Notitie kunst in openbare ruimte
Stedelijk beeld – Rotterdam beeldenstad
Inhoudsopgave
2
1. Aanleiding
4
2. Inleiding
6
3. Thema’s
8
3.1. Artistieke ontwikkeling
8
3.2. Verhouding tot het publiek
9
3.3. Betekenis van kunst in de openbare ruimte
10
4. Ambities voor de toekomst
12
5.
14
Huidige situatie: organisaties kunst in de openbare ruimte 5.1. Centrum Beeldende Kunst (CBK)
14
5.1.1 Artistieke ontwikkeling
14
5.1.2 Verhouding tot het publiek
15
5.1.3 Betekenis
15
5.2 Internationale Beelden Collectie (IBC)
15
5.2.1 Artistieke ontwikkeling
15
5.2.2 Verhouding tot het publiek
16
5.2.3 Betekenis
16
5.3 IBC in relatie tot CBK
17
6. Opdrachten aan IBC en CBK
18
7. Maatregelen
22
8. Voorstellen RRKC
24
9. Samenvattend
26
10. Proces
28
11. Uitvoeringsprogramma
30
12. Schema verschillende activiteiten IBC en CBK
34
13. Visiekaart ‘Verbonden Stad’, juni 2007
35
14. Lijst activiteiten in 2007
36
3
1 Aanleiding
In november 2005 nam de Rotterdamse gemeenteraad een motie aan over kunst in de buitenruimte. De motie gaf opdracht tot het laten organiseren van een publiek/politiek debat over kunst in de openbare ruimte door de Rotterdamse Raad voor Kunst en Cultuur (RRKC). De uitkomsten van het debat dienden te worden verwerkt in een nota over kunst in de buitenruimte. Het debat vond plaats op 28 februari 2006 en op 13 juli 2006 bracht de RRKC het mede op de uitkomsten van het debat gebaseerde advies “Beelden in de Storm” uit aan de Wethouder Participatie en Cultuur. Aanleiding voor de motie was de gang van zaken rond de plaatsing van het beeld ‘SantaClaus’ van Paul McCarthey. Dit leverde zoveel discussie op, zowel op straat als in de raad dat men de behoefte voelde aan het creëren van voldoende draagvlak voor de inrichting van de buitenruimte, specifieker: de kunst in de openbare ruimte van Rotterdam. Bovendien wilde men weten wat de criteria en het kader zijn op basis waarvan beelden in de stad geplaatst worden. In het advies van de RRKC pleit men voor het bijeenbrengen van de uiteenlopende benaderingen van IBC en CBK in één gezamenlijke aanpak teneinde effectiever te worden in het creëren van draagvlak. Men vind de objectgerichte aanpak van de IBC en de op participatie gerichte aanpak van het CBK te ver uit elkaar liggen, waar versterking het uitgangspunt zou moeten zijn. Daarnaast wordt een aantal voorstellen gedaan om de kwaliteit van het product alsook het proces te bewaken.
4
De aanbevelingen in “Beelden in de Storm”: - verenig de benaderingen van het CBK / afdeling BKOR en de commissie IBC in één gezamenlijke aanpak; - continueer de plaatsing van autonome kunst van gerenommeerde kunstenaars door de commissie IBC, maar steek meer energie in het bevorderen van draagvlak (educatie, communicatie); - geef meer inhoud aan ‘goed opdrachtgeverschap’: aandacht voor zowel de kwaliteit van het proces als van het product (autonome waarde); - zorg voor betere afstemming tussen de diverse geldstromen, en betere verantwoording over de besteding van middelen; - geef aan wat de relatie is tussen kunst en de fysieke omgeving en wat met de plaatsing van kunst wordt beoogd; - zorg voor professionele ondersteuning voor kunstenaars bij inzet op het gebied van publieksparticipatie; - zorg dat besluitvorming over aankoop en plaatsing van beelden zo transparant mogelijk is; - maak voor potentiële investeerders duidelijk wat het maatschappelijk belang van een te verrichten investering is; - beschouw kunst in de openbare ruimte mede in het verlengde van stadspromotie en marketing en daarmee als mengvorm van cultuur- en economisch beleid. Naar aanleiding van het advies zijn in januari 2007 de directeur van het CBK en de voorzitter van IBC verzocht hun visie op het beleid, de werkwijze en de afstemming te geven op het gebied van de kunst in de openbare ruimte. De hierboven genoemde aanbevelingen van de RRKC dienden hierin te worden verwerkt. Naar aanleiding van de reacties van CBK en IBC en het advies van de RRKC ligt voor u deze notitie van het college over kunst in de openbare ruimte van Rotterdam.
5
2 Inleiding 2.1. De geschiedenis Rotterdam beschikt over een lange en rijke traditie op het gebied van kunstwerken in de openbare ruimte. Dit neemt een aanvang in 1549 als het stadsbestuur besluit een standbeeld te laten vervaardigen voor haar beroemde stadsgenoot Desiderius Erasmus. Maar vooral na de Tweede Wereldoorlog neemt het toepassen van beeldende kunst in de openbare ruimte een geweldige vlucht in Rotterdam. In feite emancipeert de beeldende kunst zich als een autonome discipline uit de toegepaste kunst van standbeelden en monumenten. De overheid speelt hierin een kleine rol, want de sector drijft vooralsnog op de inzet, de fondsen en de deskundigheid van particulieren. Bedrijven en instellingen verrijken hun nieuwe kantoorgebouwen met kunstwerken en steken hiermee de loftrompet op de wederopbouw van Rotterdam. De stad mag zich gelukkig prijzen met het feit dat ze met enige regelmaat beelden krijgt geschonken, die uit particuliere financiÍle middelen worden betaald, denk aan de beelden van Zadkine en Naum Gabo – schenkingen van De Bijenkorf. In de jaren zestig dringt het besef door dat de overheid ook een taak heeft in het openbaar kunstbeleid en de gemeenteraad besluit tot de vorming van 1 een Fonds Stadsverfraaiing, gericht op het aankopen van sculpturen van een hoog artistiek gehalte 2 de instelling van een percentageregeling ten behoeve van de decoratie van overheidsgebouwen en 3 het principebesluit om meer te investeren in de verfraaiing van de openbare ruimte. Hiermee neemt het beleid op kunst in de openbare ruimte een aanvang. In de decennia die volgen raakt het beleid aan thema’s die eigen zijn aan het realiseren van kunstwerken in de publieke ruimte: hoe zit het met de artistieke kwaliteit van de kunstwerken, met de autonomie ervan? Hoe verhouden we ons tot de gebruikers van de publieke ruimte en hoe verhouden onze beweegredenen zich tot de kwaliteit van de kunst?
(kunst als middel of als doel)
6
7
3. Thema’s 3.1. Artistieke ontwikkeling Openbare ruimte is een begrip dat vele onderwerpen raakt: de inrichting van de stedelijke ruimte, landschap en ruimtelijke ordening; maar ook televisie of internet zijn vormen van publiek domein. Steeds meer kunstenaars begeven zich op het terrein van de openbare ruimte. Opdrachten voor kunst in het publieke domein vragen tegenwoordig niet meer om een mooi kunstwerk op het kruispunt, maar om een procesmatig concept. Beeldende kunst in de openbare ruimte is van alle tijden, net als het conflict dat deze kunst soms oproept.
het museum. Het museum wordt zelfs gezien als een obstakel in het contact tussen kunst en wereld. Hierdoor wordt de openbare ruimte een belangrijk podium van de actuele kunst. Niet alleen de traditionele beelden en de autonome kunstwerken, ook de geëngageerde en procesmatige kunsten spelen zich in de arena van de openbare ruimte af. Innovatie en ontwikkeling in de kunsten vindt voor een belangrijk deel plaats in de openbare ruimte. Het proces van betrokkenheid is daarbij soms belangrijker dan het eindresultaat. Sterker, het proces zelf wordt steeds meer als kunstuiting gezien. Het gaat niet langer over fysieke ruimte maar ook over sociale of mentale ruimte of de virtuele ruimte van de ether en internet.
