Menaxhimi i koordinuar i ujërave bregdetar në rajonin e vlorës

STUDIM (Kuadri institucional dhe ligjor për menaxhimin e ujit në Shqipëri)

Menaxhimi i koordinuar i Ujërave Bregdetar në Rajonin e Vlorës

Ky dokument është prodhuar me mbështetjen financiare të Bashkimit Evropian. Përmbajtja e këtij dokumenti është përgjegjësi e Milieukontakt Shqipëri dhe në asnjë mënyrë nuk reflekton pozicionin e Bashkimit Evropian dhe CoPlan.

1

Akronimet

OSHC

Organizatat e Shoqërisë Civile

ABL

Agjencitë e Baseneve Lumore

ABU

Agjencia e Baseneve Ujore

AdZM

Administrata e Zonave të Mbrojtura

AKM

Agjencia Kombëtare e Mjedisit

BE

Bashkimi Evropian

DKU

Direktivën Kuadër e Ujërave

KBL

Këshilli i Baseneve Lumore

KKU

Këshilli Kombëtar i Ujit

MBZHRAU

Ministria e Bujqësisë, Zhvillimit Rural dhe Administrimit të Ujërave

MM

Ministria e Mjedisit

OJF

Organizata Jo Fitimprurëse

STKKU

Sekretariati Teknik i Këshillit Kombëtar të Ujit

TIK

Teknologjia e Informacionit dhe Komunikimit

Ky dokument është prodhuar me mbështetjen financiare të Bashkimit Evropian. Përmbajtja e këtij dokumenti është përgjegjësi e Milieukontakt Shqipëri dhe në asnjë mënyrë nuk reflekton pozicionin e Bashkimit Evropian dhe CoPlan.

2

Tabela e Përmbajtjes 1

Qëllimi i studimit ...................................................................................................................................... 4

2

Metodologjia ............................................................................................................................................ 5

3

Analiza e Kuadrit Institucional dhe Ligjor................................................................................................. 7 3.1

Burimet Ujore................................................................................................................................... 7

3.2

Kuadri Institucional .......................................................................................................................... 9

3.3

Korniza Ligjore................................................................................................................................ 13

3.4

Perceptimet e aktorëve vendorë ................................................................................................... 15

4

Sinergjia me Projektin Saimon ............................................................................................................... 17

5

Konkluzione dhe Rekomandime ............................................................................................................ 20

6

7

5.1

Konkluzione .................................................................................................................................... 21

5.2

Rekomandime ................................................................................................................................ 21

SHTOJCA ................................................................................................................................................. 23 6.1

Projekti SAIMON ............................................................................................................................ 23

6.2

Formati i pyetjeve gjysëm të strukturuara me institucionet publike ............................................ 25

6.3

Formati i pyetjeve gjysëm të strukturuara me OJFtë .................................................................... 26

6.4

Lista e Personave të intervistuar dhe kontaktuar .......................................................................... 27

Referencat .............................................................................................................................................. 28

Ky dokument është prodhuar me mbështetjen financiare të Bashkimit Evropian. Përmbajtja e këtij dokumenti është përgjegjësi e Milieukontakt Shqipëri dhe në asnjë mënyrë nuk reflekton pozicionin e Bashkimit Evropian dhe CoPlan.

3

1

Qëllimi i studimit

Shqipëria në vitet e fundit është kthyer në një destinacion tërheqës për turistët nga e gjithë bota.

Rritja e numrit të turistëve që vizitojnë Shqipërinë në verë dhe rritja e publicitetit nga forumet dhe revistat botërore për të vizituar bregdetin e Jonit japin një mesazh të qartë ndaj shtetit shqiptar dhe autoriteteve që kanë të bëjnë direkt me menaxhimin e ujit. Autoritetet përkatëse (në nivel kombëtar dhe lokal) kanë për detyrë monitorimin dhe mbrojtjen e ujërave bregdetare për sa i përket cilësisë, sic janë përcaktuar në Direktivën Kuadër të Ujit dhe Direktivën Kuadër të BE për Strategjinë Detare.

Në qoftë se ne duam që vendi ynë të përmbush direktivat e BE-së dhe të menaxhojë më mirë burimet natyrore në këtë rast Detin Jon, bashkëpunimi ndër institucional duhet të jetë i përcaktuar në politikat dhe veprimet që do të zhvillohen.

Sa më sipër Milieukontakt Shqipëri ndërmori këtë studim mbi kuadrin institucional dhe ligjor të menaxhimit të ujrave në përgjithësi dhe ujrave bregdetarë më specifikisht duke identifikuar hapësirat ligjore dhe duke dhënë rekomandime të qarta për përfituesit e drejtpërdrejtë të cilat do të zbatohen në vitet e ardhshme në lidhje me menaxhimin dhe mbrojtjen e ujërave bregdetarë.

Studimi ofron një analizë të situatës aktuale në lidhje me menaxhimin e ujit dhe identifikon një sërë mangësish, të cilat përfshijnë vështirësitë për krijimin e një organizimi të përshtatshëm ndër institucional, problemet me koordinimin e veprimeve dhe masave të marra nga sektorë të ndryshëm që lidhen me ujin, mangësitë në legjislacion, rregullat dhe zbatimin e dobët, një mungesë kapacitetesh njerëzore ose financiare dhe angazhim të pamjaftueshëm të grupeve të interesit.

Në nivel qëndror nuk ka akoma një strategji kombëtare për Menaxhimin e Integruar të Ujrave, nuk ka norma të cilësisë mjedisore për burimet ujore sipërfaqësore të cilat të përputhen me Direktivën e BE, nuk ka një përkufizim të qartë për kompetencat institucionale të lidhura me menaxhimin e burimeve ujore (përfshirë ujrat detare) dhe nuk ka koordinim ndër institucional të mjaftueshëm.

Derisa të hartohet strategjia apo miratohen normat është e rëndësishme të fillohet me koordinimin mes aktorëve nga niveli lokal dhe përgatitjen e një plan veprimi për një menaxhim të koordinuar të ujrave bregdetare në Vlorë.

Në nivel lokal ka disa iniciativa dhe projekte që merren me monitorimin e ajrit dhe menaxhimin e zonave bregdetare. Këto projekte përfundonjë me publikimin e të dhënave të përftuara. Ndaj duhet krijuar një grup pune ndër institucional që do të angazhohet për monitorimin e koordinuar të ujrave bregdetare. Pjesë e këtij grupi pune do të jetë Qarku i Vlorës, 7 Bashki, institucione publike që merren me menaxhimin dhe monitorimin e ujit, bizneset, OSHC dhe ekspertë të fushës me qëllimin kryesor evidentimin e problematikave që ka zona duke caktuar indikatorët që duhen monitoruar nga institucionet përgjegjëse.

Ky dokument është prodhuar me mbështetjen financiare të Bashkimit Evropian. Përmbajtja e këtij dokumenti është përgjegjësi e Milieukontakt Shqipëri dhe në asnjë mënyrë nuk reflekton pozicionin e Bashkimit Evropian dhe CoPlan.

4

2

Metodologjia

Figura 1: Metodologjia e Analizës

Metodologjia është e ndërthurur përmes kërkimeve mbi dokumentacionet e ndryshme zyrtare dhe intervistave të drejtpërdrejta me aktorë të ndryshëm në nivel lokal dhe qëndror të cilët merren me menaxhimin e ujrave të detit Jon, dokumentave, marrëveshjeve institucionale të lidhura me menaxhimin dhe monitorimin e ujrave sipërfaqësore (kryesisht zonat bregdetare). në mënyrë që studimi të përfshijë dhe pjesën praktike dhe atë teorike. Pjesë e studimit do të jenë dhe gjetjet dhe rekomandimet që vijnë nga raporti i përgatitur në kuadër të projektit SAIMON (www.saimonproject.eu)1.

Në fund do të përpilohet një memorandum mirëkuptimi bazuar në gjetjet specifike dhe rekomandimet e studimit i cili do të mundësojë një koordinim më të mirë ndërmjet institucioneve dhe një organizimin në nivel rajonal si një detyrim për menaxhimin dhe monitorimin e ujit.

1

Projekti SAIMON mbështetet financiarisht nga Delegacioni Evropian në kuadër të programit IPA CBC GR-AL.

Ky dokument është prodhuar me mbështetjen financiare të Bashkimit Evropian. Përmbajtja e këtij dokumenti është përgjegjësi e Milieukontakt Shqipëri dhe në asnjë mënyrë nuk reflekton pozicionin e Bashkimit Evropian dhe CoPlan.

