Minoan WAVE 2018 by Minoan Lines

ΚΑΛΟΚΑΙΡΙ 2018 / ΑΝΟΙΞΗ 2019 • SUMMER 2018 / SPRING 2019

ΥΠΕΡΟΧΑ ΤΑΞΙΔΙΑ, ΑΝΕΞΙΤΗΛΕΣ ΑΝΑΜΝΗΣΕΙΣ

ΚΑΛΟΚΑΙΡΙ 2018 / ΑΝΟΙΞΗ 2019 l SUMMER 2018 / SPRING 2019

ΜΕ ΡΌΤΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΡΉΤΗ, ΤΙΣ ΚΥΚΛΆΔΕΣ, ΤΗΝ ΑΓΚΏΝΑ, ΤΗ ΒΕΝΕΤΊΑ… ΚΑΙ ΌΧΙ ΜΌΝΟ

WONDERFUL JOURNEYS, INDELIBLE MEMORIES SETTING SAIL FOR CRETE, THE CYCLADES, ANCONA, VENICE, AND MORE...

EDITORIAL

Φίλες και φίλοι, Για μία ακόμα χρονιά, στις Μινωικές Γραμμές, με ήθος, συνέπεια, ανθρωποκεντρική φιλοσοφία και σεβασμό στο επιβατικό κοινό, φροντίσαμε ώστε το ταξίδι σας με ένα από τα υπερσύγχρονα και πολυτελή πλοία που διαθέτουμε στον στόλο μας να γίνει μια αξέχαστη ταξιδιωτική εμπειρία. Εδώ και 45 χρόνια φροντίζουμε να «ακούμε» καθημερινά τις επιθυμίες σας και να τις ικανοποιούμε με τον καλύτερο δυνατό τρόπο. Στηρίζουμε όλους εσάς που μας στηρίζετε όλα αυτά τα χρόνια, γι’ αυτό και δημιουργήσαμε, πριν από δεκατρία χρόνια, το Minoan Lines Bonus Club, ένα καινοτόμο πρόγραμμα πιστών επιβατών, που παρέχει μοναδικά προνόμια σε κάθε ταξίδι, ανταμείβοντας τα μέλη της μεγάλης οικογένειας των Μινωικών Γραμμών για την αφοσίωση που δείχνουν στην εταιρεία μας. Σας ευχαριστούμε για την εμπιστοσύνη σας και υποσχόμαστε να συνεχίσουμε να είμαστε τεχνολογικά πρωτοπόροι, δημιουργικά ανήσυχοι, περιβαλλοντικά ευαίσθητοι. Σας υποσχόμαστε ότι θα συνεχίσουμε να έχουμε ανθρωποκεντρική φιλοσοφία και να είμαστε κοινωνικά ευαίσθητοι προς τους συνανθρώπους μας. Θα συνεχίσουμε με τον ίδιο ζήλο, την ίδια διάθεση και ορμή να επενδύουμε στα υψηλά standards των πλοίων και του ανθρώπινου δυναμικού μας, σε στεριά και θάλασσα, προκειμένου να σας χαρίζουμε συνεχώς καλύτερο, ποιοτικότερο και πιο ασφαλές ταξίδι... Γιατί οι Μινωικές Γραμμές είναι η εταιρεία των ανεξίτηλων αναμνήσεων!

Dear Friends, For yet another year, all of us at Minoan Lines are committed to ensuring that your voyage aboard one of our fleet’s ultramodern and luxurious cruise ferries is an unforgettable travel experience. In our quest to achieve this, we are guided by integrity, diligence, a people-centered philosophy and respect for our passengers. For 45 years now, we have been making sure that we pay attention, on a daily basis, to your needs and desires, in order to meet your expectations and deliver the best possible quality service. We embrace all of you who have supported us over all these years, and so 13 years ago we created the Minoan Lines Bonus Club, an innovative passenger loyalty program that provides unique benefits on every voyage, rewarding members of the large Minoan Lines family for their devotion to the company. We thank you for placing your trust in us, and promise to remain technological trailblazers, creatively restless and environmentally sensitive. We vow to carry on espousing a people-focused philosophy and to remain socially sensitive to our community. With the same zeal, the same youthful disposition and drive, we will continue to invest in maintaining the high standards of both our cruise ferries and our workforce on land and at sea, in order to keep on offering you voyages that are better, of higher quality and safer than ever... Because Minoan Lines is the company of indelible memories!

Αντώνης Μανιαδάκης Διευθύνων Σύμβουλος Μινωικών Γραμμών

Antonis Maniadakis Minoan Lines Managing Director

CONTENTS

10/11

14. ΑGENDA

Kαλοκαιρινά ραντεβού με την τέχνη στα λιμάνια μας. / Art events at our ports of call.

28. ΙΝSPIRATION

Koumentakis, artistic director of the Greek National Opera, looks back on the company’s first year in its new premises at the Stavros Niarchos Foundation Cultural Center.

76. TRAVEL

Μήλος: ένα κυκλαδονήσι γι’ αυτούς που αποζητούν το διαφορετικό στις διακοπές τους. / Milos, an island made for travelers looking for something different on their Aegean vacation.

Δύο κορίτσια απ’ τη Μεσαρά διαπρέπουν στο καράτε και στην ξιφασκία, μια κακόφημη γειτονιά του Ηρακλείου αναγεννάται, δύο επιχειρηματίες αξιοποιούν τα κρητικά βότανα. Ένα φεστιβάλ μάς συστήνει την αθέατη πλευρά του Ηρακλείου κι ένα μουσικό σχήμα την παραδοσιακή κρητική μουσική. / Two teenage girls from Messara excel in karate and fencing; a neglected Heraklion neighborhood is being reinvigorated; two entrepreneurs capitalize on Cretan herbs; a festival sheds light on the unknown Heraklion; and a group of musicians reintroduces us to traditional Cretan music.

56. ART

Γκάρεθ Όουενς: ο Ουαλός γλωσσολόγοςερευνητής μιλάει για τον συναρπαστικό γρίφο του Δίσκου της Φαιστού. / Gareth Owens: the Welsh linguist and researcher who has dedicated his life to the tantalizing riddle of the Phaistos Disc., a

88. CITYSCAPE

46. INTERVIEW

72. HISTORY

102. ΚΟULES FORTRESS

Ο Γιώργος Κουμεντάκης, καλλιτεχνικός διευθυντής της Εθνικής Λυρικής Σκηνής, κάνει τον απολογισμό του πρώτου χρόνου στις εγκαταστάσεις του Κέντρου Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος. / Giorgos

καλοκαιρι 2018 / ανοιξη 2019 • summer 2018 / spring 2019

υπεροχα ΤαΞΙΔΙα, αΝεΞΙΤΗΛεΣ αΝαΜΝΗΣεΙΣ

καλοκαιρι 2018 / ανοιξη 2019 l summer 2018 / spring 2019

Με ροτα Για την κρητη, τις κυκλαδες, την αΓκώνα, τη Βενετια… και οχι Μονο

Wonderful Journeys, IndelIble MeMorIes setting sail for Crete, the CyClades, anCona, VeniCe, and more...

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ ΕΞΩΦΥΛΛΟΥ: ΓΙΑΝΝΗΣ ΓΙΑΝΝΕΛΟΣ, ΚΛΕΦΤΙΚΟ ΜΗΛΟΥ COVER PHOTO: GIANNIS GIANNELOS KLEFTIKO, MILOS ISLAND

Μύθοι στον καμβά: η μυθολογία της Κρήτης και οι συμβολισμοί της ως πηγή έμπνευσης μεγάλων ζωγράφων. / Myths on canvas: The legends of Crete as inspiration for works by great masters.

64. ENIGMA

To Τυμπάκι και ο Ρόμελ: μια αναδρομή στην πιο σκοτεινή ιστορική περίοδο της περιοχής. / Τymbaki and Rommel: revisiting the darkest period in the history of one of Crete’s most lively and productive areas.

84. IN PICTURES

Κίμωλος: μια βόλτα σε ένα από τα πιο χαλαρά νησιά του Αρχιπελάγους. / Kimolos, a stroll around one of the most laid-back islands in the Aegean. Τα καλύτερα του Ηρακλείου. Μέρη που πρέπει να δείτε και εμπειρίες που αξίζει να ζήσετε. / The best of Heraklion: must-visit locations and unforgettable experiences. Η αρχαιολόγος Λιάνα Σταρίδα μάς αφηγείται ιστορίες από το ενετικό φρούριο του Ηρακλείου. / Archaeologist Liana Starida narrates tales of Heraklion’s Venetian fortress.

CONTENTS

12/13

143

ΙΔΙΟΚΤΗΣΊΑ: ΜΙΝΩΙΚΕΣ ΓΡΑΜΜΕΣ ΑΝΕ, Ναυτιλιακή Εταιρεία 25ης Αυγούστου 17, 71202, Ηράκλειο, τηλ. 2810-399.800, φαξ: 2810-330.308 www.minoan.gr ΥΠΕΎΘΥΝΗ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΊΑΣ ΜΙΝΩΙΚΏΝ ΓΡΑΜΜΏΝ: Κατερίνα Αποστολίδη ΠΑΡΑΓΩΓΉ – ΈΚΔΟΣΗ ΕΝΤΎΠΟΥ: ΕΞΕΡΕΥΝΗΤΗΣ -ΕΞΠΛΟΡΕΡ ΑΕΕΕΕ Εθνάρχου Μακαρίου και Δ. Φαληρέως 2, Νέο Φάληρο 185 47, τηλ. 210-48.08.000, φαξ: 210-48.08.202 AΡΧΙΣΥΝΤΆΚΤΗΣ: Γιώργος Τσίρος ΕΜΠΟΡΙΚΉ ΔΙΕΎΘΥΝΣΗ: Νατάσσα Μπουτεράκου ΥΠΕΎΘΥΝΗ ΔΙΑΦΉΜΙΣΗΣ: Σοφία Τσέπα τηλ. 210-48.08.506 stsepa@kathimerini.gr Tο περιοδικό διατίθεται δωρεάν.

110. EXPLORE

Οδοιπορικό στο νότιο Ηράκλειο, στα Αστερούσια όρη και στην πεδιάδα της Μεσαράς. / A tour of the region of southern Heraklion, including the Asterousia Mountains and the Messara Plain.

118. GASTRONOMY

Τρεις διακεκριμένοι σεφ μάς εισάγουν στο μεγαλείο της κρητικής κουζίνας. / Three distinguished chefs give us a crash course on what makes Cretan cuisine so great.

προσφέροντας πολυτέλεια, άνεση και ασφάλεια εν πλω, και παράλληλα ενισχύουν το κοινωνικό προφίλ τους. / Minoan Lines are constantly upgrading their services, offering comfort, luxury and safety at sea, while continuing to invest in social responsibility.

PROPERTY OF: MINOAN LINES SHIPPING S.A., 17, 25th August Street 71202 Heraklion, tel. +30 2810-399.800, fax: +30 2810-330.308 www.minoan.gr

110

126. EAT & DRINK

Γευστικές διευθύνσεις στην πόλη του Ηρακλείου. / A tasty tour of Heraklion’s gastro delights.

132. ADRIATIC

Ταξιδεύουμε με πλοίο στη Βενετία και στην Αγκώνα. / We embark on a sea voyage that takes us all the way to Venice and Ancona.

143. CYCLADES

Οι Μινωικές Γραμμές «πιάνουν» Κυκλάδες. Λόγοι για να πάτε Σαντορίνη, Μύκονο, Πάρο, Ίο. / Minoan Lines sets sail for the Cyclades. A list of reasons for visiting Santorini, Mykonos, Paros, Ios.

152. PIRAEUS

O ενημερωμένος οδηγός μας με ποιοτικά στέκια για φαγητό, πολύ κοντά στο λιμάνι. / Our up-to-date guide with the best of Piraeus hangouts.

158. MINI GUIDES

Πέντε ενδιαφέροντα πράγματα που μπορείτε να κάνετε κατά το πέρασμά σας από τα λιμάνια της Πάτρας, της Κέρκυρας και της Ηγουμενίτσας. / What to do and see in the ports of Patras, Corfu and Igoumenitsa.

163. ΜΙΝΟΑΝ LINES

Oι Μινωικές Γραμμές αναβαθμίζουν διαρκώς τις υπηρεσίες τους,

AGENDA

ΡΑΝΤΕΒΟΎ ΜΕ ΤΙΣ ΤΈΧΝΕΣ ΣΤΑ ΛΙΜΆΝΙΑ ΜΑΣ / ART HIGHLIGHTS AT OUR PORTS OF CALL

ΔΙΑΜΑΝΤΉΣ ΔΙΑΜΑΝΤΌΠΟΥΛΟΣ, ΤΑ ΜΩΡΆ ( 1978-80), ΛΆΔΙ ΣΕ ΜΟΥΣΑΜΆ.© ΣΥΛΛΟΓΉ ΣΎΓΧΡΟΝΗΣ ΤΈΧΝΗΣ ΖΑΧΑΡΊΑ Γ. ΠΟΡΤΑΛΆΚΗ.

ΑΠΌ ΤΗΝ ΞΈΝΙΑ ΓΕΩΡΓΙΆΔΟΥ • BY XENIA GEORGIADOU

ΗΡΑΚΛΕΙΟ

HERAKLION

ΈΩΣ 28/02/2019

UNTIL FEBRUARY 28, 2019

Η Εταιρεία Κρητικών Ιστορικών Μελετών παρουσιάζει έκθεση έργων του Διαμαντή Διαμαντόπουλου, μιας από τις πιο ενδιαφέρουσες φυσιογνωμίες της σύγχρονης τέχνης, από τη συλλογή του Ζαχαρία Γ. Πορταλάκη. Τα έργα δέχθηκαν έντονη κριτική όταν εκτέθηκαν το 1980, συνεχίζουν όμως να συγκεντρώνουν το ενδιαφέρον για την ευρηματική τους γλώσσα και την ιδιαιτερότητα της αφήγησης. ■ «Διαμαντής Διαμαντόπουλος / Τερατολογίες. Από την Ιστορία του Ανθρώπου», Ιστορικό Μουσείο Κρήτης: Σοφοκλή Βενιζέλου 27, www.historical-museum.gr

The Society of Cretan Historical Studies presents an exhibition of works by Diamantis Diamantopoulos, one of the most interesting figures in contemporary Greek art, from the Zacharias G. Portalakis Collection. The works received intense criticism when they were exhibited in 1980 and they continue to garner interest for their inventive language and distinctiveness of narration. ■ Diamantis Diamantopoulos / Teratologies: From the History of Man, Historical Museum of Crete, 27 Sofokli Venizelou, www.historical-museum.gr

ΜΕ ΑΦΟΡΜΉ ΤΟΝ ΆΝΘΡΩΠΟ

REGARDING HUMANITY

16/17

AGENDA

ΗΡΑΚΛΕΙΟ / HERAKLION

ΗΡΑΚΛΕΙΟ

O ΜΙΝΩΙΚΟΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ ΣΤΗ ΜΟΔΑ ΈΩΣ 12/06

O Οργανισμός Πολιτισμού Branding Heritage διοργάνωσε, σε συνεργασία με τη Βρετανική Σχολή Αθηνών, το Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου και την Περιφέρεια Κρήτης, ένα πολιτιστικό διήμερο στα μέσα Μαΐου για την επιρροή του μινωικού πολιτισμού στον χώρο της μόδας και του κοσμήματος. Παράλληλα, πραγματοποιείται έκθεση με δημιουργίες που έχουν αναφορές στα μινωικά σύμβολα, από σχεδιαστές και brands όπως οι Sophia Kokosalaki, Mary Katrantzou, Ancient Greek Sandals, Spyridon Tsagarakis, Zeus+Δione, Klotho κ.ά. ■ «Contemporary Minoans», Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου: Ξανθουδίδου 2, www.heraklionmuseum.gr HERAKLION

MINOAN INFLUENCE UNTIL 12/06 ΗΡΑΚΛΕΙΟ

Η ΡΩΣΊΑ ΤΟΥ ΚΑΖΑΝΤΖΆΚΗ ΑΠΌ 18 ΈΩΣ 22/07

Ο Νίκος Καζαντζάκης επισκέφθηκε τη Σοβιετική Ένωση τρεις φορές μέσα στη δεκαετία του 1920 και έμεινε εκεί σχεδόν τρία χρόνια. Οι εντυπώσεις του αποτυπώθηκαν σε λογοτεχνικά έργα και κινηματογραφικά σενάρια. Το Φεστιβάλ «Ταξιδεύοντας...», που παρουσιάζει κάθε χρόνο το Μουσείο Καζαντζάκη από το 2016, είναι φέτος αφιερωμένο στη Ρωσία μέσα από τη ματιά του σπουδαίου Έλληνα λογοτέχνη. Η διοργάνωση περιλαμβάνει αναγνώσεις, εκθέσεις, παραστάσεις, μουσικές εκδηλώσεις και δράσεις για παιδιά. ■ «Ταξιδεύοντας... Ρουσία», Μουσείο Καζαντζάκη, Μυρτιά, www.kazantzaki.gr

The non-profit organization Branding Heritage, in cooperation with the British School at Athens, the Heraklion Archaeological Museum and the Region of Crete, organized a two-day cultural event in mid-May highlighting the influence of the Minoan civilization on the worlds of fashion and jewelry. In the context of this event, an exhibition is being held of original creations inspired by Minoan symbols by designers and brands such as Sophia Kokosalaki, Mary Katrantzou, Ancient Greek Sandals, Spyridon Tsagarakis, ZEUS + DIONE, Klotho and others. ■ Contemporary Minoans, Heraklion Archaeological Museum, 2 Xanthoudidou, www.heraklionmuseum.gr