Deze ontwikkeling van kunst in de openbare ruimte start in de jaren zestig als de percentageregeling wordt ingevoerd. Deze regeling leidt tot een lange stroom van opdrachten aan beeldend kunstenaars: ‘objectgebonden kunst in de gebouwde omgeving’ wordt een bedrijfstak van betekenis. Hoewel inhoudelijke en artistieke doelstellingen tussen 1960 en 1990 regelmatig wijzigen, blijft het karakter van de regeling onaangetast: het verfraaien van overheidsgebouwen. In de jaren zeventig wordt kunst vervolgens in toenemende mate beschouwd als een discipline die ook moet worden betrokken bij het vormgeven van de openbare ruimte. Kunst wordt het vermogen toegedicht de monotonie van de architectuur te kunnen doorbreken. Ook ziet men dat kunst het stedelijk leefmilieu van impulsen kan voorzien. Vervolgens wordt kunst ook ingezet voor het verbeteren van de ‘visuele kwaliteiten’ van de stad. Kunstenaars worden daarop steeds vroeger in het proces van bouw en ontwerp betrokken: niet langer is kunst het laatste stadium van een bouwproces, de sluitpost, maar de kunst kan al in een vroeg stadium haar licht laten schijnen op dat proces. Deze ontwikkeling zet door. Kunstenaars committeren zich aan het publiek door er zo direct mogelijk mee betrokken te raken. De betekenis van kunstwerken wordt gezocht in het publiek domein, niet in het atelier. In de jaren negentig zoeken steeds meer kunstenaars het directe contact op met het publiek en dat doet men bij voorkeur op de straat, niet in
8
3.2 Verhouding tot het publiek Zoals gezegd spelen veel artistieke ontwikkelingen zich in het publieke domein af. De betekenis van kunst in de openbare ruimte kent steeds meer mogelijkheden maar daarmee ook conflicten. De autonome positie van de kunst en de meer toegepaste houding die van kunst in de openbare ruimte soms (terecht of niet) wordt verwacht, zijn nogal eens met elkaar in conflict. Deze ‘strijd’ wordt volop gestreden. Hoe hanteer je als kunstenaar een betekenisvolle toepassing en ontwikkel je het métier zonder daarbij het risico te lopen over de hoofden van de gebruikers heen te schieten of erger nog, ze te kwetsen? Maar een inhoudsloos compromis in een ‘u vraagt wij draaien’ proces met opdrachtgevers en bewoners, is ook niet wenselijk. De openbare ruimte op zich wordt ook steeds complexer en dat roept bij beeldend kunstenaars de vraag op wat beeldende kunst kan betekenen voor dan wel kan bijdragen aan de bebouwde omgeving. Neem bijvoorbeeld de visuele concurrentie op straat met reclames en neons. Voor het welslagen van beeldende kunst in de openbare ruimte speelt steeds nadrukkelijker de betrokkenheid van de bewoners. Sommige kunstenaars voelen zich aangetast in hun artistieke vrijheid als publiek mag meedenken over de door een stadsbestuur verstrekte opdracht. Als buurtbewoners niet kunnen meepraten leidt dat nogal eens tot afwijzing, kritiek en soms zelfs vernieling. Het is dus de kunst om de belangen van alle betrokkenen mee te nemen, zonder dat dat hoogst ingewikkelde communicatieproces tot compromiskunst leidt. Deze kwestie houdt velen bezig.
9
3. 3.3 Betekenis van Kunst in de openbare ruimte Kunst in de openbare ruimte verhoogt de aantrekkelijkheid van de stad en kan bijdragen aan de creatieve economie en aan het publieksbereik van cultuur. De inrichting en beleving van onze openbare ruimte wordt kwalitatief verhoogd, maar ook het maatschappelijk draagvlak voor kunst wordt versterkt. Immers, voor velen betekent kunst in de openbare ruimte een eerste kennismaking met kunst. Naast deze aspecten van stadsverfraaiing en educatie, is er het vermogen van openbare kunst om stadsverhalen te genereren, bij te dragen aan het collectieve geheugen en publieke opinie te vormen. De oudste vormen van kunst in de openbare ruimte – standbeelden, monumenten en plaquettes – laten ons beseffen dat de daadkracht en het talent van individuele burgers kunnen bijdragen aan de ontwikkeling van een maatschappij. Zo kan een monument anderen tot grootse daden inspireren. De beelden van Erasmus, Tollens, Van Oldebarnevelt, Van ’t Hoff, G.J. de Jong, Lodewijk Pincoffs, Karel Doorman, Marten Toonder en Pim Fortuyn, om er slechts enkele te noemen, vervullen die functie in Rotterdam tot op de dag van vandaag. Een aantrekkelijk cultureel klimaat is een belangrijke voorwaarde voor de creatieve stad en daarmee voor de groei van de creatieve industrie en de aanwas van de creatieve klasse in Rotterdam. De culturele infrastructuur van instellingen en evenementen maken hier het grootste deel van uit. Maar het imago van Rotterdam als Beeldenstad en de successen die worden geboekt met artistieke experimenten kunnen bijdragen aan het imago van Creatieve Stad. Met name de (internationale) actuele en vernieuwende kunstprojecten leveren een positieve impuls aan dit imago. Ook lokale projecten als bijvoorbeeld het Skatepark aan de Westblaak en de tijdelijke schildering op de Binnenrotte worden als creatieve experimenten gewaardeerd omdat ze aansluiten bij het jonge en creatieve karakter van Rotterdam als de stad waar ruimte wordt gegeven aan ontwerpers en kunstenaars om een fysieke en visuele bijdrage te leveren.
10
Een ander economisch aspect is het feit dat in de openbare ruimte van Rotterdam veel opdrachten worden gegenereerd voor kunstenaars en ontwerpers. Dat heeft een gunstig effect op vestigingsvoorwaarden voor creatieven en op de inkomenspositie en de groeikansen van deze groep. Beleid inzake kunst in de openbare ruimte dient dus meerdere doelen. Kunst in de openbare ruimte is ook een tool geworden voor city marketing, gentrification en creatieve economie: kunst als economische motor van de samenleving. Maar ook de oorspronkelijke functie van verbetering van de kwaliteit van de openbare ruimte (een stad, een straat of wijk) staat nog fier overeind. Evenals de wens om door middel van actuele beeldende kunst iets toe te voegen aan de publieke ruimte door het entameren van discussie; de ontmoeting met de onbekende werelden van de kunst. Daarnaast biedt beleid op kunst in de openbare ruimte ook (beginnende) beeldend kunstenaars en vormgevers werkgelegenheid en inkomen
11
4. Ambities voor de toekomst Het college bestendigt het beleid op gebied van kunst in de openbare ruimte vanuit de volgende visie:
Rotterdam kent een lange traditie als beeldenstad en in die traditie willen we de stad verder ontwikkelen. Rotterdam zet zich in voor een actueel en vernieuwend beleid op gebied van kunst in de openbare ruimte. Kunst die actueel is, die voortborduurt op Rotterdamse tradities van durf, doorzetten en creativiteit en die internationale aspiraties heeft. Kunst die mag verlokken, verleiden, verfraaien, prikkelen en tot ontmoetingen en discussies leiden. Dat betekent een keuze voor kwaliteit. Kwaliteit van zowel het product (het kunstwerk) als het proces.
