Dëmet e Shkaktuara nga Fatkeqësite Natyrore në Shqipëri_2018 by Milieukontakt

DËMET E SHKAKTUARA NGA FATKEQËSITË NATYRORE NË SHQIPËRI Shtator 2018

DËMET E SHKAKTUARA NGA FATKEQËSITË NATYRORE NË SHQIPËRI Përgatitur nga Milieukontakt Shqipëri

Shtator 2018

Publikuar nga: Qendra Rajonale e Mjedisit (REC)-Shqipëri Rr. Ismail Qemali, Nr. 27, Tiranë • Tel/faks: 04 2 23 29 28 • Internet: http://albania.rec.org • E-mail: rec.albania@rec.org Datë: Shtator, 2018 Hartimi i këtij studimi është udhëhequr nga: Prof. i Asoc. Mihallaq Qirjo Msc. Eduart Cani Autorët Prof. i Asoc. Milaim Dokle, ekspert hidrolog Ing. Gentian Dokle, ekspert hidrolog Msc.Valbona Mazreku, eksperte sociale Ing Erin Mlloja, ekspert GIS Arch. Alban Qelepiri, ekspert vlerësues Dr. Andrian Vaso, ekspert mjedisi Kontakt office@milieukontakt.org Falenderime për kontribuuesit e mëposhtëm Msc. Arion Sauku, Milieukontakt Shqipëri Msc. Afrida Damnori, Eksperte e qeverisjes vendore Përpunimi grafik dhe faqosja Ergys Bejleri / Oxigen Foto Denik Ulqini © Përmbytje Shkodër 2013-2016 Studimi është përgatitur dhe botuar në kuadër të projektit “Dëmet e shkaktuara nga fatkeqësitë natyrore në Shqipëri”, në kuadër të programit SENIOR II, të zbatuar nga Qendra Rajonale e Mjedisit (REC) Shqipëri dhe financuar nga Qeveria Suedeze.

Mohim Përmbajtja e këtij botimi është përgjegjësi e ekipit të ekspertëve të projektit që Milieukontakt Shqipëri, si zbatues i projektit “Dokument pozicionimi i OSHCve - Mbi dëmet e shkaktuara nga fatkeqësitë natyrore në Shqipëri” dhe në asnjë rast nuk reflekton pikëpamjet e Qeverisë Suedeze dhe/ose Qendrës Rajonale të Mjedisit REC, Shqipëri. Botimi nuk ka për qëllim të zëvëndësojë studime apo raporte të organeve përgjegjëse por të shërbejë si një ndihmë në dobi të punës së institucioneve, komuniteteve të prekura dhe publikut të gjerë. Në lidhje me informacionin e paraqitur në këtë botim, ekipi i ekspertëve nuk dalin garant në formë të shprehur ose të nënkuptuar dhe nuk japin garanci për komercialitetin dhe përshtatshmërinë e këtij materiali për qëllime të tjera. 2

Dokument Strategjik - Dëmet e shkaktuara nga fatkeqësitë natyrore në Shqipëri

PËRMBAJTJA 1 HYRJE............................................................................................................................................................................................................ 4 2.

PËRMBLEDHJE E SHKURTËR E STUDIMIT............................................................................................................................... 10

3. 3.1 3.1.1 3.1.2 3.2 3.3 3.4

FATKEQËSITË NATYRORE TË NDODHURA NË SHQIPËRI.............................................................................................. 14 Të dhëna gjeomorfologjike dhe klimatike................................................................................................................................. 14 Të dhëna gjeomorfologjike.................................................................................................................................................................14 Të dhëna klimatike................................................................................................................................................................................. 16 Vështrim i përgjithshëm i fatkeqësive natyrore..................................................................................................................... 16 Vështrim i përgjithshëm mbi përmbytjet................................................................................................................................... 18 Disa nga komunitetet e prekura dhe arsyet e prekshmërisë...........................................................................................20

4. 4.1 4.2 4.2.1 4.2.2 4.3 4.4 4.5

ZONAT E RREZIKUARA DHE ANALIZA E RREZIKUT TË PRITSHËM........................................................................... 44 Gjendja aktuale e veprave mbrojtëse nga përmbytjet....................................................................................................... 44 Vlerësimi Kombëtar i Rrezikut......................................................................................................................................................... 45 Eksperienca e vendeve të tjera....................................................................................................................................................... 45 Risqet shqiptare...................................................................................................................................................................................... 46 Vlerësimi i hot-spoteve të rrezikuara si pasojë e humbjes së infrastrukturës...................................................... 47 Hartëzimi në sistem GIS i zonave të prekura, dëmeve të shkaktuara dhe popullsisë së prekur................ 48 Analizë e riskut të pritshëm si pasojë e dëmtimeve të shkaktuara në infrastukturën mbrojtëse por dhe nga mungesa e saj ............................................................................................................................................................... 49 4.5.1 Ndikimet sociale të përmbytjeve.................................................................................................................................................... 49 4.5.2 Ndikimet Ekonomike të Përmbytjeve........................................................................................................................................... 50 5. VLERËSIMI I DËMEVE TË PËRMBYTJEVE 2015-2017....................................................................................................... 54 5.1 Objekti i vlerësimit të dëmeve......................................................................................................................................................... 54 5.2 Përqasja e metodologjisë................................................................................................................................................................... 54 5.3 Rezultatet e vlerësimit të dëmeve................................................................................................................................................. 55 5.3.1 Përmbytjet janar-shkurt 2015......................................................................................................................................................... 55 5.3.2 Përmbytjet tetor 2015......................................................................................................................................................................... 58 5.3.3 Përmbytjet janar 2016.........................................................................................................................................................................58 5.3.4 Përmbytjet tetor 2016......................................................................................................................................................................... 58 5.3.5 Përmbytjet nëntor-dhjetor 2017................................................................................................................................................... 60 5.3.6 Disa krahasime të përmbytjeve (2015-2017)........................................................................................................................ 63 6. 6.1 6.2 6.3 6.4 7. 7.1 7.2

SINTEZË E NDIKIMIT NË MJEDIS PËR PËRMBYTJET NË VITET 2015-2017........................................................ 68 Objekti i vlerësimit të ndikimit në mjedis....................................................................................................................................68 Bazat ligjore të vlerësimit.................................................................................................................................................................. 68 Përqasja e metodologjisë................................................................................................................................................................... 69 Rezultatet e vlerësimit të ndikimit në mjedis...........................................................................................................................72 VLERËSIM I KAPACITETEVE NJOHESE DHE MBROJTESE................................................................................................ 82 Kapacitetet njerëzore në nivel prefekture dhe bashkish për të përballuar fatkeqësitë natyrore.................82 Vlerësimi i njohurive të popullsisë mbi rrezikun ndaj të cilit ekspozohen..................................................................86

Dokument Strategjik - Dëmet e shkaktuara nga fatkeqësitë natyrore në Shqipëri

8. 8.1 8.2 8.2.1 8.2.2 8.2.3 8.2.4 8.2.5 8.2.6 8.2.7 8.2.8

NEVOJA PËR NDËRHYRJE DHE PËRMIRËSIMIN E GJENDJES.................................................................................. Vlerësim i nevojës për ndërhyrje dhe përmirësim të gjendjes.................................................................................. Rekomandime specifike për përmirësim.............................................................................................................................. Rivlerësimi i infrastrukturës mbrojtëse nga përmbytjet.............................................................................................. Rivendosja e ekuilibrave për natyrën..................................................................................................................................... Hartografimi i përmbytjeve prej lumenjve.......................................................................................................................... Përmbytjet e vendbanimeve....................................................................................................................................................... Rreziku nga Propozimet e Zhvillimit të Infrastrukturës .............................................................................................. Mbrojtja e tokës bujqësore dhe pyjore.................................................................................................................................. Vlerësimi i dëmeve........................................................................................................................................................................... Ngritja e kapaciteteve dhe bashkëpunimi ndërinstitucional.....................................................................................

Lista e Figurave Figura 1: Harta e përmbytjeve Figura 2: Harta e rrëshqitjeve Figura 3: Harta e digave Figura 4: Harta potenciale e përmbytjes para ndërhyrjeve bonifikuese Figura 5: Harta potenciale e përmbytjes pas ndërhyrjeve bonifikuese Figura 6: Harta e Shqiperisë me zonat më të përmbytshme Figura 7: Komunitet e prekura të zonës Drin-Bunë Figura 8: Komunitet e prekura të zonës Zadrimë dhe Torovicë Figura 9: Komunitet e prekura të zonës Drin-Mat Figura 10: Komunitet e prekura të zonës Mat-Drojë Figura 11: Komunitet e prekura të zonës Drojë Tiranë Figura 12: Komunitet e prekura të zonës Durrës – Shijak Figura 13: Komunitet e prekura të zonës Kavajë – Shkumbin Figura 14: Komunitet e prekura të zonës Shkumbin – Seman Figura 15: Komunitet e prekura të zonës Seman – Vjosë Lista e Fotove Foto 1. Pamje e përmbytjes së vitit 2011, në zonat e Bahçallëkut dhe Nënshkodrës Foto 2 Sipërfaqe toke bujqësore e dëmtuar 100% në Dajç, Shkodër, nga çarja e argjinaturës Foto 3 Si më sipër, Argjinatura e riparuar Foto 4 Përmbytja e vitit 2011. Pamje e çarjes së argjinaturës së Dajçit në afërsi të fshatit Samrisht Foto 5: Bendi i Torovicës, Përmbytja e fundvitit 2011 Foto 6: Bendi i Torovicës, pas ndërhyrjes për mbilartësimin e kurorës, përmbytjet e fundvitit 2011 Foto 7: Ura e Drojës e shkatërruar gjatë përmbytjeve të vitit 2017 Foto 8: Pamje e përmbytjes në zonën e Fushë-Krujës nga dalja e ujërave të përroit të Gjoles Foto 9: Pamje e urës së Fushë-Krujës gjatë përmbytjes së shkurtit 2018 Foto 10: Përmbytja e zonës së City-Park-ut nga përroi i Limuthit Foto 11: Përmbytja e autostradës Tiranë Durrës nga përroi i Limuthit Foto 12: Rrëshqitja në trupin e digës së Lumit Tapizë Foto 13: Çarja e argjinaturës së majtë të Shkumbinit, në Çermë, gjatë përmbytjeve të vitit 2016. Foto 14: Përmbytja e fushës së Çermës nga çarja e argjinaturës së majtë të Shkumbinit, përmbytjet 2016 Foto 15: Përmbytja e mbikalimit në Levan gjatë përmbytjeve në vitet 2015-2016. Foto 16: Përmbytja e Urës së vjetër të Mifolit gjatë përmbytjeve të viteve 2015-2016

Dokument Strategjik - Dëmet e shkaktuara nga fatkeqësitë natyrore në Shqipëri

92 92 93 93 94 94 94 95 96 96 96

Lista e tabelave Tabela 1: Struktura e aktorëve të Emergjencave Civile në Shqipëri Tabela 2 Struktura e aktorëve të Emergjencave Civile në nivel rajonal dhe vendor në Shqipëri Lista e Grafikëve Grafiku 1: Shpërndarja e dëmeve nga përmbytjet më janar-shkurt 2015, sipas qarqeve Grafiku 2: Shpërndarja e dëmeve nga përmbytjet më janar-shkurt 2015, sipas kategorive Grafiku 3: Shpërndarja e dëmeve në shtëpi për përmbytjet më janar-shkurt 2015, sipas qarqeve Grafiku 4: Shpërndarja e dëmeve në toka të punueshme për përmbytjet më janar-shkurt 2015, sipas qarqeve Grafiku 5: Shpërndarja e dëmeve në infrastrukturë rrugore për përmbytjet më janar-shkurt 2015 sipas qarqeve Grafiku 6: Shpërndarja e dëmeve në argjinatura/diga për përmbytjet më janar-shkurt 2015, sipas qarqeve Grafiku 7: Shpërndarja e dëmeve në objekte publike për përmbytjet më janar-shkurt 2015, sipas qarqeve Grafiku 8: Dëmet në banesa, më tetor 2016 sipas qarqeve Grafiku 9: Dëmet në infrastrukturë, më tetor 2016 Grafiku 10: Dëmet në ura, më tetor 2016 sipas qarqeve Grafiku 11: Dëmet në argjinatura/diga, më tetor 2016 sipas qarqeve Grafiku 12: Dëmet në banesa, më nëntor – dhjetor 2017 sipas qarqeve Grafiku 13: Dëmet në toka, më nëntor – dhjetor 2017 sipas qarqeve Grafiku 14: Dëmet në infrastrukturën rrugore sipas qarqeve, më 2017 Grafiku 15: Dëmet në ura, më nëntor – dhjetor 2017 sipas qarqeve Grafiku 16: Dëmet në njerëz / familje, më nëntor – dhjetor 2017 sipas qarqeve Grafiku 17: Dëmet në banesa, më 2015-2017 Grafiku 18: Dëmet në toka, më 2015-2017 Grafiku 19: Dëmet në infrastrukturë rrugore, më 2015-2017 Grafiku 20: Dëmet në ura, më 2015-2017 Grafiku 21: Dëmet në objekte publike, më 2015-2017 Grafiku 22: Dëmet në njerëz, më 2015-2017 Grafiku 23: Niveli arsimor i të intervistuarve sipas gjinisë Grafiku 24: Njohja me rreziqet që u kanosen Grafiku 25: Shkaku i fatkeqësive që ndikojnë tek komuniteti Lista e Hartave Harta 1: Përpunimi i të dhënave të grumbulluara në GIS Harta 2: Pikat hot spot në Shqipëri

Dokument Strategjik - Dëmet e shkaktuara nga fatkeqësitë natyrore në Shqipëri

1 HYRJE

1.HYRJE Shqipëria është mjaft e ekspozuar përballë një numri të konsiderueshëm fatkeqësish natyrore dhe fatkeqësish që mund të vijnë nga veprimtaria njerëzore1. Rreziku më i madh nga fatkeqësitë natyrore mund të vijë nga tërmetet, por kohët e fundit kanë qenë mjaft evidente përmbytjet, rrëshqitjet e tokës apo emergjencat dimërore, edhe pse të shkallëve të vogla apo të mesme. Gjatë dekadave të shkuara, Shqipëria është goditur mesatarisht nga një fatkeqësi natyrore madhore në vit. Efekti i fatkeqësive natyrore në Shqipëri rritet nga shkalla relativisht e lartë e varfërisë, mungesa e mirëmbajtjes së infrastrukturës, ndërtimet e pasigurta dhe praktikat e shfrytëzimit të tokës, të lidhura këto me urbanizimin e shpejtë, shfrytëzimin e keq të burimeve natyrore (kullotave, pyjeve, shtretërve të lumenjve, etj.,) gjatë kalimit nga një ekonomi e kontrolluar nga shteti në një ekonomi të tregut të lirë. Në kuadër të këtyre zhvillimeve dhe kësaj nevoje, Milieukontakt së bashku me një grup ekspertësh dhe teknicienë, njohës të mirë të kësaj fushe dhe me mbështetjen e organizatave të shoqërisë civile kanë përgatitur një dokument strategjik mbi dëmet nga fatkeqësitë natyrore në Shqipëri. Ky dokument synon të ndihmojë institucionet dhe aktorët e interesuar të vlerësojnë gjendjen dhe të nxjerrin në pah nevojën për përmirësimin e saj. Objektiv i përgjithshëm i studimit është kontributi në forcimin e rolit të shoqërisë civile për monitorimin, menaxhimin e vlerësimin e riskut të fatkeqësive natyrore në Shqipëri. Specifikisht, nëpërmjet këtij studimi jepen dëmet në infrastrukturë, niveli i riskut të shtuar ndaj komunitetit, pronës dhe kafshëve dhe hartëzimi i zonave të prekura; si një ndihmë në dobi të punës së institucioneve, komuniteteve të prekura dhe publikut të gjerë. Studimi është përqendruar më së shumti në një vlerësim të detajuar, lidhur me zonat dhe dëmet e shkaktuara nga fatkeqësitë natyrore në tre vitet e fundit (2014 – 2017), me fokus të veçantë tek përmbytjet. Ai bazohet në të dhënat e publikuara nga Drejtoria e Përgjithshme e Emergjencave Civile, informacionet e marra përgjatë takimeve me sektorët dhe drejtoritë lokale pranë bashkive dhe prefekturave më të prekura nga këto fatkeqësi, inspektimet fushore të sipërfaqeve të prekura dhe pyetësori me banorë të këtyre zonave për vlerësimin e fatkeqësive. Studimi i mëposhtëm është kryer në kuadrin e Programit “Mbështetje për Organizatat Mjedisore të Shoqërisë Civile në Shqipëri 2016-2018, SENiOR-II”, zbatohet nga Qendra Rajonale e Mjedisit (REC) Shqipëri, financohet nga Qeveria Suedeze dhe ka si qëllim të përgjithshëm “Një shoqëri civile në gjendje për të trajtuar në mënyrë të efektshme sfidat mjedisore dhe ato të zhvillimit të qëndrueshëm në Shqipëri”.

2014, Plani Kombëtar për Emergjencat Civile (PKEC) ::

Dokument Strategjik - Dëmet e shkaktuara nga fatkeqësitë natyrore në Shqipëri

PËRMBLEDHJE E SHKURTËR E STUDIMIT

2.PËRMBLEDHJE E SHKURTËR E STUDIMIT Ky raport vlerësimi trajton një sërë çështjes që lidhen me fatkeqësitë natyrore në përgjithësi duke u fokusuar në përmbytjet dhe pasojat që rrjedhin nga to. Përmbytjet janë trajtuar duke u bazuar në ngjarjet historike dhe sidomos në ato të viteve të fundit. Studimi fokusohet më së shumti në zonën e Ultësirës Perëndimore të Shqipërisë ku pasojat janë më masive, por kjo nuk do të thotë se në zonat e tjera të Shqipërisë nuk ka ngjarje të tilla. Në përgjithësi në gjithë territorin e Shqipërisë në brigjet e lumenjve shfaqen fatkeqësi të tilla, por me përmasa më të vogla. Në pjesën e parë të studimit jepet një përshkrim i kushteve gjeomorfologjike dhe klimatike që stimulojnë fatkeqësitë natyrore si përmbytjet, rrëshqitjet e dherave, bllokimet nga dëbora etj. Një aspekt tjetër që lidhet me faktorët natyrorë, por edhe njerëzorë janë prania e rreth 640 rezervuarve në tërë territorin e Shqipërisë, menaxhimi i gabuar i të cilëve (përveç ndonjë dëmtimi nga tërmetet), cilësohet si një rrezik potencial i përmbytjeve në luginat ku ata janë ndërtuar. Masat e marra në të shkuarën janë përshkruar dhe analizuar, duke vënë në dukje se ato nuk janë të përjetshme, por duhen analizuar kohë pas kohe duke ndërhyrë atje ku është e nevojshme, për parandalimin e ndonjë fatkeqësie të radhës. Nevojitet gjithashtu rivlerësimi i kushteve teknike të projektimit të këtyre masave mbrojtëse, duke i përditësuar ata me të dhëna shtesë të dyzet viteve të fundit. Tetë lumenjtë që derdhen në bregun e Detit Adriatik janë formuesit e ultësirës nëpërmjet depozitimeve të materialit të ngurtë që ata transportojnë. Në këtë kontekst e gjithë ultësira ndahet në tetë zona që kufizohen nga dy lumenj, sipërfaqe, të cilat në shumicën e rasteve kullohen me stacione pompimi. Studimi paraqet detaje të këtyre zonave duke u fokusuar në përmbytjet që kanë ndodhur, por duke vënë në dukje po ashtu edhe arsye të tjera që mund të shkaktojnë përmbytje, siç janë edhe rezervuaret në raste të veçanta. Krijimi i strukturave që përballojnë pasojat e shkaktuara nga përmbytjet është një faktor me rëndësi për t’i ardhur në ndihmë popullsisë së prekur, por një rëndësi të veçantë ka edhe ndërgjegjësimi i popullatës që banon në këto zona. Nga takimet e bëra në shumicën e bashkive të përfshira në këto zona rezulton se Organet e Emergjencave Civile ekzistojnë në çdo bashki, ato japin një kontribut të vlefshëm për paralajmërimin dhe zbutjen e pasojave, por ka vend për plotësimin e tyre me personel më të kualifikuar dhe pajisje. Nga intervistat e bëra në terren, në përgjithësi, banorët mendojnë se ka disa arsye se përse zonat apo banesat e tyre janë përmbytur. Më kryesoret që ata i lidhin me njëra-tjetrën janë: si rezultat i ndryshimeve dhe ndërhyrjeve të bëra nga njeriu (në 61% e të intervistuarve), ndryshimet klimatike (48%) dhe mungesa e koordinimit dhe bashkëpunimit në projekte që zënë hapësira të mëdha mjedisore (31%). Vihet re se banorët në përgjithësi janë të ndërgjegjësuar për rrezikun e përmbytjeve në zonat në të cilat ata banojnë. Megjithatë, evidentohet nevoja për informim dhe edukim të vazhdueshëm, madje në mënyrë të institucionalizuar, për reduktimin e pasojave negative social-ekonomike nga përmbytjet. Përmbytjet përgjatë periudhës 2015-2017 ka qenë një nga çështjet ku fokusohet studimi. Me të dhënat e vëna në dispozicion nga Drejtoria e Përgjithshme e Emergjencave Civile janë cituar në studim. Pjesa më e madhe e tyre është paraqitur në forma tabelare ose grafike, ku dallohen qartë zonat më të prekura dhe dëmtimet më masive të përmbytjeve të viteve të fundit. Duke qenë se ngjarjet natyrore siç janë përmbytjet kapin një territor mjaft të gjërë, pa diskutim ato ndikojnë edhe në mjedisin përreth, duke shkaktuar vende-vende përmirësime (ushqimi i tokës me minerale) por, më së shumti, duke ndikuar negativisht siç janë grryerjet e brigjeve apo moçalizimet e përkohshme të zonave të ulta me kapacitet të vogël evadues të ujërave. Përkundër këtyre efekteve negative të përmbytjeve, njeriu është duke u bërë më i vetëdijshëm për përfitimet mjedisore të përmbytjeve dhe ndikimet negative të krijuara gjatë qëndrimit të tij të shkurtër në botë. Nuk është rastësi që zonat që pësojnë dëmin më të madh gjatë përmbytjes së lumenjve janë të njëjtat që eliminuan ligatinat, ku i kthyen tokat në masë të gjerë në bujqësi dhe kanalizuan e futën në barriera

Dokument Strategjik - Dëmet e shkaktuara nga fatkeqësitë natyrore në Shqipëri

lumenjtë. Këtu është fjala për ndërhyrjet e mëdha bonifikuese të ndërmarra në shekullin e kaluar përgjatë zonave ligatinore të Adriatikut, duke i kufizuar tashmë në vetëm disa zona të veçuara ligatinore me argjinatura (Velipoja, Lezha, Patoku, Karavastaja, Narta, etj.). Sot po rikonfirmohet qartë rëndësia e zonave të ligatinave duke dalë në përfundimin se çdo një për qind rritje në zonën e ligatinave brenda një pellgu ujëmbledhës zvogëlon balotazhin e pikut të thatë deri në 3.7 për qind për pellgun ujëmbledhës. Zonat e riskuara nga përmbytjet janë paraqitur nëpërmjet një analize të gjendjes së veprave mbrojtëse nga përmbytjet, por edhe duke e analizuar këtë dukuri edhe në pikëpamje institucionale dhe ligjore. Eksperienca e vendeve të zhvilluara në luftën kundër përmbytjeve ka treguar që pregatitja e një kuadri ligjor efektiv, por edhe inventarizimi (hartëzimi) i zonave më të rrezikuara do të zbuste shumë efektet negative të këtyre ngjarjeve. Në këtë aspekt Shqipëria duhet të bëjë më shumë jo vetëm përmes forcimit të Organeve të Emergjencave Civile, por edhe duke alokuar fonde për shqyrtimin e përmbytjeve në tërësi, nëpërmjet studimeve komplekse inxhinierike, mjedisore, sociale, etj. Hartëzimi në GIS i dukurive të përmendura në këtë studim është një kontribut konkret për lexuesin dhe sidomos personelin e drejtorive/sektorëve të Emergjencave Civile, pa pretenduar se të dhënat e përfshira, mbulojnë të gjitha aspektet e mundshëm. Hartëzimi është konceptuar i tillë me mundësinë që ai të plotësohet (pasurohet) në të ardhmen nga vetë përdoruresit. Në këtë studim janë trajtuar edhe disa hot-spote, që duhen mbajtur gjithmonë nën një monitorim të vazhdueshëm të shoqëruar edhe me raportime të kujdesshme nga njësitë vendore në drejtim të institucioneve qeveritare. Si hot-spote janë konsideruar kryesisht infrastruktura mbrojtëse nga përmbytjet, kjo për arsye se dëmtimi i tyre çon në përmbytje të menjëhershme të zonave të banuara, tokave bujqësore, basneseve, etj. Si të tilla janë shqyrtuar: argjinaturat në të gjithë lumenjtë e vendit; zonat e zgjerimit të lumenjve; ndërtimet në këto zona; ndërhyrjet në ndërtimet ekzistuese apo të reja rrugore; kanalet e ujërave të larta; nënkalimet e përrenjve në infrastrukturat rrugore; urat në rrugët urbane dhe interurbane; sistemimi i përrenjve dhe përroskave. Në pjesën e fundit e këtij studimi bëhet një vlerësim i nevojës për ndërhyrje me synim përmirësimin e gjendjes, duke dhënë disa rekomadime specifike për përmirësim. Nga këta rekomandime do të dallonim sinjalizimin që në gjendjen që është sot infrastruktuar mbrojtëse e përmbytjeve, nëse do të përsëritej ngjarja hidrometeorologjike e vitit 1962 (një herë në 50 vjet), ultësira perëndimore do të gjendej e përmbytur pothuaj në të gjithë hapësirën e saj. Nga ky sinjal kuptohet që ka marrë fund koha e adresimit të pasojave të përmbytjeve dhe, ndërmarrja e një studimi tërësor inxhinierik, mjedisor e social, është i vonuar, studim i cili do të merret me shkakun që sjell përmbytjet. Studimi në fjalë do të shërbejë më tej për ndërhyrjet specifike vendore në raste dëmtimesh të infrastrukturës mbrojtëse.

Dokument Strategjik - Dëmet e shkaktuara nga fatkeqësitë natyrore në Shqipëri

FATKEQËSITË NATYRORE TË NDODHURA NË SHQIPËRI

3.FATKEQËSITË NATYRORE TË NDODHURA NË SHQIPËRI Shqipëria është mjaft e ekspozuar përballë një numri të konsiderueshëm fatkeqësish natyrore dhe fatkeqësish që mund të vijnë nga veprimtaria njerëzore. Rreziku më i madh nga fatkeqësitë natyrore mund të vijë nga tërmetet, por kohët e fundit kanë qenë mjaft evidente përmbytjet, rrëshqitjet e tokës, zjarret dhe emergjencat dimërore, edhe pse të shkallëve të vogla deri tek të mesme. Nisur nga gjendja ekonomike, infrastruktura, mjetet e pakta të komunikimit, emigrimi masiv, bumi i ndërtimeve si dhe shfrytëzimi pa kriter i pyjeve, burimeve ujore, marrjes pa kriter të materialeve inerte nga shtretërit e lumenjve dhe ndotjes së mjedisit, popullsia dhe ekonomia janë bërë më të prekshme nga këto dukuri. Gjatë dekadave të shkuara, Shqipëria është goditur mesatarisht nga një fatkeqësi natyrore madhore në vit. Në 30 vjet, midis 1980 dhe 2010, janë regjistruar 23 fatkeqësi të tilla. Prej tyre, nëntë fatkeqësi kanë qenë përmbytje, katër tërmete dhe tre goditje nga temperatura ekstreme. Gjatë kësaj periudhe, për shkak të këtyre fatkeqësive 163 njerëz humbën jetën, ndërsa, rreth 4 milionë banorë u prekën në një masë apo në një tjetër. Gjatë kalimit nga një ekonomi e kontrolluar nga shteti në një ekonomi të tregut të lirë, efekti i fatkeqësive natyrore në Shqipëri amplifikohet nga shkalla relativisht e lartë e varfërisë, mungesa e mirëmbajtjes së infrastrukturës, ndërtimet e pasigurta dhe praktikat e shfrytëzimit të tokës, të lidhura këto me urbanizimin e shpejtë dhe shfrytëzimin pa kriter të burimeve natyrore (kullotave, pyjeve, shtretërve të lumenjve, etj.). Atyre u shtohen mungesa e burimeve financiare e materiale, por dhe nga niveli i ulët i koordinimit midis agjencive që kanë përgjegjësi ligjore për emergjencat civile. Një rol të rëndësishëm luan edhe mungesa e një sistemi të edukimit dhe informimit të popullsisë në tërësi dhe asaj të rrezikuar në veçanti.

3.1 Të dhëna gjeomorfologjike dhe klimatike 3.1.1 Të dhëna gjeomorfologjike Shqipëria gjeografikisht pozicionohet në perëndim të gadishullit të Ballkanit, ndërmjet koordinatave 41° në veri dhe 19° në lindje. Konsiderohet si vend malor me lartësi mesatare 708m mnd. Në zonën veriore shtrihen Alpet e Shqipërisë që arrijnë deri 2500m mnd. Pjesa Lindore e Shqipërisë karakterizohet nga vargmale të lartë ku edhe është pika më e lartë, maja e Korabit me lartësi 2750m mnd. Pjesa perëndimore është kryesisht pjesa fushore e Shqipërisë e cila shtrihet nga Shkodra në veri deri në Vlorë në jug. Pjesa jugore po ashtu është malore. Një nga karakteristikat morfologjike të territorit të Shqipërisë është se ai përshkrohet nga tetë lumenj me një pellg ujëmbledhës pothuaj sa 1.5 herë territori gjeografik dhe që rrjedhin në drejtimin Lindje-Perëndim. Rrjedhja e ujit në territorin e Shqipërisë ka shkaktuar mbushjen e ultësirës perëndimore, duke formuar fushat në dy anët e deltave të lumenjve, ku edhe aktualisht gjenden sipërfaqe me kuotë shpesh herë nën nivelin e detit. Kështu, mund të përmendim, Zonën e Nënshkodrës në dy anët e lumit Buna; Zonën e Lezhës ndërmjet Drinit dhe Matit; Zonën e Patokut ndërmjet Matit dhe Ishmit; Zonën e kënetave të Durrësit dhe Kavajës, ndërmjet Erzenit dhe Shkumbinit; Zonën e Tërbufit dhe Karavastasë ndërmjet Shkumbinit dhe Semanit, Zonën e Hoxharës ndërmjet Semanit dhe Vjosës, etj. I parë në këtë kontekst, territori i Shqipërisë karakterizohet si territor me një morfologji të ndryshueshme lindjeperëndim dhe veri-jug. Luginat e tetë lumenjve shkaktojnë rrjedhje të rrëmbyera (erozion) në zonat malore dhe depozitime dhe përmbytje në pjesët me kuota të ulëta në perëndim.

Dokument Strategjik - Dëmet e shkaktuara nga fatkeqësitë natyrore në Shqipëri

Foto: ATA

3.1.2 Të dhëna klimatike Nga pikëpamja klimatologjike, territori i Shqipërisë paraqitet me klimë mesdhetare me verë të nxehtë dhe dimër të ftohtë. Temperaturat mesatare ndryshojnë nga 16.5° në zonat e ulëta deri në 9.8° në zonat malore. Temperaturat ekstreme që janë regjistruar në Shqipëri luhaten 420 në verë deri në -210 në dimër. Reshjet atmosferike në Shqipëri janë kryesisht reshje shiu dhe reshje dëbore në zonat malore. Reshjet mesatare vjetore në territorin e Shqipërisë janë 1485mm dhe luhaten ndërmjet vlerave 800-1000mm/vit në zonën juglindore dhe bregdetare; vlerat më të mëdha vihen re në Alpet e Shqipërisë me 3000-3500mm/vit, ndërsa në krahinën malore jugore me 2000-2050mm/vit. Dëbora është e pranishme në zonën malore pothuaj deri në fund të muajit qershor, por ka edhe zona të kufizuara që dëborë është e pranishme gjatë gjithë vitit. Avullimi i mesatar i përgjithshëm ka vlerën 550mm/vit dhe është më i lartë në pjesën jugore të vendit me 800900mm/vit.

Rrëshqitjet e dheut;

I parë në këtë kontekst, territori i Shqipërisë karakterizohet si territor që ka mungesë uji gjatë sezonit të verës dhe dëbora e rëndë dhe eorteqet; ujëra të tepërta gjatë periudhave me reshje, ujëra të cilat kanë qenëe.dhe janëBllokimet shkaktarenga të përmbytjeve në dy anët brigjeve të lumenjve. Defiçiti i bilancit ujor në sipërfaqet e kultivuara popullsinë të shfrytëzojnë ujërat f. e ka detyruar Epidemitë e lumenjve duke e marrë ujin direkt ose duke ndërtuar rezervuare. g. Çarja e digave

3.2 Vështrim i përgjithshëm i fatkeqësive natyrore

Përmby

është pë në vit.

Plani Kombëtar i Emergjencave Civile rendit këto risqe për të cilat është e nevojshme të ndërmerren kundërmasa:

shtrihen

Shkodra

a. Përmbytjet; b. Tërmetet; c. Zjarret; d. Rrëshqitjet e dheut; e. Bllokimet nga dëbora e rëndë dhe orteqet; f. Epidemitë; g. Çarja e digave.

mëdha, më të Beratit,

vijim kjo

imtësish

dhëna n

Përmbytjet - për shumë vite me radhë, Shqipëria është përballur me një ose dy përmbytje të rënda në vit. Zonat më të prekura nga përmbytjet shtrihen kryesisht në Ultësirën Perendimore nga Shkodra deri në Vlorë. Këto janë zonat më të mëdha, por nuk përjashtohen edhe përmbytje më të lokalizuara siç janë zona e Gjirokastrës, Beratit, Dibrës, Përmetit, etj. Në paragrafet në vijim kjo fatkeqësi natyrore do të shtjellohet më imtësisht. Në figurën 1 paraqiten këto zona të dhëna në një studim të mëparshëm, “Menaxhimi i Fatkeqësive në Shqipëri”, 2016, financuar nga OSBE.

i Fatkeq OSBE.

Figura 1: Harta e përmbytjeve Burimi: Studimi “Menaxhimi i Fatkeqësive në Shqipëri”,OSB

Tërmet ndodhin Bullgaria ndodhe nga rën 6,5. Kj perpend drejtimi Lushnjë

Dokument Strategjik - Dëmet e shkaktuara nga fatkeqësitë natyrore në Shqipëri

Figura 1: Harta e përmbytjeve

Zjarret

Rrëshqitjet - janë një proçes i natyrshëm të cilat ndodh Tërmetet e rënda janë më pak të shpeshta, por ndodhin. Greqia, Shqipëria, Mali i Zi, Maqedonia, Bullgaria Jugore dhe Turqia Perëndimore ndodhen në një rajon sizmik që karakterizohet nga rënia pothuaj vjetore e një tërmeti me Ms ≥ 6,5. Kjo si rezultat i dy linjave sizmike perpendikulare me njëra tjetrën, njëra me drejtimin Shkodër-Tiranë-BeratPërmet dhe tjetra Lushnjë-Dibër.

gjeologjik

Zjarret në pyje - gjatë muajve të verës janë aq të shumtë saqë tejkalojnë kapacitetet e Shërbimit Zjarrfikës; zjarret në pyje apo shkurre, passjellin shkatërrim të gjerë dhe dëme në jetë dhe pronë për popullsinë e prekur. Nuk ka ende një inventar të publikuar lidhur me zonat më të prekura nga zjarret.

në gjithë

Rrëshqitjet - janë një proçes i natyrshëm të cilat ndodhin dhe përsëriten në mjedise të caktuara gjeologjiko-morfologjike. Në Shqipëri rrëshqitjet janë shumë të përhapura për shkak të formacioneve të ndryshme gjeologjike, ndryshimeve në topografi, maleve të larta dhe shpateve të pjerrët e intensiteti i madh i reshjeve në pranverë-vjeshtë, erozioni i shpateve si dhe ndërhyrjet e njeriut. Rrëshqitjet janë të pranishme në gjithë territorin e Shqipërisë dhe, çdo vit, shkaktojnë dëme në industri, infrastrukturë, humbje të tokës bujqësore dhe prishje të banesave. Për të njohur potencialin shkatërrues të rrëshqitjeve të tokës me synim minimizimin e dëmeve, Shërbimi Gjeologjik Shqiptar ka ndërtuar Inventarin e Rrëshqitjeve të Shqipërisë i cili është informacioni më i plotë i publikuar mbi rrëshqitjet në Shqipëri. Harta bashkëngjitur paraqet një sintezë të studimit të bërë nga Shërbimi Gjeologjik Shqiptar lidhur me pozicionimin e rrëshqitjeve në territorin e Shqipërisë. Njohja e mirë e të gjitha llojeve të rrëshqitjeve është shumë e rëndësishme për planifikimin urban të qyteteve dhe fshatrave, si dhe për masat mbrojtëse ndaj tyre në mënyrë që të minimizohen dëmet e shkaktuara prej tyre.

formacion

ndryshim shpateve

në pranv

ndërhyrje

shkaktojn humbje

banesave

rrëshqitje

dëmeve, S

Inventarin

informaci

në Shqip

sintezë të Shqiptar territorin llojeve të

për planif

dhe për m

të minimi

Figura 2: Harta e Rrëshqitjeve Figura 2: Harta e Rrëshqitjeve

Burimi: Studimi “Menaxhimi i Fatkeqësive në Burimi: Studimi “Menaxhimi i Fatkeqësive në Shqipëri”, OSBE, Shqipëri”,OSB

Bllokimet nga dëbora - më së shumti ndodhin në zonat e thella malore. Këto dukuri paraqiten si bllokime nga sasia Bllokimetnga nga dëbora - më ndodhin në zon e madhe e reshjeve të dëborës por më të rrezikshme janë ato që shkaktohen orteqet. Ende nuksë kashumti një inventar të publikuar lidhur me zonat më të prekura nga dëbora dhe orteqet.si bllokime nga sasia e madhe e reshjeve të dëbor

shkaktohen nga orteqet. nukrajonale. ka një inventar të p Epidemitë - në përgjithësi nuk kanë qenë masive në Shqipëri, ato në përgjithësi shfaqen siEnde epidemi ngai paraprirë dëbora dhe orteqet. Përballimi i këtyre lloj fatkeqësive bëhet në varësi të epidemisë, duke me masa parandaluese. Ende nuk ka një inventar të publikuar lidhur me zonat më të prekura nga epidemitë.

Epidemitë - në përgjithësi nuk kanë qenë masive në

Çarja e Digave2 - është një rrezik potencial për përmbytje të përmasave të mëdha Përballimi që karakterizohen ngalloj një fatkeqësive epidemi rajonale. i këtyre kohëzgjatje relativisht e shkurtër dhe pasoja shumë të rënda nëse digat dëmtohen për arsye të ndryshme si tërmetet, paraprirë me masa parandaluese. Ende nuk ka një inve sufozia, reshjet e mëdha dhe kalimi i ujit mbi to në rastet kur shkarkuesit e ujrave të tepërta nuk funksionojnë me prekura nga epidemitë. kapacitetin e projektuar. Prezenca e rreth 640 rezervuarve ujëmbledhës të ujitjes, industrisë dhe hidroenergjisë, të shpërndarë në të gjithë territorin e Shqipërisë, përvec anës pozitive në fushat përkatëse dhe zbutjes deri në një 2

Harta e digave është bazuar në listën e digave të mëdha dhe digave të sistemit të bujqësisë Dokument Strategjik - Dëmet e shkaktuara nga fatkeqësitë natyrore në Shqipëri

Dokument Strategjik - Dëmet e shkaktuara nga fatkeqësitë natyrore

Çarja e përmbytje nga një k shumë të ndryshme kalimi i uji tepërta nu Prezenca ujitjes, ind të gjithë t në fushat të pikut ujëmbledh mundshëm tyre nuk b

farë mase të pikut të prurjeve që formohen në këto pellgje ujëmbledhës gjatë stinës së reshjeve, është një shkak i mundshëm për përmbytje nëse menaxhimi i ujërave të tyre nuk bëhet siç duhet. Është fakt me rëndësi që në Shqipëri deri më sot, nuk ka patur asnjë rast përmbytjesh të shkaktuar nga prishja e ndonjë dige. Megjithatë, vitet e fundit janë ndërmarrë projekte dhe studime për evidentimin e problemeve për rreth 200 rezervuarë, por mbetet ende e panjohur gjendja e rreth 440 rezervuarve të tjerë. Një numër i konsiderueshëm i këtyre veprave janë një rrezik potencial përmbytjesh deri katastrofike të qendrave të banuara në anën e poshtme të tyre. Përmendim këtu Liqenin Artificial të Tiranës dhe Rezervuarin e Bovillës për Tiranën dhe rrethinat e saj (Kamzën, Fushëkrujën, aeroportin, etj); Rezervuarin e Kasharajt për Lushnjën dhe rrethinat e saj; Kaskadën e Drinit për Lezhën dhe Shkodrën; Rezervuaret e Banjës dhe Murriz-Thanës për rrethin e Fierit, Beratit dhe Elbasanit, etj.