HERAKLION

KAZANTZAKIS’ RUSSIA FROM JULY 18 THROUGH 22

Nikos Kazantzakis visited the Soviet Union on three occasions during the 1920s, staying there for a total of nearly three years. His impressions were later reflected in literary works and screenplays. This year, the annual Traveling festival series, which has been held by the Kazantzakis Museum since 2016, is dedicated to Russia as viewed through the eyes of this outstanding Greek literary figure. Festival events will include readings, exhibitions, performances, musical performances and children’s activities. ■ Traveling… Russia, Kazantzakis Museum, Myrtia, www.kazantzaki.gr

ΗΡΑΚΛΕΙΟ

ΔΙΑ ΧΕΙΡΟΣ ΝΑΤΑΛΙΑΣ ΜΕΛΑ ΈΩΣ 30/06

Μεταλλικά μικρά ζώα, χάρτινοι πολεμιστές και εργαλεία βρίσκουν θέση στη Γλυπτοθήκη του Ιστορικού Μουσείου Κρήτης. Η έκθεση συγκεντρώνει 25 έργα της επιφανούς Ελληνίδας γλύπτριας Ναταλίας Μελά, τα οποία συνομιλούν με τα λίθινα και μαρμάρινα γλυπτά της Βυζαντινής και της Ενετικής περιόδου της μόνιμης συλλογής του μουσείου. Η επιμέλεια της έκθεσης έγινε με την πολύτιμη συμβολή της κόρης της γλύπτριας, Αλεξάνδρας Τσουκαλά. ■ «Ναταλία Μελά: Γλυπτά», Ιστορικό Μουσείο Κρήτης: Σοφοκλή Βενιζέλου 27, www.historical-museum.gr HERAKLION

OPEN DIALOGUE UNTIL JUNE 6

Twenty-five works, crafted by the distinguished Greek artist Natalia Mela from metal or paper and depicting animals, warriors and tools, form part of an exhibition that juxtaposes these modern pieces with the Byzantine and Venetian stone and marble sculptures on display at the Historical Museum of Crete. The show was put together with the help of the artist’s daughter, Alexandra Tsoukala. ■ Natalia Mela: Sculptures, Historical Museum of Crete, 27 Sofokli Venizelou, www.historical-museum.gr

18/19

AGENDA

ΑΘΗΝΑ / ATHENS

NATIONAL LIBRARY OF SCOTLAND, JOAN LEIGH FERMOR PHOTOGRAPHIC COLLECTION, EDINBURGH ©JOAN LEIGH FERMOR ESTATE

OΙ ΜΟΡΦΈΣ ΤΟΥ ΚΟΝΤΟ ΑΠΌ 08/06 ΈΩΣ 14/10

Ζωγραφικά έργα, γλυπτά και σχέδια του Αμερικανού Τζορτζ Κόντο από το σύνολο του έργου του αναδεικνύουν τον ιδιαίτερο τρόπο με τον οποίο αποτύπωσε την ανθρώπινη μορφή. Ο Κόντο ξεχώρισε από τη νεοϋορκέζικη εικαστική σκηνή της δεκαετίας του ’80 και συγκαταλέγεται, μαζί με τους Ζαν-Μισέλ Μπασκιά, Κιθ Χάρινγκ και Τζεφ Κουνς στους αναμορφωτές της αναπαραστατικής τέχνης στην Αμερική. ■ «George Condo at Cycladic», Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης: Νεοφύτου Δούκα 4 (Στάση Μετρό: Ευαγγελισμός), www.cycladic.gr

CONDO’S FIGURES FROM JUNE 8 UNTIL OCTOBER 14

ΑΝΕΞΕΡΕΎΝΗΤΟΣ ΘΗΣΑΥΡΌΣ

UNEXPLORED TREASURES

ΈΩΣ 21/10

UNTIL OCTOBER 21

Η Βρετανίδα φωτογράφος Τζόαν Ελίζαμπεθ Έιρς-Μόνσελ γνωρίζει τον συμπατριώτη της ταξιδιωτικό συγγραφέα και φιλέλληνα Πάτρικ Λι Φέρμορ στο Κάιρο το 1944. Η έλξη και ο θαυμασμός που νιώθουν ο ένας για τον άλλο θα διαρκέσουν σχεδόν 60 χρόνια. Για χάρη του συντρόφου της, η Τζόαν θα αφήσει την καριέρα της και θα τον ακολουθήσει στις περιηγήσεις του. Δεν σταματά ποτέ, όμως, να φωτογραφίζει. Μια προσεκτική επιλογή από το εντυπωσιακό της αρχείο, που αριθμεί περισσότερες από 5.000 φωτογραφίες, αποκαλύπτει μια ξεχωριστή δημιουργό, με ιδιαίτερη αγάπη για την Ελλάδα. ■ «Joan Leigh Fermor. Φωτογράφος και αγαπημένη», Μουσείο Μπενάκη – Ελληνικός Πολιτισμός: Κουμπάρη 1 και Βασιλίσσης Σοφίας (Στάση Μετρό: Ευαγγελισμός ή Σύνταγμα), www.benaki.gr

British photographer Joan Eyres Monsell first met her compatriot, the travel writer and philhellene Patrick Leigh Fermor, in Cairo in 1944. Their mutual attraction and admiration would last almost 60 years. For her companion’s sake, Joan would abandon her career in order to join him on his travels. She would never, however, stop taking pictures. A careful selection from her impressive archive – which contains in excess of 5,000 photos – reveals a unique artist, one with a special affection for Greece. ■ Artist and Lover: Photographs of Joan Leigh Fermor, Benaki Museum of Greek Culture, 1 Koumbari & Vasilissis Sofias (Metro station: Evangelismos or Syntagma), www.benaki.gr

Paintings, sculptures and drawings by American artist George Condo that span the whole of his career illustrate his depiction of the human form. Condo stood out in the 1980s New York art scene and is considered – alongside Jean-Michel Basquiat, Keith Haring and Jeff Koons – a reformer of representational art in the United States. ■ George Condo at Cycladic, Museum of Cycladic Art, 4 Neofytou Douka (Metro station: Evangelismos), www.cycladic.gr

ΑΝΤΙΓΟΝΗ ΓΙΑ ΤΡΕΙΣ ΗΘΟΠΟΙΟΥΣ 11/07

Με την «Αντιγόνη», το κορυφαίο έργο του Σοφοκλή, σύμβολο αντίστασης στην εξουσία, αποφάσισαν να συμμετάσχουν στο πρόγραμμα του φετινού Φεστιβάλ Αθηνών οι Αιμίλιος Χειλάκης και Μανώλης Δούνιας, υπογράφοντας από κοινού τη σκηνοθεσία. Όλοι οι ρόλοι του δράματος μοιράζονται σε τρεις ηθοποιούς, ενώ ο Χορός αφηγείται την ιστορία. ■ «Αντιγόνη», Ωδείο Ηρώδου Αττικού: Διονυσίου Αρεοπαγίτου (Στάση Mετρό: Ακρόπολη), www.greekfestival.gr

DEFYING POWER JULY 11

Emilios Chilakis and Manolis Dounias co-direct this version of “Antigone,” the tour de force by Sophocles that explores individal resistance to authority. All of the roles in this dramatic work, part of this year’s Athens Festival, are performed by three actors, while it is the chorus that narrates the story. ■ Antigone, The Odeon of Herodes Atticus, Dionysiou Areopagitou (Metro station: Acropolis), www.greekfestival.gr

20/21

AGENDA

ΑΘΗΝΑ / ATHENS

ΚΟΙΝΉ ΔΗΜΙΟΥΡΓΊΑ 19/06

Σε μια πολύ διαφορετική σκηνική συνθήκη θα απολαύσει το κοινό τον Αμερικανό κωμικό ηθοποιό Μπιλ Μάρεϊ μαζί με τον τσελίστα Γιαν Φόγκλερ, τον οποίο γνώρισε τυχαία κατά τη διάρκεια μιας υπερατλαντικής πτήσης. Στη μουσική παράσταση που θα παρουσιάσουν στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Αθηνών, ο Μάρεϊ θα ερμηνεύσει συνθέσεις των Φόστερ, Γκέρσουιν και Μπέρνσταιν και θα απαγγείλει αποσπάσματα κλασικών Αμερικανών ποιητών και λογοτεχνών με τη συνοδεία του τσέλου. Θα συμμετάσχουν η βιολονίστα Μίρα Γουάνγκ και η πιανίστα Βανέσα Πέρεθ. ■ «New Worlds», Ωδείο Ηρώδου Αττικού: Διονυσίου Αρεοπαγίτου (Στάση Mετρό: Ακρόπολη), www.greekfestival.gr

CREATING IN COMMON JUNE 19

The American actor Bill Murray will let his audience see a different side of him as he performs on stage with cellist Jan Vogler and other noted musicians. This musical performance that the Murray and Vogler are presenting as part of the Athens Festival bears both their creative signatures. Murray will be interpreting works by Foster, Gershwin and Bernstein, and reading from texts by classic American poets and other writers. Violinist Mira Wang and pianist Vanessa Perez will also be performing. ■ New Worlds, The Odeon of Herodes Atticus, Dionysiou Areopagitou (Metro station: Acropolis), www.greekfestival.gr

ΤΟ ΠΡΟΙΚΏΟΝ ΈΩΣ 30/06

Μεταγραμμένα προικοσύμφωνα, εικαστικές εγκαταστάσεις εμπνευσμένες από υπαρκτά προικιά, παραδοσιακά νυφικά, στέφανα, υφαντά και δώρα από τη νησιωτική και την ηπειρωτική Ελλάδα προσεγγίζουν τον θεσμό της προίκας, εστιάζοντας στη λαογραφική του διάσταση, αλλά επιχειρούν και ένα κοινωνικό σχόλιο στην έννοια της πολύφερνης νύφης. ■ «Η Προίκα», Μουσείο Λαϊκής Τέχνης και Παράδοσης «Αγγελική Χατζημιχάλη»: Αγγελικής Χατζημιχάλη 6, Πλάκα (Στάση Μετρό: Σύνταγμα), www.opanda.gr

THE DOWRY

ΘΑΛΑΣΣΟΓΡΑΦΊΕΣ

SEASCAPES

ΈΩΣ 10/06

UNTIL JUNE 10

Το λιμάνι του Βόλου και του Πειραιά, οι ψαράδες που απλώνουν τα δίχτυα, τράτες στα ανοιχτά και πυροφάνια, αλλά και ναυμαχίες σε μνημειακές διαστάσεις είναι μερικά από τα έργα που αποτυπώνουν την ιδιαίτερη σχέση του Κωνσταντίνου Βολανάκη με τη θάλασσα. Γεννημένος στο Ηράκλειο το 1837, ο Βολανάκης θεωρήθηκε από τους καλλιτέχνες που συνέβαλαν με το ύφος τους στη διαμόρφωση της φυσιογνωμίας της ελληνικής ζωγραφικής. ■ «Κωνσταντίνος Βολανάκης: Ο πατέρας της ελληνικής θαλασσογραφίας», Ίδρυμα Εικαστικών Τεχνών & Μουσικής Β & Μ Θεοχαράκη: Βασιλίσσης Σοφίας 9 και Μέρλιν 1 (Στάση Μετρό: Σύνταγμα), www.thf.gr

The works of Konstantinos Volanakis, which depict subjects such as the ports of Volos and Piraeus, fishermen spreading their nets, trawlers out in the open sea, night-fishing and naval battles (the last executed in monumental dimensions), reflect the special relationship that the artist had with the sea. Born in Heraklion, Crete, in 1837, Volanakis is considered to be among those artists whose unique styles contributed to the development of modern Greek painting. ■ Konstantinos Volanakis: The Father of Greek Seascape Painting, B & Μ Theocharakis Foundation for the Fine Arts & Music, 9 Vasilissis Sofias & 1 Merlin (Metro station: Syntagma), www.thf.gr

ΚΩΝΣΤΑΝΤΊΝΟΣ ΒΟΛΑΝΆΚΗΣ,Η ΝΑΥΜΑΧΊΑ ΤΗΣ ΣΑΛΑΜΊΝΑΣ, 1882. © ΑΡΧΗΓΕΊΟ ΝΑΥΤΙΚΟΎ

This exhibition, which examines the social instititution of the dowry, includes transcriptions of dowry contracts, art installations inspired by actual dowry items, traditional wedding dresses, head wreaths worn by the couple during the marriage ceremony, handwoven items and gifts from mainland Greece and the country’s islands. The show focuses on the folkloric dimension of the custom,while also providing social commentary on the meaning of “the well-dowried bride.” ■ The Dowry, Angeliki Hatzimichali Museum of Folk Art and Tradition of the Municipality of Athens, 6 Angelikis Hatzimichali, Plaka (Metro station: Syntagma), www.opanda.gr

UNTIL JUNE 30

AGENDA

ΑΘΗΝΑ / ATHENS

ΑΘΗΝΑ

ΠΌΛΗ-ΑΝΟΙΧΤΌ ΒΙΒΛΊΟ

ΈΩΣ ΑΠΡΊΛΙΟ 2019

«Πάντα μου άρεσε να φαντάζομαι πως ο Παράδεισος μοιάζει με βιβλιοθήκη», έλεγε ο Χόρχε Λουίς Μπόρχες. Σε μια παραδεισένια, ανοιχτή και δραστήρια βιβλιοθήκη ετοιμάζεται να μεταμορφωθεί και η Αθήνα, η οποία για έναν ολόκληρο χρόνο θα είναι η Παγκόσμια Πρωτεύουσα Βιβλίου. Στόχος του σημαντικού αυτού θεσμού, ο οποίος ξεκίνησε από τη Μαδρίτη και τελεί υπό την αιγίδα της UNESCΟ, είναι να προωθήσει τη διάδοση του βιβλίου, να εμπνεύσει τη χαρά της ανάγνωσης και να αναδείξει τη σημασία των ιστοριών για τις ζωές μας στα σύγχρονα αστικά κέντρα. Περιοδικές εκθέσεις, παραστάσεις και ταινίες βασισμένες σε βιβλία, εκδηλώσεις λόγου και ομιλίες από διάσημους συγγραφείς είναι μόνο μερικές από τις 200 συνολικά δράσεις, με ελεύθερη είσοδο, που θα πραγματοποιηθούν στη διάρκεια ενός έτους στο πλαίσιο της διοργάνωσης. ■ www.athens2018.gr

2 1. Υπέροχες εικονογραφήσεις βιβλίων στην Πινακοθήκη Νίκου Χατζηκυριάκου-Γκίκα, έως τις 21 Ιουλίου. / Wonderful illustrations created for books, at the Nikos Hadjikyriakos-Ghika Gallery (The Ghika Gallery), until July 21. 2. Αφιέρωμα στον ποιητή Μανόλη Αναγνωστάκη στον Εκθεσιακό Χώρο Ιδρύματος της Βουλής των Ελλήνων, έως τις 21 Οκτωβρίου. / A tribute to the poet Manolis Anagnostakis, in the Exhibition Hall of the Hellenic Parliament, until October 21. 3. Φεστιβάλ Θερινού Κινηματογράφου με θέμα «Κλασικά Εικονογραφημένα», όλο το καλοκαίρι. / The Athens Open Air Film Festival, with the theme of “Classics Illustrated,” on for the whole summer. 4, 5. Παραστάσεις εμπνευσμένες από τον Σάμιουελ Μπέκετ, τον Ρέι Μπράντμπερι και άλλους μεγάλους της λογοτεχνίας, στο Φεστιβάλ Αθηνών-Επιδαύρου. / Performances inspired by the works of Samuel Beckett, Ray Bradbury and other important literary figures, at the Athens & Epidaurus Festival. 3

ATHENS

THE CITY CELEBRATES BOOKS TO APRIL 2019

ΝΊΚΟΣ ΧΑΤΖΗΚΥΡΙΆΚΟΣ-ΓΚΊΚΑΣ, ΌΡΓΑΝΑ ΚΑΙ ΧΟΡΌΣ ΣΤΟ ΚΑΤΜΑΝΤΟΎ, ΣΧΈΔΙΟ ΓΙΑ ΤΟ ΛΕΎΚΩΜΑ ΙΝΔΊΑ, 1958 ΜΟΥΣΕΊΟ ΜΠΕΝΆΚΗ / ΠΙΝΑΚΟΘΉΚΗ ΓΚΊΚΑ. ©2018 ΜΟΥΣΕΊΟ ΜΠΕΝΆΚΗ ©ΒΟΥΛΉ ΤΩΝ ΕΛΛΉΝΩΝ/ ΕΛΕΥΘΕΡΊΟΥ ΑΛΊΚΗ AOAFF 2017/ NIKOS KATSAROS

“I have always imagined that Paradise will be a kind of library,” said Jorge Luis Borges. And a joyous, open and busy library is what Athens will become for a full year as the 2018 World Book Capital. The aim of this important UNESCO initiative, which began in 2001 when Madrid was designated the first World Book Capital, is to promote the spread of books, inspire a love of reading and highlight the importance of stories in the lives we lead in modern urban centers. Around 200 events, including temporary exhibitions, performances and screenings of films based on books, public readings and talks by renowned writers – all free of charge – will take place during the 12-month city-wide celebration of books. ■ www.athens2018.gr

22/23

UNCONVENTIONAL HEROINE

27, 28, 29 & 31/07

JULY 27, 28, 29 & 31

«Όρια και φτώχεια, ελευθερία και σκλαβιά. Δύσκολο να βρεθούν πιο επίκαιρα θέματα. Η “Κάρμεν” είναι μια ιστορία για το σήμερα», υποστηρίζει ο Βρετανός Στήβεν Λάνγκριτζ που υπογράφει τη σκηνοθεσία του μελοδράματος του Ζωρζ Μπιζέ στην παραγωγή της Εθνικής Λυρικής Σκηνής για το Φεστιβάλ Αθηνών. Η δημοφιλής όπερα μεταφέρεται στην Ευρώπη των κλειστών συνόρων. Εκεί, σε ένα στρατόπεδο προσφύγων η Κάρμεν υπερασπίζεται την ελευθερία της και το δικαίωμα να αποφασίζει μόνη της για την ερωτική της ζωή. ■ «Κάρμεν», Ωδείο Ηρώδου Αττικού: Διονυσίου Αρεοπαγίτου (Στάση Μετρό: Ακρόπολη), www.nationalopera.gr, www.greekfestival.gr

“Borders and poverty, freedom and slavery ... Hard to find themes more current than these. Carmen is a story about today,” declares Stephen Langridge, the British director at the helm of this production of Georges Bizet’s renowned work, produced by the National Opera for the Athens Festival. This popular opera is transposed to the Europe of today, to the Europe of closed borders where, in a refugee camp, our heroine defends her freedom and her right to determine her love life. ■ Carmen, The Odeon of Herodes Atticus, Dionysiou Areopagitou (Metro station: Acropolis), www.nationalopera.gr, www.greekfestival.gr

Η ΦΕΎΓΟΥΣΑ ΠΕΡΣΕΦΌΝΗ, 1Ο ΜΙΣΌ 5ΟΥ ΑΙΏΝΑ Π.Χ. © ΜΟΥΣΕΊΟ ΑΚΡΌΠΟΛΗΣ. ΦΩΤΟΓΡΑΦΊΕΣ ΣΩΚΡΆΤΗΣ ΜΑΥΡΟΜΜΆΤΗΣ.