5

Memorandumi do të ndiqet nga një plan veprimi i detajuar me detyra dhe aktivitete specifike me përgjegjësi dhe afate kohore për të siguruar një menaxhim më të mirë të ujit të detit dhe aksesi në informacion për publikun e gjerë dhe aktorë të tjerë të interesuar.

Grupi i synuar

Përfituesit e drejpërdrejtë të këtij studimi janë Qarku i Vlorës, 7 Bashki të Zonës, Prefektura e Vlorës, Agjencia e Baseneve Vlorë, Administrata Rajonale e Zonave të Mbrojtura, Drejtoria e Shëndetit Publik, Agjencia Rajonale e Mjedisit Vlorë, Agjencia e Bregdetit Vlorë dhe Organizatat Mjedisore.

Përfituesit indirekt do të jenë të gjitha institucionet qëndrore që punojnë me monitorimin e ujrave bregdetarë.

Ky dokument është prodhuar me mbështetjen financiare të Bashkimit Evropian. Përmbajtja e këtij dokumenti është përgjegjësi e Milieukontakt Shqipëri dhe në asnjë mënyrë nuk reflekton pozicionin e Bashkimit Evropian dhe CoPlan.

6

3 3.1

Analiza e Kuadrit Institucional dhe Ligjor Burimet Ujore

Shqipëria është e pasur me burime ujore me tetë lumenj të mëdhenj, tre liqene të lundrueshme ndërkufitare, një numër i madh dhe i çmuar ligatinash dhe burime nënujore të bollshme. Shqipëria ka një sasi të konsiderueshme ujërash bregdetar dhe transitorë2 me një vijë bregdetare prej rreth 427 km, nga të cilat 273 km i përkasin bregdetit fushor të Adriatikut dhe 154 km bregdetit shkëmbor të Jonit.

Megjithëse burimet janë të shpërndara në të gjithë vendin, ato janë të shpërndara në mënyrë jo të njëtrajtshme në territorin e vendit. Ujërat sipërfaqësor përfshijnë lumenjtë, liqenet, dhe lagunat.

Lumenjtë kryesorë përfshijnë Drinin, Matin, Ishmin, Erzeni, Shkumbinin, Semanin, Vjosën dhe

2

Miho A., Kashta L., Beqiraj S. (2013): Midis Tokës dhe Detit–Guidë Mjedisore për të Zbuluar Ujërat Transitorë të Shqipërisë, Tirana. 1462. ISBN 978-9928-137-27-2

Ky dokument është prodhuar me mbështetjen financiare të Bashkimit Evropian. Përmbajtja e këtij dokumenti është përgjegjësi e Milieukontakt Shqipëri dhe në asnjë mënyrë nuk reflekton pozicionin e Bashkimit Evropian dhe CoPlan.

7

Bistricën. Për qëllimet e menaxhimit të ujit, Shqipëria është e ndarë në 6 basene lumore hidrografike.

Tre liqene të mëdhenj dhe 247 liqene të vegjël mbulojnë gjithsej 4 % të territorit të vendit.3 Tre liqenet e mëdha (Ohri, Prespa dhe Shkodra) janë ndërkufitar.

Bregdeti Shqiptar ndahet në katër sektorë kryesor: grykëderdhja e Bunës pjesa e Shëngjinit, bregdeti midis Shëngjinit dhe Gjirit të Vlorës; Vlora (Uji i Ftohtë) Saranda; dhe Kepi Stillos i Sarandës deri në kufi me Greqinë. Uji i detit mund të hyjë në territor deri në disa kilometra kryesisht përmes grykëderdhjeve lumore dhe lumenjve që formojnë një sërë lagunash, kënetash, dhe ligatinash përgjatë bregdetit. Habitatet më të rëndësishme transitore, ligatinat bregdetare dhe lagunat shtrihen përgjatë bregdetit të fushës së Adriatikut.

Zona gjeografike e këtij studimi përfshin: Sektori nga Vlora (Uji i ftohtë) deri në Sarandë është pjesë e Rivierës së Jonit me shkëmbinj të lartë dhe të pjerrët male shkëmbore dhe plazhe me zhavorr formuar nga deltat e lumenjve si pasojë e përrenjve malorë si përroi i Dukatit (Orikum). Plazhet që përfshijnë Dhërmi Spille, Qeparo dhe Borsh. Ky sektor nuk ka habitate kalimtare, por është me vlerë të lartë turistike dhe pjesët e poshtme të ujit kanë diversitet të lartë të florës dhe faunës.

- Sektori nga Saranda tek Kepi i Stillos dallohet nga erozione gjeologjike dhe përmbytje të shpeshta të pjesëve të saj të sheshta të shkaktuara nga mungesa e shkëmbinjtë dhe plazhet e zhavorrit.

Kjo vihet re lehtë mes Malit të Sarandës dhe Ksamilit nga depozitimi produkteve të erozionit në luginën Vrinës. Laguna e Butrintit, e cila është e vendosur në një terren me origjine tektonike, është i vetmi habitat kalimtar. Ky rajon u bë i njohur edhe nga shumë gjetje arkeologjike të zbuluara kohët e fundit në tokë dhe nën ujë.

3

Bashkim Lushaja, dhe të tjerë, Vështrim i Përgjithshëm për Ujërat Ndërkufitar të Lumenjve, Liqeneve, Ujërave Nëntokësor dhe Tendencat e tyre, në Shqipëri, Revistë Kërkimore Online Ndër-disiplinare Ndërkombëtare, ISSN 2249-9598, Volumi -VI, Botimi-I, JanShkurt 2016 , Faqe 422, 2016

Ky dokument është prodhuar me mbështetjen financiare të Bashkimit Evropian. Përmbajtja e këtij dokumenti është përgjegjësi e Milieukontakt Shqipëri dhe në asnjë mënyrë nuk reflekton pozicionin e Bashkimit Evropian dhe CoPlan.

8

3.2

Kuadri Institucional

Menaxhimi i burimeve ujore në Shqipëri është shumë i centralizuar, por përfshin mbivendosjen e përgjegjësive me nivelet vendore, që rezultojnë në një Sektor Ujor të fragmentuar, funksionim joefikas dhe mungesë të transparencës.

Niveli Qëndror Strukturat e administrimit dhe menaxhimit të ujërave shtrihen në nivel kombëtar dhe vendor. Në nivel kombëtar, Këshilli Kombëtar i Ujit (KKU) është organi ekzekutiv qendror. KKU-ja mbështetet nga Sekretariati Teknik i Këshillit Kombëtar të Ujit (STKKU), i krijuar me Vendim të Këshillit të Ministrave.

Duke qenë se Shqipëria është një vend kandidat për pranimin në BE, ka nevojë t’i përqaset përputhshmërisë me një numër të konsiderueshëm të direktivave të BE-së që lidhen me menaxhimin e ujërave. Shqipëria ndahet në gjashtë basene lumore, ku secili ka një Këshill për Basenin Lumore (KBL) dhe një Agjenci për Basenin Lumor.

Në muajin shkurt 2015, përgjegjësia e “Drejtorisë së Politikave të Ujërave” kaloi nga Ministria e Mjedisit (ME) në varësinë e Ministrisë së Bujqësisë, Zhvillimit Rural dhe Administrimit të Ujërave (MBZHRAU). Kjo e fundit është përgjegjëse për menaxhimin e vaditjes, kullimit e mbrojtjes nga përmbytjet.

Ministria e Transportit dhe Infrastrukturës (MTI) përgatit politika dhe strategji për furnizimin me ujë dhe sektorin për mbledhjen dhe trajtimin e ujërave të ndotura. Drejtoria e Përgjithshme e UjësjellësKanalizimeve (GDMSS) është një institucion që i raporton MTI, duke u specializuar në furnizimin me ujë të pijshëm, mbledhjen dhe trajtimin e ujërave të zeza.

Ministria e Energjisë dhe Industrisë (MEI) luan një rol të rëndësishëm në sektorin e ujërave; duke qenë se ajo është përgjegjëse për prodhimin e energjisë hidrike, që përfaqëson mbi 97% të prodhimit të përgjithshëm të energjisë elektrike.

Ministria e Shëndetësisë (MSH) është përfshirë në zbatimin e legjislacionit për sektorin e ujërave nëpërmjet Inspektoratit Sanitar Shtetëror.