Është fakt ka patur

prishja e n

ndërmarrë

3.3 Vështrim i përgjithshëm mbi përmbytjet Territori i Shqipërisë, për pozicionin gjeografik që ka, është i pasur në ujëra detare e tokësore. Shqipëria ka një vijë bregdetare me gjatësi rreth 300 km. Po ashtu, në territorin e saj, janë edhe një numër i konsiderueshëm lumenjsh, të cilët në përgjithësi mbledhin ujërat e reshjeve që bien në malet veriore, lindore e juglindore, duke krijuar një rrjedhje pothuaj lindje perëndim.

problemev

ende e pa tjerë. Një

janë një rr

të qendra

Përmendim Figura 3: Harta e digave Figura 3: Harta e digave Burimi: Autori

Burimi: Autori

Rezervuar (Kamzën, Kasharajt

Drinit për Lezhën dhe Shkodrën; Rezervuaret e Ba

Pellgu ujëmbledhës i lumenjve është rreth 43.300 km2, mbi 1.5 herë sipërfaqja e territorit shtetëror; kjo krijon një Beratit dhe Elbasanit, etj. volum potencial për t’u shfrytëzuar për qëllime të ndryshme të zhvillimit ekonomik të vendit, por, njëherazi përbën rrezik potencial për shkaktimin e përmbytjeve. Pasojë e erozionit të vazhdueshëm dhe transportimit të materialit të ngurtë në drejtim të detit, është edhe krijimi i Ultësirës Perëndimore të Shqipërisë, ku edhe disponohet sasia më e madhe dhe më cilësore e tokave bujqësore. 3.3 Vështrim i përgjithshëm mbi përmb

Historikisht lumenjtë gjarpëronin në këtë ultësirë duke e mbathur atëTerritori vazhdimisht gjatë përmbytjeve dhe duke i Shqipërisë, për pozicionin gjeografik që k krijuar kështu deltat e lumenjve dhe sipërfaqe të konsiderueshme tokash më së shumti moçalore, ndërmjet pjesës Shqipëria ka një vijë bregdetare me gjatësi rreth 30 fushore të lumenjve. Lëvizja e pakontrolluar e vijës bregdetare dhe e shtretërve të lumenjve, ka vazhduar deri në një numër i konsiderueshëm lumenjsh,sëtë cilët në pë mesin e shekullit të kaluar, kur, në kuadër të mbrojtjes dhe përfitimit të tokave bujqësore, si dhe të mbrojtjes në malet veriore, lindore e qendrave të banuara, u projektuan dhe u ndërtuan argjinatura e stacione pompimi që faktikisht u juglindore, përballën meduke krijuar sukses me fenomenin e përmbytjeve gjatë më shumë se 50 vjetëve. Kështu në këtë kuadër: ujëmbledhës i lumenjve është rreth 43.300 km2, mb

Dokument Strategjik - Dëmet e shkaktuara nga fatkeqësitë naty

Dokument Strategjik - Dëmet e shkaktuara nga fatkeqësitë natyrore në Shqipëri

-U studiuan dhe u ndërtuan rreth 300 km argjinatura lumore, shumica e të cilave është në pjesën fushore të lumenjve. Ndërtimi i argjinaturave lumore është shoqëruar edhe me ndërtimin e veprave për mbrojtjen gjatësore dhe tërthore të brigjeve lumore. -U studiuan dhe u bonifikuan (përmirësuan) fushat me rrisk përmbytjeje. Nga 280 mijë ha toka bujqësore fushore që ka Shqipëria, 250 mijë ha janë trajtuar me vepra kullimi, nga të cilat 50 mijë ha janë tokë e re e përfituar dhe rreth 200 mijë ha janë toka të përmirësuara. -U ndërtuan 28 stacione pompimi (hidrovore), për largimin e ujërave të tepërt në tokat e ulta. -U studiuan dhe u sistemuan një numër i madh përrenjsh si dhe u ndërtuan kanale të ujërave të larta që vijnë nga shpatet e kodrave, për mbrojtjen nga përmbytja të tokave bujqësore dhe qendrave të banuara në zonat fushore. -U studiuan dhe u ndërtuan rreth 640 ujëmbledhës për grumbullimin e ujërave në periudhën e reshjeve, për ta shfrytëzuar për ujitje apo qëllime të tjera në periudhën e thatë. -U krijuan breza pyjorë kundër erozionit (gërryerjeve). Në dy hartat bashkëlidhur jepen për krahasim: • Figura majtas paraqet sipërfaqen potencialisht të përmbytshme para ndërhyrjeve në gjysmën e dytë të shekullit argjinaturave tësipërfaqe shtretërve të elumenjve, rrethhektarë 50.000(referuar hektarë. të kaluar. Kjo është rendit 250.000 ultësirës perëndimore). Ajo përfaqëson rreth 9% të territorit të Shqipërisë, ndërsa kundrejt sipërfaqes së tokës arë, prej rreth 700.000 hektarë, sipërfaqja  potencialisht Sipërfaqja që kullohet merreth ngritje e përmbytshme përbën 35%. mekanike (me stacione pompash), në ish-zonat • Figura djathtas paraqet sipërfaqen e përmbytshme pas ndërhyrjeve bonifikuesevetëm e cila praktikisht ështëmë ajo që moçalore, është rreth 75.000 hektarë. Në hartë janë paraqitur hidrovoret të nuk është argjinuar (mbrojtur) dhe asaj që përfshihet ndërmjet dy argjinaturave të shtretërve të lumenjve, rreth rëndësishëm të kësaj sipërfaqeje. 50.000 hektarë. • Sipërfaqja që kullohet me ngritje mekanike (me stacione pompash), në ish-zonat moçalore, është rreth 75.000 hektarë. Në hartë janë paraqitur vetëm hidrovoret më të rëndësishëm të kësaj sipërfaqeje.

Figura 4: Harta potenciale e përmbytjes Figura 4: Harta e përmbytjes para parapotenciale ndërhyrjeve bonifikuese ndërhyrjeve bonifikuese Burimi: Autori Burimi: Autori

Figura 5: Harta potenciale e përmbytjes Figura 5: Harta potenciale e përmbytjes pas pas ndërhyrjeve bonifikuese ndërhyrjeve bonifikuese Burimi: Autori Burimi: Autori

Dokument Strategjik - Dëmet e shkaktuara nga fatkeqësitë natyrore në Shqipëri

Të gjitha veprat e përmendura më lart janë projektuar, bazuar në kritere teknike dhe të

Të gjitha veprat e përmendura më lart janë projektuar, bazuar në kritere teknike dhe të krahasimeve teknikoekonomike të asaj kohe (1960-1990). Strukturat mbrojtëse si argjinaturat e lumenjve janë projektuar bazuar në kushtet teknike për prurje të lumenjve me përsëritje një herë në 50 vjet (2% siguri). Përjashtim bëjnë vetëm zona të veçanta që lidhen kryesisht me qendrat e banuara, zona me rëndësi të veçantë ekonomike e strategjike të vendit apo të madhësisë së sipërfaqes që përmbytet, të projektuara për prurje më të rrallë. Një praktikë e tillë ka qenë përdorur dhe përdoret edhe në vende të tjera. Veprat mbrojtëse projektohen dhe ndërtohen për të funksionuar normalisht për një periudhë të caktuar kohe në varësi të rëndësisë së zonës së mbrojtur. Kjo periudhë, më së shumti, pranohet të jetë 30-50 vjet. Me kalimin e kësaj periudhe këto vepra duhet t’i nënshtrohen një rikonstruktimi, duke u bazuar në ndryshimet objektive morfologjike të shtratit të lumit (mbushja e shtratit), në uljen me kalimin e kohës të kurorës së argjinaturave, në fakte (të dhëna) apo fenomene më të reja, por edhe ndryshimeve që pësojnë kushtet e projektimit. Faktikisht, nëse më parë projektimi bëhej duke u bazuar në kushtet teknike të çdo vendi, në praktikën e sotme, të gjithë vendet e rajonit i referohen Direktivës Evropiane për Përmbytjet, direktivë e cila merr parasysh fakte më tërësore, lokale e rajonale. Pavarësisht nga sa u tha më lart, është fakt i pranuar kudo në botë, që lumenjtë do të vazhdojnë përjetësisht aktivitetin e tyre mbushës dhe gërryes të shtratit, prandaj eleminimi përfundimtar i përmbytjeve në shumicën e rasteve nuk është fizibël, por edhe në shumë raste i pamundur; pra përmbytje ka patur dhe do të ketë edhe në të ardhmen. Në këtë kontekst mbrojtjet e përmendura më lart, janë masa zbutëse të fenomenit të përmbytjes dhe, si të tilla, e kanë realizuar qëllimin, pavarësisht nga disa dëmtime që kanë ardhur si pasojë e mirëmbatjes jo shumë korrekte ndër vite, por më së shumti nga mungesa e një analize të hollësishme të çdo rasti (ngjarjeje) dhe planifikimi afatgjatë i masave të mëtejshme.

3.4 Disa nga komunitetet e prekura dhe arsyet e prekshmërisë Siç u lartpërmend, komunitetet që preken më shpesh nga përmbytjet janë ato që ndodhen afër lumenjve dhe sidomos ato që janë në zona potencialisht të përmbytshme. Më poshtë jepet një hartë e Shqipërisë me zonat më të përmbytshme dhe përshkrime të shkurtra lidhur me komunitetet më të prekura nga përmbytjet si dhe arsyet e prekshmërisë. Ndarja zonale është bërë bazuar në lumenjtë që shkaktojnë përmbytjen e sipërfaqes së përfshirë në zonë. -Zona Drin-Bunë me sipërfaqe rreth 15.000 hektarë, përfshin zonat e Velipojës, Dajçit, Trushit, Bushatit, Bahçallëkut, Guri i Zi, Livadhet, dhe vetë qytetin e Shkodrës. Kjo zonë shtrihet në rrethet Shkodër dhe Lezhë. Arsyeja themelore e përmbytjes së kësaj zone është dalja e ujit nga shtrati dhe përhapja e rrjedhës në fushë gjatë plotave të lumenjve Drin, Bunë, Kir dhe Gjadër. Praktikisht pellgu ujëmbledhës që kontribuon në përmbytjen e kësaj zone është mbi 15.000 km2 dhe përfaqëson pellgun më të madh ujëmbledhës në territorin e Shqipërisë. Të dy lumenjtë Drini dhe Buna përcjellin sasira të mëdha uji të cilat edhe veç e veç kanë potencial për përmbytjen e zonës në fjalë. Çështja agravohet më shumë në pjesën poshtë Bahçallëkut ku prurjet dyfishohen, duke rritur kësisoj potencialin përmbytës. Historikisht kjo zonë është përmbytur, por përmbytja më e dokumentuar është ajo e fundvitit 1962, kohë kur u regjistruan reshje të vlerësuara një herë në 50 vjet. Për zvogëlimin e efekteve negative në këtë zonë janë ndërtuar rreth 40 km argjinatura, të cilat janë projektuar për përballimin e plotave me një përsëritje një herë në 50 vjet. Specifikë e kësaj zone është se ujërat e përhapura në fushë kanë vetëm një mundësi për t’u evaduar në det, nëpërmjet Grykës së Murtemzës dhe Liqenit të Vilunit në Velipojë. Në varësi të aftësisë shkarkuese të kësaj gryke ujërat në fushën e përmbytur mbeten shpesh herë, shumë kohë pasi plota është ulur në vlerat normale të saj. Shembull tipik i këtij fenomeni është përmbytja e fundvitit 2011, gjatë të cilës ujërat në fushë qëndruan 42 ditë.

Dokument Strategjik - Dëmet e shkaktuara nga fatkeqësitë natyrore në Shqipëri

kohë pasi plota është ulur në vlerat normale të saj. Shembull tipik i këtij fenomeni është përmbytja e fundvitit 2011, gjatë të cilës ujërat në fushë qëndruan 42 ditë.

Figura 6: Harta e Shqipërisë me zonat më të përmbytshme

Figura 6: Harta e Shqipërisë me zonatBurimi: më tëAutori përmbytshme Burimi: Autori

Dokument Strategjik - Dëmet e shkaktuara nga fatkeqësitë natyrore në Shqipëri

Figura 7: Komunitet e prekura të zonës Drin-Bunë

Figura 7: Komunitet e prekura të zonës Drin-Bunë Burimi: Autori Burimi: Autori

Një pjesë e mirë e kësaj zone kullohet nëpërmjet dy hidrovorëve të Casit dhe Velipojës, mosfunksionimi normal i të cilëve mund të shkaktojë përmbytjen e një sipërfaqeje prej më shumë se 5.000 hektarë tokë bujqësore dhe pesë Një pjesë e mirë Pentar, e kësaj zone nëpërmjet dyvijim hidrovorëve të pamje Casit tëdhe Velipojës, qendrave të banuara, Luarz, Cas, kullohet Reç dhe Velipojë. Fotot në paraqesin disa përmbytjeve të vitit 2011. mosfunksionimi normal i të cilëve mund të shkaktojë përmbytjen e një sipërfaqeje prej më

shumë se 5.000 hektarë tokë bujqësore dhe pesë qendrave të banuara, Pentar, Luarz, Cas, Reç dhe Velipojë. Fotot në vijim paraqesin disa pamje të përmbytjeve të vitit 2011. 22

Dokument Strategjik - Dëmet e shkaktuara nga fatkeqësitë natyrore në Shqipëri

Foto 1: Pamje e përmbytjes së vitit 2011, në zonat e Bahcallëkut dhe Nënshkodrës. FotoAutori 1: Pamje e përmbytjes së vitit 2011, në zonat e Bahcallëkut dhe Nënshkodrës. Burimi: Foto 1: Pamje e përmbytjes së vitit 2011, në zonat e Bahcallëkut dhe Nënshkodrës. Burimi: Autori Burimi: Autori

Foto 2: Sipërfaqe toke bujqësore e dëmtuar 100% në Dajç,

Shkodër, nga çarja e argjinaturës Foto 2: Sipërfaqe toke bujqësore e dëmtuar 100% në Dajç, Shkodër, Burimi: Autori nga e argjinaturës Fotoçarja 2: Sipërfaqe toke bujqësore e dëmtuar 100% në Dajç, Shkodër, Burimi: Autori

nga çarja e argjinaturës Burimi: Autori

Dokument Strategjik - Dëmet e shkaktuara nga fatkeqësitë natyrore në Shqipëri

Foto 3: Si më sipër, argjinatura e riparuar Burimi: Autori

Foto 3: Si më sipër, argjinatura e riparuar

Foto 3: Si më sipër, argjinatura e riparuar Burimi: Autori Burimi: Autori

Foto 4: Foto Përmbytja e vitit 2011. Pamje sëargjinaturës argjinaturës së Dajçit në afërsi të 4: Përmbytja e vitit 2011. Pamjeee çarjes çarjes së së Dajçit në afërsi të fshatit Samrisht fshatit Samrisht Burimi: Autori

Burimi: Autori Foto 4: Përmbytja e vitit 2011. Pamje e çarjes së argjinaturës së Dajçit në afërsi të fshatit Samrisht Dokument Strategjik - Dëmet e shkaktuara nga fatkeqësitë natyrore në Shqipëri

Burimi: Autori

Fusha e Torovicës me një sipërfaqe prej rreth 2.000 hektarë, pozicionohet ndërmjet dy maleve, Kakarriqi dhe Rrenci; është formuar nga mbushjet me aluvione që vinin nga Drini e Buna në veriperëndim nga Drini iprej Lezhës në juglindje. Praktikishtndërmjet fusha është meKakarriqi dy pjerrësi në dy Fusha e Torovicësdhe me një sipërfaqe rreth 2.000 hektarë, pozicionohet dy maleve, dhe Rrenci; është formuar ngaformuar mbushjet një me aluvione Buna nëi saj veriperëndim dheanë nga të Drini i Lezhës nëtë drejtimet duke “liqen” që nëvinin mesnga të Drini saj. eKullimi bëhet me hidrovorit juglindje. Praktikisht fusha është me dy pjerrësi në dy drejtimet duke formuar një “liqen” në mes të saj. Kullimi i saj Balldrenit. bëhet me anë të hidrovorit të Balldrenit.

Figura 8: Komunitet e prekura të zonave Zadrimë dhe Torovicë Figura 8: Komunitet e prekura të zonave Zadrimë dhe Torovicë Burimi: Autori, Pjesë e Hartëzimit GIS

Burimi: Autori, Pjesë e Hartëzimit GIS

Pengimi nga përmbytjet që vijnë nga lumi Buna bëhet nëpërmjet një argjinature të ndërtuar në pikën më veriperëndimore të fushës, e njohur me emrin Bendi i Torovicës, e rikonstruktuar në vitin 2012, pas përmbytjeve të vitit 2011. nga Theksojmë se në këtë niveli i ujit do tëbëhet kapërcente kurorën enjë bendit, por ndërhyrja e Drejtorisë Pengimi përmbytjet qëpërmbytje vijnë nga lumi Buna nëpërmjet argjinature të ndërtuar në së Emergjencave Civile ishte e menjëhershme çka mënjanoi përmbytjen e tërë fushës, por edhe të vetë qytetit të pikën më veriperëndimore të fushës, e njohur me emrin Bendi i Torovicës, e rikonstruktuar në Lezhës në vazhdim. Dy fotot në vijim paraqesin një pamje ajrore të përmbytjes së fundvitit 2011 ku duket qartë vitin passi përmbytjeve të vitit 2011. Theksojmë sefotoja në këtë nivelikur i ujit do të Bendi 2012, i Torovicës një pengesë e futjes së ujit në këtë fushë, ndërsa e dytëpërmbytje paraqet momentin u finalizua kapërcente kurorën e ebendit, Drejtorisë së Emergjencave Civile ishte e ndërhyrja për mbilartësimin këtij bendipor që u ndërhyrja përshkrua mëelart.

menjëhershme çka mënjanoi përmbytjen e tërë fushës, por edhe të vetë qytetit të Lezhës në vazhdim. Dy fotot në vijim paraqesin një pamje ajrore të përmbytjes së fundvitit 2011 ku duket qartë Bendi i Torovicës si një pengesë e futjes së ujit në këtë fushë, ndërsa fotoja e dytë paraqet momentin kur u finalizua ndërhyrja për mbilartësimin e këtij bendi që u përshkrua më lart.

Dokument Strategjik - Dëmet e shkaktuara nga fatkeqësitë natyrore në Shqipëri

Foto 5: Bendi i Torovicës, Përmbytja e fundvitit 2011 Foto 5: Bendi i Torovicës, Përmbytja e fundvitit 2011 Burimi: Autori Foto 5: Bendi i Torovicës, Përmbytja e fundvitit 2011 Burimi: Autori

Burimi: Autori

Foto 6: Bendi i Torovicës, pas ndërhyrjes për mbilartësimin e kurorës, përmbytjet e fundvitit 2011 Burimi: Autor 26

Foto 6: Bendi i Torovicës, pas ndërhyrjes për mbilartësimin e kurorës,

Foto 6: Bendi i Torovicës, pas ndërhyrjes për mbilartësimin e kurorës, përmbytjet e fundvitit 2011 përmbytjet e fundvitit 2011 Burimi: Autori

Dokument Strategjik - Dëmet e shkaktuara nga fatkeqësitë natyrore në Shqipëri

Në drejtimin tjetër, nga juglindja, pra nga lumi Drin i Lezhës, pengimi i futjes së ujit bëhet po ashtu me një argjinaturë të ulët paralel me njërin nga kanalet kullues tërthorazi fushës. Në këtë aks është ndërtuar edhe hidrovori i Balldrenit, i projektuar që të largojë ujërat e fushës gjatë periudhës me reshje duke i derdhur në Drinin e Lezhës. Në përmbytjet e viteve të fundit, pohohet nga sektori i emergjencave në Lezhë, se hidrovori nuk është i aftë të evadojë të gjithë ujin dhe, si pasojë, liqeni në mes të fushës po e rrit sipërfaqen me kalimin e viteve. Faktikisht në këtë zonë pas bonifikimit, meqenëse tokat janë torfike, sipërfaqja ka pësuar një ulje që shkon deri në 1,5m. Kjo është arsyeja kryesore e rritjes së sipërfaqes së liqenit (tokës së përmbytur gjatë gjithë një pjese të vitit). Ndërsa, lidhur me kapacitetin e ulët të hidrovorit, një mendim tjetër duhet të jetë më bindës, dhe konkretisht: kanali kryesor kullues me përmasa të zmadhuara në kohë nuk mund të përcjellë ujërat gjatë kohës kur hidrovori punon pasi në këtë kanal ka disa ura me hapësira drite 5 m nga secila. Pastrimi i kanalit nën urë është praktikisht i vështirë për t’u bërë. Kjo shkakton pengesa të forta që nuk lejojnë lëvizjen normale të ujit në kanal. Një zgjidhje për këtë do të ishtë heqja (shkulja) e këtyre urave duke e bërë kanalin të mundshëm për t’u pastruar dhe për të transportuar prurjen e llogaritur në projekt. Kjo fushë nuk ka kanale të ujërave të larta. Zona e Zadrimës së Lezhës, e kërcënuar për t’u përmbytur nga ujërat e Drinit, i kullon ujërat nëpërmjet lumit Drini i Lezhës dhe Kanalit te Ujërave të Larta (KUL) Kallmet-Lezhë. KUL në fushën e Zadrimës së Lezhës është një strukturë mbrojtëse shumë e rëndësishme për mbrojtjen si të fushës së Zadrimës edhe të qendrave të banuara dhe trasesë së hekurudhës e cila, përgjatë disa kilometrave, është paralel me kanalin. Ky kanal i derdh ujërat në Drinin e Lezhës në afërsi të qytetit të Lezhës dhe, në situata reshjesh intensive, shpesh kërcënon pjesën veriore të qytetit. Shqetësim i kësaj zone është edhe përmbytja e vetë qytetit nga ujërat e shiut por edhe i faktit që zona ndodhet në kuota pothuaj sa niveli i detit dhe kullimi i saj bëhet me hidrovor. Janë të shumta rastet kur, edhe për reshje sado të vogla, pjesa jugore e qytetit përmbytet. Kjo zonë, përveç përmbytjeve, rrezikohet të mbytet edhe nga prania e disa rezervuarëve që ndodhen në periferi të saj, ku mund të përmenden: Rezervuari i Vaut të Dejës me tre digat e tij, Zadejë, Qyrsac dhe Rragam. Përvoja ka treguar se këto struktura janë projektuar mirë pasi në një periudhë mbi 40 vjeçare, në to nuk është vënë re ndonjë difekt i cili mund të jetë me pasoja për vetë veprën dhe sipërfaqen që shtrihet nën të. Megjithatë, këtyre strukturave u duhet kushtuar vëmendje e veçantë pasi pasojat që vijnë nga një dëmtim i mundshëm i tyre, do të ishin katastrofike, duke përfshirë jo vetëm tokë e banesa të përmbytura, por edhe për jetën e banorëve të zonës. Rezervuari i Shtodrit, i cili pozicionohet në bregun e majtë të shtratit të lumit Kir. Prishja e kësaj dige do të shkaktonte përmbytjen e disa dhjetëra banesave që ndodhen nën të, por edhe një rrjedhje të fuqishme në shtratin e Kirit deri në derdhjen e tij në Drin, në afërsi të Bahçallëkut. Rezervuari i Kallmetit ndodhet në bregun e majtë të shtratit të lumit Drin i Lezhës. Prishja e kësaj dige do të shkaktonte përmbytjen e disa dhjetëra hektarëve tokë bujqësore, por edhe prishjen e Kanalit të Ujërave të Larta Kallmet-Lezhë duke vënë në pikëpyetje edhe konstruksionin e trasesë së hekurudhës Tiranë – Shkodër. -Zona Drin-Mat me një sipërfaqe rreth 5.000 ha tokë dhe me një numër mjaft të madh qendrash të banuara, kërcënohet më së shumti nga përmbytja gjatë plotave të lumit Mat i argjinuar në të dy anët. Kullimi i kësaj fushe bëhet pjesërisht me vetërrjedhje dhe pjesërisht me hidrovor, nëpërmjet hidrovorëve të Tales dhe Shëngjinit.

Dokument Strategjik - Dëmet e shkaktuara nga fatkeqësitë natyrore në Shqipëri

argjinuar në të dy anët. Kullimi i kësaj fushe bëhet pjesërisht me vetërrjedhje dhe pjesërisht me hidrovor, nëpërmjet hidrovorëve të Tales dhe Shëngjinit.

Figura 9: Komunitet e prekura të zonës Drin-Mat Burimi: Autori, Pjesë e Hartëzimit GIS Figura 9: Komunitet e prekura të zonës Drin-Mat Burimi: Autori, Pjesë e Hartëzimit GIS

Ka patur disaherë herë përmbytje përmbytje të fushës, ku si ku shkak qenë ka kapërcimi nivelit të ujiti mbi kreun argjinaturës së e Ka patur disa të fushës, si ka shkak qenë ikapërcimi nivelit tëeujit mbi kreun djathtë, por edhe i prishjes së strukturës së argjinaturës. Në vitin 2017 në zonën e Taljes ndodhi një shkatërrim i tillë

argjinaturës sëudjathtë, por edhe i prishjes së30 strukturës së argjinaturës. 2017 në zonën e dhe si pasojë prish argjinatura në një gjatësi rreth m duke mbytur rreth 50 hektarëNë tokëvitin bujqësore. Duke patur parasysh që në lumin Mat ka dy rezervuarë hidroenergjitikë, Ulëza dhe Shkopeti, si dhe faktin që në pjesën fushore në afërsi të fshatit Fang, në këtë lumë derdhen ujërat e lumit Fan (degë e krahasueshme me lumin Dokument Strategjik - Dëmet e shkaktuara nga fatkeqësitë natyrore në Shqipëri Mat), pasojat e përmbytjeve varen shpesh herë nga kombinimi i plotave të të dy lumenjve por, ndonjëherë, edhe i shkarkimeve të pakoordinuara nga dy rezervuarët e cituar më lart. Ujërat që vijnë nga kodrat lindore kapen më së shumti nga kanali i ujërave të larta në zonën Zejmen deri në afërsi të Manatisë, si edhe pjesërisht nga kanali ujitës Mat-Lezhë. Përrenjtë e kësaj zone janë në përgjithësi të sistemuar, por gjendja e tyre paraqitet shumë e rënduar, gjë që sjell si pasojë depozitimin e një sasie të madhe të materialit të ngurtë në KUL dhe në rrugën kombëtare Milot – Lezhë. -Zona Mat-Drojë shtrihet ndërmjet lumenjve Mat në veri dhe Drojë në jug, dhe kërcënohet më së shumti nga përmbytja gjatë plotave të lumit Mat. Fusha e përfshirë në këtë zonë i kullon ujërat nëpërmjet hidrovorëve Shllinzë e Drojë. Vetëm një pjesë e fushës në afërsi të Mamurrasit, kullon me vetërrjedhje nëpërmjet përroit të Drojës. Në këtë zonë ka patur disa herë përmbytje të fushës, ku si shkak ka qenë kryesisht kapërcimi i nivelit të ujit mbi kreun e argjinaturës së majtë të lumit Mat. Në vitin 1992, në zonën e Fushëkuqes, në shumë vende uji rrezikoi të

Dokument Strategjik - Dëmet e shkaktuara nga fatkeqësitë natyrore në Shqipëri

kapërcente kreun e argjinaturës; faktikisht, ndodhi një shkatërrim i argjinaturës vetëm në një gjatësi rreth 20-30 m duke përmbytur rreth 1000 hektarë tokë bujqësore dhe qendrat e banuara përreth. Edhe në këtë rast, kombinimi i plotave të të dy lumenjve Mat e Fan por edhe i shkarkimeve të pakoordinuara nga dy rezervuarët ishin shkaktarë të rritjes së menjëhershme të niveleve të ujit. Në këtë argjinaturë u identifikuan asokohe një numër i madh i uljeve të kurorës së argjinaturës nga kamionët që futen në bregun e lumit për marrje të inerteve. Kjo fushë mbrohet nga përmbytjet që shkaktohen nga shirat kryesisht me anë të hidrovorit të Shllinzës, kapaciteti i të cilit ka justifikuar veten se është i aftë për evadimin e ujërave të shiut që bien në këtë fushë. Përmbytja e kësaj zone nga jugu mund të ndodhë nëse argjinatura e djathtë e lumit Ishëm do të dëmtohej. Praktika ka vërtetuar se nga kjo anë në përgjithësi nuk ka patur dëmtime. Kjo zonë, po ashtu, ka në përbërjen e vet përroin e Drojës që është i sistemuar pothuaj në tërë gjatësinë e tij. Megjithatë, gjatë përmbytjeve të fundit Ura e Drojës u rrëzua në rrugën e vjetër nacionale FushëKrujë-Laç. Shpati malor që kufizon fushën nga ana lindore i grumbullon ujërat në një kanal të ujërave të larta që nis në Thumanë dhe derdhet në lumin Mat, në afërsi të Milotit.

Figura 10: Komunitet e prekura të zonës Mat-Drojë Figura 9: Komunitet e prekura të zonës Drin-Mat Burimi: Autori, Pjesë e Hartëzimit GIS

Burimi: Autori, Pjesë e Hartëzimit GIS

Dokument Strategjik - Dëmet e shkaktuara nga fatkeqësitë natyrore në Shqipëri

Foto 7: Ura e Drojës e shkatërruar gjatë përmbytjeve të vitit 2017

Top-channel të vitit 2017 Foto 7: Ura e Drojës e shkatërruar Burimi: gjatë përmbytjeve

-Zona Drojë - Burimi: TiranëTop-channel është nën kërcënimin e disa përrenjve dhe degëve të lumit Ishëm. Në këtë zonë grumbullohen ujërat e lumit të Tërkuzës, lumit të Tiranës, lumit të Lanës, lumit të Limuthit, lumit Zeza. Ujërat e këtyre lumenjve përqëndrohen në dy ura, atë të Fushë-Krujës dhe urën e Gjoles, të vetmit kolektorë të ujërave në periudhë reshjesh. Në pjesën e poshtme lumi Ishëm është i argjinuar dhe në përgjithësi nuk ka patur probleme përmbytjesh. Përjashtim - e fundit ZonakurDrojë Tiranë është nën kërcënimin e disa epërrenjve dhe degëve tëzonën lumit Bubq-Ishëm. Ishëm. bëjnë vitet është- vënë re se ujërat vërshojnë në bregun majtë të lumit Ishëm në

Në këtë zonë grumbullohen ujërat e lumit të Tërkuzës, lumit të Tiranës, lumit të Lanës, lumit të Limuthit, lumit Zeza. Ujërat e këtyre lumenjve përqëndrohen në dy ura, atë të Fushë-Krujës dhe

urën e Gjoles, të vetmit kolektorë të ujërave në periudhë reshjesh. Në pjesën e poshtme lumi Ishëm është i argjinuar dhe në përgjithësi nuk ka patur probleme përmbytjesh. Përjashtim bëjnë vitet e fundit kur është vënë re se ujërat vërshojnë në bregun e majtë të lumit Ishëm në zonën Bubq-Ishëm.

Dokument Strategjik - Dëmet e shkaktuara nga fatkeqësitë natyrore në Shqipëri

Foto 8: Pamje e përmbytjes në zonën e Fushë-Krujës nga dalja e ujërave të përroit të Gjoles.

Foto 8:

Burimi: Drejtoria e Emergjencave Civile Krujë

Foto 8: Pamje e përmbytjes në zonën e Fushë-Krujës nga dalja e ujërave të përroit të Gjoles. Pamje e përmbytjes në zonën e Fushë-Krujës nga dalja Burimi: Drejtoria e Emergjencave Civile Krujë e ujërave të përroit

Problematike në vitet e fundit Burimi: Drejtoria e Emergjencave Civile Krujëka qenë Ura Problematike në vitet e fundit ka qenë Ura e Fushë-Krujës, e Fushë-Krujës, konstruksioni i së cilës me konstruksioni i së cilës me një pilë në mes, krijon kushte për pilë në mes, krijon kushte për bllokimin Problematike nënjëvitet fundit qenë Ura bllokimin e rrjedhës nëseenjë pemë aka mjete të tjera notuese do rrjedhës nëseniveli një ipemë mjete të tjera të bllokohen nëetë. Për pasojë, ujit nëaanën e sipërme e Fushë-Krujës, konstruksioni i bujqësore, së cilës me rritet ndjeshëmnotuese duke mbytur por edhe disa do tëtokat bllokohen në të. Për pasojë, dhjetëra banesa. Siç pohohet edhe nga ekipi i Emergjencave një pilë në mes,niveli krijoni kushte ujit në për anënbllokimin e sipërme rritet Civile ne Krujë, një dukuri e tillë përsëritet pas shirave që bien dukea mbytur bujqësore por e rrjedhës nësendjeshëm një pemë mjete tëdomosdoshmëri, tjera çdo vit. Rikonstruksioni i kësaj ure është tokat një edhe disa se dhjetëra banesa. Siç pohohet por kjo nuk do të thotë problemet e përmbytjeve në notuese do të bllokohen në ndërhyrje. të. Për Një pasojë, Fushë-Krujë shterohen me këtë studim i plotë edhe nga ekipi i Emergjencave Civile ne rrjedhjes së ujite nësipërme shtratin e lumit Ishëm nga nivelihidroteknik i ujit i në anën rritet Krujë, një dukuri e tillë përsëritet edhe për Fushë-Kruja deri në det, do të jepte mundësi për të përcaktuar bien çdobujqësore vit. Rikonstruksioni ndjeshëm duke shira mbytur tokat por i kësaj masat zbutëse në të që ardhmen. ure është një domosdoshmëri, por kjo nuk edhePërroi disa dhjetëra banesa. Siç pohohet i Limuthitdo është një ngasedegët e këtij rrjeti hidrografik, që të thotë problemet e përmbytjeve në vitet e fundit ka krijuar probleme duke përmbytur sipërmarrje edhe nga ekipiFushë-Krujë i Emergjencave Civile ne shterohen me këtë ndërhyrje. dhe rrugën Tiranë – Durrës, si pasojë e një nënkalimi të Krujë,autostradës, një dukuri tillë përsëritet edheqëpër Njëerezulton studim i plotë itërrjedhjes i cili që nuk kahidroteknik aftësinë shkarkojësë prurjet maksimale që sjell përroi. Rasti më i fundit është ai i ujitvit. në Rikonstruksioni shtratin e lumit Ishëm nga Fushëshirafundvitit që bien çdo i kësaj 2017, kur autostrada u bllokua thuajse tërë natën Kruja deri në det, do të jepte mundësi për duke vënë rrezik edhe jetë njerëzish. ure është njënëdomosdoshmëri, por kjo nuk të përcaktuar masat zbutëse në të do të thotë se problemet e përmbytjeve në ardhmen.

Fushë-Krujë shterohen me këtë ndërhyrje. Një studim i plotë hidroteknik i rrjedhjes së ujit në shtratin e lumit Ishëm nga Fushë-

të Gjoles.

Foto 9: Pamje e urës së Fushë-Krujës përmbytjes shkurtit 2018 Foto 9: gjatë Pamje e urëssë së Fushë-Krujës Burimi: Drejtoria e Emergjencave Civile Krujë përmbytjes së shkurtit 2018

gjatë

Dokument Strategjik e - Dëmet e shkaktuara nga fatkeqësitë Burimi: Drejtoria Emergjencave Civile Krujënatyrore në Shqipëri

Përroi i Kasharit po njerëzish. ashtu është një nga degët e këtij rrjeti hidrografik, që në vitin 2017, ashtu si në rrezik edhe jetë edhe përroi i Limuthit përmbyti autostradën duke e bllokuar trafikun për disa orë. Përroi i Kasharit po ashtu është një nga degët e këtij rrjeti hidrografik, që në vitin 2017, ashtu si Përroiedhe i Kasharit ashtu është një nga autostradën degët e këtij rrjeti në vitinpër 2017, përroipoi Limuthit përmbyti dukehidrografik, e bllokuarqëtrafikun disaashtu orë.si edhe përroi i Limuthit përmbyti autostradën duke e bllokuar trafikun për disa orë.

Foto 10: Përmbytja e zonës së City-Park-ut nga përroi i Limuthit Burimi: Autori

Foto 10: Përmbytja e zonës së City-Park-ut nga përroi i Limuthit

Foto 10: Përmbytja e zonës së City-Park-ut Burimi: Autornga përroi i Limuthit Burimi: Autori

11: Përmbytja e autostradës Tiranë Durrës nga përroi i Limuthit Foto 11:Foto Përmbytja e autostradës Tiranë Durrës nga përroi i Limuthit Burimi: Autori

Burimi: Autori Foto 11: Përmbytja e autostradës Tiranë Durrës nga përroi i Limuthit Burimi: Autori 32

Dokument Strategjik - Dëmet e shkaktuara nga fatkeqësitë natyrore në Shqipëri

Rezervuaret në këtë zonë janë të shumtë; më poshtë po përmendim dy nga këta rezervuarë që janë një rrezik kërcënues për zonën në fjalë: Rezervuari i Bovillës i ndërtuar në lumin e Tërkuzës për furnizimin me ujë të qytetit të Tiranës dheRezervuaret rrethinatnë e këtë saj, zonë ka në përbërje tëmë tij poshtë një digë me material me një ekran në janë të shumtë; po përmendim dy ngavendi këta rezervuarë që janëbetonarme një rrezik kërcënues për zonën në fjalë: skarpatën e sipërme. Lartësia e saj është mbi 80 m dhe volumi i rezervuarit është 80 milionë m3 në luminee fundit Tërkuzës1, për furniziminsemeshkatërrimi ujë të qytetit të Tiranësdige dhe rrethinat e saj, ujë.Rezervuari Nga njëi Bovillës studimi ndërtuar i bërë kohët rezulton i kësaj do të përmbyste në përbërje të tij një digë me material vendi me një ekran betonarme në skarpatën e sipërme. Lartësia e saj një ka numër të madh banesash duke filluar nga dalja nga gryka deri në derdhje në det. Sipërfaqja 3 është mbi 80 m dhe volumi i rezervuarit është 80 milionë m3 ujë. Nga një studim i bërë kohët e fundit , rezulton

është disa qindra kilometra ndërkohë përmbyten edhe Fushë-Kruja, e se shkatërrimi i kësaj dige do të katror, përmbyste një numër të madh banesash dukeKamza, filluar nga dalja nga grykarrethinat deri derdhje në det. Sipërfaqja është disa qindra kilometra katror, ndërkohë përmbyten edhe Kamza, Fushë-Kruja, tyrenëduke përfshirë edhe Aeroportin e Rinasit. rrethinat e tyre duke përfshirë edhe Aeroportin e Rinasit.

Figure 11: Komunitet e prekura të zonës Drojë, Tiranë

Figure 11: Komunitet e prekura të zonës Drojë, Tiranë Burimi: Autori, Pjesë e Hartëzimit GIS Burimi: Autori, Pjesë e Hartëzimit GIS

Liqeni Tiranës i ndërtuar ansamblin e Parkut Tiranës për ujërat qëllim rekreacioni por ZonaArtificial Shkumbin - iSeman ku përfshihet rrethi në i Lushnjës dhe pjesërisht rrethi i të Fierit. Zona i kullon me vetërrjedhje

në pjesën jugoreme (Emisari i Myzeqesë), dhe me anë të në Hidrovorit të e Biçukasit në pjesën veriore edhe furnizimi ujë të disa ndërmarrjeve zonën kombinatit, ndërmarrje të cilat aktualisht

Dokument Strategjik - Dëmet e shkaktuara nga fatkeqësitë natyrore në Shqipëri 3

DEKLIADAALB shpk, Studim për përcaktimin e përhapjes së valës në Liqenin e Bovillës dhe Liqenin artificial të Tiranës, 2017 Dokument Strategjik - Dëmet e shkaktuara nga fatkeqësitë natyrore në Shqipëri

nuk ekzistojnë. Ky liqen tashmë është kthyer në hapësirërekreacioni për banorët e Tiranës. Në anën e poshtëme të këtij rezervuari në dy dekadat e fundit janë ndërtuar një numër shumë i madh ndërtesash banimi. Gjendja e digës praktikisht nuk është e mirë, megjithë ndërhyrjet e bëra disa vjet më parë. Në vitin 2002, autoritetet lokale u detyruan të hapnin portat e shkarkimit ujit, porta të cilat u bllokuan dhe mbetën hapura për duke shkatuar një përmbytje të LiqenitëArtificial i Tiranës i ndërtuar në ansamblin e Parkut të të Tiranës qëllim rekreacioni, por edhe furnizimi me ujë tëjashtëzakonshme disa ndërmarrjevenë nëbllokun zonën eekombinatit, ndërmarrje tëLartësia cilat aktualisht nuk ekzistojnë. liqen tashmë është ndërtuar poshtë digës. e saj është rreth 10 mKy dhe volumi kthyer hapësirë rekreacioni banorët Tiranës. anën e poshtëme këtij rezervuari dy dekadat i në rezervuarit është 2.5 për milionë m3 eujë. NgaNënjë studim i bërëtëkohët e fundit në rezulton se e fundit janë ndërtuar një numër shumë i madh ndërtesash banimi. Gjendja e digës praktikisht nuk është e mirë, megjithë shkatërrimi i kësaj dige do të përmbyste të gjithë zonën perëndimore të Tiranës, duke u shtrirë ndërhyrjet e bëra disa vjet më parë. Në vitin 2002, autoritetet lokale u detyruan të hapnin portat e shkarkimit të deri në por me efekte edhe në rrjedhjen e poshtme lumit të Tiranës. ujit, porta të Kashar, cilat u bllokuan dhe mbetën të hapura duke shkaktuartënjë përmbytje të jashtëzakonshme në bllokun e ndërtuar poshtë digës. Lartësia e saj është rreth 10 m dhe volumi i rezervuarit është 2.5 milionë m3 ujë. Nga një studim i bërë kohët e fundit rezulton se shkatërrimi digetëdo të përmbyste të gjithë perëndimore të Rezervuari i Tapizës i pozicionuar në bregun iekësaj djathtë lumit të Tërkuzës, kohëtzonën e fundit ka Tiranës, duke u shtrirë deri në Kashar, por me efekte edhe në rrjedhjen e poshtme të lumit të Tiranës. patur një rrëshqitje në trupin e digës, çka rrezikon qëndrueshmërinë e mëtejshme të saj dhe mundi të bëheti pozicionuar shkaktare për përmbytjen e dhjetëra që ndodhen shumë të Rezervuari Tapizës në bregun e djathtë të lumitbanesave të Tërkuzës, kohët e fundit ka afër paturtrupit një rrëshqitje në trupindigës e digës, rrezikon qëndrueshmërinë e mëtejshme të saj dhe mund të bëhet shkaktare për përmbytjen e (shihçka foton në vijim). dhjetëra banesave që ndodhen shumë afër trupit të digës (shih foton në vijim).

Foto 12: Rrëshqitja në trupin e digës së lumit Tapizë Autori Foto 12: Rrëshqitja në trupin e digës sëBurimi: lumit Tapizë Burimi: Autori

Zona Durrës - Shijak është nën kërcënimin e lumit Erzen dhe disa përroskave që sot mund të konsiderohen shkaktarë të përmbytjeve në qytetin Zona Durrëse -Durrësit. Shijak është nën kërcënimin e lumit Erzen dhe disa përroskave që sot mund të konsiderohen shkaktarë të përmbytjeve në qytetin e Durrësit. Praktikisht zona e Durrësit i kullon ujërat nëpërmjet një kolektori të ndërtuar në pikat më të ulëta të ish-kënetës së Praktikisht zona enëDurrësit i kullonHidrovorit ujërat nëpërmjet njëPër kolektori të ndërtuar pikat më Durrësit, duke i hedhur det nëpërmjet të Spitallës. të penguar rrjedhjennë e ujërave ngatëkodrat në perëndim të Durrësit, ka pasë ekzistuar një kanal i Ujërave të Larta që fillonte në mes të qytetit dhe përfundonte me vetërrjedhje në det, në afërsi të hidrovorit të Spitallës. Në dy dekadat e fundit, e gjithë faqja lindore e kodrës është Dokument Strategjik - Dëmet e shkaktuara nga fatkeqësitë natyrore në Shqipëri 33 urbanizuar duke ndërhyrë edhe në seksionin dhe trasenë e kanalit të ujërave të larta. Një pjesë e fillimit të këtij kanali sot rezulton i zhdukur. Faktor me rëndësi në rritjen e sasisë së ujit që duhet të evakuohet nga kanali është urbanizimi

Dokument Strategjik - Dëmet e shkaktuara nga fatkeqësitë natyrore në Shqipëri

rrjedhjes dhe zvogëlimi i kapacitetit ujëheqës të kanalit po shkakton pothuaj çdo vit përmbytj të qytetit.