ΑΝΤΙΣΥΜΒΑΤΙΚΉ ΗΡΩΊΔΑ

ΤΑ ΜΕΓΑΛΑ ΜΥΣΤΉΡΙΑ

ΡΕΜΠΈΤΙΚΗ ΑΝΘΟΛΟΓΊΑ

ΈΩΣ 30/06

04/07

Η τρίτη περιοδική έκθεση του Μουσείου Ακρόπολης με έργα από σπουδαίους αρχαιολογικούς χώρους της Ελλάδας αφορά στην Ελευσίνα. Εμβληματικά αντικείμενα, όπως ιερά σκεύη, ανάγλυφα και αγάλματα, όπως εκείνο της Φεύγουσας Περσεφόνης, επιτρέπουν στον επισκέπτη να αντλήσει πληροφορίες για το μοναδικό ιερό των μεγάλων μυστηρίων. ■ «Ελευσίνα. Τα μεγάλα μυστήρια», Μουσείο Ακρόπολης: Διονυσίου Αρεοπαγίτου 15 (Στάση Μετρό: Ακρόπολη), www. theacropolismuseum.gr

H φετινή συναυλία της δράσης του ραδιοφωνικού και τηλεοπτικού σταθμού ΣΚΑΪ «Όλοι Μαζί Μπορούμε» αντλεί το υλικό της από την εργογραφία του κορυφαίου Έλληνα λαϊκού συνθέτη Βασίλη Τσιτσάνη. Την καλλιτεχνική επιμέλεια της βραδιάς υπογράφει ο Γιώργος Νταλάρας και τη σκηνοθεσία ο Σταμάτης Φασουλής. Στόχος της μουσικής εκδήλωσης είναι η υποστήριξη των ευπαθών κοινωνικών ομάδων. ■ Παίξε Τσιτσάνη μου...», Καλλιμάρμαρο Παναθηναϊκό Στάδιο: Λεωφόρος Βασιλέως Κωνσταντίνου (Στάση Μετρό: Σύνταγμα ή Ακρόπολη), www.oloimaziboroume.gr

THE MYSTERIES OF THE ANCIENT WORLD UNTIL JUNE 30

The Acropolis Museum presents its third temporary exhibition showcasing works from other magnificent Greek archaeological sites. This time around, it shines a spotlight on finds from the site of Eleusis (modern Elefsina). Stunning artifacts, including sacramental vessels, reliefs and statues such as “The Fleeing Persephone” offer visitors insight into this one-of-a-kind sanctuary that enjoyed Panhellenic prestige. ■ Eleusis: The Great Mysteries, at the Acropolis Museum, 15 Dionysiou Areopagitou (Metro station: Acropolis), www.theacropolismuseum.gr

AN ANTHOLOGY OF REBETIKO MUSIC JULY 4

Every year, as part of the Oli Mazi Boroume (Together We Can) initiative created by the Greek television and radio broadcaster SKAI, a charity concert is held with the aim of assisting vulnerable social groups. This year’s event celebrates the music of Greek laiko and rebetiko giant Vasilis Tsitsanis. The musician George Dalaras is the artistic supervisor of the event, while Stamatis Fasoulis is the director. ■ Play on, my Dear Tsitsanis! Panathenaic Stadium (Kallimarmaro), Vasileos Konstantinou Ave (Metro station: Syntagma or Acropolis), www.oloimaziboroume.gr

AGENDA

24/25

PHOTO CREDIT: GIORGOS SFAKIANAKIS

ΚΥΚΛΑΔΕΣ / CYCLADES

ΜΎΚΟΝΟΣ

ΣΑΝΤΟΡΊΝΗ

ΈΩΣ 30/11

ΑΠΌ 18/06 ΈΩΣ 15/09

Σκουλαρίκια, περιδέραια, δαχτυλίδια και πόρπες, από τη Νεολιθική περίοδο έως τη σύγχρονη εποχή, αφηγούνται την ιστορία της κοσμηματοτεχνίας στον κυκλαδικό χώρο. Η εντυπωσιακή παραγωγή της Εφορείας Αρχαιοτήτων Κυκλάδων περιλαμβάνει 230 εκθέματα από 19 κυκλαδονήσια, πλαισιωμένα από πρωτότυπες δημιουργίες σύγχρονων Ελλήνων σχεδιαστών. ■ «Vanity. Ιστορίες Κοσμημάτων από τις Κυκλάδες», Αρχαιολογικό Μουσείο Μυκόνου: Παλαιό Λιμάνι, Χώρα, τηλ. 22890-22325

Ο εικαστικός φωτογράφος Χριστόφορος Δουλγέρης χρησιμοποιεί ειδικούς φωτισμούς και σύγχρονες πρακτικές επεξεργασίας της εικόνας για να αποδώσει με υπερρεαλιστική ένταση τα «πορτρέτα» βιομηχανικών εγκαταστάσεων και μηχανών. Η έκθεση στο Εργοστάσιο Τεχνών Σαντορίνης συγκεντρώνει έργα από τα ενεργά ή μη εργοστάσια τομάτας της εταιρείας Δ. Νομικός Α.Ε. σε όλη την Ελλάδα. ■ «Τ-Factory», Εργοστάσιο Τεχνών Σαντορίνης: Παραλία Βλυχάδας, www.santoriniartsfactory.gr

MYKONOS

SANTORINI

UNTIL NOVEMBER 31

FROM JUNE 18 UNTIL SEPTEMBER 15

Earrings, necklaces, rings and broοches dating from Neolithic times through to the present day relate the history of jewelrymaking throughout the Cycladic islands. This impressive exhibition, produced by the Ephorate of Antiquities of the Cyclades, includes 230 artifacts from 19 Cycladic islands. Original creations crafted by contemporary Greek designers are also on display. ■ Vanity: Jewelry Stories from the Cyclades, Archaeological Museum of Mykonos, Palaio Limani (Old Port), Chora, Τel. (+30) 2289.022.325

Photographer Christophoros Doulgeris is known for creating “portraits” of industrial installations and machinery – some still in operation, some now out of use. His pictures are characterized by a surrealistic intensity, achieved through the use of special lighting and modern image-processing techniques. This exhibition at the Santorini Arts Factory gathers together works featuring the D. Nomikos SA tomato factories in Greece. ■ Τ-Factory, Santorini Arts Factory, Vlychada Beach, www.santoriniartsfactory.gr

JEWELRY IN THE CYCLADES

ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΟΊ ΧΏΡΟΙ

INDUSTRIAL SPACES

©ΔΙΑΔΡΟΜΈΣ ΣΤΗ ΜΆΡΠΗΣΣΑ

ΤΟ ΚΌΣΜΗΜΑ ΣΤΙΣ ΚΥΚΛΆΔΕΣ

ΜΉΛΟΣ

Η ΔΙΑΤΉΡΗΣΗ ΤΗΣ ΜΝΉΜΗΣ ΑΠΌ 30/07 ΈΩΣ 30/09

Δέκα σύγχρονοι καλλιτέχνες, μεταξύ των οποίων οι Ειρήνη Γεωργοπούλου, Όλγα Μηλιαρέση-Φωκά, Πάνος Τσάγκαρης και Φίκος, περιηγούνται, με πρόσκληση της Εφορείας Αρχαιοτήτων Κυκλάδων, στο Αρχαιολογικό Μουσείο της Μήλου και αντλούν έμπνευση από συγκεκριμένα εκθέματα, ορισμένα από τα οποία παρουσιάζονται για πρώτη φορά στο κοινό. Τα πρωτότυπα έργα που δημιούργησαν φέρουν, έστω και υπαινικτικά, στοιχεία της ιστορίας του νησιού. ■ «Cultural Memory», Αρχαιολογικό Μουσείο Μήλου, Πλάκα Μήλου, τηλ. 22870-28026 MILOS

THE PRESERVATION OF MEMORY FROM JULY 30 UNTIL SEPTEMBER 30

Ten contemporary artists, invited by the Ephorate of Antiquities of the Cyclades to tour the Archaeological Museum of Milos, have drawn inspiration from what they saw there to create original works influenced by the Cycladic civilization (references in their works range from the overt to the covert). The list of artists includes Irini Georgopoulou, Olga MiliaresiFoka, Panos Tsagaris and Fikos. ■ Cultural Memory, Archaeological Museum of Milos, Plaka, Milos, Tel. (+30) 2287.028.026

ΠΆΡΟΣ

ΜΕ ΠΡΩΤΑΓΩΝΙΣΤΗ ΤΟ ΑΛΑΤΙ ΑΠΌ 24 ΈΩΣ 26/08

Ο παραδοσιακός οικισμός της Μάρπησσας φιλοξενεί για 9η συνεχή χρονιά ένα πολιτιστικό φεστιβάλ με καλλιτεχνικά δρώμενα, ομιλίες και βιωματικές δράσεις που αναδεικνύουν τη φυσιογνωμία του τόπου. Το θέμα της φετινής διοργάνωσης είναι το «αλάτι», το οποίο θα σκορπιστεί σε κάθε γωνιά του γραφικού χωριού, «πρωταγωνιστώντας» σε παιχνίδια, εικαστικές εκθέσεις, συναυλίες, διαλέξεις, θεατρικές παραστάσεις, εκπαιδευτικά εργαστήρια και ξεναγήσεις. ■ «Διαδρομές στη Μάρπησσα», www.stimarpissa.gr PAROS

A PRECIOUS COMMODITY FROM AUGUST 24 THROUGH 26

For the ninth year running, the village of Marpissa hosts a cultural festival of artistic events, talks and activities that showcase the special nature of the area. The theme of this year’s festival is “Salt,” and this valuable mineral will be featured in games, art exhibitions, concerts, lectures, theater performances, educational workshops and guided tours. ■ Routes in Marpissa, www.stimarpissa.gr

AGENDA

26/27

ΑΛΛΑ ΛΙΜΑΝΙΑ / OTHER PORTS

ΗΓΟΥΜΕΝΙΤΣΑ

ΠΑΤΡΑ

ΌΛΟ ΤΟΝ ΧΡΌΝΟ

ΈΩΣ 10/06

Το παλιό λιμάνι, αστικές κατοικίες με ευρωπαϊκές αναφορές, παλιές γειτονιές, φωτογραφημένα από επαγγελματίες ή από κατοίκους της πόλης, αποτυπώνουν τις αλλαγές στο αστικό τοπίο της Ηγουμενίτσας. Η έκθεση φιλοξενείται στο Αρχαιολογικό Μουσείο. ■ «Εικόνες της πόλης στον χρόνο», Αρχαιολογικό Μουσείο Ηγουμενίτσας: 28ης Οκτωβρίου 2, www.igoumenitsamuseum.gr

Με αφορμή τη Διεθνή Ημέρα Μνημείων, το Αρχαιολογικό Μουσείο Πάτρας φιλοξενεί τμήματα ψηφιδωτών δαπέδων από την Άνω Πόλη και τα Ψηλά Αλώνια, περιοχές που ήκμασαν κατά τη Ρωμαϊκή εποχή. ■ «Τριλογία Ψηφιδωτών από την άγνωστη ρωμαϊκή Πάτρα», Αρχαιολογικό Μουσείο Πάτρας: Νέα Εθνική Οδός Πατρών-Αθηνών 38-40, www.ampatron.gr

IGOUMENITSA

PATRAS

YEAR-ROUND

UNTIL JUNE 10

The old harbor, neighborhood scenes from yesteryear and buildings bearing influences from different European architectural movements are captured in pictures taken by professional photographers or local city residents, revealing the changes over time to the urban landscape of Igoumenitsa. The exhibition is being held in the city’s Archaeological Museum. ■ Images of the City in Time, Archaeological Museum of Igoumenitsa, 2 28th Oktovriou, www.igoumenitsamuseum.gr

As part of a celebration of the International Day for Monuments and Sites – better known as World Heritage Day – the Archaeological Museum of Patras is displaying fragments of mosaic floors from the Ano Poli and Psila Alonia districts of the city, areas that enjoyed spectacular opulence during the days of the Roman Empire. ■ A Trilogy of Mosaics from Unfamiliar Roman Patras, Archaeological Museum of Patras, 38-40 Patras-Athens New National Highway, www.ampatron.gr

ΕΙΚΌΝΕΣ ΑΠΌ ΤΑ ΠΑΛΙΆ

WATCH YOUR STEP!

IMAGES FROM THE PAST

ΜΗΝ ΠΑΤΆΤΕ!

ΒΕΝΕΤΙΑ

ΑΓΚΩΝΑ

ΑΠΌ 25/05 ΈΩΣ 25/11

ΈΩΣ 17/06

Με αφορμή τη συμπλήρωση 70 χρόνων από την παρουσίαση της συλλογής της Πέγκι Γκουγκενχάιμ στο Ελληνικό Περίπτερο της 24ης Μπιενάλε Τέχνης της Βενετίας, το Μουσείο Γκουγκενχάιμ ανασυνθέτει την ατμόσφαιρα της περιόδου μέσα από έγγραφα, φωτογραφίες, επιστολές, μια τρισδιάστατη μακέτα του περιπτέρου, αλλά και έργα από τη συλλογή της παθιασμένης συλλέκτριας. ■ «1948: The Biennale of Peggy Guggenheim», Guggenheim Venice, www.guggenheim-venice.it

To 1931, o Ανρί Καρτιέ-Μπρεσόν αγοράζει την πρώτη του Leica και περιπλανιέται στη Μασσαλία φωτογραφίζοντας. Αφοσιωμένος έως τότε στη ζωγραφική, συνειδητοποιεί παρατηρώντας μια φωτογραφία του Ούγγρου Μάρτιν Μούνκατσι ότι θα μπορούσε να «αιχμαλωτίσει» τον χρόνο σε μια λήψη. Η έκθεση με 140 έργα μάς εισάγει στον μαγευτικό κόσμο του Γάλλου δημιουργού. ■ «Henri Cartier-Bresson. Photographer», Mole Vanvitelliana, Ancona, www.cartierbressonancona.it

VENICE

ANCONA

FROM MAY 25 UNTIL NOVEMBER 25

UNTIL JUNE 17

To mark the 70th anniversary of the presentation of Peggy Guggenheim’s collection in the Greek Pavilion at the 24th Venice Biennale, the Guggenheim Museum has recreated the atmosphere of that period in a special exhibition. The display includes documents, photographs, letters, and a three-dimensional model of the pavilion, as well as works from the collection itself. ■ 1948: The Biennale of Peggy Guggenheim, Guggenheim Venice, www.guggenheim-venice.it

In 1931, Ηenri Cartier-Bresson bought his first Leica and wandered through the streets of Marseilles taking pictures. Up to that point, he had been dedicated to painting, but having seen a photo taken by the famous Hungarian photographer Martin Munkacsi, he realized that he, too, could “capture” time through a single shot. The exhibition includes 140 works that introduce us to the magical world of this great French photographer. ■ Henri Cartier-Bresson: Photographer, Mole Vanvitelliana, Ancona, www.cartierbressonancona.it

ΜΙΑ ΚΟΜΒΙΚΉ ΣΤΙΓΜΉ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΉ ΤΈΧΝΗ

A CRUCIAL MOMENT FOR EUROPEAN ART

ΜΕ ΤΗΝ ΜΑΤΙΑ ΤΟΥ ΜΠΡΕΣΟΝ

THROUGH THE LENS OF BRESSON

γηγεύσισ

γη Ελληνικη γεύσισ καλλιστη ΟινΟι “τΡιΠΟΔακη” ΜΕ Δια..κΡητικη ΥΠΕΡΟΧη και σΕΒασΜΟ στην ΠαΡαΔΟση.

UNIQUE GREEK WINES. DRINK, TRAVEL AND DISCOVER GREECE. Tripodakis Winery Central distribution: Attiki 19200, Greece Email: tripodakis.wines@gmail.com Tel. (+30) 210.554.5666, 210.554.6968 Fax (+30) 210.554.3468 www.tripodakis.gr

INSPIRATION

Τα «χρυσά» κορίτσια από τη Μεσαρά αποδεικνύουν ότι το καράτε και η ξιφασκία «δεν είναι μόνο για κοπέλια». / The golden girls of Messara prove that karate and fencing are not only for boys.

28/29

ΜΑΡΙΝΈΛΑ ΠΕΔΙΑΔΙΤΆΚΗ, ΚΈΛΛΥ ΚΥΔΩΝΆΚΗ

ΔΥΝΑΜΙΚΑ ΚΟΡΙΤΣΙΑ Δύο 16χρονες από το Τυμπάκι σκαρφαλώνουν στα βάθρα και στέφονται «χρυσές Μεσαρίτισσες» στο καράτε και στην ξιφασκία.