De stad heeft de reputatie van ‘Rotterdam Beeldenstad’ vanwege het rijke en gevarieerde aanbod aan buitenbeelden dat door de bijzondere benaderingswijze van aanpakken, ofwel “koppen bijelkaar”, makkelijker tot stand lijkt te komen dan in andere steden, aldus de auteurs van het Handboek ‘Beelden buiten, beheer en behoud’1 Dat betekent niet dat er alleen maar beelden worden geplaatst in de stad maar dat betekent dat we kunst in zijn breedste zin in Rotterdam een plek willen geven. Alle verschijningsvormen zijn mogelijk van muurschilderingen en sculpturen tot borrelende belletjes in het water.2 Daarbij dient de relatie met de stad, als stedelijke context, altijd een uitgangspunt te zijn. We hebben met deze ambitie een aantal doelen voor ogen: - Rotterdam profileren als creatieve stad; - profileren van Rotterdam als stad met een actueel en internationaal cultureel klimaat; - het verbeteren van de openbare ruimte in Rotterdam, met name op imagobepalende plekken; - behoud en waardering van cultureel erfgoed; - participatie, het betrekken van een breed publiek bij de hedendaagse beeldende kunst; - gentrification, het opwaarderen van delen van de stad door middel van creativiteit en beeldende projecten.
Rotterdam creatieve stad Rotterdam bindt creatief talent aan de stad door te zorgen voor een aantrekkelijke stedelijke woonomgeving, een inspirerend cultureel klimaat en gunstige vestigingsvoorwaarden voor innovatieve en creatieve bedrijven. Het stimuleren van creatieve bedrijvigheid trekt meer middeninkomens naar de stad en versterkt de stedelijke economie.
1 Handreiking beelden buiten beheer & behoud, VNG, BNG en ICN 2003, pag. 40-41. 2 kunstwerk van Job Koelewijn in de Westersingel
Stad met een actueel en internationaal kunstklimaat Rotterdam is een kosmopolitische stad en wil dit karakter ook graag tot uitdrukking brengen in het cultuurbeleid. Ontwikkeling, actualiteit en innovatie zijn begrippen die tegenwoordig niet alleen op gaan voor bedrijfsleven of wetenschap. Het geeft de ambitie aan die de stad heeft ten aanzien van andere ‘slimme’ steden, Europese concurrenten in de slag om de internationale toerist. Een actueel
12
Gentrification
kunstklimaat is een asset, een selling point in het imago van de stad. Het heeft een positieve uitwerking op de toerist, de (beoogde) bewoner, de creatieven en kunstenaars.
Verbetering openbare ruimte Een vergelijking met andere Europese steden leert dat de Rotterdamse openbare ruimte, naast een gebrek aan verbondenheid tussen ‘brandpunten’, nog aan aantrekkelijkheid kan winnen. De kwaliteit van het verblijfsklimaat is in alle opzichten een grote uitdaging voor de toekomst. “De bijzondere plekken in de stad gaan nog teveel schuil achter de verrommeling. De waardevolle collectie internationale kunst in de openbare ruimte kan beter tot haar recht komen dan nu het geval is”. (uit: Verbonden Stad, conceptvisie openbare ruimte binnenstad Rotterdam)
De creatieve sector als geheel vormt een katalysator voor gentrification (opwaardering) van bestaande stadswijken. Beeldende kunstprojecten, Community arts, kunnen daar een specifieke en aanvullende bijdrage aan leveren. Projecten als ‘Vakmanstad’ van Jeanne van Heeswijk en Dennis Kaspori bijvoorbeeld waarbij de locatie, de context en de participatie van betrokken en bewoners het uitgangspunt vormen van een opdracht. Projecten dus die van onderaf worden opgebouwd en het creatief vermogen van mensen aanspreekt en vertaald worden in fysieke en/of mentale toevoegingen aan een wijk. Bij ‘Vakmanstad’ bijvoorbeeld worden de gemeentelijke ambities op het gebied van de creatieve industrie gekoppeld aan de wijkeconomie als banenmotor voor de stad.
Cultureel erfgoed Cultureel erfgoed heeft nog niet zo lang betekenis in deze stad. De Rotterdammer keek bij voorkeur vooruit. De toekomst wenkte. De geschiedenis en wat daarvan restte aan tastbare dingen belandde grotendeels in boeken en tijdschriften. Dat is veranderd. Er is waardering gekomen voor onze stadsgeschiedenis en er is behoefte ontstaan om de historie van de stad te vertellen en te behouden.
Participatie Cultuur beweegt, ontroert, zet aan het denken en laat mensen kennis maken met nieuwe werelden. Tegelijkertijd zorgt cultuur voor cohesie tussen diverse groepen, stimuleert zij ontmoetingen, zorgt voor saamhorigheid, maakt problemen zichtbaar en bespreekbaar, houdt een spiegel voor en bevordert het creatieve vermogen van de samenleving (Uitgangspunten uit het cultuurbeleid 2009-2012) De cultuurparticipatie in de stad kan beter, hoger en ook evenwichtiger. Sommige, vaak hoog opgeleide groepen participeren intensief, anderen participeren in veel mindere mate. Aandacht voor participatie in die laatste groep is gewenst.
13
5. Huidige situatie: organisaties op gebied van kunst in 5.1 Centrum Beeldende Kunst (CBK) Er zijn op dit moment twee organisaties in Rotterdam die zich bezighouden met de kunst in de openbare ruimte: CBK (afdeling BKOR) en IBC.
Het Centrum Beeldende Kunst wordt in 1982 opgericht en heeft in opdracht van het gemeentebestuur tot taak de positie van de beeldende kunst in Rotterdam en van de Rotterdamse beeldend kunstenaar te versterken door optimale voorwaarden te creëren voor de productie, presentatie en afzet van de beeldende kunst in alle sectoren van de samenleving. De afdeling BKOR van het CBK is verantwoordelijk voor de kunst in de openbare ruimte. In 2006 verzelfstandigt het CBK.
5 .1.1 A r t i s t i e ke o n t w i k ke l i n g Het CBK heeft een stevige positie in de ontwikkeling van actuele kunst in de openbare ruimte met haar maatschappelijk betrokken aanpak. Men is sterk georiënteerd op de buurten en wijken in Rotterdam, en op lokale kunstenaars: professionals, amateurs en jongeren. Talentontwikkeling is daarin een belangrijke factor. Het CBK beschouwt de stad als een vitaal laboratorium voor nieuw talent. Kunstenaars dienen ervaring op te doen en kunstprojecten zijn een belangrijke stap in de ontwikkeling van hun loopbaan. Dit maakt de openbare ruimte van Rotterdam tot een ‘broedplaats’ van creatief talent. Het Actieprogramma Cultuurbereik, gespecialiseerd in het verstrekken van kunstopdrachten aan jongeren en jonge kunstenaars met een meervoudig culturele achtergrond, heeft dit beleid substantieel versterkt. Het CBK realiseert zo’n 70 projecten per jaar. Gemeentewerken beheert en onderhoudt het leeuwendeel van de kunstwerken en heeft daar onlangs een concept-beheersplan 2008-2012 voor opgesteld . Met de participatieve projecten geeft het CBK invulling aan de betekenis van kunst door het proces, het engagement en het committent van partners in de stad op te zoeken. Deze kwaliteit van het CBK staat buiten kijf. Bij zoveel aandacht voor het proces ligt echter op de loer dat de kwaliteit van het product daar onder gaat lijden. Het is niet de bedoeling dat de artistieke ontwikkeling van de kunst de dupe wordt van zo’n procesmatige aanpak.
14
de openbare ruimte 5.2 Internationale Beelden Collectie (ICB)3 5 .1. 2 Ve r h o u d i n g t o t h e t p u b l i e k
In 1999 wordt de commissie Internationale Beelden Collectie (IBC) geïnstalleerd. De IBC is een adviescommissie aan het college van B&W. Opdracht is het verwerven van beelden en het verstrekken van beeldende kunstopdrachten in het kader van het plan Internationale Beeldencollectie/Culturele As, naar aanleiding van Rotterdam Culturele Hoofdstad 2001.