Ministria e Punëve të Brendshme (MPB) kryen aktivitetet e saj sipas legjislacionit për parandalimin, reduktimin dhe lehtësimin e efekteve negative të emergjencave civile mbi popullsinë, bagëtitë, pronën, trashëgiminë kulturore dhe mjedisin.

Ky dokument është prodhuar me mbështetjen financiare të Bashkimit Evropian. Përmbajtja e këtij dokumenti është përgjegjësi e Milieukontakt Shqipëri dhe në asnjë mënyrë nuk reflekton pozicionin e Bashkimit Evropian dhe CoPlan.

9

Ministria e Financave (MF) akordon, bazuar te prioritetet e qeverisë, burime financiare për sektorin e ujërave.

Tabela: Tabela e institucioneve që merren me menaxhimin e ujit dhe varësinë e tyre Burimi: Draft Strategjia Strategjia e Menaxhimit të Integruar të Burimeve Ujore në Shqipëri

Agjencia Kombëtare e Mjedisit (AKM), nën varësinë e Ministrisë së Mjedisit, është përgjegjëse për monitorimin cilësor dhe sasior të burimeve ujore.  Instituti i Gjeo-shkencave, Energjisë, Ujit dhe Mjedisit, (ish Instituti Hidrometeorologjik) nën varësinë e Ministrisë së Arsimit dhe Sportit, është përgjegjës për kryerjen e monitorimit cilësor dhe sasior për ujërat sipërfaqësor për lumenjtë dhe liqenet, monitoron reshjet, temperaturën dhe parametrat hidrometeorologjike;  Shërbimi Gjeologjik Shqiptar (SHGJSH), nën varësinë e Ministrisë së Energjisë dhe Industrisë, është përgjegjës për monitorimin cilësor të ujërave nëntokësor dhe detar, vlerësimin e rrezikut dhe monitorimin e ndotjes së tokës. ISHP-ja është përgjegjëse për monitorimin e ujit të pijshëm;  Agjencia Kombëtare e Burimeve Natyrore nën varësinë e MEI, përqendrohet në planifikimin dhe monitorimin e hidrocentraleve;  Agjencia Kombëtare e Bregdetit e krijuar në vitin 2014 ka objektiv kryesor mbrojtjen dhe zhvillimin e qëndrueshëm të zonës bregdetare dhe zbatimin e politikave dhe strategjive për një menaxhim të integruar të zonës bregdetare.

Ky dokument është prodhuar me mbështetjen financiare të Bashkimit Evropian. Përmbajtja e këtij dokumenti është përgjegjësi e Milieukontakt Shqipëri dhe në asnjë mënyrë nuk reflekton pozicionin e Bashkimit Evropian dhe CoPlan.

10

Niveli Lokal

NJQV-të që shtrihen përgjatë bregdetit Jon janë: Bashkia Vlorë, Himarë, Selenicë, Sarandë, Delvinë, Finiq dhe Konispol. Qarku i Vlorës përbëhet nga këto NJQV-ve dhe ka ndërmarrë iniciativën për të koordinuar dhe lehtësuar bashkëpunimin mes institucioneve lokale për një menaxhim më të mirë të zonës bregdetare.

Këshillat e Baseneve Ujore (KBU) kryesohen nga një prej Prefektëve përgjegjës dhe përbëhen nga 9 deri në 19 anëtarë që përfaqësojnë ministritë, NjQV-të, bizneset dhe konsumatorët e basenit.

Këshillat e Baseneve Ujore asistohen nga Agjencitë e Baseneve Ujore (ABU), që funksionojnë si një sekretariat teknik për KBU-në. Ato janë përgjegjëse për zbatimin e Ligjit për Burimet Ujore. Ato ndërmarrin vlerësimin teknik të aplikimeve për nxjerrjen e ujit (ujëra sipërfaqësore dhe nëntokësore) dhe japin rekomandime për miratim nga KBU-të, mbështesin bashkitë për zgjidhjen e problematikave të lidhura me burimet ujore dhe janë përgjegjëse për inspektimin e të gjitha veprimtarive që kanë të bëjnë me përdorimin e burimeve ujore. Megjithatë, ABU-të kanë autoritet të kufizuar për të zbatuar procedurat ligjore dhe rregullatore. Takimet e KBU-së mbahen me dyer të hapura në praktikë, publiku i gjerë dhe grupet e vegjël te përdoruesve mund të marrin pjesë në mënyrë shumë të kufizuar në proceset formale të menaxhimit të burimeve ujore.

Inspektorati Rajonal i Ujit në Vlorë është përgjegjës për inspektim në fushën e ujit për funksionet e ministrisë përkatëse në të gjithë rajonin.

Administrata e Zonave të Mbrojtura (AdZM) në Vlorë është përgjegjëse për monitorimin dhe identifikimin e ndonjë veprimtarie të paligjshme në zonën e mbrojtur (tokësore dhe bregdetare). Në strukturën e tyre ka 4 roja të cilat raportojnë çdo javë në AdZM. Agjencia Rajonale e Mjedisit Vlorë është përgjegjëse për monitorimin dhe mbrojtjen e mjedisit, auditimin e procedurave të VNM si dhe dhënien e mendimit për pajisjen e subjektit me leje mjedisore, me autorizim dhe pëlqim mjedisor, të vetëmonitorimit dhe monitorimit të mjedisit nga ndotja dhe dëmtimi.

Drejtoria e Shëndetit Publik ka të drejtë të kryejë analiza kimike dhe bakterologjike të zonës bregdetare dhe një inspektim vizual. Mostrat e marra analizohen në laborator dhe rezultatet rregullisht i dërgohen Ministrisë së Shëndetësisë, Institutit të Shëndetit Publik, Prefekturës së Vlorës, Këshillit të Qarkut, Bashkisë Vlorë e Himarë dhe inspektoratit.

Inspektorati Shtetëror i Mjedisit dhe Pyjeve të Vlorës ka për mision të sigurojë respektimin e kërkesave ligjore në fushën e mbrojtjes së mjedisit dhe pyjeve. Ai është përgjegjës për të gjitha funksionet që lidhen me inspektimin, në përputhje me përgjegjësitë e ministrive përkatëse përgjegjëse për mjedisin.

Ky dokument është prodhuar me mbështetjen financiare të Bashkimit Evropian. Përmbajtja e këtij dokumenti është përgjegjësi e Milieukontakt Shqipëri dhe në asnjë mënyrë nuk reflekton pozicionin e Bashkimit Evropian dhe CoPlan.

11

Autoriteti Portual i Vlorës dhe Sarandës - një prej shërbimeve që ofron autoriteti portual është mbrojtja e zonës bregdetare dhe detare dhe përballjen me aksidentet e derdhjes së naftës në det, dëmtim nga zjarri, etj.

Prefektura koordinon aktivitetet e institucioneve në nivel qendror dhe lokal si dhe me njësitë e qeverisjes vendore dhe Këshillin e Qarkut. Në strukturën e saj ka disa sektorë dhe specialist (për mbrojtjen e mjedisit, turizmit, Shëndetit dhe Higjenës, për Siguri dhe emergjencave civile) që direkt apo indirekt lidhen me monitorimin e detit. Prefekti i Vlorës është edhe kryetari i KBU të Vjosës. Ai është personi direkt përgjegjës për planifikimin, organizimin dhe zbatimin e aktiviteteve të përgjegjshme në breg, në përputhje me planin rajonal të emergjencës. Institucioni ka përgatitur "Planin Rajonal për Emergjencat për reagimin ndaj ndotjes së detit", niveli 2 të miratuar nga Qendra Ndër-institucional për Operim Bregdetare.

Entet e monitorimit të burimeve ujore Monitorimi i burimeve ujore në Shqipëri është i ndërlikuar dhe aktualisht janë përfshirë në monitorimin e burimeve ujore rreth 20 institucione të ndryshme qeveritare, ndërkohë që mbledhja e të dhënave bëhet për një numër të kufizuar parametrash dhe për një mbulim të kufizuar gjeografik.

Në vitin 2009, Shqipëria miratoi rregullat dhe procedurat për Monitorimin Mjedisor Kombëtar përmes Vendimit të Këshillit të Ministrave Nr. 1189. Ky Program Kombëtar për Monitorimin Mjedisor siguron një kuadër për monitorimin cilësor të ujërave sipërfaqësore (lumenjve, liqeneve, ujërave të plazheve), ujërave nëntokësore dhe shkarkimeve të ujërave të ndotura dhe është pjesërisht në përputhje me Direktivën e Kuadrit të Ujit të BE-se 2000/60: Menaxhimi i integruar i baseneve lumore për Evropën.