Τις αποκαλούν «χρυσές Μεσαρίτισσες», έχουν κοινή αφετηρία το Τυμπάκι, πηγαίνουν στο ίδιο σχολείο, μοιράζονται το ίδιο πάθος για τον αθλητισμό και σκαρφαλώνουν συχνά στην ψηλότερη θέση του βάθρου με την υποστήριξη των Μινωικών Γραμμών. Η μία φτάνει εκεί με εντυπωσιακές ημικυκλικές κλωτσιές «μαουάσι γκέρι», η άλλη κάνοντας στην πίστα εκρηκτικά «τους» με το ξίφος. Και οι δύο δίνουν στη Μεσαρά συχνές αφορμές για πανηγυρισμούς. Τον Ιανουάριο η 16χρονη Μαρινέλα Πεδιαδιτάκη σήκωσε το χρυσό στο Πρωτάθλημα Ελλάδος στην Ξιφασκία, τον Φεβρουάριο η συνομήλική της Κέλλυ Κυδωνάκη επέστρεψε από τη Ρωσία πρωταθλήτρια Ευρώπης στο Καράτε. Η Μαρινέλα είναι η πρώτη ξιφομάχος από την Κρήτη που αποσπά τέτοια διάκριση στην κατηγορία των νεανίδων. Η Κέλλυ είναι η πρώτη αθλήτρια καράτε από ελληνική επαρχιακή πόλη που ανεβαίνει στην κορυφή της Ευρώπης. «Πέντε χρόνια είχε να φτάσει τόσο ψηλά μέλος της Εθνικής Ομάδας Καράτε», λέει. Είναι μέλος του Αθλητικού Συλλόγου Μαχητικών Τεχνών «Φαιστός», που θεωρείται φυτώριο πρωταθλητών Ελλάδος, και ξεκίνησε το καράτε πριν καλά καλά μάθει να μιλάει. «Από τριών ετών ζητούσα από τους γονείς μου να με γράψουν στη σχολή. Τελικά με πήγαν όταν έγινα τεσσάρων». Η Μαρινέλα είναι μέλος της Αθλητικής Λέσχης Μεσσαράς, που λειτουργεί από το 2008, συνεχίζοντας την παράδοση της περιοχής στην ξιφασκία. Πρωτοέπιασε ξίφος στην Γ΄ Δημοτικού, όταν είδε τον αδερφό της να αγωνίζεται στο ίδιο άθλημα. «Με συνεπήρε η ένταση. Ανακοίνωσα στους γονείς μου ότι σταματάω την ενόργανη και ξεκινάω ξιφασκία. Ήθελα κι εγώ να έχω αντίπαλο. Είναι άθλημα στρατηγικής, το σκάκι του σώματος. Πρέπει να σκέφτεσαι και να είσαι πειθαρχημένος».

Known as “the golden girls of Messara,” these two young women both hail from the town of Tymbaki on the Messara Plain, went to the same school, share the same passion for athletics and frequently take top spots on the podium, with the support of Minoan Lines. One for her impressive mawashi geri (roundhouse kicks) and the other by scoring touches with her foil. There is plenty for the community to celebrate. In January, 16-yearold Marinela Pediaditaki took gold at the Greek Fencing Championships, while in February, Kelly Kydonaki, also 16, returned from Sochi, Russia, as the new European Karate Champion. Marinela is the first fencer from Crete to take the top spot in the women’s U17 foil category. And Kelly is the first karate athlete from a provincial Greek town to reach the top in Europe. “It has been five years since a member of the national karate team went so far,” she says. Kelly, a member of the Faistos Martial Arts Athletic Association, which has a 20-year history and is considered something of an academy for future Greek champions, began karate training almost before learning to talk. “When I was three, I asked my parents to enroll me in the school. In the end, they took me when I turned four.” Marinela is a member of the Messara Athletic Club, which has been operating since 2008, continuing the region’s long tradition in fencing. She first picked up a foil when she was in the third grade, after seeing her brother competing in the same sport. “I was gripped by the tension. I announced to my parents that I would be stopping gymnastics in order to start fencing, so that I could have an opponent. It’s a sport of strategy, a physical version of chess. You must maintain a high

MARINELA PEDIADITAKI, KELLY KYDONAKI

POWER GIRLS Two sixteen-year-olds from Tymbaki have earned impressive accolades in karate and fencing. ΤΗΣ ΑΛΕΞΆΝΔΡΑΣ ΤΖΑΒΈΛΛΑ, ΠΟΡΤΡΕΤΑ: ΝΙΚΟΛΑΣ ΛEΒEΝΤΑΚΗΣ • BY ALEXANDRA TZAVELLA, PORTRAITS: NIKOLAS LEVENTAKIS

30/31

INSPIRATION Κέλλυ Κυδωνάκη, πρωταθλήτρια Ευρώπης στο καράτε / Kelly Kydonaki, European Karate Champion.

level of concentration and be disciplined.” “Karate also requires discipline, tenacity and belief in yourself. To achieve a high level, you have to work every day on improving your strategy, technique and physical condition,” Kelly adds. Most weekends, if they are not traveling to some competition, they are in Athens for training with the national team. “All champions make sacrifices. When you live in a provincial area of Crete, however, getting to the top level is even harder. You must travel long distances for a good training session. It’s a two-hour drive to Heraklion and then a ferry ride to Piraeus but if I stay in Crete I can’t really train, because I don’t have any opponents at my level any more. Quite often, her friends postpone their birthday parties and wait for her to return before celebrating. As both athletes point out, there are still too many people in Greece who regard the two sports as “dangerous” or “for boys.” But in Messara, they now know that fencing and karate are in no way unsuitable for girls. “Are the swords sharp?” locals used to ask Marinela a few years ago. Today, parents stop her on the street and ask for information about how they can send their children to the club. “An increasing number of girls are learning karate at school,” Kelly remarks. “I want to galvanize children in Greece, which unfortunately has a high rate of childhood obesity, to help them discover the joy of sport and overcome their dependence on cellphones.” Μαρινέλα Πεδιαδιτάκη, πρωταθλήτρια Ελλάδος στην ξιφασκία / Marinela Pediaditaki, Greek fencing champion.

«Το καράτε απαιτεί πειθαρχία, πείσμα και πίστη στον εαυτό σου. Για να φτάσεις ψηλά, πρέπει να βελτιώνεις καθημερινά τη στρατηγική, την τεχνική και τη φυσική σου κατάσταση», λέει από την πλευρά της η Κέλλυ. Τα περισσότερα Σαββατοκύριακα, αν δεν ταξιδεύουν σε αγώνες, βρίσκονται στην Αθήνα για προπονήσεις με την εθνική ομάδα. «Όλοι οι πρωταθλητές κάνουν θυσίες. Όταν ζεις στην ενδοχώρα της Κρήτης, όμως, ο πρωταθλητισμός είναι ακόμα πιο δύσκολος. Πρέπει να διανύσεις πολλά χιλιόμετρα για μια προπόνηση», λέει η Κέλλυ. «Δύο ώρες με το αυτοκίνητο ως το λιμάνι του Ηρακλείου και από εκεί με πλοίο στον Πειραιά. Εδώ δεν υπάρχει πια αντίπαλος στο επίπεδό μου. Αν δεν πάω στην Αθήνα, δεν έχω τη δυνατότητα να προπονηθώ», προσθέτει η Μαρινέλα. Πολλές φορές οι φίλοι της αναβάλλουν τα πάρτι των γενεθλίων τους και την περιμένουν να επιστρέψει, για να γιορτάσουν με χρονοκαθυστέρηση. Στην Ελλάδα υπάρχουν ακόμη πολλοί που θεωρούν τα δύο αθλήματα «επικίνδυνα» και «αγορίστικα», τονίζουν οι δύο αθλήτριες. Στη Μεσαρά, όμως, ξέρουν ότι η ξιφασκία και το καράτε «δεν είναι μόνο για κοπέλια». «Κόβουν τα σπαθιά;» ρωτούσαν πριν από μερικά χρόνια οι ντόπιοι τη Μαρινέλα. Σήμερα, γονείς τη σταματούν στον δρόμο και ζητούν πληροφορίες για να στείλουν τα παιδιά τους στη λέσχη. Η Κέλλυ, ομοίως, παρατηρεί: «Όλο και περισσότερα κορίτσια μαθαίνουν καράτε στη σχολή. Θέλω να κινητοποιήσω τα παιδιά στην Ελλάδα, που δυστυχώς έχει υψηλό ποσοστό παιδικής παχυσαρκίας, να ανακαλύψουν τη χαρά του αθλητισμού και να μην είναι αδρανή στα κινητά».

Περιφέρεια Κρήτης / Region of Crete

INSPIRATION

32/33

Ο ΛΑΚΚΟΣ ΜΕ ΤΑ ΧΡΩΜΑΤΑ Ο Αυστραλός καλλιτέχνης Μάθιου Χάλπιν είναι ο άνθρωπος πίσω από την αναγέννηση της ατμοσφαιρικής γειτονιάς του Ηρακλείου με ευφάνταστα έργα street art. Μια τοιχογραφία στην οδό Βικέλα παρουσιάζει το Ηράκλειο σε μια ιδεατή εκδοχή: ροζ, γαλάζιες, κίτρινες πολυκατοικίες ανηφορίζουν στον λόφο και αγναντεύουν τη θάλασσα. Έτσι «είδαν» την πόλη οι εικαστικοί Αν Σόστρομ και Τζον Μπόουμαν από τη Νέα Υόρκη. Δεν είναι η μοναδική εικαστική παρέμβαση που θα δείτε στη συνοικία του Λάκκου: ζωγραφισμένες παραστάσεις και εκκεντρικά γκραφίτι έχουν ομορφύνει τα στενοσόκακα της παραμελημένης, μέχρι πριν από λίγα χρόνια, γειτονιάς, πλάι στο κέντρο του Ηρακλείου. Υπεύθυνος γι’ αυτή τη μεταμόρφωση είναι ο καλλιτέχνης Μάθιου Χάλπιν, ο οποίος μετακόμισε στο Ηράκλειο πριν από επτά χρόνια για το μοναδικό κρητικό μικροκλίμα. Η αναζήτηση σπιτιού τον έφερε στην άλλοτε κακόφημη συνοικία του Λάκκου, όπου παλιά σύχναζαν πόρνες, ρεμπέτες, μάγκες και κάθε λογής παραβατικοί. Το σκοτεινό αυτό παρελθόν, γέννησε την ιδέα της αναβίωσης: o Χάλπιν ενδιαφέρθηκε να ξαναδώσει ζωή στα κτίρια που είχαν υποκύψει στη φθορά του χρόνου. Οι ιδιοκτήτες τους ήταν χαμένοι, ενώ τα στενά χρησιμοποιούνταν ως χώροι στάθμευσης από τους περιοίκους. «Λίγο αφότου εγκαταστάθηκα, ξανάνοιξε το παλιό καφενείο. Μαζί με τον ιδιοκτήτη, Βαγγέλη Βανδουλάκη, και τον υπεύθυνο του ανεξάρτητου φεστιβάλ “Φεστιβαλάκι”, Κώστα Σταυρακάκη, ζητήσαμε άδεια από τον δήμο να βάψουμε τα μισο-

A mural on Vikela Street offers a hypothetical, alternative version of Heraklion: pink, azure and yellow apartment buildings scale the hill and gaze out over the sea. This is how New York artists Ann Shostrom and John Bowman envisioned the town. But this is not the only artistic intervention you’ll see in the little lanes of the Lakkos district. A keen eye will spot images of birds, olive trees, a retro ice-seller’s shop and a prostitute among the many works adorning the narrow backstreets and alleyways of what was, until just a few years ago, a neglected neighborhood just outside the center of Heraklion. Behind this metamorphosis stands artist Mathew Halpin, who moved to Heraklion seven years ago, prompted by the unique Cretan microclimate. His house-hunting drew him to the neglected, ill-reputed Lakkos, once frequented by musicians of rebetiko, prostitutes and outlaws. Learning about the shady past of this district, Halpin became interested in rescuing buildings that had succumbed to the ravages of time. In most cases, their owners could not be located, and the district’s little backstreets were being used by the locals as parking lots. “A short time after I settled here, the old kafeneio reopened. The three of us – the kafeneio owner Vangelis Vandoulakis, the person in charge of the independent festival Festivalaki, Kostas Stavrakakis and

PAINTING THE TOWN: RADIANT LAKKOS Australian artist Mathew Halpin is the force behind the multicolored wall art of Lakkos, an old Heraklion neighborhood that is reinventing its image and reintroducing itself to locals. ΤΗΣ ΝΈΝΑΣ ΔΗΜΗΤΡΊΟΥ, ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ: ΑΝΤΙΓΟΝΗ ΜΕΤΑΞΑΚΗ • BY NENA DIMITRIOU, PHOTOS: ANTIGONI METAXAKI

34/35

INSPIRATION

Περιηγηθείτε στις οδούς Γιαννίκου και Βικέλα και γύρω από την πλατεία του Λάκκου, για να δείτε τις μοντέρνες τοιχογραφίες καλλιτεχνών από όλο τον κόσμο που έδωσαν χρώμα στη γειτονιά. / Stroll along the streets of Giannikou and Vikela and around Lakkos’ square to see the modern murals created by artists from all over the world who filled the neighborhood with color.

γκρεμισμένα σπίτια και η τοπική αρχή μάς στήριξε», θυμάται. Ο Χάλπιν κατάφερε να συσπειρώσει καλλιτέχνες που φτάνουν εδώ έως σήμερα για να υποστηρίξουν το όραμά του, «The Lakkos Project», ζωγραφίζοντας προσόψεις ετοιμόρροπων σπιτιών στη Βικέλα, στη Γιαννίκου και στους γύρω δρόμους. Εκείνοι του ζητούν να τους βρει τον... τοίχο, και εκείνος τους φιλοξενεί στο σπίτι του, το οποίο έχει μετατραπεί σε «φωλιά» για εικαστικούς που έρχονται από πολύ μακριά (Καλιφόρνια, Λατινική Αμερική, Αυστραλία) αλλά και την Κρήτη ή τη βόρεια Ελλάδα. Ο στόχος, βέβαια, είναι να σωθούν τα παλιά κτίσματα και να βρουν νέα χρήση, το εγχείρημα όμως είναι αρκετά δύσκολο, αφού αρκετά από αυτά καταρρέουν και οι ιδιοκτήτες τους είναι άφαντοι. Παρ’ όλα αυτά, η γειτονιά «άνοιξε» για τους ντόπιους. Πέρυσι διοργανώθηκαν κάποιες δράσεις του φεστιβάλ «Αθέατη Πόλη», ενώ φέτος τον Ιούλιο ο Λάκκος θα φιλοξενήσει μέρος του φεστιβάλ «Τέχνη Καθ’ Οδόν». Επιπλέον, όλο και περισσότεροι Ηρακλειώτες περιδιαβαίνουν πια τα δρομάκια του και κάθονται στο καφενείο –όπου διοργανώνονται και μουσικές βραδιές– απέναντι ακριβώς από την τοιχογραφία που σηματοδοτεί τη νέα εποχή της γειτονιάς. Έργο του ίδιου του Χάλπιν, αποτελεί αντίγραφο μιας φωτογραφίας με ρεμπέτες που είχε τραβηχτεί πριν από 80 χρόνια στον παλιό καφενέ και μοιάζει να ενώνει το χθες με το σήμερα. «Θα ήθελα να διατηρηθεί αυτή η ζωντάνια που έχει ξεκινήσει με τις ζωγραφιές, γιατί ο Λάκκος μπορεί να έχει μακρά ιστορία, αλλά χρειάζεται κι ένα υπέροχο, καλαίσθητο μέλλον», εύχεται ο εμπνευστής.

I – asked the municipality for permission to paint the dilapidated houses and they gave us their full support,” Halpin recalls. Halpin managed to bring together artists who still show up in the area to support “The Lakkos Project.” Together, they paint the façades of ramshackle dwellings located on Vikela, Giannikou and the surrounding streets. These artists look to him to find them a canvas – a nice wall, that is – and he puts them up in his home, which has been transformed into a kind of sanctuary for the artists who arrive in the city from as far as California, Latin America and Australia, as well as from northern Greece and the rest of Crete itself. The aim, of course, is for the old buildings to be saved and for a new use to be found for them; however, this has proven difficult, since many of these structures are crumbling and their owners are nowhere to be found. Despite such challenges, the neighborhood has begun to attract new visitors; a few events were organized last year as part of the Atheati Poli (Invisible City) festival, while this July Lakkos is slated to host a part of the street art festival Techni Kath’ Odon. In addition, more and more revelers can be found making their way through Lakkos for the music nights, held at the kafeneio, located right across from a landmark mural that symbolizes the new era upon which the neighborhood has embarked. This work, by Halpin himself, is a reproduction of an old photograph of rebetes taken some 80 years ago at the original establishment, and forms a visual link between the neighborhood’s past and present. “I would like for this liveliness that began with the paintings to be maintained, because although Lakkos may indeed have a long history, it also needs a wonderful, aesthetically pleasing future,” says Halpin.

INSPIRATION

©ANTIGONI METAXAKI

36/37

Εικαστική εγκατάσταση στην περιοχή του Λάκκου. / An art installation in Lakkos.