Het CBK heeft naast de nodige verfraaiing veel gedaan voor het leven in de stad als bewoner. Er zijn vele projecten samen met Rotterdammers gerealiseerd die hebben bijgedragen aan de betekenis en beleving van deze stad. Er is een indrukwekkend web over de stad gelegd, waarin voor en met stadsbewoners wordt samengewerkt aan de vormgeving van en de interactie tussen mensen in de openbare ruimte. Kenmerkend is de aandacht voor het proces en het engagement met de stad en de gebruikers. Het betrekken van publiek bij het realiseren van kunstopdrachten heeft bij het CBK een hoge prioriteit gekregen en is onlosmakelijk met de dagelijkse praktijk van deze instelling verbonden.
5 .1. 3 B e te ke n i s De werkwijze van het CBK heeft een positief effect op de creatieve economie, de beleving van de openbare ruimte en de ontwikkeling van de kunsten. De economische spin off, zij het in bescheiden mate, vinden we in de werkgelegenheid die Rotterdamse ontwerpers en kunstenaars geboden krijgen in het grootschalige opdrachtenbeleid. Het CBK alleen al produceert zo’n 70 projecten per jaar. Aan die projecten is een veelvoud van kunstenaars, vormgevers en uitvoerders betrokken. Maar het imago van Rotterdam als creatieve stad is ook bijzonder gebaat bij het grootschalig opdrachtenbeleid van het CBK, ‘de broedplaats Rotterdam’. Met de talloze projecten die het CBK initieert in buurten en wijken zijn impulsen gegeven aan het functioneren van deze plekken en hun bewoners. Daarmee heeft het CBK een positief effect op de leefbaarheid ervan. Met Dwaallicht bijvoorbeeld ,een project dat herinneringen en emoties optekent van de bewoners van Crooswijk die hun wijk drastisch zien veranderen.
De werkzaamheden van de IBC zijn gestart met de realisering van het beeldenterras op de Westersingel, maar van meet af aan is aangegeven dat de opdracht van de commissie, met de collectie als uitgangspunt, breder was. In 2003 heeft het toenmalige college besloten om de continuïteit van de werkzaamheden van de IBC te garanderen en is de commissie gevraagd een programma van eisen op te stellen voor de Stadsas Hofplein-CoolsingelChurchillplein. Op dit moment bevat de Internationale Beelden Collectie Rotterdam 38 kunstwerken. Het beheer en onderhoud van de collectie is een arbeidsintensieve taak die in samenspraak met de dienst gemeentewerken en het Instituut Collectie Nederland is ontwikkeld. De Internationale Beelden Collectie fungeert als visitekaartje voor Rotterdam in diens streven uit te groeien tot een hedendaagse internationale creatieve stad.
5 . 2 .1 A r t i s t i e ke o n t w i k ke l i n g De IBC beoogt om naast de continue zorg voor de Collectie, nieuwe fascinerende kunstwerken en projecten voor de stad te ontwikkelen en aan de Collectie toe te voegen. Kunstwerken die men werkelijk wil zien en waarvoor men naar Rotterdam wil reizen. Door haar bijzondere karakter is Rotterdam in staat als trigger te dienen voor beeldende kunst van internationale allure. In Nederland kan dit misschien alleen maar in Rotterdam. Rotterdam spreekt tot de verbeelding, ook in het buitenland.
15
5. 5.2 In het werkplan 2006-2009 zijn de aandachtsvelden van IBC vermeld: dat zijn de historische sculpturen en de klassiek moderne kunstwerken van de collectie en daarnaast de actuele kunstprojecten die ingaan op de hedendaagse stad. De uitzonderlijke collectie beelden is en blijft de basis waar vanuit en waarop de IBC voortbouwt.
5 . 2 . 2 Ve r h o u d i n g t o t h e t p u b l i e k IBC heeft vaak te maken met locaties in de stad die vrij anoniem zijn gezien de omvang van de gebieden waar men zich op richt. Hoe groter de locatie, hoe meer gebruikers, hoe groter ook de anonimiteit ervan. Wie spreek je aan en hoe doe je dat? IBC zal in haar takenpakket van behoud en beheer en verwerving, veel ruimte moeten vrijmaken voor het communiceren van projecten naar de stadsbewoners.
uitdaging dat een zelfde resultaat, zij het in andere vorm, moet kunnen bereiken. Gezien de complexe opgave van uitdagingen als de Coolsingel en gezien het feit dat de binnenstad van Rotterdam zozeer in ontwikkeling is, heeft de IBC zich mede toegelegd op tijdelijke projecten. Met deze projecten onderzoekt IBC de werking van kunst in zo’n complexe omgeving als de Coolsingel waar het aanbod van visuele prikkels enorm is en waar de grootsheid van de locatie vraagt om ‘effectieve’ ingrepen. Die effectiviteit kan gevonden worden in kleine, prikkelende details of juist grote ingrepen, autonome werken of geïntegreerde toepassingen.
Wij benadrukken overigens dat het hier niet gaat om het organiseren van inspraak. De adviescommissie IBC is deskundig genoeg om een artistiekinhoudelijk oordeel te vellen over de voorgestelde projecten. Waar het om gaat is het organiseren van uitgekiende communicatie en het betrekken van gebruikers bij de inrichting van de openbare ruimte. Wij dragen het IBC op om bij alle grootschalige en nieuwe projecten middels debatten, discussies of dergelijke de Rotterdammers te betrekken bij de plannen van het IBC. Bij voorkeur dienen deze debatten in samenspraak met andere instellingen als bijvoorbeeld Kosmopolis, CBK of RRKC te worden georganiseerd.
5 . 2 . 3 B e te ke n i s IBC levert een bijdrage aan de internationale ambities van Rotterdam. Met artistieke experimenten die een bijdrage kunnen leveren aan het imago van Creatieve Stad en met (internationale) ambitieuze projecten zoals Publiek. Met het realiseren van het beeldenterras aan de Westersingel heeft het IBC zijn visitekaartje afgegeven. Er is een aantrekkelijke route gecreëerd voor bezoekers aan de stad; de Culturele As heeft met het beeldenterras werkelijk vorm en inhoud gekregen. De nieuwe opgave voor IBC aan de Coolsingel is een belangrijke nieuwe
3 IBC noemt zich in de externe communicatie ‘Sculpture International Rotterdam’ (SIR) ten behoeve van de internationale uitstraling.
16
5.3 IBC in relatie tot CBK De werkwijzen en doelstellingen van de twee organisaties verschillen veel van elkaar. IBC en CBK bedienen de stad vanuit verschillende invalshoeken. De ĂŠĂŠn richt zich met name op de verbijzondering van de publieke ruimte van de grootstedelijke stad en heeft vooral een extraverte benadering, zeker ook gericht op de bezoeker (IBC). De ander richt zich op diezelfde stad maar dan vooral op de wijken en straten met een scherp oog voor de bewoners. Beide trachten dit te doen met een blik van binnenuit in de zin dat men zich rekenschap geeft van de plek en betekenis van een locatie en het gebruik ervan, een contextgevoelige werkwijze. Beide invalshoeken leveren samen veel op voor de stad. De internationale beeldencollectie is een belangrijk visitekaartje voor Rotterdam geworden. Het IBC heeft dat goed voor het voetlicht weten te brengen. Bij het IBC is de expertise in huis om grootschalige, actuele kunstprojecten te kunnen realiseren op de Grote Lijnen van de Stad, de imagobepalende locaties. Het CBK heeft naast een veelvoud aan artistieke projecten en de nodige verfraaiing, ook veel gedaan voor het leven in de stad als bewoner. Er zijn vele projecten samen met Rotterdammers gerealiseerd die hebben bijgedragen aan de betekenis en beleving van deze stad en de kennismaking met hedendaagse kunst en kunstenaars. Het enorme aanbod aan creatief talent dat het CBK vertegenwoordigd maakt het CBK tot een inspirerende en toonaangevende plek in de stad. Deze potentie en het rendement ervan voor de stad zijn nog niet eens volledig benut. Het CBK heeft een prijzenswaardige reputatie opgebouwd in het organiseren van creatief talent ten behoeve van de projecten in de openbare ruimte. Dit beleid kan worden voortgezet waarbij de toetsing van de artistiek-inhoudelijke kwaliteit een verankering verdient in het proces.