Në vitet e fundit është vënë re që edhe lumi Erzen ka patur disa vende ku rrezikonte që t

përmbyste, sidomos në qytetin e Shijakut dhe rrethinat e tij. Gjatë përmbytjeve të fundit jan i sipërfaqes gjë që ka sjellë rritjen e koefiçientit të rrjedhjes në shpat, e si pasojë, rritjen e sasisë së ujit që derdhet raportuar disa pika të argjinaturave të këtij lumi që janë në rrezik për të krijuar çarje dhe, në kanal. Rritja e koefiçientit të rrjedhjes dhe zvogëlimi i kapacitetit ujëheqës të kanalit po shkakton pothuaj çdo vit

përmbytjepërmbytje të qytetit. pasojë, të tokave bujqësore dhe qendrave të banuara.

Në vitet e fundit është vënë re që edhe lumi Erzen ka patur disa vende ku rrezikonte që të përmbyste, sidomos në

Në vitin 2017, në këtë zonë janë raportuar disa diga që gjenden në kodrat lindore, të cilat kan qytetin e Shijakut dhe rrethinat e tij. Gjatë përmbytjeve të fundit janë raportuar disa pika të argjinaturave të këtij lumi që janë në rrezik për të krijuareçarje dhe, sitë pasojë, përmbytje të tokave bujqësore dhe qendrave të banuara. probleme me shkarkuesit ujërave tepërt.

Në vitin 2017, në këtë zonë janë raportuar disa diga që gjenden në kodrat lindore, të cilat kanë probleme me shkarkuesit e ujërave të tepërt.

Figure 12: Komunitet prekura të– zonës Durrës – Shijak Figure 12: Komunitet e prekura të zonëseDurrës Shijak

Burimi: Autori, Pjesë e Hartëzimit GIS

-Zona Kavajë Zona Kavajëështë - Shkumbin është nën kërcënimin lumit jugore të sa - Shkumbin nën kërcënimin e lumit Shkumbin në anënejugore të Shkumbin saj. Faktikisht,në lumianën Shumbin është i argjinuar në të dy anët që është nga qyteti i Rrogozhinës detit. Përmbytjet kanë vërtetuar Faktikisht, lumi Shumbin i argjinuar nëderi të në dyafërsi anëttë që nga qytetiei fundit Rrogozhinës deri në afër që kjo argjinaturë nuk është rrezikuar nga kapërcimi i ujit mbi të. Në kodrat lindore të fushës së Kavajës ka disa të detit. Përmbytjet e fundit kanë vërtetuar që kjo argjinaturë nuk është rrezikuar nga kapërcimi rezervuarë që shërbejnë kryesisht për bujqësinë, por edhe për ujë të pijshëm. Në vitin 2015, në rezervuarin e Manskurisë (në veri të Kavajës), u evidentua një gropë e madhe në kurorë, gjë që sensibilizoi drejtuesit lokalë dhe të ministrive përkatëse. Faktikisht, në këtë digë, u zhvillua fenomeni i sufozisë si rezultat i filtrimeve të paevidentuara më parë. Ndërhyrja me-shpejtësi ulur nivelin e ujit, shmangu natyrore rrezikun e në çarjes së digës por edhe për të ndërhyrë Dokument Strategjik Dëmet eduke shkaktuara nga fatkeqësitë Shqipëri për rehabilitimin e saj. Ky është një shembull që ka ndodhur, por dukuria e sufozisë, potencialisht mund të shfaqet në dhjetëra diga të sistemit të ujitjes. Është vërtetuar edhe botërisht që kjo dukuri është shkak i prishjes së digave me material vendi. Inspektimi i gjendjes së 640 digave në Shqipëri është një domosdoshmëri për t’u paraprirë dëmtimeve serioze të digave pse jo edhe të ndonjë katastrofë për sipërfaqet që shtrihen poshtë tyre.

Dokument Strategjik - Dëmet e shkaktuara nga fatkeqësitë natyrore në Shqipëri

ujitjes. Është vërtetuar edhe botërisht që kjo dukuri është shkak i prishjes së digave me material vendi. Inspektimi i gjendjes së 640 digave në Shqipëri është një domosdoshmëri për t’u paraprirë dëmtimeve serioze të digave pse jo edhe të ndonjë katastrofë për sipërfaqet që shtrihen poshtë tyre.

Figura 13: Komunitet e prekura të zonës Kavajë – Shkumbin

Figura 13: Komunitet e prekura tëBurimi: zonësAutori, Kavajë Pjesë–eShkumbin Hartëzimit GIS Burimi: Autori, Pjesë e Hartëzimit GIS

- Seman ku përfshihet Lushnjës dherrethi pjesërisht rrethi i Fierit. i kullon rrethi ujërat me -Zona Shkumbin Zona Shkumbin - Semanrrethi ku ipërfshihet i Lushnjës dhe Zona pjesërisht i Fierit. vetërrjedhje në pjesën jugore (Emisari i Myzeqesë), dhe me anë të Hidrovorit të Biçukasit në pjesën veriore të saj Zona i kullon (shih figurën 14). ujërat me vetërrjedhje në pjesën jugore (Emisari i Myzeqesë), dhe me anë të Hidrovorit të Biçukasit në pjesën veriore të saj (shih figurën 14).

Dokument Strategjik - Dëmet e shkaktuara nga fatkeqësitë natyrore në Shqipëri

Figura 14: Komunitet e prekura të zonës Shkumbin – Seman

Figura 14: Komunitet e prekura tëBurimi: zonësAutori, Shkumbin – Seman Pjesë e Hartëzimit GIS Burimi: Autori, Pjesë e Hartëzimit GIS

Kjo zonë kërcënohet në veri nga lumi Shkumin dhe në jug nga lumi Seman. Të dy lumenjtë janë të argjinuar. Gjendja e argjinaturave vlen të verifikohet, pasi në vitet e fundit është vënë re që edhe për reshje të zakonshme, nivelet e ujitzonë arrijnëkërcënohet pothuaj në kurorë të argjinaturës. tipik kadhe qenënë përmbytja e fundvitit 2015, kur zonën e Çermës Kjo në veri nga lumi Rast Shkumin jug nga lumi Seman. Tënëdy lumenjtë janë u ça argjinatura në një gjatësi rreth 30 m duke përmbytur disa dhjetëra banesa të fshatit dhe mbi 300 hektarë tokë të argjinuar. Gjendja e argjinaturave vlen të verifikohet pasi në vitet e fundit është vënë re që bujqësore. Foto në vijim paraqet pamjen e çarjes së argjinaturës, pasi kishte kaluar plota e radhës.

edhe për reshje të zakonshme, nivelet e ujit arrijnë pothuaj në kurorë të argjinaturës. Rast tipik ka qenë përmbytja e fundvitit 2015, kur në zonën e Çermës u ça argjinatura në një gjatësi rreth 30 m duke përmbytur disa dhjetëra banesa të fshatit dhe mbi 300 hektarë tokë bujqësore. Foto në vijim paraqet pamjen e çarjes së argjinaturës pasi kishte kaluar plota e rradhës. Dokument Strategjik - Dëmet e shkaktuara nga fatkeqësitë natyrore në Shqipëri

mbinit, në Çermë, gjatë përmbytjeve të vitit 2016. Foto 12: Çarja e argjinaturës së majtë të Shkumbinit, në Çermë, Burimi: Autori

gjatë përmbytjeve të vitit 2016. Burimi: Autori

Fot o 12: Çar ja e arg jin atu rës së ma jtë të Sh ku

mbinit, në Çermë, gjatë përmbytjeve të vitit 2016. Burimi: Autori

Foto 13: Përmbytja e fushës së Çermës nga çarja e argjinaturës së majtë të Shkumbinit, përmbytjet 2016. Burimi: Autori

Foto 13: Përmbytja e fushës së Çermës nga çarja e argjinaturës së majtë të Shkumbinit, përmbytjet 2016. 38

Burimi: Autori

Dokument Strategjik - Dëmet e shkaktuara nga fatkeqësitë natyrore në Shqipëri

Foto 13: Përmbytja e fushës së Çermës nga çarja e argjinaturës së majtë të Shkumbinit, përmbytjet 2016.

Fot o 12: Çar ja e arg jin atu rës së ma jtë të Sh ku

Nga ana jugore, kjo zonë nuk ka patur probleme të dukshme lidhur me përmbytjet. Megjithatë, lidhur me gjendjen e argjinaturave mund të thuhet se nuk ka ndryshim esencial me argjinaturat e tjera. Sa i takon kërcënimit të përmbytjes prej shkarkimeve nga digat, kjo zonë kërcënohet nga rezervuari i Banjës i mbushur për herë të parë në vitin 2016. Nga ana e investitorit, është bërë një studim lidhur me valën që përhapet dhe përmbytjet në zonën poshtë digës deri në det, nga i cili rezulton se: •

Në rastin e ndonjë dëmtimi eventual të digës, përmbytja në bjefin e poshtëm shkakton derdhjen e ujërave të Devollit në lumin Shkumbin, ujëra të cilat më tej përmbytin fushat e Peqinit, Rrogozhinës, kavajës dhe Lushnjes.

Me të dhënat e këtij studimi është hartuar edhe një plan emergjence i cili duhet të disponohet nga Drejtoria e Emergjencave Civile ne rrethet e sipërpërmendur dhe është bazë për hartimin e planeve të alarmit dhe të evakuimit të popullsisë. Zona Seman - Vjosë ku përfshihet rrethi i Fierit dhe Vlorës. Zona i kullon ujërat me vetërrjedhje në pjesën veriore (kolektori i Roskovecit) dhe me anë të disa hidrovorëve në pjesën qendrore dhe jugore, dhe konkretisht, hidrovoret e Hoxharës, Darëzezës dhe Akërnisë (shih figurën 15). Theksojmë se këta hidrovorë, por edhe të gjithë hidrovorët e tjerë në Ultësirën Perëndimore, janë të projektuar për të kulluar ujërat e reshjeve që bien në zonën që kullohet. Futja e ujërave të lumenjve në këto zona, pa asnjë dyshim, do të shkaktojë përmbytje të mëdha. Ky fenomen ndodhi disa herë në Hidrovorin e Darëzezës i cili punoi me kapacitet të plotë për të përballuar ujërat që vinin nga lumi Vjosë, që kishin kapërcyer argjinaturën nga ura e Mifolit deri në Kafaraj. Disa herë ishte në rrezik të përmbytej, pra të dilte jashtë shërbimi.

Figura 15: Komunitet e prekura të zonës Seman – Vjosë Burimi: Autori, Pjesë e Hartëzimit GIS

Dokument Strategjik - Dëmet e shkaktuara nga fatkeqësitë natyrore në Shqipëri

Kjo zonë kërcënohet në veri nga lumi Seman dhe në jug nga lumi Vjosë. Të dy lumenjtë janë të

Kjo zonë kërcënohet në veri nga lumi Seman dhe në jug nga lumi Vjosë. Të dy lumenjtë janë të argjinuar. Gjendja e argjinaturave duhet të verifikohet pasi në vitet e fundit është vënë re që edhe për reshje të zakonshme, nivelet e ujit arrijnë pothuaj në kurorë të argjinaturës. Raste tipike kanë qenë përmbytjet e viteve 2015-2018, kur u përmbytën radhazi mijëra hektarë tokë bujqësore, disa qindra biznese dhe ndërtesa të banorëve që jetojnë në këtë zonë. Faktikisht, nga ana veriore, pra nga lumi Seman, nuk është shënuar ndonjë ngjarje e lidhur me prishjen e argjinaturës së tij kjo për arsye se, në pellgun e Semanit, reshjet nuk kanë qenë aq të dendura sa në pellgun e Vjosës. Praktikisht edhe rezervuari i Banjës nuk bëri shkarkime të ujërave të tepërta. Në pjesën qendrore dhe jugore përmbytjet kanë qenë të shumta si në numër ashtu edhe në sasi.

oto 14 Pë

: rmbytja e mbikalimi Levan

t në gjatë pë e të 2015-

rmbytjev

urimi:

Foto 14: Përmbytja e viteve mbikalimit në Levan gjatë përmbytjeve të viteve 2016 2015-2016 B Burimi: Drejtoria e Emergjencave Drejtoria e Civile Fier

Emergjenca Civile Fier

Foto 15: Përmbytja e Urës së vjetër të Mifolit gjatë përmbytjeve të viteve 2015-2016 Burimi: Drejtoria e Emergjencave Civile Fier

Nga40kontaktet me specialistët e Drejtorisë së Emergjencave Civile në Fier dhe në Vlorë, rezulton :: Dokument Strategjik - Dëmet e shkaktuara nga fatkeqësitë natyrore në Shqipëri që problemi i përmbytjeve në organet drejtuese të këtyre dy qarqeve është duke u vlerësuar në

Nga kontaktet me specialistët e Drejtorisë së Emergjencave Civile në Fier dhe në Vlorë, rezulton që problemi i përmbytjeve në organet drejtuese të këtyre dy qarqeve është duke u vlerësuar në mënyrë serioze. Nga ana e tyre është ndërmarrë një studim tërësor i këtij fenomeni, i cili do të analizojë gjendjen dhe, mbi të gjitha do të propozojë masa mbrojtëse që përmbytjet të minimizohen. Sa i takon kërcënimit të përmbytjes prej shkarkimeve nga digat, kjo zonë kërcënohet nga rezervuari i Banjës i mbushur për herë të parë në vitin 2016. Nga ana e investitorit, është bërë një studim lidhur me valën që përhapet dhe përmbytjet në zonën poshtë digës deri në det, nga i cili rezulton se: • •

Gjatë shkarkimeve të prurjeve maksimale rrjedha e ujit në pjesën e poshtme të lumenjve Devoll dhe Seman, në shumë zona, e tejkalon kurorën e argjinaturave, pra do të shkaktojë përmbytjen e tokave bujqësore dhe qendrave të banuara që ndodhen pranë argjinaturës Në rastin e ndonjë dëmtimi eventual të digës, përmbytja e zonës është e pashmangshme. E gjithë zona e Roskovecit, Fierit dhe Hoxharës do të gjendej nën ujë.

Me të dhënat e këtij studimi është hartuar edhe një plan emergjencë e që disponohet nga Drejtoria e Emergjencave Civile ne Fier dhe është bazë për hartimin e planeve të alarmit dhe evakuimit.

Dokument Strategjik - Dëmet e shkaktuara nga fatkeqësitë natyrore në Shqipëri

ZONAT E RREZIKUARA DHE ANALIZA E RREZIKUT TË PRITSHËM

4.ZONAT E RREZIKUARA DHE ANALIZA E RREZIKUT TË PRITSHËM 4.1 Gjendja aktuale e veprave mbrojtëse nga përmbytjet Aktualisht, nuk dihet gjendja për të gjitha veprat e ndërtuara për mbrojtjen nga përmbytjet. Nuk ka të dhëna të mjaftueshme për të gjykuar nëse ato janë në gjendje të vazhdojnë të kryejnë funksionin për të cilin qenë ndërtuar. Argjinaturat - nuk ka të dhëna të plota për gjendjen teknike të argjinaturave, për rrjedhojë nuk mund të përcaktohet aftësia e tyre për të kryer në vazhdim funksionin për të cilat u ndërtuan. Gjatë periudhës së fundit 25 vjecare kanë ndodhur disa fenomene objektive e subjektive që kanë cënuar funksionimin normal të argjinaturave, më kryesoret nga të cilët janë: •

• • • •

• •

Ndryshimi i nivelit të shtratit të lumenjve dhe si rrjedhojë ndryshimi i nivelit të ujit si rezultat i shtimit të depozitimeve të materialit të ngurtë ndër vite. Me ndërtimin e argjinaturave në dy anët e shtratit të lumenjve, uji nuk përhapet në fusha, si pasojë materiali i ngurtë që përhapej në fusha (para argjinimit), depozitohet në shtratin e lumit ndërmjet dy argjinaturave duke e ngritur ndër vite tabanin e tij e si pasojë duke rritur edhe nivelin e ujit në këtë pjesë të lumit. Rritja e bimësisë brenda shtratit, gjë e cila shkakton uljen e aftësisë transportuese të shtratit, pra rritjen nga viti në vit të nivelit të ujit. Ndryshimi i strukturës së shtratit të lumenjve dhe i drejtimit të pakontrolluar të rrjedhjes si rezultat i marrjes pa kriter të inerteve, pa një plan teknik të studiuar. Ulja natyrore e kreut të argjinaturave. Dëmtimi subjektiv i argjinaturave, nga njerëzit, kafshët, bimët apo agjentët atmosferikë. Nuk janë të pakta rastet kur në zona të papopulluara nga njerëzit, kafshët (si për shembull, vjetullat) i gërryejnë argjinaturat duke krijuar “tunele” me përmasa deri në 30 cm, tunele që në kohë përmbytjesh bëhen shkaktarë të prishjes së trupit të argjinaturës. Mungesa e përditësimeve periodike të argjinaturave dhe mosndërhyrja në kohë për ndreqjen e difekteve të ndodhura. Mungesa e kontrollit dhe llogaritjes së aftësisë përcjellëse të shtratit të lumenjve në kushtet aktuale.

Argjinaturat detare - megjithëse jo aq të shumta krahasuar me argjinaturat lumore, argjinaturat detare janë të dëmtuara deri në kufirin e mosfunksionimit normal të tyre. Pothuajse nuk u nënshtrohen më vrojtimeve teknike. Një pjesë e tyre janë shkatërruar nga mosmirëmbajtja. Nuk ka një përditësim të mirëfilltë të gjendjes teknike të tyre dhe aktualisht, për tokat bregdetare janë një kërcënim i përmbytjeve nga deti. Veprat për mbrojtjen e brigjeve lumore -këto lloj veprash ku përfshihen mbrojtjet gjatësore dhe ato tërthore bashkërendohen me sistemimin (argjinimin) e lumenjve dhe përfaqësojnë veshje të brigjeve apo ndërtimin e penelave mbrojtës. Vepra të tilla janë ndërtuar pothuaj në të gjithë shtretërit e lumenjve dhe kanë patur efektet e tyre pozitivë duke mbrojtur brigjet nga erozioni. Këto vepra e kanë kryer funksionin e tyre, por praktikisht kanë nevojë për rehabilitim, si dhe ndërtimin e mbrojtjeve të reja në përshtatje me kushtet aktuale të krijuara. Kanalet kullues - në përgjithësi koha ka treguar se sistemet e kullimit të projektuara dhe të ndërtuara tashmë kanë qenë efikase dhe e kanë realizuar qëllimin e tyre, evadimin e ujërave të tepërt nga fushat në kohë reshjesh. Megjithatë, lidhur me mirëmbajtjen, kryesisht pastrimin e tyre, ka shumë për t’u bërë pasi, në kushtet aktuale,

Dokument Strategjik - Dëmet e shkaktuara nga fatkeqësitë natyrore në Shqipëri

programimi i pastrimit periodik duhet të bazohet në kritere më të studiuara teknikisht, duke krijuar një plan që të synojë rritjen e efektshmërisë së tyre. Stacionet e pompimit (Hidrovoret) - në përgjithësi këto vepra kanë funksionuar mirë dhe kanë patur vëmendje më të madhe si nga pushteti lokal, ashtu dhe nga vetë popullsia që ndikohet nga mosfunksionimi normal i tyre. Aktualisht këto vepra vuajnë nga rinovimi i pajisjeve hidroelektromekanike dhe kryesisht nga ndërprerjet e furnizimit me energji. Shpesh herë, atyre u duhet të përballojnë edhe prurjet që vijnë nga lumenjtë, si rezultat i kapërcimit të niveleve të ujit mbi kreun e argjinaturave. Sistemimi i përrenjve dhe Kanalet e Ujërave të Larta - shumë përrenj të sistemuar kanë kryer më së miri funksionin e tyre. Aktualisht, nuk dihet gjendja teknike e veprave ekzistues dhe nevoja për rehabilitimin dhe ndërtimin e veprave të reja të këtij lloji. Sa u takon kanaleve të Ujërave të Larta, një pjesë e mirë e tyre aktualisht rezulton të jenë të pamirëmbajtur, të abandonuar dhe pa ndonjë vrojtim teknik për gjendjen e tyre. Praktikisht këto vepra, duke mos funksionuar si duhet, janë një rrezik potencial si për përmbytjen e tokave bujqësore ashtu edhe të qendrave të banuara.

4.2 Vlerësimi Kombëtar i Rrezikut 4.2.1 Eksperienca e vendeve të tjera Përgatitja e Vlerësimit Kombëtar të Rrezikut (VKR) tani është bërë prirje mbareuropiane. ISO 31.000 shërben si dokument bazë në shumicën e rasteve. Suedia dhe Vendet e Ulëta konsiderohen si shembuj për qasje të ndryshme në realizimin e VKR-ve; megjithatë, një kombinim i tyre do të mund të konsiderohet mjaft i përshtatshëm për përcaktimin e risqeve dhe përpilimin e hartës kombëtare të riskut të Shqipërisë. Rreziqet kategorizohen në natyrore, teknike, ligjore dhe penale, në varësi të origjinës së tyre, duke i grupuar po ashtu në ngjarje të qëllimshme dhe të paqëllimshme. Vlerësimi i risqeve teknike, natyrore zakonisht bëhet duke përdorur formulën e njohur të riskut:

Risk = Impakt x Probabilitet i Ndodhjes Probabiliteti për fenomenet natyrore e teknike, i quajtur në kushtet teknike Shqiptare “siguria e ngjarjes” në fusha të ndryshme është e ndryshme. Në rastin e përmbytjeve ato mund të klasifikohen si më poshtë: Përsëritja Shumë e rrallë Rrallë Ndonjëherë Shpesh Shumë shpesh

Probabiliteti 1 herë në 50 vjet 1 herë në 20 vjet 1 herë në 10 vjet 1 herë në 5 vjet 1 ose disa herë në vit

Siguria 2% 5% 10% 20% 99%

Sipas përvojës suedeze, VKR shihet si pjesë e zhvillimit të kapaciteteve kolektive për parandalimin dhe menaxhimin e ngjarjeve të dëmshme në të gjitha nivelet e shoqërisë duke filluar me identifikimin e aseteve që duhen të mbrohen dhe më tej, me identifikimin e risqeve. Për VKR 2011 të Suedisë, u përdor një shkallë ndikimi me 5 nivele. Nga 200 risqe dhe analiza vulnerabiliteti, janë evidentuar 27 ngjarje si më të rëndat, për sa i përket ndikimit kombëtar. Gjithashtu, janë vlerësuar edhe skenarët më negativë të mundshëm. Sipas përvojës së Vendeve të Ulta, vend në të cilin realizohen VKR vjetore që nga viti 2007 ku përfshihen, përveç interesave kombëtare edhe interesat evropiane dhe të NATO-s. Qasja e tyre konsiston në tri faza (identifikimi i

Dokument Strategjik - Dëmet e shkaktuara nga fatkeqësitë natyrore në Shqipëri

risqeve, analiza e kapaciteteve dhe zbatimi). Një aspekt kyç për përgatitjen e VKR-së është zhvillimi i skenarëve, të cilët hartohen nga grupe pune shumëdisiplinare. Që të konsiderohet skenar, një ngjarje duhet të ndodhë në nivel kombëtar dhe të ketë efekte në një nga interesat jetike të Vendeve të Ulëta, duke provokuar kundërmasa brenda pesë viteve pasuese. Dhjetë kritere ndikimi janë përdorur për të pasqyruar efektet e skenarëve mbi pesë interesat jetike, ku përfshihet edhe vlerësimi i infrastrukturës bazë të prekur, për sa i përket shkallës së dëmit dhe tipit të infrastrukturës së prekur. Për vlerësimin e probabilitetit të ndodhjes përdoren të dhëna historike, rezultate të proçeseve modeluese apo analiza ose opinione ekspertësh. Më tej, për çdo risk kryhet vlerësimi i pasigurisë. Megjithëse me një përvojë shumë të gjatë në fushën e projektimit të masave parandaluese të përmbytjeve, në këto dy vende u vunë re mangësitë si më poshtë: • • • • •

Të dhëna të pamjaftueshme për vlerësimin e probabiliteteve dhe efekteve Mungesa e zhvillimit të skenarëve për ngjarje më komplekse Mungesa e perspektivave afatgjata (25-30 vjet) Mungesa e metodave për analizë gjithëpërfshirëse shoqërore kosto-benefite Mungesa e indikatorëve specifikë empirikë për të vlerësuar më mirë kapacitetet për kapërcimin e krizave.

4.2.2 Risqet shqiptare Vlerësimi i riskut për hartën kombëtare të riskut të Shqipërisë, duke përjashtuar aspektet monetare, fokusohet në efektet e ndërprerjes së shërbimeve publike. Në vlerësimin e riskut zhvillohen të paktën tri rrethana: skenari më i mirë, më i mundshëm dhe më i keq. Zakonisht, skenari më i keq merret parasysh për prioritizimin e masave zbutëse dhe mangësive, pasi ky skenar në përgjithësi mbulon një gamë të gjerë të ngjarjeve të mëdha e të vogla. Bazuar në disa tentativa të bëra më parë, për kushtet e Shqipërisë, janë identifikuar një sërë mangësish si më poshtë: • Mangësi të dhënash lidhur me strukturat mbrojtëse nga përmbytjet; • Mangësi në kushtet teknike te projektimit dhe zbatimit (aktualisht në Shqipëri ende punohet me kushtet teknike te 50 viteve më parë); • Mangësi teknike (p.sh. mungesa e kapaciteteve zbuluese dhe analitike); • Mangësi organizative (p.sh. përditësimi i planeve të emergjencave); • Mangësi profesionale/individuale (p.sh. mungesa e trajnimit të përshtatur sipas kompetencave / autoritetit të institucionit); • Mangësi ligjore (p.sh. zbatimi i Ligjit shqiptar për Emergjencat Civile). Praktikisht, në Shqipëri, përballja me rreziqet pothuaj mbetet si detyrë vetëm e Drejtorisë së Përgjithshmë të Emergjencave Civile, strukturë që ka si detyrë parësore përballimin me pasojat. Është me shumë rëndësi të theksohet se identifikimi i shkaqeve të risqeve do të kishte një ndikim të dukshëm edhe në pasojat. Faktikisht, një detyrë e tillë mbulohet nga një sërë institucionesh, të cilat duhet që në mënyrë të koordinuar të paraprijnë masat emergjente me analiza, studime, vlerësime, ligje, kushte teknike e vendime të përditësuara. Plane (projekte) kombëtare duhet të ndërmerren, për të patur një vizion të qartë lidhur me ndërhyrjet që bëhen gjatë përballimit të pasojave dhe sidomos riparimeve që bëhen pas ngjarjes. Eksperienca e deritanishme ka treguar se në përgjithësi masat e marra kanë qenë thjesht një riparim (sjellje e strukturës në gjendjen që ishte para ngjarjes), pa vlerësuar faktin që sa vjen e më shumë ngjarjet po bëhen më të shpeshta. Iniciativa e ndërmarrë nga Prefektuara e Fierit në bashkëpunim me atë të Vlorës, lidhur me përmbytjet e fundit nga lumi Vjosë, është për t’u marrë si shembull dhe për t’u zbatuar edhe në zonat e tjera të vendit.

Dokument Strategjik - Dëmet e shkaktuara nga fatkeqësitë natyrore në Shqipëri

Prania e disa qindra rezervuarëve në territorin e Shqipërisë është një aset që i vjen në ndihmë popullsisë në disa sektorë jetikë të saj. Nga ana tjetër, mungesa e monitorimit të gjendjes dhe sjelljes së këtyre strukturave me kohë, shpesh i bën këto asete një rrezik kërcënues për popullsinë që jeton në afërsi të tyre, por edhe atyre që jetojnë në pjesën e poshtme të luginës ku këto diga janë ndërtuar. E thënë ndryshe, Shqipëria ka qenë me “fat” që, në 50 vitet që kanë kaluar, nuk ka patur ndonjë fatkeqësi të kësaj natyre, por kjo nuk do të vazhdojë të jetë kështu në pafundësi. Ndërmarrja e një studimi të gjerë monitorimi dhe sidomos e miratimit të regulloreve për monitorimin e mëtejshëm është një domosdoshmëri. Theksojmë se, në raste të tilla, ngjarja është kaq e shpejtë sa ndërhyrja e strukturave të emergjencës civile, në përgjithësi do të jetë pa ndonjë efektivitet.

4.3 Vlerësimi i hot-spoteve të rrezikuara si pasojë e humbjes së infrastrukturës Siç është përshkruar edhe në paragrafet e mësipërm, në të gjithë territorin e Shqipërisë ka shumë zona që mund të konsiderohen si hot-spote, që duhen mbajtur gjithmonë nën një monitorim të vazhdueshëm të shoqëruar edhe me raportime të kujdesshme nga njësitë vendore në drejtim të institucioneve qeveritare. Më poshtë renditen në mënyrë të shkurtuar disa nga këto hot-spote: Argjinaturat e lumenjve në të gjithë lumenjtë e vendit. Duhen monitoruar të paktën një herë në vit duke evidentuar në mënyrë vizuale gjendjen e tyre. Te paktën një herë në pesë vjet duhet të bëhen matje topografike të kreut të argjinaturave, duke nxjerrë në pah gjendjen e tyre dhe duke parashikuar masat për parandalimin e ndonjë fatkeqësie të radhës. Zonat e ekspansionit të lumenjve. Teknikisht çdo lumë i argjinuar ka një zonë ndërmjet bregut dhe argjinaturës, e paraparë që uji të përhapet në to për të zbutur sadopak përmbytjen. Këto zona mund të jenë të përdorëshme, për qëllime bujqësore, por duke iu bërë e qartë fermerëve llojin e bimës që i përshtatet këtyre kushteve, por mbi të gjitha duke i bërë të ndërgjegjshëm për pasojat që mund të shkaktojë përmbytja. Ndërtimet në zonat e ekspansionit të lumenjve. Duhet rreptësisht të ndalohen, pasi përveçse dëmtojnë pronarin, ato ndikojnë negativisht edhe në mirëfunksionimin e veprës mbrojtëse nga përmbytja. Shembull tipik është urbanizimi i zonës në hyrje të Bahçallëkut në Shkodër, zonë që ka qenë planifikuar të shkarkojë një pjesë të ujërave të lumit Drin gjatë kalimit të plotave. Ky bllokim i bërë i rrjedhjes ka vënë në kushte më të disfavorshme zonat që përmbyten përgjatë shtratit të lumit Kir, por edhe i vetë qytetit të Shkodrës. Ndërhyrjet në ndërtimet ekzistuese apo të reja rrugore. Nuk janë të pakta rastet kur ndërhyrjet në ndërtimet ekzistuese rrugore, duke i mbilartësuar shtresat e rrugës pa patur parasysh efektin që mund të kenë këto ndërhyrje. Rast tipik është rehabilitimi i rrugës hyrëse në Bahçallëk, ku shtresat e rrugës janë mbilartësuar rreth 0.5 m duke penguar rrrjedhjen e ujrave të përmendura më lart. Edhe më kritike paraqitet ngjarja kur ndërtohet një rrugë e re dhe, kjo nuk shoqërohet me masat e nevojshme për eleminimin apo zbutjen e efekteve hidraulike që mund të ketë ky ndërtim i ri. Rast për t’u përmendur është rruga e re Levan-Vlorë, e cila në vitin 2015 u bë shkaktare e përmbytjes së fushave të Levanit, pasi ujërat e përhapura në fushë nuk kishin ku të shkarkonin, sepse nënkalimi mbi kanalin kryesor të kullimit (kanali i depresionit) ishte i bllokuar me zhavorre të përdorura për ndërtimin e urës. Kanalet e Ujërave të Larta. Janë objekte që kërcënojnë me përmbytje jo vetëm toka bujqësore, por në disa raste edhe qendra të banuara siç janë: Lezha, Durrësi, Lushnja, etj. Ndërtimi në shtratin e ketyre kanaleve i objekteve si shtëpi, kasolle, etj., sjell si pasojë bllokimin e rrjedhjes dhe kapërcimin e ujërave mbi bankinën e kanalit, pra përmbytjen e zonës përreth. Nënkalimet e përrenjve në infrastrukturat rrugore. Në rrugët në përgjithësi, por në autostrada në veçanti këta nënkalime bëhen shkaktarë të përmbytjeve shpesh herë të përmasave të mëdha. Në çdo rast, duhet patur parasysh që studim projektimi i tyre të bëhet më me përgjegjësi, pse jo duke tentuar të shmangen nënkalime

Dokument Strategjik - Dëmet e shkaktuara nga fatkeqësitë natyrore në Shqipëri

të tilla. Kur një gjë e tillë nuk është e mundur të bëhet, përmasimi i këtyre objekteve duhet bërë me një siguri të rritur. Në këtë kontekst, do të ishte me shumë vend që kushtet teknike të miratuara 30 vjet më parë, të rishikohen duke përfshirë në to edhe ngjarjet e ndodhura gjatë kësaj periudhe. Urat në rrugët urbane dhe interurbane. Në përgjithësi të gjitha urat janë nën kërcënimin e përmbytjeve, pse jo edhe i dëmtimeve nga rrjedha e ujit. Projektimi i saktë i tyre dhe monitorimi i gjendjes sidomos në vitet e para do të zvogëlonte numrin e objekteve të dëmtuara nga reshjet. Përvoja e viteve të fundit ka treguar se inspektimi i të gjitha urave është një domosdoshmëri. Kjo do të ulte riskun e ndonjë dëmtimi me pasoja të rënda, por edhe do të orientonte organet vendore për të marrë masa mbrojtëse që do të ishin shumë herë më të lira se sa rindërtimi i objekteve kur ato të jenë prishur fare. Sistemimi i përrenjve dhe përroskave. Në shumë zona të banuara dhe në toka bujqësore, përrenjtë dhe përroskat janë shkaktarë të përmbytjeve dhe dëmtimeve serioze. Kjo për arsye të shpejtësisë së madhe që ka rrjedhja në këto objekte, por edhe i faktit që këto ujëra transportojnë edhe sasi të mëdha materiali të ngurtë. Shembull tipik është përroi i Përmetit, i cili megjithëse është sistemuar rreth 50 vite më parë, është rehabilituar pjesërisht rreth 15 vite më parë, është në gjendje që, pas një dëmtimi serioz, të mund të spostojë në drejtim të shtëpive dhe rrugëve të qytetit me dhjetra mijëra m3 material si zhavorre, gurë, drurë, etj.

4.4 Hartëzimi në sistem GIS i zonave të prekura, dëmeve të shkaktuara dhe popullsisë së prekur Informacioni gjeohapësinor që është përgatitur nga ky studim është i organizuar në 9 (nëntë) shtresa kryesore gjeoinformacioni. Shtresat përbërëse janë si më poshtë: 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9.

Sipërfaqet e Përmbytjes Lumenjtë Zonat e Banuara Argjinaturat mbrojtëse Kanalet e Ujërave të Larta Kolektorët Kullues Infrastruktura Rrugore Digat Hidrovorët

Secila nga këto shtresa ka një model të paracaktuar të dhënash, që është miratuar nga grupi i ekspertëve dhe përditësohet nga ky studim për secilën nga shtresat. Forma tabelare e të dhënave krijon mundësi që, në të ardhmen, ajo të plotësohet si me të dhëna (duke shtuar rreshta), por edhe duke ndërhyrë në formatin e saj (duke shtuar kollona) në varësi të kërkesave specifike që mund të ketë përdoruesi. Informacioni gjeohapësinor i përgatitur në kuadrin e këtij studimi dorëzohet në dy formate GIS, në formatin “shapefile”, që është një nga formatet e përdorura më gjerësisht nga aplikimet GIS dhe si “geodatabase”, një mënyrë tjetër për ruajtjen, organizimin dhe shfrytëzimin e informacionit, i cili lejon krijimin e një modeli kompleks të dhënash për prezantimin e realitetit duke bërë të mundur popullimin e mëtejshëm nga ekspertë të cilëve do t’u shërbejë ky studim në të ardhmen. Të dhënat gjeohapësinore janë në përputhje me kornizën referuese gjeodezike të parashikuar në Ligjin 72/2012, “Për organizimin dhe funksionimin e infrastrukturës kombëtare të informacionit gjeohapësinor në Republikën e Shqipërisë” CRS (coordinate reference system) “KRGJSH” EPSG:6870. Bazuar në sistemin koordinativ shtetëror KRGJSH, informacioni përfundimtar që dorëzohet nga ky studim është plotësisht në përputhje me shtresat bazë të gjeoinformacionit, që sot ofrohen nga Gjeoportali Kombëtar, kjo ndihmon shumë përdoruesit në analiza të ndryshme aktuale dhe në të ardhmen, të këtij gjeoinformacioni. Më poshtë, për ilustrim, paraqiten disa imazhe të dala nga përpunimi i të dhënave të përfshira në programin GIS. 48

Dokument Strategjik - Dëmet e shkaktuara nga fatkeqësitë natyrore në Shqipëri

në të ardhmen, të këtij gjeoinformacioni.

Më poshtë, për ilustrim, paraqiten disa imazhe të dala nga përpunimi i të dhënave të përfshira në programin GIS.

