσάλι, πού άνοιγαν αυτόματα μόλις τις πλησίαζε κάνεις και στεκόταν μπροστά τους. Αυτό γινόταν, έπειδή στά πλαϊνά κάθε πόρτας είχαν έγκατ ασταθή φωτοηλεκτρ ικά κύτ ταρα, τά όποια έξέπεμπαν μιαν αόρατη ακτίνα. "Οταν λοιπόν «•πεκόταν κανένας μπροστά στην πόρτα, ή άκτϊνα κατ" ανάγκην διεκόπτετο καί αυτό έκανε ένα κα τάλληλο μηχανισμό νά λειταυργήση καί νά άνοιξη την πόρτα. Μέσα στό εργοστάσιο ύπήρχαν^ καμμιά δεκαριά γάτες, ο! όποιες ζουσαν πλουσιοπάροχα

τρώγοντας τά ποντίκια τών υπογείων καί τών αποθηκών. Πα ρατηρήθηκε, λοιπόν, ότι οι γά τες αυτές μπαινόβγαιναν δποτε ήθελαν. Πώς όμως, άφοΰ δέν υ πήρχε κανείς νά τούς άνοιξη την πόρτα; ΤΗταν ένα μυστή ριο πού κανείς δέν μπορούσε νά έξηγήση, επειδή τά φωτογραφι κά κύτταρα βρίσκονταν τόσο υ ψηλά άπό τό έδαφος, ώστε τό μπόι τής γάτας δέν έφτανε για νά διακόψη τήν ακτίνα τους. "Έφθανε δμως τό ύψος τής ου ράς τους δταν τήν κρατούσαν άνασηκωμένη; Και αυτό έκαναν! "Άγνωστο πώς, άνεκάλυψαν δτι, άνασηκώνοντας τήν ουρά τους, άνοιγαν τήν πόρτα!

Αριστερά: Μια αίθουσα σχολείου στον Ισημερινό της Νοτίου Άτ ι μερικής. Δεξιά: Μικροί νέγροι του Κογκό, στην Κεντρική Αφρική, παρακολουθούν ένα μάθημα Ίεράς Ίιστορίας (μέ εικόνες.

ΠΩΣ ΖΟΤΝ ΚΑΙ ΜΟΡΦΩΝΟΝΤΑΙ ΤΑ ΙΤΑΙΔΙΑ ΣΕ ΟΛΟ ΤΟΝ ΚΟΣΜΟ ΚΙΝΑ καί ό κινεζικός πολιτισμός έχουν ήλικία πολλών χιλιάδων ετών. "Ενδεκα χιλιάδες χρόνια πριν από την γέννησι τού Χρι στού, οί Κινέζοι είχαν ανακαλύ ψει τις Ιδιότητες τής μαγνητικής βελόνης καί κατασκεύαζαν πυξίδες! Καί όταν οί χώρες τής Ευρώπης βρίσκονταν ακόμη στην εποχή του χαλκού, ο! Κινέζοι εί χαν ήδη Θαυμάσια φιλολογία» Δεν είναι, λοιπόν, παράξενο τό δτι οί Κινέζοι λατρεύουν τούς προγόνους τους. "Αλλωστε, καί 6 τρόπος τής ζωής τους, δεν έ-χ χει άλλάξει καί πολύ από την εποχή έκείνη ώς σήμερα. Σήμε ρα ή Κίνα είναι μια χώρα πού μόλις ανοίγει τά μάτια της στις

σύγχρονες ιδέες καί τόν σύγχρο νο^ πολιτισμό. Άλλα τό ξύπνη μά της^ είναι αργό καί οί παλιές παραδόσεις πεθαίνουν πολύ αργά. Τά παιδιά στην Κίνα δεν πη γαίνουν στο σχολείο πριν νά γί νουν έπτά ετών. Τό νά μάθη κα νείς νά γράψη είναι μια δουλειά πολύ δυσκολώτερη στην Κίνα α πό δσο είναι εδώ. Γιατί κάθε λέ° ξις έχει τό δικό της ιδιαίτερο σύμβολο, πού προέρχεται άπό τά αρχαία σχέδια τών διαφό ρων πραγμάτων, πού άποτελουσαν τήν αρχική γραπτή γλώσ σα τών Κινέζων. Ανάμεσα σ' αυτά τά γράμματα — εικόνες, υπάρχουν καί πολλά πού απεικο νίζουν σκηνές από τήν παλιά

201

αλλά και οστό την σύγχρονη ζωή τής χώρας. 'Η κινεζική γλώσσα έχει 24000 τέτοια γράμματα εικόνες! Αέν είναι, λοιττόν, έκττληκτικό ότι, στην Κίνα, μόνον ένας άνδροίς στους είκοσι και μια γυναίκα στις εκατό ξέρουν άνάγνωσι και γραφή. 'Η γραφή, που είναι στην προίγματικότητα ένα είδος ζω γραφικής, γίνεται μ* ένα πινέλο πού τό βουτούν σέ μαύρη μελά νη, αυτή πού ξέρουμε έμείς σαν «σινική μελάνη». * Καί οί μαθηταί μαθαίνουν νά κρατούν τό πινέλο τους κατακόρυφο. Κάθε φορά, πού 6ά έχετε διαγωνι σμούς, θυμηθήτε ότι τά Κινεζόπουλα έκαναν διαγωνισμούς πριν από χιλιάδες χρόνια.. Α πό λυτούς αντιγράφουμε κι* ε μείς καί δλοι οι πολιτισμένοι λαοί τούς διαγωνισμούς. Σέ με ρικές έπαρχίες τής Κίνας, οί μαθηταί, πού έρχονται πρώτοι στούς διαγωνισμούς, στολίζον ται μέ κορδέλλες καί πηγαίνουν στα σπίτια δλων των φίλων τους για νά δεχθούν συγχαρητήρια. Σήμερα, ή ρύγχρονη κινεζική νεολαία μπορεί νά παρακολού θηση σπουδές σέ γυμνάσια καί σέ Πανεπιστήμια. Καί όχι μόνο τά αγόρια, όπως γινόταν πριν άπό πολλά χρόνια, άλλά καί τά κορίτσια. Στην Κίνα πολλά πράγματα γίνονται κατά τρόπο έντελώς αντίθετο άπό έκεΐνσν πού ξέρου με. "Οταν, π.χ., συναντηθούν δύο φίλοι, δέν σφίγγει ό ένας τό χέρι τού άλλου όπως έμείς, άλλά ό καθένας σφίγγει τό δικό του χέρι. Στο τραπέζι, έπίσης, ε κείνος πού κάθεται στο κεφάλι τού τραπεζιού δέν είναι ό οικο δεσπότης, άλλά ό φιλοξενούμε νος. 'Ο οικοδεσπότης κάθεται στά πόδια τού τραπεζιού. Μέχρι πριν άπό λίγα χρόνια στήν Κίνα τύλιγαν άπό πολύ μικρής ήλικία τά πόδια των κοριτσιών μέ σφιχτούς έπιδέσμους

202

για νά μην τά άφήσουν νά με·* γαλώσουν. Γιά τόν'ίδιο σκοπό, Τά κοριτσάκια, σέ πολλά μέρη τής χώρας, έμεναν στο κρεββάτι επί τρία χρόνια μέ τά πόδια τους μέσα σέ ξύλινα παπούτσια, πού είχαν μήκος έπτάμισυ φαν τούς περίπου. Αυτό, φυσίκά, ή ταν κάτι πού έκανε τίς μικρές Κινεζοπούλες νά πονούν πολύ. Ευτυχώς όμως σήμερα, ή βάρ βαρη αυτή σι/νήθεια έχει καταργηθή. · Στο βόρειο μέρος τής Σκανδιναυικίχς χερσονήσου, βρίσκε ται ή Λαπωνία, πού ονομάζεται συχνά «χώρα τού ήλιου τού με σονυκτίου». "Οπως ξέρουμε., οί μέρες καί οί νύχτες δέν έχουν τήν ίδιοί διάρκεια τον Νοέμβριο καί τόν Ιούνιο, καί σέ όσο πιο Βορεινά μέρη πηγαίνουμε, τόσο ή διαφορά αυτή γίνεται πιο με γάλη. Στην Λαπωνία, έπί αρκε τές έβδομάδες τού καλοκαιριού 6έν υπάρχει νύκτα. "Οπως έπί μερικές εβδομάδες τού χειμώνα δέν υπάρχει ημέρα. Τά περισσότερα αγόρια καί κορίτσια τής Λαπωνίας ζούν νομαδική ζωή. Οί γονείς τους έχουν κοπάδια ταράνδων καί τόν χειμώνα, όταν τό χιόνι σκεπάζη τά πάντα, οί οικογένειες α ναγκάζονται νά ταξιδεύουν άπό τόπο σέ τόπο γιά νά βρούν τρο φή γιά τό κοπάδι τους. "Ετσι, έκτος άπό τά χωριά καί τίς μι κρές πόλεις, όπου οί άνθρωποι κατοικούν σέ ξύλινα σπίτια, στήν Λαπωνία τά περισσότερα «σπίτια» δέν είναι παρά σκηνές, πού μπορούν εύκολα νά μεταφερ θούν άπό τόπο σέ τόπο. Τόν χειμώνα, ή μόνη τροφή τού ταράνδου είναι οί λειχήνες, πού τις βρίσκει σκάβοντας τό χιόνι μέ τίς οπλές του. Μόλις, λοιπόν, μιά οικογένεια κατασκηνώση κάπου, οί πεινασμένοι τά ρανδοι αρχίζουν αμέσως νά σκά βουν τό χιόνι γιά νά βρούν λει χήνες. Άλλά συνήθως τό χιόνι

σουν στο χώμα, δεν βλέπει κανεις έξω από την τρύπα πού σ-

τους! ’ Τά παιδιά τήζ Λαπωνίας, πού

Στα Βορειοδυτικά των Μ'νίδιών, βρί'σκιεταΐ1 τό άγριο /Αφγανιστάν. Θά σάς φανη πσιράξενο Τσως πού υπάρχουν σχολεία στην άγρια αυτή χώρα. Κι/ όμως, δχι μόνο υπάρχουν, αλλά και οί ιμκκροΐ Αφγανοί εΐναι επιμελείς μαθηταίΐ Μόνο που πηγαίνουν σχολείο κάπως... άνά-. ποδα. Γιατϊ έχουν μαθήματα τό καλοκαΐμι και διακοπές τον χειμώ να! Και'ένσ άλλο παράξενο: Κάνουν μάθημα Φορώντας καπέλλα!

203

οι γονείς τους είναι νομάδες, βέν πηγαίνουν στο σχολείο δπως πάνε τά παιδιά στις χώρες μας. Γιατϊ δεν βλέπουν το σχολείο παρά ώρισμένη έποχή κάθε χρόνο στά χωριά και τις μικρές πό λεις, όταν οί γονείς τους πη γαίνουν εκεί και μένουν γιά λί γο, γιά νά ανανεώσουν τις προμήθειές τους από αλεύρι, καφέ και ζάχαρι. Πάντως, κάθε Ααπωνόπουλο μαθαίνει πώς νά βοηθή τόν πατέρα του στην βοσκη του κοπαδιού, πώς νά πιάνη έ να τάρανδο μέ τό λάσο και πώς νά όδηγη ένα έλκυθρο. Τά κορί τσια πάλι, μαθαίνουν νά φτιά νουν μπότες, σακκάκια, καπέλλα και γάντια από δέρμα ταράν δου. Ακόμα καί ή δυνατή κλω στή, πού χρειάζεται γιά νά ρα φτούν τά φορέματα αυτά, βγαί νει από τόν τάρανδο. Οί Λάιτωνες χρησιμοποιούν γιά τόν σκο πόν αυτό τούς τένοντες τού ζώου. Κατά την διάρκεια του μ ά κρου χειμώνα, όταν τά πάντα εί ναι σκεπασμένα από χιόνι καί πάγο, 6 μόνος τρόπος γιά νά πιή κανείς λίγο νερό η γιά νά μαγειρέψη, είναι νά βάλη λίγο χιόνι στην φωτιά γιά νά λυώση. 4Η ζάχαρη είναι σέ ιιακ^'ά παστουνάκια, τσι πού θφ ήση κανείς νά βάλη λίγη μέ σα στόν καφέ του, θά πρέπει νά κόψη μέ τά δόντια του ένα κομμάτι και νά τό άφήση νά πέση μέσα στο φλυτζάνι του. Κρέας ταράνδου καί καφές, είναι τό συνηθισμένο φοογητό τών Ααπώνων κατά τόν χειμώνα. Μέσα σέ μιά μονάχα σκηνή ζούν συχνά πάρα πολλοί άνθρω ποι. Τόσο πολλοί, πού δέν υ πάρχει χώρος εκεί γιά τίποτε άλλο. ΚΓ έτσι άφίνουν τά πρά γματά τους άπ^έξω. Τά Λαπωνόπαυλα κοιμούνται νωρίς τό βράδυ/ επειδή τις μακρυές νύ* χτες τού χειμώνα, δέν έχουν και τίποτε σπουδαίο νά κάνουν. Τό

204

περίεργο είναι δτι, δταν πέφτουν νά κοιμηθούν, δέν βγάζουν κανέ να ρούχο άπ’ αυτά πού φορούν την ήμερα. \Αντιθέτως μάλιστα, φορούν καί άλλα από πάνω. Τό μόνο πού βγάζουν είναι τά πα πούτσια τους, πού την ημέρα, γιά νά μή μπαίνη μέσα χιόνι, τά παραγεμίζουν μέ άχυρο. Καί τό άχυρο έκείνο τό στεγνώνουν πολύ προσεκτικά κάθε βράδυ. Α φού, λοιπόν, βγάλουν τά παπού τσια τους, τά Ασπωνόπουλα φο ρούν κΓ ένα βαρύ, παλτό άπό δέρμα ταράνδου, πού τούς Φτά νει 'ώς τά πόδια, καί πέφτουν στο κρεββάτι τους, πού 6έν εί ναι παρά μερικά δέρματα ταράν δου απλωμένα σ5 ένα σωρό ξερόκλαδα. 4 Ο φοβερώτερος έχθρός τών Λαπώνων είναι ό λύκος πού κυ νηγάει τούς ταράνδους γιά νά τούς φάη. ΓΥ αυτό καί τό κοπά δι τό φυλάνε νύχτα - μέρα 6υότρείς άνδρες μαζί μέ τούς σκύ λους τους. ΊΞξ αιτίας τού κρύου καί τού χιονιού οί άνθρωποι στην Ααπώ ν ία πρέπει νά έργάζωνται πολύ σκληρά γιά νά ζήσουν. Καί, μο λονότι τά παιδιά τής Λαπωνίας πηγαίνουν πολύ λίγον καιρό στο σχολείο κι5 έχουν τόν περισσότε ρο χρόνο διακοπές, έχουν νά κά νουν πολλές δύσκολες δουλειές στά σπίτια τους. *Άν πάρουμε ένα χάρτη τής *Ασίας καί κυττάξουμε νά βρού με την Ερυθρά Θάλασσα, εύκο λα θά άνακαλύψουμε την Σαου δική Αραβία. "Ενα μεγάλο μέ ρος τής Σαουδικής Αραβίας είναι έρημος, δπου τίποτε δέν φυτρώνει καί τίποτε δέν ζή. Σέ μερικά μέρη ή χώρα είναι σπαρ μένη άπό πελώριους βράχους Ε€αί, πάνω απ’ δλα λάμπει ό καυ τός ήλιος, πού καίει τά πάντα καί κάνει νά βασιλεύη παντού άφόρητη ζέστη. Έδώ κι* εκεί υ πάρχουν οάσεις μέ μερικές συ στάδες άπό χουρμαδιές καί μ’

ένα πηγάδι. Σ’ αυτές τις οάσεις καί μέσα σέ χαμηλοτάβανες κα λύβες φτιαγμένες από λάσπη, ζουν μικρές αγροτικές κοινότη τες. Ή έρημος είναι τό πραγμα τικό σπίτι των περιπλανώ μενών Αραβικών φυλών, πού λέγονται Βεδουΐνοι. Οι Βεδουΐνοι είναι ανδρεία και πολέμική φυλή, πού τά μέλη της συχνά πολεμουν με ταξύ τους καί περιπλανώνται διαρκώς στην έρημο, προσπα θώντας νά βρουν τροφή για τις κατσίκες καί τις καμήλες τους. Δέν ξέρουν τίποτα από την ζωή σέ μια μόνιμη κατοικία, άλλα φαίνονται πολύ ευχαριστημένοι από τήν νομαδική τους ζωή. Μέσίχ σέ μια σκηνή φτιαγμέ νη άπό δέρματα κατσίκας, ζουν ολόκληρες οικογένειες. Καί κεί θε φυλή έχει καί τον Σεΐχη της, τον άοχηγό της δηλαδή, πού εί ναι καί ό στρατηγός τους, άς πούμε, έν καιρώ πολέμου. "Έτσι ή μόρφωσις τών νεαρών Βεδουΐνων εχει πολύ μεγάλη σχέσι 'μέ τήν εκπαίδευαί τους στις παμ πάλαιες παραδόσεις τού πολέ μου τής έρημου. Τό μάθημα γί νεται στο ύπαιθρο καί δάσκαλοι εΐναι συνήθως οι ηλικιωμένοι ιερείς. Τά μαθήματα μπορούν νά τά παρακολουθήσουν μόνον αγόρια άπό 6 έως 12 χρονών. Μετά τήν ηλικία έκείνη, ή μόρφωσις θεω ρείται πλήρης, επειδή τό παιδί είναι πιά άνδρας καί πολεμι στής. *Η μόρφωσις, λοιπόν, συνίσταται κυρίως στην έκμάθησι τού Κορανίου, τού ιερού βιβλίου τών Αράβων καί τήν Μωαμεθανινικήν θρησκείαν. Έκτος άπό τό Κοράνι, διδάσκεται πολλές φο ρές καί λίγη αριθμητική, άλλα τό κυριώτερο καθήκον τού γέρου δασκάλου είναι νά προσπαθή νά μαθαίνη τά παιδιά νά γίνωνται πολεμισταί τόσο κοιλοί δσο και οι πρόγονοί τους. Τά κορίτσια τών Βεδουΐνων

δέν πηγαίνουν στο σχολείο. "Ο πως δλες οί γυναίκες τών Μωα μεθανών, ακολουθούν τήν μου σουλμανικήν συνήθεια νά είναι σκεπασμένες μέ πυκνά πέπλα. Πάντως, άπό πολύ μικρή ηλικία

Έϊ/ας χαρούμενος μαθητής, άπό τ ήν μσ»κ.ρυνη Β ΐιρμανί α. τά κορίτσια μαθαίνουν νά κου βαλούν νερό άπό τό πηγάδι καί νά βοηθούν στις οικιακές εργα σίες τής κατασκηνώσεως. Χιλιάδες μίλια πιο πέρα, βρίσκονται οι Ινδίες, μέ τον λαμπρό τους ήλιο καί τις πολυ άνθρωπες πόλεις τους. Στήν Ιν δική ήπειρο, τήν χώρα έκείνη μέ τις τόσες πολλές Φυλές καί τις τόσες διαφορετικές γλώσσες, κατοικούν περίπου 389.000.000 άνθρωποι! Στις μεγάλες πόλεις όπως ή Βομβάη, τό Μσντράς καί ή Καλκούτα, βλέπει κανείς Ινδούς, Μωαμεθανούς, Παρσί, Σίχ, καί πολλούς άλλους άπό άλλες μικρότερες ινδικές φυλές. Στις Ινδίες, ένας πολύ με γάλος αριθμός ανθρώπων δέν ξέρουν ούτε νά διαβάζουν ούτε

205 & */ *

νά γράφουν. Οί Ιεραπόστολοι ά~ μείς» Πάντα σχεδόν, είναι καλοί ,πό την Αγγλία και άπό άλλα κολυμβηταί καί μάλιστα πολύ μέρη προσπάθησαν κατά σειράν θαρραλέοι. Γιατΐ τά παιδιά ένά διορθώσουν την ,κατάστασι "κεΐ, κολυμπούν στά ποτάμια. καί τώρα οί κυβερνήσεις έχουν Κατά την ώρα πού κολυμπούν καταστήσει υποχρεωτικήν την άπρέπει νά προσέχουν πάντα μή νεγερσι σχολείων καί στά πιο πως έμψανισθή κανένας κροκό-, μικρά χωριά, έτσι που ή δυνατό» δειλός. Τελευταία, τά αγόρια τών τ.ης τής μορφώσεως νά δίδεται Ινδιών άρχισαν νά ένδιαφέρωνσέ όσο το δυνοιτόν μεγαλύτερο μέρος του κολοσσιαίου πληθυ ται πολύ γιά τό ποδόσφαιρο καί όταν παίζουν, κλωτσούν την σμού, ό όποιος άσχολειται κυρί ως μέ την γεωργία. Μολονότι μ,πάλλα μέ γυμνά πόδια. Μια πολύ αγαπημένη τους ασχολία τά σχολεία αυτά είναι κανονικά επίσης είναι τό πέταγμα τού έφωδιασμένα μέ θρανία, τό πά τωμα είναι από γυμνό χώμα. Κι* αετού, καί όλες οί οικονομίες έκεί τά παιδιά μαθαίνουν τις τους πηγαίνουν στην αγορά δι αφόρων ωραίων καί καταστόλ;δυσκολίες τής άναγνώσεως, τής γραφής καί τής αριθμητικής, σέ στων αετών. Ή κυριώ-τερη τροφή τών * Ινδών, είναι τό ρύζι, πού μια γλώσσα πού είναι πολύ 5.αψορετική από την δική μας. οί Ινδοί τό τρώνε, καθισμένοι χάμω καί χρησιμοποιώντας τά Οί γυναίκες καί τά κορίτσια των Ινδιών, φορούν ένα περίερ δάχτυλά τους αντί γιά μαχαίρια καί κουτάλια καί πηρούνια. γο ένδυμα πόύ λέγεται «σαρί» .Στά χωριά, οί έμποροι κάθον καί πού άποτελεΐται από ένα κομμάτι υφάσματος μήκους 8 ται έξω από τά μαγαζιά τους περίπου μέτρων. Αυτό λοιπόν τό έχοντας όλα τους τά εμπορεύμα ύφασμα τό τυλίγουν επιδέξια τα εκτεθειμένα μπροστά τους. γύρω στο κάτω μέρος τού σώμα 'Η αγελάδα θεωρείται ιερό ζώο. τος καί στο: πόδια, τό στρίβουν Γι’ αυτό την φροντίζουν όσο εί στή μέση> καί κατόπιν τό ρί ναι δυνατόν, καί δεν την όφ> χνουν έπάνω από τούς ώμους νουν νά κάνη καμμιά δουλειά. καί τό κεφάλι. Οί πλούσιες Ιν Βουβάλια σέρνουν τά κάρρα μέ δές φορούν ωραία σαρί, από πο σα από τούς δρόμους τού χω λύτιμα υφάσματα γαρνιρισμένα ριού. Καί οί Ινδοί πίνουν τό μέ χρυσά καί ασημένια κοσμή γάλα άπό τά βουβάλια καί τις ματα, καί μέ πολύτιμες πέτρες. κατσίκες. . Τό κορίτσια των Ινδιών, φο Τό Βέλγιο, είναι μιά μικρή ρούν συνήθως ένα βραχιόλι στον χώρα, καί ταξιδεύοντας κανείς αστράγαλο, καί τουλάχιστον έξη μέ τό τραίνο, μπορεί νά φθάση βραχιόλια στά χέρια τους. Κα άπό την μιά στην άλλη άκρη του θώς περπατούν, ακούει κανείς μέσα σέ λίγες ώρες. Οί έξοχες τό. κουδούνισμα τών βραχιολιών τής χώρας είναι όλες πεδινές, τους. Στις Ινδίες, ό πλούτος μέ πλατείς δρόμους πού έχουν μιας γυναίκας φαίνεται από την ωραίες δενδροστο ιχιες. Στην έ ποσότητά καί .την αξία τών κο ξοχή υπάρχουν πολλά μεγάλα σμημάτων της. Οί * Ινδοί πάν κτήματα, καί τό καλοκαίρι αγό τως, γίνονται καθημερινά καί ρια καί κορίτσια σηκώνονται πο περισσότερο μοντέρνοι, καί σή λύ πρωί γιά νά βοηθήσουν στις μερα μπορεί κανείς νά δή πολ διάφορες δουλειές, πριν νά πά λούς άνδρες νά φορούν ευρωπαϊ νε στο σχολείο τους. Ή δουλειά κά ρούχα. Τά παιδιά τών Ινδι ωστόσο, δεν είναι ή μόνη τους ών αγαπούν τά σπόρ όσο καί ε ασχολία επειδή οί άνθρωποι στρ

Βέλγιο είναι ζωηροί και χαρού μενοι/ και έχουν ττολλά πανηγύ ρια και γιορτές, οπότε γίνον ται μεγάλα γλέντια και όλοι διασκεδάζουν; 'Τά παιδιά ιδίως περιμένουν μέ μεγάλη ανυπομο νησία κάθε χρόνο την γιορτή τού 1 Αγίου Μαρτίνου _πού είναι στις 11 Νοεμβρίου. I ην παρα μονή τής γιορτής, τά παιδιά στέκονται μέ το πρόσωπό τους στον τοίχο χωρίς νά κυττάζουν καθόλου πίσω τους. Καί τότε ό πατέρας ρίχνει στο πάτωμα έ να σωρό καρύδια, αμύγδαλα, φουντούκια καί πορτοκάλια καί όταν γυρίζουν τά παιδιά όρμοϋν ποιος νά τά πρωτοαρπάξη. Τά μικρότερα παιδιά πιστεύουν ότι όλα εκείνα τά πράγματα πέ φτουν στο σπίτι τους από Τον ουρανό. “Γην επομένη, την ήμε ρα τής γιορτής, σ* όλα τά σπί τια ψήνονται ωραία γλυκίσματα καί.τά παιδιά τρώνε γλυκά καί γλεντούν όλη την ήμερα. Στις 6 Δεκεμβρίου/ τά παιδιά έχουν ακόμη μια ωραία ήμερα. Είναι ή γιορτή τού 'Αγίου Νι κολάου, πού γιορτάζεται^ στο Βέλγιο, παρόμοια μέ τή δική μας Πρωτοχρονιά, καί τά παιδιά βάζουν τά παπούτσια τους κον τά στο τζάκι, περιμένοντας νά έρθη ό "Αγιος Νικόλαος γιά νά τά γέμιση μέ δώρα. 'Ο "Αγιος Νικόλαος, πιστεύουν τά παιδιά στο Βέλγιο ότι έρχεται από τον ουρανό καβάλλα σ’ ένα γαϊδου ράκι, καί γι’ αυτό δίπλα στα παπούτσια τους άφίνουν πάντα κι5 ένα καλαθάκι γεμάτο μέ καρότα καί άχυρο, γιά νά φάη τό γαϊδουράκι του 'Αγίου Νικο λάου. Τά σχολεία, στά όποια τά παιδιά δεν πληρώνουν τίποτε., γιά νά φοιτήσουν, δεν διαφέρουν καί πολύ από τά δικά μας, μέ την διαφορά ότι στο Βέλγιο με ταξύ τών άλλων μαθημάτων πε ριλαμβάνεται καί ή διδασκαλία τής αίκοκυρίικής γιά τά κορίτσια καί έργασίας γραφείου γιά τά

αγόρια. Στα χωριά, τά παιδια έκτος από τά κανονικά μαθήμα τα διδάσκονται καί κηπουρική καί γεωργία. Στο Βέλγιο αί άν θρωποι μιλούν δυο γλώσσες Γαλλικά καί Φλαμανδικά. ’ £Η 1 Ολλανδία όπως καί τό Βέλγιο είναι μιά χώρα πεδινή.