17
6. Opdrachten aan IBC en CBK Om de ambities van het college aan te laten sluiten op de praktijk is een aanscherping nodig van het huidige beleid. Wel moet gezegd worden dat de brede opgave van Creatieve Stad, Actualiteit, Openbare Ruimte, Cultureel erfgoed, Participatie tot aan Gentrification al enige tijd door beide organisaties als opdracht gezien en uitgevoerd worden. Gezien de breedte van deze opgave en de diversiteit ervan is het meer dan wenselijk dat de huidige organisaties, IBC en CBK, deze taken blijven uitvoeren.
Creatieve Stad De ambities op dit vlak worden ondersteund door enerzijds het uitgebreide (kleinschalige) opdrachtenbeleid van het CBK waardoor (het imago van) een ‘broedplaats’ van creatief talent ontstaat: ruimte voor creativiteit en cultureel ondernemers. Anderzijds levert het IBC haar bijdrage door met kunst van internationale allure Rotterdam ‘op de kaart te zetten’. De internationale beeldencollectie en de tijdelijke projecten van IBC hebben aanzienlijke betekenis in het vermogen ons te onderscheidend ten opzichte van andere Europese steden die zich ook met kunst, leisure en retail willen profileren. Wij pleiten voor een voortzetting en intensivering van de huidige praktijk waarbij IBC met tijdelijke en permanente projecten een landelijk en internationaal bereik creëert en het CBK met 20 grootschalige projecten en 40 kleinschalige projecten per jaar de creatieve broedplaats voedt. - intensiveren huidige beleid waarbij IBC met tijdelijke en permanente projecten een landelijk en internationaal bereik heeft en het CBK met haar dynamisch beleid van circa 20 grootschalige projecten en 40 kleinschalige projecten op jaarbasis de creatieve broedplaats voed.
Stad met een actueel en internationaal kunstklimaat Rotterdam wil zich graag profileren met een actuele kijk op de kunsten. De opdrachten en projecten van het CBK zijn bijzonder dynamisch en participatief. De artistieke kwaliteit mag niet lijden onder de participatieve aanpak. Het college geeft het CBK als
18
opdracht mee dat de artistieke kwaliteit in het proces gewaarborgd wordt. Het IBC richt zich in eerste instantie op uitbreiding, beheer en behoud van de collectie (aankopen) en daarnaast met tijdelijke projecten. We ondersteunen deze relatief nieuwe koers van het IBC om door middel van tijdelijke projecten onderzoek te doen naar stedelijke locaties.
Wij pleiten voor een verdeling van taken die in het verlengde van de huidige praktijk ligt. Het IBC richt zich op de beeldbepalende plekken in de stad en dat doet zij met de collectie en met de opdrachten voor tijdelijke projecten. CBK richt zich op de wijken en buurten. De directeur CBK wijst deze locaties toe. Daarnaast zijn gerichte locatie-opdrachten van gemeentelijke diensten of het college mogelijk.
- bewaken van artistieke kwaliteit bij CBK-projecten - voortzetten van collectiebeheer, behoud en verwerving door IBC - ontwikkelen van tijdelijke projecten door IBC
- IBC richt zich op de Grote Lijnen van de stad, zoals aangegeven in het concept-visierapport Rotterdamse stijl en de concept-visie op de buitenruimte Binnenstad “De verbonden stad”. Dat wil zeggen op de stadsboulevards, de centrumboulevards, de kades en eventueel de stadsparken (gezien het feit dat de parken jaarlijks een miljoen bezoekers trekken) De definitie voor dit soort Grote Lijnen is: locaties die groot zijn in omvang, in diversiteit en/of in hoeveelheid bezoekers. Ofwel, locaties met internationale potentie die het imago van de stad positief en effectief kunnen beïnvloeden;
Verbetering openbare ruimte IBC buigt zich na de Culturele As over de opgave van de Stadsas. De herinrichting van de Coolsingel zal een nieuwe tour de force van het IBC moeten worden. Daar ligt een zeer concrete opgave. In de conceptvisie ‘Verbonden Stad’ Openbare Ruimte Binnenstad (juni 2007) is de ambitie verwoord om verschillende ‘brandpunten’ in de stad beter met elkaar te verbinden, om de openbare ruimte ‘op te ruimen’ en een kwaliteitsimpuls mee te geven, in het bijzonder op imagobepalende plekken. Middels nauwe afstemming van zowel IBC als CBK met de dienst Stedenbouw en Volkshuisvesting zullen de ambities voor de openbare ruimte gezamenlijk en effectief moeten worden gerealiseerd. Afstemming met de thema’s uit het conceptvisierapport Rotterdamse stijl en de concept-visie op de buitenruimte Binnenstad “De verbonden stad” zijn daarbij van belang.
- Het CBK richt zich met de kunst in de openbare ruimte vooral op het Weefsel van de Stad: op wijken, buurten, stadsstraten, pleinen en singels; alles met een grote ‘buurtwerking’ (zoals aangegeven in de Verbonden Stad en het conceptvisierapport Rotterdamse Stijl) Ook het centrum zou tot het werkterrein van het CBK kunnen horen; - Structureel overleg van CBK, IBC, dS+V, dKC en GW om ruimte, locaties, financiën en projecten in de buitenruimte in een breed kwartaaloverleg af te stemmen.
Overigens zijn de verdichting van de binnenstad en de talloze bouw- en ontwikkelprojecten voor de groei van de stad van groot belang. Voor het beleid op kunst in de openbare ruimte betekent het zowel een groei van kansen en mogelijkheden alsook een groter wordend gebrek aan beschikbare locaties. Met name de zogenaamde ‘beeldbepalende plekken’ zijn vaak niet vrij van ontwikkelplannen in de nabije of verre toekomst. Dit is een complicerende factor waar rekening mee moet worden gehouden.
In dit kader dient ook de percentageregeling genoemd te worden. Deze regeling voorziet in het reserveren van een percentage van de bouwsom van een overheidsgebouw voor kunst. In de praktijk werkt deze regeling onvoldoende omdat het te weinig toegepast wordt, de reservering wordt niet gemaakt. Daarnaast is het aantal gebouwen dat de gemeente zelf bouwt steeds kleiner aan het worden. Het is zaak om de effectiviteit van deze regeling nader te onderzoeken en te kijken welke verbeteringen er mogelijk zijn. Deze discussie vindt
19
6. overigens niet alleen in onze stad plaats. Het onderwerp houdt vele steden bezig die zich actief met beleid van Kunst in de Openbare Ruimte bezighouden. - dKC verricht in samenwerking met directeur CBK onderzoek naar de actualiteit en effectiviteit van de percentageregeling.