Harta 1: Harta Përpunimii të i tëdhënave dhënave grumbulluara në në GIS GIS Harta 1: Përpunimi i të dhënave të1:Përpunimi grumbulluara në GIStëtëgrumbulluara Burimi: Autori

Burimi: Burimi:Autori Autori

Analizëe eriskut riskuttëtëpritshëm pritshëmsisipasojë pasojëeedëmtimeve dëmtimeve të të shkaktuara në 4.54.5 Analizë infrastukturën mbrojtëse, pordhe dhenga mungesa sajtë shkaktuara në infrastukturën infrastukturën mbrojtëse mungesa eesaj 4.5 Analizë e riskut tëpor pritshëm singa pasojë e dëmtimeve

mbrojtëse dhe nga mungesa edrejtpërdrejta saj Përmbytja mund të ketë sërë ndikimeshtëtë drejtpërdrejtanë nëmjedis mjedisdhe dheekosisteme ekosisteme që që gjenden gjenden brenda Përmbytja mund tëpor ketë njënjë sërë ndikimesh brenda një njërajoni rajoni të përmbytur ajo mund të ndikojnë drejtpërdrejtnënëshëndetin shëndetineebanorëve banorëve të të prekur prekur,por por edhe edhe të të sjellë dëme në pronë, të përmbytur ajo mund të ndikojnë drejtpërdrejt sjellë dëme në pronë, Përmbytja mund të ketë një sërë ndikimesh të drejtpërdrejta në mjedis dhe ekosisteme që objekte publike e më gjerë. objekte publike e më gjerë. gjenden brenda një rajoni të përmbytur ajo mund të ndikojnë drejtpërdrejt në shëndetin e

banorëve të prekur portë edhe të sjellë dëme në pronë, objekte publike e më gjerë. 4.5.1 Ndikimet sociale përmbytjeve 4.5.1 Ndikimet sociale të përmbytjeve

Përmbytja jo vetëm që shkakton në dëmtim të infrastrukturës dhe pronës, por gjithashtu ka një ndikim social të Përmbytja jo vetëm që shkakton në dëmtim të infrastrukturës dhe pronës, por gjithashtu ka një ndikim social të pafavorshëm ndaj banorëve të prekur nga fatkeqësia natyrore. Ndikimet në shëndetin fizik dhe mendor mund të jenë pafavorshëm ndaj banorëve të prekur nga fatkeqësia natyrore. Ndikimet në shëndetin fizik dhe mendor mund të jenë Ndikimet sociale të përmbytjeve afatshkurtra4.5.1 dhe afatgjata, dhe mund të sjellin ndryshime në mjetet e jetesës së banorëve të prekur. Pasojat sociale afatshkurtra dhe afatgjata, dhe mund të sjellin ndryshime në mjetet e jetesës së banorëve të prekur. Pasojat sociale të përmbytjeve kanë ndikim jo vetëm tek individët dhe familjet, por ato mund të ndihen në fusha të tjera të punës Përmbytja jo vetëm qëvetëm shkakton në dëmtim të infrastrukturës dhetëpronës, por gjithashtu një të përmbytjeve kanë ndikim jo tek individët dhe familjet, por ato mund ndihen në fusha të tjera ka të punës dhe jetës, prandaj trajtimi i ndikimeve shoqërore të përmbytjeve është i rëndësishëm për përpjekjet për mbështetje dhedhe jetës, prandaj trajtimi ipërmbytjeje. ndikimeve shoqërore të përmbytjeve ështënga i rëndësishëm përpjekjetNdikimet për mbështetje ndikim social ndaj banorëve të prekur fatkeqësiapërnatyrore. në rimëkëmbje pastë njëpafavorshëm dhe rimëkëmbje pas një përmbytjeje.

shëndetin fizik dhe mendor mund të jenë afatshkurtra dhe afatgjata, dhe mund të sjellin

Ndikimi i drejtpërdrejtë ndryshime në mjetet e jetesës së banorëve të prekur. Pasojat sociale të përmbytjeve kanë ndikim Ndikimi i drejtpërdrejtë Shëndeti fizik dhe mendor - ndikimet e përmbytjeve në shëndetin fizik dhe mendor mund të jenë të gjera. Vërshimet jo vetëm tek individët dhe familjet, por ato të ndihen fushamund të tjera tëqëpunës dhe jetës, Shëndeti fizik dhe mendor - ndikimet e përmbytjeve nëmund shëndetin fizik mendor të jenë të gjera. Vërshimet e përvitshme p.sh., në zonat e Fierit dhe Vlorës passollën edhe jetë dhe të në humbura, ndërkohë shumë njerëz kanë e përvitshme nëuzonat e Fierit dhe Vlorës passollën edhe jetë të humbura, ndërkohë që njerëz kanë mbetur endepsh duke përballur me pasojat emocionale, stresin dhe ankthin. Stresi i trajtimit tëpër një shumë ngjarje traumatike prandaj trajtimi i ndikimeve shoqërore të përmbytjeve është i rëndësishëm përpjekjet për mbetur ende duke u përballur me pasojat emocionale, stresin dhe ankthin. Stresi i trajtimit të një ngjarje traumatike mund të përkeqësojë kushtet ekzistuese shëndetësore dhe të çojë në një sërë sëmundjesh që vazhdojnë të ndikojnë mbështetje dhe rimëkëmbje pas një përmbytjeje. mund të përkeqësojë kushtet shëndetësore çojë në një sërë vazhdojnë të ndikojnë në jetën e njeriut edhe pasiekzistuese ujërat e përmbytjes kanë dhe rënë.tëPërveç kësaj, stresisëmundjesh i lidhur me që përmbytjet mund të çojë në në jetën e njeriut edhe pasi ujërat e përmbytjes kanë rënë. Përveç kësaj, stresi i lidhur me përmbytjet mund të çojë një rritje të dhimbjeve të kokës, problemeve të stomakut, ftohjes ose alergjive. në një rritje të dhimbjeve të kokës, problemeve të stomakut, ftohjes ose alergjive. Dokument Strategjik - Dëmet e shkaktuara nga fatkeqësitë natyrore në Shqipëri

Dokument Strategjik - Dëmet e shkaktuara nga fatkeqësitë natyrore në Shqipëri

Ujrat e përmbytjes shpesh janë të ndotura me mbeturina, ndotës dhe, nganjëherë, edhe nga ujëra të zeza që paraqesin potencialin për lëndime serioze ose vdekje për ata që vijnë në kontakt. Për më tepër, prurjet e ujit të vrullshëm mund të krijojë rreziqe të tjera që edhe nuk mund të shihen, siç mund të jenë mjete dhe objektet e mprehta. Kështu, rreziqet për shëndetin fizik të personave janë gjithmonë të pranishme derisa ujërat e përmbytjes të jenë zvogëluar dhe të fillojnë pastrimet. Para, gjatë dhe pas një përmbytjeje kërkohet kujdes i madh e masa sigurie duhet të zbatohen për të mbrojtur individët nën ndikimin e përmbytjes. Studimet në komunitetet e zonave të përmbytjeve tregojnë se stresi mund të mbetet te viktimat e përmbytjeve deri në një vit e gjysmë pas ngjarjes traumatike me periudhën më të vështirë që është procesi i pastrimit dhe rindërtimit të shtëpive të dëmtuara nga përmbytjet. Stresi i kthimit të një shtëpie në kushtet e para përmbytjeve mund të intensifikohet nëse individi ka përvoja negative me mbulimin e siguracioneve, kompensimet ose kontratat e ndërtimit. Stresi akut, depresioni klinik, ankthi dhe çrregullimi i stresit post-traumatik shoqërohen në përpjestim të drejtë me përmbytjet dhe intensiteti i reagimit mund të varet nga ashpërsia e përmbytjes. Aspektet kulturore dhe përmbytjet Ultërsira Perëndimore dhe sidomos zona bregdetare e Shqipërisë ka një histori që shkon thellë në shekuj deri në periudhën pellazge dhe një pjesë e mirë e tyre kanë qenë themeluar e zhvilluar pranë shtretërve të lumenjve (vendbanime si Lezha, Rodoni, Durrësi, Apollonia, etj., janë të famshme në gjithë Mesdheun). Në këto vendbanime ka edhe muzeume, arkiva, galeri të artit dhe përreth tyre edhe mjaft vende të trashëgimisë kulturore. Edhe këto struktura dhe institucione kulturore janë nën ndikimin e drejtpërdrejtë të përmbytjeve dhe të mundësisë për të pësuar dëmtime dhe humbje deri të pakthyeshme. Muzeu Arkeologjik i Durrësit ose Parku Arkeologjik i Lezhës për shembull janë në territore në rrezik nga vërshimet e rrëmbyeshme të shirave ekstreme. Shumë objekte të rëndësishme muzeale dhe shkencore, që ruhen në bodrumet e muzeumeve mund që, potencialisht, të shkatërrohen. Megjithëse këto artefakte kanë një vlerë monetare, humbja historike dhe kulturore e këtyre objekteve është më e vështirë për t’u vlerësuar. Përndryshe, kur përmbyten vendbanime të lashta historike, mund të ndodhë edhe që të gjenden objekte të reja të tilla si fosilet ose objekte arkeologjike, që zbulohen nga ujërat e përmbytjes ose si pasojë e shkarjeve të dheut. Shembuj të tillë, në ditët pas përmbytjeve, ka pasur në disa raste në të shkuarën4, ku raportet nxjerrin në dritë gjetje që nuk ishin zbuluar kurrë më parë. Ndikimi i këtyre gjetjeve kontribuon në trashëgiminë kulturore të vendit dhe shënon një ndikim pozitiv nga përmbytjet. Në rastet kur humbjet kanë të bëjnë me institucionet kulturore, vendet e dëmtuara ose të shkatërruara, humbja e pajisjeve ose furnizimeve, kontratat e anuluara, të ardhurat e humbura për shkak të ngjarjeve kane një ndikim të rëndësishëm social në komunitet dhe në tërësi për vendin. Ndikimi indirekt Me kalimin e kohës, ndikimet indirekte sociale të përmbytjeve mund të ndjehen më shumë, sidomos rastet e pakthyeshme. Banorët mund të bëhen të paduruar dhe të pakënaqur me vendimmarrësit në qeverinë qëndrore dhe vendore, si edhe me kompanitë e sigurimeve dhe ofruesit e tjerë të shërbimeve. Kjo pakënaqësi mund të shfaq dhe të sjell implikime negative politike për vendimmarrësit.

4.5.2 Ndikimet Ekonomike të Përmbytjeve Përmbytja është një nga shpenzimet më të mëdha për programet e kompensimit dhe të asistencës ndaj fatkeqësive për shtetin. Përmbytja është përgjegjëse për dëmtim ekstrem dhe shkatërrim ndaj pronës, zonave publike dhe mjedisit si dhe shkakton kosto të mëdha për qeverinë. Edhe pse, siç u përmend në seksionin 4, mund të ketë metoda të ndryshme në përllogaritjen e dëmit dhe humbjeve (pa llogaritur humbjet njerëzore), kostot e përgjithshme të përmbytjeve vlerësohen në miliona. Përveç kostove të dëmtimit, përmbytja rezulton në produktivitetin e humbur, http://www.mapo.al/nekropoli-i-apolonise-pre-e-lehte-per-gjuetaret-e-thesareve/ http://www.forumishqiptar.com/threads/85339-Zbulime-arkeologjike-ne-Shqiperi/page2 https://vargmal.org/dan2816

Dokument Strategjik - Dëmet e shkaktuara nga fatkeqësitë natyrore në Shqipëri

reduktimin e punëve dhe humbjet në GDP për shkak të nevojës që burimet të vihen në drejtim të përpjekjeve të rimëkëmbjes dhe larg aktiviteteve të përditshme. Humbjet e sigurimeve - shuma e parave të shpenzuara për humbjet e sigurueshme ndryshon në varësi të shkallës së përmbytjeve, llojit të pronës së ndikuar, politikës individuale të sigurimit dhe rrethanave politike. Sigurimi bujqësor është pothuaj inekzistent në vendin tonë. Tregu i sigurimit zë 1.6% të GDP për vitin 2013, ku sigurimi i automjeteve zë 81.5 %. Nga një vrojtim social i zhvilluar në 2015 në zonën e prekur nga përmbytja asnjë nga familjet nuk ishte siguruar. Ndër arsyet kryesore janë pamundësia ekonomike, pasuar nga mungesa e besimit në kompanitë sigurimit, një njohje e kufizuar e rëndësisë së investimit parandalues dhe pritshmëria e sektorit nga ana e qeverisë, për të kompensuar të gjitha humbjet në rast fatkeqësish5. Edhe pse ende ka mjaft fermerë dhe prona që nuk sigurohen, vlerësimi i dëmit në pronat e siguruara kap vlera të konsiderueshme dhe, me pasojat e ngjarjeve ekstreme të motit pritet që ato të rriten në të ardhmen. Kështu që është emergjente që të mbështeten politikat e sigurimit për fermerët dhe ata të bëhen të ndërgjegjshëm për këtë përafrim. Në mjaft raste, agjencitë e sigurimeve hezitojnë të mbulojnë ngjarje si përmbytjet, pasi përveç shkaqeve të tjera, objektet dhe aktivitetet ekonomike nuk plotësojnë kriteret teknike të sigurimit nga përmbytjet dhe deklarohen me risk të madh6. Disa kompani mbulojnë një numër të vogël klientësh bujqësorë, kryesisht blegtori (bagëti) dhe sera në zonat afër qyteteve. Duhet theksuar se shpesh ndodh që pranë shtëpive dhe bizneseve ka grumbullime mbetjesh nëpër kanalizime pasi nuk ka funksionim të shkarkimeve ashtu si në zonat e përmbytjes vlerësimet tregojnë që përmbytjet ndodhin për shkak të mospastrimit të kanaleve nga autoritetet përkatëse publike dhe, në këto raste, shteti detyrohet të marrë masa kompensimi për humbjet e ndodhura në terren, pasuri dhe aktivitete. Humbja e përkohshme ose e përhershme e biznesit / pagave - Sipërmarrjet e vendosura përgjatë lumenjve si dhe degëve lokale detyrohen të mbyllen dhe të evakuohen kur ka ngjarje me përmbytje. Qendra të mëdha në qytete dhe ferma detyrohen të mbyllen për gati disa javë, me qëllim që ujërat e përmbytjes të ulen dhe që zona të konsiderohet e sigurt për t’u futur përsëri7. Ka shumë aktivitete shërbimi që nuk janë në gjendje të punojnë duke rezultuar në të ardhura dhe paga të humbura. Shpesh këto përllogaritje nuk dalin në analiza dhe përllogaritjet e humbjeve nuk dihen.

Comprehensive analysis of disaster risk reduction and management system for agriculture in Albania, FAO 2018 Kompania INSIG e ka ofruar një shërbim të tillë deri në 2003 7 Kompani biznesi dhe përfaqësues të qendrës tregtare “City Park” kanë ngritur padi/ deklaruar se përmbytjet kanë ardhur si pasojë e ndërhyrjeve të bëra në përroin e Limuthit. 5 6

Dokument Strategjik - Dëmet e shkaktuara nga fatkeqësitë natyrore në Shqipëri

VLERËSIMI I DËMEVE TË PËRMBYTJEVE 2015-2017

5. VLERËSIMI I DËMEVE TË PËRMBYTJEVE 2015-2017 5.1 Objekti i vlerësimit të dëmeve Vlerësimi i dëmeve të fatkeqësive natyrore është një proces i rëndësishëm kur merren vendime për mbrojtjen ndaj tyre. Vendi ynë ka qenë dhe mbetet pre e një numri të madh fatkeqësish natyrore që e godasin atë. Drejtoria e Emergjencave Civile, në bashkëpunim me institucionet ndërkombëtare, llogarit një kosto të konsiderueshme prej 35 milionë eurosh në vit që i krijohet vendit nga fatkeqësi natyrore të tilla si: përmbytjet, tërmetet, zjarret etj. Ky vlerësim merr për bazë ekskluzivisht evidentimin e dëmeve të përmbytjeve si një nga fatkeqësitë më të shpeshta dhe me ndikim më të zgjeruar. Një nga qëllimet e këtij vlerësimi është të japë një orientim për shkallën e dëmit në vend në nivel sasior dhe monetar ku është e mundur dhe, të shërbejë për të kuptuar se në cilat pjesë të territorit ka prirje të zhvillimit të këtyre ngjarjeve në aspektin e zonimit dhe të përbërjes së dëmeve. Dëmet kryesisht ndahen në dëme direkte dhe indirekte. Në qoftë se dëmet direkte ndodhin si pasojë e kontaktit fizik të ujit të përmbytjes, dëmet indirekte nxiten nga përmbytja, por ndodhin në një hapësirë ose kohë jashtë vetë ngjarjes. Ky vlerësim bazohet kryesisht në analizën e dëmeve direkte të përmbytjeve, përveç rasteve kur ka të dhëna për dëmet indirekte. Kosto të tjera të konsiderueshme që nuk janë pjesë e këtij vlerësimi, përveç në rastet që specifikohet se janë përfshirë, janë kostot e shërbimeve emergjente, të evakuimit, të përforcimit të infrastrukturës, mjedisore, kostot e rekuperimit të dëmeve të përmbytjes, humbjet, të cilat lidhen me mungesën e produkteve apo rritjen e kostos së shërbimeve për shkak të mungesave të infrastrukturës etj. Përmbytjet e analizuara janë ato gjatë tre viteve 2015-2017. Kategoritë e përfshira në vlerësim vijojnë si më poshtë: • • • • • • • •

Dëme në banesa/sipërmarrje; Dëme në toka; Dëme në infrastrukturë rrugore; Dëme në ura; Dëme në objekte publike; Dëme në diga/argjinatura/kanale etj.; Dëme në bagëti; Dëme në njerëz.

5.2 Përqasja e metodologjisë Ky vlerësim është hartuar ekskluzivisht mbi bazën e të dhënave të mbledhura nga burime të ndryshme informacioni, ku përfshihen: • • • • •

raportime zyrtare të zyrave të Emergjencave Civile në vend; raportime të ndryshme në nivel kombëtar dhe rajonal; raporte të institucioneve ndërkombëtare që operojnë në vend; informacione nga media të ndryshme; informacione nga burime te tjera të besueshme.

Dokument Strategjik - Dëmet e shkaktuara nga fatkeqësitë natyrore në Shqipëri

Mungesa e të dhënave të mjaftueshme si dhe e një metodike unike në mënyrën e raportimit të tyre bëjnë që ky vlerësim të bëhet në nivel sasior asetesh të prekura dhe jo në nivel monetar, përveç në disa raste kur këto të dhëna janë raportuar. Fillimisht, janë identifikuar përmbytjet e raportuara për vitet 2015-2017, ku janë identifikuar gjithsej 5 ngjarje të cilat janë grupuar në: • • • • •

Përmbytjet janar-shkurt 2015; Përmbytjet tetor 2015; Përmbytjet janar 2016; Përmbytjet tetor 2016; Përmbytjet nëntor-dhjetor 2017.

Dëmet janë ndarë në bazë të kategorive për çdo qark si dhe në rang vendi dhe janë grupuar në tabela kumulative për çdo ngjarje, të cilat janë bashkangjitur në Aneksin 3. Këto tabela kumulative përbëjnë bazën e vlerësimit të dëmeve nga përmbytjet ku përfshihen: • • •

Evidentimi i zonave më vulnerabël; Nxjerrja e prirjeve zhvilluese (trendeve) në bazë ngjarjeje dhe në bazë rajoni; Krahasime të ngjarjeve të ngjashme në periudha të ndryshme kohore.

5.3 Rezultatet e vlerësimit të dëmeve Përmbytjet e këtyre tre viteve të fundit kanë shkaktuar dëme të konsiderueshme në gjithë vendin. Përgjithësisht, pjesët më të rrezikuara mbeten zonat e Ultësirës Bregdetare përgjatë baseneve ujore kryesore: Baseni ujor Drin– Bunë, Baseni ujor Mat, Baseni ujor Ishëm–Erzen, Baseni ujor Shkumbin, Baseni ujor Seman dhe Baseni ujor Vjosë. Periudhat më të rrezikuara janë kur rritet niveli i reshjeve apo prurjeve, si pasojë e shkrirjes së borës ose kur ka ngjarje ekstreme, kryesisht reshje të shumta në një kohë të shkurtër dhe aq më tepër kur shoqërohen me stuhi detare. Ato kufizohen përgjithësisht në periudhën tetor-shkurt. Ky trend manifestohet ndryshe çdo vit, por mbetet për t’u theksuar fakti që përmbytjet janë të përsëritura, përgjithësisht dy herë në vit, por me shkallë dhe shtrirje të ndryshueshme. Siç u theksua, më vulnerabël mbetet pjesa perëndimore e vendit, ku prurjet maksimalizohen dhe terreni ndihmon në amplifikimin e shtrirjes së dëmeve.

5.3.1 Përmbytjet janar-shkurt 20158 Këto përmbytje janë përqëndruar kryesisht në zonën jug-perëndimore të vendit, kryesisht në zonën përreth basenit ujor të Vjosës. Fatkeqësisht në këtë përmbytje regjistrohet një viktimë e rrëmbyer nga rrjedha e lumit Vërdovë në Pogradec. Qarqet më të prekura janë ato të: • • • •

Vlorës, Komuna Novoselë Fierit, Komunat Dermenas, Frakull e Levan Beratit, Bashkia Ura Vajgurore Gjirokastrës, Bashkia Këlcyrë, Luftinje, Petran, Lunxhëri

Me referencë Ministria e Punëve të Brendshme, Drejtoria e Emergjencave Civile, Programi i Bashkimit Evropian për Rimëkëmbjen ndaj Përmbytjeve, Raporti i vlerësimit të nevojave pas përmbytjes, media të ndryshme.

Dokument Strategjik - Dëmet e shkaktuara nga fatkeqësitë natyrore në Shqipëri

Grafiku 1: Shpërndarja e dëmeve për përmbytjet janar-shkurt 2015 sipas qarqeve Burimi: Autori

Dëmet sipas sektorëve janë shpërndarë si në vijim nga më të mëdhat te më të voglat: • • • • •

Dëme në argjinatura/diga Dëme në infrastrukturë Dëme në shtëpi Dëme në toka Dëme ne objekte publike

Grafiku 2: Shpërndarja e dëmeve për përmbytjet janar-shkurt 2015, sipas kategorive Burimi: Autori

Mangësitë dhe amortizimi i infrastrukturës është i dukshëm në peshën që zënë dëmet e tyre në raport me dëmet e përgjithshme të përmbytjeve. Sipas burimeve të Ministrisë së Brendshme, dëmet nga reshjet e 6 janarit 2015, që krijuan përmbytje në disa zona në Shqipërinë e Mesme dhe në jug të vendit, u llogaritën në rreth 15 milionë euro, nga të cilat rreth 9 milionë euro u krijuan nga shembja e rrugëve dhe urave. Megjithatë, në disa raportime të tjera, kjo shifër është dyfish më e madhe.

Dokument Strategjik - Dëmet e shkaktuara nga fatkeqësitë natyrore në Shqipëri

Vihet re se shpërndarja e dëmeve në bazë të ndikimit monetar të tyre është më e konsiderueshme në qarkun e Vlorës me 52% të dëmit total të regjistruar, në qarkun e Fierit me 21% të dëmit total të regjistruar, me qarkun e Beratit me 10% të dëmit total të regjistruar, për të vazhduar me qarqet Gjirokastër, Elbasan, Korçë etj. Ndikimi më i madh i dëmit jepet në dëmet që i bëhen tokës së punueshme ku llogaritet rreth 39% e dëmit total, për të vazhduar me dëmet në shtëpi dhe diga e argjinatura në rreth 28%. Vihet re një prirje e ndryshme në dy qarqet më të prekura, atë të Vlorës dhe të Fierit. Duket që sipërfaqet e tokës së punueshme janë më të ekspozuara ndaj dëmit në Vlorë sesa në Fier, por qendrat e banuara janë me të mbrojtura nga përmbytjet. Kjo shpjegon numrin më shumë se dyfish më të lartë të shtëpive të prekura nga përmbytjet në Fier nga ato në Vlorë. Dëme të konsiderueshme në shtëpi ka edhe Qarku i Elbasanit.

Grafiku 3: Shpërndarja e dëmeve në shtëpi për përmbytjet janar-shkurt 2015, sipas qarqeve Burimi: Autori

Grafiku 4: Shpërndarja e dëmeve në toka të punueshme për përmbytjet Janar-Shkurt 2015, sipas qarqeve Burimi: Autori

Në toka, dëme të konsiderueshme regjistrohen edhe në Qarkun e Beratit, ku dëmi për sektorin është rreth 18 % nga 9 % që është për Fierin dhe Gjirokastrën dhe 54% për Vlorën. Rreth 90% e dëmeve në infrastrukturë është ndarë mes Qarkut të Fierit dhe atij të Vlorës (grafiku 8).

Grafiku 5: Shpërndarja e dëmeve në infrastrukturë rrugore për përmbytjet janar-shkurt 2015, sipas qarqeve Burimi: Autori

Grafiku 6: Shpërndarja e dëmeve në argjinatura/diga për përmbytjet janar-shkurt 2015, sipas qarqeve Burimi: Autori Dokument Strategjik - Dëmet e shkaktuara nga fatkeqësitë natyrore në Shqipëri

Dëmet në argjinatura janë një tregues i rëndësishëm i impaktit të përmbytjes si dhe i përcaktimit të zonave vulnerabël. Siç mund të deduktohet edhe nga grafikët e mësipërm, qarku i Vlorës ka pasojat më të mëdha në këtë kategori, me 43% të dëmit total të regjistruar për këtë kategori, ndjekur nga qarku i Fierit me 18% dhe ai i Gjirokastrës me 12% (grafiku 9).

Grafiku 7: Shpërndarja e dëmeve në objekte publike për përmbytjet janar-shkurt 2015, sipas qarqeve Burimi: Autori

5.3.2 Përmbytjet tetor 2015 Mungon informacioni i detajuar për këto përmbytje. Për të dytën herë brenda vitit përmbytet zona e Novoselës në Vlorë dhe ka dëme të konsiderueshme në shtëpi. Fatkeqësisht, në këtë përmbytje regjistrohet një viktimë në zonën e Radhimës në Vlorë.

5.3.3 Përmbytjet janar 2016 Këto përmbytje prekin pjesën perëndimore dhe atë qendrore të vendit. Dëmet janë kryesisht të lokalizuara në basenin ujor të Vjosës, Shkumbinit dhe atë Ishëm–Erzen. Zonat më të prekura janë: • • • •

Qarku i Tiranës, Nj.A. Petrelë; Qarku i Elbasanit, Bashkia Peqin; Qarku Durrës, zona Shijak-Sukth; Pjesa Perëndimore, Vlorë-Fier.

Fatkeqësisht, në këtë përmbytje regjistrohen dy viktima në Laç, në vendin e quajtur Kodra e Bushit, dhe një në Tiranë, në lumin e Tiranës. Në infrastrukturë ka dëme të ndjeshme ku veçohen dëmtimet e urave përgjatë rrjedhës së lumit Shkumbin (Çermë të Divjakës), Erzen në Petrelë. Evakuohen ne total rreth 670 familje.

5.3.4 Përmbytjet tetor 2016 Këto përmbytje prekin pjesën perëndimore dhe atë qendrore të vendit por jo vetëm. Dëmet janë kryesisht të lokalizuara në basenin ujor të Vjosës, Shkumbinit, Ishëm Erzenit, Matit etj. Në këto përmbytje vihet re shtrirja e gjerë e dëmeve në gjithë territorin e vendit, duke përfshirë këtu edhe zona të thella malore.

Dokument Strategjik - Dëmet e shkaktuara nga fatkeqësitë natyrore në Shqipërie

Zonat më të prekura janë: • • • • • • • • •

Qarku i Lezhës, ku zonat më të prekura janë Qyteti Lezhë, Njësia Shëngjin, Balldre, Zejmen, Kolsh, Shënkoll, Blinisht, Dajç, Rrëshen e Kallmet; Qarku Vlorë, njësia Selenicë, Novoselë dhe Brataj. Qarku Tiranë, Njësia Zall-Bastar, Fushë_Krujë, Paskuqan; Qarku Durrës, zona Shijak; Qarku Dibër, Njësia Zerqan, Lis, Ulëz, Selishtë, Maqellarë, Fushë-Bulqizë dhe Bashkia Klos; Qarku Shkodër, Pult, Vermosh, Shosh, Kelmend, Gruemirë; Qarku Kukës, Njësia Tropojë, Golaj, Kukës; Qarku Gjirokastër, Njësia Çarshovë, Tepelenë, Gjirokastër, Dropull, Delvinë; Qarku Korcë, Bashkia Pogradec.

Vihet re një raport i ngjashëm i dëmeve në shtëpi mes qarkut të Vlorës dhe atij të Fierit me raportin e dëmeve të përmbytjes së vitit 2015. Ndikimi më i madh i dëmit në këtë kategori mbetet në basenin e Vjosës, i cili grupon rreth 88% të dëmit për këtë sektor. Zona të tjera të prekura janë ato të Lezhës, Kukësit etj. Në zonën e Lezhës janë identifikuar dëme të konsiderueshme edhe në qytete kryesore të qarkut. Vihet re një intensifikim i dëmeve si pasojë e rrëshqitjeve të dheut që prekin edhe territoret e thella të vendit. Treguesit identifikojnë një numër të madh urash e veprash arti të dëmtuara, këto kryesisht në zona të thella rurale të vendit. Ndryshe nga përmbytjet e tjera të analizuara, ku dëmet e raportuara në infrastrukturë e sidomos në ura shtriheshin përgjithësisht përgjatë zonës ku prurjet e lumenjve intensifikoheshin së tepërmi, kjo përmbytje nxjerr në pah një fenomen tjetër të rrezikshëm, atë të amortizimit të infrastrukturës, sidomos të asaj në zonat rurale të vendit. Kjo vjen për shumë arsye, si mungesa e mirëmbajtjes, tejkalimi i jetëgjatësisë së projektuar, projektimi i gabuar në përllogaritjet e ngjarjeve ekstreme etj.

Grafiku 8: Dëmet në banesa, tetor 2016 sipas qarqeve Burimi: Autori

Nga raportimet e mbledhura rezulton se Qarqet me më shumë segmente rrugore të bllokuara është ai i Dibrës dhe Gjirokastrës. Rasti i Dibrës është fare i izoluar nga baseni i Vjosës që ka pasur prurjet më të mëdha me pasojë përmbytje. Një shembull do të ishte zona e Tropojës, ku janë raportuar rreth 30 ura të shembura. Përveç dëmit financiar, dëmtimet në infrastrukturë mbartin edhe kosto të madhe sociale për shkak të izolimit që u ndodh njerëzve në zonat e prekura.

Grafiku 9: Dëmet në infrastrukturë, tetor 2016 Burimi: Autori

Dokument Strategjik - Dëmet e shkaktuara nga fatkeqësitë natyrore në Shqipëri

Grafiku 10: Dëmet në ura, tetor 2016 sipas qarqeve Burimi: Autori

Grafiku 11: Dëmet në argjinatura/diga, tetor 2016 sipas qarqeve Burimi: Autori

Një numër i madh i argjinaturave kërkon rinovim të plotë. Kryesisht numri më i madh i rasteve të raportuara është regjistruar në Qarkun e Lezhës, ku një pjesë e dëmeve i përket prishjes së argjinaturave në pjesët urbane. Janë raportuar rrëshqitje dheu në Tiranë, Vlorë e Pogradec. Dëmet e pësuara në objektet publike janë të konsiderueshme, por vetëm në Ujësjellësin e Ersekës raportohen dëme serioze me rrezik shembjeje. Raportimet tregojnë se janë evakuar rreth 690 familje në total dhe janë shpëtuar mijëra të tjera.

5.3.5 Përmbytjet nëntor-dhjetor 2017 Këto përmbytje prekin pjesën perëndimore dhe atë qendrore të vendit por jo vetëm. Dëmet janë kryesisht të lokalizuara në basenin ujor të Vjosës, Shkumbinit, Ishëm Erzenit, Drinit etj. Këto përmbytje përsa i përket intensitetit kanë qenë të përmasave katastrofike përgjatë basenit të Vjosës. Zonat më të prekura janë: • • • • • • • • •

Qarku Vlorë, kryesisht në zonën e Novoselës; Qarku Fier, njësia Poçem-Kutë, Ferras, Qarr, Poro, Bashkim, Cerven, Kashisht, Frakull, Levan, Dërmenas, Cakran si dhe Bashkitë Lushnje, Mallakastër, Divjakë, Roskovec; Qarku i Elbasan, Njësia Pajovë, Lenie, Mollas, Ulëm, Tunjë, Kodovajt, Polis etj.; Qarku i Lezhë, ku zonat më të prekura janë për Bashkinë Lezhë, Njësia 1 dhe 5, për bashkinë Kurbin, Njësia 1 dhe 2, për Bashkinë Mirditë, Njësia 1 dhe 6; Qarku Durrës, zona Shijak, Gjepalaj, Fushë-Krujë, Bubq, Nikël, Thumanë, Krujë Qytet, Cudh, Perlat, Hamallaj; Qarku Dibër, Njësia Arras, Luzni, Zall Dardhë, Kastriot, Melan, Reç, Lurë, Kala e Dodës, Gjoricë, Trebisht, Zerqan, Ostren, Gurrë, Suç, Xibër, Lis, Ulës, Baz, Derjan, Rukaj, Komsi etj.; Qarku Korçë, Njësia Zëmblak, Pojan dhe Qyteti Ersekë e Bashkia Maliq; Qarku Kukës, Njësia Surroj, Krumë, Qafë-Prushi, bashkitë Tropojë e Has; Qarku Gjirokastër, Qyteti Gjirokastër-Lagjia Cfakë.

Dokument Strategjik - Dëmet e shkaktuara nga fatkeqësitë natyrore në Shqipërie

Në zonat rurale të thella të vendit dëmet konsistojnë kryesisht në infrastrukturë si pasojë e rrëshqitjeve të dherave. Kjo përmbytje regjistron parametra më të lartë se përmbytjet e vitit 2015 për basenin e Vjosës. Baseni i IshëmErzenit gjithashtu ka dhënë pasoja të mëdha në këtë përmbytje, sidomos përsa u përket dëmeve në infrastrukturë e në objekte banimi apo sipërmarrje. Për sa i përket përmbytjes së Vjosës, hidrometri i urës së Memaliajt tregon kuotën maksimale të ujrave prej 9 m kundrejt asaj prej 8.5 m të vitit 2015. Dëmet në banesa dhe toka janë të konsiderueshme dhe janë përqendruar në zonat Vlorë-Fier dhe atë të Durrësit. Këto dëme janë të theksuara ndjeshëm në zonat industriale të qarkut të Durrësit, ku disa biznese të mesme e të mëdha kanë pësuar dëme të konsiderueshme. Këtu përfshihen dhe biznese të tipit mobileri në zonën e Fushë-Krujës. Përsëri vazhdon raporti i ngjashëm i shtëpive të prekura, të cilat në rast përmbytje të basenit të Vjosës janë thuajse dyfish më të shumta në Qarkun e Fierit se në atë të Vlorës. Raporti për tokat e përmbytura mes qarkut të Fierit dhe atij të Vlorës nuk ruhet si në rastin e përmbytjeve të vitit 2015, ku më shumë dëme kishte në qarkun e Vlorës. Rritja e kuotës së ujit prej 50 cm (diferenca mes kuotës së përmbytjeve të vitit 2015 me ato të vitit 2017) ka një efekt më të madh amplifikues të dëmit në qarkun e Fierit sesa në atë të Vlorës. Qarku i Fierit me 61% të totalit të tokës së raportuar të dëmtuar nga përmbytja, rezulton të ketë sipërfaqe të prekur nga përmbytja rreth 5-6 herë më të madhe se qarku i dytë në rradhë që është ai i Kukësit me 13% të tokës totale të përmbytur, prekur nga përmbytjet në basenin e Drinit. Qarqe të tjera me dëme të ndjeshme janë ato të Vlorës dhe Durrësit, me nga 9% të tokës totale të prekur nga përmbytja.

Grafiku 12: Dëmet në banesa, nëntor – dhjetor 2017 sipas qarqeve Burimi: Autori

Një numër i madh segmentesh rrugore kanë mbetur të bllokuara përkohësisht, ku përfshihen, përveç segmenteve rurale, edhe disa akse kombëtare, ku për tu përmendur është aksi Tiranë-Elbasan dhe rreziqet e rrëshqitjes përgjatë Rrugës së Kombit në Skuraj. Qarku me numrin më të madh të segmenteve të bllokuar është Gjirokastra me 25% të totalit, ndjekur nga Durrësi me 16%, Dibra me 14% e Shkodra me 13%. Gjeografia e akseve të bllokuara është shumë diverse, dhe në vazhdim të analizës për përmbytjet e tetorit 2016, theksohet nevoja për ndërhyrje për shkak të amortizimit të infrastrukturës. E njëjta prirje vihet re edhe për sa u përket urave, ku

Grafiku 13: Dëmet në toka, nëntor – dhjetor 2017,sipas qarqeve Burimi: Autori

Dokument Strategjik - Dëmet e shkaktuara nga fatkeqësitë natyrore në Shqipëri

Grafiku 14: Dëmet në infrastrukturë rrugore sipas qarqeve, 2017 Burimi: Autori

Grafiku 15: Dëmet në ura, nëntor – dhjetor 2017 sipas qarqeve Burimi: Autori

pavarësisht se Qarku i Dibrës ka pësuar më shumë ura të dëmruara, rreth 35% (18 ura) të numrit në rang vendi, janë shumë qarqe me impakt të ndjeshëm dhe të përafërt në numër, ku përfshihen qarqet Gjirokastër, Vlorë e Fier,- ku për t’u përmendur është shkatërrimi total i urës në Darëzëzë, urë 50 metra e gjatë që lidh rreth 2300 njerëz. Qarku i Durrësit ka numrin më të madh të banorëve të evakuuar, mbi gjysmën e totalit në rang vendi (421 familje të evakuuara), për t’u pasuar nga Vlora me 125 familje të evakuuara e më tej, me Fierin me 88 familje të evakuuara. Shumë banorë kanë marrë ndihma nga agjenci e organizata të ndryshme. Në këto përmbytje nuk janë regjistruar viktima.

Grafiku 16: Dëmet në njerëz / familje, nëntor – dhjetor 2017 Burimi: Autori

Dokument Strategjik - Dëmet e shkaktuara nga fatkeqësitë natyrore në Shqipërie

5.3.6 Disa krahasime të përmbytjeve (2015-2017) Krahasimet dhe trendet e përmbytjeve për vitet 2015-2017 janë bërë duke u mbështetur në të dhënat e mbledhura nga raportimet e ndryshme ndër vite. Duhet thënë që këto të dhëna nuk janë të plota dhe konstante kështu që gjetjet mund të ndikohen në rezultat edhe nga mënyrat e raportimit ose edhe mosraportimi i dëmeve totale. Dëmet në objekte, ku përfshihen banesat dhe objektet e biznesit janë analizuar për përmbytjet më janar-shkurt 2015, tetor 2015, tetor 2016 dhe nëntor-dhjetor 2017. Nga krahasimi del se shumica e dëmeve në këtë sektor është gjatë përmbytjeve të viteve 2016 e 2017 me mbi 4,000 njësi të prekura.

Dëmet

në

objekte,

përfshihennë banesat Dëmet objekte, d objektet e banesat biznesit ja përfshihen d analizuar për përmbytjet objektet e biznesit jam janar-shkurt tetor 201 analizuar për2015, përmbytjet m tetor17:2016 dhe nëntor-dhjet Grafiku janar-shkurt 2015, tetor 201 Dëmet në banesa, 2017. Nga krahasimi del tetor 2016 dhe nëntor-dhjet 2015-2017 shumica e dëmeve në kë Burimi: Autori 2017. Nga krahasimi del sektor është gjatë përmbytje shumica e dëmeve në kë të viteve 2016 e 2017 me m sektor është gjatë përmbytje 4,000 njësi të prekura. të viteve 2016 e 2017 me m

4,000 njësi të prekura.

Grafiku 17: Dëmet në banesa, 2015-2017 Autori Përsa u përket dëmeveBurimi: në toka, janë analizuar përmbytjet më janar-shkurt 2015, tetor 2016 dhe nëntor-dhjetor 2017. Nga krahasimi del se shumica e dëmeve në këtë sektor është gjatë përmbytjeve të vitevePërsa 2015 e u2017, me dëmeve përket Grafiku 17: Dëmet në banesa, 2015-2017 mbi 12,000 ha tokë tëBurimi: përmbytur. Ndikimin kryesor në këto përmbytje e ka baseni i Vjosës. Autori toka, janë analizuar përmbyt

Përsa u përket dëmeve më janar-shkurt 2015, tet toka, analizuar përmbyt 2016 janë dhe nëntor-dhjetor 201 më tet Nga janar-shkurt krahasimi del 2015, se shumi

Grafiku 18: Dëmet në toka, 2015-2017 Burimi: Autori

Grafiku 18: Dëmet në toka, 2015-2017

2016 dhe nëntor-dhjetor e dëmeve në këtë sektor 201 ësh Grafiku 18: Nga del setëshumi gjatëkrahasimi përmbytjeve vite Dëmet në toka, e 2017, me sektor mbi 12,0 e2015 dëmeve në këtë ësh 2015-2017 Burimi: Autori ha tokë të përmbyt gjatë përmbytjeve të vite Ndikimin kryesor në 12,0 kë 2015 e 2017, me mbi përmbytje i Vjosë ha tokë e katëbaseni përmbyt Ndikimin

kryesor

në

kë

përmbytje e ka baseni i Vjosë

Burimi: Autori

Dokument Strategjik - Dëmet e shkaktuara nga fatkeqësitë natyrore në Shqipëri

Dëmet në infrastrukturën rrugore janë analizuar për përmbytjet më tetor 2016 dhe nëntor-dhjetor 2017. Krahasimi është bërë duke u mbështetur në numrin e segmenteve rrugore të bllokuara përkohësisht. Nga krahasimi del se përmbytjet e vitit 2017 kanë pasur një ndikim shumë të gjerë në vend me mbi 60 segmente të bllokuara, pa përjashtuar edhe disa segmente kombëtare.

Dëmet në infrastrukturën Dëmet në infrastrukturën rrugore janë analizuar për rrugore janë analizuar për përmbytjet më tetor 2016 dhe përmbytjet më tetor 2016 dhe nëntor-dhjetor 2017. nëntor-dhjetor 2017. Grafiku 19: Krahasimi është bërë duke u Krahasimi është bërë duke u Dëmet në mbështetur rrugore, në numrin e infrastrukturë mbështetur në numrin e 2015-2017 segmenteve rrugore të segmenteve rrugore të Burimi: Autori bllokuara përkohësisht. Nga bllokuara përkohësisht. Nga krahasimi del se përmbytjet e krahasimi del se përmbytjet e vitit 2017 kanë pasur një vitit 2017 kanë pasur një ndikim shumë të gjerë në vend ndikim shumë të gjerë në vend me mbi 60 segmente të Grafiku 19: Dëmet në infrastrukturë rrugore, 2015-2017 me mbi 60 është segmente të Dëmet në ura janë analizuar për përmbytjet më në janar 2016, tetorrrugore, 2016 dhe nëntor-dhjetor 2017. Krahasimi Grafiku 19: Dëmet infrastrukturë 2015-2017 Burimi: Autori bllokuara, pa përjashtuar edhe bërë duke u bazuar në numrin Burimi: e urave të dëmtuara apo të shkatërruara plotësisht. Nga krahasimi del se pa përmbytjet Autori bllokuara, përjashtuar edhe disa kombëtare. më tetor 2016 dhe ato nëntor-dhjetor 2017 kanë pasur një ndikim të gjerë në vend me mbi 50 urasegmente të dëmtuara. disa segmente kombëtare. Dëmet në ura janë analizuar Dëmet në ura janë analizuar për përmbytjet më janar 2016, për përmbytjet më janar 2016, tetor 2016 dhe nëntor-dhjetor tetor 2016 dhe nëntor-dhjetor 2017. Krahasimi është bërë 2017. Krahasimi është bërë duke 20: u bazuar në numrin e Grafiku dukenëuura, bazuar në numrin e Dëmet urave të dëmtuara apo të urave të dëmtuara apo të vitet 2015-2017 shkatërruara plotësisht. Nga Burimi: Autori shkatërruara plotësisht. Nga krahasimi del se përmbytjet krahasimi del se përmbytjet më tetor 2016 dhe ato nëntormë tetor 2016 dhe ato nëntordhjetor 2017 kanë pasur një dhjetor 2017 kanë pasur një ndikim të gjerë në vend me ndikim të gjerë në vend me Grafiku 20: Dëmet në ura, vitet 2015-2017 mbi 50 ura të dëmtuara. Grafiku 20: Dëmet në ura, vitet 2015-2017 Burimi: Autori mbi 50 ura të dëmtuara. Burimi: Autori Pavarësisht se akumulimi më i madh i dëmit të përmbytjeve në të dyja rastet ka ndodhur në pjesën perëndimore të Pavarësisht se akumulimi më i madh i dëmit të përmbytjeve në të dyja rastet ka ndodhur në vendit, përkatësisht në qarqet Vlorë, Fier,seDurrës e Lezhë, shumëi dëmit ura janë në qarkun Kukësit përkavitin Pavarësisht akumulimi mëmë i madh të dëmtuar përmbytjeve në tëedyja rastet ndodhur në pjesën perëndimore tëkjovendit, përkatësisht në qarqet Vlorë, Fier, Durrëspër e Lezhë, më shumë 2016 dhe në atë të Dibrës per vitin 2017, dëshmi e degradimit të këtyre veprave infrastrukturore shkak pjesën perëndimore të vendit, përkatësisht në qarqet Vlorë, Fier, Durrës e Lezhë,tëmë shumë ura janë dëmtuar në qarkun e Kukësit për vitin 2016 dhe në atë të Dibrës per vitin mungesës së mirëmbajtjes, projektimit të gabuar mosvlerësimit zonave Gjasatper janëvitin 2017, ura janë dëmtuar nëdhe qarkun e Kukësit tëpër vitin dhe 2016faktorëve dhe në të atëriskut. të Dibrës 2017, dëshmi kjo degradimit të këtyre veprave infrastrukturore për shkak të mungesës së që, pa u marrë masa të qëndrueshme, në ekëtë sektor dëmet do të amplifikohen në rast të fatkeqësive të ardhshme dëshmi kjo e degradimit të këtyre veprave infrastrukturore për shkak të mungesës së natyrore. mirëmbajtjes, projektimit të gabuar dhe mosvlerësimit të zonave dhe faktorëve të riskut. mirëmbajtjes, projektimit të gabuar dhe mosvlerësimit të zonave dhe faktorëve të riskut. Gjasat janë që, pa u marrë masa të qëndrueshme, në këtë sektor dëmet do të amplifikohen në Gjasat janë që, pa u marrë masa të qëndrueshme, në këtë sektor dëmet do të amplifikohen në rast të fatkeqësive të ardhshme natyrore. rast të fatkeqësive të ardhshme natyrore.