Τά παιδιά τής Λαπωνίας, πρέ πει νά περπατούν ολόκληρα χιλίόιμιετρα κάδε μέρα, γιά νά πά νε στο σχολείο τους. Τό περπά τημα όμως *σέ τέτοια ωραία το πία, δέν πρέπει νά εΐναι πο'ιλύ ■κουραστικό. Έπϊ αιώνες οί 4Ολλανδοί μάχον ται έναντι ον τής θαλάσσης πού απειλεί την χώρα τους. Μεγάλα ύδατοφράγματα έχουν ' χτισθή γιά νά συγκρατούν τά νερά, καί μολονότι/αί ^Ολλανδοί πρέπει νά αγρυπνούν συνεχώς γιά τον ε χθρό τους, έχουν κατορθώσει νά μή αίφνιδιασθούν ποτέ. Θά έ χετε αναμφίβολα ■ δή φωτογρα φίες παιδιών τής 'Ολλανδίας καί θά έχετε παρατηρήσει πόσο διαφορετικά είναι από μάς. Στις έπαρχίες, οι ·*Ολλανδοί φορούν ακόμα τά έθνικά τους

20 7

κοστούμια, είδικώς τις Κυρίακές και τις γιορτές, μολονότι στις πόλεις είναι ντυμένοι σαν εμάς. Τά άγοράκια στα ολλανδικά χωριά εΐνα: ντυμένα μέ ρούχα πού είναι εντελώς δμοια μέ τά ρούχα τού ττατέρα τους. Φορούν πολύ φαρδειά κόκκινα και μπλε παντελόνια, ένα στενό μττλέ η κόκκινο σακκάκι κι5 ένα ριγέ γι λέκο. Οι κάλτσες τους είναι φτι αγμένες αϊτό χοντρό πλεκτό μαλ λί, καί στα πόδια τους φορούν ένα ζευγάρι «σαμπό», δηλαδή ξυλοπάπουτσα. Τά ξυλοπάπου τσα αυτά γίνονται από μαλακό ξύλο. Καί εΐναι όχι μονάχα πολύ εξυπηρετικά καί ανθεκτικά, άλλα καί πολλά ζευγάρια είναι Θαυ μάσια διακοσμημένα. "Άλλωστε, όπως ξέρουν καί όλα τά παιδιά τής 'Ολλανδίας τό ξύλινο πα πούτσι είναι ένα Θαυμάσιο όπλο. Τά φορέματα τών γυναικών καί των κοριτσιών, είναι έξ ίσου πο λύχρωμα, καί διαφέρουν από ε παρχία σέ επαρχία. 'Οπωσδήπο τε εκείνο πού Θεωρείται σαν ση μείο κομψότητος είναι τό πάχος. Καί επειδή οι μικρές Όλλανδέζες είναι μάλλον λεπτές, για νά κατορθώσουν νά φαίνωνται πιο παχιές, φορούν ένα σωρό ζακέ τες τήν μιά πάνω από την άλ λη, καί τήν τελευταία τήν φο δράρουν μέ βαμβάκι γιά νά γί νεται πιο χονδρή. Ακόμη καί όπου δεν έχουν διαθέσιμο βαμ βάκι, φοδράρουν τά ζακετάκια τους μέ μικρά σακκουλάκια μέ άμμο. Τά γυναικεία καπέλλα έπίσης είναι πολύ διαφορετικά από έπαρχία σέ έπαρχία. "Άλλα εΐναι σφιχτά φορεμένα στο κεφάλι και άλλα είναι φτιαγμένα από λεπτή δαντέλλα πολύ κολλαρι σμένα, μέ «αυτιά». Τον χειμώνα τά κανάλια πα γώνουν, καί τά μικρά παιδιά, πριν ακόμα αρχίσουν νά περπα τούν, μαθαίνουν νά πατινάρουν

208

στον πάγο. Μέσα σέ λίγο και ρό μαθαίνουν θαυμάσιο πατινά ρισμα καί κινούνται επάνω στον πάγο μέ τήν ίδια ευκολία πού έμεις περπατούμε στήν ξηρά. Τον χειμώνα τά παιδιά πηγαίνουν σχολείο πατινάροντας. Άλλα εάν έχη πέσει πολύ χιόνι, κυκλο φορούν μέ έλκυθρα. 'Η ζωή τού σχολείου στήν ' Ολλανδία, 6έν είναι πολύ δια φορετική από τήν ζωή στις άλ λες χώρες τού κόσμου καί υπάρ χουν πολλά σχολεία καί Πανεπι στήμια στα όποια τά παιδιά τής 'Ολλανδίας μπορούν νά πάρουν εξαιρετική μόρφωσι. Οί 'Ολλαν8οί εΐναι πολύ καθαρόί καί οί νοικοκυρές περνούν όλη τήν ημέ ρα τους γυαλίζοντας καί τρίβον τας τά σπίτια τους. Ή κουζίνα τους μέ τά γυαλιστερά μαγειρι κά σκεύη καί μέ τά μπλέ καί άσπρα πορσελάνινα πιάτα, είναι πολύ θεαματική. 'Η Ταϊλάνδη, πού βρίσκεται στο μέσον τής θαλασσίας όδοΰ άπό τίς "Ινδίες στήν Κίνα, εΐ ναι ό χώρος πού ώνομάζετο άλ λοτε Σιάμ, άλλα πού έχει τώ ρα μετωνομασθή σέ Ταϊλάνδη, π χώρα αυτή, ονομάζεται έπί σης «Χώρα τού άσπρου έλέφαντος» καί νά γιατί: Πριν άπό πολλά χρόνια, ζοΰσε εκεί ένας βασιλεύς πού ήθε λε μέ κάθε τρόπο νά έχη έναν άσπρο ελέφαντα, καί πού έκανε πολλούς πολέμους γιά νά άποκτήση ένα. Κάθε φορά λοιπό πού οί στρατιώτες του ευρίσκαν έ ναν άσπρο έλέφαντα ή πού έ παιρναν έναν άπό τον εχθρό, τον "έφερναν μέ μεγάλες τελετές στον βασιληά. Κι" εκείνος όσο πιο πολλούς άσπρους έλέφαντες εί χε, τόσο πιο ευχαριστημένος ή ταν. Σήμερα ή σημαία τής Τα ϊλάνδη έχει ένα άσπρο ελέφαν τα καί ναοί καί κτίρια σ" δλόκληρη τήν παράξενη εκείνη χώ ρα, είναι διακοσμημένα μέ σκα λιστούς ή ζωγραφιστούς άσπρους

ελέφαντες. Πρέπει δέ νά πούμε, δτι στην πραγματικότητα δέν υ πάρχουν άσπροι ελέφαντες. Κι* αυτοί που τούς λένε άσπρου, έ χουν απλώς ένα χρώμα λίγο πιο ανοιχτό από τό συνηθισμένο. Οι κάτοικοι της ί αίλάνδης εΐναι Μογγόλοι, όπως είναι καί οί κάτοικοι της Ιαπωνίας, της Κί νας τής Βιρμανίας καί τού Θι βέτ. Μερικοί έχουν δέρμα πολύ σκοτεινόχρωμο, ενώ άλλοι έχουν χρώμα ελαφρά κίτρινο. "Έχουν μακρυά μαύρα μαλλιά, καί πλα τεία πρόσωπα. Τό πιο περίεργο στούς περιέργους αυτούς ανθρώ πους εΐναι ό τρόπος που χτενί ζονται. "Ολα τά παιδιά τής Ταϊλάν δης, δταν εΐναι μικρά, έχουν κεφάλι ξυρισμένο, μέ μόνο μια μικρή τούφα αφημένα στην μέ ση. Εκείνη λοιπόν ή τούφα τών μαλλιών, γίνεται αντικείμενο με γάλων περιποιήσεων. Κάθε μέρα τά μαλλιά τρίβονται μέ αρωμα τισμένο λάδι, κατσαρώνονται, καί γύρω τους τοποθετείται μια γιρλάντα από άνθη. 4Η τούφα μένει απείραχτη ώς πού ό νεα ρός Ταϊλανδέζος νά γίνη δώδε κα χρονών. Τότε γίνεται μια ει δική τελετή καί τά μαλλιά ξυρί ζονται έντελώς. Τά σπίτια τών Ταϊλανδέζων είναι φτιαγμένα από ξύλα καί χτίζονται ψηλότερα από την ε πιφάνεια τού εδάφους, έπάνκ σέ στύλους. Καί αυτό γίνεται επει δή κατά την έποχή τών βροχών ή χώρα που είναι χαμηλή πλημ μυρίζει από νερά, καί ένα σπί τι που Θά ήταν χτισμένο όπως τά συνηθισμένα, θά γέμιζε νερά. Μέσα στά σπίτια 8έν υπάρχουν έπιπλα. Καί αντί για καρέκλες, βλέπει κανείς γύρω-γύρω στρω μένες κάτω ψάθες επάνω στις όποιες κάθονται τά μέλη τής οι κογένειας. Ή τροφή τους, πού άποτελεΐται κυρίως από ρύζι, ψήνεται σέ μιά φωτιά από ξυλο κάρβουνα, καί σερβίρεται μέσα

σέ μιά μεγάλη λεκάνη που τοπο» θετεΐται στή μέση. "Από αυτή τή λεκάνη τρώνε δλοι, χρησιμο ποιώντας τά δειχτυλά τους. Σέ εξαιρετικές περιπτώσεις, καί σάν είδος ιδιαίτερης λιχουδιάς, τά παιδιά μπορούν νά φάνε ένα ψητό βάτραχο ή μερικά μερμήγ κια ! Τά παιδιά τής Ταϊλάνδης, δέν φορούν τίποτε ώς δτου γί νουν έξη - έπτά χρονών. Στην η λικία έκεζνη, τά παιδιά είναι έ τοιμα νά πάνε στο σχολείο. Καί τότε τά αγόρια φορούν ένα ρού χο πού δέν είναι τίποτε άλλο α πό ένα κομμάτι ύφασμα γύρω στην μέση τους. Τά κορίτσια τυ λίγονται μέ τό ύφασμα αυτό ο λόκληρα. "Οταν οί νεαροί τής Ταϊλάν δης ξεκινούν γιά τό σχολείο, α νάβουν τό τσιγάρο τους! Καί μ’ δλο καθώς είπαμε τά παιδιά εκεί αρχίζουν νά πηγαίνουν σέ ήλικία 6—7 στο σχολείο, τό πρώτο τους τσιγάρο τό άνάβουν σέ ηλικία 4—5 έτών! Τά μι κρότερα παιδιά, κάθονται χάμω την ώρα τοΰ μαθήματος. Αλλά τά κάπως μεγαλύτερα κάθονται σέ κανονικά Θρανία σάν τά δικά μας. "Ολα μαθαίνουν άνάγνωσι, γραφή καί αριθμητική. 4Η μόρφωσις τού κοριτσιού δμως, δέν βι αρκεί πολύ, γιατί σέ λίγα χρό νια πρέπει νά άρχίση τά βοηθά τήν οικογένεια της στις δουλειές τοΰ. σπιτιού καί στο χωράφι. Ελάχιστα εΐναι τά κορίτσια πού συνεχίζουν τις σπουδές τους σέ ανώτερο σχολείο, στο γυμνάσιο άς πούμε, ένώ τά α γόρια, συνήθως τελειώνουν τό γυμνάσιο, καί άν είναι έξυπνα καί έχουν κλίσι στά γράμματα, πηγαίνουν καί στο Πανεπιστή μιο. Τά παιδιά τής Ταϊλάνδης αγαπούν τά σπόρ, δπως κι’ ε μείς. Πολλά χιλιόμετρα πέρα άπο τά βόρεια σύνορα τού Καναδά βρίσκεται ή χώρα των Έσ'κιμώ-

209

0ι>. Στήν περιοχή αύτή τής γης,

οι νύχτες είναι; μεγάλες και οι ' μέρες μικρές. Τον χειμώνα τά πάντα παγώνουν και δεν υπάρ χει ούτε τό ελάχιστο φυτό, άλ λα όταν ερθη τό καλοκαίρι, ό πάγος λυώνει και τό έδαφος γί νεται ένα -λασπερό λειβάδι που σκεπάζεται από εκατοντάδες αν θισμένα φυτά. ιΗ περίοδος αυ τή είναι πολύ σύντομη ωστόσο και δεν είναι δυνατόν νά ύπάρθη γεωργία. ΓΤ αυτό ή ζωή. των Έσκιμώων είναι μιά δι αρκής σκληρή πάλη για την έπιβίωσί τους, πάλη στην όποια δεν έχει καμμιά από τις ανέσεις τού συγχρόνου πολιτισμού γιά νά τον βοηθήσουν. /Από πολύ μικρή ηλικία τά παιδιόί πρέπει νά μάθουν νά βο ηθούν τούς γονείς τους. Κάθε παιδιού ή φιλοδοξία είναι λοι πόν νά γίνη επιτήδειος κυνηγός και ψαράς όπως ό πατέρας του. Σχεδόν λίγο αργότερα άπό τό τε πού θά άρχίση νά περπατά και νά κινήται, αρχίζει νά μα θαίνει νά χρησιμοποιή μιά λόγ χη καί ένα γάντζο πού είναι τά όπλα καί συγχρόνως τά κυνηγε τικά έργαλεία των Έσκιμώων. Μαθαίνει έπίσης νά φτιάχνη έλκυθρα άπό ξύλο καί άπό πλατειά κάκκαλα ζώων δεμένα μετα ξύ τους μέ λωρίδες άπό δέρμα. Καί τά έλκυθρα εκείνα πού σύ ρονται άπό δέκα ή δεκαπέντε σκυλιά τό καθένα, είναι τά μό να μέσα επικοινωνίας πού υπάρ χουν στήν σκεπασμένη άπό πάτ γους περιοχή εκείνη. Τό κυνήγι τής φώκιας καί τής φαλαίνης, είναι μιά πολύ συναρπαστική άλλα καί επικίν δυνη άπασχόλησι. Είναι λοιπόν μιά πολύ μεγάλη ημέρα γιά τον μικρό Έσκιμώο εκείνη πού ό πατέρας του θά τοΰ πή οτι εί ναι αρκετά μεγάλος γιά νά μπό ρεση νά πάη μαζί μέ τούς κυ νηγούς στο κυνήγι. 'Η κυνηγε τική εκστρατεία, γίνεται μέ τά

210

κανώ των Έσκιμώων, τά περί* ψημα «καγιάκ», όπως λέγονται, πού είναι κατασκευασμένα άπό δέρμα ζώων, τεντωμένο πάνω σ ένα ξύλινο σκελετό. Κάθε Έσχιμώος, έχει τό δικό του κανώ. Τά φορέματα πρέπει νά είναι ανθεκτικά καί ζεστά στήν χώρα του χιονιού καί των παγωμένων ανέμων, καί τά κορίτσια των Έσκιμώων γρήγορα μαθαίνουν νά βοηθούν τήν μητέρα τους στήν κατασκευή έσωρρουχων άπά κατεργασμένα δέρματα μι κρών ζώων μέ γούνα. Τά έξωτερικά ρούχα, πρέπει νά είναι ό χι μόνο πολύ ζεστά, αλλά καί πολύ στερεά. Καί αυτά έπίσης γίνονται στο σπίτι, αλλά οί ρά φτρες, δεν έχουν καί πολλές δυ σκολίες γιά τήν κατασκευή τους. Στί αρκτικές περιοχές δέν υ πάρχει μόδα, καί άνδρες, γυναί κες καί παιδιά φορούν παντελό νι άπό δέρμα άρκούδας, σακκάκι μέ κουκούλα άπό δέρμα φώ κιας καί αδιάβροχες μπότες ά πό δέρμα φώκιας έπίσης. 'Η μητέρα δέν φτιάχνει μόνο τά φορέματα τής οικογένειας, αλ λά καί τις βελόνες της, πού γί νονται άπό κόκκαλα ψαριών ! Πολλές φορές βέβαια, τό δέρ μα εΐναι πολύ σκληρό γιά νά τρυπηθή καί νά ραφή. Αλλά ή κυρία Έσκιμώου δέν νοιάζεται καί πολύ γι’ αυτό. Γιατί όταν είναι σκληρό, τό μασσάει μέχρις δτου μαλακώση. Χωρίς τις φώκιες, οί Έσκ> μώοι δέν θά μπορούσαν νά ζήσουν. Οί φώκιες τούς δίνουν τό κρέας τους γιά τροφή, τό λίπος του γιά λάδι, τό δέρμα τους γιά νά φτιάχνουν ρούχα, παπούτσια, σκηνές, καί κανώ, καί τά κόκκαλά τους γιά νά κατασκευάζουν απ’ αυτά διάφορα όπλα. Τον χειμώνα, όταν οί Βόρειες θάλασσες είναι παγωμένες, οί νεαροί Έσκιμώοι πάνε γιά ψά ρεμα. Καί τό ψάρεμα έκεΐ άποτελεϊ μιά πολύ σπουδαία τέχνη.

Πρώτα - πρώτα ανοίγουν μια τρύπα στον πάγο, και τά παι διά ξαπλώνονται στον πάγο κυττάζοντας μέσα από την τρύπα, για νά δουν μήπως περάση κα νένα ψάρι. Καί δταν έμφανισθή επί τέλους τα ψάρι, υστέρα άπο αναμονή πολλών ώρών συνήθως, το καμακώνουν μέ τό καμάκι τους. Τό καλοκαιρινό σπίτι αυτών των γενναίων καί εργατικών αν θρώπων, είναι μιά ελαφριά σκη νή φτιαγμένη από δέρμα φώκιας. Άλλα τον μακρύ χειμώνα, όταν ό παγωμένος άνεμος ξυρίζη τις αχανείς κι* έρημες έκτάσεις που είναι σκεπασμένες μέ πάγο, νρει άζεται ένα σπίτι φτιαγμένο από πιο γερά υλικά. "Ετσι οί. Έσκιμώοι χτίζουν καλύβες από ξύ λα, πέτρες καί δέρματα. Πολλές φορές όμως, τά σπίτια φτιά

χνονται από κομμάτια πάγου, πού μπαίνουν τό ένα πάνω στο άλλο, καί ή καλύβα έτσι παίρνει τό σχήμα ένό.ς θόλου. Πράγμα περίεργο, οί καλύβες αυτές μ*· όλο πού είναι φτιαγμένες από πάγο, είναι αρκετά ζεστές μέσα. Μερικές φορές μάλιστα κάνει τόση ζέστη μέσα στις πάγο κα λύβες, πού οί Έσκιμώοι αναγ κάζονται νά πετάξουν μερικά α πό τά γούνινα σκεπάσματα τους. Μολονότι πολλοί Έσκιμώοι ζούν σέ περιοχές πολύ μάκρυνες για νά μπορούν τά παιδιά νά πη γαίνουν σχολείο, υπάρχουν μέ ρη όπως ή Αλάσκα καί-ό Κανα δάς, όπου οί Έσκιμώοι μιλούν αγγλικά καί τά παιδιά διδά σκονται άνάγνωσι, γραφή καί α ριθμητική. Πάντα όμως λίγα πράγματα, επειδή δεν έχουν τον καιρό πού χρειάζεται για νά μά θουν πολλά πράγματα.

ΙΟ ΠΕΤΡΕΛΑΙΟ

ΤΟ «ΛΙΜΑ» ΤΟΤ Γϊ ΟΛΗ!» ΜΕΝΟΥ ΚΟΣΜΟΥ* Ο ΠΕΤΡΕΛΑΙΟ , πού τό ό νομά του σημαίνει «λάδι τής. πέτρας» είναι ένα κι τρινωπό υγρό πού βρίσκε ται μέσα στην γή καί πού σέ μερικά μέρη άναβλύζει μόνο του. · Τά τούβλα από τά όποια ήταν φτιαγμένοι οί τοίχοι στήν αρ χαία Βαβυλώνα, ήταν κολλημέ να μεταξύ τους μέ άσφαλτο, έ να προϊόν τού πετρελαίου, καί πολλοί από τους τοίχους εκεί νους στέκονται ακόμα όρθιοι. ίό πρώτο «πηγάδι» για τήν εξαγωγή πετρελαίου άνοίχθηχε' στήν Πενσυλβανία τών 'Ην, Πο λιτειών τό 1859 καί είχε βάθος 25 περίπου μέτρα. Σήμερα υπάρ χουν περισσότερα από 500.000 πηγάδια πετρελαίου σέ όλον τον κόσμο, μερικά από τά όποια έ χουν βάθος πού πλησιάζει τά τρία μίλια! Τό μεγαλύτερα κοι

τάσματα πετρελαίου βρίσκονται στις ' Ηνωμένες Πολιτείες, στήν Βενεζουέλα, στήν Σοβιετική "Ενωσι καί στο 5Ιράν. Οί γεωλόγοι καί άλλοι επι στήμονες, διαρκώς ερευνούν ,στίς διάφορες χώρες ψάχνοντας νά βρουν καινούργια · κοιτάσματα πετρελαίου. Καί δταν βρούν μια περιοχή πού πιστεύουν πώς έ χει πετρέλαιο, κάνουν μιά δοκι μαστική διάτρησι. Πολλές φο ρές δέν βρίσκουν τίποτα, βέβια. Αλλά δυο φορές στις τρεις, βρίσκουν. Τό άνοιγμα τών «πηγαδιών» στον βράχο. °·Η κΐνησις τού γε ωτρύπανου γίνεται όχι φυσικά μέ τά χέρια, άλλα μέ ειδικά μη* χανήματα. Είπαμε.όμως ότι τό βάθος ένός «πηγαδιού» πετρε λαίου είναι πολύ μεγάλο. Κάί τό μήκος τού αρχικού σωλήνος

πού έχει στην άκρη του τό τρυ πάνι, δέν θά μπορούσε φυσικά νά έπαρκέση για τό άνοιγμα του πηγαδιού στο βάθος που χρειάτου πετρελαίου, γίνεται μέ του έξης τρόπο: Επάνω από τό ση μείο δπου θά γίνη ή διάτρησις, υψώνεται ένας πύργος από α τσάλι, που πολλές φορές φθάνει σέ ϋψος 30 καί 40 μέτρων. Στο

ξάνουν τό μήκος του. Τί γίνεται, δμως, τό χώμα που βγαίνει άπό τό σκάψιμο; Έδώ βλέπουμε ποιος είναι ό λόγος που χρησι μοποιείται τρυπάνι σωληνωτό καί δχι συμπαγές. Τό χώμα που προέρχεται άπό τό σκάψιμο, μένει μέσα στον σωλήνα του τρυπανιού. Καί διοχετεύοντας νερό μέ πίεσι μέσα στον σωλή-

Οί γι-γαντιαΐοι άποσταικτήρ'ες που χιρηισιιυοποΊούντ-αι γιά την πλα σματική άπόσταξι τού πετρελαίου. Τά διυλιστήρια πετρελαίου στο Ά.μπαντόν τής Περσίας, άποστόζουν 20 έκατοιμ. τόννους τό χρόνο. εσωτερικό τού πύργου υπάρχει ένας σωλήνας άπό ατσάλι καί αυτός, πού καταλήγει σ’ ένα τρυπάνι. Καί όπως τον γνωστό τρυπάνι του ξύλου καθώς τό στριφογυρίζουμε ανοίγει τρύπα καί προχωρεί, έτσι καί τό «γε ωτρύπανο», δπως λέγεται, ανοί γει τρύπα καί προχωρεί μέσα ζεται. "Οσο, λοιπόν, προχωρεί τό βάθος, βιδώνουν στο επάνω μέρος του τρυπανιού κομμάτια σωλήνας που έχουν μήκος 10 μέτρων τό καθένα, κι* έτσι αυ-

212

να, άναγκάζουν τό χώμα νά βγή υπό μορφήν λάσπης. "Ετσι χω ρίς τό σκάψιμο νά σταματήση, ή εργασία τού τρυπήματος προ χωρεί. Το πετρέλαιο βρίσκεται μέ σα σέ κοιλώματα τού βράχου πολύ βαθειά στη γή. Μέσα ό μως στά υπόγεια ντεπόζιτά του επικρατεί πολύ μεγάλη πίεσις. Τόσο μεγάλη, πού φθάνει καμμιά φορά στά 500 κιλά άνά τε τραγωνική ϊντσα. "Ετσι μόλις τό τρυπάνι τρνπήση τό τρίχωμά

μιας τέτοιας δεξαμενής, τδ πε τρέλαιο τινάζεται ψηλά, άνεβαίνει μέσα από τον σωλήνα τού τρυπανιού και ξεπηδάει άπό την γή μέ τέτοια δύναμι, πού μπο ρεί πολλές φορές νά γκρεμίση τρυπάνια και πύργους. Στις περιπτώσεις αυτές υπάρχει καί κίνδυνος μεγάλος για τις έγκα-

είτε μέ διάφορες χημικές ουσίες πού έκσφενδονίζουν άπό άπόστασι, είτε μέ δυναμίτη. "Οπως δη λαδή για νά σβύσουμε ένα κερί φυσούμε στην φλόγα του, έτσι και για νά σβύσουμε την φλόγα τής πετρελαιοπηγής, χρειάζεται ένα πολύ δυνατό φύσημα. Και τέτοιο δυνατό φύσημα, δημιουρ-

"Ενα πετρελαιοφόρο χωρητικότητος 9.000 τόννων. Κοινό χαρακτηρι στικό όλων των πετρελαιοφόρων, είναι ότι έχουν μηχανές και καπνο δόχο στο πίσω μέρος του σκάφους.

ταοπάσεις, άλλα και μεγάλη ζη μία. Γιατί πηγαίνουν χαμένα έκατομμύρια κιλά πετρελαίου. "Άλλες φορές πάλι τυχαίνει μια πετρελαιοπηγή νά πιάση φωτιά. "Οταν συμβή κάτι τέτοιο ή κα ταστροφή είναι μεγάλη και σέ παλιά χρόνια έπρεπε γιά νά σβύση ή φωτιά νά καή όλο τό πετρέλαιο τής πηγής. Πράγμα πού έσήμαινε ότι ή φωτιά μπο ρούσε νά καίη έπϊ ολόκληρα χρόνια. Σήμερα όμως, ^ οι πυρκαϊές τών πετρελαιοπηγών σβύνονται

γεΐ ή έκρηξις τής δυναμίτιδος. Υπάρχουν ωστόσο πηγάδια πε τρελαίου άπό τά όποια τό πε τρέλαιο δέν ξεπηδάει καθόλου. Και τότε, πρέπει νά άντληθή ό πως τό νερό άπό τά πηγάδια. Τό άκάθαρτο πετρέλαιο πού βγαίνει άπό την γή είναι στην πραγματικότητα ένα μίγμα ά πό διάφορες ουσίες. Γιά νά ξε χωρίσουν λοιπόν τις ουσίες αυ τές οδηγούν τό άκάθαρτο πε τρέλαιο μόλις βγή άπό την πη γή, στο διυλιστήριο. Έκεΐ γίνε ται μια πολύ δύσκολη έργασία.