Cultureel erfgoed De internationale beeldencollectie is een belangrijk stuk cultureel erfgoed. Het vertelt het verhaal van Rotterdam en van Rotterdammers en het is een publiek en zichtbaar bewijs van een echte Rotterdamse traditie. Het beheer en behoud van de collectie staat daarom buiten kijf en heeft voor het college een hoge prioriteit. De taak van behoud en beheer van deze collectie ligt bij het IBC die n samenspraak met Instituut Collectie Nederland en met Gemeentewerken beheersplannen opstelt. Het CBK draagt met de talloze projecten in de stad bij aan een actualisering van dit Rotterdamse verhaal. Wij dragen het CBK op om uit alle gerealiseerde projecten een keuze te maken en te komen tot een Rotterdam Collectie, een keuze van werken die het predicaat Rotterdams Cultureel Erfgoed verdienen. Gezien de hoge productie van het CBK is het mogelijk dat er momenten komen dat er ook weer afscheid van bepaalde werken zal moeten worden genomen, werken die buiten zo’n Rotterdam Collectie vallen. Wij dragen het CBK op om een visie te maken op het ‘ontzamelen’ van kunst in de openbare ruimte. - Beheer en behoud van de Internationale Beeldencollectie op hoog niveau; - CBK stelt de Rotterdam Collectie op; - CBK maakt een visie op het ‘ontzamelen’ van kunst in de openbare ruimte
kunstenaars en met praktische en inhoudelijke uitdagingen die zich in de openbare ruimte voordoen. De praktijk waarin een project van het CBK in een wijk wordt aangepakt geeft wel heel concreet invulling aan de Uitgangspunten Cultuur waarin staat dat Cultuur zorgt voor “ cohesie tussen diverse groepen, stimuleert [..] ontmoetingen, zorgt voor saamhorigheid, maakt problemen zichtbaar en bespreekbaar, houdt een spiegel voor en bevordert het creatieve vermogen van de samenleving”. Wij pleiten daarom voor een voortzetting van deze participatieve projecten van CBK. Voor IBC geldt een andere aanpak. De consternatie over Santa Claus geeft al aan dat het verkrijgen van maatschappelijk draagvlak essentieel is geworden in de realisering van kunstwerken in de buitenruimte. Daarom is een uitgekiende communicatie van het grootste belang. IBC zal zich bij het formuleren van projecten en opdrachten telkens rekenschap moeten geven van de communicatie naar de stad. Dat is geen eenvoudige opgave omdat het niet volstaat om alleen de direct omwonenden aan te schrijven. Op de beeldbepalende, grote plekken van de stad tref je de opinie van iedere Rotterdammer aan. Het is zaak om de communicatie vroeg in te zetten in het proces en niet als sluitpost ervan. In de boodschap zal altijd duidelijk gemaakt moeten worden wat de relatie is tussen de voorgestelde kunst en de fysieke omgeving en wat met de plaatsing van kunst wordt beoogd. - voortzetting van participatieve projecten van CBK; - opdracht aan IBC om ieder project te begeleiden met bijvoorbeeld een debat, lezing of discussie om de relatie tussen de kunst en de beoogde fysieke omgeving helder te maken en te communiceren wat er met de plaatsing van de kunst beoogd wordt.
Participatie Voor velen betekent kunst in de openbare ruimte een eerste kennismaking met kunst of met een kunstenaar. Daarom hechten wij veel waarde aan de participatieve projecten die het CBK initieert en genereert. Velen Rotterdammers hebben middels het CBK kennis gemaakt met hedendaagse kunst,met
Gentrification Beeldende kunstprojecten kunnen een bijdrage leveren aan de opwaardering van een stadswijk. Voorwaarde is dan wel dat er structuur en meerjarigheid in de opdracht is verwerkt want èèn enkele kunsttoepassing zal geen structureel effect
20
hebben. Gezien de ontwikkelingen in Pact op Zuid en de in het Oude Westen, als stadswijk in de binnenstad, pleiten wij voor het inzetten van een aantal langdurige kunstprojecten in deze gebieden als bijdrage aan de gentrification ervan. In deze zien wij vooral een rol voor het CBK weggelegd. - gentrification door community arts-projecten (CBK)
21
7. Maatregelen Uit het voorgaande komen de volgende maatregelen voort:
Algemeen – intensiveren huidige beleid waarbij IBC met tijdelijke en permanente projecten een landelijk en internationaal bereik heeft en het CBK met haar dynamisch beleid van circa 20 grootschalige projecten en 40 kleinschalige projecten op jaarbasis de creatieve broedplaats voedt - Een structureel overleg van CBK, IBC, dS+V, dKC en GW wordt ingesteld om ruimte, locaties, financiën en projecten in de buitenruimte in een breed kwartaaloverleg af te stemmen.
CBK - bewaken van artistieke kwaliteit bij CBK-projecten - het CBK richt zich met de kunst in de openbare ruimte vooral het Weefsel van de Stad: op wijken, buurten, stadsstraten, pleinen en singels; alles met een grote ‘buurtwerking’. Ook het centrum zou tot het werkterrein van het CBK kunnen horen; - CBK doet samen met dKC onderzoek naar de effectiviteit van de percentageregeling; - CBK stelt de Rotterdam Collectie op; - CBK maakt een visie op het ‘ontzamelen’ van kunst in de openbare ruimte; - voortzetting van participatieve projecten van CBK; - gentrification door community arts-projecten.
22
IBC - organiseren van zorgvuldige uitgekiende kennisoverdracht: debatten, discussies of lezingen bij ieder nieuw project. Bij voorkeur in samenwerking met andere Rotterdamse instellingen als Kosmopolis, CBK of RRKC; - voortzetten nieuwe koers van tijdelijke projecten; - IBC richt zich op de Grote Lijnen van de stad4. Dat wil zeggen op de stadsboulevards, de centrumboulevards, de kades en eventueel de stadsparken. Locaties die groot zijn in omvang, in diversiteit en/of in hoeveelheid bezoekers. Ofwel, locaties met internationale potentie die het imago van de stad positief en effectief kunnen beïnvloeden; - Beheer en behoud van de Internationale Beeldencollectie op hoog niveau; - uitgekiende communicatie strategieën voor alle IBC-projecten.
4 Conform conceptvisie ‘Verbonden Stad’, visie op openbare ruimte binnenstad, juni 2007
23
8. Voorstellen RRKC De RRKC stelt in haar advies ‘Beelden in de Storm’ voor om de werkwijzen van IBC en CBK samen te brengen in één gezamenlijke aanpak. De RRKC vermoed dat 1 het verkrijgen van maatschappelijk draagvlak op deze manier wordt verbeterd, dat 2 er meer afstemming zal komen bij het afstemmen van de verschillende geldstromen en 3 dat de verant-woording van de middelen transparanter wordt. Ons inziens zijn de specifieke deskundigheid en de specifieke werkwijzen van IBC en CBK juist zaken die we willen koesteren en versterken. Met het samenvoegen van twee uiteenlopende werkwijzen in één, lopen we het risico dat er een compromismodel ontstaat waar de kwaliteit het onderspit zal delven. De effecten die de RKKC met deze gezamenlijke aanpak nastreeft kunnen we echter wel onderschrijven. We verwachten die op andere wijze te kunnen organiseren in de voorgestelde aanscherping van het beleid: - verkrijgen van maatschappelijk draagvlak middels de opdracht aan IBC tot het organiseren bij ieder project van een uitgekiende communicatiestrategie en kennisoverdracht: via debatten, discussies of lezingen; - afstemmen van verschillende geldstromen door betere afstemming tussen IBC en CBK middels structureel kwartaaloverleg; - verantwoording van geldstromen zal geschieden door middel van gezamenlijke P&C cyclus.
24
Andere voorstellen van de RRKC: Geef meer inhoud aan ‘goed opdrachtgeverschap’: De RRKC houdt vooral een pleidooi voor de kwaliteit van zowel het proces als het product. Deze aanbeveling onderschrijven we en hebben we vertaald in enerzijds de opdracht aan CBK om de artistieke kwaliteit van het product te bewaken en anderzijds IBC op te dragen het proces meer open te maken door een communicatiestrategie en lezingen/ debatten te organiseren.
afstemming van deze dienst zal aansluiten. In het gezamenlijk ontwikkelen van projecten en strategieën is een meerwaarde te verwachten op het gebeid van efficiëntie, inhoud en financiën.