Dokument Strategjik - Dëmet e shkaktuara nga fatkeqësitë natyrore në Shqipërie

Dëmet në objekte publike, ku përfshihen kopshtet, çerdhet, shkollat, ujësjellësit dhe çdo objekt tjeter publik janë analizuar për përmbytjet më tetor 2016 dhe nëntor-dhjetor 2017. Krahasimi është bërë në bazë të numrit të njësive të prekura dhe jo shkallës së dëmit, nga ku rezulton se ndikimi më i madh është në vitin 2017.

Dëmet në objekte publike, ku përfshihen kopshtet, çerdhet, shkollat, ujësjellësit dhe çdo objektnë tjeter Dëmet objekte publik publike, janë ku Grafiku 21: analizuar për përmbytjet më përfshihen kopshtet, çerdhet, Dëmet në objekte publike, tetor 2016 dhe nëntor-dhjetor shkollat, ujësjellësit dhe çdo 2015-2017 2017. Krahasimi është bërë objekt tjeter publik janënë Burimi: Autori bazë të për numrit të njësive analizuar përmbytjet mëtë prekura jo shkallës së tetor 2016 dhe dhe nëntor-dhjetor dëmit, nga kuështë rezulton 2017. Krahasimi bërë nëse ndikimi më i madh është tënë bazë të numrit të njësive vitin 2017. prekura dhe jo shkallës së 21: numrat Dëmet në objekte publike, 2015-2017 Dëmet në njerëz, ku merrenGrafiku për bazë e familjeve të evakuuara, janë analizuar për përmbytjet dëmit, nga më ku janarrezulton se Burimi: Autori shkurt 2015, janar 2016, tetor 2016 dhe nëntor-dhjetor 2017. Nga krahasimi del se trendi ndikimi i familjeve të evakuuara më i madh është në është në rritje nga viti në vit. Ky tregues përveç se tregon që këto dukuri janë konstante në vendin tonë, shpreh vitin 2017. Dëmet në njerëz, ku merren një angazhim gjithmonë eGrafiku më të efektshme të objekte strukturave të emergjencave. 21: Dëmet në publike, 2015-2017 Në dy përmbytjet e fundit nuk është bazë numrat e familjeve të regjistruar asnjë viktimë, ndërsa në ato të mëparshmet është regjistruar një viktimë për çdopër përmbytje. Burimi: Autori evakuuara, janë analizuar për përmbytjet më ku janar-shkurt Dëmet në njerëz, merren 2015, 2016, tetor 2016 për bazëjanar numrat e familjeve të dhe nëntor-dhjetor 2017. për Nga evakuuara, janë analizuar krahasimi më del se trendi i përmbytjet janar-shkurt familjeve evakuuara është 2015, janar të2016, tetor 2016 Grafiku 22: në rritje nga viti në vit. Ky dhe nëntor-dhjetor 2017. Nga Dëmet në njerëz, tregues përveç se tregon që krahasimi del se trendi i 2015-2017 Burimi: këtoAutori dukuri janë konstante familjeve të evakuuara ështënë tonë,viti shpreh një nëvendin rritje nga në vit. Ky angazhim gjithmonë e mëqëtë tregues përveç se tregon efektshme të strukturave këto dukuri janë konstante nëtë Grafiku 22: Dëmet në njerëz, 2015-2017 Burimi: Autori emergjencave. Në vendin tonë, shpreh njëdy përmbytjet e fundit enuk angazhim gjithmonë mëështë të regjistruar asnjë viktimë, efektshme të strukturave të Grafiku 22: Dëmet në njerëz, 2015-2017 Burimi: Autori ndërsa në ato të mëparshmet emergjencave. Në dy është regjistruar përmbytjet e fundit një nuk viktimë është për çdo përmbytje. regjistruar asnjë viktimë, ndërsa në ato të mëparshmet është regjistruar një viktimë për çdo përmbytje.

Dokument Strategjik - Dëmet e shkaktuara nga fatkeqësitë natyrore në Shqipëri

SINTEZË E NDIKIMIT NË MJEDIS PËR PËRMBYTJET NË VITET 2015-2017

6.SINTEZË E NDIKIMIT NË MJEDIS PËR PËRMBYTJET NË VITET 2015-2017 Vlerësimi mjedisor përbën kontribut me rëndësi për formulimin e projektit/eve, si dhe për planifikimin strategjik. Ai mund të zbatohet për planet dhe projektet që mund të shkaktojnë ndikime negative në mjedis dhe mund të ndihmoj në shmangien, pakësimin ose zbutjen e ndikimeve të tilla. Për të vlerësuar dhe parandaluar dëmtimin e mjedisit në mënyrë adekuate kërkohet një proces me shumë faza.

6.1 Objekti i vlerësimit të ndikimit në mjedis Aplikimet për vlerësimin e mjedisit në menaxhimin e përmbytjeve të pellgjeve kanë qëllim parësor të ofrojnë një qasje më të përgjithshme sesa masat përshkruese, për integrimin e konsideratave mjedisore në proceset vendimmarrëse në menaxhimin e përmbytjeve të pellgjeve që nga faza më e hershme dhe për të dokumentuar se si është bërë kjo. Ky mjet shpjegon aspekte të ndryshme të vlerësimit mjedisor, si në nivel projekti ashtu edhe në nivel strategjik (me referencë të veçantë për menaxhimin e përmbytjeve). Ai siguron qasje gjenerike për kryerjen e Vlerësimeve Strategjike Mjedisore (SEA) në fazën e planifikimit të menaxhimit të përmbytjeve në basen dhe Vlerësimet e Ndikimit në Mjedis (VNM) në fazën e hartimit dhe zbatimit të projektit. Ndihmon në identifikimin, vlerësimin e zbutjes dhe dokumentimit të ndikimeve mjedisore të masave për menaxhimin e përmbytjeve nga fazat e planifikimit të hershëm deri në atë të zbatimit të projektit.

6.2 Bazat ligjore të vlerësimit Vlerësimi strategjik mjedisor është procesi sistematik i vlerësimit të efekteve mjedisore të një politike, plani ose programi, dhe alternativat e tij. Procesi i VSM-së përfshin një përqasje të gjerë për vlerësimin mjedisor, i cili shqyrton efektet mjedisore që lidhen me aktivitetet që planifikohen të zbatohen në përputhje me Ligjin Nr. 91/2013, “Për Vlerësimin Strategjik Mjedisor”. Objekt i ligjit nr.10440, datë 7.7.2011, “Për vlerësimin e ndikimit në mjedis”, të ndryshuar, është përcaktimi i kërkesave, përgjegjësive, rregullave dhe procedurave për vlerësimin e ndikimeve të rëndësishme negative mjedisore të projekteve të propozuara, private ose publike. Në mbështetje të nenit 100 të Kushtetutës, dhe të pikës 4, të nenit 7, të ligjit nr.10440, datë 7.7.2011, “Për vlerësimin e ndikimit në mjedis”, të ndryshuar, me propozimin e ministrit të Mjedisit, Këshilli i Ministrave, në datën 11.11.2015, me vendim nr.912, dekretoi miratimin e metodologjisë kombëtare të procesit të vlerësimit të ndikimit në mjedis, ku përcaktohen metodikat dhe kërkesat për hartimin e raporteve të vlerësimit të ndikimit në mjedis.

Aspektet institucionale Institucionet përgjegjëse për vendimmarrjen për VSM/VNM janë Ministria e Turizmit dhe Mjedisit si dhe Agjencia Kombëtare e Mjedisit. Agjencia Kombëtare e Mjedisit (AKM) shqyrton kërkesat për VSM/VNM në fund të secilës procedurë, të VSM-së dhe atë paraprake apo të thelluar të VNM-së, dhe merr vendimin për VNM-në paraprake, ndërsa për VSM-në dhe VNMnë e thelluar përgatit deklaratën mjedisore, me rekomandimet përkatëse, dhe ia dërgon Ministrisë se Turizmit dhe Mjedisit.

Dokument Strategjik - Dëmet e shkaktuara nga fatkeqësitë natyrore në Shqipërie

Në përfundim, vendimmarrja konsiston në: • Vendim - lëshuar nga AKM-ja në përfundim të procedurës paraprake të VNM-së; • Deklaratë mjedisore - lëshuar nga ministri, në përfundim të VSM-së dhe procedurës së thelluar të VNM-së. Vendimi / Deklarata mjedisore shërben si dokument orientues për autoritetin e planifikimit dhe/ose çdo autoritet përgjegjës në procesin e vendimmarrjes, për një leje zhvillimi apo për një leje të caktuar, për miratimin e një projekti.

6.3 Përqasja e metodologjisë Vlerësimi Strategjik Mjedisor VSM përdoret për të vlerësuar dhe parashikuar ndikimin e Politikës, Planit dhe Programit (PPP) mbi gjendjen e mjedisit me qëllim parandalimin e dëmit mjedisor. VSM ofron një mundësi për të integruar konsideratën mjedisore, sociale dhe ekonomike në vendimmarrjen strategjike. VSM zakonisht zbatohet për planet e zhvillimit rajonal në fushën e planifikimit të përdorimit të tokës, duke përfshirë planet e basenit, planet e transportit, planet e menaxhimit të mbeturinave, programet e turizmit dhe planet energjetike ndër të tjera. Ai paraqet një qasje më proaktive sesa VNM dhe integron konsideratat mjedisore në nivelet strategjike të procesit të vendimmarrjes. Zbatimi i vlerësimit strategjik mjedisor nga fazat fillestare të vendimmarrjes parandalon dëmtimin e pakthyeshëm mjedisor që mund të zbulohet në faza të mëvonshme. Prandaj, ai siguron paralajmërim të hershëm për ndikimet mjedisore gjatë procesit të vendimmarrjes. Shpesh, zhvillimet fizike dhe projektet janë rezultat i zbatimit të një politike ose një plani. Në rastin e temës së këtij dokumenti, kemi të bëjmë me hartimin e Planeve të Integruara të Menaxhimit të Baseneve Ujore në Shqipëri. Brenda kontekstit të një perspektive strategjike të zhvillimit dhe tendencave të mundshme në të ardhmen për menaxhimin e integruar të baseneve, VSM synon që të: • • • •

vlerësojë objektivat e Planit; vlerësojë ndërhyrjet e propozuara në Plan; ofrojë rekomandime për Planin; ofrojë një bazë të shëndoshë për marrjen e vendimeve mbi propozimet që lidhen me zbatimin e projekteve specifike të Planit.

VSM identifikon dhe vlerëson ndikimet mjedisore të propozimeve të PPP duke vlerësuar: • • •

shkallën e dimensionit mjedisor të marrë parasysh në përcaktimin e prioriteteve dhe në rekomandimin e projektpropozimeve specifike si zgjidhje për çështje të caktuara; ndikimet e mundshme pozitive dhe negative të projekteve prioritare, për përdorimin e qëndrueshëm afatgjatë të burimeve mjedisore, duke përfshirë zonat e mbrojtura dhe me vlerë për konservim, zonat e Natura 2000, mjedisin urban, mirëqenien sociale dhe ekonomike të komuniteteve të prekura dhe cilësinë e jetës; Pasojat e Planit dhe propozimet për respektimin e një sërë Direktivash të BE-së që mund të ndikojnë në zbatimin e tij.

Procesi i VSM-së identifikon ndikimet e mundshme mjedisore që mund të vijnë nga veprime specifike të planit të propozuar. Ai siguron strategji zbutëse dhe masa që mund të përdoren për të minimizuar ose eliminuar efektet e atyre veprimeve që çojnë në ndikime negative, si dhe identifikimin e masave që mund të përmirësojnë më tej ndikimet pozitive. Më poshtë renditen përafrimet e VSM-së: 1. Ruajtja dhe mbrojtja e zonave të mbrojtura dhe specieve të mbrojtura 2. Ruajtja e ekosistemeve të ujrave të ëmbla 3. Përmirësimi i cilësisë së jetës së personave që banojnë pranë strukturave të mbetjeve duke përfshirë zhurmën, pluhurin, aromën, ndikimet e trafikut etj.

Dokument Strategjik - Dëmet e shkaktuara nga fatkeqësitë natyrore në Shqipëri

4. Rritja e ndërgjegjësimit dhe pjesëmarrjes publike në skemat e menaxhimit të mbetjeve 5. Ulja e cënueshmërisë nga ndryshimet klimatike 6. Mbrojtja e burimeve bujqësore nga aktivitetet e menaxhimit të mbetjeve 7. Përmirësimi i cilësisë së tokës 8. Mbrojtja e burimeve ujore dhe minimizimi i efekteve negative në cilësinë e ujit nga strukturat e menaxhimit të mbetjeve 9. Përmirësimi i cilësisë së ujit të liqenit 10. Ruajtja e statusit të mbrojtur të vendeve / zonave të trashëgimisë kulturore 11. Minimizimi i ndikimeve nga transporti për shkak të shërbimeve të grumbullimit dhe aktiviteteve të lidhura me mbetjet 12. Minimizimi i efekteve negative të aktiviteteve të menaxhimit të mbetjeve në cilësinë e ajrit 13. Reduktimi i konsumit të energjisë jo të rinovueshme dhe shkarkimeve të gazrave serë 14. Nxitja e menaxhimit të qëndrueshëm të mbetjeve, parandalimit të mbetjeve dhe praktikave minimizuese si dhe rritja e nivelit të ripërdorimit, riciklimit dhe rikuperimit. Objektivat e përcaktuara mjedisore duhet të jenë në përputhje me Ligjin 91/2013 “Për Vlerësimin Strategjik Mjedisor”, objektivat e përcaktuara në SKZHI II dhe Direktivën 2001/42/KE, që kanë rëndësi për të vlerësuar politikat dhe projektet. Për të përcaktuar rëndësinë e objektivave mjedisore, është vlerësuar përputhshmëria e objektivave të planit me objektivat e përcaktuara mjedisore.

Vlerësimi i ndikimit në mjedis VNM-ja është vlerësimi mjedisor në një proces vlerësimesh (të mjedisit, planifikimit hapësinor, ndërtimit etj.) që, eventualisht, mund të finalizohet me lejen e zhvillimit. Qëllimi i një VNM-je është të sigurojë informacion për vendimmarrësit dhe publikun, në lidhje me pasojat mjedisore të një aktiviteti të propozuar zhvillimi. Qëllimi final i VNM-së është të sigurojë një nivel të lartë të mbrojtjes së mjedisit, nëpërmjet parandalimit, minimizimit dhe kompensimit të dëmeve në mjedis nga projektpropozimet, para dhënies së lejes së zhvillimit, të garantojë një proces të hapur vendimmarrjeje, përshkrimin e vlerësimin e ndikimeve negative mjedisore në kohën e duhur dhe përfshirjen e të gjitha palëve të interesuara. Vlerësimi i ndikimit i përgjigjet, në thelb, këtyre pyetjeve kyç: A.Si do të ishte mjedisi pa projektin (p.sh. studimet bazë)? Kjo do të identifikojë dhe përshkruajë gjendjen aktuale të burimeve e veçorive ekzistuese të mjedisit që mund të ndikohet nga projekti dhe se si do të zhvillohen ato në mungesë të tij. B.Çfarë do të ndodhë në mjedis si pasojë e projektit (p.sh., parashikimi)? Kjo do të përshkruajë mjedisin siç është, pa projektin, dhe se si do të ndryshojë ai si pasojë e projektit, në aspektin e burimeve mjedisore apo njerëzore (receptorët), në natyrë dhe shkallën e ndryshimit, shtrirjen e tij gjeografike dhe kohore. C. A përbën kjo një shqetësim (p.sh., vlerësimi)? Parashikimi i ndikimit nuk është i mjaftueshëm. Shumica e vendimmarrësve (dhe, sigurisht, shumica e stafit të autoritetit kompetent dhe e palëve të jashtme të interesuara) nuk kanë ekspertizën për të kuptuar se çfarë

Dokument Strategjik - Dëmet e shkaktuara nga fatkeqësitë natyrore në Shqipërie

duan të thonë në të vërtetë gjetjet teknike të parashikimeve të ndikimit. Ata, gjithashtu, kanë nevojë për informacionin që do i lejonte të gjykonin se sa i rëndësishëm (domethënës) është ndikimi, në mënyrë që të mund ta llogaritin atë, përkundrejt kostove dhe përfitimeve të tjera të projektit, në marrjen e një vendimi, nëse ai duhet të lejohet të zhvillohet, ose jo. D. Nëse është i rëndësishëm, a mund të bëjmë ndonjë gjë në lidhje me të (p.sh., zbutja)? Së fundi, është e rëndësishme të kuptohet që, në rast se ndikimi është i rëndësishëm, a mund të bëhet diçka për ta shmangur, për ta reduktuar, për ta ndrequr apo për të kompensuar atë. Zhvilluesi i projektit mund t’i përfshijë këto masa zbutëse në propozimet e projektit dhe autoriteti kompetent mund t’i përfshijë kërkesat përkatëse në kushtet e lejes së dhënë. E. Në mënyrë që autoritetet kompetente dhe palët e jashtme të interesuara të vendosin nëse projekti duhet të vazhdojë, është thelbësore që informacioni mjedisor, i dhënë nga zhvilluesi në raportin e VNM-së, t’u përgjigjet në mënyrë të qartë pyetjeve të mësipërme. Qëllimi i studimeve të VNM-së është që të gjenerojë dhe të paraqesë këtë informacion në mënyrë të qartë, koherente dhe të saktë. Ideja e VNM-së është të sigurojë informacion për vendimmarrësit dhe për publikun mbi pasojat mjedisore të zhvillimeve të reja të propozuara. Për më tepër, ideja është që të promovohet zhvillimi që respekton mjedisin, përmes identifikimit të masave të duhura forcuese dhe zbutëse. Në rastin e fatkeqësive të përmendura në përmbytjet e viteve të fundit, një pjesë e madhe e dëmeve ka ardhur si rezultat i vendimmarrjeve të gabuara (duke përfshirë dobësite e rekomandimeve të VNM-ve përkatëse). Objektivi kryesor i VNM-së është të identifikojë ndikimet e mundshme negative mjedisore të projekteve të reja të zhvillimit apo ndryshimeve të aktiviteteve ekzistuese. Për këtë, lind nevoja e një përafrimi përmes zhvillimit të projekteve të referuara në planet e baseneve dhe ato vendore me fokus rreziqet nga përmbytjet, pasi në kushte normale shpesh ato neglizhohen ose nuk merren parasysh duke sjellë gabime mjedisore për projektin në fjalë. Brenda këtij qëllimi, proçesi i VNM-së kërkon: • • • • • •

të vlerësohen alternativat për vendndodhjen dhe ndikimet mjedisore shoqëruese; të përmirësohet plani mjedisor i propozimit; të sigurohet që burimet janë përdorur si duhet dhe në mënyrë të efektshme; të identifikohen masat e duhura për zbutjen e ndikimeve të mundshme të propozimit; të vendosen kushtet për ndërtimin; të ndihmohet vendimmarrja dhe informimi i publikut.

Masat zbutëse Masat zbutëse përcaktohen për të siguruar arritjen e objektivave mjedisore me rëndësi në fusha të veçanta. Duke zbatuar udhëzimet e përgjithshme dhe masat zbutëse, ndikimet negative të përshkruara më sipër do të parandalohen dhe do të sigurohet arritja e objektivave mjedisore. Është me vlerë të theksohet që lista e masave zbutëse e dhënë më poshtë nuk është shteruese. Masa më të detajuara në aspektin e përmbajtjes dhe analizës do të duhet të përgatiten si pjesë e VNM-ve individuale për çdo projekt specifik të planit të menaxhimit të integruar të basenit ujor dhe planit të përgjithshëm vendor. Ndikimet negative të lokalizuara lidhen me planifikimin, ndërtimin dhe funksionimin e menaxhimit të mbetjeve, të cilat përfshijnë zënien e tokës, ndikimet mbi biodiversitet, popullsinë dhe shëndetin, shfrytëzimin e burimeve, trashëgiminë kulturore, peizazhin etj. Zbutja e këtyre ndikimeve negative në rrethana të tilla duhet të merret në konsideratë nga autoritetet e planifikimit gjatë punës për përzgjedhjen e vendit ku do të pozicionohen. Kur zbutja

Dokument Strategjik - Dëmet e shkaktuara nga fatkeqësitë natyrore në Shqipëri

e ndikimeve negative nuk është e mundur, duhet të zbatohen përmirësimet kompensuese, siç janë restaurimi i habitateve dhe masat e tjera kompensuese. Zbutja e ndikimeve operacionale duke përfshirë ndikimet në cilësinë e ajrit, burimet ujore dhe ndotjen e tokës duhet të trajtohen si rezultat i kushteve planifikuese/mjedisore brenda lejeve specifike. Kushte të tilla duhet të jenë mjaft të rrepta për të zbutur ndikimet në sektorë të ndryshëm mjedisorë.

6.4 Rezultatet e vlerësimit të ndikimit në mjedis Në këtë seksion, në vijim të analizës së fakteve të përmbytjeve të ndodhura vitet e fundit në Shqipëri, do të përshkruhen rreziqet e mundshme nga burimet e ndryshme të përmbytjeve që mund të ndikojnë në këtë zhvillim ose të rezultojnë nga kjo.

Efektet në ekosistemet natyrore Ndikimet mjedisore të përmbytjeve ekstreme janë komplekse, interesante dhe kryesisht të panjohura deri kohët e fundit e, për këtë, të papërdorura në hartimin e politikave. Kohët e fundit, fokusi i menaxhimit të ujit ka ndryshuar nga nevoja për të dominuar dhe kontrolluar burimet e ujit në një filozofi më harmonike që kërkon një balancë midis kontrollit strukturor të rrjedhës dhe kërkesave për të mbështetur dhe mbrojtur popullsinë në rritje dhe mirëqenien mjedisore. Në aspektin e inxhinierisë dhe veprimit politik, politika e status quos, nevoja për kontroll të vazhdueshëm të përmbytjeve dhe një kuptim jo i plotë i dinamikave të përmbytjeve mjedisore pengojnë përqafimin e këtij ndryshimi filozofik. Përmbytjet e fundit ekstreme në Shqipëri, kanë venë në dukje kufizimet në masat aktuale të mbrojtjes nga përmbytjet dhe interesin e shtuar për kontrollin jo-strukturor të përmbytjeve. Përmbytjet ekstreme jo vetëm që paraqesin një mundësi për të hulumtuar më tej dinamikën natyrore, por edhe për të krijuar politika të reja të bazuara në kërkimet e deritanishme.

Ndërsa kujtimet e shkatërrimit të përmbytjeve zhduken prapa mureve të rindërtuara të barrierave mbrojtëse, këtë fat ka edhe interesimi në ndjekjen e politikave të reja që përqafojnë masat e kontrollit jo të strukturuara në aspektin mjedisor

Nga këndvështrimi inxhinierik, nëse politikat e menaxhimit të përmbytjeve trajtojnë çështje të përgjithshme mjedisore, përmirësimet e sistemit natyror ka të ngjarë të ndodhin si përfitime të paqarta, të krijuara nëpërmjet përdorimit të praktikave të ndryshme të kontrollit të përmbytjeve. Shqetësimet mjedisore mbeten pasqyrimi dhe potenciali i plotë i integrimit të sistemeve natyrore dhe kontrollit të përmbytjeve që nuk arrihen deri tani me masat e kryera. Nga ana tjetër, nëse aspektet specifike të natyrës trajtohen në planet e politikave, fokusi ka të ngjarë të vendoset në mbrojtjen e popullatave të peshqve, specieve të rrezikuara ose bimësisë bregdetare, të cilat kanë një vlerë më të dukshme për kërkesat rekreative dhe estetike të shoqërisë. Kjo është pikëpamje shumë e ngushtë. Nëse kuptimi i dinamikës së përmbytjeve të sistemit natyror ka sqaruar çdo çështje, kjo vjen nga fakti se ndikimet në aspektin individual të një sistemi natyror nuk janë të pavarura nga efektet e përjetuara nga karakteristikat e tjera natyrore. Kontrolli efektiv i përmbytjeve dhe shëndeti i mjedisit nuk janë ekskluzivisht reciproke. Në fakt, ekosistemet e shëndetshme sigurojnë forma natyrore të kontrollit të përmbytjeve të përjashtuara nga përdorimi i masave strukturore të kontrollit të përmbytjeve, si barrierat. Për të siguruar që shqetësimet mjedisore përfaqësohen në mënyrë të duhur dhe të matur në vendimet e menaxhimit të përmbytjeve, rastet individuale duhet të vlerësohen nga një perspektivë e gjerë e pellgut ujëmbledhës. Këto qasje holistike garantojnë veçori kritike të sistemeve natyrore, duke përfshirë veçoritë hidrologjike, speciet kryesore dhe zonat strategjike të tokës, identifikohen gjatë fazave analitike të proceseve vendimmarrëse. Pasi të arrihet kjo, rezultatet e studimeve të mëparshme mund të aplikohen me përgjegjësi në situata të reja.

Dokument Strategjik - Dëmet e shkaktuara nga fatkeqësitë natyrore në Shqipërie

Flora/fauna, blegtoria, shëndeti dhe mirëqenia Përmbytja mund të ndikojë në shëndetin dhe mirëqenien e bimëve/kafshëve të egra dhe blegtorisë. Sasi të mëdha uji mund të ndikojnë negativisht në habitatet natyrore, fermat dhe aktivitetet bujqësore. Për shembull, pas përmbytjeve në dhjetor 2017 u raportuan të paktën vetëm për qarqet e Vlorës dhe Fierit 270 krerë shpendë të mbytura; 20 krerë bagëti u evakuan, mijëra kafshë të egra ngordhën si pasojë e ujit që përmbyti habitatet e tyre. Për më tepër, blegtoria e paaftë për t’u zhvendosur në tokë më të lartë se ku kishin arritur ujërat e përmbytjeve, u detyrua të qëndronte në ujë të ndotur derisa të shpëtohej. Nëse një përmbytje është mjaft e madhe, kjo mund të sjellë humbje të kafshëve të egra dhe biodiversitetit në rajonin e përmbytur, sidomos në zonat e lagunave bregdetare përgjatë bregdetit të Adriatikut. Kjo mund të zvogëlojë shkallën e biodiversitetit, potencialin e habitatit dhe ushqimit të pranishëm në ekosistem, duke krijuar ndikime afatgjata për mbijetesën e kafshëve të egra. Dinamika e popullatave natyrore në përmbytjet ekstreme Ngjarjet ekstreme që janë shkatërruese për njerëzit shpesh janë një bekim për popullatat natyrore. Përmbytjet janë një element i domosdoshëm në ciklin natyror. Vërshimet periodike kanë treguar se nxisin rritjen e prodhimit ujor në makro-vertebrorët dhe rezultojnë në riprodhime të suksesshme për llojet e peshqve që përdorin habitatin e përmbytjeve. Ngjarjet ekstreme ofrojnë efekte të forta natyrore, të afta për të rivendosur në thelb komunitetet ujore të përmbytura. Pjesët e pellgjeve ujëmbledhëse të lumenjve që përjetojnë përmbytje të shpeshta kanë tendencë të jenë të banuara dhe të dominuara nga speciet tolerante ose të lëvizshme nga përmbytjet dhe bimësi të fazave të hershme suksesive. Në aspektin e stabilitetit biologjik, ekologjik dhe integritetit, disa popullata kyçe natyrore janë makrovertebrorët, peshqit dhe bimësia e brigjeve. Efektet gjeomorfike të ngjarjeve ekstreme ndikojnë në të gjitha këto popullime; bimësia e brigjeve është shpesh popullsia më e dukshme e prekur në lidhje me ndryshimet gjeomorfike. Popullatat e makro-vertebrorëve janë shumë të depresuar pas përmbytjeve ekstreme, por zakonisht e rimarrin veten shumë shpejt. Ky ndryshim pozitiv udhëhiqet nga speciet më të favorizuara, nga ndryshimet në habitatet ujore të krijuara nga proceset gjeomorfike që veprojnë gjatë ngjarjes ekstreme. Flukset e larta prekin pjesën më të madhe të sedimentit në lumë. Kjo krijon mungesa në ushqim, në habitat, për disa lloje dhe një rritje të habitatit për speciet që preferojnë substrate të pastër. Në tërësi, shumëllojshmëria e makro-vertebrorëve bie dhe numrat e përgjithshëm rikthehen në nivele të para-përmbytjeve pas një periudhe fillestare të depresionit të popullsisë. Shumëllojshmëria natyrore e llojeve të peshqve ka rezultate të ndryshme nga ndikimet e përmbytjeve ekstreme të lumenjve. Disa lloje peshqish në të vërtetë përfitojnë nga përmbytjet ekstreme sezonale ose periodike. Përmbytjet sezonale koordinojnë sistemet natyrore duke siguruar rrugët mjedisore për proceset e vendosjes së vezëve dhe migrimit. Efektet e ngjarjeve ekstreme në grumbullimin e peshkut janë të ndashme sipas specieve të peshkut, fazës së jetës, dhe periudhës së rimëkëmbjes. Peshqit e llojeve të ndryshme shfaqin grupe me veçori të ndryshme, ku përfshihen tolerancat abiotike, preferencat e habitatit, zakonet e të ushqyerit dhe të vendosjes së vezëve dhe aftësitë fizike. Karakteristikat individuale lejojnë lloje të caktuara të peshqve, veçanërisht ato që përshtaten në një gamë të gjerë kushtesh, për të përballuar më mirë kushtet e përmbytjes. Gjithashtu, peshqit vendas që përshtaten natyrshëm me ekstremitetet karakteristike të sistemit, kanë tendencë ta arrijnë më mirë se llojet ekzotike gjatë përmbytjeve. Studime të shumta kanë arritur në përfundimin se në fazat e larvave dhe rinore, peshqit janë veçanërisht të ndjeshëm ndaj humbjeve të rënda gjatë përmbytjeve ekstreme në sistemet me gradient të lartë. Ndikimet në popullsinë e rritur në këto lumenj janë të lidhura ngushtë me shtrirjen e ndryshimit gjeomorfik i shoqëruar me rrjedhat e fuqishme. Sezoni dhe kohëzgjatja e ngjarjes ekstreme dhe gjendja mjedisore e sistemit natyror përcaktojnë përgjigjet e popullatave të peshqve në rrjedhat me gradë të vogël të lumenjve. Këto sisteme natyrisht kanë ndërveprime të

Dokument Strategjik - Dëmet e shkaktuara nga fatkeqësitë natyrore në Shqipëri

ndërlikuara komplekse me degët ndërlidhëse. Përmbytja në përgjithësi krijon një bum prodhimi duke rritur diversitetin dhe sasinë e habitatit ujor në dispozicion të peshqve dhe intensifikimin e proceseve natyrore të rrjetit ushqimor. Ndikimet e drejtpërdrejta tek peshqit janë të pandashme nga ndryshimet e habitateve dhe luhatjet në pjesët e tjera të zinxhirit ushqimor. Në sistemet lumore me gradientë të lartë, periudhat e rikuperimit dhe efektet afatgjata të rënieve numerike në popullatën e peshkut janë të lidhura ngushtë me ndryshimet gjeomorfike në habitatin ujor. Në rastet kur habitati kryesor humbet dhe duhet të riparohet nga proceset e ardhshme gjeomorfike, nivelet e popullsisë mund të jenë në depresion për dekada të tëra. Përfitimet e përmbytjeve në lumenjtë me gradë të lartë varen nga marrëdhënia natyrore, proporcionale midis rrjedhës dhe sasisë së habitatit të peshkut të përshtatshëm. Të gjitha marrëdhëniet janë të rrezikuara nëse gjendja natyrore e lumit është ndryshuar për të ndarë luginën natyrore nga degët e lumit. Erozioni i lumenjve dhe sedimentimi Erozioni i lumenjve shkaktohet nga ujërat e larta dhe të vrullshme që tejkalon zakonisht brigjet e lumenjve. Ndikimi i erozionit të lumenjve ndihet më shumë në zonat e zhvilluara, siç u përmend në seksionin 3 për zonat e ultësirës bregdetare, por edhe në tërësi në luginat e lumenjve të Shqipërisë. Sedimentimi mund të shërbejë si një formë e ndotjes së ujit të pijshëm në pikën e burimit, mund të krijojë pengesa tek shtretërit e lumenjve dhe rrjedhat (shkak edhe për dëmtimin e urave), si dhe të reduktojë kapacitetin e magazinimit për rezervuarët dhe ligatinat. Ujërat e përmbytjeve mund të mbajnë sasi të mëdha të sedimenteve dhe të lënë mbetje prapa, pasi të zmbrapsen ujërat e përmbytjeve. Nëse përmbytja është mjaft ekstreme, sedimentimi mund të degradojë cilësinë e ujit dhe përkohësisht të ndikojë në furnizimin me ujë të popullsisë, industrisë dhe në zonat rekreative. Vegjetacioni dhe efektet gjeomorfologjike Bimësia ka role të ndryshme gjatë ngjarjeve ekstreme. Ajo lehtëson dëmet duke shpërndarë energjinë e rrjedhjes dhe duke stabilizuar brigjet dhe shpatet e pjerrëta kundër forcave erozive të rrjedhjes tokësore. Në ngjarjet më ekstreme, bimësia nuk mund të përballojë fuqinë e ujërave të përmbytura dhe shpesh çrrënjoset. Efektet gjeomorfologjike të ngjarjeve ekstreme janë të lidhura ngushtë me dinamikën e vegjetacionit në një sërë mënyrash. Nëpërmjet ndryshimit gjeomorfik, ngjarjet ekstreme rivendosin gjendjen pasuese të komuniteteve bimore. Në sistemet ujore me gradientë të lartë, shumë lloje të pemëve intolerante të hijes mbështeten në procese gjeomorfike, për të hapur hapësirat mbuluese, për të shërbyer si vende të krijimit të fidanëve. Në pjesët me gradient të ulët të lumenjve, mbijetesa e bimëve është kryesisht në funksion të llojeve të bimëve, kohëzgjatja dhe amplituda e përmbytjeve, dhe madhësia e individëve të prekur. Në zonat fundore, pemët që janë vendase, zakonisht përshtaten mjaft mirë me periudhat periodike të përmbytjeve si dhe gjatë ngjarjeve ekstreme. Njohja e vlerave mbrojtëse të vegjetacionit gjatë përmbytjeve shprehet nga mbjellja e brezave të pemëve, masat mbrojtëse të projektuara për të stabilizuar brigjet e lumenjve dhe për të zvogëluar ndikimet e përmbytjeve dhe masat për restaurimin e ligatinave. Ligatinat dhe përmbytjet e pyjeve lumore janë komponentë të rëndësishëm në proceset ekologjike. Gjatë gjithë historisë, këto zona janë synuar për tranzicion në tokat bujqësore dhe urbane. Vlerat potenciale mbrojtëse dhe biologjike të këtyre zonave tashmë njihen, por restaurimi i ligatinave në shkallë të gjerë mbetet i rrallë. Duke pasur parasysh mundësinë, toka e kthyer në lumë është e aftë për t’u rikuperuar në gjendjen natyrore me shpejtësi të madhe. Peizazhi lokal dhe habitatet Përmbytja mund të ndryshojë peizazhet dhe habitatet lokale. Në zonat urbane, përmbytja mund të jetë jashtëzakonisht e dëmshme dhe e kushtueshme, pasi mund të ndikojë negativisht në infrastrukturën, shtëpitë dhe bizneset.

Dokument Strategjik - Dëmet e shkaktuara nga fatkeqësitë natyrore në Shqipërie

Shumë nga burimet tona bregdetare, përfshirë peshqit dhe format e tjera të prodhimit detar, varen nga ushqimet e furnizuara nga toka gjatë përmbytjeve. Efektet negative të ujrave të përmbytura në mjediset detare dhe bregdetare janë kryesisht për shkak të futjes së sedimenteve të tepërta dhe lëndëve ushqyese, dhe ndotësve si kimikatet, metalet e rënda dhe mbeturinat. Këto mund të degradojnë habitatet ujore, të ulin cilësinë e ujit, të zvogëlojnë prodhimin bregdetar dhe të ndotin burimet ushqimore bregdetare. Ndërkohë, territoret që janë modifikuar shumë nga aktiviteti njerëzor kanë tendencë të vuajnë më shumë efekte dëmtuese nga përmbytjet. Përmbytjet kanë tendencë të degradojnë më tej sistemet e degraduara tashmë. Largimi i vegjetacionit në dhe përreth lumenjve, rritja e madhësisë së kanaleve, digave, modifikimi i bregut të lumit dhe të gjitha punimet që sjellin degradim të pellgut ujëmbledhës dhe shpateve të maleve, lumenjtë dhe sipërfaqet e përmbytura, rrisin erozionin dhe transferimin e sedimenteve dhe ushqyesve. Efektet mbi strukturat e kontrollit të përmbytjes Natyra njerëzore i shtyn njerëzit të përballen dhe të sulmojnë sfidat natyrore. Ka një besim më të madh, por shpesh të pajustifikuar, që lidhet me ndërtimin e barrierave. Ndërsa njeriu ndërton për kontrollin e përmbytjeve dhe zhvillon vendbanime në territorin natyror të përmbytjeve, fillon një lojë e rrezikshme dhe shpesh e pashprehur e ruletit hidrologjik. Kontrollet strukturore ndaj përmbytjeve, tipike për projektet inxhinierike, mbajnë një shkallë të caktuar të mbrojtjes. Pasi kushtet operacionale të tejkalojnë këtë kufi, mbrojtja e ndërtuar nuk është e projektuar për t’u bërë ballë sulmeve të ujërave. Është një realitet i mundshëm që niveli i mbrojtjes përfundimisht do të tejkalohet. Në këtë pikë, vendbanimet që kanë zhvilluar rreziqe të afërta me lumenjtë nën sigurinë e kufizuar të kontrollit strukturor të përmbytjeve janë të rrezikuara dhe përjetohen humbje ekonomike ekstreme. Menjëherë pas ngjarjes, vendbanimet e prekura janë të detyruara të rishikojnë kontrollin e përmbytjeve që sapo kanë rezultuar të pamjaftueshme. Qeveritë lokale, rajonale dhe qendrore ballafaqohen me zgjidhjen e vështirë për të zhvendosur komunitetet në zonat më pak të rrezikuara ose për të rivendosur ndjenjën e rreme të sigurisë duke forcuar kontrollin e përmbytjeve. Meqenëse kërkohet mbrojtja nga vërshimet sa më shpejt të jetë e mundur, zgjidhja e zakonshme është riparimi i strukturave ekzistuese dhe rifillimi i lojës. Kjo dilemë është vetëm një aspekt i përpjekjes për të gjetur një ekuilibër midis zhvillimit dhe natyrës, të drejtës së njeriut kundrejt trashëgimisë së lumit. Marrëdhënia mes fatkeqësisë dhe politikës progresive vazhdon edhe sot. Ngjarjet ekstreme të përmbytjeve në tre vitet e fundit, kanë ngritur pyetje në lidhje me varësinë e komuniteteve të prekura nga masat strukturore të kontrollit të përmbytjeve. Sistemet e argjinaturave dhe të rezervuareve gjithmonë e më shumë po shfaqin pasiguritë e tyre gjatë përmbytjeve. Efektet mjedisore të strukturave të kontrollit të rrjedhës janë lënë në hije nga nevoja për mbrojtje. Kontrollet strukturore të përmbytjeve, sidomos sistemet e bregdetit dhe rezervuarët e kontrollit të përmbytjeve (përfshirë ato të HEC-eve), privojnë sistemet e lumenjve nga shqetësimet dhe stimulimet natyrore. Efektet mjedisore me rëndësi të madhe përfshijnë copëtimin e degës kryesore dhe sipërfaqen e përmbytjeve natyrore, heqjen e mbeturinave dhe shkatërrimin e zonave ligatinore, ndryshimin e regjimit hidrologjik, depresionin e ndikimit gjeomorfik të përmbytjeve dhe maskimin e pjesës natyrore. Copëtimet e degës kryesore dhe sipërfaqes së përmbytjeve lidhen drejtpërdrejt me ndryshimin e regjimit hidrologjik dhe humbjen e zonave ligatinore që natyrisht kufizojnë sistemet e lumenjve. Disa specie ujore varen kryesisht ose ekskluzivisht në habitatin e përmbytjeve. Të tjerë lidhen me zonat e përmbytura për hedhjen e vezëve dhe për ushqimin. Ligatinat janë qendra dinamike të aktivitetit biologjik. Ligatinat e përmbytura sezonale janë zona jashtëzakonisht produktive të tokës. Copëtimet e degës kryesore dhe sipërfaqes së përmbytjeve përbëjnë një gjendje e panatyrshme që shkatërron habitatet kryesore ujore dhe zvogëlon potencialin prodhues të sistemeve ujore. Barrierat, argjinaturat e lumit shpesh përbëjnë brigjet e tij. Pa hapësirën natyrale për t´u zgjeruar, fuqizuar bëjnë

Dokument Strategjik - Dëmet e shkaktuara nga fatkeqësitë natyrore në Shqipëri

që shkalla dhe shpejtësia e ujit të rriten artificialisht derisa ujërat të përmbysin me dhunë e të rimarrin territoret e tyre natyrore. Kulturat bujqësore dhe betonet kanë zëvendësuar ligatinat dhe pyjet e përmbytura që ishin fillimisht të afta për ruajtjen e sasive masive të ujërave të përmbytjes dhe zvogëlimit të kulmeve të përmbytjeve. Kjo zvogëlon kohën që duhet për reshjet që përqendrohen në shtratin e lumenjve. Të gjithë këta faktorë ndryshojnë proceset hidrologjike dhe çojnë në një rritje më të fuqishme dhe të shpejtë të përmbytjeve. Rezervuarët e kontrollit të përmbytjeve lehtësojnë rrjedhjet potencialisht të dëmshme duke siguruar hapësirën e magazinimit për rrjedhjen e tepërt. Një efekt i dukshëm mjedisor i rezervuarëve është ndryshimi i rrjedhave të gjata të lumenjve në ekosisteme lentike. Kjo mund të duket si një pengesë e pranueshme, por në rezervuarët e kontrollit të përmbytjeve, nivelet e ujit shpesh luhaten ndjeshëm në përgatitjen për të pranuar dhe drejtuar rrjedhën e ujërave. Kjo çrregullon habitatin e hedhjes së vezëve për disa lloje lentik dhe krijon zona të shkretimit në zonën e luhatjeve. Duke ndryshuar natyrën hidrologjike të ngjarjeve ekstreme, rezervuarët maskojnë aspektet natyrorë dhe ulin ndryshimet në kanalin e rrjedhës. Popullatat e peshqve varen nga rrjedhat e lumenjve për të siguruar fillimin e migrimit dhe aktivitetet e lëshimit të vezëve. Komunitetet biotike në rrjedhën e poshtme ndryshojnë pasi speciet e caktuara favorizohen nga regjimet e rrjedhjes së panatyrshme dhe temperaturës. Duke kapur ngarkesën e sedimenteve të mbartura nga ujërat e rrjedhës së sipërme, rezervuarët privojnë shtrirjen e shtresës së poshtme të shtratit të kërkuar për ndërtimin dhe mirëmbajtjen e zonave të dëmtuara dhe rërës dhe shtresave të zhavorrit, të cilat janë baza esenciale e habitateve për rritjen e peshqve. Pra, rezervuarët ofrojnë një pjesë të magazinimit të ujit të ligatinave natyrore dhe pellgjeve të përmbytjes pa siguruar ndonjë nga përfitimet natyrore. Kontrolli strukturor i përmbytjeve është një pengesë për shëndetin e sistemeve natyrore, por mbetet një mjet i vlefshëm në menaxhimin e përmbytjeve dhe sugjerimet për pastrimin e tyre për të qënë në gjendje funksionale është e domosdoshme. Përdorimi i gjerë i barrierave dhe rezervuarëve rrit frekuencën e përmbytjeve ekstreme. Ndërkohë që propozime për të rikthyer sipërfaqe të mëdha të tokave të varfëra bujqësore në ligatina kushtojnë shumë. Kjo krijon një dilemë interesante për politikëbërësit. Ndërsa sfidat sociale të një plani të tillë ka të ngjarë të jenë të pakapërcyeshme, plani paraqet një alternativë të shëndoshë mjedisore ndaj masave tradicionale të kontrollit të përmbytjeve. Sfida me të cilën ballafaqohen politikëbërësit është në gjetjen e një balance midis kontrolleve strukturore dhe jo-strukturore. Shpërndarja e ushqyesve dhe ndotja Uji i përmbytjes mund të përmbajë mbeturina, ndotës dhe lëndë ushqyese. Mbeturinat mund të përfshijnë pemë dhe gurë, deri edhe pajisje dhe pjesë të shtëpive. Ndotësit në ujërat e përmbytjes, siç janë bakteret dhe pesticidet, mund të arrijnë nivele përtej kritereve të lejuara dhe, siç dihet, në mjaft raste, këtu shtohen edhe ndikimet që vijnë nga depozitimet e mbetjeve urbane dhe rurale përgjate brigjeve të lumenjve që e rrisin më tej ndikimin dhe nivelin e ndotjes së ujrave. Sedimentimi dhe turbullira mund të rezultojnë në rritjen edhe të algave dhe fitoplanktonit që rrezikojnë cilësinë e ujit. Ushqyes të rëndësishëm dhe depozita minerale gjithashtu mund të shpërndahen nga uji i përmbytjeve, duke rezultuar në rritjen e bimësisë dhe shëndetin e përgjithshëm të ekosistemit (tipike është rritja e kallamishteve nëpër kanale dhe ligatina). Nga ana tjetër, me kalimin e kohës, lëndët ushqyese, materialet organike dhe sedimentet e mbartura nga ujërat e përmbytjeve dhe të depozituara në terren mund të sigurojnë përfitime të fertilitetit të tokës, por kjo në varësi të burimeve të sedimentit.