Γιατί για νά : ξεχωριστούν τά διάφορα είδη πετρελαίου πού άνακατεμένα άποτελοΰν το καθα ρό, πρέπει νά βράσουν. Αυτός ό διαχωρισμός, λέγε^ ται κλασματική άπόσταξις τού πετρελαίου, και γίνεται , ώς ε ξής : Καθώς έρχεται άπό τήν πηγή το ακάθαρτο πετρέλαιο, μπαίνει μέσα σέ μεγάλα καζά νια πού είναι από παντού κλει στά για νά μ ή υπάρχη κίνδυνος πυρκαϊάς, καί ζεσταίνεται ώς πού νά βράση. Τά διάφορα είδη πετρελαίου πού αποτελούν το α κάθαρτο, βράζουν σέ διαφορετι κή θερμοκρασία- το καθένα. Ύ-. ψώνοντας λοιπόν σιγά-σιγά τήν θερμοκρασία, οί μηχανικοί τιόν διυλιστηρίων προκαλούν τό βρά σιμο πρώτα εκείνων τών ειδών πού βράζουν σέ χαμηλή θερμο κρασία, καί έπειτα εκείνων πού χρειάζονται πολύ ύψηλή θερμο κρασία.. Μέ ·τό βράσιμο τού πετρε λαίου, δημιουργουνται, φυσικά ατμοί. Σέ κάθε βαθμό θερμοκρα σίας όμως, οι ατμοί εκείνοι προέρχονται από ένα ξεχωριστό από τά συστατικά του ακαθάρ του πετρελαίου. "Όταν λοιπόν περάσουν άπό κατάλληλη ψυκτι κή συσκευή, καί ξαναγίνουν υ γρό/ δέν γίνονται πιά ακάθαρ το πετρέλαιο, αλλά ένα άπό τά συστατικά του. Πρώτα λοιπόν παράγεται άπό τήν κλασματική άπόσταξι ένα υ γρό πού λέγεται «πετρελαϊκός αιθήρ» ή «λιγροΐνη». Είναι ένα είδος πολύ καθαρής βενζίνης, πού εξατμίζεται πολύ εύκολα, είναι · πολύ εύφλεκτη, καί χρησι μοποιείται γιά τις μηχανές τών αεροπλάνων, Κατόπιν βγαίνει ή κοινή βενζίνη τών αυτοκινήτων, ύστερα τό πετρέλαιο, αυτό δη λαδή πού χρησιμοποιούμε οπίς λάμπες καί στις σόμπες ή κου ζίνες πετρελαίου, καί ύστερα παράγοντα» τά λιπαντικά έλαια,

•καί τό πετρέλαιο πού χρησιμο ποιούν οι μηχανές Ντήζελ. Δεν τελειώνει, όμως, εδώ ή σειρά τών πραγμάτων πού παράγοντα» άπό τό πετρέλαιο. "Υστερα άπό τό πετρέλαιο τών μηχανών Ντή ζελ βγαίνει ένα είδος πετρε λαίου πού λέγεται «μαζούτ» καί πού χρησιμοποιείται ώς καύσι μος ύλη στις μηχανές τών πλοίων ή τών έργοστασίο^ν. Παράγεται κατόπιν βαζελίνη, καί τέλος, μένει τό βαρύτερο συστα τικό άπό ολα, ή άσφαλτος. Τά διάφορα αυτά προϊόντα,' στέλνονται στις χώρες πού τά χρειάζονται μέ ειδικά πλοία, πού λέγονται δεξαμενόπλοια. Πολλές Φορές, τό ακάθαρτο πετρέλαιο όπως βγαίνει άπό τις πηγές, στέλνεται στα διυλιστήρια πού βρίσκονται χιλάδες μίλια μακρυά. Τά δεξαμενόπλοια είναι ειδικά πλοία, πού δέν μεταφέ ρουν τίποτε άλλο άπό πετρέ λαιο καί είναι ειδικά κατασκευα σμένα γιά τόν σκοπό αυτόν. Τά πληρώματα τών δεξαμενοπλοίοον περνούν ταξιδεύοντας τον περισ σότερο καιρό άπό τά πληρώμα τα όλων τών άλλων πλοίων. "Αλ λά τά δεξαμενόπλοια είναι κα θαρά καί αναπαυτικά. Στά πε ρισσότερα σύγχρονα τέτοια πλοία, καθένας άπό τούς άνδρες τού πληρώματος έχει τήν δική του καμπίνα. Τά πε ρισσότερα δεξαμενόπλοια έχουν χωρητικότητας άπό 8 έως δέκα χιλιάδες τόννους, άλλα σήμερα έχουν ναυπηγηθή καί δεξαμενό πλοια τριάντα χιλιάδων τόννων. Φθάνοντας στο λιμάνι ώστόοο. τά δεξαμενόπλοια αδειάζουν, τό περιεχόμενό τους σέ ειδικά, ντεπόζιτα. "Από έκεΐ τό πετρέ λαιο μεταφέρεται μέ ειδικά βα γόνια ή αυτοκίνητα ντεπόζιτα σέ άλλες άποθήκες, και άπό ε κεί στα πρατήρια βενζίνης, τά εργοστάσια ή όπου άλλου χρει άζεται.

Ό άγριος αύτός πολεμιστής, είναι μ-έλος τής φυλής των Ντιακ,. που λέγονται «ΟΊ αγριάνθρωποι τής Μπόρνεο». . ·.

ΠΩΣ ΖΟΤΝ ΟΙ ΑΛΛΟ! ΑΛΛΟΚΟΤΕΣ ΣΥΝΗΘΕΙΕΣ ΔΙΑΦΟΡΩΝ ΛΑΩΝ ΜΕΙΣ ΠΟΥ ΖΟΥΜΕ στην Ελλάδα, έχουμε λίγο - πο λύ τις ίδιες συνήθειες και ζοΰμε μέ δμοιον τρόπο. Σκε φθήκατε όμως ποτέ πώς ύπαρ χου ν και χιλιάδες άλλοι λαοί πού έχουν συνήθειες κο£ τρόπο ζωής πολύ διαφορετικό από τό δικό μας; Οταν βέβαια άναφερόμεθα σ’ αυτούς τούς άλλους λαούς, δέν εννοούμε τούς λαούς τής Ευρώπης, γιατί επειδή όλες οι χώρες τής Ευρώπης γειτο νεύουν, οι συνήθειες τής μιας έ χουν περάσει στην άλλη. ’Ή και άν υπάρχουν διαφορές, είναι πο

λύ μικρές και δέν κάνουν έντύπωσι. Υπάρχουν όμως καί άν θρωποι πού ζοϋν σέ χώρες πολύ μακρυνές καί συνήθως άπομονωμένες άπό τον άλλο κόσμο μέ πελώριους ωκεανούς ή φοβέρας ερήμους καί αδιάβατα δάση. Είναι λοιπόν φυσικό, οι άν θρωποι αυτοί,· ζώντας μακρυά ά πό τούς άλλους, νά έχουν σχη ματίσει τις δικές τους συνή θειες πού μολονότι μπορεί νά είναι πολύ παράξενες, είναι πάν τα πάρα πολύ ενδιαφέρουσες. Τον κυριώτερο ρόλο στή μόρφωσι των συνηθειών καί του

215

τον παίζει ή Γεωγραφία. Μάλι στα. Οι άνθρωποι αναγκάζονται νά ζοΰν ανάλογα μέ τό μέρος ττού βρίσκονται. "Οταν εμείς ε δώ στην Ελλάδα θέλουμε νά χτίσουμε ένα σπίτι, θά ανοίξου με τά θεμέλια, καί θ’ άρχίσου-

Τά ξυλοπόδαρα σέ μια περιοχή τής Γαλλίας, κοντά στο Μπτορντώ, δεν είναι »μόνο για τις όπτο» κ,ρη&ς. Αποτελούν απαραίτητα ε ξαρτήματα ^ τής καθημερινής ζωής των γεωργών καί τών βοσκών πού πρέπει νά κινούνται στην υγρή καί λασπώδη γή. με το κτίσιμο χρησιμοποιώντας πέτρες, τούβλα, τσιμέντο, άσβε στη, καί όλα τά υλικά πού ξέ ρουμε τόσο καλά. "Αν δμως ζούσαμε στην Σουμάτρα, τό μεγάλο νησί πού βρί σκεται στον Ινδικό Ωκεανό και θέλαμε νά χτίσουμε ένα σπίτι, τότε ασφαλώς δεν θά άρχίζαμε νά σκάβουμε τά θεμέλια, ούτε θά μαζεύαμε πέτρες καί άσβέ-

216

αυτού πραγματικά, επικρατεί φοβερή υγρασία. Μπορεί νά πή κανείς δτι πατάει όλη μέρα στο νερό. Έκτος από την υγρα σία δμως στην Σουμάτρα άφθονοΰν καί τά διάφορα άγρια θη ρία. "Ετσι, θά χτίζαμε τό σπί τι μας πάνω σέ στύλους. Θά μπήγαμε βαθειά στο χώμα στύ λους σάν κι’ αυτούς πού κρατάνε τά σύρματα του ηλεκτρικού καί στην κορυφή τών στύλων θά φτιάχναμε έν αείδας ταράτσας. ΚΓ επάνω οπήν ταράτσα θά φτιάχνουμε ένα είδος ταράτσας, τρόπο αυτόν θά είμαστε έξησφαλισμένοι καί από τήν ανθυγιεινή υγρασία, καί από τά άγρια θη ρία. Αέν χρειάζεται βέβαια νά προσθέσουμε πώς ολόκληρο τό σπίτι μας θά είναι κατασκευα σμένο από ξύλο. Γιατί τό ξύλο είναι τόσο άφθονο στήν Σουμά τρα μέ τά απέραντα δάση - της, ώστε θά ήταν ανοησία νά θελήσουμε νά χρησιμοποιήσουμε άλ λα υλικά, πού άλλωστε δεν θά τά βρίσκαμε κΓ δλας. Βλέπουμε, λοιπόν, δτι δπου δήποτε καί νά ζή κανείς, είναι υποχρεωμένος νά κανονίζη τήν ζωή του ανάλογα μέ τον τόπο, καί μέ τούς γείτονές του. Σ’ έ να μόνο πράγμα φαίνεται δτι μοιάζουμε δλοι οί λαοί της γης: Στο ζήτημα του στολισμού. Γ ιατί τόσο έμεΐς, δσο κΓ αυτοί, δέν είμαστε ευχαριστημένοι ζώντας χωρίς νά κάνουμε μιά προσ πάθεια νά στολίζουμε καί νά κά νουμε ομορφα τά σπίτια μας. Στις χώρες πού 6 ήλιος λάμπει μέ τόση έντασι, όση στούς τρο πικούς, οί άνθρωποι προτιμούν τά χτυπητά καί ζωηρά χρώματα. Καί αυτό είναι φυσικό. "Οταν ό ήλιος καί τά πουλιά καί τά δέντρα έχουν τόσο χαρούμενα καί ζωηρά χρώματα γιατί τά σπίτια νά είναι χρωματισμένα σκούρα καί μελαγχολικόι; "Οταν βλέπουμε κάποιον νά

κάνη κάτι, συνήθως ρωτούμε για τί; Τό νά περττατήση κανείς μέ ξυλοπόδαρα ττ.χ. στην Ελλάδα είναι ένα παιχνίδι που απαιτεί μεγάλην έπιτηδειότητα. Άλλα στις πεδιάδες που απλώνονται οχι μακρυά άπό τό Μπορντώ, τά ξυλοπόδαρα άποτελούν ενα μέ ρος τής ενδυμασίας των ανθρώ πων και συγκεκριμένα ενα συμ πλήρωμα των παπουτσιών τους. Κατά τον δέκατον όγδοο αι ώνα ή μεγάλη αυτή πεδιάδα ή ταν σκεπασμένη άπό αμμολό φους που συνεχώς άλλαζαν θέσι άπό τον άέρα. Οί^ άνθρωποι λοιπόν φύτεψαν πεύκα για νά κόινουν τό έδαφος πιο σταθερό. Τότε όμως έμφανίσθηκε ένα άλ λο κακό. 'Η χαμηλή χώρα σκε παζόταν πολύ συχνά άπό νερά, που μή βρίσκοντας έδαφος μέ κλίσι γιά νά κυλήσουν, έμεναν και έσχημάτιζαν φοβερές λά σπες τον χειμώνα. Λάσπες που έπρεπε κανείς νά βουτήξη ώς τό γόνατο γιά νά περάση. "Έ τσι, οί κάτοικοι τής περιοχής άναγκάσθηκαν νά άρχίσουν’ νά χρησιμοποιούν ξυλοπόδαρα. Καί έπειδή άκόμα καί σήμερα ολό κληρη ή περιοχή εξακολουθεί νά υπσφέρη άπό τις χειμωνιάτικες λάσπες, οί γεωργοί τής περιο χής, καθώς καί οί βοσκοί, χρησι μοποιούν γιά τίς μετακινήσεις τους ξυλοπόδαρα που πρέπει νά ομολογήσουμε θά τους είναι πο λύ χρήσιμα. "Άλλωστε πολύ πριν άπό τούς Γάλλους, οί Κινέζοι χρησιμοποιούσαν σέ παρόμοιες περιστάσεις ξυλοπόδαρα άπό καλάμια μπαμπού. Είδαμε, λοιπόν, ότι οί γεω γραφικές συνθήκες ένός τόπου, υπαγορεύουν πολλές άπό τίς συ νήθειες τών κατοίκων του. Ύπάρ χουν όμως καί συνήθειες, πού άνήκουν στίς θρησκευτικές πε ποιθήσεις τής άνθρωπότητος. Πολλοί λαοί, εΐναι οπαδοί τού Μωάμεθ, τοΰ ’Άραβος προφήτου. *0 Μωάμεθ

γεννήθηκε

στην

Μέκκα, καί γΓ αυτό ώς σήμερα όλοι οί Μωαμεθανοί θεωρούν υψιστο καθήκον τους νά πάνε νά έπισκεφθοΰν την πόλι πού γεν νήθηκε ό προφήτης τους. Καί ιά παιδιά τής Αραβίας, τής Αϊγύ-

Φαρώντας τούς χάλκινους αυτούς κρίκους, οί γυναίκες μιας περιφέ ρειας τής Βιρμανίας, μοιάζουν σαν καιμηλοπαρδάλεις.

πτου καί τής Τουρκίας, δεν επι θυμούν, παρά νά μεγαλώσουν γιά νά μπορέσουν νά πάνε νά προσ κυνήσουν στην Μέκκα. * Πριν άπό λίγα μόλις χρόνια, τό προσκύνημα γινόταν ομαδικό. Σέ μιάν ώρισμένη έποχή, χιλιά δες προσκυνηταί ξεκινούσαν ά πό διάφορα μέρη τού Μουσουλ μανικού κόσμου καί έσχημάτι ζαν καραβάνια προσκυνητών πού

217

έπήγαιναν στην Μέκκα. Σήμερα βέβαια, ή μετάβασις των προσ κυνητών στην Μέκκα γίνεται μέ σύγχρονα μέσα. Μέ αυτοκίνητα, ττλοΐα και Αεροπλάνα. "Αλλά καί ττρ ίν, μολονότι ήταν Αφάνταστες οί ταλαιπωρίες των προσκυνη^ των πολλοί από τούς οποίους πέθαιναν στον δρόμο διασχίζον τας την "Αραβική έρημο, οΐ πι στοί Μουσουλμάνοι έξακολαυθού* σαν νά πηγαίνουν στην Μέκκα για νά προσκυνήσουν., τό Ιερό τέμενος τής «Καάβα» καί να δουν την «Μαύρη πέτρα», πού λέγεται πως έπεσε από τον ου ρανό. Οι συνήθειες τής ζωής των όπαδών, τού Μωάμεθ ξε-. κινούν όχι από γεωγραφικές συνθήκες, αλλά άπό τις θρησκευ τικές πεποιθήσεις των άνθρώπων. Δεν υπάρχει αμφιβολία, ότι άν μερικές άπό τις συνήθειες των άλλων άθρώπων έγκατελείποντο, τό κακό δέν θά ήταν καί πολύ μεγάλο. Γιατί πολλές φο ρές οι συνήθειες μερικών άγριων λαών είναι πολύ απάνθρωπες. Στο νησί Μπόρνεο π.χ. πού βρί σκεται κάί αυτό στον "Ινδικό "Ωκεανό, ζή μία φυλή αγρίων πού λέγονται Ντιάκ. Οί άγριοι αυτοί, λοιπόν, είναι, όπως λένε, κεφαλοκυνηγοί. Ευτυχώς, ό κό σμος σιγά - σιγά εξελίσσεται καί αυτοί οί «άγριοι», δέν είναι πια σήμερα τόσο πολλοί όσο ή ταν άλλοτε. * Οπωσδήποτε, αυτοί οί παρά ξενοι άνθρωποι, είναι έξαιρετικά πολεμοχαρείς, καί ■ έχουν με ρικά φοβερά όπλα, όπως τον σωλήνα μέ τον οποίο πετούν τά βέλη τους. Πρόκειται για ένα σωλήνα οχι μακρύτερο .άπό ένα μέτρο, πού συνήθως γίνεται άπό ένα καλάμι μπαμπού. Μέσα στον σωλήνα αυτόν. τοποθετούν ένα μικρό βέλος. Και κατόπιν,, σημοέδεύουν καί κάνουν τό βέλος νά φύ,γη . φυσώντας μέ δύναμι μέσα στον σωλήνα. Τό βέλος

218

κείνο δέν μπορεί, βέβαια νά πε ταχτή σέ μεγάλη άπόστασι. "Ο ποιον χτυπήση όμως, είτε άν θρωπο είτε ζώο, θά τοΰ φέρη τον θάνατο. Γιατί ή αιχμή του είναι αλειμμένη μέ κάποιο δηλητήριο. "Οταν οί Ντιάκ γυρίζουν άπό τούς πολέμους τους, φέρνουν μα ζί τους καί τά κεφάλια τών ε χθρών πού σκότωσαν. Τά καπνί ζουν, όπως έμείς καπνίζουμε τις ρέγγες καί κατόπιν τά κρεμούν στο σπίτι τους γιά άνάμνησι τών κατορθωμάτων τους καί ε πειδή πιστεύουν πώς μ" αυτόν τόν τρόπο Αποκτούν την δύναμι τών σκοτωμένων. Πιστεύουν έπίσης, ότι οί νε κροί τής δικής τους φυλής, στην νέα τους ζωή θά έχουν Ανάγκη άπό υπηρέτες. Καί τόν ρόλο τών υπηρετών θα τόν παίξουν τά πνεύματα έκείνων πού · σκό τωσαν καί τούς έκοψαν τό κε φάλι. Είναι πολύ πιθανό, πολ λές συνήθειες πού φαίνονται σ’ έμας φρικτές καί κτηνώδεις, ό πως καί είναι πραγματικά, νά έχουν κάποια σχέσι μέ την Ιδέα πού έχουν οί άγριοι γιά τόν κό σμο καί γιά ό,τι υπάρχει γύρω του. Είναι ωστόσο αρκετά δύσκολο νά Ανακαλήψη κανείς γιατί οί γυναίκες μιας ώρισμένης φυλής τής Βιρμανίας θέλουν νά έχουν τόσο μακρύ λαιμό. Καί κατα φέρνουν νά μακρύνουν τους λαι μούς τους φορώντας στον λαιμό τους χάλκινους κρίκους. "Αρχί ζουν νά φορούν τούς κρίκους α πό πολύ μικρή ηλικία. Στην αρ χή φορούν μόνον πέντε. " "Αλλά οσο περνάει 6 καιρός οί κρίκοι αυξάνονται καί φθάνουν στον Α ριθμό τών είκοσι δυο. ^'Οταν έ χουμε υπ" όψι μας ότι έχουν πα ρόμοιους χονδρούς κρίκους καί στά πόδια τους, δέν θά έκπλαγούμε άκούοντες ότι πολλές άπό αυτές τις γυναίκες κουβαλάνε μαζί τους κοσμήματα που έχουν

βυνολικό (§«£οέ; είκοσι ή έΐκοάπ πέντε κιλών,

Τό νερό τ©υς εϊν&ι ένας 4ητό τους καλύτερους ψιλούς καυτούς τραμερώτερους εχθρούς τού αν θρώπου. Οί λαοί που ζουν κοντ. τά στην Θάλασσα η δίπλα σε ποτάμια άναγκάστηχαν νά μά θουν — πολλές φορές πεθαίνοντας — πώς πρέπει νά φτιά* χνουν τά πλοία τους γιά νά τους εξυπηρετούν καλύτερα. Κάθε φυ λή έτσι, έχει ιδιαίτερο σχήμα γιά τά μονόξυλα ή τις βάρκες τους. Οί κάτοικοι τών νησιών Μαίλού> είναι σπουδαίοι ναυτικοί. Καί φτιάχνουν τά πλοία τους ώς έξης : Παίρνουν δυο κορμούς δένδρων, τούς σκάβουν καί φτι άχνουν έτσι δυο μονόξυλα. Τά μονόξυλα αυτά κατόπιν, τά ένώνουν μεταξύ τους μέ σανίδες, έ τσι που νά πλέουν παράλληλα τό ένο: μέ τό άλλο. Καί γιά πα νιά χρησιμοποιούν ένα είδος υ φάσματος, που μοιάζει μέ ψάθα. Μιά τέτοια βάρκα, μάς κάνει, βέβαια, νά απορούμε πώς είναι δυνατόν νά έπιπλέη. Είναι όμως τόσο έπιδέξια κατασκευασμένη καί οί ιθαγενείς ναυτικοί ξέρουν νά την χειρισθοΰν τόσο καλά, πού τους εξυπηρετεί Θαυμάσια. Στην Βαγδάτη πάλι, την πρω τεύουσα τού Ιράκ, ένώ ό ποτα μός Τίγρης πού την διασχίζει είναι, γεμάτος από τά σύγχρονα βενζινοκίνητα καί ατμοκίνητα πλοία πού δέν έχουν καρενα έπίτηδες γιά νά μπορούν νά πλέουν ελεύθερα στον ποταμό, μπορεί κανείς νά δή καί έκείνες τις πε ρίεργες βάρκες πού είναι ολο στρόγγυλες καί πού χρησιμοποι ούσαν από αιώνες γιά νά 'περ νούν τούς ανθρώπους άπό την μιά όχθη τού ποταμού στην άλ λη. Φαίνεται, πώς οποτεδήποτε 6 άνθρωπος είναι υποχρεωμένος νά χρησιμοποιή τό νερό γιά νά μεταφέρη τά έμπορευματά του ή γιά νά του μεταφέρη ξένα έμ-

ι*0^ευματ&, |χέι μάθει νά .-κφτα* σχευάζη τό είδος του πλοίου πρύ $ϊν«ι τό καταλληλότερο γιά κά* θε θάλασσα. Ωστόσο, σ" δλον τον κόσμο σήμερα έχουν Ιπικριχ* Τησέι τά πλοία καί οί βάρκες πού κινούνται μέ μηχανή, καί πού τις συναντά κανείς τόσο στά νησιά τών Παπούα σσο καί στις λίμνες τής Αφρικής* Μιά παράξενη συνήθεια πού μπορεί νά δή κανείς είναι έκείνη πού . έχουν μερικοί Κινέζοι ψαράδες* νά ψαρεύουν όχι μέ Αγ κίστρι, * δίχτυοί ή καμάκια, αλ λά μέ πουλιά! Οί «κορμοράνοι» πραγματικά, είναι ένα είδος που λιού/ που μοιάζουν αρκετά μέ πάπιες, καί οί Κινέζάι τά γυ μνάζουν. νά πιάνουν ψάρια. Γιά νά πούμε δηλαδή την αλήθεια; δέν τά γυμνάζουν νά πιάνουν τά ψάρια, έπειβή οί κορμοράνοι Α γαπούν πολύ νά τρώνε ψάρια καί τά κυνηγούν χωρίς νά χρει άζεται ■ Ιδιαίτερη έκγύμνασις. Αυτό πού μαθαίνουν οί Κινέζοι ψαράδες στά πουλιά τους, είναι νά μή καταβροχθίζουν τά ψάρια μόλις τά πιάσουν καί νά τά φέρ νουν καί νά τ’ άφίνουν μέσα στη βάρκα. Αυτό τό επιτυγχάνουν περνώντας στον λαιμό τών κορ μοράνων ένα μετάλλινο κρίκο, πού είναι τόσο σφιχτός, ώστε άφίνει βέβαια τό πουλί νά άναπνέη, άλλα δέν τού έπιτρέπει νά κατόπι ή τίποτα. *0 Κινέζος ψαράς λοιπόν, ξε κινάει μέ την στενόμακρη βάρκα του. Εκείνος τραβάει κουπί, καί οί κορμοράνοι κάθονται γαν τζωμένοι στην κουπαστή τής βάρκας. Μόλις 6οΰν κανένα ψά ρι πού πλησίασε στην επιφάνεια βουτούν άμέσως καί τό πιάνουν. Καί όπως είναι γυμνασμένοι, γυρίζουν καί άφίνουν τό ψάρι σ’ ένα ειδικό καλάθι πού έχει ό ψαράς. ' "Έτσι οί Κινέζοι ψαράδες ζοΰν άνετα χάρις στους φτερω τούς... υπηρέτες τους!

219

*0· θαυμάσιος καιοεδρικός ναός τού Μ.Λανου, σιοΑ.ιαμονος μ·ε ουο χιλιάδες αγάλματα.

ΚΑΘΕΔΡΙΚΟΙ ΝΑΟΙ ΘΑΥΜΑΤΑ ΤΗΣ ΕΚΚΛΗ2ΙΑΣIΙΚΗΣ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗΣ ΟΝ ΜΕΣΑΙΩΝΑ, ^ δταν ή Ευρώπη έκυβερνάτο στην πραγματικότητα άπό την Ρώμη, ή έκκλησία τής ο ποίας άρχηγός εΐναι ό Πάπας κατηύθυνε όχι μόνο την θρησκευ τική ζωή τών κρατών, άλλα και τις υποθέσεις τής καθημερινής ζωής. Καί, έφόσον ή έκκλησία ήταν ό σπουδαιότερος παράχων σε κάθε τομέα τής ζωής, τα ω ραιότερα κτίρια χτιζόταν για θρησκευτικούς σκοπούς. 40 ευ σεβής ψτωχός για νά κράτηση τήν άνάμνησι ένός σπουδαίου γεγονότος τής ζωής του, προσέφερε λάδι για τις κανδήλες,

220

έκανε κάποιαν άλλη προσφορά στις εκκλησίες. "Οποιος ήταν πλούσιος, έχτιζε μιαν έκκλησία ένώ οί πόλεις έχτιζαν μεγαλο πρεπείς μητροπόλεις για νά δεί ξουν τον πλούτο και τήν ευημε ρία τους. "Έτσι, δ,τι καλύτερο έχει νά έπιδείξη ό Μεσαίων σέ τέχνη και άρχιτεκτονική εΐναι συγκεντρω μένο στις εκκλησίες και τις μητροπόλεις τών παλιών πόλεων τής Ευρώπης. Ακόμα καί τά φρούρια πού σώζονται ως σή μερα, έχουν τό καθένα τήν έκ κλησία του, όπως στήν περίπτωσι του γνωστού πύργου του Λον

δίνου, ίου Πύργου ίου Γουΐνβσωρ, πού είναι ό οικογενειακός πυρ» γ©£ των Βασιλέων τή^ "Αγγλίας και τού περίφημου σ’ δλον τόν κόσμο Μόν Σαίν - Μισέλ της Νορμανδίας στην Γαλλία.

'Ο π&οίψηιμος καθεδρικός τής Κολωνίας.