Relatie kunst en de fysieke omgeving IBC krijgt opdracht om bij ieder project (niet de tijdelijke projecten) aan te geven in de communicatie en de lezingen/debatten wat de relatie is tussen de voorgestelde kunst en de fysieke omgeving en wat met de plaatsing van kunst wordt beoogd. Professionele ondersteuning voor kunstenaars bij publieksparticipatie: Het CBK past deze begeleiding van kunstenaars reeds toe in de praktijk. Maak voor potentiële investeerders duidelijk wat het maatschappelijk belang is: Het CBK heeft onlangs het eerste nummer van het tijdschrift KAAT, Kunst & Economie in Rotterdam uitgebracht. Dit tijdschrift zal in 2 afleveringen per jaar worden uitgebracht, met name gericht op potentiële investeerders, zowel voor kleinschalige opdrachten als voor grootschalige. Een belangrijke invalshoek is de wijze waarop beeldende kunst een maatschappelijke rol speelt. Belang kunst in de openbare ruimte voor planologische en economische beleid: Gezien het belang van kunst in de openbare ruimte voor het verblijfsklimaat in de stad en het imago van de stad, is afstemming en samenwerking met andere partijen en diensten van belang. Met de dienst Stedenbouw+ Volkshuisvesting wordt er vanuit stedenbouwkundige oogpunt veel samengewerkt met IBC. In de aanscherping van het beleid is reeds opgemerkt dat ook het CBK zich bij de structurele
25
9. Samenvattend Rotterdam kent een lange traditie als beeldenstad en in die traditie willen we de stad verder ontwikkelen. Rotterdam zet zich in voor een actueel en vernieuwend beleid op gebied van kunst in de openbare ruimte. Kunst die actueel is, die voortborduurt op Rotterdamse tradities van durf, doorzetting en creativiteit en die internationale aspiraties heeft. Kunst die mag verlokken, verleiden, verfraaien, prikkelen en tot ontmoetingen en discussies leiden. Dat betekent een keuze voor kwaliteit. Kwaliteit van zowel het product (het kunstwerk) als het proces. De aanpak om de huidige praktijk op het gebied van kunst in de openbare ruimte te versterken is gelegen in het uitbouwen van de huidige competenties, het aanscherpen van de ambities en het scheiden van de boedel waar het de taken van de betrokken organisaties betreft. Dit alles om effectiever te kunnen worden en daarmee de gezamenlijke stedelijke ambities te kunnen verwezenlijken. In feite is de opgave dus het versterken van dat wat er is. Een aantal zaken dient echter te worden aangescherpt. Zo krijgt IBC de opdracht mee om een uitgekiende communicatie-strategie bij ieder project en kunstwerk te organiseren teneinde de kennisoverdracht op een brede manier te realiseren. Ook het CBK heeft een opdracht meegekregen die nog niet in de huidige praktijk wordt toegepast: de opdracht om de artistieke kwaliteit van de CBKprojecten in het participatieve proces te waarborgen. De aanbevelingen van de RRKC zijn door beide organisaties ter harte genomen en worden in de huidige praktijk toegepast. Slechts op één punt wordt het advies van RRKC niet geïmplementeerd en dat betreft het advies om de verschillende benaderingen van CBK en IBC in één gezamenlijke aanpak te verenigen. Uit bovenstaande mag duidelijk blijken dat wij juist vertrouwen hebben in de verschillende manieren van aanpak en de uiteenlopende expertise die men in huis heeft.
26
Net als de RRKC hebben wij geen behoefte aan een discussie over het bestaansrecht van ĂŠĂŠn van beide organisaties. Zowel IBC als CBK leveren een positieve bijdrage aan de ontwikkeling van de stad. Maar juist de ontwikkeling in en van de stad maken een herziening van de opdrachten aan beide noodzakelijk. In de toekomst zal men elkaar vaker tegen komen in de stad en het is van belang om te weten waar welke taken, potenties en verantwoordelijkheden liggen.
27
10. Proces Deze notitie beschrijft de ambitie van het college op het vlak van de kunst in de openbare ruimte en de gezamenlijke verantwoordelijkheden en opdrachten aan de twee Rotterdamse organisaties, IBC en CBK. De genoemde opdrachten aan IBC en CBK zullen in de komende tijd zijn weerslag krijgen in de praktijk en in het geval van de gevraagde onderzoeken en visies zullen deze aan de commissie ter informatie worden voorgelegd. Deze notitie geeft een werkkader voor de twee betrokken organisaties. Zij zullen hiermee aan de slag gaan en de werking ervan toetsen aan de praktijk. Na een proefperiode van twee jaar dient de nieuwe werkwijze geĂŤvalueerd te worden. Op dit moment is er geen aanleiding om de financiĂŤn aan te passen aan het nieuwe kader.
28
29
11. Voorlopig uitvoeringsprogramma Beeldende Kunst in THEMA
Locatie
Instelling
Bijzondere opdrachten aan Rotterdamse kunstenaars
n.n.b
IBC
Tijdelijke projecten IBC
n.n.b
IBC
Monument Anna Blaman
Oude Westen
CBK
Kunstwerk Las Palmas
Kop van Zuid
CBK
Kunstwerk Park 16Hoven
Overschie
CBK
Kunstwerk Duin 4.0 De Esch
Kralingen/Crooswijk
CBK
Kunstplan Hillegersberg-Schiebroek
Hillegersberg/Schiebroek
CBK
Waterbekken op rotonde
Nesselande
CBK
Kunstwerk Fascinatio
Capelle a/d IJssel
CBK
Capelle a/d IJssel
CBK
Monument kinderbegraafplaats St. Laurentius
Crooswijk
CBK
Kunstwerk Rumi & Erasmus Oude Noorden
Noord
CBK
Dichtregel Willem de Kooning
Noord
CBK
Project Coolsingel-as 2008-2012 - tijdelijke projecten en 2 Ă 3 permanente werken
Coolsingel
IBC
Kunstwerk Stationsgebied
Stationskwartier
IBC
Kunstwerk Rotte-dam - tijdelijk project, daarna 1 permanent werk
Laurenskwartier
IBC
Onderzoek en voorstellen naar uitbreiding collectie IBC
n.v.t.
IBC
Creatieve stad
1
Schetsontwerpen Infills Brainpark III
2
Internationaal en actueel kunstklimaat
1 Project wordt gefinancierd door de gemeente Capelle a/d IJssel 2 idem
30
Openbare Ruimte Rotterdam 2008-2010 THEMA
Locatie
Instelling
Herplaatsingen beelden IBC - Manders, Ahearn & Torres, Van Pallandt, Rickey
divers
IBC
Kunst als openbare verlichting Lepelaarsingel
Charlois
CBK
Ogen op Zuid
Zuid
CBK
Ontwikkeling kunstplan Spoorsingel/Provenierssingel
Provenierswijk
CBK
Dichtregel bibliotheek Grote Visserijstraat
Delfshaven
CBK
Onderzoek naar mogelijke verwerving Willem de Kooning
Hofplein/Stationskwartier
IBC
Onderzoek en begeleiding van restauratie Gabo
Coolsingel
IBC
Onderzoek en risico-analyse beeld Henry Moore
Stationskwartier
IBC
Onderzoek naar verplaatsing en mogelijke replica Erasmus
Laurenskwartier
IBC
Restauratie Le Tamanoir
Hoogvliet
IBC
Onderzoek en plaatsing SantaClaus
Centrum
IBC
Onderzoek behoud/restauratie Karel Appel
Stationsgebied
IBC
Kindercluster en beeldende kunst
Nesselande
CBK
Boulevard Schiemond
Delfshaven
CBK
Projecten i.h.k.v Actieprogramma Cultuurbereik
Divers
CBK
Verbetering O.R.
Cultureel erfgoed
Participatie
31
11. THEMA
Locatie
Instelling
Database IBC/openbaar archief
n.v.t
IBC
Gentrification Kunst Rijnhaven
Kop van Zuid, Rijnhaven
CBK
Pact op Zuid - onderzoek/meerdere kunstwerkenprojecten
Zuid
IBC
Monument Pierre Bayle
Crooswijk
CBK
Zes kunstwerken Pact op Zuid - Kunstwerken Pendrecht
Zuid Pendrecht
CBK CBK
Lancering database IBC
n.v.t.