Dokument Strategjik - Dëmet e shkaktuara nga fatkeqësitë natyrore në Shqipërie

Harta 2: Pikat Hot Spot në Shqipëri Burimi: UNDP

Figure 2

Hotspot areas in Albania

Megjithatë, përveç vlerës pozitive në fertilitet, nuk duhet harruar, që përveç ndikimit negativ nga mbetjet e depozituara urbane, ka mjaft pika të kontaminuara (dampa) prej industrisë minerale (shih hartën 1) të cilat shpëlahen me përmbytjet dhe sjellin në tokat bujqësore dhe bregdet lëndë helmuese siç janë metalet e rënda polivalente të kromit etj. Rimbushja e ujrave sipërfaqësore dhe nëntokësore Një nga përfitimet pozitive të drejtpërdrejta të përmbytjeve është rimbushja e ujrave sipërfaqësor dhe furnizimeve të ujrave nëntokësore. Rimbushja e furnizimeve mund të ndihmojë tokën, duke sjellë të korra të shëndetshme dhe kullota të pasura. Këtu ka rëndësi të përmendim p.sh., rezervën e rëndësishme nëntokësore të pellgut të Matit, që përbën rezervën ujore nga furnizohen me ujë të pijshëm qytetet e Durrësit, Lezhës dhe mjaft aktivitete të biznesit. Rimbushja e këtij pellgu nëntokësor nga ujrat e përmbytjeve parandalon futjen e ujrave të kripura nga Deti Adriatik. Aspektet antropogjenike, sociale dhe institucionale Sot, ndikimet antropogjene dihet që shtrihen përtej fushës së strukturave të kontrollit të përmbytjeve. Në shumë raste, njeriu krijon rreziqe që konkurojnë me kushtet më të rrezikshme dhe më të çuditshme të përmbytjeve natyrore. Shpesh ndikimet e njeriut në sistemet natyrore janë afatgjata dhe nuk njihen derisa kushtet të përkeqësohen gradualisht në nivele kritike. Shembuj të kësaj përfshijnë transportin e kimikateve në ujërat e përmbytjeve, krijimin ose përkeqësimin e ngjarjeve ekstreme dhe rreziqet që lidhen me veprat sociale, që nuk janë të lidhura me sistemet ujore. Cilësia e ujit është me rëndësi kyçe për njeriun dhe natyrën. Përmbytja ka tendencë të reduktojë cilësinë e ujit, duke futur sasi të mëdha të materialeve të dëmtuara. Duke transformuar zonat e ulta në toka bujqësore, njeriu ka zvogeluar pjesën më të madhe të vegjetacionit dhe zonat ligatinore që veprojnë si pellgje natyrore të përmbytjeve, ndërpresin sedimentet, janë si sfungjere hidraulike dhe mbrojnë nga erozioni. Problemi përkeqësohet kur sasi të mëdha të kimikateve futen në ujërat sipërfaqësore përmes rrjedhave tokësore. Ngarkesat me kimikate dhe cilësia e përkeqësuar e ujit mund të kenë pasoja afatgjata veç atyre afatshkurtra. Pikat me burime hyrëse për kimikatet përfshijnë pjesët e përmbytura të vendbanimeve dhe ato industriale, duke përfshirë impiantet e trajtimit të ujërave të zeza, qendrat e përpunimit dhe prodhimit të kimikateve dhe zonat e asgjësimit ose mbajtjes së tyre. Burimi më i madh i ndotjes nga pikëpamja angazhuese është largimi i tyre nga tokat bujqësore. Në aspektin afatshkurtër, ngarkesat kimike nxisnin prodhimin primar, gjë që rezulton në nivele të larta të fitoplanktonit detar. Duke konsumuar alga fitoplanktonike dhe duke siguruar një bazë ushqimore për grabitqarët më të mëdhenj, zooplanktoni është një pjesë me ndikim në zinxhirët ushqimorë ujorë. Rritja e niveleve të lëndëve ushqyese ka të ngjarë të ndikojë në popullatat e peshqve, të cilët shpesh ushqehen me zooplankton dhe në fund, të rritet madhësia dhe numri i peshqve që përdoren në peshkimin sportiv, por mund të shkaktojë lulëzim të algave. Në situata të izoluara dhe shkatërruese, njerëzimi krijon ose përforcon ngjarje ekstreme. Të tilla kanë të bëjnë me shkarkime aksidentale ose për shkak të moszbatimit të ligjeve për shkarkimet e mbetjeve industriale (mbetjet minerare gjithashtu). Një dëm i tillë shkatërrues dhe i plotë krijon shqetësime serioze për mjedisin dhe për shëndetin e njerëzve. Përmbytja e kthen shoqërinë në kushte primitive. Elektriciteti, furnizimi me ujë të pijshëm, kujdesi shëndetësor dhe komunikacioni shpesh rrezikohen. Problemet e mëposhtme shëndetsore lidhen me masat pas përmbytjeve: • ekspozimi ndaj kimikateve toksike në ujërat e përmbytjeve; • përthithja e sporeve të mykut që rritet në banesa të dëmtuara pas përmbytjeve; • konsumimi i ushqimit dhe ujit të kontaminuar; • përhapja e sëmundjeve ngjitëse; dhe • përhapja e sëmundjeve të frymëmarrjes.

Dokument Strategjik - Dëmet e shkaktuara nga fatkeqësitë natyrore në Shqipëri

Sëmundjet priren të lulëzojnë pasi shëndeti i përgjithshëm dobësohet nga streset që lidhen me traumën, kushtet e ngushta të jetesës në strehimore të përmbytjeve dhe, orët e gjata të shpenzuara për të riparuar pronën e dëmtuar. Përkundër këtyre efekteve negative të përmbytjeve, njeriu është duke u bërë më i vetëdijshëm për përfitimet mjedisore të përmbytjeve dhe ndikimet negative të krijuara gjatë qëndrimit të tij të shkurtër në botë. Nuk është rastësi që zonat që pësojnë dëmin më të madh gjatë përmbytjes të lumenjve janë të njëjtat që eliminuan ligatinat, ku i kthyen tokat në masë të gjerë në bujqësi dhe kanalizuan e futën në barriera lumenjtë. Këtu është fjala për ndërhyrjet e mëdha bonifikuese të ndërmarra në shekullin e kaluar përgjatë zonave ligatinore të Adriatikut, duke i kufizuar tashmë në vetëm disa zona të veçuara ligatinore me argjinatura (Velipoja, Lezha, Patoku, Karavastaja, Narta, etj.). Sot po rikonfirmohet qartë rëndësia e zonave të ligatinave duke konkluduar se çdo një për qind rritje në zonën e ligatinave brenda një pellgu ujëmbledhës zvogëlon balotazhin e pikut të thatë deri në 3.7 për qind për pellgun ujëmbledhës. Ndërsa ndërveprimet e ndikimeve antropogjene dhe sistemeve natyrore vijnë në fokus, është ngritur pyetja se si të ndërfutet shkenca e re në menaxhimin e përmbytjeve. Shpesh, një kuptim jo i plotë i dinamikës natyrore ndalon përparimin. Një koncept emocionues është përmbytja eksperimentale ose njerëzore, e nxitur për të stimuluar përgjigjet specifike të sistemit natyror, të cilat monitorohen para, gjatë dhe pas përmbytjeve të planifikuara. Këto përmbytje të paramenduara u ofrojnë shkencëtarëve mundësinë për të vëzhguar sistemet e brigjeve në kushte pothuajse natyrore dhe për të krijuar grupe të dhënash kritike për kuptimin më të mirë të marrëdhënieve të përmbytjeve dhe ekosistemit, duke u përpjekur të përmirësojnë mjedisin e shëndetshem të korridorit të lumenjve. Ndërsa suksesi shkencor i kësaj ngjarjeje është i debatueshëm, nga një perspektivë logjistike dhe menaxhimi, përmbytja është një arritje dhe një precedent i vlefshëm. Vërshimi simbolizon pranimin e njeriut që përmbytja është thelbësore për sistemet natyrore dhe ka potencial si një mjet për menaxhimin e mjedisit.

Dokument Strategjik - Dëmet e shkaktuara nga fatkeqësitë natyrore në Shqipërie

Në përfundim mund të thuhet se: Loja e ruletës hidrologjike mund të peshohet në favorin e natyrës duke përfshirë masat e kontrollit jo-strukturor të përmbytjeve në menaxhimin e përmbytjeve. Kjo përfshin rivendosjen e zonave ligatinore dhe rivendosjen e zonave kyç të përmbytjeve. Duke aplikuar shkencë të re në mësimet e vjetra, ne mund ta thyejmë ciklin e ndryshimit të politikave në përgjigje të shkatërrimit.

VLERËSIM I KAPACITETEVE NJOHËSE DHE MBROJTËSE

1 Kapacitetet njerëzore në nivel prefekture dhe bashkish për të përballuar fatkeqësitë tyrore;

7. VLERËSIM I KAPACITETEVE NJOHËSE DHE MBROJTËSE vel qendror dhe rreth 15 organizata në nivel rajonal dhe vendor (Tabela 1).

temi i Mbrojtjes Civile në Shqipëri konsiston në struktura të përhershme e të përkohshme në

vel qendror, në nivel prefekture dhe në atë të bashkisë. Janë rreth 20 institucione e agjenci në

7.1 Kapacitetet njerëzore në nivel prefekture dhe bashkish për të përballuar fatkeqësitë natyrore “Për emergjencat civile”, është ligji i parë në historinë e gji Nr.8756, datë 26.03.2001,

i Mbrojtjes Civile në Shqipëri në struktura përhershme e tëviteve përkohshme në niveljanë qendror, në gjislacionitSistemi shqiptar, i përmbledhur dhekonsiston i pavarur në këtëtë fushë. Gjatë të fundit bërë nivel prefekture dhe në atë të bashkisë. Janë rreth 20 institucione e agjenci në nivel qendror dhe rreth 15 organizata

rparime në e bazës ligjore, planifikimit në të gjitha nivelet, ngritjes së strukturave në kompletimin nivel rajonal dhe vendor (Tabela 1).

dhe ngritjes personelit shërbimit të iemergjencaveǤ Ligjitekniko-profesionale Nr.8756, datë 26.03.2001,të “Për emergjencattëcivile”, është ligji parë në historinë e legjislacionit shqiptar, i

përmbledhur dhe i pavarur në këtë fushë. Gjatë viteve të fundit janë bërë përparime në kompletimin e bazës ligjore, planifikimit në të gjitha nivelet, ngritjes së strukturave si dhe ngritjes tekniko-profesionale të personelit të shërbimit të emergjencave.

Tabela 1: Struktura Burimi: FAO, 2016 82

Tabela 1: Struktura e aktorëve të Emergjencave Civile në Shqipëri Burimi: FAO, Civile 2016 në Shqipëri e aktorëve të Emergjencave

Dokument Strategjik - Dëmet e shkaktuara nga fatkeqësitë natyrore në Shqipërie

Struktura lokale e planifikimit dhe e përballimit të emergjencave civile përbëhet nga strukturat në nivel qarku dhe bashkie (tabela 2). Prefekti është përgjegjës për planizimin dhe përballimin e emergjencave civile në qark, duke bashkërenduar punën për hartimin e planeve, zbatimin e masave mbrojtëse dhe përballimin e emergjencave civile. Si pjesë e strukturës së administratës së Prefektit është specialisti i Emergjencave Civile dhe inspektorët e emergjencave në rrethe. Në secilin nga 12 qarqet (nivel prefekture) funksionon një zyrë për emergjencat civile (2 veta) me përgjegjësi për planifikimin dhe koordinimin e reagimit ndaj emergjencës dhe të lidhura me rrjetin e radiove të shërbimit zjarrfikës. Sistemi i informimit është i mangët dhe informacioni varet nga një individ. Në fokus të tyre është angazhimi maksimal për informim, monitorim, përgjigje ndaj prioriteteve. Në situata emergjente në nivel qarku funksionon Komisioni i Planifikimit dhe Përballimit të Emergjencave Civile, anëtarë të të cilit janë drejtuesit e strukturave lokale. Ndër strukturat e shërbimit të emergjencave civile në nivel rajoni janë: • • • • •

Drejtoritë e Policisë së Shtetit në qark; Shërbimi i ambulancës, urgjencës, spitalit; Policia elektrike, pyjore, ndërtimit; Ndërmarrja e rrugëve, ujësjellës-kanalizimeve, Repartet e PMNZSH

Tabela 2: Struktura e aktorëve të Emergjencave Civile në nivel rajonal dhe vendor në Shqipëri Burimi: Autori Dokument Strategjik - Dëmet e shkaktuara nga fatkeqësitë natyrore në Shqipëri

Bashkitë, me ndryshimet ligjore, kanë trashëguar si funksion të deleguar edhe shërbimin e emergjencave civile për të përballuar fatkeqësitë natyrore. Ky funksion është në proces të përshtatjes dhe konsolidimit në pushtetin vendor si funksion i ri, edhe pse në fillimin e tij u mbështet nga qeveria qendrore. Nga të dhënat e Ministrisë së Financave, “Për Buxhetin e Vitit 2017”, në buxhetin vendor të vitit 2017 bashkitë janë financuar nëpërmjet transfertës specifike për funksionet e reja, të cilat iu transferuan bashkive në vitin buxhetor 2016, në zbatim të reformës administrativo–territoriale një ndër të cilët ishte “Shërbimi i mbrojtjes nga zjarri”. Për këtë funksion, janë transferuar në nivel vendor 993 punonjës, me një financim prej 846,406 mijë lekë. Gjithashtu, me buxhetin e vitit 2017, është dhënë një fond prej 111 milionë lekë për ngritjen e disa stacioneve të reja zjarrfikësesh në disa bashki, si dhe 89 milionë lekë për plotësimin e standardit sipas ligjit të mbrojtjes nga zjarri në 26 bashki. Edhe në buxhetin vendor për vitin 2018, për funksionin e mbrojtjes nga zjarri dhe shpëtimit janë transferuar në nivel vendor 174 punonjës, me një fond prej 141 milionë lekë, për të financuar shtesën e 10 stacioneve të reja zjarrfikëse, si dhe për të plotësuar standardin ligjor lidhur me numrin e punonjësve për stacionet ekzistuese për disa njësi vendore. Sipas Ligjit nr.8756, datë 26.3.2001, “Për emergjencat civile”, i ndryshuar, neni 16 i këtij ligji, “kryetari i bashkisë është përgjegjës për planizimin dhe përballimin e emergjencave civile në bashkinë përkatëse”. Po ashtu, në Nenin 29 “Funksionet e bashkive në fushën e sigurisë publike” e Ligjit Nr.139/2015 “Për vetëqeverisjen vendore”, parashikon: “Bashkitë janë përgjegjëse për mbrojtjen civile, në nivel vendor, dhe administrimin e strukturave përkatëse, sipas mënyrës së përcaktuar me ligj”. Referuar 2 ligjeve të sipërcituara bashkitë kanë për detyrë: • • • • • • • • • • •

Të parashikojnë fonde financiare në buxhetin vjetor të tyre, si dhe në rast nevoje, të kryejnë rishpërndarje të fondeve, për parandalimin, përgatitjen, përgjigjen dhe riaftësimin nga fatkeqësitë e ndryshme nga të cilat mund të preket territori i tyre; Për planifikimin, koordinimin dhe menaxhimin e emergjencave civile në territorin e bashkisë, duhet të jetë i ngritur dhe të jetë funksional Komisioni Vendor i Emergjencave Civile; Të hartojnë planet për përballimin e emergjencave civile në nivel bashkie; Të grumbullojnë dhe të përpunojnë të dhënat e nevojshme nga njësitë administrative të bashkisë për zbatimin e detyrave të planifikimit dhe përballimin e emergjencave civile; Të informojnë publikun dhe komunitetin e rrezikuar mbi fatkeqësitë; Të organizojnë veprimtari trajnuese në fushën e emergjencave civile në territorin e tyre, për punonjësit e tyre dhe për shtetasit; Të sigurojnë funksionimin e sistemit të monitorimit, paralajmërimit të hershëm, njoftimit dhe alarmit në territorin e tyre dhe të informojnë në kohë komunitetin e rrezikuar; Të kryejnë organizimin, bashkërendimin e forcave operacionale në rast fatkeqësie; Të ndjekin kryerjen e detyrave për lehtësimin e efekteve të emergjencës civile dhe për organizimin e ndërhyrjes për të vepruar; Të bashkëpunojnë me njësitë e vetëqeverisjes vendore fqinje në zbatim të detyrave që lidhen me zvogëlimin e rrezikut nga fatkeqësitë dhe mbrojtjen civile, me qëllim bashkimin e kapaciteteve të tyre për trajtimin e çështjeve të përbashkëta në këtë fushë; Të ndjekin riaftësimin nga fatkeqësitë natyrore ose nga fatkeqësitë e tjera.

Nën drejtimin e kryetarit të bashkisë është Komisioni Vendor i Emergjencave Civile që koordinon dhe punën e pushtetit vendor me organizatat vullnetare. Në bashkitë qendër të qarqeve ka një njësi të përhershme në nivel drejtorie që planifikon dhe merr masa në raste fatkeqësish; në disa bashki të tjera kjo njësi është në nivel sektori. Të gjitha bashkitë kanë oficerin e tyre të emergjencave civile që zakonisht është pjesë e departamentit ligjor dhe, nuk kanë fuqi vendimmarrëse përsa i takon menaxhimit të riskut. Pjesa më e madhe e bashkive nuk e kanë zbatuar këtë vendim të qeverisë për ta ngritur këtë strukturë me punonjës kompetentë dhe profesionistë në fushat e përgjegjësive,

Dokument Strategjik - Dëmet e shkaktuara nga fatkeqësitë natyrore në Shqipërie

dhe aq më shumë të kenë parashikuar dhe buxhetet përkatëse që variojnë nga 0-3% te buxhetit të përgjithshëm të bashkisë. Edhe në rast se nuk ndodhin fatkeqësi bashkisë i jepen mundësitë për të devijuar këto fonde nëse nuk i përdor, apo në të kundërt këto fonde janë të përjashtuara nga prokurimet, pra mund të përdoren në mënyrën më të shpejtë të mundshme, sepse nuk duhen 45 ditë për të kryer procedurën e prokurimit publik. Institucionet shqiptare të angazhuara me Reduktimin e Rrezikut të Fatkeqësive dhe Mbrojtjen Civile (RRF&MC), konceptualisht dhe praktikisht kanë adoptuar një qasje “reaktive” në vend të asaj “proaktive”. Në këto kushte ato fokusohen më shumë në reagim dhe më pak (ose aspak) në komponentët e tjerë si “zbutja” (e efekteve) “parandalimi”, apo “rikuperimi”. Masat zbatuese përbëjnë një nga problematikat kryesore në lidhje me menaxhimin e krizave. RRF nuk është integruar ende siç duhet në politikat qendrore, sektoriale e lokale. Gjithashtu ka hendek mes detyrimeve ligjore dhe detyrimeve të marra përsipër në lidhje me RRF&MC. Në pamundësi për të patur një pamje të plotë të personave të angazhuar në nivel bashkie në lidhje me Emergjencat Civile, pasi është një strukturë e krijuar rishtas në bashki (pas delegimit të kompetencës), ne kemi bërë një vëzhgim të kësaj strukture në 6 bashkitë më të prekura nga përmbytjet në këto vitet e fundit. Konkretisht, në Shkodër, sektori përbëhet nga 3 vetë, ndonëse zona që ato mbulojnë është shumë e madhe dhe me veçori gjeografike të larmishme që e bëjnë të pamundur mbulimin e të gjithë territorit me staf, por edhe me mjetet e nevojshme. Megjithatë, Shkodra është një nga bashkitë ku është punuar më shumë në lidhje me menaxhimin e fatkeqësive falë dhe programeve të ndryshme që janë zbatuar në zonë. Shkodra për NJA ka plane menaxhimi për emergjencat civile si dhe një program buxhetor afatmesëm dedikuar këtij objektivi. Vetë bashkia e vlerëson si tepër të rëndësishme ngritjen e një strukture vullnetare civile. Ndërkohë, në Lezhë, ndonëse ka një drejtori të madhe të përbërë nga 8 vetë (kryesisht me profil ushtarak), nuk ka një ndarje të punëve mes specialistëve dhe as informacion të plotë dhe të arkivuar në lidhje me fatkeqësitë e ndodhura më parë. Bashkia Lezhë ka një plan pune për evakuimin e njerëzve në rast përmbytjesh. Kruja është bashkia që ka më shumë punonjës, 10 vetë, por pa arsimin apo të patrajnuar për problemet e emergjencave dhe fatkeqësive natyrore. Ata vetëm evidentojnë rastet dhe ankesat e ardhura nga banorët, duke mbajtur procesverbalet përkatëse dhe, sipas nevojës së bashkisë mund të mbulojnë dhe detyra të tjera. Në Fier, zyra e Emergjencave Civile ka një staf prej pesë vetësh (me profil ushtarak) dhe ka një ndarje të detyrave sipas llojit të fatkeqësisë natyrore. Gjendet një databasë e plotë e ngjarjeve të ndodhura si dhe studime më të thelluara për shkaqet e ngjarjeve më të fundit me Vjosën. Në Vlorë, struktura është më e brishtë pasi zyra ishte e hapur në 2018 dhe kishte vetëm 2 veta dhe nuk ka historik të ngjarjeve të ndodhura më parë dhe as mjete të tjera logjistike. Ajo që bie në sy në planin organizativ tek të gjitha bashkitë është një numër i ulët i punonjësve dhe, në disa raste, me aftësim të ulët në lidhje me anën teknike të çështjes, dukurinë në bashkinë e tyre dhe në njohjen e realitetit. Ka mungesa trajnimi të përshtatur sipas kompetencave / autoritetit të institucionit. Po ashtu në rast emergjencash ky numër është i pamjaftueshëm për të koordinuar punën, raportuar dhe inspektuar terrenin. Hapja e qendrave operacionale për emergjencat do të lehtësonte punën në terren. Vihet re një mungesë e theksuar e bazës materiale dhe financiare për të mbuluar zonën. Në të gjitha zyrat e vizituara u vu re mungesë e kompjuterave dhe pajisjeve të tjera të nevojshme për punën ne terren (makina, GPS, studime, harta etj) Në përgjithësi kapaciteti në nivel bashkie në lidhje me planifikimin dhe reagimin ndaj fatkeqësive është mjaft i dobët dhe kërkohet mbeshtetje nga qeveria qendrore për të rritur reagimin ndaj fatkeqësive, si dhe kapacitetet që lidhen me to, si dhe për një zbatim të mirë të ligjit për Emergjencat Civile.

Dokument Strategjik - Dëmet e shkaktuara nga fatkeqësitë natyrore në Shqipëri

7.2 Vlerësimi i njohurive të popullsisë mbi rrezikun ndaj të cilit ekspozohen Përgjatë periudhës korrik – shtator 2018 u kontaktua me banorë të prekur nga fatkeqësitë natyrore të baseneve Drin, Mat, Ishëm dhe Vjosë, të cilat kanë qenë dhe më të prekura nga përmbytja gjatë viteve të fundit. Konkretisht u intervistuan banorë nga 6 Njësi Administrative: Lezhë, Fushë-Krujë, Shkodër, Dajç, Malësi e Madhe, Selenicë dhe 11 fshatra: Daragjat, Mushan, Samrisht, Shirq, Bërdicë, Mali i Jushit, Barbullush, Stojk, Fitore, Armen dhe Lubonjë rreth njohjes dhe informacionit që ato kanë për fatkeqësitë natyrore, burimet dhe aktorët që janë të përfshirë në të. Të intervistuarit kishin një ndarje gjinore deri diku të barabartë, 45% meshkuj dhe 55% femra. Për nga niveli i arsimimit mund t’i referohemi grafikut më poshtë:

Grafiku 23: Niveli arsimor i të intervistuarve sipas gjinisë Burimi: Autori

Duhet theksuar që në perceptimin e rrezikut të përmbytjeve në të ardhmen, nuk ka dallime mes banorëve meshkuj dhe femra, mes banorëve të grupmoshave të ndryshme dhe mes banorëve me nivele të ndryshme arsimore10.

Grafiku 23: Niveli arsimor i të intervistuarve sipas gjinisë

Duhet theksuar qëBurimi: në perceptimin e rrezikut të përmbytjeve në të ardhmen, nuk ka dallime mes banorëve meshkuj Autori dhe femra, mes banorëve të egrupmoshave të që ndryshme dhe mes banorëve me mjaft nivelee të ndryshme arsimore10. Ndërkohë që njohja tyre me rreziqet u kanosen nga fatkeqësitë është lartë (92%) dhe

gjithë kishin kaluar të paktënqë një herë situatë përmbytjeje, por në tëmjaft kundërt ato nuk janëdhe të Ndërkohëtëqë njohja e tyre fatkeqësitë është e lartë (92%) Duhet theksuar qëme nërreziqet perceptimin ue kanosen rrezikut tënga përmbytjeve në të ardhmen, nuk ka dallime mes të gjithë kishin njohur me planet e emergjencës së përgatitur nga autoritetet rajonale apo vendore (71%) si dhe kaluar të paktën një meshkuj herë situatë përmbytjeje, por në kundërt ato janë të njohur me planet banorëve dhe femra, mes banorëve të të grupmoshave të nuk ndryshme dhe mes banorëve mee emergjencës së sistemin e paralajmërimit hershëm e mjetet eme komunikimit (64%). Në ato zona ku përgatiturme nga autoritetet rajonale apo vendore (71%) si dhe sistemin e paralajmërimit të hershëm e mjetet e 10 të nivele të ndryshme arsimore . komunikimit (64%).planet Në atoe zona ku ekzistojnë planet zona e sidomos Shkodrëstek dhe ekzistojnë emergjencës (kryesisht zonae eemergjencës Shkodrës dhe(kryesisht e Nënshkodrës) të e Nënshkodrës) sidomos tek të rezulton rinjtë, rezulton këto plane njihen. rinjtë, që këto që plane njihen. Ndërkohë që njohja e tyre me rreziqet që u kanosen nga fatkeqësitë është mjaft e lartë (92%) dhe

të gjithë kishin kaluar të paktën një herë situatë përmbytjeje, por në të kundërt ato nuk janë të njohur me planet e emergjencës së përgatitur nga autoritetet rajonale apo vendore (71%) si dhe

me sistemin e paralajmërimit të hershëm e mjetet e komunikimit (64%). Në ato zona ku

ekzistojnë planet e emergjencës (kryesisht zona e Shkodrës dhe e Nënshkodrës) sidomos tek të

rinjtë, rezulton që këto plane njihen.

Grafiku 24: Njohja me rreziqet kanosenme rreziqet që u kanosen Grafiku që 24:uNjohja Burimi: Autori 10

Sipas artikullit “Adult`s risk perception on flooding in Shkodra region”, autor - L. Xhakollari, V Dizdari. M. Meksi 10

Burimi: Autori

Sipas artikullit “Adult`s risk perception on flooding in Shkodra region”, autor - L. Xhakollari, V Dizdari. M.

Meksi - Dëmet e shkaktuara nga fatkeqësitë natyrore në Shqipërie Dokument Strategjik

Dokument Strategjik - Dëmet e shkaktuara ngaqë fatkeqësitë natyrore në Shqipëri Grafiku 24: Njohja me rreziqet u kanosen Burimi: Autori

menaxhimin e përmbytjeve në rajonin e Shkodrës në periudhën maj-qershor 2016, rezulton se

rajoni i Shkodrës është ndër rajonet më të prekura nga rreziqe të ndryshme natyrore, sidomos nga

fenomeni i përmbytjeve, kjo për shkak të morfologjisë gjeologjike të territorit të saj. Në mungesë të përshtatjes së duhur kundrejt rreziqeve të përmbytjeve, dëmet ekonomike dhe shëndetsore ka shumë të ngjarë të rriten. Të dhënat u mblodhën për një kampion probabilitar prej 390 të rriturish

11 (mbi 18 vjeç) popullsisë së 7 njësive mbi administrative Bashkisë Shkodër: Shkodër, Gur mbi i Zi, menaxhimin Sipas një studimi të të GIZ-it për perceptimin rreziqet e tëpërmbytjeve dhe rreth njohurive Velipojë, Ana a Malit, Bërdicë, Rrethina, Dajç, dhe një njësie administrative të Bashkisë Vau i Dejës: e përmbytjeve në rajonin e Shkodrës në periudhën maj-qershor 2016, rezulton se rajoni i Shkodrës është ndër Shumicanga e tërreziqe anketuarve (76.4%) mendonin zona në të cilin jetonini përmbytjeve, kishte mjaft rrezik rajonet Bushat. më të prekura të ndryshme natyrore, se sidomos nga fenomeni kjo për shkak të morfologjisë gjeologjike territorit të saj. Në të përshtatjes së duhure kundrejt rreziqeve të përmbytjeve, ose rrezik të lartëtëpër t’u përmbytur në mungesë të ardhmen. Pjesa më e madhe të anketuarve (73.2%) dëmet ekonomike dhebanesa shëndetsore ka shumë ngjarë të rriten. Të dhënat mblodhën një kampion mendonin se në të cilën jetonin të kishte mjaft rrezik ose rrezik tëulartë për t’u për përmbytur në të probabilitar prej 390ardhmen. të rriturish (mbi 18 vjeç) të popullsisë së 7 njësive administrative të Bashkisë Shkodër: Shkodër, Gur i Pjesa më e madhe e të anketuarve janë të shqetësuar nga rreziqet e përmbytjeve; 23.6% Zi, Velipojë, Ana a Malit, Bërdicë, Rrethina, Dajç, dhe një njësie administrative të Bashkisë Vau i Dejës: Bushat. e të anketuarve ishin mjaft të shqetësuar dhe 63% ishin shumë të shqetësuar. Shumica e të anketuarve (76.4%) mendonin se zona në të cilin jetonin kishte mjaft rrezik ose rrezik të lartë për t’u përmbytur në të ardhmen. Pjesa më e madhe e të anketuarve (73.2%) mendonin se banesa në të cilën jetonin kishte mjaft rrezik ose rrezik të lartë për t’u përmbytur në të ardhmen. Pjesa më e madhe e të anketuarve janë të Të intervistuarit i shohin përmbytjet si rrezikun më të madh në komunitetin e tyre; nga lista e shqetësuar nga rreziqet e përmbytjeve; 23.6% e të anketuarve ishin mjaft të shqetësuar dhe 63% ishin shumë të fatkeqësive natyrore 50% e kanë zgjedhje të parë; më pas vijnë shirat e forta dhe stuhitë 42% si shqetësuar.

zgjedhje të dytë; zjarri 29% si zgjedhje e tretë; nxehtësia ekstreme 23% si zgjedhje e katërt dhe si

zgjedhje e funditpërmbytjet ishte rrëshqitja e tokës më dhe të prishja e digave deri në 35%. Të intervistuarit i shohin si rrezikun madh në komunitetin e tyre; nga lista e fatkeqësive natyrore 50% e kanë zgjedhje të parë; më pas vijnë shirat e forta dhe stuhitë 42% si zgjedhje të dytë; zjarri 29% si zgjedhje e tretë; nxehtësia ekstreme 23% si zgjedhje e katërt dhe si zgjedhje e fundit ishte rrëshqitja e tokës dhe prishja e digave deriNë nëpërgjithësi, 35%. banorët mendojnë se ka disa arsye se përse zonat apo banesat e tyre janë

përmbytur. Mëmendojnë kryesoret se qëkaata i lidhin njëra-tjetrën janë:banesat si rezultat i ndryshimeve dhe Më kryesoret Në përgjithësi, banorët disa arsyeme se përse zonat apo e tyre janë përmbytur. ndërhyrjeve të bëra nga njeriu (në 61% të të intervistuarve), ndryshimet klimatike (48%) dhe (në 61% të të që ata i lidhin me njëra-tjetrën janë: si rezultat i ndryshimeve dhe ndërhyrjeve të bëra nga njeriu mungesa e koordinimit dhe bashkëpunimit në projekte që zënë hapësira të mëdha mjedisore intervistuarve), ndryshimet klimatike (48%) dhe mungesa e koordinimit dhe bashkëpunimit në projekte që zënë hapësira të(31%). mëdha mjedisore (31%).

Grafiku 25: Shkaku fatkeqësive që ndikojnë te komuniteti Grafiku 25: Shkaku i fatkeqësive qëi ndikojnë te komuniteti Burimi: Autori

Burimi: Autori

Në lidhje me rolin që duhet të luajnë autoritetet e ndryshme si IGJEUM, Drejtoria e Përgjithshme e Emergjencave Civile, Prefektura, Këshilli i Qarkut, Agjencitë e Baseneve, Zjarrfikëset, Drejtoria e Rrugëve, Bashkia dhe Kryeplaku vihet re 11 që të intervistuarit nuk i Adaptation njihnin mirë kompetencat dheimplemented përgjegjësitë Climate Change Program for Albania andapo Kosovo by GIZ që kanë këta aktorë në paralajmërimin e hershëm, planifikimin dhe reagimin e emergjencës, hulumtimi, ndërgjegjësimi dhe edukimi. Kështu,88 39% pohojne që Dokument Strategjik - Dëmet e shkaktuara nga fatkeqësitë natyrore në Shqipëri roli i IGJEUM-it është për paralajmërim të hershëm të fatkeqësive, 68% pohojnë që roli i Drejtorise së Përgjithshme të Emergjencave është planifikimi dhe reagimi ndaj emergjencës, i njëjti vlerësim është dhe për bashkinë; Këshilli i Qarkut mendohet se luan rol në reagimin ndaj emergjencës (30%), dhe, në lidhje me kryepleqtë, të intervistuarit ose nuk e njohin qartë rolin e tyre ose nga bisedat kuptohet që ai nuk ka mundësi dhe asnjë kompetencë në lidhje me fatkeqësitë. 10

Climate Change Adaptation Program for Albania and Kosovo implemented by GIZ ::

Dokument Strategjik - Dëmet e shkaktuara nga fatkeqësitë natyrore në Shqipërie

Pyetjes nëse e dinë se çfarë duhet të bëjnë për të zvogëluar rrezikun që mund të na kanoset, ndër masat që ato kanë ndërmarrë janë njohja e numrave të emergjencës, marrja parasysh e rreziqeve të mundshme përpara ndërtimit të banesës, projektim dhe mirëmbajtje e banesës, njohja e strukturës së banesës, si dhe ruajtja e kopjeve të dokumentave. Megjithatë, 11% e të intervistuarve u shprehën se nuk kanë marrë asnjë masë në lidhje me zvogëlimin e rrezikut, çka flet për informim dhe ndërgjegjësim të ulët në lidhje me planifikimin dhe reagimin në raste emergjencash. Specifikisht, për të zvogëluar rrezikun nga përmbytja, banorët e intervistuar kishin (i) njohje të terrenit vendor, burimeve të ujit, zonës ujëmbledhëse, për të kuptuar më mirë rreziqet; (ii) njohje të zonave të përmbytjeve, për të siguruar pronën dhe ndërtesen në lidhje me nivelet e parashikueshme të përmbytjeve; (iii) marrë në konsideratë faktorë të tillë rreziku si afërsia me lumenjtë, digat dhe vijat bregdetare, digat e rezervuarëve, bllokimi i kanaleve dhe infrastruktura urbane; Dëmtimet kryesore gjatë përmbytjeve konsistojnë kryesisht në dëmtime të banesave, bizneseve, rrugëve dhe sinjalistikës rrugore, bllokim të tombinave të kanaleve, kanalizimeve, të shtyllave elektrike dhe transformatorëve; shkolla, ura, shembje te gurëve nga mali sidomos pas shirave, dëmtimi i shëtitoreve në plazhe; prishja e brezit të pemëve mbrojtëse nga erozioni, argjinatura, etj. Përveç përvojës së drejtpërdrejtë vetjake në ballafaqimin me përmbytjet, ndër burimet e informacionit jashtëzakonisht të rëndësishme për paralajmërimin e banorëve vlerësohet TV, telefoni dhe aplikacionet e ndryshme në telefon si dhe media sociale (kjo e fundit për shkak se 56% e të intervistuarve ishin të rinj, grupmosha 15-35 vjec). Më pak të rëndësishme janë fletëpalosjet, radiot dhe tabelat elektronike. Sirenat nuk njiheshin dhe as vlerësoheshin në lidhje me paralajmërimin. Burimi kryesor i informacionit për të mësuar rreth rreziqeve dhe sistemeve të paralajmërimit të hershëm për të intervistuarit ishte media (64%), interneti (58%) dhe institucionet kombëtare e vendore (35%). Gjithsesi, duhet thënë që informimi përmes sistemeve të paralajmërimit nuk është efikas. Psh Shërbimi Metorologjik Ushtarak ka rrjetin e vet të informimit dhe mund ta ndajë përmes TV, por nuk ka ndonjë marrëveshje për të ndalur programet televizive dhe për të dhënë informacion në raste emergjente. Mjetet ndërgjegjësuese më të rëndësishme për komunitetin ishin edukimi në shkollë, interneti e media sociale, takimet derë më derë dhe videot edukative, ndërkohë që më pak të rëndësishme janë fletëpalosjet dhe materialet e tjera të shtypura dhe dëgjesat publike. Dhe ndërsa ndonjë universitet privat mund të ketë lëndë mbi mbrojtjen civile dhe shpëtimin, në shkollat e tjera publike (në të gjitha ciklet) nuk ofrohet asnjë informacion. Shoqata të ndryshme, si: “Kryqi i Kuq”, “Save the Children” dhe “REC” kanë patur programe kombëtare informimi dhe ndërgjegjësimi, apo shoqata Qendra e Arhusit Shkodër me fushata rajonale për çështje të ndërgjegjësimit të komuniteteve të prekura, sidomos ato vulnerabël rreth fatkeqësive. 56% mendojnë se rreziku është fat dhe jo zgjedhje, duke e lidhur përgjithësisht me ndryshimet klimatike dhe ciklitetin e ngjarjeve natyrore si burim i fatkeqësive të ndryshme. Në jetën e përditshme duhet të bëjmë zgjedhje dhe të marrim vendime bazuar në njohuritë që kemi, dhe si e tillë fati dhe rreziku nuk janë thjesht numra. Vihet re se banorët në përgjithësi janë të ndërgjegjësuar për rrezikun e përmbytjeve në zonat në të cilat ata banojnë. Megjithatë, evidentohet nevoja për informim\edukim të vazhdueshëm, madje në mënyrë të institucionalizuar, për reduktimin e pasojave negative social-ekonomike nga përmbytjet. Ndaj, duhet më shumë informim për rreziqet dhe masat që duhen ndërmarrë, por edhe parapërgatitje për të parandaluar fatkeqësitë përmes një planifikimi dhe reagimi në kohë ndaj këtyre ngjarjeve.

Dokument Strategjik - Dëmet e shkaktuara nga fatkeqësitë natyrore në Shqipëri

NEVOJA PËR NDËRHYRJE DHE PËRMIRËSIMIN E GJENDJES

8. NEVOJA PËR NDËRHYRJE DHE PËRMIRËSIMIN E GJENDJES Nëpërmjet këtij studimi synohet të theksohen dhe të vihen në dukje disa dukuri që lidhen me përmbytjet në disa zona konkrete potencialisht të kërcënuara nga kjo fatkeqësi natyrore. Studimi do të jetë një zë më shumë në hartimin e një harte kombëtare të riskut në Republikën e Shqipërisë, me qëllim rritjen e ndërveprimit mes institucioneve që kanë detyrë reduktimin e risqeve nga fatkeqësitë, përmes koordinimit mes aktorëve dhe harmonizimit të punës. Nga sa është parashtruar më lart, del e qartë se Shqipëria është e vonuar në mirëmenaxhimin e një fatkeqësie natyrore siç është përmbytja. Pa pretenduar dhënien e një zgjidhjeje përfundimtare për këtë dukuri, më poshtë janë renditur disa përfundime dhe rekomandime të cilat do të kontribuonin për zgjidhjen e kësaj dukurie në të ardhmen.