ναός

"Οπως ξέρουμε, όλα αυτά τά φρούρια, χτίστηκαν για πολεμι κούς σκοπούς. "Αλλά συνήθως, ή πιο λεπτή έργασία καί οί πιο ωραίες διακοσμήσεις βρίσκονται στις έκκλησίες αυτών των φρου ρίων. Πολλές φορές, έκκλησίες πού άρχισαν νά χτίζωνται μιάν επο χή, έμειναν ατελείωτες έπί πολ λούς αιώνες, όπως συνέβη μέ την

μητρόπολι τής Κολωνίας καί τοΰ Μιλάνου, καί δεν συμπλη^ ρώθηκαν παρά πολύ άργότερσ. Ή μητρόπολις τής Κολωνίας, τό περιφημότερο κτίριο τής Γερ μανίας άρχισε νά χτίζεται τον δέκατο τέταρτο αιώνα, στην θέσι πού βρισκόταν μιά εκκλησία ή οποία εΐχε χτισθή τον ένατον αιώνα άπό ένα περίφημο άρχιε πί ο^κοπο. "Ενα μικρό μέρος τοΰ ναού καθώς καί τό ιερό, έτελείωσέ καί καθηγιάσθηκε τό 1322, άλ λα άπό τότε ή συμπλήρωσις των υπολοίπων τής μητροπόλεως δεν έγινε δυνατή. Αιώνες ολόκληροί πέρασαν, ήρθε ή θρησκευτική μεταρρύθμισις τού Μαρτίνου Λου θήρου καί παρά τίς προσπά θειες που γινόταν άπό καιρό, ή μητρόπολις έμενε ατελείωτη μέ χρι τών αρχών του περασμένου αιώνας , όίτότε τό παλιό κτίριο είχε πιά αρχίσει νά διαλύεται, Τότε, ολόκληρη ή Γερμανία ρί χτηκε μέ τά μούτρα στην προσ πάθεια νά συγκέντρωση τά α παραίτητα χρήματα καί νά προχωρήση στήν οικοδομή πού απο τελούσε τό άριστούργημα τής αρχιτεκτονικής τού έθνους, πού τό 1880, μόλις 74 χρόνια πριν άπό σήμερα δηλαδή, ή μητρόπολις συμπληρώθηκε έπί τέλους καί στο καμπαναριό της κρεμά στηκε ή περίφημη «Κάτγεργκλόκε» μιά πελώρια καμπάνα, πού λέγεται ότι είναι ή μεγαλύ τερη καμπάνα τού κόσμου, μο λονότι οί μεγάλες καμπάνες τής Μόσχας εΐναι βέβαια πολύ με γαλύτερες, άλλά ποτέ δεν έγινε δυνατόν νά τίς ανεβάσουν σέ καμπαναριό, επειδή εΐναι πολύ βαριές καί δεν υπήρχε τήν επο χή πού κατασκευάσθηκαν καμπα ναριό ικανό νά τις κρατήση. "Έτσι, λοιπόν, ή καμπάνα τής μητροπόλεως τής Κολωνίας, εΐ ναι ή μεγαλύτερη κρεμασμένη καμπάνα τού κόσμου. *Η μητρόπολις τής Κολωνίας,

221

όπέσΊΤή ΐβομέρες

νότι οΙ βόο περίφημοι πύργοι των, καμπαναριών που έχουν 6

κτίριο, βέν ϊχουν μείνει τώρα παρά μονάχα τά έρείπτα, μολο

καθένας τους $ψος 172 περίπου μέτρα, δεν επσθαν τίποτα,

Ό .ναός του 'Αγίου Μάρκου στην Β-ενετκχ,^μέ το περίφημο καμπα ναριό του, που γικρεμίίσθτ,ικε' πριν λίγα χρόνια, άλλα ξαναχτίστηκε,

222

'·

■

.»

—

η οποία έμεινε έπίσης άτελείωτη έπί αιώνες, είναι ίσως τό ω ραιότερο εκκλησιαστικό κτίριο τής Ευρώπης αν όχι και ολοκλή ρου του κόσμου. Τό χτίσιμό της άρχισε πριν από πεντέμισυ πε ρίπου αιώνες καί συνεπληρώθη από τον Ναπολέοντα την εποχή που κατέλαβε την Ιταλία. Ή περίφημη αυτή μητρόπολις, είναι ενα παραμυθένιο παλάτι από μάρμαρο, διακοσμημένο μέ πε ρισσότερα από δυο χιλιάδες α γάλματα καί εκατό πυργίσκους σέ σχήμα καμπαναριού, καί κά θε πυργίσκος έχει στην κορυφή του τό άγαλμα ένός αγίου. 5Από τό κύριο καμπαναΡιά μπορεί κα~

Ό καθεδρικός ναός τής Πίζας, μέ τον κεκλιμμένον πύργο του. νείς νά άπολαύση μιαν υπέροχη θέα πρός βορράν προς τις πε διάδες τής Λομβαρδίας καί τις ' Αλπεις. 'Όταν ό Δαυξ τού Μι λάνου έκανε έναρξι τών εργασι ών για το χτίσιμο τής Μητροττόλεως, τό Μιλάνο ήταν ένα α νεξάρτητο δουκάτο, ένα μικρό κράτος μέ δικούς του νόμους καί δικό του στρατό. 'Η μεγαλύτερη καί πιο φημι σμένη μητρόπολις τής Ευρώπης είναι ό ναός του 'Αγίου Πέτρου στην Ρώμη. Στην αρχή σχεδιά σθηκε άπό έναν αρχιτέκτονα που λεγόταν Μπραμόντε, άλλα τό

Μ*.

■■

τον περίφημο Μιχαήλ - ^Αγγε λο, ό όποιος προσέθεσε καί τον μεγάλο θόλο. Τό εσωτερικό του 'Αγίου Πέτρου* είναι γεμάτο ά πό μωσαϊκά, αφιερώματα, τά φους, άγάλματα καί τοιχογρα φίες· Μετά την μεγάλη πυρκαϊά του Λονδίνου, ό Κρίοτοφερ Ρέν έσχέδίασε τον ναό του 'Αγίου Παύλου επάνω στο πρότυπο του ναού τού 'Αγίου Πέτρου τής Ρώ μης, κεςί μπορεί κανείς νά πή, ότι τόσο ό ένας όσο καί ό άλ λος ναός κάνουν την ίδια επι βλητική έντύπωσι σ? όποιον τους δή. Έκτος του ότι αποτελεί τον ωραιότερο ναό τής Μεγ. Βρεταννίας, 6 ναός τού 'Λγίου Παύ λου είναι φημισμένος καί έπειοή μέσα σ’ αυτόν βρίσκονται θαμένοι πάρα πολλοί περίφημοι άνδρες, όπως ό Νέλσων, ό Ουελλιγκτων καί άλλοι στρατιωτικοί καί ναυτικοί ήρωες τής Αγγλίας μαζί μέ τον Κρίστοφερ Ρέν που έσχεδίασε τον ναό. 'Η φημισμένη εκκλησία τής 'Αγίας Σοφίας στην Κωνσταν τινούπολή είναι όπως έχει λεχθή οχι μόνο τό αριστούργημα τής Βυζαντινής τέχνης άλλα καί ένα άπό τά έξοχώτερα δείγματα αρχιτεκτονικής μεγαλοφυΐας των αιώνων. Χτισμένη επί βασιλείας του Αύτοκράτορος Ιουστινιανού άπό τους περίφημους αρχιτέ κτονας τής εποχής^ Άνθίμιο καί Ισίδωρο, ή έκκλησία τής 'ΑγίαςΣοφίας^ είναι ή πρώτη σ’ ολό κληρο τον κόσμο καί σκεπάσθηκε μέ ένα πελώριο θόλο, ό όποιος έστηρίχθηκε ελαφρά επάνω σέ τέσσερις μόνο στόλους, χωρίς μ* αυτό νά παόη νά είναι τόσο στε ρεά κατασκευασμένος, ώστε νά έχη μείνη ανέπαφος παρά τους αιώνες που πέρασαν άπό πάνω του. 'Η λύσις τού προβλήματος που παρουσίαζε ή στήριξις τοΰ θόλου επάνω σέ τέσσερις μόνο

223

στύλους, άπετέλεσε ένα θρίαμ βο τοΰ έλληνικοΰ πνεύματος και άντεγράφη κατόπιν οπτό έλους τους σχεδιαστάς ναών μέ θόλους. Οί περίφημοι ναοί τοΰ "Αγίου Πέτρου που άναφέραμε καί του "Αγίου Πέτρου τοΰ Λονδίνου α ποτελούν ώς προς τον θόλο, αν τιγραφή τής "Αγίας Σοφίας. Έκτος όμως από την αρχιτε κτονική του τελειότητα, 6 ναός τής "Αγίας Σοφίας ήταν ένα θαύμα τέχνης καί διακοσμήσεως έσωτερικώς. Τα πολύχρωμα μάρ μαρα, τά μοναδικά στον κόσμο ψηφιδωτά, τά ολόχρυσα καί α σημένια πολυκάνδηλα, τά πολύ τιμα ταπέτα καί οί φορτωμένες από άφιερώμοττα άγιες εικόνες, έργα τών μεγαλυτέρων «ίστορητών», όπως λεγόταν οί ζωγράφοι αγίων εικόνων, του Βυζαντίου, έδιναν ένα πραγματικά φαντα στικό θέαμα σ5 αυτόν που έμ παινε μέσα στον περίφημο ναό, που άποτελοΰσε ένα από τά καυ χήματα τής Χριστιανοσύνης. Δυ στυχώς, μετά την πτώσι τής Κωνσταντινουπόλεως ό ναός τής "Αγίας Σοφίας μετεβλήθη άπό τους Τούρκους σέ τζαμί. Τά πε ρίφημα ψηφιδωτά του σκεπάσθηκαν μέ... ασβέστες, καί στις τέσσερις γωνίες του υψώθηκαν μιναρέδες γιά νά ανεβαίνουν οί μουεζίνηδες καί νά καλούν τούς πιστούς μουσουλμάνους σέ προ σευχή. Μόλις πριν άπό 20 πε ρίπου χρόνια έγινε αντιληπτό τό έγκλημα πού είχε γίνει εναν τίον ολοκλήρου του κόσμου μέ την καταστροφή τών ψηφιδωτών καί άρχισαν εργασίες γιά τον προσεκτικό καθαρισμό τους άπό άσβεστώματα 500 χρόνων. Σή μερα, ή "Αγία Σοφία είναι Μου σείο. Μιά άλλη περίφημη ευρωπαϊ κή μητρόπολις, είναι ή μητρόπολις τής Βενετίας, ό ναός τοΰ "Αγίου Μάρκου, ό όποιος χτίσθηκε τον ενδέκατον αιώνα μέ

224

τό περίφημο «καμπανίλε» ή καμ παναριό του, πού κατέρρευσε καί ξαναχτίσθηκε πριν άπό μερικά χρόνια. Τό πρώτο καμπανίλε έγερνε λίγο προς τό ένα μέρος, αλλά βέν είναι γνωστό άν αυτό έγινε έπειδή ίσως ύπεχώρησαν τά θεμέλια ή επίτηδες. "Οπωσ δήποτε, μαζί μέ τά περίφημα μπρούντζινα άλογα τοΰ "Αγίου Μάρκου άποτελεΐ ένα άπό τά πράγματα γιά τά όποια ύπερηφανεύεται ή Βενετία καί ύπερηφανευόταν άπό την έποχή άκόμη πού αποτελούσε ανεξάρτητο κράτος, καί ήταν κυρίαρχος τής ’Αδριατικής καί έκανε εμπόριο μέ όλον τον κόσμο. "Ένα άπό τά πιο αξιοπερίερ γα οικοδομήματα τής Ευρώπης, είναι ό «κεκλιμμένος πύργος» τής Πίζας στην Ιταλία ό όποιος άρχισε νά χτίζεται τον δωδέκα τον αιώνα καί έτελείωσε κατά τά μέσα τοΰ δεκάτου τετάρτου αίώνος. "Έχοντας ΰψος 60 περί που μέτρων, ό πύργος αυτός παρουσίαζε μιά άπόκλισι τεσ σάρων περίπου μέτρων άπό την κατακόρυψο στίν κορυφή του, κο:ί πολλές συζητήσεις έγιναν στό παρελθόν γιά τό κατά πό σον γέρνει έπειδή ύπεχώρησαν τά θεμέλια του άπό τή μιά με ριά, ή επειδή χτίσθηκε έτσι ε πίτηδες. Τό περίεργο είναι, ότι τό ύψος κάθε πατώματος είναι μεγαλύτερο προς τήν πλευρά ά πό τήν οποία γέρνει. Πράγμα πού μάς κάνει νά υποθέσουμε, ότι ή πραγματικά χτίσθηκε έτσι γυρτός επίτηδες, ή ή καθίζησις τών θεμελίων έγινε ενώ τό οικο δόμημα βρισκόταν ακόμα στήν άρχη. 3Αλλά τότε πάλι γιατί νά συνεχισθή; Γιά νά φθάση κανείς στήν κορυφή τοΰ πύργου, πρέ πει νά άνεβή τριακόσια σκαλο πάτια, άλλα ό κόπος του άμείβεται άπό τό θαυμάσιο θέαμα πού απολαμβάνει άπό εκεί ψηλά, ένα θέαμα πού βέν ξεχνιέται ποτέ»

Γϋ ΠΑΙΑΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ είναι ένα 6ιδλίο, πού διδάσκει, διαπλάσσει, διασκεδάζει, αναπτύσσει τήν ροπήν προς τα μεγάλα έργα, έκπολιτίζεΐ. ΚΥΚΛΟΦΟΡΕΙ ΣΕ ΠΟΛΥΣ ΕΛΙ ΔΑ ΤΕΥ ΧΗ ΚΑΘΕ ΔΕΚΑΠΕΝΤΕ ΗΜΕΡΕΣ. * Απαραίτητο για

κάβε

Ελληνόπουλο.

ΤΕΥΧΟΣ 6 - ΔΡΑΧ. 3.000 ΜΗΓφ-

Ή εργασία τοΰ ιμσζόματος των φύλλων του τσαγιού γί-νιεται πάντο τε από γυναίκες, που είναι πολύ όπιτή&ε',ες κ·αι ξέρουν ποια φύλλα πρέπει νά κόψουν.

ΤΟ ΤΣΑΙΑΠΟ ΠΟΤ ΠΡΟΕΡΧΕΤΑΙ ΚΑΙ ΠΩΣ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΤΑΙ I ΜΕΓΑΛΥΤΕΡΕΣ ποσό τητες τσαγιού παράγον τα ι στις Ινδίες, την Κε ϋλάνη και τό Πακιστάν. Δεύτερη χώρα μετά άπό αυτές στην παραγωγή έρχεται ή Ιν δονησία και κατόπιν ή Βρεταννική Αφρική. 'Η Κίνα, έρχεται τελευταία στον κατάλογο των χωρών πού παράγουν τσάϊ επει δή βγάζει λιγώτερο άπό τά δέ κα τοΐς έκατό τής παγκοσμίου παραγωγής. Τό τσάι είναι φυτό πού καλ λιεργείται στις τροπικές καί υποτροπικές χώρες, επειδή ευδο κιμεί Ιδιαιτέρως έκεΐ οπού υ

πάρχει ζεστό καί υγρό κλίμα. Στήν φυσική του κατάστασι, τό τσάϊ είναι ένα πραγματικό δέν τρο. νΑν τό άφησουν νά άναπτυχθή όπως θέλει, 8ά φθάση αέ ύ ψος 12—15 μέτρων. Τότε όμως θά ήταν πολύ δύσκολο νά μαζέ ψουν τά φύλλα του. Γι* αυτό καί οπίς φυτείες τού τσαγιού φρον τίζουν νά μή τό άφησουν νά ψηλώση περισσότερο άπό δύο τό πολύ μέτρα, καί τό αναγκάζουν νά άναπτυχθή πρός τά πλάγια αντί νά ψηλώση. Ο! φυτείες τού τσαγιού, έχουν δημιουργηθή μέσα στήν πυκνή ζούγκλα, καί ή προπαρασκευή

225

του εδάφους είναι μια φοβερά δύσκολη δουλειά. Γιατί πρέπει νά κοπούν τά μεγάλα δένδρα καί νά ξερριζωθοΟν δλα τά χαμηλά φυτά καί χορτάρια, πού όπως ξέρουμε, στη ζούγκλα είναι τό σο πυκνά καί πρέπει κανείς νά κόβη συνεχώς κλαδιά καί κορ μούς πυκνών θάμνων πού είναι πολύ κοντά ό ένας στον άλλον, σέ σημείο πού δεν μπορεί κανείς νά 61ακρινή τό έδαφος. Άφου λοιπόν κοπούν τά δέντρα μιας μεγάλης περιοχής καί ξεοριζωθούν οι θάμνοι καί τά χορτάρια για νά καθαρισθή εντελώς τό έδαφος, βάζουν φωτιά σέ δ,τι έ χει άπομείνει, προσέχοντας φυ σικά νά μη πάρη -φωτιά ολόκλη ρο τό γύρω δάσος/, καί έτσι τό έδαφος καθαρίζεται τελείως α πό κάθε ΐχ'νος βλαστησεως. I ότε έρχονται οι έργάται, καί αρ χίζουν τό σκάψιμο. Έξ .αιτίας των πυκνών δέντρων καί τής ά φθονης βλαστησεως γενικά, τό χώμα τής ζούγκλα, ό ήλιος δέν τό βλέπει. σχεδόν ποτέ. Επειδή δέ τό κλίμα τών τροπικών είναι πάντα υγρό, τό χώμα είναι δι αρκώς βρεμμένο. Τό τσάι όμως γιά νά ευδοκίμηση, μολονότι όπως είπαμε χρειάζεται υγρό κλίμα, χρειάζεται επίσης καί ξηρό έδαφος. "Έτσι αί έργάται άλλοτε, καί τά μηχανήματα σή μερα, σκάβουν αρκετοί βαθειά ολόκληρη την έκτασι τής φυτείας καί αερίζουν τό χώμα καλά καί τό άφίνουν νά τό χτυπήση ό ή λιος μέ τίς ευεργετικές ακτίνες του. Αφού λοιπόν σκαφτή καλά τό έδαφος καί άερισθή άναλόγως/ σκάβονται τά αυλάκια πού θά χρησιμεύσουν γιά τό πότι σμα άφ5 ενός καί γιά νά Φεύ γουν τά πολλά νερά όταν βρέ,χη άψ5 έτεροι), καί χτίζονται καί τά κτίρια πού θά χρησιμεύ σουν γιά κατοικίες τών εργα τών, τών έπιστατών, γιά αποθή κες, καί γιά . την . έγκστάστασι

226

τών μηχανημάτων πού χρειάζον ται. Ή φυτεία, είναι έτοιμη τώ ρα, καί δέν περιμένει παρά τό φύτεμα τών δέντρων του τσα γιού. Μολονότι τό φυτό τοΰ τσα γιού βγαίνει από τον σπόρο του συνήθως δέν φυτεύουν στην φυ τεία τούς σπόρους κατ’ ευθείαν. Ετοιμάζουν ένα μέρος τού έδάφους ξεχωριστά, τό λιπαίνουν ιδιαιτέρως, κΓ εκεί φυτεύουν τούς σπόρους τοΰ τσαγιού. Ά φίνουν νά φυτρώσουν τά φυτά, καί μονάχα όταν γίνουν αρκε τών μηνών τά βγάζουν μέ προ σοχή από τό «φυτώριο» όπως λέγεται ή ειδική ξεχωριστή πε ριοχή καί τά ' μεταφυτεύουν στήν Φυτεία. Στήν φυτεία, οί θάμνοι τού τσαγιού φυτεύονται σέ παράλλη λες γραμμές καί σέ άπόστασι ένός μέτρου μέχρι ένα καί εί κοσι ό ένας από τον άλλον. Καί αφού ψυτευθούν, αρχίζει ή περί οδος τής αναμονής. Γιατί τό φυ τό τού τσαγιού δέν είναι κατάλ ληλο γιά νά πάρουμε τά φύλλα του, παρά αφού πέραση αρκετός καιρός από την εποχή πού θά φυτευθή. Καί πάλι παρουσιάζε ται διαφορά στήν περίοδο πού πρέπει νά περιμένουμε. Τά φυ τά πού έχουν φυτευθή σέ χαμη λά πεδινά μέρη δέν είναι έτοιμα γιά παραγωγή, παρά σέ ηλι κία τριών έτών. Ένώ τά φυτά πού φυτεύονται στις πλαγιές τών λόφων καί πού δίνουν πολύ καλές ποιότητες τσαγιού, δέν αποδίδουν, παρά δταν έχουν φρά ση σέ ηλικία οκτώ καί πολλές φορές εννέα έτών. Τό τσάϊ λοι πόν είναι ένα φυτό πού δέν άρχίζει νά άποδίδη αμέσως. Άλ λα δταν μιά φορά άρχίση νά άποδίδη μπορεί νά μάς δίνη τά φύλλα του σέ πολύ τακτικά καί σύντομα ' διαστήματα, πολλές ψορρές καί κάθε εβδομάδα ή καί άνά δεκαπενθήμερο. Οί ίδιοκτήται τών φυτειών

τοό τσαγιού, πρέπει- νά προσέ χουν καί να φροντίζουν πολύ το χώμα τής φυτείας τους. Είδα με με πόση φροντίδα πρέπει νά προπαρασκευάζεται το έδαφος πριν άπο το φύτεμα. Ή ίδια λοι πόν καί μεγαλύτερη φροντίδα Χρειάζεται και·γιά τη συντήρηάί του.

Δυο πράγματα λοιπόν γίνονται

για νά άποψευχθή 6 κίνδυνος αυτός, 'Αφ’ ενός άνοίγουν, &* πως είπαμε/ αυλάκια για νά ΦΦ γουν ^ τα νερά της βροχής, και άφ5 ετέρου σκάβουν το εδάφος μέ τέτοιο τρόπο, που σχήματά ζοντ α ι μ εγάλά ^ σκ αλοπάτ ι α. στις πλαγιές τοΰ λόφου, σκαλο

Είδιικό (μηχάνημα που κοσκ,νίζε' τό τσά-ϊ καί το ξεχωρίζει σέ διά'

φάρες ποιότητες, ' -

Αυτό πού εΐναι ιδιαίτερα· κα λό χώμα, εΐναι πάντα εκείνο πού βρίσκεται στην έπιφάνέι.α, για τί αυτό βλέπει ό ήλιος. Τό χώ μα όμως της έπι φανεί ας έ.ξ αί τιας τών βροχών πού στις τρο πικές χώρες είναι σαν καταρ ράκτες, κινδυνεύει διαρκώς νά παρασυρθή από τά νερά, Ιδίως στίς φυτείες πού παράγουν τις πολύ καλές ποιότητες τσαγιού καί πού βρίσκονται όπως είπα με, στις πλαγιές τών λόφων, ό που τό έδαφος είναι κατηφορικό.

πάτια όπου τό έδαφος εΐναι ο ριζόντιο.- Τό είδος αυτό τής καλ λιέργειας λέγεται «κλιμακωτή καλλιέργεια» καί εφαρμόζεται, καί οπήν Ελλάδα σέ αρκετά με γάλο βαθμό, όπως καί σέ όλες τις- χώρες πού^ επειδή εΐναι · ο ρεινές καί γεμάτες υψώματα, οι πεδιάδες είναι λίγες καί πρέπει οί κάτοικοι νά εκμεταλλευωνται καί τίς πλαγιές τών λόφων καί τών βουνών. Έκτος όμως από τίς φροντί δες αυτές για νά μή παρασυρε*

227

Ύ<χι το χώμα ^τής έπι φανεί ας (πράγμα ττού λέγεται «διάβρω* σις») σάν συμπληρωματική φροντίΒα για τήν συγκράτησι τού χώματος, οί ιδιοκτήται ιών φυτειών, ©ταν βγάζουν τά αγρι όχορτα, φροντίζουν νά άφίνουν καί μερικά, έτσι πού το χώμα νά συγκράτηται άπο τις ρίζες τους καί νά μ ή παρασύρεται. Τέλος, τό χώμα τών φυτειών χρειάζεται νά σκαλίζεται τακτι κά, καί κάθε τόσο νά σκάβεται γύρω οπτο τά φυτά του τσαγιού καί νά γυρίζη το χώμα, καί ^νά έρχεται στην επιφάνεια εκείνο που βρίσκεται άπο κάτω για νά το βλέπη καί αυτό ο ήλιος. Καί σέ ώρισμένα χρονικά διαστήμα τα, το έδαφος λιπαίνεται μέ χη μικά λιπάσματα. Επειδή τό φυτό του τσαγιού έχει πάντα την τάσι νά γίνεται δέντρο, καί όχι νά μένη θάμνος, πρέπει συνεχώς νά κλαδεύεται. "Οταν είναι πολύ μικρό τό κό βουν σχεδόν ώς τήν ρίζα, αφή* νοντας νά βγαίνη από τό έδαφος ένα κομμάτι ύψους μερικών ε κατοστών . μόνο. Αυτό γίνεται για νά δυνσμώση ό κύριος κορ μός τού φυτού προς τά πλάγια. "Οπως είπαμε, τό κλάδεμα πρέπει νά γίνεται συνεχώς. Τό σκληρό ξύλο καί τά χονδρά φύλ λα νά κόβωνταε, καί ή δουλειά αυτή γίνεται από ειδικούς κλαδευτάς που χρησιμοποιούν ένα πολύ κοφτερό μαχαίρι. Τό κλά δεμα τοΰ τσαγιού είναι πολύ λε πτή δουλειά, επειδή δεν πρέπει νά κόβωνται κλαδιά καί φύλλα πού δεν πρέπει, ούτε καί από έκεΐνα πού πρέπει επιτρέπεται νά κόβωνται μεγάλα κομμάτια, για νά μή χάνη τό φυτό τήν φυ σική του προστασία εναντίον τών ζώων καί τών έπιδημιών. Κανονικά, τό κλάδεμα πρέπει νά φυτά τών πεδιάδων πρέπει νά γίνεται κάθε χρόνο. Ένώ για τά φυτά τών λόφων πού αναπτύσ σονται μέ πολύ αργότερο ρυθμό,

228

πρέπει νά γίνεται κάθε Εξη μΙ όκτώ χρόνια, Τό τσάϊ πού πίνουμε, έρχεται άπο ιά νέα τρυφερά φύλλα τού φυτού, καί τά μπουμ πούκια. Συνήθως κόβονται άνά δύο φύλλα κι5 ένα μπουμπούκι. Τά φύλλα έχουν ένα χρώμα άνοιχτό κίτρινο καί είναι πολύ τρυ φερά. Φύλλα καί μπουμπούκι κό βονται μέ τό χέρι καί συγκεκρι μένα μέ δυο δάχτυλα: Τον δεί κτη καί τό μεγάλο δάχτυλο. Τό μάζεμα γίνεται πάντοτε άπο γυ ναίκες, που σιγά - σιγά άποκτοΰν μεγάλη ειδικότητα καί γί νονται εξαιρετικά γρήγορες στη δουλειά τους. Στην ράχη τους έχουν μεγάλα καλάθια, καί όπως κόβουν τά φύλλα τά ρίχνουν έκεΐ μέσα. Κάθε βράδυ, όταν σταματήση τό μάζεμα, τά καλάθια αδειά ζονται καί αρχίζει τό ξεδιάλέγμα. Τά κοτσάνια καί τά μεγα λύτερα φύλλα πετιούνται. Καί τά υπόλοιπα ζυγίζονται καί μεταφέρονται στο εργοστάσιο ό που αρχίζει αμέσως ή κατεργα σία του τσαγιού. Καί πρώτα πρώτα τό φύλλο «μαραίνεται». Μπαίνει δηλαδή μέσα σέ ειδι κούς φούρνους, όπου χάνει ένα μέρος τής υγρασίας του καί γί νεται κατάλληλο για τό «στρί ψιμο». "Άλλοτε τό έλαφρό αυτό στέγνωμα τών φύλλων γίνεται μέ τό νά τό απλώνουν πάνω σέ μεγάλα τελάρα άπο πανί καί νά τά άφίνουν νά στεγνώσουν. "Ο πωσδήποτε καί μέ τήν μία καί μέ τήν άλλη μέθοδο, αυτό πού επιδιώκεται είναι νά ξεραθή τό φύλλο τόσο, ώστε νά είναι κα τάλληλο νά στριφτή . Τό στρίψιμο γίνεται επάνω σέ μεγάλα τραπέζια από μέταλ λο ή σκληρό ξύλο. Τά φύλλα άπλώνονται στο τραπέζι καί α πό πάνω βρίσκεται ένα κιβώτιο, πού έχει τρύπες στο κάτω μέ ρος του. Τό κιβώτιο λοιπόν αυ τό γεμίζεται συνεχώς μέ μαρσ-