Agjencia Kombëtare e Mjedisit dhe Ministria e Mjedisit bashkërendojnë dhe monitorojnë cilësinë e ujërave sipërfaqësore, ujërave të larjes, nëntokësore dhe ujërave të zeza.

Aktorët e të gjithë procesit të monitorimit janë: Instituti i Shkencave Gjeologjike, Energjisë, Ujit dhe Mjedisit (IGJEUM) Rrjeti meteorologjik i IGJEUM-it është përditësuar së fundmi me stacione automatike, të dhënat historike po dixhitalizohen dhe po përfshihen në një platformë në rrjet. Të dhënat dhe alarmet hidrologjike (indekset e përmbytjeve dhe zjarreve në pyje) i shpërndahen palëve të interesit dhe të dhënat hidhen në faqen e internetit të IGJEUM-it.Ai është përgjegjës për sasinë e ujërave sipërfaqësore. Shërbimi Gjeologjik Shqiptar kryen monitorimin e sasisë dhe cilësisë së ujërave nëntokësore, Agjencia Kombëtare e Mjedisit monitoron ndikimin e shkarkimit të ujërave të ndotura në ujëra sipërfaqësore (lumenj, liqene dhe zona bregdetare) dhe Instituti i Shëndetit Publik përmes agjencive të tij rajonale, monitoron higjenën dhe cilësinë e ujit të pijshëm.

Ky dokument është prodhuar me mbështetjen financiare të Bashkimit Evropian. Përmbajtja e këtij dokumenti është përgjegjësi e Milieukontakt Shqipëri dhe në asnjë mënyrë nuk reflekton pozicionin e Bashkimit Evropian dhe CoPlan.

12

3.3

Korniza Ligjore

Legjislacioni dhe rregulloret për menaxhimin e ujërave ndahen në katër grupe të mëdha: Direktivat e BE-së, legjislacioni parësor, legjislacioni dytësor dhe ai ndërsektorial: Direktiva e Ujit të BE-së Direktiva kuadër e Ujit të BE-së (DKU) 2000/60 / EC ofron një kornizë ligjore për menaxhimin e cilësisë së ujit brenda shteteve anëtare. Ajo përcakton parimet bazë të politikave të qëndrueshme të ujit në Bashkimin Evropian nëpërmjet një strukture të integruar për menaxhimin e politikave të ujit në Evropë, duke u mbështetur në bashkëpunimin e ngushtë dhe të aktiviteteve koherente në Komunitet.

DKU kërkon përfshirjen e publikut dhe bashkëpunim të ngushtë me shtetet jo-anëtare dhe ndihmën e organeve përkatëse ndërkombëtare për mbrojtjen e ujit. Vendet anëtare evropiane, në bazë të DKU janë të angazhuara për të arritur status të mirë cilësore dhe sasiore të të gjitha burimeve të ujit (duke përfshirë ujërat detare deri në një milje detare nga bregu) deri në vitin 2015.

Dy nga qëllimet kryesore të DKU janë mbrojtja dhe përmirësimi i mjedisit ujor dhe kontributi për përdorimin e qëndrueshëm, të balancuar dhe të barabartë të ujit.

Politika e ujit të BE-së për të mbrojtur dhe për të përmirësuar të gjitha ujërat është si më poshtë: (I) Një qasje ekologjike dhe tërësore për vlerësimin e statusit të ujit; (Ii) Planifikimin e baseneve lumore; (Iii) Një strategji për eliminimin e ndotjes nga substanca të rrezikshme; (Iv) Informacion publik dhe konsultim dhe më në fund, instrumentet financiare Detyrimet Shqipërisë ndaj Direktivës Kuadër të Ujit të BE-së Shtetet anëtare duhet të përcaktojnë standardet mjedisore të cilësisë për të gjithë ndotësit e identifikuar të cilët shkarkojnë në sasi të konsiderueshme në trupat e ujërave sipërfaqësore.

Shqipëria është një vend kandidat, dhe nuk ka akoma asnjë kufizim të vendosur në lidhje me zbatimin e DKU. Megjithatë, qëllimi i vendit është për të hyrë në BE, ndaj detyrimet duhet të bëhen pjesë e programit të qeverisë. 4 Legjislacioni primar në menaxhimin e ujit: • Ligji Nr.111, datë 15.11.2012 "Për Menaxhimin e Integruar të Ujit"

4

http://www.env-net.org/wp-content/uploads/2013/06/Water_legislation_Research_Co-PLAN.pdf

Ky dokument është prodhuar me mbështetjen financiare të Bashkimit Evropian. Përmbajtja e këtij dokumenti është përgjegjësi e Milieukontakt Shqipëri dhe në asnjë mënyrë nuk reflekton pozicionin e Bashkimit Evropian dhe CoPlan.

13

Legjislacioni sekondar për menaxhimin e ujit (aktet nënligjore): • VKM Nr 643, datë 14.9.2011 "Për miratimin e Strategjisë Kombëtare të shërbimit të ujësjellësit dhe kanalizimeve"; • VKM Nr 775, datë 1996/10/28 "Për krijimin e Këshillit Kombëtar të Ujit", i ndryshuar; • VKM Nr 635, datë 21.11.2001 "Për krijimin e komisionit qeveritar për problemet ujore me vendet fqinje" • VKM Nr.177, datë 31.03.2005 "Për normat e lejuara të shkarkimeve të lëngta dhe kriteret mjedisore të zonimit për lumenjt apo ujërat detare" • VKM Nr.125, datë 2006/03/02 "Për krijimin e KKU" • VKM Nr 230, datë 23.4.2014 "Për përbërjen, organizimin dhe funksionimin e Sekretariatit Teknik të Këshillit Kombëtar të Ujrave"; • Projekt-vendimi "mbi përmbajtjen, zhvillimin dhe zbatimin e Strategjive Kombëtare të Ujit, Planin e menaxhimit të Basenit Lumor dhe Planeve të Menaxhimit të rrezikut nga përmbytjet", miratuar nga Këshilli Kombëtar i Ujit, por ende duhet të miratohet nga Këshilli i Ministrave. Ajo përcakton përmbajtjen dhe procedurat për zhvillimin dhe zbatimin e Strategjive Kombëtar të Ujit, Planet e Menaxhimit të Baseneve Lumore dhe planet e menaxhimit të rrezikut nga përmbytjet. Shtojcat VKM përmbajnë përshkrime të hollësishme mbi çështjet DKU të BE-së dhe të BE-FD. Legjislacioni ndër sektorial:

       

Ligji Nr. 8905, datë 06.06.2002, “Për mbrojtjen e mjedisit detar nga ndotja dhe dëmtimi”; Ligji Nr. 9115, datë 24.07.2003, “për trajtimin mjedisor të ujërave të ndotur”; Ligji Nr. 10431, datë 09.06.2011, “për mbrojtjen e mjedisit”; Ligji Nr. 10440, datë 07.07. 2011, “Për Vlerësimin e Ndikimit në Mjedis”; Ligji Nr. 91, datë 28.02.2013, “Për Vlerësimin Strategjik Mjedisor”; Ligji Nr. 10448, datë 14.7.2011, “Për lejet e mjedisit”; Ligji Nr. 10433, datë 16.6.2011, “Për Inspektimin në Republikën e Shqipërisë”; Ligji Nr. 10081, datë 23.2.2009, “Për licencat, autorizimet dhe lejet në Republikën e Shqipërisë” dhe Ligji Nr. 10137, datë 11.05.2009, “për disa ndryshime në legjislacionin në fuqi për licencat, autorizimet dhe lejet në Republikën e Shqipërisë”;

Për të përmirësuar zbatimin e Ligjit Nr 111/2012 "Për Menaxhimin e Integruar të Burimeve Ujore", një sërë masash dhe veprimesh janë ndërmarrë dhe janë në proces nga MM në fushën e Menaxhimit të Integruar të Burimeve Ujore (MIBU): • Draft-VKM "Për miratimin e kushteve të veçanta, dokumentet plotësuese, afatet, format e aplikimit për autorizim dhe leje për përdorimin e burimeve ujore", i është dërguar Këshillit kombëtar të Ujit për aprovim.

Ky dokument është prodhuar me mbështetjen financiare të Bashkimit Evropian. Përmbajtja e këtij dokumenti është përgjegjësi e Milieukontakt Shqipëri dhe në asnjë mënyrë nuk reflekton pozicionin e Bashkimit Evropian dhe CoPlan.