ΘΕΑ ΣΤΗΝ ΑΘΕΑΤΗ ΠΟΛΗ

Η αρχιτέκτων Φανή Κουτσουμπού μιλάει για το φεστιβάλ που φωτίζει το άγνωστο Ηράκλειο. Υπάρχουν στο Ηράκλειο γειτονιές σημαδεμένες από τον χρόνο, που κουβαλάνε μνήμες από το παρελθόν, όμως οι τουρίστες τις αγνοούν και οι ντόπιοι συχνά τις προσπερνούν. Σε αυτές ρίχνει φως το φεστιβάλ «Αθέατη Πόλη», που ξεκίνησε από μια μικρή ομάδα εθελοντών και πλέον συγκεντρώνει το ενδιαφέρον των δημιουργικών δυνάμεων της πόλης και περίπου 5.000 επισκεπτών. Σκοπός του φεστιβάλ είναι να αναδείξει και να αξιοποιήσει την παραμελημένη αρχιτεκτονική κληρονομιά και να την εντάξει στην καθημερινή ζωή. Στο ξεκίνημά του, το 2012, ισόγεια και αυλές εγκαταλελειμμένων σπιτιών στην υποβαθμισμένη γειτονιά της Αγίας Τριάδας, που ξεχωρίζει για τη λαϊκή αρχιτεκτονική της, μετατράπηκαν για λίγο σε εναλλακτικές γκαλερί και φιλοξένησαν εκθέσεις και βιντεοπροβολές. Επίκεντρο των πολιτιστικών εκδηλώσεων τα επόμενα χρόνια ήταν ο Λάκκος, τα Ενετικά Τείχη, αλλά και το κρυμμένο Ελληνιστικό Τείχος, ίχνη του οποίου είναι εμφανή στο εσωτερικό της πόλης. «Φέτος τον Σεπτέμβριο, στην πέμπτη χρονιά της διοργάνωσης, θα χαράξουμε μια πολιτιστική διαδρομή σε δέκα βιομηχανικά κτίρια του Ηρακλείου που εγκαταλείφθηκαν, με επίκεντρο τα μουσικά, θεατρικά και εικαστικά δρώμενα στους Υδρόμυλους Καστρινάκη», λέει η αρχιτέκτονας Φανή Κουτσουμπού, ψυχή και εμπνεύστρια του φεστιβάλ. Γεννήθηκε στην Κορώνη, αλλά σχεδόν 40 χρόνια ζει μόνιμα στο Ηράκλειο. «Μόνο αν αυτά τα κτίρια αναδειχθούν, θα αποκτήσουν ζωή οι ξεχασμένες γειτονιές, θα διατηρηθούν η ιστορικότητα και η συνέχεια του Ηρακλείου».

There are neighborhoods, eroded by time, which harbor important memories, but which tourists visiting Heraklion are oblivious to and locals frequently overlook. In recent years, however, a spotlight has been turned on these areas thanks to the Atheati Poli (Invisible City) festival, the brainchild of a small group of volunteers. Today, the festival attracts the interest of creative individuals and groups in the city, as well as roughly 5,000 visitors. Its aim is to showcase the potential of the city’s neglected architectural heritage and help integrate it into everyday life. At the start of the initiative in 2012, the ground floors and courtyards of abandoned houses in the rundown neighborhood of Aghia Triada, noted for its vernacular architecture, were transformed for a few days into alternative galleries hosting exhibitions and video screenings. In the years that followed, the focus of the cultural events shifted to Lakkos, to the Venetian Walls, and to the Arab-Byzantine wall, traces of which can still be seen within the city. “In the festival’s fifth edition, this September, we’ll be presenting a cultural itinerary that takes in ten of Heraklion’s abandoned industrial buildings, and centers around the musical, theatrical and visual art events at Kastrinakis Flour Mill,” says architect Fani Koutsoumpou, the prime mover behind the festival. Born in Koroni, in the southern Peloponnese, she has been a permanent resident of Heraklion for nearly 40 years. “Only if these buildings are showcased will these forgotten neighborhoods come to life again, preserving Heraklion’s historical heritage and continuity.”

EXPLORING THE “INVISIBLE CITY” Architect Fani Koutsoumpou introduces the festival that sheds light on the unknown Heraklion. ΤΗΣ ΑΛΕΞΆΝΔΡΑΣ ΤΖΑΒΈΛΛΑ • BY ALEXANDRA TZAVELLA

38/39

INSPIRATION

ΕΚΧΥΛΙΣΜΑ ΚΡΗΤΗΣ O δημιουργός της Cretan HerbalChem, Βαγγέλης Καστρινάκης, περιγράφει τη «συνταγή» αξιοποίησης του βοτανικού πλούτου του νησιού.

THE ESSENCE OF CRETE Vangelis Kastrinakis, the man behind Cretan HerbalChem, shares the secret to unlocking the botanical wealth of the island. ΤΗΣ ΜΑΡΊΑΣ ΚΟΡΑΧΆΗ, ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ: ΑΝΤΙΓΟΝΗ ΜΕΤΑΞΑΚΗ • BY MARIA KORACHAI, PHOTOS: ANTIGONI METAXAKI «Οι παλιοί τα κάνουν ένα ματσάκι και τα πουλούν στο καλάθι. Τους νέους τούς νοιάζει και η ωραία ετικέτα», λέει, μιλώντας για βότανα, ο Βαγγέλης Καστρινάκης, ιδρυτής της εταιρείας Cretan HerbalChem, που παράγει εκχυλίσματα και αιθέρια έλαια από φαρμακευτικά και αρωματικά φυτά της Κρήτης. Μπαίνοντας στη βιοτεχνία, που εδρεύει στο Ηράκλειο και η οποία είναι επισκέψιμη, θα δει κανείς κούτες με μαλοτήρα (τσάι του βουνού Κρήτης), δίκταμο, μαντζουράνα, φασκόμηλο, κρίταμο κ.ά. Φτάνουν σε αποξηραμένη μορφή, για να τοποθετηθούν αργότερα σε μεγάλες δεξαμενές, προκειμένου να παραχθούν τα εκχυλίσματα που θα χρησιμοποιηθούν ως πρώτη ύλη από μεγάλες εταιρείες καλλυντικών και παραφαρμακευτικών προϊόντων στην Ελλάδα και στο εξωτερικό. Τα τελευταία χρόνια, όλο και περισσότερες εταιρείες εμπιστεύονται την ελληνική πρώτη ύλη, ενώ βλέπουμε και νέους επιχειρηματίες της Κρήτης να γίνονται πιο εξωστρεφείς, δίνοντας υπεραξία στα προϊ-

“Old-timers would gather their herbs and sell them in small bunches from a wicker basket. But the new generation wants attractive packaging as well,” says Vangelis Kastrinakis, founder of Cretan HerbalChem, a company that produces essential oils from native Cretan herbs and medicinal plants. At the company’s Heraklion facility, which is open to visitors, ironwort, dittany, marjoram, sage, sea fennel and other raw materials arrive in dried form and are processed in large tanks where they surrender their essential oils. In turn, these oils are used by major pharmaceutical and cosmetics manufacturers in Greece and other parts of the world. Natural Greek products have been attracting increasing interest in recent years from companies worldwide. Meanwhile, young entrepreneurs in Crete are becoming more export-oriented and giving their products added value by paying more attention to branding. They are exporting high-quality olive oil in beautifully designed bottles, while

40/41

INSPIRATION

1. Ο Βαγγέλης Καστρινάκης στο εργαστήριο της Cretan HerbalChem. / Vangelis Kastrinakis at the Cretan HerbalChem facility. 2. Αποξηραμένα βότανα και λουλούδια καταφτάνουν στο εργαστήριο καθημερινά. / Dried herbs and flowers arrive at the facility daily. 3. Στην αγορά θα βρείτε και τα δικά τους φυσικά καλλυντικά με την επωνυμία 25°Α. / You can find the company’s natural cosmetics in shops under the brand name 25°Α. 3

όντα τους μέσα από μελετημένο branding. Εξάγουν υψηλής ποιότητας ελαιόλαδο σε design συσκευασίες, ενώ οινοποιοί τρίτης και τέταρτης γενιάς καταφέρνουν να βγουν εκτός συνόρων, κάνοντας rebranding στην οικογενειακή επιχείρηση. «Ήταν θέμα χρόνου να ωριμάσουμε ως επιχειρηματίες. Τα τελευταία έξι χρόνια που λειτουργεί η εταιρεία, βλέπω ότι υπάρχει διάκριση αρμοδιοτήτων και εξειδίκευση. Παραδέχεσαι ότι εσύ μπορείς να κάνεις την καλλιέργεια, αλλά κάποιος άλλος είναι καλύτερος από εσένα στον τομέα της μεταποίησης και έπειτα των πωλήσεων. Το πιο ενδιαφέρον όμως είναι ότι και οι παραγωγοί με τους οποίους συνεργαζόμαστε είναι νέα παιδιά, που επέλεξαν το χωράφι είτε ως αποτέλεσμα της κρίσης είτε επειδή ήθελαν να σπουδάσουν βοτανολογία. Έτσι, η τεχνογνωσία εφαρμόζεται και στον πρωτογενή τομέα, και αυτό είναι θαυμάσιο», λέει ο κ. Καστρινάκης. Όνειρο του ιδρυτή της Cretan HerbalChem, που σπούδασε οικονομικά στην Αμερική και έχει ζήσει σε αρκετές χώρες του κόσμου, ήταν «να φέρει τα πανεπιστήμια και τα ερευνητικά ιδρύματα στην πραγματική οικονομία», όπως έβλεπε να γίνεται στο εξωτερικό. Έτσι, συμμετέχει σε διάφορα πρότζεκτ, εξερευνώντας αυτόν τον καιρό, μεταξύ άλλων, τη χλωρίδα του βυθού. «Εκτιμώ ότι τα επόμενα νέα που θα ακούσουμε στον χώρο της υγείας θα έχουν να κάνουν με θαλάσσια φυτά. Είναι ένα σχεδόν ανεξερεύνητο κεφάλαιο και η πρόκληση είναι το πώς θα τα πολλαπλασιάσεις». Έχοντας τη δυνατότητα να παράγει πολύ καλής ποιότητας εκχυλίσματα, η Cretan HerbalChem διαθέτει στην αγορά και τα δικά της καλλυντικά, με την επωνυμία 25°Α. Μια και οι νέοι παραγωγοί πειραματίζονται και με νέες καλλιέργειες, που δεν είχαν παράδοση στην Κρήτη, πλέον μπορεί να βρει κανείς στο εμπόριο αφρόλουτρο με μελισσόχορτο, γαλάκτωμα σώματος με λουίζα και ενυδατική κρέμα με μέντα. «Αυτό ήταν το όραμα», καταλήγει ο κ. Καστρινάκης. «Το ποιοτικό βότανο που παράγεται στην Κρήτη να βρει το κοινό του και τη θέση που του αξίζει στην αγορά».

third and fourth-generation winemakers are exploring new frontiers, making efforts to rebrand family businesses. “It was just a matter of time for us to mature as business people,” says Kastrinakis of his fellow Cretan entrepreneurs. “In the six years that my business has been in operation, I have seen a greater separation of responsibilities and of expertise in the broader market. I see people admitting that, while they might be great at cultivation, someone else is better at production or sales.” The most interesting thing, however, Kastrinakis says, is that “Many of the farmers we work with are young people who chose this profession, either because of the crisis or because they wanted to study botany. This illustrates how new know-how is being brought into the primary sector, and that’s a wonderful thing.” Kastrinakis – who studied economics in the United States and has lived in several countries – hopes to lend his help so that universities and research centers have a greater direct impact on the real economy in Greece, as is the case abroad. In part, this means participating in a number of different projects, the most recent of which is an exploration of marine plants.“I believe that the next big thing in the health industry will have to do with marine plants. This is a largely unexplored chapter; the real challenge is how to propagate them,” he explains. Not just a producer of high-quality essential oils, Cretan HerbalChem also has a line of cosmetics that it sells under the brand name “25°Α.” In addition, the company capitalizes on the willingness of young farmers in Crete to experiment with non-traditional crops, so that Cretan HerbalChem can offer consumers exciting new products, such as shower gel with lemon balm, body milk with lemon verbena or moisturizing lotion with mint. “This was the dream,” says Kastrinakis, “to give Cretan herbs, which are of such high quality, the name and the place they deserve in the international market.”

Info: Cretan HerbalChem, Θουκυδίδου 16, Ηράκλειο, τηλ. 2810-229860, www.25a.gr. Επισκέψιμο κατόπιν συνεννόησης.

Info: Cretan HerbalChem, 16 Thoukididou, Heraklion, Tel. (+30) 2810.229.860, www.25a.gr. Open to visitors by appointment.

INSPIRATION

©ANTIGONI METAXAKI

42/43

ΤΟ KΡΗΤΙΚΟ ΜΕΛΙ ΠΟΥ ΕΦΤΑΣΕ... ΧΟΝΓΚ ΚΟΝΓΚ Φασκομηλιά, μαλοτήρα, ερείκη, λευκό θυμάρι: τα βότανα της Κρήτης δίνουν στο μελένιο στάλαγμα Μελίγυρις υπεραξία. «Οι παλιοί μελισσοκόμοι πίεζαν με τα χέρια τους το κερί για να βγει το μέλι από τις κυψέλες», διηγείται ο Μανώλης Στεφανάκης, μελισσοκόμος τρίτης γενιάς από το Αρκαλοχώρι Ηρακλείου. Εκείνες τις εποχές, βέβαια, τα κέρινα σπίτια των μελισσών φτιάχνονταν μέσα σε πήλινα πιθάρια και όχι στα γνωστά μας ξύλινα κουτιά. Σήμερα, με σύγχρονα μέσα αλλά με φυσικό τρόπο, ο Μανώλης παράγει και τυποποιεί διάφορα είδη κρητικού μελιού υψηλής ποιότητας με την επωνυμία Μελίγυρις. Η σύγχρονη μονάδα του λειτουργεί από το 2003 λίγα χιλιόμετρα έξω από το Ηράκλειο, τα μελίσσια ωστόσο βρίσκονται σε διάφορες περιοχές του νησιού όπου ευδοκιμούν βότανα και φυτά που θεωρούνται θεραπευτικά, όπως η φασκομηλιά, η μαλοτήρα, η ερείκη, το θυμάρι αλλά και το λευκό θυμάρι (από περιοχή κοντά στα Λευκά Όρη). Στο δάσος του Σελάκανου, από την άλλη, 35 χλμ. βορειοδυτικά της Ιεράπετρας, παράγεται μέλι από πευκοθύμαρο, προϊόν μιας πρόσμειξης που δημιουργείται χάρη στο οικοσύστημα και στο σπουδαίο μικροκλίμα της περιοχής. Η Μελίγυρις είναι αποκλειστικός προμηθευτής των Μινωικών Γραμμών. Αυτό σημαίνει ότι μπορείτε να επισκεφτείτε το εστιατόριο του πλοίου για να δοκιμάσετε το μέλι της με γιαούρτι. Εκτός πλοίου, θα βρείτε το εκλεκτό προϊόν στα ράφια των καταστημάτων Duty Free σε αεροδρόμια και λιμάνια της Ελλάδας, αλλά και σε delicatessen σε όλο τον κόσμο, από την Ιαπωνία μέχρι τον Καναδά. Ενδεικτικά αναφέρουμε τα Galeries Lafayette στη Γαλλία και την boutique του Four Seasons στο Χονγκ Κονγκ. Info: Μελίγυρις, Αρκαλοχώρι Ηρακλείου, τηλ. 28910-29066, meligyris.com

Manolis Stefanakis, a third-generation apiarist from the town of Arkalohori, 30 kilometers south of Heraklion, says that, in the old days, bees would construct their hives inside clay urns. Beekeepers would squeeze the beeswax so that the honeyed drippings oozed out of the honeycombs. Since 2003, Stefanakis has been using natural methods to produce various types of Cretan honey of the highest quality, which he bottles under the Meligyris brand, at his modern facility in his hometown. The honey is produced in various locations around the island where herbs and plants grow that are considered therapeutic and which lend his honey added value. These include sage, ironwort, erica (heather), thyme and white thyme, from the area near the Lefka Ori mountain range. The Selakano forest, a unique ecosystem with magnificent microclimate located some 35 kilometers northwest of Ierapetra, offers honey made from pine and thyme. Meligyris is the exclusive honey purveyor to Minoan Lines. This means that you can visit the ship’s restaurant to try this fine honey with yogurt. On dry land, you can find select Meligyris products on the shelves of duty-free shops in airports and seaports throughout Greece, as well as in delicatessens around the world, from Japan to Canada. Galeries Lafayette in France and the Four Seasons Boutique in Hong Kong are but two examples of discerning establishments where this excellent honey can be found. Info: Meligyris, Arkalohori, Regional Unit of Heraklion, Tel. (+30) 2891.029.066, meligyris.com

THE CRETAN HONEY YOU CAN FIND IN HONG KONG Sage, ironwort, heather and thyme add to the flavor and to the outstanding properties of the Cretan wonder honey Meligyris. ΤΗΣ ΝΈΝΑΣ ΔΗΜΗΤΡΊΟΥ • BY NENA DIMITRIOU

INSPIRATION

ΑΠΟΨΕ ΠΑΙΖΟΥΝ ΟΙ ΕΡΑΝ Με λύρα, κρουστά, λαούτο, μπουλγαρί και σαντούρι, μια παρέα μουσικών από το Ηράκλειο μας ξανασυστήνει την παραδοσιακή μουσική.