μίνά φόλλά τσαγιού που πέ φτουν άπό_ τις τρύπες παν» στο ■τραπέζι, Το τραπέζι δμως^ττερι® στρέφεται άργά. Και καθώς τό κιβώτιο βρίσκεται σχεδόν σε έπαφή μέ τό τραπέζι, τά φύλλα Τρίβονται μεταξύ τραπέζιου καί κιβωτίου, και στρίβονται, άπο^κτώντας τό γνωστό σχήμα που παρουσιάζουν σαν μικρά στενά σωληνάκια. Τό στρίψιμο σπάζει τά κύτ ταρα του τσαγιού και ελευθε ρώνει διάφορους χυμούς και έν ζυμα. Ουσίες δηλαδή πού προκαλούν ζυμώσεις. Και τότε, άρχίζει ή ζύμωσις, τό φύλλο άρχίζει νά βγάζει τό γνωστό του άρωμα και τό χρώμα του αλλά ζει. 'Όταν τό Φύλλο βγή από τό τροπτέζι τού στριψίματος, έχει αυτή δεν 81αρκεί πολύ. Συνήθως σφαιριδίων, τά όποια όμως α νοίγονται από άλλα μηχανήμα τα πού έχουν αγκαθωτά κόσκι να, έτσι, πού ή ζύμωσις νά μπό ρεση νά συνεχισθή χωρίς εμπό δια. 5Από τό κόσκινο περνούν πρώ τα τά μικρότερα φύλλα. Τά υ πόλοιπα ξαναπηγαίνουν στο τραπέζι τού στριψίματος και υστέρα ξαναπερνούν από τό κό σκινο. Και αυτό γίνεται ώσπου νά περάσουν από τό κόσκινο δτήν μορφή μικρών στριμμένων πληρώνεται μέσα σέ ειδικά δω μάτια πού έχουν πάτωμα άπό τσιμέντο ή μεγάλα * τραπέζια γυάλινα ή τσιμεντένια επάνω στα όποια άπλώνονται τά φύλ λα σέ λεπτά στρώματα. Ή θερ μοκρασία διατηρείται δροσερή και ό άέρας υγρός. Ή ζύμωσις λα τά φύλλα. Ή ζύμωσις συμτό τσάϊ άφίνεται έκεΐ είκοσι λε πτά μέ μιάν ώρα. Τό τελευταίο στάδιο κατα σκευής τού τσαγιού εΐναι ή άποξήρανσις. Τά φύλλα πού εί ναι τώρα χαλκόχρυσα στό χρώ μα, τοποθετούνται σέ δίσκους σ’ Ενα πελώριο μεταλλικό θάλα

μο που έπικοίνωνει μέ ένα Φούρ νο. ΟΙ δίσκοι πού είναι προσαρ* μοσμένοι σέ μιάν άλυσσί6α ο· πως^κιναι τά άσσανσέρ πού δι αρκώς κινούνται, λ μπαίνουν σέ κίνησι και συνεχώς άνεβοκατεβαίνουν, έκεΐ άπό τον φούρνο διοχετεύεται μέσα στον θάλα μο ζεστός άέρας. Τόσο ή ταχυτης τής κινήσεως τών δίσκων δσο και ή θερμοκρασία, πρέπει νά έλέγχωνται μέ μεγάλη προ σοχή. Τό έτοιμο τσαϊ, μαζεύεται, κατόπιν και ξεδιαλέγεται άνάλογά μέ τό μέγεθος και τήν ποι ότητα τών φύλλων. Ή πρώτη κατάταξις είναι εκείνη κατά την» δποία τά φύλλα χωρίζονται σέ 8υό μεγάλες βασικές κατηγο* ρίες. Τά «σπασμένα» και τά «όλόκληρα». Αυτό γίνεται μέ κοσκίνισμα κατά τό όποιο τά σπασμένα περνούν άπό τό κό* σκίνο, ένώ τά όλόκληρα μένουν. Τά σπασμένα φύλλα, δίνουν τσάϊ πιο σκούρο καί πιο δυνατό άπό τά όλόκληρα. Καί πολλοί προτιμούν τά σπασμένα. Στην Αγγλία π.χ., πού έχει τήν με γαλύτερη κατανάλωσή τσαγιού στον κόσμο, προτιμούν τά σπα σμένα. Μετά τό ξεδιάλεγμα, τά φύλ λα τού τσαγιού έξετάζονται καί κοσκινίζονται μια φορά ακόμη καί άψαιρεΐται κάθε ξυλαράκι ή δ,τι δήποτε άλλο βρίσκεται άνακστωμένο μ5 αυτό. Κατόπιν τά φύλλα ξαναπερνούν άπό τόν θάλαμο άποξηράνσεως όπου μέ νουν γιά λίγην ώρα μέ μεγάλη ταχύτητα περιστροφική τών δί σκων καί μικρή θερμοκρασία. Αυτό γίνεται έπειδή τό ψύλλο τού τσαγιού άπορροφά υγρασία πολύ εύκολα. Καί γιά νά μή συμβή αυτό άπό τήν στιγμή πού θά φυγή άπό τό εργοστάσιο ώς τήν στιγμή πού θά μπή στην τσαγέρα, τό τσάϊ πακετάρεται σέ ειδικά κιβώτια άπό κόντρα πλακέ πού είναι έσατερικώς Φο*

229

$ροφκτμένΰ μ4 ένα λεπτό φύλλο

Αλουμινίου.

τις ^σταφίδες μάς έμείς) · κάί κατόπιν άνακατώνεται · συνεχώς γιά νά άερίζεται καί νά έμποδι» σθή ή συνέχισις τής ζυμώσεως,

*Η κατασκευή τ© τσαγιού ·& πως τήν περιγράψαμε, γίνεται Οι ακόλουθες επεξεργασίες, γιά τό^ γνωστό μαύρο τσάι, που ©μως, δηλαδή τό στρίψιμο καί έχει τήν μεγαλύτερη κατανάλωή αποξήρανα ις είναι καί γιά τί<; σι σέ ολον τον κόσμο. Ύπάρχεί δυο. αυτές ποιότητες όμοιες με όμως καί το -πράσινο καί τό εκείνες που γίνονται γιά τό ξανθό τσάϊ. Καί ή διαφορά που μαύρο τσάϊ. παρουσιάζουν στο χρώμα πρόΤό τσάϊ πουλιέται συνήθως έρχεται όχι άπό διαφορετικό σέ πλειστηριαο μό, καί οί έμπο* τρόπο καλλιέργειας ή άπό άλλο ροι που τό αγοράζουν σέ μεγά φυτό, άλλα άπό τον διαφορετι λες ποσότητες ανοίγουν τά με κό τρόπο κατεργασίας, ιό μαύ γάλα κουτιά καί τα ξαναπακερο τσάϊ, όπως είδαμε, άφίνεται νά υποστή ζύμωσι. Τό πράσινο - " τάρουν σέ μικρότερα κουτιά μέ τό όνομά τους, άψοΰ πρώτα τό τσάϊ όμως, δέν τό άφινουν νά ανακατώσουν έτσι που νά άπουποστή ζύμωσι. Ένώ τό ξανθό τελεσθή ένα μίγμα άπό διάφορες ύφίσταταί μερική ζύμωσι μόνο. ποιότητες φύλλων. "Οταν θέλουν νά κατασκευά Το άνακάτωμα του τσαγιού σουν πράσινο τσάϊ, τά φύλλα χρειάζεται μεγάλη τέχνη. Γιατι δέν μαραίνονται, άλλα αμέσως πρέπει νά γίνεται παίρνοντας μετά, τό μάζεμα ρίχνονται σ’ έ υπ’ όψιν όχι μονάχα τά διάφορα να μεγάλο καζάνι, όπου διοχε γούστα, άλλα καί τό αποτέλε τεύεται ατμός μέ θερμοκρασία σμα που έχει στο άρωμα του 160 βαθμών. 'Η μεγάλη αυτή Τσαγιού τό νερό πού υπάρχει θερμοκρασία καταστρέςδει τό στις διάφορες χώρες. Τό παγ ένζυμα, καί εμποδίζει τήν ζυμωκόσμιο κέντρο του έμπορίου του σι. Στήν κατασκευή του ξανθού τσαγιού είναι τό Λονδίνο. Οι τσαγιού, που γίνεται μόνο στήν Άγγλοι πίνουν τό περισσότερο Κίνα καί στήν Φορμόζα, τά.φύλ τσάϊ σ' όλον τόν κόσμο. "Υστε λα μαραίνονται μέ τόν ήλιο, α ρα έρχονται οί 1 Ολλανδοί, υ πλωμένα σέ ειδικά ξηραντήρια στέρα οι Αμερικανοί καί υστέ (σαν τά άλώνια όπου απλώνουμε ρα οί Ρώσοι.

Τό μεγαλύτερο κινεζικό τηλε φωνικό κέντρο βρίσκεται. οχι στήν Κίνα, όπως θά μπορούσε νά υπόθεση κανείς, αλλά στον "Αγιο Φραγκίσκο. Άπό αυτό είκοσιτέσσερις Κινεζοαμερικανί6ες τηλεφωνήτριες εξυπηρετούν δύο χιλιάδες τετρακοσίους Κινέ ζους συνδρομητάς τηλεφώνου. Φυσικά, οί συνδιοίλέξεις γίνον ται στήν κινεζική γλώσσα. Σπά νια ,όμιλεΐται η αγγλική. Το πε ρίεργο όμως δέν είναι αυτό. Εί ναι ότι ποτέ κανένας άπό τους·

230

■

Κινέζους που ζητουν νά επικοι νωνήσουν μέ κάποιο φίλο τους δέν ζητεί τόν αριθμό του. «Θέλω νά μιλήσω στον ΤσάγκΑίγκ», λέει π.χ. ένας. «Ποιόν Τσάγκ - Αίγκ; Τόν ράφτη, τόν χασάπη ή τόν μανά βη;» ρωτάει ή τηλεφωνήτρια. «Τόν ράφτη». «Μια στιγμή, παρακαλώ». Πράγμα πού σημαίνει ότι κά θε μιά από τις είκοσι τέσσερις τηλεφωνήτριες, ξέρει τόν τηλε φωνικό κατάλογο άιτ’ έξω*

Ή λινοτυπική ;μηχια<νή ιμοιάζει·· πολύ μέ την άτιτλη γραφομηχανή, μόνο : πού έχεί 90 πλήκτρα. · · · ..

.ΕΦΗΜΕΡΙΔΕΣ ΠΩΣ ΣΤΟΙΧΕΙΟΘΕΤΟΎΝ ΓΑΙ ΚΑΙ ΤίΩΣ ΤΥΠΩΝΟΝΤΑΙ Λ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ παιδιά, ζοΰν σέ σπίτια πού παίρ νουν μια τουλάχιστον έφημερίδοί την ήμερα. Σκεφθήκατε . ποτέ τί. θαυμάσιο πράγμα είναι τό δτι τό πρωί νά μπορετέ νά διαβάζετε πράγματα πού έγιναν σ’ ολόκληρο τον με γάλο μας κόσμο πριν μόλις άπό μια μέρα., ή καί πριν από λίγες ώρες; λ ■ ■■ ; Γίά νά πούμε τό πώς γίνον ται οι εφημερίδες μέ όλες τις λεπτομέρειες, θά χρειαζόμαστε ολόκληρο βιβλίο. Καί · στο βι βλίο αυτό θά διαβάζαμε την ι στορία πολλών έξυπνων ανθρώ πων, μιας θαυμαστής όργανώσε-

ωζ πού κατορθώνουν συνεχώς νά υπερνικούν τις διάφορες δυσκο λίες πού τούς τυχαίνουν Και πρώτα - πρώτα τό χαρτί όπου είναι τυπωμένη ή εφημερί δα, ήταν κάποτε^ ένα δέντρο σέ κάποιο δάσος τής . Βορείου Ευ ρώπης, τού Καναδά η τού Νιουφάουντλάντ, Τά δέντρα λοιπόν πού προορίζονται νά γίνουν χαρ τί κόβονται συνήθωξ τον χειμώ.να,. μεταφέρανται κοντά σ’ έναν ποταμό, καί ρίχνοντας πάνω στον πάγο. Γιατί στις χώρες ε κείνες, τον χειμώνα τά ποτάμια είναι παγωμένα. "Οταν λοιπόν έρθη τό καλοκαίρι καί λυώσουν τά χιόνια, τό νερό τού ποταμού

231

αρχίζει πάλι νά κυλάη και κου βαλάει μαζί του τους κορμούς των δέντρων πού φτάνουν έτσι ως τις εκβολές τους, οπού καί βρίσκονται τά εργοστάσια χαρ τοποιίας. Έ5μ, οί κορμοί κό

βονται σέ κομμάτια, καί κατό πιν ρίχνονται σέ είδικά μηχανή ματα πού τούς κομματιάζουν καί τούς κάνουν πολύ ψιλό πρι ονίδι. Τό πριονίδι αυτό ανακα τώνεται κατόπιν μέ ειδικές ού·

01 κυλινδρικές σελίδες, άφου βγουν ^άπό τό χυτήριο, τοποθετούνται στον κύλινδρο του πιεστηρίου.

232

σίες, και μεταβάλλεται σ' ^ενα είδος πολτού που μοιάζει μέ α λευρόκολλα, που λέγεται «χαρ= τοπολτός!. 4Ο πολτός λοιπόν αυτός, εί ναι πια έτοιμος για νά γίνη χαρτιού, περνώντας τον άνάμετόν ξηραίνουν λίγο καί υστέρα τον αναγκάζουν νά πάρη τό πά χος ένός συνηθισμένου ψύλλου χαρτιού, περνώντας τον ανάμε σα από κυλίνδρους. Περνώντας, λοιπόν, ανάμεσα από τούς κυλίν δρους εκείνους, 6 πολτός μετα βάλλεται σ’ ένα συνεχές ψύλλο πού ξηραίνεται κατόπιν, καί τυ λίγεται σέ μεγάλους οόλλους. Τό χαρτί είναι έτοιμο για νά τυπωθή. Τό άσπρισμα του χαρ τιού γίνεται κατά τήν διάρκεια τής κατασκευής του επειδή ο χαρτοπολτός έχει "να χρώμα σκούρο καφέ σαν λάσπη. Οί πε ρισσότερες εφημερίδες τυπώνον ται σέ χαρτί που γίνεται από χαρτοπολτό. Οί καλύτερες ποιό τητες χαρτιού, αυτές πού γίνον ται από λινά κουρέλια ή άλλα ακριβά Ολικά, χρησιμοποιούνται γιά σημειωματάρια, χαρτί σχε δίου καί ζωγραφικής ή γιά τό τύπωμα σπουδαίων βιβλίων. Πριν άρχίση τό τύπωμα, αί ειδήσεις, πού αποτελούν τά νέα τής ημέρας, πρέπει νά έ χουν γραφή ή δακτυλογραφηθή, νά εχει γίνει ή στοιχειοθεσία καί τά κυκλικά μετάλλινα καλούπια πού τυπώνουν τήν εφη μερίδα νά έχουν έτοιμασθή. Τά νέα τής ημέρας, διαβιβάζονται στην εφημερίδα τηλεγραφικώς. "Όχι όμως μέ τον συνηθισμένο τρόπο τών τηλεγραφημάτων, μέ τελείες καί γραμμές. "Ενα ει δικό μηχάνημα δέχεται τις τε λείες καί τις γραμμές καί τις μεταβάλλει σέ γράμματα τά ό ποια τυπώνει σέ μια ταινία. Τά νέα λοιπόν αυτά που είναι γραμ μένα στην ταινία, πρέπει νά ξα ναγράφουν κανονικά, νά πάρουν τις έπικεφαλίδες τούς «τίτλους»

όπως λέγονται, καί νά άποτυπώσουν έτσι τήν κανονική μορ φή που χρειάζεται γιά νά μπο ρούν νά διαβαστούν. 'Η εργα σία αυτή, γίνεται από τό «συν τακτικό» προσωπικό τής έφημε ρίδας, πού λέγεται έτσι, έπει-

Στό πίσω μέρος τού πιεστηρίου ίττοΟετούνται οί μεγάλοι· ρόλλοι τού χαρτιού στο όποιο τυπώνετ ή εφημερίδα. Πολλοί τό-ννοι χαριού ξοδεύονται καθημερινώς γιά ίμιαν εφημερίδα. δή οί συντάκτες συντάσσουν τήν ϋλη τής εφημερίδας. 5 Αφού λοιπόν οί ειδήσεις πά ρουν τήν οριστική τους μορφή, δίνονται στον λινοτύπη. Αυτός είναι 6 τεχνικός που εργάζεται στην λινοτυπική μηχανή. "Οπως θά ξέρουμε ίσως, παλαιότερσ, γιά νά τυπωθή μιά έψημερίς, ή ένα όποιοδήποτε έντυπο, χρησι μοποιούσαν «στοιχεία» μικρά δηλαδή έτοιμα γράμματα καμω μένα άπό μέταλλο πού βρισκό ταν μέσα σέ θήκες, όλα τά «α»

233

μαζί, σλα τα «β» μαςί, καί γε μετά την άλλη ο λινοτύπης έτάί^ νικά, σέ κάθε θήκη όμοια γράμ μάζει έτσι τό κείμενο ολόκληρης ματα, μικρά, κεφαλαία, κόμμα* μιας σελίδος έφημερίδος. "Έ τα, τελείες κ.λ.π. 'Ο στοιχειο τοιμη λοιπόν ή σελίδα τής έφη θέτης λοιπόν, είχε μπροστά του μερίδος, μπαίνει σέ μιά πρέσσα, τό κείμενο, και γ»ά νά σχημακΓ εκεί πιέζεται δυνατά πάνω σ’ τίσή μια λέξι έπαιονε ένα ^ ένα ένα φύλλο από μαλακή ύλη, σάν γράμμα καί βάζοντας τα όλα έ χαρτόνι, πού λέγεται μήτρα. Μέ τσι στη σειρά, σχημάτιζε λέξεις την πίεσι ολόκληρη ή σελίδα και φράσεις οι οποίες κατόπιν, τής έφημερίδος άποτύπώνεται τυπωνόταν στο χαρτί. πάνω στο χαρτόνι αυτό... Κάθε Αυτός όμως 6 τρόπος ήταν γράμμα δηλαδή δημιουργεί στο πολύ αργός κΓ έπρεπε , νά ορεμαλακό χαρτόνι μιά λακούβα, θή ένα άλλο σύστημα πολύ πιο πού έχει ακριβώς τό σχήμα .του. γρήγορο. Καί ύστερα από πολ ΚΓ έτσι, έχουμε τώρα ένα καλές έρευνες, εφευρέθηκε . η λινο λοΰπι γιά ολόκληρη τή σελίδα τυπική μηχανή. 'Η μηχανή αυτή., τής έφημερίδος. έχει ένα πίνακα μέ πλήκτρα πού Τό καλουπι αυτό, πηγαίνει είναι όμοια μέ τά πλήκτρα τής ' κατόπιν στο χυτήριο καί χύνε γραφομηχανής. Μπροστά λοιπόν ται επάνω του μιά ποσότης με σ’ αυτόν τον πίνακα κάθεται ό τάλλου, έτσι πού γίνεται ένα λε λινοτύπης,, και διαβάζοντας τό πτό μετάλλινο φύλλο στο μέγε κείμενο, πατάει κάθε φορά τό θος τής σελίδος τής έφημερίδος γράμμα πού του χρειάζεται. Μέ πού έχει όλα ακριβώς τά γράμ τό πάτημα όμως του .πλήκτρου, ματα πού βγαίνουν από την λι από μια ειδική θήκη τής μηχα νοτυπική μηχανή: Τό φύλλο αυ νής πέφτει ένα μικρό καλοϋπι τό καμπυλώνεται ύστερα, καί πού είναι κσλοΰπι του γράμμα τοποθετείται στον κύλινδρο τής τος πού πάτησε ό λινοτύπης και μηχανής πού τυπώνει πια την ε πέφτοντας πηγαίνει και παίρ φημερίδα, καί πού λέγεται «πιε νει την θέσι του σ’ ένα κουτάκι. στήριο». Άπό την μιά πλευρά "Οταν ό λινοτύπης γράψη όσα του πιεστηρίου βρίσκεται ό ρόλγράμματα θά αποτελόσουν μια λος τού χαρτιού, ό όποιος ξεΥυγραμμή τής εφημερίδας, πιέζει λίγεται σιγά - σιγά, παρέχοντας ένα μοχλό, καί όλα τά καλούχαρτί γιά τό πιεστήριο καί κα πια, όπως βρίσκονται τακτοποι θώς τό χαρτί περνά μέσα άπό ημένα στο κουτάκι, πηγαίνουν την μηχανή, έρχεται σέ έπαφή καί τοποθετούνται μπροστά σ’ μέ τον κύλινδρο πού φέρει τό ένα καζάνι πού περιέχει λυωμέμετάλλινο φύλλο - σφραγίδα, νο μέταλλο. Μια ώρισμένη λοι καί τυπώνεται. Άπό την. άλλη πόν ποσότητα τού λυωμένου ε μεριά ό κύλινδρος αυτός έρχε κείνου μετάλλου . χύνεται. μέσα ται σέ έπαφή μέ άλλους κυλίν στα καλούπια, καί σχηματίζεται δρους · πού είναι αλειμμένοι μέ έτσι ολόκληρη ή γραμμή σαν μελάνι, έτσι πού τό φυλλο-σφραμετάλλινη σφραγίδα, έτοιμη να γίδα είναι διαρκώς μελανωμένο τυπωθή. Μόλις «χυθή» μ5 αυτόν καί δέν σταματά νά γυρίση πα τον τρόπο ή γραμμή, ή μηχανήρά όταν τυπώση όσες έφημερίξαναπαίρνει μόνη της τά καλού , δεζ θέλουμε. πια, καί τά ξαναβάζει στή μεγά "Ενα σύγχρονο πιεστήριο ωσ λη τους θήκη, έτοιμα νά ξανατόσο, δεν κάνει . μονάχα την ερ πέσουν μόλις κτυπηθή τό αντί·: γασία τού . τυπώματος. Τό χαρ στοίχο πλήκτρο. τί πού έρχεται άπό τον κύλιν Γράφοντας την μιά γραμμή δρο, είναι, όπως είπαμε, συνε-

234

* \·

στήριο ένα μαχαίρι, που μόλις τυττωθη τό φύλλο, πέφτει και τό κόβει, κατόπιν τό διττλώνει στα δύο καί μετά στα τέσσερα για νά γίνουν οί οχτώ σελίδες της εφημερίδας, υστέρα κόβει τις άκρες καί ιτρΐν νά βγή ή έφημε-

II Γ

·■■*■.

πολλές φορές έκεΐνος που έτηλεγράφήσε μιά εϊδησι από τη Θεσσαλονίκη ττ.χ. σέ μιά εφημε ρίδα στην 5Αθήνα τό βράδυ, τό πρωί μπορεί νά διαβάση την εΥδησί τού στις εφημερίδες τής Αθήνας που μεταφέρθηκαν στην

γραμμές των γραίμιμάτων^ που βγήκαν αητό την λινοτυπική μηχα νή, ιμπαίνουν ή κάβε ·μιά έκεΐ που πΐρέπει γιά νά σχήιματισθή ή σελΐς τής έ'φηιμι&ρίδος. Ή έιργαισία αυτή λέγεται «αελιδοττοιίησις» καί γίνεται πάνω' σέ μιά (μεγάλη μαρμάρινη πλάκα. ΟΙ]

ρίδα έτοιμη,· διπλώνεται άλλη μιά φορά στά δύο, όπως την βλέπουμε στά χέρια τοΰ εφημε ριδοπώλη, "Οπως βγαίνουν οί εφημερί δες από τό πιεστήριο, φορτώνον ται αμέσως σέ αυτοκίνητα καί μεταφέρονται έκεΐ που πρόκειται νά πουληθούν ή στο τραίνο ή τό αεροδρόμιο γιά νά · μεταφερθούν σέ άλλες πόλεις τής χώρας. 'Η μεταφορά γίνεται πάρα πολύ

Θεσσαλονίκη μέ τό αεροπλάνο. Ή έκδοσις τής έφημερίδος εί ναι μιά δουλειά πολύ ενδιαφέ ρουσα καί σπουδαία γιατί ή έψημερίς πληροφορεί τον κόσμο γιά ©,τι γίνεται μέσα, σέ μιά χώρα καί σ’ ολόκληρο τον κό σμο. Είναι επίσης μιά δουλειά πολύ δύσκολη, επειδή τά πάντα πρέπει,, όπως εϊδαμε ’νά γίνωνται μέ μεγάλη ταχύτητα, έτσι πού οί ειδήσεις νά δίνωνται στον κόσμο όσο γίνεται πιό γρήγορα.