8.1 Vlerësim i nevojës për ndërhyrje dhe përmirësim të gjendjes Pavarësisht se sot operohet në bazë të ligjit “Mbi Emergjencat Civile”, kuadri ligjor për menaxhimin e risqeve të fatkeqësive në Shqipëri ka ekzistuar që më përpara. Megjithatë, zbatimi në praktikë i proçeseve dhe të kuptuarit e zbatimit të planeve të menaxhimit të risqeve dhe planeve të emergjencave nuk janë në ndonjë nivel të dallueshëm. Nuk ka një qasje të strukturuar dhe konceptuale për planifikimin, shqyrtimin dhe zbatimin e planeve për reduktimin e risqeve dhe për planet e reagimit në raste emergjencash. Një boshllëk madhor identifikohet në trajnimin për teknikat e vlerësimit të riskut në lidhje me zbatimin e planeve të ndërhyrjeve dhe vlerësimin e vazhdueshëm të trajnimeve. Një pjesë e mirë e autoritetve lokale të Emergjencave Civile nuk kanë plane të hartuara që në fillim të vitit për ndërhyrjet që do të duhet të bëhen gjatë vitit. Një gjë e tillë i lihet spontanitetit dhe nuk kanë qenë të rralla rastet që organet përkatëse janë gjetur para të papriturave, deri në vonesën për arritjen në vendin e ngjarjes. Institucionet shqiptare, nga ana konceptuale dhe praktike, priren drejt masave reaguese sesa përgatitore në lidhje me Reduktimin e Riskut nga Fatkeqësitë dhe Parandalimin e Krizave, duke u përqendruar më shumë te gatishmëria dhe reagimi, por pak tek parandalimi/zbutja dhe riaftësimi. E thënë ndryshe prirja ka qenë për t’u marrë me pasojën dhe shumë pak me shkakun që sjell këto fatkeqësi. Pozitiv është fakti që organi i Emergjencave Civile ka shënuar mjaft përparime në vitet e fundit, por duhet patur parasysh që ky organ si detyrë kryesore ka të ndërhyjë pasi të ketë ndodhur ngjarja. Është detyrë e shtetit që në planet e tij të ketë edhe investimet për studim të përgjithshëm të kësaj dukurie, që me kalimin e kohës, po bëhet më agresive. Në këtë kontekst theksojmë se, nëse do të përsëritej edhe një herë dukuria meteorologjike e fundvitit 1962, Ultësira Perëndimore e Shqipërisë do të gjendej e gjitha nën ujë, çka do të shoqërohej me dëme të mëdha në të gjitha fushat e jetës. Në përgjigje të fatkeqësive, duhet të përmirësohet edhe komunikimi ndërmjet organeve drejtuese dhe popullsisë vendase. Sado i madh e i shpejtë të jetë informacioni mediatik dhe telefonik, sistemet e alarmit kanë provuar që kanë efekte shumë pozitive në lajmërimin masiv të popullsisë së shpërndarë në zona pa mjete komunikimi. Kjo duhet të pasohet me ngritjen e një strukture vullnetare civile pranë çdo bashkie, që aktivizohet në raste emergjente dhe mbledh përreth saj individë, ekspertë dhe organizata për të ndihmuar në menaxhimin e situatës në terren. Harta e rrëshqitjeve të ndodhura në territorin e Shqipërisë, paraqet një sintezë të studimit të bërë nga Shërbimi Gjeologjik Shqiptar lidhur me pozicionimin e rrëshqitjeve në këtë territor, një kontribut me vlera për studjuesit, projektuesit urbanë dhe stafin e emergjencave civile. Në ligjin për planifikimin urban duhen përfshirë edhe rreziqet natyrore në përgjithësi dhe monitorimi i rrëshqitjeve në veçanti. Përditësimi i databazit të risqeve të çfarëdollojshme, kërkon një vëmendje më të madhe nga qeveria, në mënyrë që të bëhet analizimi i fatkeqësive dhe krijimi i hartave të rrezikut, ndjeshmërisë ndaj përmbytjeve, rrëshqitjeve, zjarreve, etj, me synim uljen e rreziqeve.

Dokument Strategjik - Dëmet e shkaktuara nga fatkeqësitë natyrore në Shqipërie

8.2 Rekomandime specifike për përmirësim Duke analizuar të dhënat e nxjerra nga përmbytjet e viteve të fundit, del në pah që suksesi i menaxhimit të integruar të përmbytjeve mund të arrihet përmes adoptimit në të gjitha nivelet të procedurave të vendimmarrjes për masa strukturore dhe jo-strukturore. Opsionet e izoluara për menaxhimin e përmbytjeve mund të arrijnë objektiva të kufizuara, p.sh. mbrojtjen e një zone të caktuar, por mund të mos arrijnë të trajtojnë objektiva të tjera, që duhet të trajtohen në nivel baseni.

8.2.1 Rivlerësimi i infrastrukturës mbrojtëse nga përmbytjet Situata paraqitet e tillë që kërkon marrjen e masave urgjente pasi, shpejt po afron koha kur në shumicën e veprave mbrojtëse nga përmbytjet do të ndodhin dëmtime e përmbytje që nuk kanë ndodhur më parë. Për të parandaluar këtë jemi të mendimit që: •

Shfrytëzimi i ujërave të lumenjve jo vetëm si fitimprurëse, por mbi të gjitha si rrezikshmëri potenciale fatkeqësish e dëmtimesh gjatë përmbytjeve, duhet të jetë në mënyrë të vazhdueshme një nga prioritetet e çdo qeverie. Kërkohet një vëmendje e veçantë nga strukturat ekzistuese shtetërore ose ngritja e një njësie apo ente specifike brenda strukturave shtetërore që do të planifikonte, organizonte dhe koordinonte studimet dhe investimet, të cilat janë të konsiderueshme dhe që do të shtrihen në një kohë relativisht të gjatë, por që kërkon miratimin nga organet më të larta shtetërore, nëpërmjet vendimeve apo ndonjë ligji të posaçëm të një strategjie afatgjatë për mbrojtjen nga përmbytjet dhe rrëshqitjet.

•

Të kryhet evidentimi fizik i plotë i të gjitha veprave të mbrojtjes nga përmbytjet nëpërmjet përditësimeve vizuale e topografike, për të nxjerrë në pah gjendjen aktuale, duke përcaktuar shkallën e dëmtimeve të veprave ekzistuese, nevojat për ndërtimin e veprave të reja dhe përcaktimit të prioriteteve për nga rëndësia dhe rrisku që ato mund të kenë. Ky evidentim do të shërbejë si një pikënisje e hartimit të planeve afatgjatë të këtyre investimeve dhe hartimin e detyrave të studim projektimit në vijim, për garantimin e sigurisë së veprave bazuar në Direktivën Europiane të Përmbytjeve.

•

Të planifikohet kryerja e një studimi tërësor të thelluar inxhinierik për rehabilitimin e veprave mbrojtëse ekzistuese dhe ndërtimin e të rejave atje ku është e nevojshme, shqyrtimin e masave që duhen marrë në shtretërit brenda argjinaturave, sistemime përrenjsh dhe kanalesh të ujërave të larta, ndërtime rezervuarësh për zbutjen e përmbytjeve, etj. Ky shqyrtim duhet të bëhet mbi bazën e standarteve të reja të projektimit në këto fusha, të cilat vazhdimisht evoluojnë me kalimin e kohës. Është plotësisht e mundshme që studime të tilla të realizohen nga një koordinim i mirëfilltë ndërmjet botës Akademike, Administratës Publike dhe Profesionistëve të kësaj fushe, gjë që ka munguar në çerekshekullin e fundit, duke ia lënë të gjitha vendimet vetëm administratës publike. Një analizë e përgjithshme e informacioneve të shumta të kryera vitet e fundit nga institucione ndërkombëtare dhe dikasteret që kanë mbuluar përmbytjet dhe pasojave të tyre, do të ishte një bazë e shëndoshë për hartimin e një strategjie te besueshme. Studimi tërësor i mësipërm do të shërbente si një bazë e fortë për hartimin e projekteve të zbatimit, të cilët duhet të hartohen gjithmonë si pjesë përbërëse e studimeve dhe projekteve për ndërhyrje afatgjata, duke hequr dorë nga ndërhyrjet lokale, pjesore apo duke riparuar dëmtimet e bëra pa luftuar shkakun, por duke u marrë me pasojën. Për të fituar kohën e humbur për analizat e mësipërme, është e mundur që, bazuar në studime tashmë të kryera, të fillohet zbatimi i tyre, sic është për shembull Studimi i Shtratit të Lumit Mat (2012), Studimi i masave zbutëse afatmesme në zonën e Nënshkodrës, të bërë me fonde të Komunitetit Europian dhe Bankës Botërore, në kuadrin e studimeve të përgjithshme që lidhen me përmbytjet në Ballkanin Perëndimor.

Dokument Strategjik - Dëmet e shkaktuara nga fatkeqësitë natyrore në Shqipëri

8.2.2 Rivendosja e ekuilibrave për natyrën Ngjarjet ekstreme të përmbytjeve janë mekanizma të rivendosjes së ekuilibrave për natyrën, qytetërimin dhe politikën. I nxitur nga një instinkt për të zotëruar mjedisin e tij dhe për të parandaluar regresionin periodik të krijuar nga përmbytjet, njeriu ka deformuar sistemet natyrore duke ndryshuar shumë regjimet hidrologjike. Lind nevoja që lumenjve t’u kthehet toka “e vjedhur” e hektarëve të ligatinave që do të sigurojnë pellgun natyror të lumenjve dhe do të bëjë balancën e aftë për të trajtuar ngjarjet me probabilitet një herë në 100 vjet. Megjithatë, së paku, një zonë studimi duhet të përdoret si një vend eksperimental për restaurimin e sipërfaqeve të përmbytjeve dhe ndërtimin e ligatinave. Ndaj, del e domosdoshme të kryhen: •

•

Studime të vazhdueshme të përmbytjeve të menaxhuara, si mjete për rivendosjen e dinamikës natyrore, për të përfshirë fillimin e proceseve gjeomorfike të rëndësishme në ruajtjen e habitatit ujor për speciet vendase. Ky do të ishte një kontribut i paçmuar për të rritur prodhimin biotik nga përmbytjet në ligatinat dhe sipërfaqet që përmbyten. Kjo do të përmirësonte përmbytjet e kontrolluara si një instrument për biologët dhe menaxherët e mjedisit. Studime të vazhdueshme të aspekteve sasiore mjedisore të përmbytjeve të rënda. Një degë e re studimi duhet të përfshijë modelimin ekologjik dhe biologjik. Aktualisht ekzistojnë modele kompjuterike për modelimin e habitatit ujorë dhe popullatave të peshqve në sistemet e butë të lumenjve. Megjithëse ndryshimet gjeomorfike gjatë ngjarjeve ekstreme i shqetësojnë karakteristikat e habitatit të lumit fizik, duhet të testohet vlefshmëria e përgjigjeve të modelit ndaj rrjedhave ekstreme.

8.2.3 Hartografimi i përmbytjeve prej lumenjve Rreziqet nga zhvillimet e kohëve të fundit bëjnë të nevojshme të propozohet një përmbledhje e Hartave të Përmbytjeve, të cilat nisin me analizat historike dhe duhet të kihet parasysh se faktet tregojnë se zhvillimet në zonën bregdetare po ndodhin me shpeshtësi jashtë kufijve ekstrem të përmbytjeve (0,1% probabilitet vjetor të përmbytjeve). Hartat e rrezikut nga përmbytjet në nivel bashkie, në koordinim me përafrimin strategjik në nivel baseni, duhet të krijohen përmes një procesi interaktiv. Së pari, versioni i hartave të rrezikut nga përmbytjet përbëhen nga një bazë të dhënash GIS dhe imazhesh satelitore të shkallës së përmbytjes gjatë ngjarjeve specifike të përmbytjeve. Procesi i hartografisë, përvec përafrimit shkencor dhe teknologjive që ofrohen nga GIS dhe pamjet satelitore, ka rëndësi të realizohet me pjesëmarrje të gjerë të aktorëve publik e privat që veprojnë në zonat në risk si edhe anëtarëve të bashkësive vendore. Sa më shumë informacione të grumbullohen nga këto burime, aq më tepër versionet e hartave lokale të rrezikut nga përmbytjet do të përmbajnë lloje të ndryshme të aktiveve të rrezikut. Kështu, del e domosdoshme që krahas zhvillimit të hartave në shkallë rajonale mbi tendencat e rrezikut nga përmbytjet, të përgatiten dhe udhëzime për përdorimin e hartave të rrezikut në nivel bashkiak në secilin rajon të pellgjeve ujëmbledhës. E gjithë kjo punë duhet të shoqërohet me fushata informuese (shpërndarja e fletëpalosjeve për popullsinë) rreth rreziqeve të përmbytjeve, masave për t’u marrë dhe përgjigjeve emergjente nga përmbytja (duke përfshirë masat parandaluese publike dhe private).

8.2.4 Përmbytjet e vendbanimeve Siç del edhe nga analiza e përmbytjeve, asetet e vendbanimeve përbëjnë një peshë të madhe në dëmtimet nga përmbytjet. Ndërsa çështja e përmbytjes lumore ka më shumë karakter përafrimi strategjik dhe masat që duhen ndërmarrë vijnë nga vendimmarrje kryesisht publike, çështja e vendbanimeve dhe dëmtimi nga përmbytjet është deri diku e përzier dhe komplekse, ku procesi i zhvillimit të territorit ka karakter publik, ndërsa zgjedhja e vendbanimit historikisht ka qenë një preferencë dhe zgjidhje individuale dhe kolektive përmes memories së ngjarjeve krahas zhvillimit të lejeve dhe rregullave lokale të përdorimit të territorit. Në këtë fushë, roli i OJF-ve si struktura dhe instrumenta ndërveprues mes komuniteteve dhe institucioneve publike te administrimit të territorit merr një rëndësi të veçantë.

Dokument Strategjik - Dëmet e shkaktuara nga fatkeqësitë natyrore në Shqipërie

Në vijim të proceseve zhvilluese, 12 bashkitë me shtrirje bregdetare kanë zhvilluar Planet e Përgjithshme Vendore duke pasqyruar zhvillimet e territorit për vitet e ardhshme duke integruar në ato edhe aspektet kombëtare të zhvillimit që rrjedhin nga Plani i Përgjithshëm Kombëtar dhe Plani i Integruar Ndërsektorial për Bregdetin. Krahas rekomandimeve të pasqyruara në këto plane dhe dokumenta, ka vend për të bërë përmirësime të mëtejshme nën këndvështrimin e zonave me rrezik të lartë përmbytjeje. Për këtë do të kërkohet që, në nivel rajonal, të bëhet: • • • • • •

Shqyrtimi i urbanistikës ekzistuese lokale dhe rajonale përmes planeve të zhvillimit lokal, duke pasqyruar integrimin e rrezikut nga përmbytjet dhe korrigjimin e masave të propozuara në këto plane; Rritja e pozicionit vendimmarrës të strukturave të lidhura me përmbytjet mbi planet dhe projektet e zhvillimit të territorit; Komunikimi sistematik me komunitetin rreth zhvillimeve në zonat e rrezikut nga përmbytjet (pjesëmarrja aktive në konsultimet e planeve dhe projekteve përmes proceseve të VSM/VNM); Mbështetja e NJQV-ve në ndërmarrjen e veprimeve kundër ndërtimeve te paligjshme në zonat e rrezikuara; Shpjegimi i zonave të rrezikuara në zonat urbane planifikuese (seminaret, leksionet universitare, workshope); Mbështetje për banorët, që kanë ndërtime ilegale, për të lëvizur nga zonat e rrezikut nga përmbytjet (informacion, konsultim dhe mbështetje në gjetjen e tokës).

8.2.5 Rreziku nga Propozimet e Zhvillimit të Infrastrukturës Planet e reja të propozimit të rigjenerimit për rrugët dhe infrastrukturat e tjera publike dhe private në ndërveprim me proceset e përmbytjeve dhe zonat respektive tregojnë se zonat e akomodimit të ujërave të përmbytjeve duhet të rriten dhe, për këtë një rol të madh mund të luajnë projektimet e integruara të akseve të reja të transportit (rrugë, hekurudha) në zonën bregdetare si vepra barriere për përmbytjen nga lumenjtë. Në këtë mënyrë rriten sipërfaqet e akomodimit të ujërave në periudhë përmbytjeje, krahas rizhvendosjes së banesave. Argjinaturat rrugore/hekurudhore arrijnë të rrisin normën dhe vëllimin e ujit sipërfaqësor që shkarkohet në rrjedhat ujore lokale. Kjo do të ndodhë sepse toka aktualisht e pazhvilluar, që lejon që reshjet të zhyten në tokë, do të zëvendësohet nga sipërfaqe të padepërtueshme, e cila kanalizon pothuajse të gjithë ujin drejt e në rrjedhën ujore lokale. Krahas masave të integruara të infrastrukturës, rigjenerimi i argjinaturave lumore dhe identifikimi i pikave të rrezikut përbën masa me rëndësi në investimet e ardhshme, sidomos në zonat e Vlorës, Fierit, Shkodrës, etj. Në përgjithësi, masat emergjente kanë qenë për zgjidhje të shpejta. Ndoshta në periudhë afatmesme dhe afatgjatë masat do të duhet të rishikohen nga ana inxhinierike dhe mjedisore për riplanifikimin e këtyre veprave, që të bëhet e mundur rritja e territoreve të akomodimit të ujërave përmbytëse. Gjithashtu do te duhet që keto masa të mundësojnë edhe plotësimin e disa kritereve mjedisore mbi biodiversitetin krahas atyre të tendencave të ndryshimeve klimatike. Për këtë aspekt do të duhet të merren veprime mbi: • Krijimin e një sistemi monitorimi për të kontrolluar rregullat dhe sanksionet për çdo bashki; • Identifikimi i zonave të mbajtjes se ujrave sipas procesit të integruar të projektimit; • Përgatitja e projekteve konkrete dhe masat mbrojtëse për secilën bashki dhe zonë së bashku me ekspertë ose institucione teknike; • Krijimi i një koncept të ri për përshtatjen e ndërtimeve te reja, si dhe korresponduesi infrastrukturës në zonat e rrezikuara; • Vendosja e standardeve të reja për ndërtimin ose pajisjen e tyre për t’u përshtatur në zonat e rrezikshme; • Organizimi i seminareve në nivel kombëtar, rajonal, dhe lokal për të përcaktuar modelet e ndërtimeve.

Dokument Strategjik - Dëmet e shkaktuara nga fatkeqësitë natyrore në Shqipëri

8.2.6 Mbrojtja e tokës bujqësore dhe pyjore Mbi këtë aspekt ka mjaft aktivitete dhe diskutime si nga institucionet publike, ashtu edhe nga OJF e më tej, deri në protesta të banorëve të dëmtuar. Natyrisht, është një nga çështjet më të ndjeshme, krahas dëmtimit të banesave dhe, mesa duket, treguesit për të ardhmen nuk janë shumë optimistë, për shkak të masave të mëdha që duhen marrë dhe mungesës së fondeve të mjaftueshme. Në këtë kuadër, nuk mjafton vetëm pozicionimi pasiv, duke pritur masat e institucioneve, por duhen parë dhe orientuar aktivitetet bujqësore në drejtim të adaptimit me përmbytjet. Mbjelljet e brezave pyjore mund të zbusin rrezikun e përmbytjeve në shumë mënyra. Kjo masë do të mundësojë të mbajnë një sipërfaqe toke, e cila ngadalëson ujin dhe ndihmon infiltrimin në nëntokë. Nivelet e larta të lëndës organike në tokë pyjore gjithashtu rrisin kapacitetin e ruajtjes së vetë tokës. Nga sa më sipër lind nevoja e mënjëhershme për masat e mëposhtme: • • • • • • •

Koordinimi i vlerësimit / validimit të situatës për asetet në rrezik dhe vendim mbi masat e përshtatjes për secilën NJQV; Zhvillimi i projekteve për përdorimin e përshtatjen e tokës në zonat e rrezikuara; Kryerjen e seminareve promovuese mbi alternativat për zhvillimin urban në zonat e përmbytjeve; Identifikimi dhe përcaktimi i fushave specifike për ndërhyrjet për pylltarinë, fermat e kafshëve jetësore dhe tokat e kullotjes, zonat e kultivimit etj.; (projekte me autoritetet e specializuara); Konsultimi dhe informimi i fermerëve për të kryer ndryshime në strukturat e mbjelljes; Krijimi i fermave më të mëdha për të siguruar zbatimin e politikave bujqësore; Hartimin e projekteve për të mbrojtur dhe riaktivizuar ish-fushat natyrore të përmbytjeve.

8.2.7 Vlerësimi i dëmeve Vështirësia më e madhe e vlerësimit të përmbytjeve është gjetja dhe unifikimi i informacionit bazë. Edhe pse ka shumë burime informacioni, është vështirë që ky të grupohet dhe të interpretohet për të krijuar mekanizma të reduktimit të humbjes. Propozohet që, për përmirësimin e efektivitetit të ndërhyrjeve në rast fatkeqësie në të ardhmen si dhe zvogëlimin e hartës së zonave vulnerabël, të ndërtohen platformat e mëposhtme si mjete të parandalimit, monitorimit e menaxhimit të përmbytjeve: • • •

Një sistem i unifikuar i raportimit të dëmeve për të gjitha prefekturat; Një platformë kuadër për mbledhjen e të dhënave; Një platformë kuadër për vlerësimin e strukturave sipas kategorive përkatëse.

Një kuadër ekzistues, nga mund të nisë hartimi i platformave të vlerësimit sasior dhe monetar të dëmeve nga përmbytjet është baza aktuale ligjore ku janë përcaktuar llojet e pasurisë së paluajtshme, metodat e vlerësimit, si dhe çmimet referente për disa lloje pasurish.

8.2.8 Ngritja e kapaciteteve dhe bashkëpunimi ndërinstitucional Nisur nga fakti që në pjesën më të madhe të bashkive duhen ngritur strukturat përkatëse të Emergjencave Civile, lind e nevojshme trajnimi i vazhduar i tyre në lidhje me detyrat e ngarkuara në ligj, por edhe për menaxhimin e sistemit të informacionit dhe komunikimit të emergjencave civile, informimin dhe lajmërimin e popullsisë për rrezikun si dhe ndodhjen e një emergjence civile. Ndaj, rekomandojmë: •

Hartimin e një programi për trajnimin e trajnerëve për standardet ndërkombëtare dhe teknikat e vlerësimit të riskut për të gjitha nivelet, sidomos sa i përket nivelit politik dhe atij strategjik

Dokument Strategjik - Dëmet e shkaktuara nga fatkeqësitë natyrore në Shqipërie

• • •

Krijimin e një plani trajnimi për raste të përshtatura sipas disa skenarëve në nivele të ndryshme komande dhe kontrolli. Përmirësimi i kapaciteteve teknike sa u përket ndërhyrjeve për zhdukjen e pasojave të fatkeqësive natyrore të çfarëdollojshme. Rritjen e bashkëpunimit midis autoriteteve shtetërore për rivlerësimin e planeve ekzistuese për fatkeqësitë dhe zbatimin e proceseve strikte të vlerësimit të planeve ekzistuese.

Dokument Strategjik - Dëmet e shkaktuara nga fatkeqësitë natyrore në Shqipëri97

ANEKSE A1. Tabelat kumulative të bazës së të dhënave të përmbytjeve A2. Hartat e Shqipërisë për përmbytjet vitet 2015-2017 A3. Harta e përmbytjeve për Drin-Bunë A4. Harta e përmbytjeve për Drin-Mat A5. Harta e përmbytjeve për Mat-Drojë A6. Harta e përmbytjeve për Drojë-Tiranë A7. Harta e përmbytjeve për Durrës-Shijak A8. Harta e përmbytjeve për Kavajë-Shkumbin A9. Harta e përmbytjeve për Shkumbin – Seman A10. Harta e përmbytjeve për Seman-Vjosë A11. Tabelat kumulative të hartave GIS mbi: • Sipërfaqet potencialisht të përmbytshme • Lumenjtë në zonat potencialisht të përmbytshme • Zonat e banuar potencialisht të përmbytshme • Argjinaturat mbrojtëse • Kanalet e ujërave të larta • Kolektorët kullues • Rrugët e përmbytura • Urat e dëmtuara nga përmbytja • Digat • Hidrovoret

Dokument Strategjik - Dëmet e shkaktuara nga fatkeqësitë natyrore në Shqipërie

Dokument Strategjik - Dëmet e shkaktuara nga fatkeqësitë natyrore në Shqipëri

191 shtepi te demtuara

493 shtepi te demtuara

18 shtepi te demtuara

Qarku Vlore

Qarku Fier

Qarku Gjirokaster

Qarku Durres

Qarku Tirane

1-Demet shtepi

Rajoni

25,215,538

469,266,046

Vlera e llogaritur e Demit (1) ne ALL 199,128,619

Toka bujqesore te permbytura me deme ne prodhime

5975 ha Toka bujqesore te permbytura me deme ne prodhime

2-Demet toka

1,155,140

71,981,380

67878600 ALL

Vlera e llogaritur e Demit (2) ne ALL 434,591,180

Tabelat kumulative të bazës së të dhënave të përmbytjeve.

PERMBYTJET JANAR-SHKURT 2015

A3.

ANEKSE

# Mbrojtja e rruges GjirokasterTepelene (km 15)eshte demtuar

# Muret mbajtese te rrugesLekël – Përmet – Çarshovë (km 51, 60, 61.1)

3-Demet infrastrukture rrugore

# 1.975.613

# 16084216

Vlera e llogaritur e Demit (3) ne ALL 780000000 ALL jane identifikuar per përforcim te infrastrukturës dhe kontroll te përmbytjeve

# Deme ne Furnizim me Uje

# Deme ne Furnizim me Uje (Novosele)

5-Demet objekte publike

3,510,000

33,050,000

Vlera e llogaritur e Demit (5) ne ALL 2,360,000

# Deme ne ujitje, drenazhim dhe mbrojtje nga permbytja

6-Deme ne Argjinatura / Diga

# Deme: 5500000 ALL Humbje: 300000

# Deme: 0 ALL Humbje: 500000 ALL

# Deme: 157500000 ALL Humbje: 0 ALL

Vlera e llogaritur e Demit (6) ne ALL # Deme: 551000000 ALL Humbje: 46000000 ALL # Deme: 233000000 ALL Humbje: 34000000 ALL

600 familje u evakuuan ne zonen Fier Vlore sipas Programit te Rimekembjes nga Permbytjet

8-Deme ne njerez

Sipas Programit te Rimekembjes nga Permbytjet duhen rreth 325000000 ALL per perpërmirësim te përgatitjes së mbrojtjes civile dhe zvogëlimit të rrezikut të fatkeqësive

Vlera e llogaritur e Demit (8)

1-Deme total: 3519800000 ALL 2-Humbje: 1750800000 ALL 3-Deme Mjedisore: 345200000 ALL 4-Reduktim Risku dhe perforcim i mrojtjes civile: 980000000 ALL Total (1+2+3+4): 6595800000 ALL 5Rimekembje pas permbytjes: 7947200000 ALL

Kosto totale ne ALL

100

Dokument Strategjik - Dëmet e shkaktuara nga fatkeqësitë natyrore në Shqipërie

58 shtepi te demtuara

7 shtepi te demtuara

25 shtepi te demtuara

Qarku Korce

Qarku Elbasan

1-Demet shtepi

Qarku Berat

Qarku Lushnje

Qarku Shkoder

Rajoni

108,142,901

9,835,896

29,258,880

Vlera e llogaritur e Demit (1) ne ALL

PERMBYTJET JANAR-SHKURT 2015

Toka bujqesore te permbytura me deme ne prodhime Toka bujqesore te permbytura me deme ne prodhime Toka bujqesore te permbytura me deme ne prodhime Toka bujqesore te permbytura me deme ne prodhime Toka bujqesore te permbytura me deme ne prodhime

2-Demet toka

2,958,760

35,990,740

147,122,320

34,531,700

3,479,520

Vlera e llogaritur e Demit (2) ne ALL

Devijim rruges Elbasan – Gjinar

3-Demet infrastrukture rrugore

21,627,000

Vlera e llogaritur e Demit (3) ne ALL

5-Demet objekte publike

Vlera e llogaritur e Demit (5) ne ALL

# Deme ne ujitje, drenazhim dhe mbrojtje nga permbytja

6-Deme ne Argjinatura / Diga

# Deme: 62000000 ALL Humbje: 5000000 ALL

# Deme: 70900000 ALL Humbje: 3000000 ALL

# Deme: 186000000 ALL Humbje: 3000000 ALL

Vlera e llogaritur e Demit (6) ne ALL ALL # Deme: 9000000 ALL Humbje: 0 ALL

8-Deme ne njerez

Vlera e llogaritur e Demit (8)

Kosto totale ne ALL

Dokument Strategjik - Dëmet e shkaktuara nga fatkeqësitë natyrore në Shqipëri

101

1-Demet shtepi

1700 shtepi te prekura nga Permbytjet

Rajoni

Rang Vendi

Vlera e llogaritur e Demit (1) ne ALL 1-Deme total: 840,847,883 ALL 2-Humbje: 308000000 ALL Total (1+2): 1148800000 ALL 3Rimekembje pas permbytjes: 250300000 ALL

PERMBYTJET JANAR-SHKURT 2015

Rreth 15,000 ferma te prekura.

9,992.6 ha toke bujqesore e demtuar

Rreth 12,225 ha toke e punueshme e permbytur.

2-Demet toka

Vlera e llogaritur e Demit (2) ne ALL 1-Deme Total: 1199700000 ALL 2-Humbje: 1351000000 ALL Total (1+2): 2550700000 ALL 3Rimekembje pas permbytjes: 1726200000 ALL (Per zonen FierVlore jane identifikuar 6.4 milion euro te nevojshme) Deme ne infrastrukturen jugore, kryesisht ne jug dhe ne Shkqiperine e mesme

3-Demet infrastrukture rrugore

2Rimekembje pas permbytjes: 155590000 ALL

Vlera e llogaritur e Demit (3) ne ALL 1-Deme total: 119690000 ALL

# Deme ne sektorin Energjitik

# Deme ne Furnizim me Uje

# Deme ne Arsim

5-Demet objekte publike

# 1-Deme total: 12000000 ALL 2Rimekembje pas permbytjes: 12000000 ALL

# 1-Deme total: 42300000 ALL 2Rimekembje pas permbytjes: 55000000 ALL

Vlera e llogaritur e Demit (5) ne ALL # 1-Deme total: 30300000 ALL # Deme ne ujitje, drenazhim dhe mbrojtje nga permbytja

6-Deme ne Argjinatura / Diga

Vlera e llogaritur e Demit (6) ne ALL 1-Deme total: 840,847,883 ALL 2-Humbje: 308000000 ALL Total (1+2): 1366700000 ALL 3Rimekembje pas permbytjes: 3251000000

U raportua një viktimë: Një 38 vjeçare u mbyt.

9 rajone dhe 53 bashki te prekura.

397216 njerez te prekur ne rang vendi.

8-Deme ne njerez

Vlera e llogaritur e Demit (8)

Kosto totale ne ALL

102

Dokument Strategjik - Dëmet e shkaktuara nga fatkeqësitë natyrore në Shqipërie

Qarku Gjirokaster

Qarku Vlore

70 shtepi permbyten

PERMBYTJET TETOR 2016 Rajoni 1-Demet shtepi

Rang Vendi

Qarku Lezhe Qarku Elbasan

Qarku Durres

Qarku Gjirokaster Qarku Tirane

PERMBYTJET JANAR 2016 (7-10.01.2016) Rajoni Qarku Vlore Qarku Fier

PERMBYTJET TETOR 2015 Rajoni Qarku Vlore

Dhjetra ha toke permbyten

2-Demet toka

Aksi Tepelene Gjirokaster ka rreshkitje dherash

3-Demet infrastrukture rrugore

Mijra ha toke bijqesore te permbytura

Permbyten toka bujqesore. 800 ha te raportuara

2-Demet toka Permbyten mijera ha toka bujqesore

1-Demet shtepi 500 banesa te permbytura

Shembet ura e Brahajt # Shemben 11 ura ne qark # Shembet ura prej hekuri ne Vane qe lidhte 4 fshatra dhe 6000 banore. Ura rindertohet

4-Demet ura

5-Demet objekte publike

Dy ura të shembura mbi lumin Shkumbin kanë izoluar fshatrat Gryksh i Madh, Shezë, Trash dhe Petisht. Demtohen 2 ura dhe ndertohet nje ure e re e demtuar me heret

Ndërtohet ura e demtuar në fshatin Qeha. Ura i shërben 1500 banorëve dhe lidh 4 fshatra.

# Rreshqitje dherash ne Brataj

40 familje evakuohen 350 familje Izolohen

8-Deme ne njerez

Evakuohen 670 familje te raportuara, humbet jeten nje banor dhe izolohen mbi 3000 te tejre si pasoje e demeve te infrastruktures

Evakuohen 10 familje, 3000 banorë izolohen

80 familje largohen nga shtepite ne zonen Shijak-Sukth

Ne bashkine Kamez 1 banor nderron jete, pasi bie ne lumin e Tiranes. 80 familje evakuohen

8-Deme ne njerez Evakuohen 500 familje

6-Deme ne Argjinatura / Diga

Ura e Biçukasit që lidh 6 fshatra në Divjakë që u shërben rreth 2 000 banorëve (riparuar me pas nga ushtria)

4-Demet ura

8-Deme ne njerez Rrembehet nga Ujrat nje 50 vjeçar

Dokument Strategjik - Dëmet e shkaktuara nga fatkeqësitë natyrore në Shqipëri

103

Qarku Shkoder

Qarku Lezhe

Qarku Durres

Qarku Tirane

Permbyten 20 shtepi ne Shijak nga Lumi Erzen # Permbyten disa lagje ne qytetin e Lezhes # Permbyten 52 shtepi ne njesi administrative te tjera

PERMBYTJET TETOR 2016 Rajoni 1-Demet shtepi

1540 ha Toka bujqesore te permbytura

2-Demet toka

Eshtë dëmtuar unaza e qytetit te Lezhes si pasoje e prurjeve te lumit Zme

3-Demet infrastrukture rrugore

Shemben 4 ura dhe demtohen 4 te tjera, dy prej te cilave jane kembesore. Në NJA Shosh janë dëmtuar ura e Brashtës, PepSumaj, si dhe urat këmbësore Nicaj e Palaj. Në NJA Pult janë prishur 2 ura, ajo e Boxhsit dhe e Mgullës, dhe nuk kalohet për në fshatrat Plan, Xhan dhe Bruçaj. Në Malësinë e Madhe në Njësinë Administrative

Ura ne rrugen nacionale Lezhe Kallmet eshte demtuar. Duhen riparuar kembet e ures

Shembet ura ne Muner

4-Demet ura

Permbytet shkolla Kosova dhe Konvikti I saj me nivelin e ujit qe arrin der me 15 cm brenda

5-Demet objekte publike

# Përroi Sheu i Gjamave në fshatin Vermosh ka dalë jashtë shtratit

# 20m3 rreshkitje ne lagjen "Scanderbeg ne Qytetin e Lezhes #Demtime te sistemimeve ne 9 perrenj. # Bllokime te kanaleve te dyta dhe te treta ne fushen e Torovices, Shenkoll, Blinisht, Dajc, Kallmet # Janë hapur portat e Hidrocentraleve të Shkopetit dhe Ulzës.

# Rreshqitje dherash ne Paskuqan

6-Deme ne Argjinatura / Diga

5 familje janë evakuuar nga banesat e tyre.

# Njerez dhe mjete te bllokuara ne Paskuqan # Evakuohen 315 persona Në Durrës 15 familje zhvendosen

8-Deme ne njerez

104

Dokument Strategjik - Dëmet e shkaktuara nga fatkeqësitë natyrore në Shqipërie

20 shtepi te demtuara ne zonen e Tropojes

# 4715 banesa dhe 41 biznese te demtuara ne zonat Tirane, Vlore, Fier, Kruje

Qarku Kukes

Rang Vendi

# 10622 ha toke bujqesore e permbytur ne zonat Tirane, Vlore, Fier, Kruje

2-Demet toka

4-Demet ura

# Bllokohet aksi rrugor Dushaj-Lekbibaj nga rrëshqitjet e gurëve. # Bllokohet aksi rrugor Bajram Curri-Valbone Bllokohen perkohesisht 6 akse rrugore

# Demtohet rruga rurale e fshatit Bushkash # Bllokohet nga rrëshqitjet e masiveve të dherave rruga Selishtë-Bufull.

3-Demet infrastrukture rrugore

PERMBYTJET NENTOR-DHJETOR 2017 (29.11.2017-3.12.2017) Rajoni 1-Demet Vlera e 2-Demet 3-Demet shtepi llogaritur toka infrastrukture e Demit rrugore (1) ne ALL

1 shtepi rrezikon te shembet

Qarku Diber

Qarku Korce

PERMBYTJET TETOR 2016 Rajoni 1-Demet shtepi

5-Demet objekte publike

Raportohen 57 ura te demtuara apo hembura, kryesisht ura te vogla

2 ura druri te demtuara në bashkinë e Matit në fshatin Stojan, NJA Ulëz, 1 ure rrezikon shembjen në fshatin Fushë – Baz Shemben 31 ura, 30 prej te cilave ne bashkine e Tropojes

Kelmend është prishur plotësisht ura e Suhës Në NJA Gruemirë është prishur plotësisht ura e Hysajve

4-Demet ura

6-Deme ne Argjinatura / Diga

7-Deme ne bageti

Kosto totale ne ALL

# 100 familje përmbyten nga lumi Vjose

# Evakuohen 590 familje dhe shpetohen 1552 ne zonat Tirane, Vlore, Fier, Kruje

# 1 familje evakuohet ne Mat

# Prurjet e lumti marrin me vete shtetasin Z.N. (40 vjec) bashke me makinen e tij

8-Deme ne njerez

# Hidrocentralet e Shkopetit dhe Ulezes jane te tejmbushur

# Argjinatura te demtuara per 12 perrenj/lumenj

# Rreshqitje dherash ne minimalisht tre pika te raportuara

# Deme ne argjinature perroi

# Rreshqitje dherash ne Pogradec # Deme ne argjinaturen e Drinit te Zi

6-Deme ne Argjinatura / Diga

Vlera e llogaritur e Demit (6) ne ALL

Nje ujesjelles dhe tubacioni I tij rrezikon shembjen

Mbyllen 27 shkolla perkohesisht ne zonat Tirane, Vlore, Fier, Kruje

Ujesjellesi I FusheKrujes dhe tubacioni I tij rrezikojne shembjen

5-Demet objekte publike

Dokument Strategjik - Dëmet e shkaktuara nga fatkeqësitë natyrore në Shqipëri

105

Qarku Gjirokaster

Qarku Fier

7 shtepi te demtuara rende

# 2 Banesa te demtuara rende me rrezik shembjeje

# 865 Banesa me prezence uji ne oborr

# 235 Banesa me prezence uji brenda tyre

# 4 Banesa të dëmtuara rëndë me rrezik shembje, rrëshqitje etj (ta pa banuara)

# 862 ha Sip. Toke e permbytur me shume se 24 ore

# 9545 ha Sip. Toke e permbytur me pak se 24 ore

# 5445 ha Sip. Toke e permbytur me shume se 24 ore

# 9 ha Sip. Toke e permbytur me pak se 24 ore (fusha e Hoxhares )

25 Segmente rrugore të pakalueshme nga prezenca e madhe e ujit

# 2 Segmente rrugore të pakalueshme nga prezenca e madhe e ujit

# 3 rruge te bllokura dhe 200 m

# 17.2 km te Segmenteve rrugore me prezencë uji (të kalueshme me makina të larta)

PERMBYTJET NENTOR-DHJETOR 2017 (29.11.2017-3.12.2017) Rajoni 1-Demet Vlera e 2-Demet 3-Demet shtepi llogaritur toka infrastrukture e Demit rrugore (1) ne ALL Qarku # 250 # 2300 ha 7 Segmente rrugore Vlore Banesa me Sip. Toke e të pakalueshme nga prezencë uji permbytur prezenca e madhe e në oborr. (jo me shume ujit brenda tyre) se 24 ore

Në Bashkinë Delvinë, në fshatin Vanë, rrëzohet ura e vetme që lidh

# Demtohen/ shkaterrohen ne total 7 ura

# 5 shkolla/ çerdhe/ kopshte të përmbytura më shumë se 1-2 ditë

Shkaterrohet plotesisht ura e fshatit Darëzezë me gjatesi rreth 50 m qe lidh 2300 banore. Zevendesohet me ure tip Baily.