ERAN: CRETAN MUSIC RELOADED A group of musicians from Heraklion reintroduces us to traditional Cretan music, with the help of lyres, lutes, bulgaris, santouris and a range of percussion instruments. ΤΗΣ ΌΛΓΑΣ ΧΑΡΑΜΉ • BY OLGA CHARAMI

Ο «Ερωτόκριτος», το «Ανάθεμα τον αίτιο», το «Έιβαλα» και πολλά ακόμα σπουδαία τραγούδια της ελληνικής παραδοσιακής μουσικής κυκλοφορούν ανανεωμένα στα στενά του Ηρακλείου. H επιστροφή στις μουσικές ρίζες είναι μια τάση που κερδίζει έδαφος τον τελευταίο καιρό στην Ελλάδα, αλλά οι Εράν είναι από τους πρώτους που το τόλμησαν πριν από πέντε χρόνια και από εκείνους που το κάνουν με ιδιαίτερο σεβασμό. «Ο πήχης που έβαλαν οι παλιοί είναι ψηλά και πρέπει να μείνει ψηλά», συμφωνούν η Κυβέλη Σεργίου και ο Νεκτάριος Παχιαδάκης, βασικά μέλη του μουσικού σχήματος, που έχουν γεννηθεί και μεγαλώσει στο Ηράκλειο. Μαζί με τον Χανιώτη Μανόλη Σκουμπάκη και τον Νεκτάριο Μαρίνο από το Αίγιο, αποτελούν ουσιαστικά μια παρέα, ερωτευμένη με τη μουσική. «Η λέξη “εράν”, άλλωστε, είναι το απαρέμφατο του αρχαιοελληνικού ρήματος “εράω”, που σημαίνει “ερωτεύομαι”, με την ευρεία έννοια του έρωτα, “καθετί όμορφο και θαυμαστό”, όπως η μουσική», λέει ο Νεκτάριος Παχιαδάκης. Στις δύο δουλειές που έχουν κυκλοφορήσει («Ονείρου Ζωγραφιά» και «Να ’μουν πουλί να πέταγα») οι Εράν διασκευάζουν κυρίως παλιούς σκοπούς, ωστόσο και τα νέα τραγούδια που γράφουν έχουν αναφορές στην Κρήτη και στη Μεσόγειο. «Τα παλιά τραγούδια βρίσκουν ανοιχτές τις πόρτες και ξαναμπαίνουν στα σπίτια των ανθρώπων. Κι εμείς με άλλα είδη μεγαλώσαμε, αλλά τα παιδικά μας ακούσματα είχαν τη δύναμη να μας παρασύρουν. Δεν είναι αυτό που λέμε “mainstream”, είναι ζωντανή μουσική με την οποία οι Κρητικοί συνεχίζουν να διασκεδάζουν», λέει ο Νεκτάριος Παχιαδάκης. Ριζίτικα, συρτά, κοντυλιές, σούστα, πεντοζάλης, πηδηχτός, αλλά και τα ταμπαχανιώτικα, με επιρροή από τους Μικρασιάτες πρόσφυγες,

Updated versions of “Erotokritos,” “Anathema ton Aitio,” “Eivala” and many other magnificent songs from the Greek traditional music repertoire can often be heard wafting through the backstreets of Heraklion. The return to these musical roots may be a trend that has been gaining ground in Greece recently, but Eran were among the first to venture into this territory, some five years ago, and are among those musicians with a special respect for this material. “The bar that the older ones set is high, and must remain so,” say Kiveli Sergiou and Nektarios Pachiadakis, main members of the group, who were born and grew up in Heraklion. Along with Chania native Manolis Skoumbakis and Nektarios Marinos from Aigio, they are, in essence, a group of musicians and friends in love with music. “The word eran is the infinitive of the ancient Greek verb erao, which means ‘I fall in love,’ in the broad sense of the term, with everything that is beautiful and splendid, such as music,” says Pachiadakis. In the two albums they have released to date, Eran mainly cover older tunes, but the new songs they write also make musical reference to Crete and the Mediterranean. “The old songs find doors open, and re-enter people’s homes,” Pachiadakis explains. “We too, grew up listening to other types of music, but what we heard as children had the power to carry us away. It’s not what we call ‘mainstream.’ Rather, it’s live music that Cretans continue to use to entertain themselves.” Traditional rhythms like rizitika, syrta, kontylies, sousta, pentozalis, pidichtos, as well as tabachaniotika – influenced by Asia Minor refugees in the 1920s – can still be heard around the island. “Cretan

44/45

ΣΤΈΛΛΑ ΜΕΛΙΓΚΟΥΝΆΚΗ

Νεκτάριος Μαρίνος, Νεκτάριος Παχιαδάκης και Κυβέλη Σεργίου, τα τρία από τα τέσσερα μέλη των Εράν. / Nektarios Marinos, Nektarios Pachiadakis and Kiveli Sergiou, three of the four members of the group Eran.

παίζονται ακόμη στο νησί: «Η κρητική μουσική είναι μια παράδοση που έρχεται από τη Μινωική εποχή, κατά την οποία ξέρουμε ότι παιζόταν μουσική με λύρα αλλά και αυλούς», λέει η Κυβέλη Σεργίου. «Λέγεται ότι είναι η αρχαιότερη ελληνική και ευρωπαϊκή μουσική. Οι πιο γρήγοροι χοροί μας, όπως ο πεντοζάλης, η σούστα και ο μαλεβιζιώτης, προέρχονται από τον αρχαίο πυρρίχιο πολεμικό χορό». Με τις μοντέρνες αλλοιώσεις που επικρατούν και στην κρητική μουσική, δεν είναι εύκολο να ακούσεις καλά κρητικά στο νησί, ενώ τα γνήσια πανηγύρια, όπως του χωριού Αβδού, είναι δυσεύρετα στο Ηράκλειο: «Το καλοκαίρι μπορείτε να δείτε εξαιρετικές μουσικές εκδηλώσεις στα κηποθέατρα της πόλης ή στα φεστιβάλ σε όλη την Κρήτη, όπως εκείνα στο Χουδέτσι, στο Αμάρι (Ρέθυμνο), στη Σητεία (Λασίθι) και φυσικά στο φεστιβάλ της Μυρτιάς, που παντρεύει την κρητική μουσική με διάφορες μουσικές του κόσμου», λένε οι Εράν. Τους ίδιους, αλλά και άλλους μουσικούς, θα τους δείτε σε συγκεκριμένους χώρους, που στηρίζουν την κρητική παράδοση. Επί ηρακλειώτικου εδάφους, στο συνεταιριστικό καφενείο Πλουμί, στις Αρχάνες, στις ταβέρνες Σύλλαμος, Βαρδής στην πόλη και του Γιάννη στο χωριό Κυπαρίσσι. Αυτοσχέδια γλέντια μπορεί να πετύχετε στα καφενεία του Καλλιτέχνη και Θηρίο στην πόλη ή στου Πρόδρομου στο Καστέλι Φουρνής, στα σύνορα με το Λασίθι.

music has roots reaching back to the Minoan era; we know that during that period they played music on the lyre, and they used flutes,” says Sergiou. “It’s said that it is the oldest music in Greece and in Europe. Our faster dances, like pentozalis, sousta and maleviziotis, all originate from the ancient Pyrrhic war dance.” What with all the modern “distortions” that Cretan music has suffered, it is no easy task to find truly traditional Cretan music on the island. Authentic festive celebrations, known as panigyria, like the one that takes place in the village of Avdou, are hard to come by in Heraklion. “In the summer, you can catch exceptional music events at the city’s garden theaters, or at festivals like those held in Houdetsi, Amari (in Rethymno), Sitia (in Lasithi) and at the festival of Myrtia, which marries Cretan music with world music,” say the members of Eran. You can see and hear these musicians, along with others, in venues that support the Cretan music tradition. In the greater Heraklion area, you can catch them at Plumi, the cooperative kafeneio in Archanes, at the Syllamos and Vardis tavernas in Heraklion and at Yiannis’ taverna in the village of Kyparissi. There’s also a chance you’ll stumble upon some impromptu festive celebration in the city, at either the Kallitechnis or Thirio kafeneios, or at Stou Prodromou, located in Kasteli, in the Fourni area, on the border of the Lasithi region.

Info: Οι Εράν θα περιοδεύσουν φέτος με τον Ηλία Λογοθέτη και τη Μαρία Ζαχαρή σε μια παράσταση αφιερωμένη στους Κρήτες ποιητές, με μελωδίες και απαγγελίες.

Info: Eran will be touring this year with Ilias Logothetis and Maria Zachari, in a performance dedicated to Cretan poets which will feature both melodies and readings from literary works.

INTERVIEW

ΓΙΩΡΓΟΣ ΚΟΥΜΕΝΤΑΚΗΣ

«ΚΟΥΒΑΛΆΩ ΤΗΝ ΠΑΡΆΔΟΣΗ ΤΗΣ ΚΡΉΤΗΣ ΠΆΝΤΑ ΚΑΙ ΠΑΝΤΟΎ» Ο καλλιτεχνικός διευθυντής της Εθνικής Λυρικής Σκηνής κάνει έναν απολογισμό του πρώτου χρόνου στις νέες εγκαταστάσεις, περιγράφει το όραμά του για το μέλλον και μιλάει για τις ρίζες του.

GIORGOS KOUMENTAKIS: “MY CRETAN HERITAGE IS ALWAYS WITH ME, EVERYWHERE” The artistic director of the Greek National Opera looks back on the company’s first year in its new premises, outlines his vision for the future and talks about his family roots. ΤΗΣ ΑΛΕΞΆΝΔΡΑΣ ΤΖΑΒΈΛΛΑ, ΠΟΡΤΡΈΤΑ: ΘΑΛΕΙΑ ΓΑΛΑΝΟΠΟΥΛΟΥ • BY ALEXANDRA TZAVELLA, PORTRAITS: THALIA GALANOPOULOU

Ο Γιώργος Κουμεντάκης στα παρασκήνια της Εθνικής Λυρικής Σκηνής. / Giorgos Koumentakis backstage at the Greek National Opera.

46/47

INTERVIEW 1

48/49

Το γραφείο του διευθυντή της Εθνικής Λυρικής Σκηνής στις εγκαταστάσεις του Κέντρου Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος είναι η γωνία ενός κοινόχρηστου τραπεζιού σε μια αίθουσα συσκέψεων. «Μου έδωσαν δικό μου χώρο όταν ήρθα, αλλά προτίμησα αυτό το μέρος, για να μπαίνει όποιος θέλει όποτε θέλει». Ο Γιώργος Κουμεντάκης δεν έχει ανάγκη από το κύρος που προσδίδει ένας χώρος. Έχει καταξιωθεί με το έργο του, που έχει παρουσιαστεί σε όλο τον κόσμο, από το Carnegie Hall της Νέας Υόρκης, την Παλιά Όπερα της Φρανκφούρτης και το Piccolo Teatro του Μιλάνου μέχρι την Απαγορευμένη Πόλη στο Πεκίνο. Γεννήθηκε στην Κρήτη, όπου και άρχισε να μαθαίνει μουσική σε ηλικία 5 ετών και στα 59 του έχει διαγράψει μια φωτεινή πορεία. Συνεργάστηκε με θρύλους του θεάτρου, της όπερας και του χορού, όπως ο Κάρολος Κουν, ο Στέφανος Λαζαρίδης και η Ραλλού Μάνου. Στα 26 του, ο Ούγγρος συνθέτης Γκιέργκι Λίγκετι του ανέθεσε να γράψει το έργο «Σύμμολπα 5», το οποίο παρουσιάστηκε από την Ορχήστρα Νέων της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Έγραψε έργα συμφωνικά και μουσικής δωματίου, για θέατρο, χορό, κινηματογράφο και installations. Συνέθεσε και παρουσίασε τέσσερις όπερες και, φυσικά, είχε τη μουσική επιμέλεια των τελετών έναρξης και λήξης των Ολυμπιακών Αγώνων Αθήνα 2004. Τον Φεβρουάριο του 2017 κι ενώ κρατούσε επί δύο χρόνια τα ηνία της Εναλλακτικής Σκηνής της Λυρικής, ανέλαβε ένα ακόμα «εθνικό» πρότζεκτ: την καλλιτεχνική διεύθυνση ολόκληρου του οργανισμού κατά την κομβική περίοδο της μετεγκατάστασής του στο νέο κτίριο του Ρένζο Πιάνο, την οποία συνδύασε με το ανέβασμα νέων παραγωγών. Τι σας δίδαξε ο πρώτος χρόνος στο τιμόνι της ΕΛΣ; Ότι μπορεί να υπάρχει αλληλουχία και σύμπραξη μεταξύ του καλλιτεχνικού και του διοικητικού τομέα. Ο συντονισμός αυτών των δυνάμεων είναι απαραίτητος για να φτάσεις στο ιδεατό αποτέλεσμα, που είναι μια παράσταση υψηλού επιπέδου η οποία «περνάει» στον κόσμο. Τι πρέπει να γίνει ακόμα; Έχουμε ακόμα δρόμο, αλλά είμαι αισιόδοξος. Πρέπει να αξιοποιήσουμε πλήρως τις τεχνικές δυνατότητες που μας δίνει η σκηνή, να αναπτύξουμε την καλλιτεχνική μας αρτιότητα, να συνεχίσουμε να υποστηρίζουμε τη νέα γενιά μαέστρων που τα επόμενα 15-20 χρόνια θα είναι στο επίκεντρο διεθνώς. Να ενθαρρύνουμε νέους τραγουδιστές να δοκιμαστούν σε νέα είδη ρεπερτορίου. Θέλουμε οι καλλιτέχνες της Λυρικής να ξεπεράσουν τα όριά τους. Η μεγαλύτερη πρόκληση είναι οι τομείς της εκπαίδευσης, της κοινωνικής προσφοράς και των παραγωγών. Πώς θα γίνουν όλα ένα και μόνο σύστημα, μια συμπυκνωμένη δύναμη. Πού οφείλεται η μεγάλη απήχηση των φετινών παραστάσεων; Στο ρεπερτόριο, στο μάρκετινγκ ή στην περιέργεια για τις νέες εγκαταστάσεις; Σε όλα. Σίγουρα μετράει το πώς θα προσελκύσεις το κοινό, το πώς θα ξανάρθει και πώς θα βάλει τελικά στη ζωή του την όπερα. Παρόλο που τα χρήματα που διατίθενται για διαφήμιση των παραστάσεων είναι πολύ περιορισμένα, η δυναμική του χώρου είναι τόσο μεγάλη, που ό,τι συμβαίνει

1. Στιγμιότυπο από πρόβα. / A snapshot from a rehearsal. 2. Ενθουσίασε το κοινό της ΕΛΣ ο πρωτοποριακός «Μαγικός αυλός», παραγωγή της Κωμικής Όπερας του Βερολίνου. / Audiences at the Greek National Opera were delighted by The Magic Flute , a Komische Oper Berlin production.

The Greek National Opera director’s office at the Stavros Niarchos Foundation Cultural Center (SNFCC) is a desk in the corner of a conference room. “I was given my own space when I came here, but I preferred this spot because it makes people feel they can come in whenever they want.” Giorgos Koumentakis doesn’t need status symbols like a luxurious office; his work speaks for itself, having been presented at venues including Carnegie Hall in New York, Frankfurt’s Old Opera House, Milan’s Piccolo Teatro, and the Forbidden City in Beijing. Born in Crete, Koumentakis started studying music at the age of five. Now 59, he can look back on a stellar career that includes collaborations with national legends of theater, opera and dance, such as Karolos Koun, Stefanos Lazaridis and Rallou Manou. When he was 26, Hungarian composer György Ligeti commissioned him to write Symmolpa 5 for a performance of what was then the European Community Youth Orchestra. He has written symphonies and chamber music, music for theater and dance, and scores for films and art installations. He has composed and presented four operas and was responsible for the music at the opening and closing ceremonies of the 2004 Athens Olympics. After two years at the helm of the Greek National Opera’s Alternative Stage, he took on another ambitious challenge in February 2017, serving as artistic director of the entire company during the crucial period of its move to the new building designed by Renzo Piano at the SNFCC, a landmark event that was celebrated with a series of new productions. What has the first year at the helm of the GNO taught you? That the artistic and administrative sectors can work together in concert. Coordinating these forces is necessary to achieve the desired result, which is putting on high-caliber productions that resonate with the public. What still needs to be done? We have a long way to go, but I am optimistic. We need to make fuller use of the new theater’s state-of-the-art technology, develop our artistic excellence and continue to support those young conductors who will be in the international spotlight for the next 15 to 20 years. We also need to encourage young singers to try different repertoires. We want the National Opera’s artists to transcend their limits. The biggest challenges lie in joining education and training, social benefit programs and productions into a single system, a consolidated force. How do you account for the huge success of this year’s performances? Is it the program, the marketing or

50/51

INTERVIEW

εδώ προσελκύει αμέσως το ενδιαφέρον του Τύπου και των social media. Η μεγαλύτερη ευθύνη είναι για μένα η επιλογή του περιεχομένου: τι θα δεις και με ποιους. Σίγουρα δεν πρέπει να επαναλάβουμε τις συνταγές του παρελθόντος. Έχουν κορεστεί τα πολύ γνωστά έργα, γιατί έχουν παιχτεί πάρα πολλές φορές με το ίδιο σκηνοθετικό στυλ. Πρέπει να δοκιμάσουμε να τα ανεβάσουμε αλλιώς, αλλά και να φέρουμε νέους τίτλους. Στην ΕΛΣ υπάρχει πολυσυλλεκτικότητα, όλες οι τάσεις έχουν θέση, δεν υπάρχουν στεγανά του τύπου «μόνο σύγχρονο» ή «μόνο κλασικό». Έχουμε δύο σκηνές: η μία έχει τη δυνατότητα να φτάσει στο άκρο της αναζήτησης, η άλλη να κινηθεί πιο ακαδημαϊκά, αλλά πού και πού να κάνει κάτι πολύ ρηξικέλευθο. Δοκιμάζουμε έργα που δεν έχουν παιχτεί στο παρελθόν στην Ελλάδα, όπως το «Ρωμαίος και Ιουλιέτα» του Σαρλ Γκουνό. Για μας στην όπερα χωράει και ο Χατζιδάκις, και το animation, και όσα ξεπερνούν τη λογική της οπερατικής κλίμακας. Αυτές οι υπερσύγχρονες εγκαταστάσεις μάς αφήνουν να δοκιμάσουμε πράγματα που ήταν αδύνατο να γίνουν στη σκηνή του θεάτρου Ολύμπια. Μας επιτρέπουν να δούμε στη χώρα μας την όπερα του 21ου αιώνα. Ναι, υπάρχει ενδεχόμενο αποτυχίας όταν δοκιμάζεις κάτι καινούργιο. Όμως μόνο έτσι μαθαίνεις να ξεπερνάς τον εαυτό σου. Οι Έλληνες αγαπούν την όπερα; Κοινό φανατικά δοσμένο στην όπερα υπήρχε πάντα στην Ελλάδα και δεν ήταν μικρό. Η όπερα στη χώρα μας έχει πολύ μεγάλη ιστορία – μεγαλύτερη από πολλά άλλα είδη θεάματος, αν λάβουμε υπόψη ότι το ελληνικό μελόδραμα βρισκόταν σε άνθηση από τον 18ο αιώνα. Δεν ήταν τυχαίο ότι η Λυρική Σκηνή, όταν ιδρύθηκε το 1939, είχε ευρωπαϊκή κουλτούρα και παρουσίαζε έργα τα οποία την ίδια εποχή ανέβαζαν οι μεγάλες σκηνές. Στους κόλπους της καλλιεργήθηκε όχι μόνο ο θεατής, αλλά και οι μεγάλοι καλλιτέχνες. Σκεφτείτε ότι από εδώ βγήκαν η Μαρία Κάλλας, σπουδαίοι συνθέτες όπως ο Μανώλης Καλομοίρης και ο Σπυρίδων-Φιλίσκος Σαμάρας, αλλά και διεθνώς καταξιωμένοι ερμηνευτές, όπως ο Κώστας Πασχάλης. Η δύναμη της όπερας είναι ακόμα πιο ισχυρή από αυτήν του θεάτρου. Έχει ένα μεγάλο, πιστό

Στην κεντρική αίθουσα «Σταύρος Νιάρχος», χωρητικότητας 1.400 θέσεων, της Εθνικής Λυρικής Σκηνής. / In the Stavros Niarchos Hall of the Greek National Opera, which can seat up to 1,400.