14

• Urdhëri i Ministrit të Mjedisit nr 1729 e 12.03.2014 "Për ngritjen e Regjistrit Kombëtar për Përdoruesit burimeve ujore".

• Vëmendje e veçantë i është dhënë për marrëdhëniet dypalëshe dhe shumëpalëshe në fushën e menaxhimit të ujërave ndërkufitare.

• Në proces hartimi dhe krijimi i Kadastrës Kombëtare të Ujit me ndihmën financiare të Bankës Botërore. Kjo kadastër e punuar në GIS do të ketë një inventar gjithëpërfshirës të burimeve ujore në Shqipëri, bilancet e ujit, modele simulimi dhe parametrat e cilësisë së ujit, të gjitha në përputhje me kërkesat e BE-së;

3.4

Perceptimet e aktorëve vendorë

Nga intervistat gjysmë të strukturuara të zhvilluara me përfaqësues të institucioneve qendrore (2), vendore (7) dhe OJF-ve mjedisore (5) u theksua fakti që nga pikëpamja institucionale ka mbivendosje rolesh dhe përgjegjësish dhe nuk ka mekanizma koordinimi ndërmjet institucioneve në nivel vendor. Edhe kur ka iniciativa nga vetë institucionet publike për bashkëpunim edhe pse nën varësinë e së njëjtës ministri, ende Marrëveshja e Bashkëpunimit5 nuk është nënshkruar.

Pjesa më e madhe e të intervistuarve shprehen që ato komunikojnë mes tyre, duke u bazuar në lidhjet dhe marrëdhëniet personale, por do të jetë shumë më mirë nëse komunikimi institucionalizohet dhe përfshihen ekspertë që të bëjnë interpretimin e fakteve dhe reagimeve për një menaxhim të integruar të burimeve ujore.

Në mënyrë që të shmangen mbivendosjet, dyzimet dhe konfliktet, është thelbësore që çështjet që kanë lidhje me njëra tjetrën të grupoheshin sa më shumë të jetë e mundur dhe ti lihen një institucioni, duke ulur kështu ndjeshëm numrin e hallkave në një çështje e territor të dhënë.

Sfida e dytë lidhet me vetë Ligjin, duke qenë se ai nuk përcakton qartë disa çështje të menaxhimit në nivel lokal. Ky problem mund të zgjidhet pjesërisht duke i trajtuar këto mangësi përmes VKM-ve.

Megjithatë eksperienca në vendin tonë ka treguar që shumica e çështjeve duhet të rregullohen nga vetë Ligji.

Së treti, ka mungesë të dhënash dhe informacionesh në kohë dhe hapësirë. Mbledhja e informacionit është e komplikuar për dy arsye:

5

Ndërmjet Agjencisë Kombëtare të Zonave të Mbrojtura dhe Inspektoriatit Kombëtar të Mjedisit dhe Pyjeve

Ky dokument është prodhuar me mbështetjen financiare të Bashkimit Evropian. Përmbajtja e këtij dokumenti është përgjegjësi e Milieukontakt Shqipëri dhe në asnjë mënyrë nuk reflekton pozicionin e Bashkimit Evropian dhe CoPlan.

15

 

të dhënat e kërkuara nuk janë të sakta dhe të aksesueshme (në një mënyrë korrekte) mungesa e burimeve njerëzore në dispozicion shkakton mungesa të shkëmbimit të të dhënave.

Mungon informacioni mbi statusin dhe cilësinë e ujërave (detar gjithashtu), ose dhe kur ka ai është i cunguar dhe jo lehtësisht i gjendshëm për publikun e gjerë. Raportet periodike që përgatiten nga administrata vendore përcillen në institucionet/agjencitë qendrore duke kufizuar rolin aktiv të mëtejshëm të këtyre enteve në ndjekjen e çështjeve të ndryshme. Ndonjëherë rezultatet mbi cilësinë e ujërave bregdetar për larje publikohen pasi ka mbaruar sezoni veror duke e vështirësuar adresimin e problematikës në kohë dhe me cilësi. Vëmendje e veçantë po i kushtohet së fundmi dhe pajisjes me sinjalistikën turistike tokësore dhe atë detare. Edhe pse i gjithë bregdeti i jugut në SKT shihet si një zonë me potencial të lartë turistik vihen re dhënie lejesh edhe për aktivitete të tjera ekonomike që nuk shkojnë në të njëjtin kah me zhvillimin e turizmit. Në të tilla raste nuk merret në kohë në konsideratë mendimi i institucioneve lokale duke sjellë në jo pak raste dhe zhvillim të kundërt (regres) me vendimet e marra më parë.

Së katërti, agjencitë lokale dhe/ose rajonale nuk kanë stafin e mjaftueshëm dhe as infrastrukturën e duhur për të ndjekur dhe realizuar më së miri detyrat dhe për të mbuluar të gjithë territorin. Edhe këtu vihen re ndryshime të shpeshta të stafit duke sjellë largime të stafit të përgatitur dhe jo rrallë dhe futje të militantëve ose personave pa arsimin e duhur. Po ashtu mjetet që këto agjenci përdorin janë të amortizuara duke mos e mbuluar dot të gjithë territorin në kohë.

Së fundmi, por jo më pak e rëndësishme ndarja e të dhënave mes institucioneve apo për publikun nuk është akoma një praktikë e zakonshme në vend. Në të kundërt aktivitetet dhe fushatat ndërgjegjësuese janë praktika të shpeshta të organizuara nga OJF-të dhe institucionet shpesh janë pjesëmarrës në takimet me shkollat, universitetet, qytetarët, etj. OJF-të mund të konsiderohen si aleatë shumë të mirë për ndarjen e informacionit dhe arritjen e mesazheve kyçe tek publiku i gjerë.

Nga ana tjetër OJF-të me ekspertizën e tyre mund të jenë partnerë të besueshëm për institucionet publike në menaxhimin e projekteve duke adresuar menaxhimin e integruar dhe monitorimin e burimeve ujore.

Ky dokument është prodhuar me mbështetjen financiare të Bashkimit Evropian. Përmbajtja e këtij dokumenti është përgjegjësi e Milieukontakt Shqipëri dhe në asnjë mënyrë nuk reflekton pozicionin e Bashkimit Evropian dhe CoPlan.

16

4

Sinergjia me Projektin Saimon

Milieukontakt Shqipëri po zbaton projektin: “Rrjeti Satelitor i monitorimit në kohë reale të rrezikut të eutrofikimit të ujërave detare në zonën ndërkufitare Greqi-Shqiperi”, mbështetur financiarisht nga Delegacioni Evropian në kuadër të programit IPA CBC GR-AL. Projekti zbatohet në zonën bregdetare të Korfuzit, Thesprotise dhe Vlorës dhe ka objektiv të përgjithshëm vendosjen e një bashkëpunimi në nivel të lartë midis dy vendeve dhe të orientojë këto marrëdhënie drejt zgjidhjeve për problemet e përbashkëta duke ndërmarrë veprime të koordinuara për mbrojtjen e mjedisit nga rreziku i eutrofikimit. Partnerë në këtë projekt janë të gjithë autoritetet lokale përgjegjëse për ujërat detare: Administrata e Decentralizuar e Epirit dhe Maqedonisë Perëndimore, Rajoni i Ishujve Joniane dhe Këshilli i Qarkut Vlorë.

Projekti SAIMON synon monitorim të vazhdueshëm nga sateliti mbi rrezikun e eutrofikimit në ujërat e Detit Jon. Informacionet dhe hartat satelitore do të jenë të aksesueshme nëpërmjet internetit për publikun e gjerë. I gjithë informacioni që do të merret nga sateliti do të menaxhohet nga Qarku i Vlorës i cili ka shprehur interes për krijimin e një bashkëpunimi ndër institucional përsa i përket bashkërendimit të burimeve për monitorimin dhe mbrojtjen e cilësisë së Detit Jon si dhe mirëmbajtjen e sistemit WEBGIS të informacionit të mundësuar nga projekti.