# 9 Ujesjelles te demtuar

# 1 Qender shendetsore e permbytur

# 2 shkolla/ çerdhe/ kopshte të përmbytura më pak se 1-2 ditë

5-Demet objekte publike

4-Demet ura

#Permbytet stacioni i pompave dhe puset e ujit ne Kafaraj # Kanali Vjose-LevanFier (VLF), dega e Martinës ka pësuar dëmtime ne disa pika nga Çerveni deri ne Ferras ne 500 m gjatesi Rreshqitje Dheu ne lagjen Cfake

Argjinatura te demtuara

6-Deme ne Argjinatura / Diga

Vlera e llogaritur e Demit (6) ne ALL

# 240 krere shpende te mbytura #20 krere bageti evakuohen

# 30 krere shpende te mbytura

7-Deme ne bageti

# 7 familje te evakuuara

# 692 familje perfituan ndihma nga donator te tjere

# 729 familje perfituan ndihma nga Kryqi I Kuq

# 88 familje te evakuuara

# 125 familje te evakuuara

8-Deme ne njerez

Kosto totale ne ALL

106

Dokument Strategjik - Dëmet e shkaktuara nga fatkeqësitë natyrore në Shqipërie

Qarku Lezhe

# 2136 Banesave me prezencë uji në oborr. (jo brenda tyre)

Qarku Durres

# 150 biznese te prodhimit te mobiljeve te prekura

# 15 biznese te medha te prekura

# 540 biznese te vogla e te mesme te prekura

# 250 Banesa të dëmtuara rëndë me rrezik shembje, rrëshqitje etj (ta pa banuara)

2 shtepi te demtuara rende

Qarku Tirane

Per bashkine Shijak demet jane llogaritur rreth 2,238,050 ALL # 100 ha toke me kultura bujqesore te mbjella e permbytur

# 2195 ha toke bujqesore e permbytur

#Demtim i unazes se Rreshenit nga prurjet e lumit Zme # Rreshqitje

# 11 rruge rurale te demtuara. Prani inertesh ne te gjitha rruget rurale

9 Segmente rrugore të pakalueshme nga prezenca e madhe e ujit # 5 rruge qytetase te demtuara/bllokuara

PERMBYTJET NENTOR-DHJETOR 2017 (29.11.2017-3.12.2017) Rajoni 1-Demet Vlera e 2-Demet 3-Demet shtepi llogaritur toka infrastrukture e Demit rrugore (1) ne ALL

Demtohen 6 ura betoni e pasarela si dhe nje ure 90

9 ura te shembura

zonën me qytetin-350 familje të bllokuara

4-Demet ura

# Bllokim i Kolektorit Kryesor ne Lezhe

# 1 shkolle fillore I shembet catioa 100 m2

5-Demet objekte publike

# Pastrim I nevojshem per kanalet e dyra dhe te treta te zones

# 4 rezervuare te demtuara

# 22 lumenj/ perrenj/ kanale kane nevoje per ngritje/ pastrim argjinaturash ne mbi 8 km gjatesi

6-Deme ne Argjinatura / Diga

# Vlera e nderhyrjeve ne argjinaturat e lumit Erzen dhe perrenjve perreth eshte 16,000,000 ALL

Vlera e llogaritur e Demit (6) ne ALL

7-Deme ne bageti

# 1 familje e evakuuar

# 421 familje te evakuuara

# 2336 familje te demtuara

# 50 familje te evakuuara

8-Deme ne njerez

Demi total I vleresuar per bashkine Kruje 230000000 ALL

Kosto totale ne ALL

Dokument Strategjik - Dëmet e shkaktuara nga fatkeqësitë natyrore në Shqipëri

107

Qarku Berat

12 banesa te demtuara rende

# 550 ha Sipërfaqe e tokës përshkuar nga uji më pak 24 orë

# 207 ha Sipërfaqe e tokës së përmbytur më shumë se 24 Orë

2 Segmente rrugore të pakalueshme nga prezenca e madhe e ujit

PERMBYTJET NENTOR-DHJETOR 2017 (29.11.2017-3.12.2017) Rajoni 1-Demet Vlera e 2-Demet 3-Demet shtepi llogaritur toka infrastrukture e Demit rrugore (1) ne ALL masivesh shkembore ne në shpatin e malit Suke, në fshatin Tresh # Shqetesim masivi shkembor ne rrugen e Kombit ne zonen Skuraj # 4 segmente rrugore te pakalueshme nga prezenca e ujit Qarku 20 ha 13 Segmente rrugore Shkoder Sipërfaqe e të pakalueshme nga tokës së prezenca e madhe e përmbytur ujit më shumë se 24 Orë vjecare mbi lumin Droje

4-Demet ura

# 2 shkolla, çerdhe, kopshte të përmbytura më shumë se 2 ditë

# 4 shkolla, çerdhe, kopshte të përmbytura më shumë se 2 ditë

#Dëmtime të argjinaturës së përroit të Kulmes dhe lumit Droje dhe dalja e ujrave te perroit te qytetit Lac

5-Demet objekte publike

6-Deme ne Argjinatura / Diga

Vlera e llogaritur e Demit (6) ne ALL

7-Deme ne bageti

# 51 familje te evakuuara

8-Deme ne njerez

Kosto totale ne ALL

108

Dokument Strategjik - Dëmet e shkaktuara nga fatkeqësitë natyrore në Shqipërie

Qarku Kukes

Qarku Diber

# Shemben 3 shtepi #Demtohen rende 10 shtepi # Shembet nje stalle bagetish me kapacitet 70 krere te imeta pa deme ne blektori # Demtohet një objekt biznesi prodhimi rezervati peshku Demtohen 12 shtepi nga rreshjet 3.192 ha toke bujqesore e permbytur

# 100 ha Sipërfaqe e tokës përshkuar nga uji më pak 24 orë

# 158 ha Sipërfaqe e tokës së përmbytur më shumë se 24 Orë

Krumë-Q.Prushi km 6 ka rreshqitje bazamenti me gjatesi 150 m

Demtohen dhe bllokohen 2 rruge nacionale dhe 12 rruge rurale prej te cilave 440 ml te dokumentuara per tu riparuar

PERMBYTJET NENTOR-DHJETOR 2017 (29.11.2017-3.12.2017) Rajoni 1-Demet Vlera e 2-Demet 3-Demet shtepi llogaritur toka infrastrukture e Demit rrugore (1) ne ALL Qarku Permbytje Korce te tokave bujqesore ne fushen e Maliqit

Demtohen 9 ura

# Demtohen 9 ura ne zona rurale # Demtohet 1 ure pasarele # Demtohen 4 ura Baily #Demtohet 1 ure druri Shemben 1 ure ne zone rurale dhe 2 ura pasarele

# 4 shkolla, çerdhe, kopshte të përmbytura më shumë se 2 ditë

Demtohet ura e Zemblakut 51.5 ml. Do te zevendesohet me ure Braily

Demtohen 9 shkolla nga prurjet e lumenjve

# 5 shkolla, çerdhe, kopshte të përmbytura më shumë se 2 ditë

Është dëmtuar totalisht ujësjellësi që furnizon njësinë Luzni dhe Ujesjellesi Sopanik.

# Deme ne Ujesjellesin e Ersekes

5-Demet objekte publike

4-Demet ura

#Ne Trebisht, demtohen mbi 15 shtylla të tensionit të lartë

# Demtohen argjinaturat e lumit Okshtu dhe ajo e lumit te Kurvajës ne nje gjatesi totale prej 250 ml

Stacioni elektrik i Zemblakut rezikon permbytjen, shkarkohet diga ne menyre te detyruar

6-Deme ne Argjinatura / Diga

Vlera e llogaritur e Demit (6) ne ALL

7-Deme ne bageti

# 24 familje te evakuuara

# Nj.Adm.Zall Dardhë, ka ngelur i bllokuar lagjja Topuze. U bllokuan 60 njerez per 3-4 dite

# 6 familje te evakuuara

8-Deme ne njerez

Kosto totale ne ALL

Dokument Strategjik - Dëmet e shkaktuara nga fatkeqësitë natyrore në Shqipëri

109

Rang Vendi

# 150 biznese te prodhimit te mobiljeve

# 16 biznese te medha te prekura

# 540 biznese te vogla e te mesme te prekura

# 900 Banesa të dëmtuara rëndë me rrezik shembje, rrëshqitje etj (ta pa banuara)

# 2644 Banesave me prezencë uji në oborr. (jo brenda tyre)

# 650 ha Sipërfaqe e tokës përshkuar nga uji më pak 24 orë

# 14389-79 ha Sipërfaqe e tokës së përmbytur më shumë se 24 Orë

63 akse rrugore te bllokuara/ demtuara, shumica prej te cilave rruge rurale po edhe disa rruge nacionale si ajo Tirane-Elbasan etj.

PERMBYTJET NENTOR-DHJETOR 2017 (29.11.2017-3.12.2017) Rajoni 1-Demet Vlera e 2-Demet 3-Demet shtepi llogaritur toka infrastrukture e Demit rrugore (1) ne ALL Qarku Demtohen 3 Në aksin rrugor Elbasan shtepi kombëtar Elbasanbanimi dhe Tiranë, pati një rrezikohen rrëshqitje masive disa te tjera gurësh, duke shkaktuar bllokimin e qarkullimit të automjeteve në drejtimin ElbasanTiranë.

Demtohen ose shemben 53 betoni/ pasarele/ druri/ guri

# 1 shkolle/ çerdhe/ kopsht i përmbytura më shumë se 2 ditë

Shkaterrohen 2 ura druri

# 1 Stacion pompimi I demtuar

# 11 Ujesjelles te demtuar

# 1 Qender shendetsore e permbytur

# 2 shkolla/ çerdhe/ kopshte të përmbytura më pak se 1-2 ditë

# Shkaterrohet plotesisht stacioni I pompimit ne Bishqem # 30 shkolla/ çerdhe/ kopshte të përmbytura më shumë se 1-2 ditë

5-Demet objekte publike

4-Demet ura

# 4 rezervuare te demtuara si dhe permbytje e stacionit te pompimit dhe puseve ne Kafaraj

# Rreshqitje Dheu ne lagjen Cfake, Gjirokaster

# Demtohet stacioni elektrik I Zemblakut

# Ne Trebisht, demtohen mbi 15 shtylla të tensionit të lartë

# 25 lumenj/ perrenj/ kanale kane nevoje per ngritje/ pastrim argjinaturas

6-Deme ne Argjinatura / Diga

Vlera e llogaritur e Demit (6) ne ALL

# 270 krere shpende te mbytura #20 krere bageti evakuohen

7-Deme ne bageti

# 692 familje perfituan ndihma nga donator te tjere

# 729 familje perfituan ndihma nga Kryqi I Kuq

# 782 familje te evakuuara

8-Deme ne njerez

Kosto totale ne ALL

SHQIPËRI

± TT R RO O PP O O JJ ËË M MA A LL ËË SS II EE M MA AD DH H EE

H HA A SS

SS H HK KO OD D ËË R R FF U U SS H H ËË A AR RR R ËË SS

PP U UK K ËË

K KU UK K ËË SS

VVA AU U II D D EE JJ ËË SS

LL EE ZZ H H ËË M M II R RD D II TT ËË

D D II B B ËË R R

M MA A TT

K KU UR RB B II N N

K K LL O O SS

K KR RU U JJ ËË

B BU U LL Q Q II ZZ ËË D DU UR RR R ËË SS VV O OR R ËË K KA AM M ËË ZZ SS H H II JJ A AK K TT II R RA AN N ËË

LL II B BR RA A ZZ H HD D K KA AVV A A JJ ËË

EE LL B BA A SS A AN N

R RR RO OG GO O ZZ H H II N N ËË PP EE Q Q II N N

PP R RR R EE N N JJ A A SS

C C ËË R RR R II K K D D II VV JJ A A KK ËË LL U U SS H HN N JJ EE

B B EE LL SS H H

PP O OG GR RA AD D EE C C

FF II EE R R

PP U U SS TT EE C C

G GR RA AM M SS H H

K KU UÇ ÇO O VV ËË

U UR RA A VV A A JJ G GU UR RO OR R EE

M MA A LL II Q Q

R RO O SS K KO O VV EE C C PPA A TT O O SS

B B EE R RA ATT

D D EE VV O O LL LL K KO OR RÇ Ç ËË VV LL O OR R ËË

M MA A LL LL A AK KA A SS TT ËË R R

PP O O LL II Ç ÇA AN N

SS K KR RA A PP A AR R

M M EE M MA A LL II A A JJ SS EE LL EE N N II C C ËË K K ËË LL C C YY R R ËË K KO O LL O ON N JJ ËË TT EE PP EE LL EE N N ËË PP ËË R RM M EE TT

LL II B BO OH HO O VV ËË

H H II M MA AR R ËË

Shpjeguese

G G JJ II R RO OK KA A SS TT ËË R R

Sipërfaqet e Përmbytura Lumenjt Zonat Urbane

( ( ( Argjinaturat Mbrojtëse

D D EE LLVV II N N ËË

Zonat e Banuara që Rrezikohen

D DR RO O PP U U LL LL

Rrugët e Përmbytura FF II N N II Q Q

Kanalet e Ujrave të Larta SS AA RR AA N ND D ËË

Kolektorët Kullues Infrastruktura Rrugore

K KO ON N II SS PP O O LL

f ¤ ¥

Urat e Dëmtuara Digat

110

1:1,000,000 40 60

Hidrovorët

80 Kilometers

Dokument Strategjik - Dëmet e shkaktuara nga fatkeqësitë natyrore në Shqipërie

Kufijtë e Bashkive Source: Esri, DigitalGlobe, GeoEye, Earthstar Geographics, CNES/Airbus DS, USDA, USGS, AeroGRID, IGN, and the GIS User Community

DRIN - BUNA

Ura Hysajve

RRA

GA M

PA SS

KIR

TO D

MALËSI E MADHE

SHKODËR

Bu na

Vu k

ata

PUKË

DE JA Q I QYRSA

GJADRI

gj at

Jub a

rra

er ad

Pen tar -

Lua

Sh irq

-B

el aj

VA U I D E J Ë S

PUKË GJ A Cas

Pu ec -

DE R

laj

di Ben

o Tor

vice

je Velipo

IN _

LE Z

Vilun

Balldren

MIRDITË

LEZHË

TAR DE

Shpjeguese Sipërfaqet e Përmbytura

Lumenjt

Shengjin

Zonat Urbane

NG JIN

( ( ( Argjinaturat Mbrojtëse Zonat e Banuara që Rrezikohen Rrugët e Përmbytura Kanalet e Ujrave të Larta !

Kolektorët Kullues Infrastruktura Rrugore

f ¤ ¥ Tale

1:140,000 0

1.5

12 Kilometers

TAR DE

Urat e Dëmtuara Digat

ALE ET

Hidrovorët

Source: Esri, DigitalGlobe, GeoEye, Earthstar Geographics, CNES/Airbus DS, USDA, USGS, AeroGRID, IGN, Kufijtë e Bashkive MAT and the GIS User Community

KURBIN

Dokument Strategjik - Dëmet e shkaktuara nga fatkeqësitë natyrore në Shqipëri

111

Dokument Strategjik - Dëmet e shkaktuara nga fatkeqësitë natyrore në Shqipërie

1:100,000

4 Kilometers

A LE ET

DJATHTA

Shengjin

JIN

TAR

S MATI

Balldren

Tale

TA HE

LEZHË

M AT I

MA T

T ME LL KA

KURBIN

EF AN I T

Ura_Beli_Stojan

MAT

f ¤ ¥

Kufijtë e Bashkive

Hidrovorët

Digat

Urat e Dëmtuara

Infrastruktura Rrugore

Kolektorët Kullues

Kanalet e Ujrave të Larta

Rrugët e Përmbytura

Zonat e Banuara që Rrezikohen

( ( ( Argjinaturat Mbrojtëse

Zonat Urbane

Lumenjt

Sipërfaqet e Përmbytura

Shpjeguese

Source: Esri, DigitalGlobe, GeoEye, Earthstar Geographics, CNES/Airbus DS, USDA, USGS, AeroGRID, IGN, and the GIS User Community

MIRDITË

URA

0 0.5 1

± DE S RE

JT AS

SHKODËR

D R I N - M AT

FAN

:: Z HE OP E

112 _LE S HK

DRIN

M A

0.5

4 Kilometers

ISHEM

DROJE MAJTAS DR OJ

DROJE

Shllinze

ISH

1:80,000

DURRËS

DETARE TALE

MAT

MAJ TA

S MA TI

AS HT JAT

LEZHË

AT DJ

E OJ DR HT AS

URA VJETER DROJE

KURBIN

KRUJË

Brret

Lumenjt Zonat Urbane

f ¤ ¥

Kufijtë e Bashkive

Hidrovorët

Digat

Urat e Dëmtuara

Infrastruktura Rrugore

Kolektorët Kullues

Kanalet e Ujrave të Larta

Rrugët e Përmbytura

Zonat e Banuara që Rrezikohen

( ( ( Argjinaturat Mbrojtëse

MAT Sipërfaqet e Përmbytura

Shpjeguese

MAT

ES OLDigitalGlobe, Source: Esri, GeoEye, Earthstar Geographics, CNES/Airbus DS, USDA, USGS, AeroGRID, IGN, and the GIS User Community GJ

TI MA

MIRDITË T OP E S HK

MAT - D R O J Ë

GJ OL ES

Dokument Strategjik - Dëmet e shkaktuara nga fatkeqësitë natyrore në Shqipërie

113

6 Kilometers

SHIJAK

Shetel

4.5

1:120,000

E ER Z

Spitalles

DURRËS

Hamallaj

DJATHTAS DR OJE

DROJE

GJOLES

TA MAJ

DR E URA VJETER DROJE

KURBIN

OJ E

S DR Brret

KAMËZ

KRUJË

E ZEZ

ZE RA TI

LANA S

TIRANES

MAT

KLOS

f ¤ ¥

Kufijtë e Bashkive

Hidrovorët

Digat

Urat e Dëmtuara

Infrastruktura Rrugore

Kolektorët Kullues

Kanalet e Ujrave të Larta

Rrugët e Përmbytura

Zonat e Banuara që Rrezikohen

( ( ( Argjinaturat Mbrojtëse

Zonat Urbane

Lumenjt

Sipërfaqet e Përmbytura

Shpjeguese

TIRANË

BOVILLES Source: Esri, DigitalGlobe, GeoEye, Earthstar Geographics, CNES/Airbus DS, USDA, USGS, AeroGRID, IGN, and the GIS User Community

VORË

S BUDULE

BISHTI PALL BR EGDETARE

N ZE ER IZ

0 0.75 1.5

N RE E RZE

Dokument Strategjik - Dëmet e shkaktuara nga fatkeqësitë natyrore në Shqipërie KU

DETA

:: H IS R TE LIMUTHI

114 ISH G ES JO L

BR EG

DROJË - TIRANË

P TA

1:100,000 6

BISHTI PALL

ER Z E

Shetel

GJOLES

VORË

KRUJË

TIRANË

f ¤ ¥

Kufijtë e Bashkive

Hidrovorët

Digat

Urat e Dëmtuara

Infrastruktura Rrugore

Kolektorët Kullues

Kanalet e Ujrave të Larta

Rrugët e Përmbytura

Zonat e Banuara që Rrezikohen

( ( ( Argjinaturat Mbrojtëse

Zonat Urbane

Lumenjt

Sipërfaqet e Përmbytura

TIRAN E

TIRANË

KAMËZ

Shpjeguese

TA P

ZEZE

Source: Esri, DigitalGlobe, GeoEye, Earthstar Geographics, CNES/Airbus DS, USDA, USGS, AeroGRID, IGN, and the GIS User Community

SHIJAK

DURRËS

8 Kilometers

Hamallaj

IS H

S BUDULE

Spitalles

BR EGDETARE

RE E RZEN DETA

± N ZE ER

BR EG

DURRËS - SHIJAK

LIMUTHI

OL KU

LANA

GJ R TE

Dokument Strategjik - Dëmet e shkaktuara nga fatkeqësitë natyrore në Shqipërie

115

1:100,000 6

8 Kilometers

JT A S MA

BI N

S H K UM

B IN

LUSHNJE

BIN KUM

f ¤ ¥

Hidrovorët

Digat

Urat e Dëmtuara

Infrastruktura Rrugore

Kolektorët Kullues

Kanalet e Ujrave të Larta

Rrugët e Përmbytura

Zonat e Banuara që Rrezikohen

( (QArgjinaturat P( E I N Mbrojtëse

Zonat Urbane

Lumenjt

Sipërfaqet e Përmbytura

Shpjeguese

TIRANË

e Bashkive L UKufijtë SH NJE Source: Esri, DigitalGlobe, GeoEye, Earthstar Geographics, CNES/Airbus DS, USDA, USGS, AeroGRID, IGN, and the GIS User Community

FIT Bishcukas

KAVAJ Ë

TO R

DIVJAKË

AT DJ

KO L BISHQUKASIT

IN U MB

RROGOZHINË

Karpen

K AVA J Ë - S H K U M B I N

Dokument Strategjik - Dëmet e shkaktuara nga fatkeqësitë natyrore në Shqipërie TA J

:: O

116

1:150,000

8 Kilometers

M AN

FIER

JATHT A S 1

KO L EK TO R IT

SE M

DIVJAKË

BISHQUKASIT

MA J

ROSKOVEC

UR A VA JG U R OR E

AS 2 TH T D JA MA N E S A M A JT S 2 AN M E S

LUSHNJE

Ura Sheze

CËRRIK

f ¤ ¥

B E R AT Kufijtë e Bashkive

Hidrovorët

Digat

Urat e Dëmtuara

Infrastruktura Rrugore

Kolektorët Kullues

Kanalet e Ujrave të Larta

Rrugët e Përmbytura

Zonat e Banuara që Rrezikohen

( ( ( Argjinaturat Mbrojtëse

Zonat Urbane

KLumenjt UÇOVË

Sipërfaqet e Përmbytura

Shpjeguese

BELSH

BIN

Source: Esri, DigitalGlobe, GeoEye, Earthstar Geographics, CNES/Airbus DS, USDA, USGS, AeroGRID, IGN, and the GIS User Community

SE M

ER Bishcukas BU FIT

PEQIN

SH KUM

Hoxhare

Karavasta

L SU

J TA

U HK

H KUMBIN SS TA TH HKUM BIN A D J AS S T AJ

± RROGOZHINË

SHKUMBIN - SEMAN

TA S

Dokument Strategjik - Dëmet e shkaktuara nga fatkeqësitë natyrore në Shqipërie

117

Dokument Strategjik - Dëmet e shkaktuara nga fatkeqësitë natyrore në Shqipërie

1:160,000

8 Kilometers

E MA

A JT

MAR TI N S

JATHT AS 1

MA JT AS 2

FIER

VLORË

VJ O

VJOS

D E GA S

Akerni

Ura Darezez

Darezez

Hoxhare

± DIVJAKË

MA J

f ¤ ¥

M M Kufijtë e Bashkive

M M

Hidrovorët

Digat

Urat e Dëmtuara

Infrastruktura Rrugore

Kolektorët Kullues

II AA

Kanalet e Ujrave të Larta

Rrugët e Përmbytura

Zonat e Banuara që Rrezikohen

( ( ( Argjinaturat Mbrojtëse

Zonat Urbane

Lumenjt

Sipërfaqet e Përmbytura

Shpjeguese

B E R AT

Source: Esri, DigitalGlobe, GeoEye, Earthstar Geographics, CNES/Airbus DS, USDA, USGS, AeroGRID, IGN, and the GIS User Community

SELENICË

VJ O

MALLAKASTËR

ROSKOVEC

KUÇOVË

BELSH

UR A VA JG U R OR E

2 H T AS JA T ND A M SE M A JTAS 2 AN M E S

LUSHNJE

PAT O S

N SEM A

SEMAN - VJOSË

SEMAN

:: AS

118 SE

SIPERFAQET POTENCIALISHT TE PERMBYTSHME

ID SIP_1 SIP_2 SIP_3 SIP_4 SIP_5 SIP_6 SIP_7 SIP_8 SIP_9 SIP_10 SIP_11 SIP_12 SIP_13 SIP_14

EMERTIMI NENSHKODRA DROJE ISHEM ISHEM GJOLES GJOLES ZEZE ZEZE GJOLES KARAVASTA TERBUF SEMAN DAREZEZE NARTE

ZONA DRIN_BUNA MAT_DROJE DROJE ‐ TIRANE DROJE ‐ TIRANE DROJE ‐ TIRANE DROJE ‐ TIRANE DROJE ‐ TIRANE DROJE ‐ TIRANE DROJE ‐ TIRANE Shkumbin‐Seman Shkumbin‐Seman SEMAN‐VLORE SEMAN‐VLORE SEMAN‐VLORE

Qarku Shkoder Durres, Lezhe Durres Durres Durres Durres Durres Durres Durres FIER FIER FIER FIER VLORE

Bashkia Shkoder, VAU DEJES Kurbi, Kruje Kruje Kruje Kruje Kruje Kruje Kruje Kruje Divjake Lushnje FIER FIER VLORE

SIP. Potencialisht te Permbytshme (ha) 13800 450 85 230 1000 50 240 50 100 330 500 4100 7800 1500

LUMENJTE NE ZONAT PPOTENCIALISHT TE PERMBYTSHME ID

EMERTIMI

ZONA

Qarku

Bashkia

GJATESIA (km)

L_1

Buna

Drin ‐ Buna

Shkoder

L_2

DRIN

Drin ‐ Buna

Shkoder

L_3

KIRI

Drin ‐ Buna

Shkoder

L_4

GJADER

Drin ‐ Buna

Shkoder

Vau ‐ Dejes

L_5

DRIN_LEZHE

Drin ‐ Buna

Shkoder

Vau ‐ Dejes, Lezhe

L_6

Gjader_vjeter

Drin ‐ Buna

Shkoder

Vau ‐ Dejes

L_7

MAT

Drin ‐ Mat

Lezhe

Lezhe, Kurbin

L_8

FAN

Drin ‐ Mat

Lezhe

Mirdite

L_9

DROJE

Mat ‐ Droje

Durres

Kurbin, Kruje

L_10

ISHEM

Droje ‐ Tirane

Durres

Kruje, Durres

L_11

BUDULES

Droje ‐ Tirane

Durres

Kruje

L_12

GJOLES

Droje ‐ Tirane

Durres

Kruje

L_13

ZEZE

Droje ‐ Tirane

Durres

Dokument Strategjik - Dëmet e shkaktuara nga fatkeqësitë natyrore në Shqipërie

Kruje

119

L_10

ISHEM

Droje ‐ Tirane

Durres

Kruje, Durres

L_11

BUDULES

Droje ‐ Tirane

Durres

Kruje

L_12

GJOLES

Droje ‐ Tirane

Durres

Kruje

L_13

ZEZE

Droje ‐ Tirane

Durres

Kruje

L_14

TERKUZE

Droje ‐ Tirane

Tirane

Kruje

L_15

TIRANES

Droje ‐ Tirane

Tirane

Vore

L_16

LIMUTHI

Droje ‐ Tirane

Tirane

Vore

L_17

LANA

Droje ‐ Tirane

Tirane

Vore, Tirane

L_18

ERZENI

Durres ‐ Shijak

Durres, Tirane

Tirane, Shijak, Durres

L_19

SHKUMBIN

Shkumbin ‐ Seman

Tirane, Fier

Librazhd, Elbasan, Peqin, Rrogozhine, Divjake

L_20

SEMAN

Seman ‐ Vlore

Fier

Lushnje, Fier

Fier, Vlore

Tepelene, Memaliaj,Selenice, Mallakaster, Fier, Vlore

L_21

VJOSSE

Seman ‐ Vlore

ZONAT E BANUAR POTENCIALISHT TE PERMBYTSHME

120

EMERTIMI

ZONA

Qarku

Bashkia

NUMRI I QENDRAVE TE BANUARA (ha)

ZB_1

QYTETI SHKODER

DRIN ‐ BUNA

Shkoder

270

ZB_2

OBOT

DRIN ‐ BUNA

Shkoder

ZB_3

SAMRISHT

DRIN ‐ BUNA

Shkoder

ZB_4

BELAJ

DRIN ‐ BUNA

Shkoder

ZB_5

SHIRQ

DRIN ‐ BUNA

Shkoder

ZB_6

MUSHAN

DRIN ‐ BUNA

Shkoder

ZB_7

DAJC

DRIN ‐ BUNA

Shkoder

100

ZB_8

TRUSH

DRIN ‐ BUNA

Shkoder

230

ZB_9

BAHCALLEK

DRIN ‐ BUNA

Shkoder

ZB_10

KUCI

DRIN ‐ BUNA

Shkoder

Dokument Strategjik - Dëmet e shkaktuara nga fatkeqësitë natyrore në Shqipërie

ZB_11

DERAGJA

DRIN ‐ BUNA

ZB_7

DAJC

DRIN ‐ BUNA

Shkoder

100

ZB_8

TRUSH

DRIN ‐ BUNA

Shkoder

230

ZB_9

BAHCALLEK

DRIN ‐ BUNA

Shkoder

ZB_10

KUCI

DRIN ‐ BUNA

Shkoder

ZB_11

DERAGJA

DRIN ‐ BUNA

Shkoder

ZB_12

BILAJ

DROJE ‐ TIRANE

Durres

Kruje

ZB_13

HASAN

DROJE ‐ TIRANE

Durres

Kruje

ZB_14

DERVEN

DROJE ‐ TIRANE

Durres

Kruje

ZB_15

URA GJOLES

DROJE ‐ TIRANE

Durres

Kruje

ZB_16

DAREZEZ

SEMAN ‐ VLORE

Fier

ZB_17

POVELCE

SEMAN ‐ VLORE

Fier

ZB_18

BASHKIM

SEMAN ‐ VLORE

Fier

Dokument Strategjik - Dëmet e shkaktuara nga fatkeqësitë natyrore në Shqipërie

121

122

Dokument Strategjik - Dëmet e shkaktuara nga fatkeqësitë natyrore në Shqipërie

Drin ‐ Buna Drin ‐ Buna Drin ‐ Buna Drin ‐ Buna Drin ‐ Buna Drin ‐ Buna Drin ‐ Buna Drin ‐ Buna Drin ‐ Buna

Drin ‐ Mat Drin ‐ Mat Drin ‐ Mat Drin ‐ Mat Mat ‐ Droje Mat ‐ Droje Droje ‐ Tirane Durres

Droje ‐ Tirane Durres

Rec ‐ Pulaj

Bendi Torovices

Juban

Cas

Velipoje

Derragjat

Vukatane

BY PASS SHKODER

GJADRI

DETARE SHENGJIN

DETARE TALE

DJATHTAS MATI

MAJTAS MATI

DJATHTAS DROJE

MAJTAS DROJE

ISHEM

GJOLES

AGJ_3

AGJ_4

AGJ_5

AGJ_6

AGJ_7

AGJ_8

Agj_9

Agj_10

Agj_11

Agj_12

Agj_13

Agj_14

Agj_15

Agj_16

Agj_17

Agj_18

Agj_19

Durres

Lezhe

Shkoder

Drin ‐ Buna

Pentar ‐ Luarz

AGJ_2

Shkoder

Qarku

Drin ‐ Buna

ZONA

Shirq‐Belaj

EMERTIMI

AGJ_1

ARGJINATURAT MBROJTESE

Kruje

Kurbin

Lezhe

Vau ‐ Dejes

Shkoder

Vau ‐ Dejes

Shkoder

Bashkia

7.6

9.8

4.8

1.1

1.6

6.3

0.9

1.1

1.4

6.7

Gjatesia (km)

2.5

4.5

2.5

Lartesia mesat. (m)

800

400

650

1500

1600

1500

2000

250

850

300

800

500

1050

1300

800

2400

2300

1300

5800

Dajc, Samrisht, Rushkull

Gramez

Dukagjin Ri

Adriatik

Galush, Carje Tale L=30 m Shenkoll, Alk Milot, Fushe Milot, Gurez,

Tale, Rrila,

Mjede, Shelqet, Narac, Kac Ishull Shengjin, Shengjin

Qyteti Shkoder

Vukatane, Kuc, Gur i Zi

DERRAGJAT

Velpoje, Rec, Velipoje

Cas, Luarz

Juban,Guri I Zi,

Rec, Pulaj, Velipoje Torovice, Balldren

Pentar, Luarz

Dajc, Shirq, Belaj

Sip. qe Q. e ban. qe Carjet mbrohet (ha) mbrohen Argjinaturave

Pranë bashkimit të lumit Zezë me lumin e Gjolës, L=1500 m;

Argjinature e Demtuar Argjinature e Demtuar

Ulje Kreut Argjinatures Ulje Kreut Argjinatures Ulje Kreut Argjinatures

Rrezik Kapercimi Ujit

Demtime Te argjinaturave

2017

2010

Pa Riparuar

Riparuar

Statusi Viti kur eshte (Riparuar/PaR demtuar iparuar)

KANALET E UJRAVE TE LARTE ID

EMERTIMI

ZONA

Qarku

Bashkia

Gjatesia (km)

Sip. qe Q. e banuara mbrohet (ha) qe mbrohen

KL_1

Kallmet ‐ Lezhe

Drin ‐ Bune

Lezhe

1700

Baqel,Blinisht, Piraj, Balldren I ri

KL_2

Tresh‐Pllane

Drin ‐ Mat

Lezhe

1000

Gajush

KL_3

MAT_LEZHE

Drin ‐ Mat

Lezhe

200

KL_4

KUL Thumane

Mat ‐ Droje

Lezhe

Kurbin

6.5

1500

Fushe Milot, Shullazi

KL_5

KUL MAMURRAS

Mat ‐ Droje

Lezhe

Kurbin

850

Fushe Gjonemi

KL_6

KUL BITAJ

Shkumbin ‐ Seman

Fier

Lushnje, Fier

13.5

4500

Rrapez, Bubullima,

KOLEKTORET KULLUES ID

EMERTIMI

ZONA

Qarku

Bashkia

Gjatesia (km)

Sip. qe Kullon Q. e banuara (ha) qe Kullohen

KK_1

KOLEKTORI_TOROVICE

Drin ‐ Mat

Lezhe

2300

Balldren

KK_2

KOLEKTORI SPITALLES

Durres ‐ Shijak

Durres

5.5

2100

Durres, Spitalla, Vrinas

KK_3

KOLEKTORI TERBUFIT

Shkumbin ‐ Seman

Fier

Divjake

8500

Tre Urat, Staravec, Bishcukas, Shenepremte, Sulzotaj,

KK_4

KOLEKTORI MYZEQESE

Shkumbin ‐ Seman

Fier

Divjake, Lushnje

6000

Savra, Sopez, Kemishaj, Mertish, Ferras, Gradisht

28000

Gungas, Babunje, Agim, Remas, Karavasta e Re Suku Poshtem, Strum, Jagodin, Marinez,Belina, Daullasi, BallezaHamil, Baltez, Sulaj, Dermenas, HoxhareFushe, Topoje

KK_5

EMISARI MYZEQESE

Shkumbin ‐ Seman

Fier

Divjake, Fier

KK_6

KOLEKTORI RROSKOVECIT

Seman ‐ Vlore

Fier

1700

KK_7

KANALI DEPRESIONIT

Seman ‐ Vlore

Fier

8000

Dokument Strategjik - Dëmet e shkaktuara nga fatkeqësitë natyrore në Shqipërie

123

RRUGET E PERMBYTURA

124

EMERTIMI

ZONA

Qarku

Bashkia

Gjatesia qe eshte potencialisht e permbyteshme (km)

RR_1

Trush_Myrtemze

Drini ‐ Buna

Shkoder

Vau Dejes, Shkoder

RR_2

Trush_Myshane

Drini ‐ Buna

Shkoder

3.3

RR_3

Mushane‐Shirq

Drini ‐ Buna

Shkoder

RR_4

Dajc‐Samrisht

Drini ‐ Buna

Shkoder

RR_5

Dajc_Belaj

Drini ‐ Buna

Shkoder

2.5

RR_6

Mushan_Suka Dajc

Drini ‐ Buna

Shkoder

1.2

RR_7

Derragjat

Drini ‐ Buna

Shkoder

4.7

RR_8

Trush ‐ Fshat I ri

Drini ‐ Buna

Shkoder

Vau Dejes, Shkoder

2.8

RR_9

Cas ‐ Pentar

Drini ‐ Buna

Shkoder

4.5

RR_10

Oblik ‐ Obot

Drini ‐ Buna

Shkoder

RR_11

Fushe kruje ‐ Ura Gjoles

Droje ‐ Tirane

Durres

Kruje

3.1

RR_12

Ura Gjoles ‐ Bubq

Droje ‐ Tirane

Durres

Kruje

1.2

RR_13

Ura Gjoles ‐ Bilaj

Droje ‐ Tirane

Durres

Kruje

2.3

RR_14

BILAJ_MURQINE

Droje ‐ Tirane

Durres

Kruje

RR_15

Divjake‐Lagune

Shkumbin‐Seman

Fier

Divjake

0.7

RR_16

Dushk‐Tre Urat

Shkumbin‐Seman

Fier

Divjake

RR_17

Fushe ‐ Darezeze

Seman ‐ Vlore

Fier

7.1

RR_18

Levan ‐ Darezeze

Seman ‐ Vlore

Fier

7.8

RR_19

Akerni ‐ Poro

Seman ‐ Vlore

Vlore

3.2

RR_20

Akerni ‐ Hidrovor

Seman ‐ Vlore

Vlore

Dokument Strategjik - Dëmet e shkaktuara nga fatkeqësitë natyrore në Shqipërie

URAT E DEMTUARA NGA PERMBYTJA ID

EMERTIMI

ZONA

Qarku

Bashkia

Gjatesia

Gjeresia

Gjendja e ures

UR_1

URA VJETER DROJE

Mat ‐ Droje

Durres

Kurbin, Kruje

Demtuar

UR_2

Shetel

Durres ‐ Shijak

Durres

Shijak

Demtuar

UR_3

Zemblak

Korce

Maliq

Demtuar

UR_4

Ura Qikut

Peshkopi

Diber

UR_5

Ure Pasarel Cidhen

Peshkopi

Diber

UR_6

Ura Lure

Peshkopi

Diber

UR_7

Ura Sopot Bulqize

Peshkopi

Diber

Bulqize

UR_8

Ura_Beli_Stojan

Ulez

Diber

Mat

UR_9

Ura Darezez

Seman ‐ Vlore

Fier

UR_10

Brret

Mat ‐ Droje

Durres

Kruje

UR_11

BISHQUKASIT

Shkumbin ‐ Seman

Fier

Divjake

UR_12

Ura Sheze

Peqin

Elbasan

Peqin

UR_13

Ura Vane

Sarande

Gjirokaster

Sarande

3.5

Riparuar

UR_14

Ura Hysajve

Malesi e Madhe

Shkoder

Koplik

Riparuar

DIGAT ID

EMERTIMI

ZONA

Qarku

Bashkia

Gjatesia (km)

Lartesia

Volumi Sip. qe Qendrat e Rezervuarit permbytet ban. qe (Mlj m3) (km2) permbyten

DG_1

SHTODRI

DRIN_BUNE

Shkoder

0.62

Mes, Myselim, Bardha

DG_2

RRAGAM

DRIN_BUNE

Shkoder

0.27

263

Gajtan, Gur Zi, Renc, Vukatan, Kuci, Juban,

250

Stajke, Kosmac, Vukatan, Juban, Melgushe, Berdic, Bahcallek, Trush, Shirq, Dalc,Derragjat,

250

Stajke, Kosmac, Vukatan, Juban, Melgushe, Berdic, Bahcallek, Trush, Shirq, Dalc,Derragjat,

DG_3

ZADEJA

DRIN_BUNE

Shkoder

Shkoder‐Vau Dejes

DG_4

QYRSAQI

DRIN_BUNE

Shkoder

Vau Dejes

DG_5

KALLMET

DRIN_BUNE

Lezhe

DG_6

SHKOPET

DRIN_MAT

Diber

Mat

0.38

0.55

263

Troshan, Piraj, Blinisht Milot, Gajush, Fushe Milot, Shenkoll, 0.1 54 14 160 Gurez,Alk, Dokument Strategjik - Dëmet e shkaktuara nga fatkeqësitë natyrore në Shqipërie :: Fushe Kuqe, Milot, Gajush, Fushe Milot,

1.1

0.21

125

DG_4

QYRSAQI

DRIN_BUNE

Shkoder

Vau Dejes

0.55

263

250

DG_5

KALLMET

DRIN_BUNE

Lezhe

1.1

0.21

DG_6

SHKOPET

DRIN_MAT

Diber

Mat

0.1

160

DG_7

ULEZ

DRIN_MAT

Diber

Mat

0.26

240

160

DG_8

URA E FANIT

DRIN_MAT

Lezhe

Mirdite

0.35

160

DG_9

Droje ‐ Tirane

Tirane

0.12

Troshan, Piraj, Blinisht Milot, Gajush, Fushe Milot, Shenkoll, Gurez,Alk, Fushe Kuqe, Milot, Gajush, Fushe Milot, Shenkoll, Gurez,Alk, Fushe Kuqe, Milot, Gajush, Fushe Milot, Shenkoll, Gurez,Alk, Fushe Kuqe,

200

Zall Herr, Kamez, Laknas, Valias, Domje, Berxulle, Qereke, Rinas,Ahmetaq, Larushk, Breg Shkoze,Hasan, Bubq, Bilaj,Derven,Mu rqine,Gramez,

DG_10

TAPIZES

Droje ‐ Tirane

Durres

Kruje, Kamez

0.9

Tapize, Rinas,Ahmetaq, Larushk, Breg Shkoze,Hasan, Bubq, Bilaj,Derven,Mu rqine,

DG_11

TIRANES

Droje ‐ Tirane

Tirane

0.6

2.5

Tirane, Yrshek

DG_12

MASKURISE

Kavaje ‐ Shijak

Durres

0.24

Shkembi Kavajes

300

Floq, Gostime, Cerrik, Paperr, Paulesh, Peqin, Rrogozhine, Cerm Siper, Terbuf, Cerm poshte, Kamp, Cerma Shkumbin, Bishcukas, Shenepremte, Sulzotaj, Divjake

DG_13

126

BOVILLES

Berdic, Bahcallek, Trush, Shirq, Dalc,Derragjat,

BANJES

Shkumbin ‐ Seman

Elbasan

Cerrik

Dokument Strategjik - Dëmet e shkaktuara nga fatkeqësitë natyrore në Shqipërie

178

HIDROVORET ID

EMERTIMI

ZONA

Qarku

Bashkia

Sip qe Kullohet (ha)

HD_1

Cas

Drin ‐ Buna

Shkoder

2000

HD_2

Vilun

Drin ‐ Buna

Shkoder

4000

HD_3

Shengjin

Drin ‐ Mat

Lezhe

1500

HD_4

Tale

Drin ‐ Mat

Lezhe

2000

HD_5

Balldren

Drin ‐ Buna

Lezhe

2000

HD_6

DROJE

Mat ‐ Droje

Lezhe

Kurbin

1000

HD_7

Shllinze

Mat ‐ Droje

Lezhe

Kurbin

5600

HD_8

Spitalles

Durres ‐ Shijak

Durres

3500

HD_9

Hamallaj

Durres ‐ Shijak

Durres

600

HD_10

Karpen

Kavaje ‐ Shkumbin

Tirane

Kavaje

600

HD_11

Bishcukas

Shkumbin ‐ Bishqukas

Fier

Divjake

8500

HD_12

Karavasta

Shkumbin ‐ Seman

Fier

Divjake

3000

HD_13

Hoxhare

Seman ‐ Vlore

Fier

3000

HD_14

Darezez

Seman ‐ Vlore

Fier

5000

HD_15

Akerni

Seman ‐ Vlore

Vlore

3000

Dokument Strategjik - Dëmet e shkaktuara nga fatkeqësitë natyrore në Shqipërie

127

DËMET E SHKAKTUARA NGA FATKEQËSITË NATYRORE NË SHQIPËRI