«Αυτές οι υπερσύγχρονες εγκαταστάσεις μας επιτρέπουν να δούμε στη χώρα μας την όπερα του 21ου αιώνα». “This state-ofthe-art facility allows us to bring 21stcentury opera to Greece.”

the public’s curiosity about the new facilities? All of it. How you draw in the audience, make people want to come back and encourage them to make opera part of their lives is instrumental. Even though we have very limited funds for advertising, the venue is so popular that anything held here immediately attracts the attention of the press and social media. But my biggest responsibility, as far as I am concerned, is content selection: what to put on and with whom. You certainly can’t keep repeating the recipes of the past. The very popular pieces have become somewhat tired, through being staged many, many times in more or less the same style. We need to try different styles as well as to stage new works. The GNO has the versatility to accommodate a range of genres and trends. There are no prejudices of the “We only do contemporary” or “We only do classical” kind. We have two stages: one that is intended to push the limits of experimentation, and one that is of a more “academic” inclination but can, every so often, do something radical. We are trying this with pieces that we haven’t staged in the past, like Charles Gounod’s Roméo et Juliette. We believe that opera can be about [Manos] Hadjidakis and animation, and anything that transcends the logic of the opera genre. This state-of-the-art facility allows us to try things that were impossible at the Olympia Theater, our old base. It allows us to bring 21st-century opera to Greece. Sure, there is always the risk of failure when you’re trying something new, but that’s the only way to learn and grow. Are Greeks operagoers? Greece has always had a diehard opera audience. Opera has been around for a long time in this country, longer than many other genres of entertainment, if you consider that melodrama became the rage in the 18th century. It’s no coincidence that, when the National Opera was founded in 1939, it took its lead from other European companies, and staged productions that were being put on at major European opera houses at that time. It was responsible for cultivating, not just an audience, but also a number of great artists; it gave us Maria Callas, great composers including Manolis Kalomiris and Spyridon-Filiskos Samaras, as well as internationally acclaimed singers such as Kostas Paskalis. The power of opera is even more potent than that of theater. Opera has a large and faithful audience that is constantly being refreshed. It does require its spectators to have some level of familiarity with the material, but once they take the first step, even without any musical education, opera will reward them. Because it comprises all of the

52/53

INTERVIEW

κοινό που συνεχώς ανανεώνεται. Απαιτεί από τον θεατή μια εξοικείωση. Ωστόσο, αν εκείνος κάνει το πρώτο βήμα, ακόμα κι αν δεν έχει μουσική παιδεία, η όπερα θα τον ανταμείψει. Επειδή εμπεριέχει όλες τις άλλες τέχνες, είναι κάτι το φαντασμαγορικό. Υπάρχει βέβαια και δεύτερο επίπεδο, καθαρά πνευματικό και συγκινησιακό, το οποίο σίγουρα καλλιεργείται όσο εξοικειώνεσαι. Αγωνιάτε για την κριτική; Σας ενδιαφέρει αν προέρχεται από έμπειρο ή από πρωτάρη στην όπερα θεατή; Δεν κατηγοριοποιούμε τους θεατές. Κάποιος που πληρώνει το εισιτήριό του, και μάλιστα εν καιρώ κρίσης, πρέπει να πάρει το μέγιστο – και όποιος πληρώνει κρίνει. Η κριτική είναι για μας το σημείο αναφοράς, ο καλύτερός μας σύμμαχος. Πιστεύω στον ανοιχτό σε ερεθίσματα θεατή, ο οποίος, είτε ξέρει είτε δεν ξέρει, θα καθίσει στη θέση του, θα αφεθεί και θα βυθιστεί στο θέαμα. Το ανοιχτό κοινό αποκλείεται να φύγει από δική μας παραγωγή χωρίς να έχει κερδίσει. Κι αν συνειδητοποιήσει ότι κέρδισε, θα ξανάρθει και θα επενδύσει περισσότερο και θα γίνει μέλος αυτής της κοινότητας. Θα θέλατε να δείτε ξένους θεατές να έρχονται στην Αθήνα ειδικά για μια παράσταση; Συμβαίνει ήδη. Δεν είναι βέβαια μεγάλος αριθμός, τόσο που να τον ζηλέψει κανείς, όμως υπάρχει. Είναι ένα από τα όνειρά μου και όλων των συνεργατών μου να συνδεθεί η Αθήνα με την όπερα. Να ταξιδέψουν οι παραγωγές μας, να κάνουμε ουσιαστικές συμπαραγωγές με όπερες του εξωτερικού, αλλά και να μας επιλέξουν οι ξένοι για μια παράσταση. Η Εθνική Λυρική Σκηνή μπορεί να παίξει, περισσότερο από οποιονδήποτε άλλο θεσμό ή οργανισμό, καθοριστικό ρόλο στην ενδυνάμωση του πολιτιστικού τουρισμού. Ο τουρίστας θα πάει να δει μια παράσταση στο Φεστιβάλ Αθηνών, που το ευνοούν πολύ οι χώροι - τα αρχαία θέατρα. Δεν εξυπακούεται όμως ότι θα έρθει να δει όπερα. Βέβαια, όταν ανεβάσαμε την «Ηλέκτρα», ήρθε ο κόσμος από το εξωτερικό μόνο για να δει την παράσταση. Έχουμε επαφές με ταξιδιωτικά γραφεία

Σκηνή από τη «Λουτσία ντι Λαμμερμούρ», συμπαραγωγή με τη Βασιλική Όπερα του Λονδίνου, που έσπασε τα ταμεία. / A scene from Lucia di Lammermoor a co-production with the London Royal Opera House that played to packed houses.

«Η Εθνική Λυρική Σκηνή μπορεί να παίξει, περισσότερο από οποιονδήποτε άλλο θεσμό ή οργανισμό, καθοριστικό ρόλο στην ενδυνάμωση του πολιτιστικού τουρισμού». “The Greek National Opera can play a bigger role than any other institution or organization in strengthening cultural tourism.”

arts in one, it is phantasmagorical. There is, of course, another level that is both intellectual and emotional, which can certainly be cultivated through greater exposure. Are you concerned about criticism and whether it comes from a novice or experienced operagoer? We don’t classify the public. Anyone who pays for a ticket deserves our best and has the right to judge. Criticism is a reference point for us; our strongest ally. I have faith in spectators who are open to all stimuli, who will sit in their seat and allow themselves to become immersed in the spectacle, regardless of whether they are knowledgeable or not. There is no way an open-minded spectator will leave one of our productions without having been rewarded. If they feel that they have gained something, they will come back and invest some more, and become a member of this community. Would you like to see tourists coming to Athens expressly to see a GNO performance? It’s already happening. We’re not talking about a large number, but it’s there. It is my dream, and that of all my colleagues, for Athens to become associated with opera, for our productions to travel, for co-productions to take place with opera companies abroad, and for foreigners to choose us for a performance. The Greek National Opera can play a larger role than any other institution or organization in strengthening cultural tourism. Tourists will go to a show at the Athens Festival, which benefits greatly from the venues it has at its disposal, including the ancient theaters, but they will not necessarily see an opera. For our Electra, however, we had people who came from abroad just for the show. We’re in touch with

54/55

INTERVIEW

και άλλους φορείς και ξέρουμε ότι ξένοι κάνουν ταξίδια για να δουν παραστάσεις στη Λυρική, τις οποίες συνδυάζουν με τριήμερο ή τετραήμερο στην πόλη, ανάλογα με την εποχή.

travel agencies and other bodies, and we know that tourists are traveling to see our shows, which they combine, depending on the season, with a three-day or four-day holiday in Athens.

Περιγράψτε μας ένα συνηθισμένο 24ωρό σας. Το μυαλό μου ξεκινάει να δουλεύει στις 6.30 το πρωί και σταματάει γύρω στις 12.30 το βράδυ. Το πρωί ασχολούμαι με τα διοικητικά ζητήματα, το μεσημέρι με θέματα σκηνής, το βράδυ με τις παραγωγές. Κάνω τον καλλιτεχνικό προγραμματισμό, που προϋποθέτει πάρα πολλές συναντήσεις, οι οποίες γίνονται διά ζώσης, γιατί πιστεύω ότι οι σχέσεις χτίζονται με προσωπική επαφή, όχι με email. Γενικά, βρίσκομαι σε συνεχή ένταση – πλέον το έχω συνηθίσει και ο οργανισμός μου αντιδρά σαν να είναι κάτι φυσικό. Όμως κάποια στιγμή θα καταρρεύσω. Το ίδιο συνέβη και μετά τους Ολυμπιακούς Αγώνες του 2004. Τέλειωσαν και ήρθε η κατάρρευση, σωματική και ψυχολογική. Όταν αδειάζεις απότομα, δημιουργείται ένα μεγάλο κενό.

What is a typical day for you? My brain starts working at 6:30 in the morning and stops at 12:30 at night. In the morning, I take care of administrative business, which requires a lot of meetings that I attend personally because I believe that relationships are built on personal contact, not via email. I suppose I’m constantly busy – I’ve become accustomed to it and my body responds as though it is something natural. But I know that, at some point, I will collapse. The same happened after the 2004 Olympic Games. I collapsed, both physically and mentally. When you experience this sudden release of tension, you’re always left with a vacuum.

Πού βρίσκεστε την ώρα της παράστασης; Θεατής στην πλατεία είμαι μόνο στην πρεμιέρα. Τις υπόλοιπες ημέρες είμαι πίσω από τη σκηνή, μαζί με όλους τους συντελεστές. Παρακολουθώ τον μηχανισμό των παρασκηνίων, ο οποίος έχει τρομερό ενδιαφέρον. Αν μια παράσταση πηγαίνει καλά, την καταλαβαίνω από την «πλάτη» του θεάματος. Υπάρχουν στιγμές βαθύτατης συγκίνησης, έντασης και δημιουργικότητας στο τεχνικό μέρος. Βλέπεις την ομάδα που «τρέχει» όλο το εγχείρημα – ξέρετε τι απίστευτος συντονισμός χρειάζεται... Σ’ αυτά τα μικρά, ανεπαίσθητα στον θεατή, κενά των λίγων λεπτών, πίσω από τη σκηνή γίνεται ένας χαμός αλλαγών, κοστουμιών και σκηνικών, και όλα πρέπει να γίνουν σε πολύ σύντομο χρονικό διάστημα, για να μην κοπεί η ροή της παράστασης. Δεκάδες άνθρωποι τρέχουν, φροντίζουν να είναι όλα στη θέση τους. Υπάρχουν εντάσεις, μερικές φορές η συνεννόηση είναι δύσκολη, αλλά όσο η ομάδα ωριμάζει συντονίζεται και όσο προχωράς το μαθαίνεις. Πώς επηρέασε η Κρήτη την εξέλιξή σας ως καλλιτέχνη; Το Ρέθυμνο τη δεκαετία του 1970, την εποχή που μεγάλωνα, ήταν μια πόλη πολύ ψαγμένη και διαυγής πολιτιστικά. Σε συνδυασμό με την ευαισθησία της οικογένειάς μου, που είχε ήθος, καθαρότητα και αγάπη για τα γράμματα και τις τέχνες, μου δημιούργησε μια ασφάλεια και με βοήθησε να μη φοβηθώ αυτό που ονειρευόμουν. Κουβαλάω την παράδοση της Κρήτης πάντα και παντού. Και στη μουσική μου, και στη ζωή μου. Διατρέχει το έργο μου και την καθημερινότητά μου και εξελίσσεται μαζί με εμένα. Πιστεύω ότι η παράδοση κάθε τόπου δεν έχει ταμπελάκι «μην αγγίζετε». Ανέκαθεν ένιωθα αποστροφή για τη μίμηση, αντίθετα με προκαλούσε η εξερεύνηση. Έτσι αντιμετωπίζω οτιδήποτε παραδοσιακό, όχι σαν μουσειακό, αλλά σαν ζωντανό κύτταρο. Μεγάλωσα χωρίς στεγανά και μονομανίες του τύπου «αυτό πιστεύω και αυτό θα κάνω, ακολουθώντας αυτή την κατεύθυνση και μόνο» και πάντα έβρισκα χαρά στη ζωή μου από το ανέλπιστο. Από αυτό που δεν έχεις προγραμματίσει και ξέρεις ότι εντελώς ξαφνικά, αν έχεις ανοιχτό μυαλό και όσο γίνεται καθαρή ψυχή, θα σε επισκεφτεί. Αυτό σημαίνει έμπνευση. Μακάρι να τα καταφέρουμε και εδώ.

«Θεατής στην πλατεία είμαι μόνο στην πρεμιέρα. Τις υπόλοιπες ημέρες είμαι πίσω από τη σκηνή, μαζί με όλους τους συντελεστές». “At showtime, I am sitting among the audience, but only on opening night. After that, I stay backstage with the cast and crew.”

Where are you at showtime? Sitting among the audience, but only on opening night. Otherwise, I am backstage with the cast and crew. I like watching the mechanics of it all back there; it’s fascinating. I can tell if a show is going well by what’s going on backstage. The technical side has moments of profound emotion, tension and creativity. The team running the whole show is something to behold – you can’t imagine the incredible coordination that’s required. Those short breaks in the action on stage are a frenzy of costume and prop changes backstage and everything needs to be done in mere minutes so as not to interrupt the flow. Dozens of people run around, making sure that everything’s in place on time. It can be intense and communication can be difficult at times, but the more the team matures, the more synchronized it becomes and the more we learn. How has Crete influenced your evolution as an artist? Rethymno in the 1970s, when I was growing up, was a sophisticated town that had a strong cultural identity. This, together with the sensibilities of my family – who championed integrity and a love for the arts and letters – gave me a sense of security and helped me follow my dreams without fear. My Cretan heritage is always with me, everywhere. It permeates my work and my life; it evolves with me. I don’t think that traditions come with signs that say “Don’t Touch.” I’ve always hated imitation, but I find exploration fascinating, and this is how I deal with all things traditional – as though they are living organisms, rather than museum pieces. I was raised without prejudices or fixations that would limit me to a single path. I’ve always found joy in the unexpected. You’ll always get something from the things that you haven’t planned, that happen out of the blue, if you keep an open mind and an open heart. This is what inspiration is. I only hope that we succeed here as well.

ADVERTORIAL

CRETAQUARIUM ΘALASSOΚΟSMOS Μια κατάδυση στον μεσογειακό θαλάσσιο κόσμο σάς περιμένει στο Ενυδρείο Κρήτης. A dive into the Mediterranean marine world awaits you at CretAquarium Thalassocosmos. Δείτε περίπου 200 είδη, από μεγάλους θηρευτές καρχαρίες μέχρι μικροσκοπικούς ιππόκαμπους, σε δεκάδες δεξαμενές που αναπαριστούν τους φυσικούς τους βιότοπους. Η βιοποικιλότητα της Μεσογείου αναδεικνύεται σε όλο της το μεγαλείο, με φόντο υποθαλάσσια τοπία της Κρητικής θάλασσας.

ΔΕΊΤΕ ΜΕ ΆΛΛΗ ΜΑΤΙΆ ΤΟΝ ΦΥΣΙΚΌ ΠΛΟΎΤΟ ΤΗΣ ΠΟΣΕΙΔΏΝΙΑΣ Τα λιβάδια της ποσειδωνίας δίνουν χρώμα στον βυθό, προσφέρουν τροφή και καταφύγιο σε θαλάσσιους οργανισμούς και παράγουν οξυγόνο. Παρά τη ζωτική της σημασία, η ποσειδωνία είναι είδος παρεξηγημένο και απειλούμενο: πολλοί την ταυτίζουν με ακαθαρσίες, ενώ η κλιματική αλλαγή και η ανθρώπινη δραστηριότητα έχουν εξαφανίσει το 20% των λιβαδιών παγκοσμίως. Μια επίσκεψη στο Ενυδρείο Κρήτης ίσως μας κάνει να δούμε με άλλη ματιά αυτόν τον φυσικό πλούτο!

ΕΙΚΟΝΙΚΉ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΌΤΗΤΑ Η νέα μοναδική εμπειρία εικονικής πραγματικότητας του Ενυδρείου Κρήτης είναι γεγονός! Τόλμησε να κοιτάξεις στα μάτια τη φάλαινα των 24 μέτρων. Δες τα σαλάχια «manta ray» να οδηγούν ένα τεράστιο κοπάδι από φωσφορίζουσες μέδουσες μέσα από έναν κοραλλιογενή ύφαλο. Εξερεύνησε την ιριδίζουσα Φωτεινή Άβυσσο, ανακαλύπτοντας μερικά από τα πιο περίεργα και τρομακτικά ψάρια που ζουν στα βάθη των ωκεανών. Άλλαξε την οπτική σου, για να αγαπήσεις περισσότερο τη θάλασσα!