Pamjet satelitore janë siguruar për një periudhë 2 vjeçare (shtator 2014 - 2016), ndërsa matjet në terren për parametra si: Klorofila-a, Temperatura, Transparenca, Ph, Fosfori total dhe Azoti janë zhvilluar në muajt mars dhe qershor përkatësisht në plazhet e Vlorës, Orikumit, Dhërmiut, Himarës, Qeparoit, Lukovës, Kakomes, Sarandës, Kepit të Stillos. Nga analizat e marra dhe të përpunuara rezulton që plazhet me nivelin më të lartë të klorofilës-a6 janë vërejtur në pikën Gjiri i Vlorës 0.44 g/l, Qeparo zona para plazhit 0.43 g/l përsa i përket parametrave të tjerë të matur ato rezultojnë brenda normave të lejuara (Shih më poshtë grafikët që ilustrojnë të dhënat e klorofilës-a të marra në dy periudha të ndryshme kohore mars dhe qershor, mostrat janë marrë në breg dhe në 1 km distancë). Shtatë plazhet e tjera kanë nivelin e klorofilës-a nga 0.1-0.21 g/l. Përqendrimi më i lartë i klorofilës-a është në sipërfaqe për shkak të rënies të fortë pingul të rrezeve të diellit dhe është më lehtë të absorbohet. Me thellësinë në rritje, aftësia thithëse zvogëlohet si pasojë zvogëlohet edhe përqendrimi i klorofilës-a. Duke iu referuar standardeve evropiane të nivelit të klorofilës-a në ujin e detit Jon mund të klasifikohet i ulët dhe i mesëm duke kujtuar se kjo sasi klorofile i përket nivelit oligotrofik (0-2.6g/l) i cili është dhe niveli i parë i eutrofikimit. Rreziku për kalimin në gjendje eutrofike të ujit është shumë i ulët.

6

Klorofila-a është një ndër pigmentet fotosintetikë kryesor të bimëve të gjelbra dhe algave.

Ky dokument është prodhuar me mbështetjen financiare të Bashkimit Evropian. Përmbajtja e këtij dokumenti është përgjegjësi e Milieukontakt Shqipëri dhe në asnjë mënyrë nuk reflekton pozicionin e Bashkimit Evropian dhe CoPlan.

17

Krahasimi i rezultateve të klorofilës-a të marra pranë bregut në dy periudha (mars dhe qershor)

Comparison of "chlorophyll -a" in 1 m, Ph1-Ph2 3 2.5 2 1.5 1 0.5 0

Phase1 Phase2

Krahasimi i rezultateve të klorofilës-a të marra në 1 km distance nga bregu në dy periudha (mars dhe qershor)

Comparison of "chlorophyll -a" in 1000 m, Ph1-Ph2 2 1.5 1 0.5 0

Phase1 Phase2

E rëndësishme për plazhet dhe veçanërisht për sezonin e nxehtë, është monitorimi i cilësisë së ujërave me qëllim shmangien e përhapjes së infeksioneve të lëkurës sikurse dhe trajtimi paraprak i ujërave të zeza, apo shmangia e shkarkimeve të tyre nga këto zona.

Ndaj imediate është bërja e një programi të mirë monitorimi që do të thotë të përcaktohet përzgjedhja e stacioneve, parametrave, shpeshtësia, metoda e marrjes së mostrave dhe analizimit, për një vlerësim të rezultateve të marra dhe bërjen e një raporti të plotë për menaxhimin e detit. I gjithë ky proces duhet të bashkërendohet me AKM-në.

Ky dokument është prodhuar me mbështetjen financiare të Bashkimit Evropian. Përmbajtja e këtij dokumenti është përgjegjësi e Milieukontakt Shqipëri dhe në asnjë mënyrë nuk reflekton pozicionin e Bashkimit Evropian dhe CoPlan.

18

Vetë projekti ka qenë një bashkëpunim i mirë mes ekspertëve dhe institucioneve të përfshira në të.

Kjo ekspertizë duhet të vazhdojë si një plan aktivitetesh ndërgjegjësuese dhe monitoruese. Studimi që po prezantojmë ka për qëllim që punën e nisur për ngritjen e këtij sistemi për paralajmërimin e rrezikut të eutrofikimit të ujërave bregdetar ta shtrijmë dhe ndajmë edhe me institucione të tjera që ligji i ngarkon me menaxhimin dhe monitorimin e burimeve ujore si dhe me aktorë të tjerë të interesuar.

Kjo nismë, e ngritjes së një strukture koordinuese për menaxhimin e ujërave bregdetar të Jonit, synon krijimin e një qëndrueshmërie dhe vazhdimësie të punës mbi monitorimin e cilësisë së Detit Jon duke përfshirë këtu dhe mirëmbajtjen e sistemit të informacionit të mundësuar nga projekti SAIMON duke e shfrytëzuar atë për të informuar publikun dhe çdo përdorues tjetër mbi cilësinë e ujërave.

Angazhimi i institucioneve për të ndarë informacionin apo bashkëvepruar për ruajtjen e cilësisë së mirë të ujërave bregdetar është shumë i rëndësishëm ndaj nënshkrimi i marrëveshjes së bashkëpunimit mes këtyre organizmave do të lehtësojë mjaft këtë proces, duke vazhduar edhe më tej komunikimin ndërmjet partnerëve në të dy anët e detit Jon. Nga ana tjetër qeveria shqiptare përmbush dhe një detyrim tjetër që është përdorimi i Monitorimit Satelitor të Ujit.

Ky dokument është prodhuar me mbështetjen financiare të Bashkimit Evropian. Përmbajtja e këtij dokumenti është përgjegjësi e Milieukontakt Shqipëri dhe në asnjë mënyrë nuk reflekton pozicionin e Bashkimit Evropian dhe CoPlan.

19

5

Konkluzione dhe Rekomandime

Është fakt që në dy dekadat e fundit nuk ka patur ndonjë monitorim sistematik të ujrave. Dhe pjesa më e madhe e informacionit mbi cilësinë dhe sasinë e ujrave sipërfaqësor është jo e besueshme.

Edhe nëse ka ndonjë informacion të vlefshëm, shumica e raporteve bazohen në sistem mbledhjesh të dhënash jo sistematike duke çuar në vlerësime jo realiste.

Institucionalisht, menaxhimi i burimeve ujore në Shqipëri është tepër i centralizuar dhe ka qenë vazhdimisht objekt reformash duke sjellë mbivendosje përgjegjësish me nivelin vendor dhe paraqitur një sektor të fragmentuar, jo efektiv në veprimtarinë e tij dhe me mungesë të theksuar transparence.

Nga intervistat e zhvilluara dhe vlerësimi i funksioneve bazë të tyre u identifikuan rreth 30 autoritete të ndryshme, organizata dhe grupe të përfshira në menaxhimin e zhvillimin e burimeve ujore. Shumica e tyre operojnë duke mos shkëmbyer fare ose shumë pak informacion mes tyre dhe me agjenci të tjera. Ndërkohë që me monitorimin e ujrave sipërfaqësor mund të jenë të përfshirë në baza të përditshme rreth 10 institucione të ndryshme qeveritare. Ndër aspektet e tjera institucionale që paraqesin problematika serioze janë aftësitë e ulta menaxhuese në nivel të shërbimeve të ofruara, boshllëqe në autoritete, mungesa e të dhënave, e personelit të pregatitur dhe kapacitetet e kufizuara financiare.

Një nga strategjitë bazë në zbatimin e DKU është hartimi dhe zbatimi i një sistemi të duhur monitorimi që mbledh dhe analizon të dhënat në mënyrë të tillë që planifikimi dhe menaxhimi i sistemit ujor të jetë sa më efektiv. Pra kjo kërkon një inventar shumë të mirë dhe të plotë të burimeve ujore.

Hartimi i një programi të tillë monitorimi do të thotë përzgjedhje e mirë e pikave të monitorimit, parametrave, frekuencës, metodologjisë në kampionim dhe analizim, vlerësim të rezultateve të grumbulluara dhe pregatitjen e një raporti për menaxhimin e ujrave detar. Gjithë ky proces duhet të jetë pjesë e objektivave dhe e punës së AKM-së.

Zbatimi i një programi të mirë monitorimi, ku Vëzhgimi Satelitor i Ujrave duhet të identifikojë kapacitetet njerëzore dhe të koordinojë punën mes programeve dhe organizmave të ndryshme monitoruese që mund të mos jenë drejtpërdrejtë përgjegjëse për zbatimin e monitorimit mjedisor (kimiko-fizke, biologjike, mikrobiologjike dhe parametrave të tjerë të rendësishëm siç përshkruhen në kërkesat e DKU). Ndaj, një kombinim i të dhënave, të siguruara nga institucione të ndryshme mund të ndihmojë për një sistem të mirë monitorimi për ujrat detar.