IBC
Onderzoek percentageregeling
n.v.t.
IBC, CBK en dKC
Participatie
Overig
32
33
12. Schema verschillende activiteiten CBK en IBC CBK/BKOR
IBC
Thema
Participatie
Internationalisering
Organisatie
Stichting met gemeentelijke opdracht
Adviescommissie aan College van Burgemeester en wethouders
Artistieke oriëntatie
Aandacht voor gebruik en context van een locatie in combinatie met professionele kunstenaars en amateurs
Artistiek-inhoudelijke hoogste inzet (kwaliteit) in relatie tot de collectie en als bijdrage aan een interessante publieke ruimte
Geografische oriëntatie
Gericht op wijken en buurten. En op pleinen en singels met een groter-dan-buurt werking
Gericht op locaties van significante omvang met internationale potentie, diversiteit van publiek en groot aantal bezoekers
Financiering
Reguliere BK geldstromen + percentageregeling Externe middelen
Incidentele geldstromen Gemeente + stadsverfraaiingsfonds + intentie: fondsen en sponsorwerving
Uitvoering
Procesgeoriënteerd, (tijdelijke) opdrachten, participatie met bewoners
Aankopen en opdrachten voor permanent en tijdelijke werken
Selectie kunstenaars
Rotterdamse en nationale kunstenaars
Internationaal gerenommeerde kunstenaars waaronder Nederlandse kunstenaars
Omgeving
Omgevingsgerelateerd/ geëngageerd
Autonoom en in toenemende mate geënt op de totale context van een locatie.
34
13. Visiekaart
uit ‘Verbonden Stad’, concept visie openbare ruimte binnenstad Rotterdam, juni 2007
35
14. Activiteiten in 2007 IBC 2007 Projecten - Presentatie Zadkine en hernieuwd Plein 1940, - ‘PUBLIEK’, drie tijdelijke kunstwerken rondom het Stadhuis, Coolsingel: Met: ‘Don’t Miss a Sec.’, Monica Bonvicini; ‘BIG MIND SKY’, Ugo Rondinone en ‘Rehearsal’, Germaine Kruip; - Deelname Museumnacht
Onderzoek toekomstige projecten: -
Onderzoek meerjarenprogamma Coolsingel-as Opdracht Essay Dirk van Weelden over de Coolsingel Onderzoek kunst voor Stationsgebied ism Team CS en DS+V Onderzoek Laurenskwartier ism DS+V tbv ontwikkelen kunstwerk Rotte-Dam Onderzoek plaatsing SantaClaus McCarthy
Collectie: beheer en onderhoud -
Onderzoek naar strategie, behoud en restauratie Naum Gabo ism ICN en Monumentenzorg Onderzoek naar beheer, behoud Erasmus (ism ICN, Monumentenzorg en Rijksmonumenten) Onderzoek naar beheer en behoud Henry Moore (ism ICN – eigendom particulier) Onderzoek restauratie glasreliëf, Karel Appel (Ism ICN) Onderzoek naar herstel schildering Coop Himmelb(l)au Onderzoek naar verplaatsing van het beeld Quill van King Onderzoek verplaatsing werk van Marc Manders Advies DS+V; Kunstproject Bouwplaatsen Advies DS+V: lichtwerken bij tijdelijke station Advies DS+V: Zadkine: tekst/gedicht en vormgeving
36
CBK 2007 Grootschalige opdrachten (Percentageregelingen en acquisitie) 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20
Kunst op de Kop van Zuid (ontwerp landschap en kunstwerk Rijnhaven) Kunst als openbare verlichting, Lepelaarsingel Kindercluster en beeldende kunst, Nesselande Waterbekken op rotonde, Nesselande Dichtregel annex geluidssculptuur Jan Prins in Maastunnelgebouw Monument voor Anna Blaman, Vliegerstraat/Heemraadssingel Ontwerp kunstwerk Pascalweg Publicatie ‘Het Dwaallicht van Crooswijk’ Prototype ‘Pierre Bayle Bank’ Foto-essay ‘Nestelen in Nesselande’ Publicatie ‘Mooi van ver. Muurschilderingen in Rotterdam’ Opbouw archief Muurschilderingen in Rotterdam Schetsontwerp ‘Ogen op Zuid’ Ontwikkeling Kunstplan Spoorsingel en Proveniersingel Kunstwerk Boulevard Schiemond Krant op Zuid’ in het kader van Pact op Zuid Sikkensprijs 2007 Dichtregel op bibliotheek Grote Visserijstraat Kunstwerk Las Palmas 6 kunstwerken in het kader van ‘Pact op Zuid’
Kleinschalige opdrachten (BKV) 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23
Schetsontwerp/begroting ‘Pierre Bayle Monument’ Restauratie muurschildering Jaffa Uitwerken schetsopdracht Park 16Hoven (‘kunst & ecologie’) Kunstwerk Park 16Hoven Poetry International en beeldende kunst manifestatie Kunstwerk Lagelandsepad Kunstwerk ontwerp/begroting/begeleiding ‘Duin 4.0’, De Esch Kunstwerk ‘Fast Forward’, Museumnacht 2007 Schetsontwerp kunstwerk ‘Jan Hart’, centrum Kunstwerk ‘Satelliet Tuin’, museumkwartier 2 Foto-essays ‘Mooi van ver. Muurschilderingen in Rotterdam’ Kunstplan Hillegersberg-Schiebroek Kinderkunstproject: Het Snoephuis Kunstwerk Las Palmas, 4 schetsontwerpen Muurschildering Zwarte Paardenstraat Schetsontwerp Boulevard Schiemond Educatief traject Boulevard Schiemond Schetsontwerpen ‘Brandgrens’ Begeleiding ‘Rotte Monument’ 40 Kunstwerken Pendrecht, ‘raamvertellingen’ Kunstwerk ‘De Schuilzuil’, Aegidiusstraat Gevelkunstwerk ‘De Wijk’ Catalogus ‘straat design’ en openbare ruimte
37
14. CBK 2007 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40
Kunstwerk ‘Anatomie van een bomwrak’ Prijsvraag ‘Kunstpaviljoens’, Han Goan Lim Kunstwerk Turkse Vereniging Tema, Boomgaardstraat Glasapplicaties Zorghotel Kunstwerk ‘pixelanimatie’ 7 Cineboards 2007 Definitief Ontwerp ‘De Zonnewijzer’, Fascinatio Schetsontwerp ‘Boefje’, Warande 6 schetsontwerpen ‘Infills’, Brainpark III Plaquette Achillis de Khotinsky, Noordereiland Kunstwerk Ringersplaats Monument Kinderbegraafplaats St. Laurentius, Crooswijk Schetsontwerp kunstwerk ‘Rummi & Erasmus’, Oude Noorden Neon dichtregel Willem de Kooning, Oude Noorden ‘Anagram’, film over Diet Wiegman, gemaakt door zijn zoon Bijdrage aan publicatie ‘Violet’, Bart Kemps Tentoonstelling Hiphophuis in CBK
Actieprogramma Cultuurbereik 2007
1 2 3 4 5 6 7 8
Poëzie en de buurt, IJsselmonde 30 jaar Dunya: mobiele expositie Muurschildering Zoneparcschool ‘Fatcap Express’: speelfilm graffiticultuur Rotterdam ‘Urban Arts’, Urban workshop in Witte de With Bijdrage aan aan publicatie ‘Flyer’dam’ Ideële tentoonstelling ‘Show Your Hope’, Las Palmas ‘In tha Zone’, interactieve urban installatie, kunst & jongeren
38
39
Notitie kunst in openbare ruimte
Stedelijk beeld – Rotterdam beeldenstad