Ο ΑΡΧΑΙΟΣ ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΚΑΙ Ο ΡΩΜΑΪΚΟΣ ΤΓΟΛΙΠΙΜΟΣ ΕΝ ΕΙΝΑΙ πολύ δύσκολο διαβάζοντας την Ιστορία και έπισκεπτόμενοι τους διαφόρους αρχαιολογικούς χώρους, νά διαπιστώσετε σέ ττόσο μεγάλη κλίμακα οί αρχαίοι λαοί όπως ακριβώς καί οί σύγ χρονοι λαοί αντιγράφουν ό ένας άπό τον άλλον διάφορα στοι χεία τοΰ πολιτισμού των. Καί τά δάνεια αυτά, έκτος απτό τον τομέα των ιδεών καί τής πνευ ματικής άνατττύξεως διακρίνονται καλύτερα από παντού αλ λού στον τομέα τής τέχνης. Ταξιδεύοντας προιγματικα κα νείς στις διάφορες χώρες τής Μεσογείου όπου στην αρχαιό τητα έζησαν μεγάλοι λαοί πού ανέπτυξαν σοβαρούς πολιτι σμούς, βρίσκει μεγάλες ομοιό τητες στα διάφορα στοιχεία τών μνημείων, πού έμειναν άττό

236

τίς παληές εκείνες εποχές. Λέ γεται π.χ. ότι οι αρχαίοι "Ελ ληνες, πήραν τον στύλο, την κολώνα όπως την λέμε στην κα θομιλουμένη γλώσσα, από τούς Αιγυπτίους. Οι Ρωμαίοι πάλι, πού πήραν τά περισσότερα στοι χεΐα του πολιτισμού τους άπό τούς "Ελληνες, δανείστηκαν κι* αυτοί την κολώνα άπό τά έλληνικά μνημεία. Παρ’ όλες όμως τις έπιφανειακές ομοιότητες, κάθε λαός άνέπτυξε ξεχωριστό πολιτισμό, καί στα στοιχεία πού δανείσθηκε άπδ άλλους, έδωσε την δίκιά του μορφή. Ή έλληνική κολώνα π.χ. ακόμα καί άν υποθέσουμε πώς προέρχεται σαν αρχιτεκτο νική ιδέα άπό τις κολώνες των αρχαίων Αιγυπτίων, είναι πολύ πιο διαφορετική. Χοντρές καί

άτεχνες

ήταν

©ϊ αιγυπτιακές

κολώνες. Λεπτές και περίτεχνα στολισμένες ήταν οι κολώνες των άρχαίων Ελλήνων. Οί ίδιες διαφορές παρατη ρούνται καί ανάμεσα στις έλληνικές καί ρωμαϊκές κολώνες. Υπάρχουν σοβαρότατες διαφο ρές μεταξύ έλληνιικής καί ρωμα ϊκής τέχνης γενικώς. Πολλές φο ρές φυσικά, βλέπει κανείς οικο δομές ή διάφορα έργα, που εί ναι ανάμικτης τέχνης, όπως εί ναι τά κτίρια πού έχτισαν οι Ρωμαίοι στην Αίγυπτο. "Οταν δμως βάλη κανείς τις δυο τύ πους τον ένα δίπλα στον άλλον όπως συμβαίνει στα σπίτια τής Πομπηίας, οπού υπάρχουν οικοδομές καθαρά > ελληνικές δίπλα σέ οικοδομές καθαρά ρω μαϊκού ρυθμού, είναι πολύ εύ κολο νά 61ακρινή κανείς τις δι αφορές πού υπάρχουν. Το πρώτο πράγμα πού έπαιρ ναν υπ’ οψιν τους οι άρχαΐοι "Ελληνες όταν έχτιζαν ή κατα σκεύαζαν κάτι, ήταν ή ώραιότης τού σχήματος, ή λεπτότης καί ή χάρι. "Αν βάλη κανείς τό ένα δίπλα στο άλλο όλα ανεξαιρέ τως τά μνημεία του κόσμου, δέν θά βρή πουθενά τίποτα ωραιό τερο, ευγενέστερο καί τελειότε ρα χτισμένο καί διακοσμημένο άπό τον Παρθενώνα. Ό Παρθέ νων είναι ή τελειότερη έκδήλωσις τής τέχνης τού άνθρώπου σέ όλους τούς αιώνες. Δέν υπάρχει άσφαλώς κανέ να Ελληνόπουλο άπό αυτά πού ζούν στην Αθήνα πού νά μή έχη άνέβη στην Άκρόπολι γιά νά δη τον Παρθενώνα καί τά άλλα θαυμάσια μνημεία πού έχτισαν οι πρόγονοί μας την έποχή πού ή Αθήνα ήταν τό κέντρο του πολιτισμού τού τότε κόσμου και αρχηγός μιας μεγάλης καί ι σχυρός Συμμαχίας στην οποία περιλαμβανόταν οί περισσότετερες πόλεις τής Ελλάδος. Ακόμα όμως καί αν υπάρχη κανείς πού δέν έχει άνεβή στην

Άκρόπολι ως τώρα, δέν πρέπει μέ κανένα τρόπο να άναβάλη περισσότερο την έπίσκεψί του αυτή. Μολονότι τό βιβλίο μας δέν είναι παρά ένα μικρό «Παιδικό Πανεπιστήμιο» πού δέν μπορεί νά περιορισθή πολύ σ’ ένα ει δικό θέμα, είναι νομίζουμε χρέος μας νά πούμε μερικά πρά γματα γι’ αυτό τό θαύμα πού λέγεται Παρθένων, καί πού. α ποτελεί, όπως είπαμε, τό πιο εξαίσιο διαμάντι στό διάδημα τών πολυτίμων έργων καί μνη μείων πού μάς άφησαν κληρο νομιά οί αρχαίοι μας πρόγονοι. Τό πρώτο πράγμα πού θά κά νη έντύπωσι σέ όσους δέν τό ξέρουν, είναι ότι σ’ ολόκληρο τό θαυμαστό αυτό κτίριο, δέν θά βρή κανείς όσο καί άν ψάξη ούτε μια γραμμή πού νά είναι ευθεία. "Ολες .οί γωνίες καί ό λες οί έπιφάνειες παρουσιάζουν μιάν ελαφρά καμπύλη, παρ’ όλο πού φαίνονται ευθείες. Καί φαί νονται ευθείες ακριβώς επειδή είναι καμπύλες. Οί άρχαΐοι, πού έφτιαξαν τον περίφημο ναό τής Άθηνάς, ήξεραν πώς τό άνθρώπινο μάτι έχει την ιδιότητα τήν άπόλυτα ευθεία γραμμή νά τήν βλέπη σάν ελαφρά κυρτή. Γι’ αυτό καί αυτοί έφτιαξαν τις γραμμές τους ελαφρά καμ πύλες, γιά νά φαίνωνται ευθείες. Μέ τον τρόπον αυτόν όμως, έ τσι άπό τήν έντύπωσι τής ευ θείας πού δημιουργεΐται, ολό κληρο τό οικοδόμημα παίρνει καί μιαν ιδιαίτερη χάρι, καί βλέποντας το κανείς χτισμένο στην κορυφή τού βράχου τής Άκροπόλεως, σχηματίζει τήν έν τύπωσι ότι παρ’ όλο τό βάρος του κάθεται έλαφρά. 'Ο ναός δίνει τήν έντύπωσι τής σοβαρότητος. Οί γραμμές τών κιό νων, είναι τόσο καμπύλες, πού έχει ύπολογισθή πώς άν επεκ τείνουμε τις τέσσερις ακρινές κολώνες πού βρίσκονται στίς

237

γωνίες, σ’ ένα ώρισμένο ύψος 6ά συναντούσε ή μια την άλλη καί θά σχημάτιζαν πυραμίδα! Ποιο άλλο αρχαίο η σύγχρονο κτίριο μπορεί νά ττή κανείς πώς έχει κα,τασκευασδή μέ τόση τέ χνη καί τελειότητα; "Ενα άλλο από τά χαρακτη ριστικά γνωρίσματα τού Παρθε νώνας, είναι τά μοναδικά σέ Τε λειότητα· τέχνης ανάγλυφα καί αγάλματα μέ τά όποια τό έστόλισε ό Φειδίας,, τόσο καί εκείνα πού ' βρίσκονται στα αετώματα, όσο καί εκείνα που έζωναν ολό κληρο τό ναό γύρω από τό έπάνω μέρος των κιόνων. Δυστυχώς,' εμείς οί "Ελληνες, 8έν μπορούμε να θαυμάσουμε τά υπέροχα κατασκευάσματα τών προγόνων μας, επειδή κάποιος "Αγγλος, ό διαβόητος Λόρδος ’ Ελγιν, την έποχή πού ή χώρα μας βρισκόταν κάτω από τον ζυγό τών Τούρκων πήρε μίαν ά δεια απ’ αύτούς, καί ξεκόλλησε όλα τά περίφημα γλυπτά καί τά κουβάλησε στην μακρυνή πα τρίδα του., όπου καί βρίσκονται σήμερα στο περίφημο Βρεταννικό Μουσείο. . Παρ’ όλους τούς αιώνες πού πέρασαν από την έποχή πού καταοκευάστηκε, ό Παρθένων . 9ά βρισκόταν ακόμα καί σήμερα ανέπαφος;, όπως βγήκε από τό μυαλό τού αρχιτέκτονας Ίκτί* νομ κΓ από τή σμίλη τού Φει δία. 9Ηταν τόσο στερεά χτισμέ νος, πού τά χρόνια καί τά στοι χεία τής ψύσεως. δεν μπορούσαν νά τού κάνουν τίποτα. "Οσες καταστροφές επαθε τις έπαδε από, τά χέρια τών ανθρώπων. Τών ξένων πού κατά καιρούς πέρασαν από την Ελλάδα. "Ετσι, είδαμε πώς τά γλυπτά τά ξεκόλλησε καί τά πήρε ό "Ελγιν. Τό · κτίριο όμως επαθε την μεγσλυτερή του καταστρο φή από τούς Ενετούς, Οί Τούρ κοι πού βρισκόταν σέ πόλεμο μαζί τους,, είχαν κάνει τον Παρ

238

θενώνα πυριτιδαποθήκη. Καί μια οβίδα πού έπεσε, · προεκάλεσε τήν έκρηξι τής πυρίτιδος μέ α ποτέλεσμα νά άνατιναχθή ολό κληρος ό ναός καί έρθη στην κατάστασι πού τον βλέπουμε σήμερα, πού παρ’ όλο έρειπωμένσς εξακολουθεί νά θαμπώνη όποιον τον δή μέ τό μεγαλείο καί την τελειότητα τής τέχνης τοϋ. 'Η ελληνική τέχνη ωστόσο δεν έμεινε περιωρισμένη στην Ελλάδα. Μερικά θαυμάσια δείγματά της, τά βρίσκουμε στις έλληνικές αποικίες τής Μικράς Ασίας καί τή'* κάτω Σικελίας καθώς καί στά νησιά τού Αιγαίου καί στην Κύπρο. Στην "Εφεσο τής Μικράς Α σίας, υπήρχε ό περίφημος ναός τής Άρτέμιδος, πού συγκατα λεγόταν μεταξύ τών 7 θαυμάτων τού αρχαίου κόσμου. Καί στην Ρόδο, βρισκόταν ό περίφημος «Κολοσσός», ένα γιγαντιαΐο ά γαλμα τού Απόλλωνος από μπρούντζο, πού είχε ύψος 40 μέτρων καί ήταν καί αυτό ένα ακόμη από τά έπτά θαύματα. 'Ο Κολοσσός- τής Ρόδου ήταν ένα άγαλμα τού θεού Απόλλω νος, πού ήταν στημένο στο λι μάνι τής Ρόδου. Τό ένα του πό δι πατούσε στην μια πλευρά τής εισόδου τού λιμανιού* καί τό άλ-. λο στην άλλη. "Ετσι τά πλοία πού μπαινόβγαιναν στο λιμάνι περνούσαν, κάτω άπό τά σκέλη του. 'Ο Κολοσσός έμεινε στη θέσι του επί 56 χρόνια. Αλλά κατεστράφη άπό έναν δυνατό σεισμό πού τον ερριξε καί τον κομμάτιασε. Έλληνικές αποικίες βρισκό ταν σέ μεγάλο αριθμό, όπως ξέ ρουμε, καί στην Νότιο Ιταλία καί Σικελία, καί οί περισσότε ρες άπό αυτές έφθασαν σέ ε ξαιρετικά υψηλό σημείο πολιτι σμού, ήδη την έποχή πού ή Ρώ μη, ή αργότερα κοσμοκράτειρα, βρισκόταν στην π-ραδική της ή-

λικία, καί όλοι όί σημερινοί πολιτισμένοι λαοί- τής Ευρώπής κατοικΰυσαν σέ σπηλιές. Οι Συρακουσες, ή Ί μέρα,, ό Τάρας, ή Σόβαρις και ένα σωρό άλλες μεγάλες πόλεις ανέπτυξαν έξαι-'

,ρετικό πολιτισμό, και άπέκτη-. σαν τόσο πλούτο, ώστε οι κατοικοί τους στο τέλος κατήντησε ,νά περνούν τής ημέρες τους μή. κάνοντας τίποτε. Αυτό άλλωστε έγινε και ή αΜα τής.

Ρωΐμαϊικό Υδραγωγείο στην Σ·εγικό'β :ίό3 τής Ί Ισπανίας. Πολλές -φο ρές ■· τ ά ^καταπληκτικ ά αυτά αίίκοδοιμήμστα των οποίων έρείπτκχ υπάρ χουν σέ πολλές, πόλετς τής Ιταλίας κιαΐ ■ Ισπανίας καί άλλων χω.~ ρων, έχουν^μήκος περισσότερο από 80 χιλιόιμετρα. Πολλές φορές υ πήρχαν κατ τιρεΐς^ σειρές άψί'δων. Ή Ρώμη, ακόμα και σήμερα, έφο-/ διά'ζεται μέ νερό ττρύ φέρνουν ,τά άρχαΤα υδραγωγεία /*

239

καταστροφής τους. 'Ο πολιτισμός τής κάτω Ιταλίας και Σι κελίας, ήταν καθαρά έλληνικός. Γι’ αυτό και όλη εκείνη ήττερια χή, ώνομαζόταν «Μεγάλη Ελ λάς». Ή ελληνική παρακμή, συνέ πεσε μέ την αϋξησι τής ρωμαϊ κής δυνάμεως. 'Η Ελλάς υπετάχθη στους Ρωμαίους. Αλλά και οί Ρερμαΐοι κατανικήθηκαν από τούς "Έλληνες στον τομέα του πνεύματος καί τής τέχνης. Ή έπίδρασις του έλληνικού πολι τισμού στην Ρώμη ήταν τερά στια. Μέ ελάχιστες 6έ εξαιρέ σεις, μπορούμε νά πούμε, πώς ό λεγόμενος ρωμαϊκός πολιτι σμός δεν ήταν παρά μιά παραλ λαγή τού ελληνικού. Οι Ρωμαίοι, μέ τό πρακτικό πνεύμα πού τούς διέκρινε, προσ παθούσαν νά μιμηθούν τόν έλληνικό πολιτισμό σε όλες τις εκδηλώσεις του. Αλλά ή μίμησις είναι πάντα μίμηέτις καί ποτέ δέν κατόρθωσαν νά φτιά ξουν κάτι πού νά μπορή νά συγ· κριθή σε λεπτότητα καί τελειό τητα μέ τά θαύματα τού ελλη νικού. Αυτό, φαίνεται, όπως είπαμε πολύ καθαρά στά ερείπια τής Πομπηίας, μιας ρωμαϊκής πόλεως όπου ήταν συγκεντρωμένα τά μέγαρα καί οί εξοχικές έπαύλεις όλων των πλουο'ίων Ρω μαίων. 'Η Παμπηΐα κατεστράφη, όπως ξέρουμε, από μιάν έκρηξι τού περίφημου ηφαιστείου Βεζούβιού, ή οποία έγινε τό79 προ Χριστού. Στην Πομπηία λοιπόν, ανάμε σα στά έρείπια πού βγαίνουν στο φως από άνασκαφές. βρί σκονται καί πολλά σπίτια τό σο ελληνικά, δσο καί ρωμαϊκά. Στά ελληνικά, τό κάθε τι είναι άπλό καί ωραίο. «Ακόμα καί ή κουζίνα των έλληνικών σπιτι ών», γράφει ένας τεχνοκρίτης, «αποτελεί κάτι καί άξίζει κα νείς νά τό δή καί νά τό θαυμά-

240

ο η. Τά μαγειρικά σκεύη άπό τΙς μπρούντζινες χύτρες ώς τό πιο άπλό δοχείο είναι καί ευμετα χείριστα καί χαριτωμένα, καί μερικές φορές αποτελούν αληθι νά έργα τέχνης». 'Η διακόσμησις των ρωμαϊκών σπιτιών έξ άλλου, είναι πολύ πλούσια, ιδίως στά μωσαϊκά καί στις τοιχογραφίες, αλλά εί ναι συχνά αφύσικη καί υπερβο λική, καί τής λείπει τό τέλειο γούστο πού έδειχναν οί "Ελλη νες στο κάθε τί πού έχτιζαν ή σκάλιζαν ή ζωγράφιζαν. Πάνω άπό την πόρτα ένός ελληνικού σπιτιού πάλι υπάρχει σκαλι σμένη ή έπιγραφή: «Χαΐρε». Ένώ πάνω1 στην πόρτα ένός ρωμαϊκού σπιτιού, είναι σκαλι σμένη ή πρσεεδοποίησις: «Προ σοχή στον σκύλο!» Οί Ρωμαίοι είχαν ιδιαίτερη αδυναμία στά ογκώδη κτίρια Τους ένδιέφερε πολύ περισσό τερο ό ογκος παρά ή ομορφιά. Είχαν ανακαλύψει έξ άλλου καί ένα είδος τσιμέντου, πού τούς βοηθούσε εξαιρετικά στο χτίσι μο των τεραστίων κτιρίων τους. Δέν είναι δυνατόν νά φαντασθοΰμε πως θά έξελίσσετο ή ρωμα ϊκή τέχνη καί αρχιτεκτονική άν δέν υπήρχε τό τσιμέντο εκείνο. Γιατί τέτοια πελώρια οικοδομή ματα, ήταν αδύνατο νά χτισθούν μέ τά παλιά μέσα οικοδομής. Οί "Έλληνες χρησιμοποίησαν γιά τό οικοδομήματά τους τό μάρμαρο, πού μέ την λαμπρό τητά του έδινε στά κτίρια ακό μη μεγαλύτερη λαμπρότητα, χωρίς νά ξεφεύγη κιόλας άπό την αυστηρή απλότητα τού ω ραίου. Άντιθέτως οί Ρωμαίοι έχρηο ιμοποίησαν κάθε είδος ευ τελούς υλικού. Τήν εξωτερική καί τήν εσωτερική επιφάνεια των τοίχων τους σκέπαζαν μέ μεγάλες πελεκητές πέτρες ή πλάκες. Καί τό μεταξύ διάστη μα τό γέμιζαν μέ πιο μικρές πέτρες ριγμένες άνάκατα μαζί

μέ κομμάτια άπό σπασμένα α γάλματα και πήλινα δοχεία ή τούβλα, που τα έκαναν ένα συμ παγές σώμα άνακατεύοντάς τα μέ το τσιμέντο τους. "Έτσι, τα οικοδομήματά τους αποκτούσαν μια μοναδική στερεότητα παρά τά ευτελή υλικά μέ τά όποΐα ήσαν κατασκευασμένα. Τυπικό παράδειγμα πελώριου ρωμαϊκού κτιρίου είναι τό πε ρίφημο Αμφιθέατρο τής Ρώμης τό Κολοσσαΐον, πού χτίστηκε α πό τούς αυτοκράτορες* Βεσπασιανό καί Τίτο. Τό Κολοσσαΐον

θρωπος όχλος ούρλιαζε άπό ευχαρίστησι παρακολουθώντας τό απαίσιο θέαμα. Τό Κολοσσαΐον είναι ολόκληρο ποτισμένο μέ αίμα χιλιάδων ανθρώπων, που έχασαν έκεΐ μέσα την ζωή τους προσφέροντάς τους θέαμα κατά διαταγήν σκληρών αυτοκρατόρων οι όποιοι ζητούσαν νά ευχα ριστήσουν τον όχλο τής Ρώμης προσφέροντάς του όσο πιο φο βερά θεάματα μπορούσαν. "Οπως οί "Ελληνες, έτσι και οι Ρωμαίοι έδημιούργησαν πολ λές αποικίες πού τις γέμισαν

'Ο Παιρβενών, τό περιφημότερο μνημείο των αιώνων. είχε περισσότερες άπό 300 ει σόδους και χωρούσε πάνω άπό 50.000 θεατές, οί όποιοι παρα κολουθούσαν σκληρά καί απάν θρωπα θεάματα. Τό Κολοσσαΐον είδε φρικιαστικές τραγωδίες στήν εποχή του. Χιλιάδες Χρι στιανοί ρίχτηκαν στήν αιματο βαμμένη άρένα του γιά νά τούς φάνε λιοντάρια και τίγρεις καί τρομακτικές μάχες έγιναν μετα ξύ μονομάχων πού άλληλοσφαζότσν, &νώ ό σκληρός καί άπάν-

μέ πάρα πολλά σπουδαία οικο δομήματα, Τά πιο όνομαστά ά πό τά ρωμαϊκά οικοδομήματα είναι τά περίφημα υδραγωγεία πού ήταν πολλές φορές χτισμέ να μέ δύο καί μέ τρία πατώμα τα καί έχρηο’ίμευαν γιά νά με ταφέρουν τό νερό σέ διάφορες πόλεις, άπό αποστάσεις συχνά πολλών χιλιομέτρων. ' Ολόκληρη ή Ευρώπη καί ή Βόρειος *Αφρική είναι σπαρμένες μέ παρό μοια χρήσιμα καί τεράστια οί-

241

καθαρά τον ρ&ίμαϊκό χαρακτήρα, τον τραχύ 'κάί πρακτικό. "Ενα περίφημο υδραγωγείο ανάμεσα σ’ αυτό, είναι εκείνο πού βρίσκεται , στην · ισπανική ττόλι Σεγκόβια,. τριάντα περίπου μιλιά προς βορροον τής Μαδρί της. ^ Τό υδραγωγείο αυτό χτίσθηκέ άπο τον περίφημο αυτόκράτδρα Τραϊανό, καί άποτε-

μιλιών, διατηρείται ακόμα θαυ μάσια. 4Η Άτπτία οδός, εμφανί ζει πολύ , λίγα σημεία του δτι εχει ηλικία μεγαλύτερη από δυόμιση χιλιάδες χρόνια. Χαρακτηριστικό τής ρωμαϊ κής αρχιτεκτονικής, έκτος από τδ μέγεθος ήταν καί ή στερεότης,. Οί Ρωμαίοι έμειναν, φημι σμένοι για τά υδραγωγεία καί

Ο νάός τής Αφροδίτης στην Πομπηία. λείταΐ . από δυο σειρές αψίδων,· ' την μια πάνω στή'/: άλλη. 'Η κο ρυφή του φθάνει σέ' ύψος 35 μέτρων/ καί τό δλο: οικοδόμημα ,·■ έχει μήκος 800 περίπου μέτρων, ■ Είναι ένα μηχανικό έργα* - από εκείνα στα οποία διέπρεψαν όί Ρωμαίοι .καί που απέδειξαν την στερεόητα τής κατασκευής τους μέ τους αιώνες που διατηρήθη καν, ανέπαφα. Το -τεράστιο υ δραγωγείο που έφερνε νερό στην .ίδια την ■ Ρώμη από τά βουνά ·

242

για τους όρομους- που κατασκεύ ασαν, πολλοί από τούς οποίους έξεκολουθουν νά μένουν ανέπα φοι ώς σήμερα, κλασσικά παρα δείγματα τελείας όδοποΐας. Στρατιωτική αυτοκρατορία, τό ρωμαϊκό κράτος, έπρεπε νά δι αθέτη δρόμους διαβατούς όλες τις. έποχές του χρόνου, για να μπορούν οί λεγεώνες του νά με τακινούνται μέ μεγάλη ταχύτη τα προς όλα τά σημεία του κρά τους πού. τίς καλούσε ή ανάγκη.

.Τό ωραίο νεφέλώ-μα^ πού βρίσκεται: στον αστερισμό του "Κύκνου και πού ό νο μ άζε-τ ο. ι· «νυφιικος. πέτιίλος»..

ΘΑΥΜΑΤΑ-ΙΟΥ ΟΥΡΑΝΟΥ ΜΕΜΚΕΣ ΜΑΤΙΕΣ ΣΤΟ ΑΧΑΝΕΙ' ΔΙΑΣΤΗΜΑ Α ΘΑΥΜΑΣΤΑ πράγματα φωτεινές τελείες/ όπως ακριβώς πού υπάρχουν οπόν ουρα θά φαινόταν καί ό δικός μας νό, είναι τόσο πολλά και ήλιο< αν τον έβλέτταμε από ένα σημείο τού σύμπάντος που;, θά τόσο μεγάλα, που είναι απείχε από αυτόν αρκετές χιλι έντελώς αδύνατο σέ μάς νά τά καταλάβουμε η ακόμα καί νά άδες χρόνια φωτός. "Ίσως, πολτά φαντασθούμε. Υπάρχουν τά • λοί οσν αυτούς τους ήλιους, έ χουν πλανήτες που περιστρέφον άστρα, γιγάντιοι ήλιοι. Οι νε ται γύρω τους όπως εμείς γύρω φέλες, σύννεφα αερίων με φαν από τον ήλιο, αλλά. έξ αιτίας ταστικά σχήματα. Οι κομήται μέ τις μακρυές τους ουρές.. "Ο τής μεγάλης άποστάσεώς, δεν μπορούμε νά τό ξέρουμε αυτό. . λα τόσο θαυμαστά, που θά χρει αζόταν όλόκληρα βιβλία γιά νά . Οί αποστάσεις μεταξύ τών γραφούν ακόμα καί τά λίγα ε άστρων είναι τόσο μεγάλες, που κείνα που ξέρουμε γι’ αυτά. Καί δεν μπορούν νά. μετρηθούν μέ φυσικά, στον περιωρισμένσ χώ-. μίλια. Τι5 αυτό καί οί αστρονό ρο που διαθέτουμε, δεν μπορού μοι- τίς 'έκ-ψράζουν ·μέ την τα χύτητά- τού φωτός. "Ενα κύμα με νά αναφέρουμε παρά μόνο φωτός ταξιδεύει σ.τό διάστημα μερικά από τά ενδιαφέροντα. "Ολοι ξέρουμε ότι τά άστρα • μέ ταχύτητα 300,000 χιλιομέ τρων στο δευτερόλεπτο. Τό φως, είναι στην πραγματικότητα με δηλαδή,, μπορεί μέσα σ5 ένα δευ γάλοι ήλιοι, οί όποιοι όμως βρί τερόλεπτο νά κάνη οκτώ φορές σκονται τόσο πολύ μακρυά, που φαίνονται σέ· μάς σάν μικρές τόν γύρο τής γης, καί γιά- νά ..

.·

.....

■*

·?43

φ8άστ| οπτό τον ήλιο σέ μας θά χρειασθή οκτώ λεπτά μονάχα. 'Ωστόσο και τό πιο κοντινό στη Γη άστρο είναι τόσο πολύ μα κρυά, που τό φως για νά φθάση άπό αυτό έδώ, χρειάζεται τέσσερα χρόνια και τέσσερις μήνες. "Οπως δηλαδή λένε οι α στρονόμος βρίσκεται τέσσερα χρόνια φωτός μακρυά μας. Καί υπάρχουν μερικά άστρα, που βρίσκονται εκατοντάδες έτη Φω τός μακρυά μας. "Αν κυττάξουμε τον ουρανό μέ κυάλια ή μέ ένα μικρό τηλε σκόπιο, ό αριθμός των άστρων πού βλέπουμε μέ γυμνό μάτι αυξάνεται κατά πολλές φορές. Μ5 ένα μεγάλο τηλεσκόπιο, τά άστρα γίνονται αμέτρητα, έτσι πού ό αστρονόμος αναγκάζεται νά εγκατάλειψη τό μέτρημά τους. Προσεκτικοί υπολογισμοί ανεβάζουν ωστόσο τον αριθμό τους σέ πάνω άπό εκατό έκατομμύρια. Καί άν σκεφθοΰμε πώς γιά νά μετρήσουμε ένα ε κατομμύριο μάς χρειάζονται δε καπέντε ημέρες χωρίς νά στα ματήσουμε ούτε μέρα ούτε νύ χτα, μπορούμε νά σχηματίσου με μιαν ιδέα του τί σημαίνει ό άριθυιός εκατό εκατομμύρια. Σέ μερικά σημεία του ουρα νού μπορούμε νά δούμε ώρισμένες συγκεντρώσεις άστρων, ο πού πολλά άστρα φαίνονται νά έχουν συγκεντρωθή κοντά-κοντά στο ίδιο μέρος. Στον αστερι σμό τοΰ Ήρακλέους, υπάρχει μια τέτοια συγκέντρωσις που έχει περί τά 6.000 άστρα, δη λαδή περισσότερα άπό όσα μπο ρούμε νά μετρήσουμε στον ουρα νό μέ γυμνό μάτι σέ μιά καθα ρή νύχτα. Υπάρχουν δέ πολλές τέτοιες συγκεντρώσεις άστρων, μεταξύ των όποιων περιλαμβά νεται ή «Κυψέλη» πού ονομάζε ται έτσι επειδή τά άστρα εδώ είναι τόσο πολλά, πού μάς θυ μίζουν μέλισσες πού μαζεύον ται γύρω στην κυψέλη.