Ky dokument është prodhuar me mbështetjen financiare të Bashkimit Evropian. Përmbajtja e këtij dokumenti është përgjegjësi e Milieukontakt Shqipëri dhe në asnjë mënyrë nuk reflekton pozicionin e Bashkimit Evropian dhe CoPlan.

20

5.1

Konkluzione





  

5.2

Nuk ka një strukturë/mekanizëm të qartë apo institucion të vetëm përgjegjës në Vlorë për koordinimin e autoriteteve të ndryshme përgjegjëse në lidhje me menaxhimin e ujrave (zonës detare gjithashtu). Rolet dhe përgjegjësitë janë ndarë midis disa institucioneve.

Nuk ka ndarje të vazhdueshme dhe të krahasueshme të politikave respektive për ujin dhe të të dhënave e informacioneve për të vlerësuar dhe për të përmirësuar politikat dhe menaxhimin e ujit mes institucioneve dhe organizatave të shoqërisë civile. Ndarja efektive e të dhënave nuk është ende një praktikë pune në vend.

Mungon një promovim dhe ndërgjegjësim i publikut mbi rrisqet dhe kostot e lidhura me ndotjen e ujrave sipërfaqësor dhe atyre detar.

Përfshirja e aktorëve në praktikë nuk është një parim thelbësor kur flitet për hartimin e politikave të ujit dhe zbatimin e praktikave më të mira.

Kërkohen investime të mëtejshme për të arritur nivelin e duhur të kapaciteteve teknike, financiare dhe institucionale për të zbatuar sa më mire DKU të BE-së për një menaxhim të integruar të burimeve ujore (ujrave detar gjithashtu).

Rekomandime

Forcimi Institucional Duhet ngritur një kuadër i qartë institucional që shpërndan dhe saktëson qartë rolet dhe përgjegjësitë në hartimin e zbatimin e politikave të ujit, në rregullimin dhe menaxhimin operacional; që nxit koordinimin midis autoriteteve përgjegjëse.

Rolet në sektorin e burimeve ujore shpërndahen mes shumë institucioneve. Vendimet për çështjet e menaxhimit të burimeve aktualisht merren në nivel qendror duke çuar në një mungesë kapacitetesh në nivel lokal. Një nga çështjet kryesore për tu adresuar në të ardhmen është forcimi i gjashtë Këshillave të Baseneve Lumore, me pavarësi në vendimmarrje në lidhje me çështjet e menaxhimit të tyre. Ndaj do të ketë nevojë për bashkërendimin e qasjeve “nga lart poshtë” dhe “nga poshtë lart” për të siguruar që veprimet e veçuara në shkallë vendore të jenë të koordinuara siç duhet.

Koordinimi ndërsektorial Bashkërendimi efikas ndër sektorial është thelbësor për menaxhimin dhe monitorimin e zonës së bregdetit. Kjo është veçanërisht e rëndësishme për bashkërendimin e politikave të ujit dhe mjedisit, shëndetit, energjisë, bujqësisë, industrisë, planifikimit hapësinor dhe përdorimit të tokës, përmes një bashkëpunimi shumë planësh ndërmjet grupeve të interesit për përdorimin e burimeve ujore.

Nismat e kohëve të fundit të qeverisë po nxisin koherencën mes politikave përmes bashkërendimit efikas ndër sektorial, duke krijuar mekanizma të përshtatshëm për të lehtësuar politika koherente midis ministrive, agjencive publike dhe niveleve të qeverisë, përshirë këtu plane ndër sektoriale.

Ky dokument është prodhuar me mbështetjen financiare të Bashkimit Evropian. Përmbajtja e këtij dokumenti është përgjegjësi e Milieukontakt Shqipëri dhe në asnjë mënyrë nuk reflekton pozicionin e Bashkimit Evropian dhe CoPlan.

21

Shpërndarja e informacionit dhe të dhënave Politikat Mjedisore të BE-së (DKU) bëjnë thirrje për shpërndarje të politikave, të të dhënave dhe informacioneve përkatëse për ujin të cilat duhet të gjenerohen në kohë, të jenë konsistente, të krahasueshme për të vlerësuar dhe përmirësuar politikat dhe menaxhimin e ujit. Kjo kërkon bashkërendim dhe shkëmbim efikas midis mbledhësve të të dhënave që kanë lidhje me ujin, prodhuesve dhe përdoruesve të këtyre të dhënave. Publiku nuk ka informacion të duhur për cilësinë e zonave bregdetare dhe për më tepër nuk ka transparencë të fushatave të monitorimit që janë bërë.

Ngritja e kapaciteteve Kapacitetet dhe aftësitë e autoriteteve lokale, për t’u përballur me kompleksitetin e menaxhimit të integruar të burimeve ujore, janë të ulta. Detyrat e ABU-ve lidhen me zbatimin e menaxhimit të integruar të burimeve ujore, ku kapaciteti administrativ kërkohet veçanërisht për planifikimin, vendosjen e rregullave, menaxhimin e projekteve, financat, buxhetimin, mbledhjen e të dhënave, monitorimin, menaxhimin e rrezikut dhe vlerësimin.

Ndaj nevojiten investime të mëtejshme për të përmbushur nivelin e kapaciteteve teknike, financiare dhe institucionale në basenet lumore për të trajtuar nevojat që kanë lidhje me menaxhimin e Integruar të Burimeve Ujore dhe zbatimin e DKU të BE-së.

Përfshirja e aktoreve dhe ndërgjegjësimi i publikut Deri më sot përfshirja e aktorëve lokalë nuk shihet si e rëndësishme për sa i përket kontributeve në lidhje me hartimin dhe zbatimin e praktikave të zakonshme. Megjithatë, ka përpjekje për të hyrë në diskutim me aktorët privatë dhe sektorin jo fitimprurës, që kanë rol apo ndikohen nga vendimet që lidhen me ujin.

Nxitja e ndërgjegjësimit publik (dhe debatit) për rreziqet dhe kostot që lidhen me disponueshmërinë e ujit ose me trupat e ndotur ujor, do të ndihmojë për të arritur konsensus mbi atë se kush dhe për çfarë paguan, dhe do të kontribuojë për një qëndrueshmëri më të mirë të burimeve.

Megjithatë është e nevojshme t’i kushtohet një vëmendje e veçantë kategorive më pak të përfaqësuara (gratë, të rinjtë, të varfrit, përdoruesit shtëpiakë). Lind nevoja për udhëzime të qarta për pjesëmarrjen aktive të banorëve lokalë dhe përdoruesve të ujit, në menaxhimin, përdorimin dhe ruajtjen e ujit. OJF-të mund të ndihmojnë me shpërndarjen e informacionit, për të siguruar transparencën e proceseve dhe të angazhohen nëpërmjet ekspertizës së tyre. Ato në projektet e tyre mund të përfshijnë një komponent për monitorimin dhe shpërndarjen e informacionit. OJF-të mund të luajnë një rol vendimtar në avokimin për zbatimin e Ligjit për Menaxhimin e Integruar të Burimeve Ujore në nivel lokal.

Ky dokument është prodhuar me mbështetjen financiare të Bashkimit Evropian. Përmbajtja e këtij dokumenti është përgjegjësi e Milieukontakt Shqipëri dhe në asnjë mënyrë nuk reflekton pozicionin e Bashkimit Evropian dhe CoPlan.

22

6 6.1

SHTOJCA Projekti SAIMON

“Rrjeti Satelitor i Monitorimit në Kohë Reale të Rrezikut të Eutrofikimit të ujrave detare në zonën ndërkufitare Shqipëri-Greqi” (SAIMON).

Milieukontakt Shqipëri po zbaton projektin: “Rrjeti Satelitor i monitorimit në kohë reale të rrezikut të eutrofikimit të ujrave detare në zonën ndërkufitare Greqi-Shqiperi”, mbështetur financiarisht nga Delegacioni Evropian në kuadër të programit IPA CBC GR-AL. Projekti zbatohet në zonën bregdetare të Korfuzit, Thesprotise dhe Vlorës. Partnere në këtë projekt janë të gjithë autoritetet lokale përgjegjëse për ujërat detare: Administrata e Decentralizuar e Epirit dhe Maqedonisë Perendimore, Rajoni i Ishujve Joniane dhe Këshilli i Qarkut Vlorë.

Projekti SAIMON ka objektiv të përgjithshëm vendosjen e një bashkëpunimi në nivel të lartë midis dy vendeve dhe të orientojë këto mardhënie drejt zgjidhjeve për problemet e përbashkëta duke ndërmarrë veprime të koordinuara për mbrojtjen e mjedisit nga rreziku i eutrofikimit.

Në ditët e sotme teknikat e observimit të tokës me satelitët dhe/ose sensorë janë zhvilluar mjaftueshëm për të gjetur zgjidhje por në të njëjtën kohë ato janë gjithmonë në zhvillim e sipër.

Objektivat e Projektit:  Të zbatojë një plan të koordinuar për mbrojtjen e mjedisit duke adresuar problemin e përbashkët të rrezikut të eutrofikimit mbi të gjitha ujërat detare bregdetare të zonës përfituese të programit IPA CBC.  Të ndihmojë autoritetet përgjegjëse që të jenë në përputhje me direktivat e BE-së dhe legjislacionin kombëtar.  Të përdorë zhvillimet e teknologjisë për vëzhgimin e Tokës dhe TIK, duke i integruar ato në punën e përditshme të Administratës Publike.  Të integrojë njohuri shkencore specifike në zgjidhjen e problemit të përbashkët mjedisor.  Të rrisë ndërgjegjësimin e publikut për nevojën e mbrojtjes së ujrave bregdetare.

Rezultatet e projektit:  Për herë të parë në Greqi dhe Shqipëri do të zhvillohet dhe zbatohet bashkarisht në nivel insitucionesh publike dhe jo për qëllime kërkimore, një përqasje shumë inovative për të adresuar problemin mjedisor të rrezikun të eutrofikimit.

Ky dokument është prodhuar me mbështetjen financiare të Bashkimit Evropian. Përmbajtja e këtij dokumenti është përgjegjësi e Milieukontakt Shqipëri dhe në asnjë mënyrë nuk reflekton pozicionin e Bashkimit Evropian dhe CoPlan.

23





 

Mjetet e monitorimit që do të zhvillohen do të ofrojnë një rrjet të vazhdueshëm monitorimi, që do të jetë një vlerë e shtuar për të gjitha aktivitetet mbrojtëse që do të ndërmerren në të ardhmen.

Do të krijohen bashkëpunime dhe sinergji të rezultateve që do të dalin nga ky projekt me ato të planifikuara nga rrjeti i monitorimit në terren nga Sekretariati i Ujrave të Ministrisë Greke të Mjedisit.

Përftimi i ekspertizës nga autoritetet përgjegjëse (Shqipëri dhe Greqi) të zonës bregdetare të interesit në lidhje me rrezikun e eutrofikimit.

Përcaktimi i veprimeve që do të ndërmeren me qëllim adresimin e problemit.

Ky dokument është prodhuar me mbështetjen financiare të Bashkimit Evropian. Përmbajtja e këtij dokumenti është përgjegjësi e Milieukontakt Shqipëri dhe në asnjë mënyrë nuk reflekton pozicionin e Bashkimit Evropian dhe CoPlan.

24

6.2

Formati i pyetjeve gjysëm të strukturuara me institucionet publike

Pyetësor mbi gjëndjen aktuale të menaxhimit të ujrave bregdetare (Deti Jon) 1. Me se merret institucioni juaj?

2. Cila është organograma e institucionit? (A ka ndonjë drejtori ose sektor i cili ka përgjegjësi monitorimin e cilësisë së ujit të detit Jon)

3. Cilat janë kompetencat që keni përsa i përket monitorimit të cilësisë së ujrave (Detin Jon)?

4. Si e beni shpërndarjen e informacionit me aktorët/institucionet e tjera të cilat mbledhin informacion dhe bëjnë matje mbi cilësine e ujit?

5. A keni mbivendosje kompetencash me institucione të tjera? Cfarë konkretisht?

6. A keni kapacitete njerzore të mjaftueshme? (Eksperte, Menaxhim projekti, Finance, Mbledhja e të dhënave, Teknik)

7. A keni pasur bashkëpunim me organizatat e shoqërise civile?

8. Keni ndërmarre aktivitete ndërgjegjësuese për publikun?

Ky dokument është prodhuar me mbështetjen financiare të Bashkimit Evropian. Përmbajtja e këtij dokumenti është përgjegjësi e Milieukontakt Shqipëri dhe në asnjë mënyrë nuk reflekton pozicionin e Bashkimit Evropian dhe CoPlan.

25

6.3

Formati i pyetjeve gjysëm të strukturuara me OJFtë

1. Në dijeninë tuaj cilat janë institucionet të cilat merren me menaxhimin e ujit të detit Jon në qytetin tuaj?

2. A japin informacion këto institucione që merren me menaxhimin e ujit? Dhe sa të kënaqur jeni me informacionin që ju vihet në dispozicion?

3. A mendoni se ka mbivendosje kompetencash ndërmjet institucioneve të cilat merren me menaxhimin e ujit?

4. A mendoni se OSHC-të duhet të bëhen pjesë e monitorimit të cilësisë së ujrave të bregdetit?

5. A mendoni se publiku ka informacionin e nevojshem përsa i përket cilësisë së ujrave të Detit Jon?

6. Si mendoni se mund tju shërbejë ju ky projekt?

Ky dokument është prodhuar me mbështetjen financiare të Bashkimit Evropian. Përmbajtja e këtij dokumenti është përgjegjësi e Milieukontakt Shqipëri dhe në asnjë mënyrë nuk reflekton pozicionin e Bashkimit Evropian dhe CoPlan.

26

6.4

Nr

Lista e Personave të intervistuar dhe kontaktuar

1

Personi i Intervistuar Z. Arben Pambuku

Emri i institucionit

Pozicioni i Punës Drejtor

Kontaktet

2

Z. Klaud Gjipali

Ministria e Bujqësise Zhvillimit Rural dhe Administrimit të Ujrave Qarku Vlorë

Jurist

klaudgj@gmail.com

3

Z. Mariel Halilaj

Prefektura Vlorë

Emergjencat civile Drejtor

marielhalilaj@hotmail.com

4

Z. Tommor Caka

Drejtoria e shëndetit publik Vlorë

5

Z. Fatjon Devollaj

Bashkia Vlorë

Drejtoria e Sherbimeve

devollajf@gmail.com

6

Z. Nexhip Hysolakoj

Agjencia e Zonave të Mbrojtura Vlorë

Drejtor

hnexhip@yahoo.com

7

Z. Kreshnik Lilaj

Agjencia Rajonale e Mjedisit Vlorë

Drejtor

kreshniklilaj@yahoo.com

8

Z. Ilir Profka

Agjencia e Baseneve Vlorë

Drejtor

ilirprofka@gmail.com

9

Znj. Alba Nace

CRCD Vlorë

Drejtore

info@crcd.org.al

10

Z. Simo Ribaj

SEEP Vlorë

Drejtor

info@seep.al

11

Legambiente Vlorë

Drejtore

legambientevlore@gmail.com

12

Znj. Rezarta Agalliu Znj. Mirela Koci

Auleda Vlorë

Drejtore

auledavlore@gmail.com

13

Z. Robert Murataj

Qendra Aarhusit Vlorë

Drejtor

robertmurataj1@yahoo.it

Arben.Pambuku@bujqesia.gov.al

tomi.caka11@gmail.com

Ky dokument është prodhuar me mbështetjen financiare të Bashkimit Evropian. Përmbajtja e këtij dokumenti është përgjegjësi e Milieukontakt Shqipëri dhe në asnjë mënyrë nuk reflekton pozicionin e Bashkimit Evropian dhe CoPlan.

27

7

Referencat

Bashkim Lushaja, et al, General Overview of the Transboundary Waters of Rivers, Lakes, Groundwater and Trend of them, in Albania, Online International Interdisciplinary Research Journal, ISSN 2249-9598, Volume-VI, Issue-I, Jan-Feb 2016 Issue, Page 422, 2016

Miho A., Kashta L., Beqiraj S. (2013): Between the Land and the Sea - Eco guide to discover the transitional waters of Albania, Tirana. 1-462. ISBN 978-9928-137-27-2 http://www.env-net.org/wp-content/uploads/2013/06/Water_legislation_Research_Co-PLAN.pdf Projekti SAIMON mbështetet financiarisht nga Delegacioni Evropian në kuadër të programit IPA CBC GRAL.(www.saimon-project.eu)

Ky dokument është prodhuar me mbështetjen financiare të Bashkimit Evropian. Përmbajtja e këtij dokumenti është përgjegjësi e Milieukontakt Shqipëri dhe në asnjë mënyrë nuk reflekton pozicionin e Bashkimit Evropian dhe CoPlan.

28