244

"Αλλα θαυμαστά πράγματα τού ουρανού είναι τά νεφελώμα τα, ή σύννεφα άπό αερώδη ομί χλη. Πολλές χιλιάδες τέτοιων νεφελωμάτων βρίσκονται σκορ πισμένα στον ουρανό, καί μπο ρούμε νά δούμε τήν εξαιρετική ομορφιά; τους κυττάζοντας τήν εικόνα τους στις φωτογραφίες. Μέχρι στιγμής, έχουν καταμετρηθή 20.000 περίπου νεφελώ ματα. Τά νεφελώματα έχουν δι άφορα μεγέθη. Δέν υπάρχουν ούτε δύο όμοια, καί πολλά εί ναι τόσο μικρά, πού δέν είναι ορατοί, παρά μέ πολύ ισχυρά τηλεσκόπια, ενώ άλλα μπορεί κανείς νά τά δή μέ συνηθισμέ να κυάλια. "Ενα άπό τά πιο γνωστά νε φελώματα πού εΐναι γνωστό μέ τό όνομα «λαγωνικό», φαίνεται νά στριψογυρίζη σχηματίζοντας σπείρες καί τό σχήμα αυτό μπο ρούμε νά τό δούμε σέ πολλά άλ λα νεφελώματα. Τά περισσότε ρα νεφελώματα, βρίσκονται κον τά στον Γαλαξία, σ’ εκείνη δη λαδή τή λωρίδα γαλακτώδους χρώματος πού φαίνεται νά έχτείνεται στήν μέση τοΰ ουρα νού. Μέ τήν βοήθεια ισχυρών τη λεσκοπίων έχουμε ανακαλύψει ότι τό φως τού Γαλαξία προέρ χεται άπό αναρίθμητα μικρά ά στρα, τόσο μικρά, πού τό γυμνό μάτι είναι αδύνατον νά τά 51α κρινή ξεχωριστά. Σέ μερικά μέ ρη, τά άστρα τοΰ Γαλαξία είναι τόσο πυκνά, που φαίνονται σαν νά έχουν σωριασθή τό ένα πάνω στ’ άλλο μέ τό φτυάρι. Σέ άλ λα μέρη πάλι διακρίνονται με ταξύ τους σκοτεινές λωρίδες πού τά χωρίζουν, σάν νά έχη κόψει κανείς ένα κομμάτι του Γαλαξία μέ τό μαχαίρι. Είναι φανερό ότι είναι αδύνατο νά μετρήση κανείς τά άστρα άπό τά οποία άποτελεΐται ό Γσλα-

ξίας·

Μολονότι οι κομήται ανήκουν σέ τάξι διαφορετική άπό έκείνϊ)

στην οποία ανήκουν τά άστρα ή ο! νεφέλες, μπορούμε ωστόσο νά τους κατατάξουμε μεταξύ των θαυμάτων του ουρανού. Υ πάρχουν δόο είδη κομητών. Ε κείνοι που ανήκουν στο ηλιακό σύστημα, τριγυρίζουν γύρω από τον ήλιο σέ κανονισμένα δρομο*

όνομά του από τον μεγάλο άστρονόμο ό όποιος προεΐπε την έπανεμφάνισί του τό 1758, πριν ακόμη άνακαλυφθή τό γεγονός ότι (.ορισμένοι κομήται περιστρέ φονται γύρω από τον ήλιο σέ καθωρισμένα δρομολόγια. "Ενας άλλος αξιοσημείωτος

Μια θαυμάσια1 συγκέντρωσές άστρων στον αστερισμό των «Κυνηγε τικών σκύλων». Σ’ αυτή την όιμάδα υπάρχουν άστρα, περισσότερα από όσα 'μποιρεΐ κανείς νά ιμ-ετρήίση ιμέ γμμνό μάτι ιμ·ιά ανέφελη νύ χτα σ’ όλόικληρο τον ουρανό. Πολλά από τ’ άστρα που φαίνονται ιμονά, εΐναι στην πραγματικότητα διπλά καί τριπλά, άλλα φαίνον ται ιμονά έξ αιτίας τής άποστάσεως.

λόγια, και έτσι έμψανίζονται σέ περιοδικά διαστήματα. "Αλλοι, όμως, μάς έπισκέπονται άπό τά βάθη τού διαστήματος, καί δεν τους βλέπουμε παρά μια φορά. 'Ο πιο ένδιαφέρων κομήτης ά πό όλους, είναι ίσως κομή της τομ Χάλλεϋ, που πήρε τφ

κομήτης, είναι ό κομήτης του Μόρχαουζ, ό όποιος εμφανί σθηκε τό 1908 καί είχε τό ιδι αίτερο χαρακτηριστικό ότι στην ουρά του καί στην έμψάνισί του γενικά, έσημειώθησαν σπουδαίες μεταβολές.

245

ΤΑ ΑΠΡΟΟΠΤΑ ΤΗΣ ΦΤΣΕΩΣ •

ΖΩΑ ΜΕ ΑΛΛΟΚΟΤΕΣ ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ

Τ ό ψάο:. - σχαντζό χ ο: ρ ο ς, πού ζη στην Κσρ 'βσϊικη θάλασσα. ι·

ΠΩΣ. ΞΕΡΟΥΜΕ, κάθε κα νόνας έχει καί τις έξαιρέσεις του. "Έτσι καί ■ στην Φύσι μολονότι υ πάρχει τό αξίωμα ότι άπό κά θε πλάσμα, βγαίνει · άλλο πα ρόμοιο, βλέπουμε πώς υπάρ χουν ψάρια που ζουν έξω από τό νερό, ζώα που πετουν, μολο νότι οί συγγενείς τους ποτέ δεν εγκαταλείπουν , τό στερεό έδα φος, άλλα που κάνουν φωληές στά δέντρα καί μερικά που γεν νούν αυγά όπως τά πουλιά. "Ας βούμε λοιπόν μερικά παραδεί γματα από αυτές τις ενδιαφέ ρουσες «εξαιρέσεις». Οί ταξιδιώται πού περνούν τον Ισημερινό ταξιδεύοντας μέ πλοίο, βλέπουν συχνά' «Ιπτάμε να ψάρια» έξω άπό τις ακτές της Καλιφορνίας, στις Ανατολι κές Ινδίες καί άλλου. Λεν υ πάρχει αμφιβολία πώς ή συνή θεια 4ου πετάγματος, καθιερώ θηκε· άπό τά ψάρια αυτά, στην προσπάθειά τους νά αποφεύγουν τούς καρχαρίες καί τούς άλλους εχθρούς τους.

Τά Ιπτάμενα ψάριόη μοιάζουν 246

στο σχήμα μέ τις ρέγκες. Μέ την διαφορά, ότι τά μπροστινά τους, πτερύγια, τά; «στηθιαΐα», όπως λέγονται, επειδή φυτρώ νουν άπό την περιοχή του στή θους, είναι πολύ πιο μεγάλα ά πό τής ρέγκας, καί μοιάζουν μέ φτερά. Τά λέπια του ψαριού πού πετάει είναι πολύ . γυαλι στερά καί καθώς πηδάει έξω ά πό τό νερό, τό περίεργο αυτό ψάρι μοιάζει σαν νά είναι κα μωμένο άπό χρυσάφι. "Αλλοι τύποι του ίδιου είδους είναι τά «ψάρια - πετοΛούδες» πού ζουν στο γλυκό νερό, καί βρίσκονται στο Καμερούν τής Αφρικής, τον ποταμό Βικτω ρία καί άλλου. Τό ψάρι πού λέγεται «ιπτάμενος δράκος» έ χει μεγάλα πλευρικά πτερύγια. Τέλος, ή «ίπταμένη τρίγλη», ή κοκκινόψσρο, έχει πολύ μεγάλα στηθιαΐα πτερύγια καί αυτή, καί μπορεί κανείς νά την συνάν τηση πολύ συχνά στην Μεσό γειο. "Αλλα είδη ψαριών ώστόσο, αντί νά πετάνε στον αέρα, προ τιμούν νά ζουν διπλή ζωή, πό τε μέσα στο νερό, καί πότε στην ξηρά. "Ενα άπό αυτά είναι αυτό πού λέγεται «άλτης τής λάσπης» —- ψάρι δηλαδή πού πηδάει στην λάσπη — ή «ψάρι πού περπατάει», έπειδή περνάει στην ξηρά τό περισσότερο μέ ρος τής ζωής του άπό όσο περ νάει; μέσα στο νερρ. Τό ψάρι πού περπατάει βρίσκεται σέ πολλά ποτάμια τής Δυτικής. Α φρικής. Τά στηθιαΐα του πτερύ για, μοιάζουν μέ πόδια βατρά χου, καί μπορεί μέ την βοήθεια τους νά σκαρφαλώνη πάνω σέ φράχτες ή σέ δέντρα των οποίων ό φλοιός παρουσιάζει μεγάλες ανωμαλίες, έτσι πού τ<χ πόδια

του να βρίσκουν υποστήριγμα. Στά δέντρα σκαρφαλώνει και έ να είδος πέρκας. Και υπάρχουν Και μερικά είδη ψαριών που ζοΰν μέσα οπήν λάσπη, τά «λασπόψαρα» όπως λέγονται, που έκτος από τα βράγχιά τους έ χουν και πνεύμονες και μπορούν, έτσι νά ζήσουν και στο νερά, άλλα και στην ξηρά. "Ενα άπό τά ψάρια αυτά, εί ναι τό «πνευμονόψαρο τής Κου-' ήνσλαντ» ή «Σολομός τού ποτα μού Ντώζον» που ζή σέ τέλμα τα όπου υπάρχει λίγος αέρας και ανεβαίνει στην επιφάνεια γιά νά άνοτπνεύση μέ τούς πνεύ μονες του. Πνεύμονες έχει επί σης και τό Αφρικανικό/ τνευμόνόψαρο, που χάρις σ’ αυτήν την ιδιότροπη κατασκευή του μπο ρεί, νά έπιζήση ακόμα καί όταν τήν έποχή τής μεγάλης ξηρα σίας τά ποτάμια ή οί μικρές λίμνες στις όποιες ζή ξηραίνον ται. Μόλις λοιπόν προχωρήση ή. ξηρασία, τό ψάρι αυτό χώνε ται μέσα στη λάσπη, καί δεν ξαναβγαίνει παρά μόνο όταν ξανάρ9η ή έποχή τών βροχών καί τά ποτάμια καί οί λίμνες ξανα γεμίσουν μέ νερό. Τά περισσότερα άπό τά θη λαστικά καί τά ερπετά είναι φτιαγμένα γιά νά ζαύν στην γή, 'Υπάρχουν όμως καί μερ.κά. που έχουν μπροστινά πόδια ή ουρές φτιαγμένα έτσι πού νά μπορούν νά πετουν. "Ενα άπό αυτά, εί ναι ή «ιπτάμενη σαύρα» που κατά μήκος τών πλευρών της έ χει μεγάλες λουρίδες δέρμαΐος πού τις χρησιμεύουν σάν αλεξί πτωτο, ένώ ή .ουρά της είναι πλατεία στην άκρη καί μπορεί νά χρησιμοποιηθή σάν τιμόνι. •'Ο «Ιπτάμενος βάτραχος» πά λι, έχει στα πόδια του πολύ εκ τεταμένες μεμβράνες. 'Ο · Βρε τανικός σκίουρος μπορεί νά πηδάη σέ μεγάλες αποστάσεις ά πό κλαδί σέ κλαδί. Αλλά υπάρ χει ένας Αμερικανικός σκίου

ρος, · που όχι μόνο μπορεί να κάνη μεγάλα πηδήματα, · αλλά καί νά πετάξη. "Οπως ξέρουμε όλοι/ οί νυ χτερίδες πετουν. "Η πελώρια νυ χτερίδα πού λέγεται «Ιπτάμενη αλεπού» κρέμεται άπό τά κλα-

"Ελιας· ιπτάμενος βάτραχος.: '0 βάτραχος αστός ττετάει * μέ τις. πολύ ανεπτυγμένες -μεμβράνες, που υπάρχουν .ανάμεσα, στα δά χτυλά του, οί όποιες πολλές φαιΡες καλύπτουν επιφάνεια 'τρεις φορές πιο ιμεγάλη άπό τό σώμα ■ ' * ’ του. ;

διά τών δέντρων μέ τά πίσω της •πόδια. Τό άνοιγμα τών ' φτερών της είναι τεράστιο. Καί στην Κεϋλάνη κρεμιούνται τόσο ττολ' , λες άπό. τά κλαδιά τών δέντρων πού βγάζουν καουτσούκ, ώστε πολύ συχνά'τά κλαδιά σπάνουν Στην Αυστραλία, υπάρχουν ιπτάμενοι σκίουροι που χάρις σέ πλ.ατ.ειές λουρίδες δέρματος πού !εχουν στά πλευρά τους, μπο ρούν νά πετάξόυν από. δέντρο, σέ δέντρο. ·. ■ ' -

247

Τό ιπτάμενο «όπόσουμ» δττως λέγεται, ένα άλλο ζώο της Αύστραλίας, μπορεί επίσης νά πετάξη, χρησιμοποιώντας σαν α λεξίπτωτο παρόμοιες λωρίδες δέρματος πού έχει στα πλευρά του. "Αν κάνεις έβρισκε στο σταΰλο μιας φοράδας αυγά, ασφα λώς θά ένοιωθε πολύ μεγάλη έκπληξι. Καί όμως, υπάρχουν στην Αυστραλία θηλαστικά πού ··+

·)ΠΤ··

— ■“·

■")

Τό ψάρι που πετάει. γεννούν ουγά. Τό πιο ένδιαφέρον παράδειγμα παρομοίων ζώων, είναι ό «πλατύπους» τής Αυστραλίας καί τής Τασμανίας πού έχει πλατύ ράμφος σάν τής πάπιας. 4Η φωληά του πλατύποδος πού γίνεται κοντά στά πο τάμια, εΐναι υπόγεια καί έχει δύο εισόδους. Μέσα στη φωληά, μπορεί κα νείς νά βρή από ένα ώς τρία αυγά. "Ενα άλλο ζώο πού γεν νάει αυγά ενώ εΐναι θηλαστικό, είναι αυτό πού λέγεται έχιδνα, χωρίς όμως νά έχη καμμιά σχέσι μέ τό δικό μας φίδι. Εΐναι ένα είδος σκαντζόχοιρου πού ^■ρώει μερμήγκια, καί ζή στην Αυστραλία καί στά νησιά τών Παττούα. "Οταν τά μικρά του βγουν άπό τό αυγό, ή μητέρα τους τά κουβαλάει μαζί της μέ σα σέ μια τσέπη ώς πού νά μεγαλώσουν. "Άλλο ενα θηλα στικό πού γεννάει αυγά τέλος,

248

εΐναι ή προέχιΒνα, ζώο πού μοι άζει λιγάκι μέ την έχιδνα καί πού όπως εκείνο τρώει μερμήγ κια, αλλά πού πλησιάζει περισ σότερο στην έμφάνισι τούς πραγματικούς μυρμηγκοφάγους τής Νοτίου Αμερικής. Μερικά άλλα ζώα μέ περίερ γες συνήθειες, είναι ώρισμένα θηλαστικά, πού αντί νά φτιά χνουν τις φωληές τους στο έδα φος όπως συνήθως, σκαρφαλώ νουν καί τις φτιάχνουν στά δέν τρα όπως στά πουλιά. "Ενα ά πό αυτά, εΐναι ό ουραγκοτάγ κος, 6 πίθηκος τής Σουμάτρας καί του Μπόρνεο, πού χρησιμο ποιεί για νά κοιμηθή μιαν ε ξέδρα πού σκαρώνει πάνω στά κλαδιά τών δέντρων. Είναι τόσο δυνατή ή συνή θεια τών ουραγκοτάγκων, ώστε ένας πού έδραπέτευσε κάποτε άπό τον ζωολογικό κήπο τού Λονδίνου, βρέθηκε την άλλη μέ ρα τό πρωί κοιμισμένος πάνω σέ μιαν έξεδρούλα πού την εί χε φτιάξει μέσα σέ μια νύχτα, σέ ένα άπό τά πάρκα τού Λον δίνου. Την ίδια περίπου τακτική α κολουθεί καί ό γορίλλας, ό ό ποιος φτιάχνει πάνω στά δέντρα ένα ολόκληρο σπίτι για την οίκογένειά του καί εΐναι ξεχωρι στό όταν γεννιέται ένα γοριλλάκι. Καί ό χιμπαντζής έπίσης φτιάχνει πάνω στά δέντρα ένα οικογενειακό καταφύγιο, καί τά βράδυα, την ώρα πού ή οϊκογένει κοιμάται, ό άρσενικός χιμπαντζής ξαγρυπνάει έτοιμος νά την υπεράσπιση. Μερικά είδη λεμουρίων πού ζουν στην Μαδαγασκάρη, κατα σκευάζουν φωληές πού έχουν δι άμετρο 30 πόντων, καί πολλές φορές φτιάχνομν δυο φωληές: Στην μια ζούν καί κοιμούνται, καί στην άλλη αποθηκεύουν τρό φιμα για νά τά έχουν πρόχειρα όταν τά χρειασθούν. Στον Καναδά έπίσης, ύπάρ-

χει ένα είδος ποντικού της υπαί θρου, που λέγεται «ποντικός που πηδάει» έξ αιτίας των με γάλων πηδημάτων πού κάνει για νά πεταχθή άπό ένα κλαδί στ1 άλλο αφού την περισσότε ρη ζωή του την περνάει πάνω στα δέντρα. Πάνω στα δέντρα λοιπόν 6 ποντικός αυτός φτιά χνει καί την φωληά του, έν άν-

τιθέσει προς τούς ποντικούς πού ξέρουμε, εκείνους πού ζουν στα σπίτια καί τούς κοινούς ά ρουρα ίους πού ζουν στα χωρά φια και στούς υπονόμους, οί ό ποιοι, όπως ξέρουμε, έχουν με γάλη αδυναμία στις υπόγειες ψωληές πού τίς κατασκευάζουν σκάβοντας μέσα στούς τοίχους καί κάτω άπό πατώματα.

ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΑ ΠΕΡιΕΡΓΑ ΡΕΚΟΡ ΔΙΠΛΩΜΑΤΩΝ ΕΥΡΕΣΙΤΕΧΝΙΑΣ Τά περισσότερα διπλώματα στον κόσμο τά έχει πάρει ό πε ρίφημος Θωμάς "Έδδισαν, ό ε φευρέτης τής περίφημης ηλεκτρι κής λάμπας πού μάς φωτίζει σή μερα. Ό ’Έδδισον έκανε πραγ ματικά έκατοντάδας εφευρέσεις καί πήρε 1.500 περίπου διπλώ ματα ευρεσιτεχνίας. Τό κατα πληκτικό αυτό ρεκόρ κατώρθωσε νά τό σημείωση 6 "Έδδισον, ε πειδή σέ ολόκληρη τή ζωή του — πέθανε σέ ηλικία 70 χρόνων — δεν έκανε τίποτε άλλο άπό τό νά εργάζεται. Ποτέ του δεν έβγαινε έξω, ουδέποτε έγινε μέ λος μιάς^ επιτροπής καί ποτέ δεν έξεφώνησε κανένα λόγο στή ζωή του. Μολονότι έγινε έκατομ» μυριουχος, ουδέποτε ένδιαφέρθηκε για τό χρήμα ή για την φήμη. Τό μόνο του ενδιαφέρον ήταν τά διάφορα επιστημονικά προβλή ματα. ΕΝΑ ΓΕΩΛΟΓΙΚΟ ΜΥΣΤΗΡΙΟ ^ Στην Τρινιντάντ, υπάρχει μια λίμνη άο-φάλτου, ή όποια άνακαλύφθηκε άπό τον Σερ Γουώλτερ Ράλεϋ, τό 1595. Ή λίμνη αυτή είναι ενα μεγάλο καί άλυ το μυστήριο για τούς γεωλό γους, επειδή, άπό τήν εποχή τής άνακαλύψεώς της, Εκατομ μύρια τόννων άσφάλτου έχουν βγή απ’ έκεΐ, καί άλλα τόσα έκατομμύρια μίλια δρόμων έ χουν στρωθή σέ όλάκληρη τήν

Αμερική καί Ευρώπη, τήν Αυ στραλία, τήν Αίγυπτο, τίς Ιν δίες καί τήν Ιαπωνία, χωρίς νά έξαντληθή. Καί όχι ^μονάχα δέν εξαντλείται, άλλα κάθε φορά πού βγάζουν άσφαλτο, μέσα σέ 24 ώρες η τρύπα πού ανοίχτηκε ξα ναγεμίζει. Σήμερα, στο κέντρο της ή λίμνη τής άσφάλτου έχει βάθος 90 μέτρων περίπου. Καί μολονότι μέσα στα τελευταία 50 χρόνια βγήκαν άπό εκεί περί τά πέντε έκατομμύρια τόννοι ά σφάλτου, ή επιφάνεια δέν κατέ βηκε παρά πέντε μονάχα μέτρα! ΤΟ ΠΕΤΡΕΛΑΙΟ ΚΑΙ Η ΒΊΒΛΟΣ Τό ότι μια άπό τίς μεγάλες Αμερικανικές πετρελαιοεταιρείες άνεκάλυψε πετρέλαιο στην Αίγυ πτο είναι γνωστό. Τό πώς τίς άνεκάλυψε όμως, είναι άγνωστο. Μια μέρα, ένας άπό τούς μηχα νικούς τής Εταιρείας, διαβάζον τας τήν Βίβλο ("Έξοδος, κεφά λαιο δεύτερο) είδε ότι ή μητέρα τού Μωϋσή τον έβαλε σ5 ένα κα λάθι, πού τό άλειψε μέ άσφαλτο καί πίσσα, καί τον έγκατέλειψε στο ρεύμα τού ποταμού. 'Ο μη χανικός, λοιπόν, σκέψθηκε ότι, όπου υπήρχε άσφαλτος καί πίσ σα, έπρεπε νά ύπάρχη καί πετρέ λαιο. Καί, άν υπήρχε κάποτε πε τρέλαιο στήν Αίγυπτο, θά έπρε πε νά ύπάρχη καί σήμερα. ΊΊ ε ταιρεία τότε έστειλε έναν γεωλό γο νά έρευνήση καί πραγματικά τό πετρέλαιο βρέθηκε!

■*

ΙίίΙΙΙΙίΙί $·? ί

Αυτό είναι ' το Πάτο:λ ο:·, τό ανάκτορο του . Δ οΆάϊ Λαιμό:, του ζωντα νού Θεού της Λάσα/Ο Δαλαϊ Αάιμα είναι ή σπουδαίοτε·ρη πιροσωπ ι κέτης του Θιβέτ ικογΙ οΐ προσκυνητα] έρχονται κατά χιλιάδες για να τον βουν καί νά του προσφέρουν πλούσια δώρα.

. ΤΟ ΑΙΝΙΓΜΑΤΙΚΟ ΘΙΒΕΤ Η ΜΥΣΤΗΡΙΏΔΗΣ ΧΩΡΑ ΤΩΝ ΖΟΦΩΝ ΚΑΛΟΓΗΡΩΝ ποϋ θα βρι νόμιζε κανείς δτι ή έκδήλωσις σκόταν στ$ μακρυνό Θι αυτή είναι αποτέλεσμα κακής βέτ,^ δεν θά είχε ίσως άδι ανατροφής. Γ ιατί στήν πραγ κα άν έσχη μάτιζε τήν ένματικότητα .πρόκειται για μια τύπωσι ότι ρΐ κάτοικοι του πα»έκδήλωσι ευγενείας! Αυτός εί ράξενου αυτού μέρους είναι α ναι σύμφωνα μέ τά έθιμα τών γροίκοι και δεν έχουν καθόλου Θιβετιανών ό' πιο ευγενικός τρό καλή ανατροφή. Γι.ατί άν τούς πος γιά νά χαιρετήση κανείς συναντούσε στον δρόμο ή έμ ένα ξένο ή ένα φίλο του. Ένώ παινε στα σπίτια τους, θά έ εμείς οί· Ευρωπαίοι βγάζουμε τό βλεπε νά του βγάζουν τή γλώσ καπελλό μας ή σφίγγουμε 6 έ σα τους, δσό μπορούσαν περισ νας τό χέρι τού άλλου, στο Θι σότερο/ σάν νά τον κοροΐδευαν. βέτ βγάζουν τίς γλώσσες τους. ί;Οταν συναντήσουν ένα ξένον Επειδή ήταν μια άπομονωή καί δικό τους, οι Θεβετιανοί μένη χώρα, ή μάλλον μιά «απα πραγματικά, άνδρες, γυναίκες γορευμένη χώρα», μέ τήν πρω καί παιδιά, βγάζουν τήν γλώσ τεύουσα του τήν Λάσα «άπαγοσα. τους. ρευιμέν'η- πόλι», τό Θιβέτ έμεινε Θά ήταν ωστόσο λάθος άν έγιά πολλά χρόνια τελείως άνας

ξένος

250

■

γνώάτό <*τον έ|«τ#ικο κοσμό, μολονότι ήταν καί είναι ά&άμσ μέρος τής Κινεζικής Αυτοκρα τορίας. "Αν και άπό πολλούς αιώνες αποτελούσε μέρος τής Κίνας, τό Θιβέτ μονάχα τυπικώς υπήγετο στην εξουσία τών. Κινέζων αύτοκρατόρων. ’Έτσί καί σήμερα,· μολονότι οί Κινέ ζοι έχουν καταλάβει μέ στρατό τό Θιβέτ, ή χώρα εξακολουθεί νά εΐναι μάλλον· ανεξάρτητη και νά διοικήται άπό δυο ανώτατους ίερεΐς, τον Δαλάϊ Λάμα καί τον Τάσι Λάμα, άττό τούς οποίους ρ ένας, 6 Τάσι Λάμα, έχει την πολίτική έξόυσίακάί ό άλλος την θρησκευτική, άλλα έχει καί μεγάλη επιρροή σ5 όλα τά πράγ ματα τής χώρας. ΓΓ αυτό ό πρώτος άνθρωπος του Θιβέτ είναι ό Ααλάϊ Λάμα, του οποίου τό ανάκτορο στην Λάσα, που λέγεται Ποτάλα, εί ναι ένα εντυπωσιακό δείγμα πε ρίεργης άρχιτεκτονικής, και Α ποτελεί ένα άπό τά χαρακτηρι στικά γνωρίσματα τής πρωτευούσης του Θιβέτ. Μέσα σ5 αυ τό ζή ό Δαλάϊ Λάμα μέ μεγάλη πολυτέλεια, καί εκεί δέχεται μέ μεγάλη τυπικότητα καί μεγάλο•τρέπεια τό προσκύνημα τών πι στών του καί τών προσκυνητών πρυ έρχονται άπό μακρυνά μέ ρη γιά νά τον προσκυνήσουν καί νά του προσφέρουν πλούσια δώρα. Ό Δαλάϊ Λάμα λέγεται «Ζων τανός Θεός». Αποτελεί την ένσάρκωσι ένός θεού που λέγεται Χενρεσί, καί κάθε καινούργιος Δαλάϊ Λάμα/ πού άνεβαίνει στο θρόνο όταν πεθάνη ό προηγού μενος, θεωρείται μετεμψύχωσις εκείνου. Καί γιά νά είναι βέβέβαιον ότι στον περίφημον αυ τόν θρόνο Θά άνέβη τό κατάλλη λο πρόσωπο, εκείνο δηλαδή στο όποιο θά εχη περάση ή ψυχή τού Λάμα που πέθανε, χρησιμο ποιούνται εξαιρετικά στρατηγή ματα. "Οταν δηλαδή πεθάνη ό

Ααλάϊ Λάμα τό Ανώτατο βούλιο των..Ιερέων στέλνει ·άπε« σταλμένους του -σε όλακλ^ρη τήν χώρα■ γιά νά- ψάξουν καί ■ νά βρουν ποια παιδιά γεννήθηκαν τήν ημέρα ή καί τήν ώρα πού πεθανε ό. Δαλάϊ. Λάμα. Πολλές φορές ρ Δαλάϊ Λάμα πριν πεθάνή καθορίζει σέ ποιο μέρος τής χώρας 6ά πάη νά ξαναγεννηθή. Καί αυτό φυσικά διευκο λύνει τήν άναζήτησι. Αφού ^ οπωσδήποτε μο:θευτή ποια παιδιά γεννήθηκαν τήν η μέρα του θανάτου, αρχίζουν οί έρευνες γιά νά βρεθούν, τά παι-’ διά που γεννήθηκαν τήν ώρα πού πέθανε ό «Ζωντανός Θεός», Καί- αφού 'βρεθή καί αυτό,, τά άλλα στέλνονται σπίτια τους, καί αυτό τό παίρνουνε οί ιερείς καί το πηγαίνουν στην Λάσα. Εκεί οί ιερείς τά υποβάλουν σέ διάφορες δοκιμασίες γιά νά δού νε ποιο άπό όλα είναι ή ένσάρκωσις του πεθαμένου Δαλάϊ.Λά μα. Καί μεταξύ άλλων δοκιμα σιών, εΐνάι καί αυτή: Μπροστά στα παιδιά βάζουν διάφορα παι χνίδια καί ανάμεσα στά παι χνίδια άφίνουν καί. ένά αντικεί μενο που ανήκε στον πεθαμένο Δαλάϊ . Λάμα. Εκείνο λοιπόν τό παιδάκι πού θά πάρη στά χέ ρια του τό αντικείμενο πού α νήκε στον Δαλάϊ Λάμα, γίνεται αυτό Δαλάϊ Λάμα, καί ανεβαί νει στον θρόνο τής Ποτάλα. (0 σπουδαιότερος έορτασμός γίνεται τήν ημέρα του νέου έ τους, δηλαδή τήν Πρωτοχρονιά, πού θεωρείται ώζ ή κυριώτερη γιορτή. 3Αρχίζοντας άπό τήν Πρωτοχρονιά καί επί έπί . τρεις εβδομάδες, ό Ααλάϊ Λάμα πα ραχωρεί τήν εξουσία του σέ μια επιτροπή άπό τους άνωτέρους καλογήρους του μοναστηριού Ντραμπούκ, πράγμα πού δίνει στούς καλογήρους τήν ευκαιρία νά δείξουν τήν δύναμί τους, έ= πειβή έρχονται τόσοι πολλοί στήν πρωτεύουσα, πού γίνονται '

251

περισσότεροι άττο τούς κατοί κους της, σέ άναλογία δύο προς Ινα, Διαρκώς, κατά τήν ττερί©« δο έκείνη βλέπει κάνεις στους δρόμους τής πόλεως παρελάσεις πού αποτελούνται άπό διαφόρους άξιωμάτούχους που φορούν καταστόλιστα μεταξένια κ©“

"Ενας Ι'ορεύς, μβΐαΐμφτεσίμένος σέ φοβερά υποχθόνιο θεό, προκαλεΐ τούς άλλους «θεούς» σέ μάχη. σ-τούμια καί πηγαίνουν άλλοι έπάνω σέ άλογα καί άλλοι μέ τά πόδια, ενώ τους τριγυρίζουν νέοι πού φορουν μάσκες οί ό ποιες άντιπροσωπεύουν διάφο ρα ιστορικά πρόσωπα. Οί ανώ τεροι άξιωματουχοι καί οί αρι στοκράτες, αναγνωρίζονται α πό τό μεγάλο σκουλαρίκι πού φορουν στο άριστερό τους αυτί, καί άπό ένα περίεργο κότσο πού σχηματίζουν μέ τά μαλλιά τους στην κορυφή του κεφαλιού τους, ένα κότσο μέσα στον ό ποιο χώνουν μια μεγάλη καρφί-

252

τσσ^μέ πολύτιμες πέτρέξ, Τά σύμβολα αυτά είναι τά ■σύμβολα μεγάλων άξ ιαμάτων και κανείς εκτός άττό αύτούς δέν έπιτρεπετε νά τά φορέση. Μόνον οί ευγενεΐς άπό την τέ ταρτη σειρά καί έπάνω μπορούν νά φέρουν τά περίφημα αυτρι δι ακριτικά, τό σκουλαρίκι καί τον κότσο μέ την πολύτιμη κάρ* ψίτσα. Πριν άπό τήν εποχή πού έπυ σκέφθησαν τό Θιβέτ διάφοροι διακεκριμένοι έξερευνηταί κατά τον σημερινόν αιώνα, στον κόσμο κυκλοφορούσαν διάφορες ιστό* ρίες γιά τήν άφιλοξενία καί τήν αγριότητα τών Θιβετιανών καί έλεγαν πόσο οί άνθρωποι αυτοί μισούσαν τούς ξένους καί έβοίσάνιζαν καί σκότωναν οποίον είχε τήν ατυχία νά πέση στα χέρια τους. Είναι αλήθεια ότι οί Θιβετιανοί δέν ανεχόταν τούς ξένους καί ίσως μερικοί ταξιδι ώτου ή έξερευνηταί πού εισεχώρησαν στην χώρα τους νά σκοτώθηκαν πραγματικά. *Αλλά καί άν ακόμη συνέβη αυτό, ένο χοι κατά πάσαν πιθανότητα θά ήταν οί καλόγηροι, οί όποιοι εί ναι φανατικοί καί δέν έχουν κα νένα ίχνος εύγενείας καί καλώσύνης δπως θά περίμενε κανείς άπό πνευματικούς ανθρώπους. Οί καλόγεροι στο Θιβέτ δέν έπιτρέπεται νά έργάζωνται. Καί όταν λέμε δέν έπιτρέπεται νά έργάζωνται έννοοΰμε ότι τούς απαγορεύεται νά κάνουν όποιαδήποτε εργασία. Ούτε κάν νά σκαλίζουν τήν γή τών μοναστήριών τους γιά νά μπορούν νά τρώνε δέν τούς έπιτρέπεται. "Ο πως λοιπόν καταλαβαίνει κανείς οί άνθρωποι αυτοί βρίσκονται σέ πολύ κακή κατάστασι καί πολλές φορές πεινούν. "Έτσι, γιά νά μπορέσουν νά ζήσουν, γί νονται τις περισσότερες φορές λησταί, καί ληστεύουν διά τής βίας όχι μόνον όποιον ξένο μπο ρέσουν, αλλά καί δικούς τους

άνθρώπους, Θιβέτ ιανβύς* Κατά πάσαν πιθανότητα %01» ττόν, και άν άκόμα έγιναν πρα γματικά φόνοι έξερευνητών ή παραπλανημένων Ταξιδιωτών; έ γιναν άπ5 τούς καλογήρους. Για τί οι Θιβέτιανοΐ γενικά, είναι καλοί και φιλόξενοι άνθρωποι. Οί κάτω τάξεις, είναι βρώμι κες και ζούν κατά τρόπο πραγ ματικά φοβερό. ιΗ ζωή τους δεν έχει τίποτε τό άνθρώπινο. Παρ’ ολα αυτά όμως. όταν μια όμάς ξένων πέραση μέσα άπό ένα χωριό Θιβετιάνών, οί κάτοικοι θά βγουν καί θά χαιρετίσουν τούς νεοφερμένους βγάζοντας τά κ απέλλα τους καί τις γλώσ σες τους. Κατόπιν, θά φέρουν δώρα. Αυγά — πού συνήθως θά είναι χαλασμένα άπό την πολυ καιρία — γάλα καί βούτυρο_. "Υστερα ό αρχηγός του χωριού θά προσκαλέση τούς ξένους στό σπίτι του. δηλαδή στην καλύβα του καί εκεί θά τούς προσφέρη Θιβετιανή μπύρα και τσάϊ. Τό τσάι είναι βασική τροφή τών Θι βέτ ιανών καί υπάρχει ακόμα καί στό πιο φτωχό σπίτι. Γιατί για τούς Θιβετιανούς δεν είναι μόνο ένα ποτό, άλλα καί τρο φή. Φυσικά, διαφέρει κατά πο λύ άπό τό τσάι πού ξέρουμε καί πού πίνουμε εδώ. Πρώτα - πρώ τα είναι «τσάϊ - τούβλο». Τά φύλλα δηλαδή τού τσαγιού έ χουν συμπιεσθή μέσα σέ καλουπια κΓ έχουν πάρει τό σχήμα ενός τούβλου συμπαγούς. Οί Θιβέτιανοί λοιπόν έχουν στό σπίτι τους μερικά άπό αυτά τά τούβλα πού τούς έρχονται άπό τήν Κίνα, καί δποτε θέλουν νά φτιάξουν τσάϊ, κόβουν ένα μι κρό κομματάκι άπό τό τούβλο καί τό ρίχνουν μέσα στό βρα στό νερό. Προς τό παρόν λοιπόν τό τσάϊ τους δεν διαφέρει πά ρα πολύ άπό τό δικό μας. Μό λις δμως γίνη, ρίχνουν μέσα καί ένα κομμάτι βούτυρο! Τ© βούτυρο, βέβαια, είναι μια

πολύ καλή τροφή, "Αλλά τις περισσότερες φορές τό βούτυρο τών Θιβέτ ιανών έχει μιά μυρω διά πολύ άσχημη, "Από τήν πο* λυκαιρία έχει ταγκιάσει. Πολ λές Φορές μάλιστα, όταν δέν ύπάρχη βούτυρο, ρίχνουν μέσα στό τσάϊ ένα κομμάτι άπό ξύγ κι προβάτου καί προσθέτουν καί λίγο αλάτι. "Ενας Ευρωπαίος άν άναγκαστή νά πιή άπό τό τσάϊ αυτό τών Θιβέτ ιανών θά αισθανθεί ναυτία. Αλλά οί Θιβετιανοι τό πίνουν μέ μεγάλη ευχαρίστησι γιατί ένα ψλυτζάνι τέτοιο τσαγιού μπορεί νά τούς κράτηση ζωντανούς για μια ολόκληρη μέρα, έστω καί άν δέν φάνε τίποτε άλλο. Κάθε χωρ·3ό καλλιεργεί καί ένα είδος δημητριακαύ πού λέ γεται σίκσλις. Οί Θιβέτ ιανοί χρησιμοποιούν τήν σίκαλι δπως εμείς τό σιτάρι. Παίρνουν τούς σπόρους, τούς καβουρδίζουν λι γάκι, καί ύστερα τούς αλέθουν καί τούς κάνουν αλεύρι. Τό α λεύρι αυτό, τό ρίχνουν πάλι μέ σα στό τσάϊ τους. 'Η ζύμη πού γίνεται μ’ αυτόν τον τρόπο, λέ γεται «τσαμπά» καί αποτελεί ένα άπό τά κυριώτερα καί πιο συνηθισμένα φαγητά τών Θιβέ τ ιανών. "Οπως είναι μέσα στό ψλυτζάνι οί Θιβέτ ιανοί βάζουν τά δάχτυλά τους — πάντοτε βρώμικα φυσικά, γιατί σπανιώτατα ή μάλλον ποτέ §έν πλένον ται — καί παίρνουν λίγη ζύ μη καί τήν κάνουν μικρές μπαλλίτσες σαν τούς δικούς μας κε φτέδες, τις οποίες βάζουν στό στόμα τους. "Ενα τέτοιο φαΐ μας φαίνεται βέβαια αηδιαστι κό. Καί ριύτό τουλάχιστον δέν μυρίζει καί άσχημα. Ένώ οί Κι νέζοι τρελλαίνονται για τά...χα λασμένα αυγά, πού όλοι μας ξέρουμε πόσο απαίσια μυρίζουν. 'Ωστόσο, τό γεγονός ότι υπάρ χουν άνθρωποι πού έχουν τέτοια περίεργα γούστα στό φαγητό τους, δέν πρέπει νά μάς φανή

253

ίίολυ περίεργο, επειδή κ&ι ε κείνο » θα βρίσκουν ίσως άηδιαστικά πολλά άττ© ?ά δικά μας φαγητά, λ "Ας μη ξεχνάμε π,χ.. πώς έμείς τρελλαινομαστε για το '" «σιτεμένο» κυνήγι και για το _ τυρί ροκφόρ. '",0ί Θιβετιανοΐ πέφτουν νά κοιμηθούν μόλις σκοτεινιάση καί σπανίως βλέπει κανείς στά χωριά τους φώς την νύχτα. Μό νο στήν Λάσα .καί αυτό πολύ σπάνια, υπάρχουν μερικοί προ οδευτικοί Θιβετιανοΐ πού άνά* βουν τό βράδυ σπίτι τους λάμ πες πού έχουν έρθει από τό ε ξωτερικό. Αυτές όμως οί λάμπες, χρησιμοποιούνται. μονάχα για τον Φωτισμόν -των σπιτιών. Στους ναούς τους ή στο εικονο στάσια, άς πούμε, τού σπιτιού τους, οί Θιβετιανοί χρησιμο ποιούν καντήλια πού καίνε καί πάλι βούτυρο. Κάθε οικογένεια φτιάχνει τό δικό της βούτυρο. ΚΓ εκείνο πού προορίζεται για νά πάη σαν · αφιέρωμα στους, ναούς, μπαίνει σε διάφορα κάλούπια καί παίρνει περίεργα σχήματα. 57Αλλοτε γεωμετρικά, άλλοτε μέ διάφορα ανάγλυφα καί άλλοτε σχήματα ζώων καί λουλουδιών. Τά κομμάτια αυτά τού βουτύρου μέ τά διάφορα σχή ματα, χρωματίζονται κι" όλάς μέ διάφορα ζωηρά χρώματα, στα όποια .κυριαρχεί. τό κόκκι νο καί. τό πράσινο, τά αγαπημέ^ να χρώματα των Θιβετίανών. Μερικά από τά κομμάτια αυτά τού βουτύρου πού προορίζονται για τούς ναούς καί πού έχουν την περίεργη ονομασία «Τόρμα» είναι, αληθινά έργα γλυπτικής καί όί καλόγεροι δςν τά καίνε, αλλά τά φυλάνε σαν αφιερώ ματα. Μολονότι είναι Βουδδισταί καί ή θρησκεία τους τούς απα γορεύει νά σκοτώνουν όποιοδήποτε ζωντανό πλάσμα οί Θιβετιανοί τρώνε κρέας. .Τρώνε και πουλιά, καί πρόβατα καί κα

τσίκες. *ΑΑΑά κανείς 8έν άνα* λαμβάνει νά τά σφάξη. Τό έρ γο^ αστό τό έκτελοφν μόνον ίκέΐνοι πού άνήκουν στην κα τώτερα τάξι καί .,τό σφάξι μο τών ζώων γίνεται στην έρημιά μακρυά από τά σπίτια. Γύρω από τά μέρη όπου γίνε ται συνήθως τό σφάξιμο- τών ζώων, βλέπει κανείς μαζεμένες εκατοντάδες γΰπες, στους όποι ους οί χασάπηδες δίνουν τά έντόσθια τών ζώων^ καί πολλές φορές καί καλά κομμάτια κρέα τος. Γΰπες πολλούς βλέπει "κα νείς καί στα μοναστήρια όπου τούς τρέψουν οί καλόγεροι. Οί γΰπες θεωρούνται Ιερά πουλιά στο Θιβέτ, καί σε πολλά μέρη θεωρείται ευτυχής εκείνος πού ό ταν πεθάνη θά καταβροχθισθή από τούς γΰπες. Ανεξάρτητα πάντως, από τό αν είναι ή δέν είναι ιερά πουλιά οί γΰπες, για τό Θιβέτ είναι πολύ χρήσιμοι γιατί δέν καταβροχθίζουν μόνο τά έντοσθια τών ζώων καί δ,τι τούς δίνουν οί καλόγεροι, άλλο καί ,δ,τι πετάξουν στα σκουπί δια οί κάτοικοι. "Έτσι τούς προψυλάσσουν από τις άρρώστειες πού θά μπορούσαν νά προέλθουν από τά σάπια σκουπίδια, καί δέν υπάρχει καί υπηρεσία καθαριότητος τού Δήμου. Την δου λειά τών σκουπιδιάρηδων την κσ νουν — καί πολύ καλά μάλιστα — οί γΰπες. Καί ώς τώρα, μιλήσαμε γιά τις φτωχές τάξεις τών Θιβετιανών. Μεταξύ τών ανώτερων τά ξεων, όμως, τά πράγματα είναι διαφορετικά. Στα σπίτια τών πλουσιωτέρων, βλέπει κανείς πολλά δείγματα Κινεζικού πο λιτισμού στον τόπο τής ζωής στήν έπίπλωσι καί στήν ποικι λία τών τροφίμων καί στον τρό πο της έτοιμασίας τους γιά τό τραπέζι. Στους τοίχους καί στο πάτωμα, οί πλούσιοι Θιβέ τ ιανοί έχουν χαλιά, μεταξωτά μαξιλάρια καί υφάσματα μέ κι*

νέζικα κεντήματα. Τό τσάϊ σερ βίρεται σέ φλυτζάνια άττό ασή μι ή λεπτή πορσελάνη, καί μαζί μ’ αυτό πρσσφέρονται ξηροί καρποί. Σταφίδες, δαμάσκηνα καρύδια-/ βελανίδια, καθώς καί μικρά κομμάτια ψυμιοΰ τηγανι σμένου μέ λάδι. Στα τελευταία χρόνια, πολλοί νέοι από τό Θι βέτ έταξ,ίδεψαν σέ ξένες χώρες για νά σπουδάσουν καί πολλοί άπ? αυτούς πήγαν στην Αγγλία. "Όταν λοιπόν οί νέοι αυτοί γύ ρισαν στη χώρα τους, είσήγα γαν πολλές ξένες συνήθειες. Σή μερα στο Θιβέτ λειτουργεί τη λέφωνο καί τηλέγραφος καί υ πάρχουν μερικά αυτοκίνητα, ε νώ στη Λάσα μερικά κτίρια φω τίζονται μέ ηλεκτρικό φώς. Έ-, ■ πίσης έχουν τεθή σέ κυκλοφορία χαρτονομ ί σμιχτά. Παρ’ ολη την πρόοδο ωστόσο ή μεγαλύτερη καί πιο δυνατή τάξις στο Θιβέτ, είναι οί ιε ρείς, ή «λάμα» όπως λέγονται καί τά μοναστήρια αποτελούν σέ κάθε μέρος τόν κυρίαρχο πα ράγοντα. Οί θρησκευτικοί χο ροί πού γίνονται κάθε τόσο στα μοναστήρια, είναι κάτι πού προσελκύει έπισκέπτας, όχι μό νο ξένους άλλα κάί έντοπίους από πολλά γύρω χωριά, έπειδή οί θρησκευτικοί αυτοί χοροί δεν είναι μονάχα ένα είδος ιερής τελετής, αλλά και ένα θέαμα μιά διασκέδασις πού άρέσει πά ρα πολύ στούς\ Θιβετιανούς. Τά κοστούμια καί οί μάσκες πού φορούν οί μονάχοι σ’ αυ τούς τούς Θρησκευτικούς χο ρούς, παριστάνουν διάφορα πνεύ ματα του καλού, καί τού κακού, καί πολλές φορές έχουν μεγάλη ηλικία. Οί περισσότερες μάσκες έχουν πραγματικά κατασκευασθή πριν από πάρα πολλά χρό νια, καί οί καλόγεροι τις δια τηρούν μέ μεγάλη προσοχή για ■ νά τις χρησιμοποιούν γιά τις θρησκευτικές τους τελετές. Οί περισσότερες είναι βαρείες, κα

τασκευασμένες από ξύλο, παρι στάνουν διάφορα μυθικά ζώα ή καί πραγματικά ζώα κάί εί ναι φτιαγμένες πραγματικά μέ πολύ ,μεγάλη τέχνη. "Ολοι οί θρησκευτικοί χοροί αντιπροσωπεύουν φυσικά την αιώνια μάχη μεταξύ καλού καί κακού, καί έφ5 όσον πρέπει πάν τα τό καλό νά βγαίνη νικητήςοί καλόγεροι - χορευτάί πού ττο:-

Ό' αντιπρόσωπος ενός θεού, εμ φανίζεται μέ την περίεργη 6·ρησκεαπ ική πεοΐ'β αλή ·. του, έτο ιιμο ς νά πά.ρ,η μέρος σε μιά τελετή. ριστάνουν τά κακά πνεύματα συμβαίνει πολλές φορές νά τρώ νε γερό ξύλο άπρ τούς συναδέλ φους τους οί. όποιοι παίζουν τόν ρόλο των ^ καλών πνευμάτων. Τό Θιβέτ είναι γεμάτο μονα στήρια τά όποια συνήθως βρί« σκονται σε άπόκρυμνές κορυφές καί μπορεί νά πή κανείς ©τι τά μοναστήρια κυβερνούν την πα ράξενη αυτή χώρα.. Οί καλόγε ροι έχουν πραγματικά μεγάλη δύναμή καί ίσως αυτός είναι ό λόγος πού κάνει τόσο πολλούς νεαρούς Θιβετιανοός νά τρέχουν νά γίνουν καί αυτοί καλόγεροι.

255

"Ενα από τά μεγαλύτερα εί ναι το μοναστήρι τού Κουμπούμ που έχει τρεις χιλιάδες πεντακό σιους καλογέρους. Τό μοναστή ρι Ντρεπουγκ πού βρίσκεται στη Λάσα, έχει οκτώ χιλιάδες καλογέρους. Είναι τό μεγαλύ τερο από όλα τά μοναστήρια τού Θιβέτ, και οί καλόγεροί του έχουν μεγάλη επιρροή στην «κυβέρνησι», ακριβώς έπειδή είναι πολλοί. Παρ’ όλο πού είναι μικρότε ρο και σέ μέγεθος και σέ αριθ μό καλογήρων, ωστόσο τό μο ναστήρι τού Κουμπούμ έχει με γαλύτερη φήμη από τό άλλο, έπειδή θεωρείται ώς «Ιερό». Φυ σικά, οί ξένοι πού παίρνουν την άδεια νά τά έπισκεφθουν είναι πάρα πολύ λίγοι, και έκεΐνος πού θά ήθελε νά τά έπισκεφθή χωρίς νά έχη άδεια, θά κινδύ νευε σοβαρά. Τό μοναστήρι τού Κουμπούμ βρίσκεται στο βόρειο μέρος τού Θιβέτ, και έχει μιά περίφημη ιερατική σχολή στήν οποία φοιτούν νεαροί Θιβετιανοί πού έχουν τήν φιλοδοξία νά γίνουν καλόγεροι. Οί μαθηταί υποβάλλονται σέ αυστηρή πει θαρχία ..σέ νηστεία, καί είναι υποχρεωμένοι νά μάθουν απ’ έ ξω πολλές σελίδες από τά ιερά Βουδδικά κείμενα. Σέ περίπτωσι δέ πού θά δείξουν ανυπακοή ή πού δέν θά ξέρουν καλά τό μάθημά τους, υποβάλλονται σ£ σκληρές τιμωρίες μπροστά στις οποίες οί τιμωρίες των μαθητών τής χώρας μας φαίνονται α στείες. Ή γεωγραφική θέσις είναι κυ ρίως έκείντ) πού έκανε τό Θιβέτ νά μείνη άγνωστη χώρα ώς τά τελευταία σχεδόν χρόνια. Σκαρ φαλωμένο στα Ί μαλάϊα, καί πε ρικυκλωμένο από απόκρημνα καί απρόσιτα βουνά, δέν επι κοινωνεί μέ τον έξω κόσμο, πα ρά από μερικές απρόσιτες σχε δόν διαβάσεις πού καί αυτές τον περισσότερο καιρό είναι

256

φραγμένες άπό χιόνια. Καί μέσα άπό αυτό τό υψηλό καί αποκλεισμένο οροπέδιο που είναι γεμάτο άπό λίμνες καί υ ψηλούς λόφους στήν κορυφή τοΰ καθενός άπό τούς οποίους εΐναι χτισμένα απρόσιτα φρούρια, περνάει ό μεγάλος ποταμός Τσάγκπο, πού ακολουθεί πορεία άπό τήν Δύσι προς τήν Ανα τολή καί πού ή κοίτη του βρί σκεται 4.000 μέτρα ψηλότερα άπό τήν επιφάνεια τής Θαλάσ σης. Εκατόν πενήντα μιλιά άνατολικώς τής Λάσα, 6 ποτα μός εξαφανίζεται μέσα στο βουνό καί για πολύ μεγάλο δι άστημα χάνεται καθώς ακολου θεί τήν υπόγεια κοίτη του, μιά κοίτη πού τήν έσκαψε ό ίδιος τρώγοντας τούς βράχους επί χιλιάδες χρόνια. Βγαίνοντας ά πό τήν υπόγεια κοίτη του ό Τσάγκπο κατεβαίνει άπό τό ύψος του καί περνάει άπό τά Ανατολικά Ί μαλάϊα καί ξανα κάνει τήν έμφάνισί του στήν πε δινή πιά χώρα όπου παίρνει άλ λο άνομα. 5Απ’ εκεί καί κάτω, είναι ό γνωστός Βραχμαπούτρας, πού έχει τις πηγές του ψιλά στο Θιβέτ, έκεΐ δπου ζή ό ζωντανός Βοΰδδας. ΠΩΣ ΜΙΛΟΥΝ ΤΑ... ΠΟΔΙΑ ΤΩΝ ΑΛΟΓΩΝ! Τήν επομένη φορά πού θά δήτε ένα άγαλμα, πού παριστάνει κάποιο στρατιωτικό καβάλλα στο άλογό του, νά έχετε ύπ’ οψει σας ότι, άν τό άλογο είναι άνασηκωμένο στά δύο πίσω πό δια του, τότε ό αναβάτης του έχει σκοτωθή σέ κάποια μάχη. ’Αν ό γλύπτης τό παρουσιάζη μέ ένα μονάχα πόδι άναση κωμένο, αυτό θά πή πώς ό στρα τηγός πληγώθηκε σέ κάποια μά χη. Καί άν τέλος τό άλογο πατάη καί στά τέσσερα πόδια του, τότε ό άναβάτης του έχει πεθάνει άπό γηρατειά ή άπό άρρώστεια.

ΤΟ ΠΑΙΔΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ είναι ενα βιβλίο, πού διδάσκει, διαπλάσσει, διασκεδάζει, άνατττύσσει τήν ροπήν προς τά μεγάλα έργα, εκπολιτίζει, ΚΥΚΛΟΦΟΡΕΙ ΣΕ ΠΟΛΥ Σ ΕΛI ΔΑ ΤΕΥ ΧΗ ΚΑΘΕ ΔΕΚΑΠΕΝΤΕ ΗΜΕΡΕΣ. Απαραίτητο

για

κάβε

Ελληνόπουλο.

Η ΕΙΚΩΝ ΤΟΥ ΕΞΩΦΥΛΛΟΥ: Στην Κίνα, οί ψαράδες χρησι μοποιούν συχνά πουλιά για ψάρεμα Στην εικόνα, Κινέζοι ψα ρεύουν μέ κορμοράνους.