At CretAquarium Thalassocosmos, visitors can see some 200 species of sea creatures, from large predators such as sharks to tiny seahorses, in dozens of different tanks that replicate natural habitats. The biodiversity of the Mediterranean Sea is showcased here in all its glory, as are the underwater landscapes of Crete’s own marine environment that form the aquatic backdrops.

A FRESH VIEW OF POSEIDON SEA GRASS MEADOWS Poseidon sea grass meadows give color to the sea floor, provide food and shelter to myriad organisms and also produce oxygen. Despite the vital role played by this underwater plant, it is both undervalued and endangered, as many people still think of it as something to be removed. To date, 20% of the world’s Poseidon meadows have been wiped out by climate change and human activity. CretAquarium Thalassocosmos hopes to give visitors a new appreciation of this valuable resource!

VIRTUAL REALITY There’s a new unique virtual reality experience available right here in the facitility’s specially designed hall! Come face to face with a 24-meter whale, or see a manta ray guiding a flock of phosphorescent jellyfish through a coral reef. Explore the iridescent Lightning Abyss, home to some of the strangest and scariest fish living in the ocean. After all you’ve seen, you’ll leave here with a new admiration for the blue that surrounds you!

ART

Μύθοι

ΣΤΟΝ ΚΑΜΒΑ

H μυθολογία της Κρήτης και οι συμβολισμοί της αποτέλεσαν διαχρονική πηγή έμπνευσης μεγάλων ζωγράφων, από την Αναγέννηση ως τη μοντέρνα εποχή.

MYTHS ON CANVAS The legends of Crete inspired a number of great masters who drew on their rich symbolism. ΤΩΝ ΒΑΣΙΛΗ ΜΗΝΑΚΑΚΗ & ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΣ ΑΛΑΒΑΝΟΥ • BY VASSILIS MINAKAKIS & ELEFTHERIA ALAVANOY

56/57

ΜΑΕΣΤΡΟ ΝΤΕΪ ΚΑΣΟΝΙ ΚΑΜΠΑΝΑ, «Ο ΘΗΣΈΑΣ ΣΚΟΤΏΝΕΙ ΤΟΝ ΜΙΝΏΤΑΥΡΟ»,

ΜAESTRO DEI CASSONI CAMPANA, “THESEUS AND THE MINOTAUR,”

ΠΕΡ. 1510-15, ΜΟΥΣΕΊΟ ΠΤΙ ΠΑΛΈ, ΑΒΙΝΙΌΝ

CA. 1510-15, PETIT PALAIS MUSEUM, AVIGNON

Λίγα γνωρίζουμε για τον αινιγματικό Μαέστρο ντέι Κασόνι Καμπάνα. Ζωγράφος της Φλωρεντίας του 16ου αι., αντλούσε έμπνευση από αλληγορικά θέματα, όπως ο μύθος του Θησέα που σκοτώνει τον Μινώταυρο, το τέρας που τρεφόταν με σάρκες παιδιών από τις πόλεις που ήταν υποτελείς στον βασιλιά της Κρήτης Μίνωα. Σε αυτές ανήκε και η Αθήνα, που κάθε εννέα χρόνια έπρεπε να στέλνει επτά νέους και επτά νέες ως τροφή για το θηρίο. Μια χρονιά, ο γιος του βασιλιά της Αθήνας, ο Θησέας, πήρε τη θέση ενός νέου, κι έτσι κατάφερε να σκοτώσει τον Μινώταυρο (δεξιά). Λεπτομέρεια: η εικονογράφηση του μύθου είναι σαφώς επηρεασμένη από την αισθητική της εποχής, αφού τόσο η αρχιτεκτονική όσο και οι ενδυμασίες παραπέμπουν στη μεσαιωνική ή στην αναγεννησιακή Ευρώπη και όχι στην προχριστιανική Κρήτη.

Little is known about the enigmatic painter known as the Master of the Cassoni Campana. We do know that he was active in Florence in the 16th century and drew inspiration from allegorical tales such as Theseus’ slaying of the Minotaur, the half-man, half-bull creature that fed on the flesh of children sent as tribute from city-states under the rule of Cretan King Minos. Athens itself had to sacrifice seven youths and seven maidens every nine years to the beast. To put an end to this, King Aegeus’ son Theseus volunteered to take the place of one of the youths, and slew the beast in its lair in Minos’ labyrinth (above right). It should be noted that the depiction of the myth is evidently influenced by prevailing aesthetics, as both the architectural elements visible and the clothing worn by the hero are of the style of Medieval or Renaissance Europe rather than preChristian Crete.

ART

ΚΑΡΛΟ ΣΑΡΑΤΣΕΝΙ, «Η ΠΤΏΣΗ ΤΟΥ ΊΚΑΡΟΥ» 1606-07, ΕΘΝΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΚΑΠΟΝΤΙΜΟΝΤΕ, ΝΆΠΟΛΗ

Ο πολυμήχανος εφευρέτης Δαίδαλος, προκειμένου να ξεφύγει από τον αυταρχικό βασιλιά Μίνωα, φτιάχνει φτερούγες για εκείνον και τον γιο του Ίκαρο. Οι δυο τους καταφέρνουν να αποδράσουν από την Κρήτη, όμως ο Ίκαρος πλησιάζει πολύ τον ήλιο, το κερί που συγκρατεί τα φτερά λιώνει, κι έτσι πνίγεται. Τη δραματική στιγμή της πτώσης αποτυπώνει ο Ιταλός ζωγράφος του πρώιμου μπαρόκ Κάρλο Σαρατσένι, που τοποθετεί τον –ανήμπορο να βοηθήσει– Δαίδαλο δίπλα στον γιο του. Παραδοσιακά ταυτισμένος με την επινοητικότητα και την ορθολογική σκέψη, ο Δαίδαλος μοιάζει να συμβολίζει τον αρχέγονο φόβο του ανθρώπου ότι δεν μπορεί να ελέγξει το περιβάλλον του.

CARLO SARACENI, “THE FALL OF ICARUS” 1606-07, CAPODIMONTE MUSEUM, NAPLES

Master craftsman Daedalus constructs wings for himself and for his son, Icarus, to help them escape the tyranny of King Minos. The pair manage to fly away from Crete, but young Icarus disobeys his father’s instruction and flies too close to the sun, which melts the wax that holds his wings together, and he plunges to his death. Carlo Saraceni, an Italian painter of the early Baroque period, envisions the dramatic scene of the youth’s fall, with Daedalus looking on helplessly. Traditionally associated with intelligence and reason, Daedalus appears to symbolize man’s primal fear of having no control over his environment.

58/59

ΠΕΤΕΡ ΠΑΟΥΛ ΡΟΥΜΠΕΝΣ, «Η ΑΡΠΑΓΉ ΤΗΣ ΕΥΡΏΠΗΣ»

PETER PAUL RUBENS, “THE RAPE OF EUROPA”

1628-29, ΜΟΥΣΕΊΟ ΤΟΥ ΠΡΆΔΟ, ΜΑΔΡΊΤΗ

1628-29, PRADO MUSEUM, MADRID

Από τους μύθους με τη μεγαλύτερη απήχηση, αποτυπώθηκε σε αμέτρητες παραλλαγές, από τις τοιχογραφίες της Πομπηίας και τους πίνακες των Τιτσιάνο και Ρέμπραντ μέχρι τα σύγχρονα γλυπτά που τοποθετήθηκαν έξω από τα γραφεία της ΕΕ. Εδώ ο Ρούμπενς αναπαριστά την Ευρώπη (κόρη του βασιλιά της Τύρου, Αγήνορα) στη ράχη του Δία, ο οποίος, μεταμορφωμένος σε λευκό ταύρο, την απήγαγε, τη μετέφερε στην Κρήτη, τη βίασε και την άφησε έγκυο. Καρπός της σχέσης τους ήταν ο βασιλιάς Μίνωας.

This is one of Crete’s more influential myths, depicted in countless variations that range from murals in Pompeii to paintings by Titian and Rembrandt and to the modern sculptures outside European Union buildings in Brussels and Strasbourg. Here, Rubens has placed Europa, the daughter of King Agenor of Tyre, on the back of Zeus who, in the form of a bull, abducted the Phoenician princess, took her to Crete, raped and impregnated her. The child born of this act was King Minos.

ART

ΤΙΝΤΟΡΈΤΟ, «ΑΡΙΆΔΝΗ, ΑΦΡΟΔΊΤΗ ΚΑΙ ΔΙΌΝΥΣΟΣ»

TINTORETTO, “ARIADNE, VENUS AND BACCHUS”

1577-78, ΠΑΛΆΤΙ ΤΟΥ ΔΌΓΗ, ΒΕΝΕΤΊΑ

1577-78, DOGE’S PALACE, VENICE

Ο Διόνυσος βρίσκει την κόρη του Μίνωα, Αριάδνη, να κοιμάται σε παραλία της Νάξου, στεφανωμένη με χρυσό διάδημα από την Αφροδίτη. Πίνακας του Βενετού ζωγράφου Τιντορέτο, ανήκει σε μια σειρά που δημιούργησε, κατόπιν παραγγελίας, μετά τις φωτιές στο Παλάτι του Δόγη (1574, 1577), που κατέστρεψαν πολλά έργα τέχνης. Η κοιμισμένη Αριάδνη συμβολίζει τη Βενετία: χτισμένη σε παραθαλάσσια θέση, άκμασε όσο καμία άλλη πόλη της εποχής. Η εμπορική και καλλιτεχνική ακμή της αποδόθηκε στο ότι ήταν «στεφανωμένη από θεϊκό χέρι».

Bacchus (Dionysus) comes across Minos’ daughter, Ariadne, resting on a beach on the island of Naxos as Aphrodite crowns her with a golden wreath. The painting by Tintoretto is part of a series he created on commission to replace dozens of artworks destroyed in two fires at the Doge’s Palace, in 1574 and 1577. The reclining figure of Ariadne symbolizes Venice, as the commercial and artistic success of the seaside city was attributed to divine intervention.

60/61

ΝΙΚΟΛΑ ΠΟΥΣΕΝ, «Ο ΔΊΑΣ ΒΡΈΦΟΣ ΤΡΈΦΕΤΑΙ ΑΠΌ ΤΗΝ ΚΑΤΣΊΚΑ ΑΜΆΛΘΕΙΑ» 1639, ΠΙΝΑΚΟΘΗΚΗ ΤΟΥ ΒΕΡΟΛΙΝΟΥ

Αγαπημένο θέμα των Ευρωπαίων ζωγράφων είναι η Αμάλθεια, τροφός του νεογέννητου Δία, τον οποίο γέννησε η Ρέα στο Δικταίο Άντρο της Κρήτης. Η Αμάλθεια εμφανίζεται ως νύμφη ή κατσίκα, από το κέρας της οποίας τρεφόταν ο Δίας με γάλα και μέλι. Το γεμάτο καρπούς κέρατο αποτελεί τεκμήριο αφθονίας και πιθανότατα οι καλλιτέχνες που επέλεξαν αυτό το θέμα να ήθελαν να καταδείξουν την οικονομική άνθηση του ηγεμόνα της εποχής. Τον πίνακα φιλοτέχνησε ο Νικολά Πουσέν, ηγετική φυσιογνωμία του γαλλικού μπαρόκ.

NICOLAS POUSSIN, “THE INFANT JUPITER NURTURED BY THE GOAT AMALTHEA” 1639, GEMÄLDEGALERIE, BERLIN

Amalthea was the nursemaid of the infant Jupiter (Zeus), who was born to Rhea in the Diktaean Cave in Crete. Amalthea was a popular theme among European painters, and was depicted as a goat or nymph feeding the young god milk and honey from a horn. The horn of plenty is a symbol of abundance, so it is likely that the artists who chose this theme were lauding their respective king or ruler for the prosperity he had brought them. Poussin was one of the most influential leaders of the French Baroque movement.

ART

62/63

ΠΑΜΠΛΟ ΠΙΚΑΣΟ, «ΜΙΝΩΤΑΥΡΟΜΑΧΊΑ» 1935, ΜΟΥΣΕΙΟ ΠΙΚΑΣΟ, ΒΑΡΚΕΛΩΝΗ

Μια κοπέλα και ένας ταύρος με σώμα ανθρώπου κοιτάζονται με βουβή ψυχρότητα, ενώ ανάμεσά τους κείτονται μια τραυματισμένη ταυρομάχος και ένα κομματιασμένο άλογο. Την αλλόκοτη σκηνή παρακολουθούν δύο κορίτσια, που στα χέρια κρατούν περιστέρια. Η «Μινωταυρομαχία» είναι ένα από τα έργα του Πικάσο που θεωρούνται έκκληση υπέρ της ειρήνης, σε μια εποχή που πύκνωναν τα σύννεφα του Ισπανικού Εμφυλίου και του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Απεικονίζοντάς τον άλλοτε ως τέρας και άλλοτε ως θύμα, κάποτε ως χαροκόπο και ενίοτε τυφλό, ο Ισπανός ζωγράφος χρησιμοποίησε σε αρκετούς πίνακες τον Μινώταυρο ως μέσο για να διηγηθεί τις αγωνίες του. Ή για να απεικονίσει τον ίδιο τον εαυτό του, αφού για πολλούς ο Μινώταυρος ήταν το alter ego του ζωγράφου, σύμβολο του ανδρισμού του.

PABLO PICASSO, “MINOTAUROMACHY” 1935, PICASSO MUSEUM, BARCELONA

A man-bull advances towards a young girl who is holding a candle and a bouquet of flowers, as an injured female matador on the back of a dying horse lies between them. Two young women holding doves watch the scene impassively from a window. “Minotauromachy” is thought to be one of several paintings made by Picasso championing peace during a period when the clouds of the Spanish Civil War and World War II were gathering. The artist often used the Minotaur to express his own inner turmoil, depicting the beast as a monster or a victim, as a reveler or as one who is blind. He also used the figure to symbolize himself; many see the Minotaur as the artist’s alter ego, a symbol of his manhood.

ENIGMA

ΓΚΆΡΕΘ

ΌΟΥΕΝΣ

Ο ΑΠΟΚΡΥΠΤΟΓΡΆΦΟΣ Μια διαφωτιστική συνέντευξη με τον Ουαλό γλωσσολόγοερευνητή που ζει στο Ηράκλειο και έχει αφιερώσει τη ζωή του στον συναρπαστικό γρίφο του Δίσκου της Φαιστού.

GARETH OWENS THE DECODER An enlightening interview with the Heraklion-based linguist and researcher from Wales who has dedicated his life to the tantalizing riddle of the Phaistos Disc. ΤΗΣ ΚΑΤΕΡΙΝΑΣ ΜΠΑΚΟΓΙΑΝΝΗ • BY KATERINA BAKOGIANNI

Σύμφωνα με τον Γκάρεθ Όουενς, ο Δίσκος της Φαιστού έχει αναφορές και στον έρωτα. / According to Gareth Owens, the Phaistos Disc also contains allusions to love.

Â© CHRISTOS MANIOROS

64/65

ENIGMA Το σπίτι του γλωσσολόγου-ερευνητή Γκάρεθ Όουενς στο Ηράκλειο απέχει θεωρητικά 5 λεπτά από το Αρχαιολογικό Μουσείο, όπου εκτίθεται ο Δίσκος της Φαιστού. Θεωρητικά... διότι τουλάχιστον δέκα άτομα τον σταματούν για να τον χαιρετήσουν και να του πουν μια «καλημέρα» στην καθημερινή του διαδρομή. Ο Ουαλός Όουενς είναι γνωστή και χαρακτηριστική φιγούρα στους δρόμους του Ηρακλείου. Όπως γνωστό είναι και ότι το μεγάλο πάθος της ζωής του, είναι ο Δίσκος της Φαιστού. Ένα από τα πιο γοητευτικά μυστικά της αρχαιότητας. Ένα μυστήριο που ξεδιαλύνεται σταδιακά, από τις αρχές του προηγούμενου αιώνα, οπότε ανακαλύφθηκε στη μινωική πόλη της νότιας Κρήτης, μέχρι τις μέρες μας. Σε μια κατάμεστη αίθουσα στο Εθνικό Κέντρο Τεκμηρίωσης (www. ekt.gr) του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών στην Αθήνα, τον περασμένο χειμώνα, ο Όουενς ανακοίνωσε ότι έχει φτάσει στο σημείο να μπορεί να ερμηνεύσει το 50% των ιερογλυφικών συμβόλων του Δίσκου. Δηλαδή τις μισές περίπου «λέξεις» σε κάθε του πλευρά. «Πριν από λίγο καιρό», λέει, «μου φώναξε ένα παιδί έξω από το μουσείο: “Ε, Γκάρεθ, ξέρεις τι λένε; Ότι έχεις καταλάβει μόνο το μισό μάθημα”. Και του απάντησα: “Ε, και; Τουλάχιστον εγώ έχω καταλάβει το μισό. Εσύ τι θα κάνεις;”». Ο Δίσκος της Φαιστού, ο οποίος χρονολογείται πιθανόν στον 17ο αι. π.Χ., είναι γραμμένος στα λεγόμενα Κρητικά Ιερογλυφικά. Πρόκειται για εκδοχή της μινωικής Γραμμικής Α, την οποία ο Όουενς και ο συνεργάτης του, καθηγητής Φωνητικής στην Οξφόρδη Τζον Κόουλμαν, «διαβάζουν» με τις φωνητικές αξίες της μυκηναϊκής Γραμμικής Β, όπως την αποκρυπτογράφησε ο Άγγλος αρχιτέκτονας Μάικλ Βέντρις. «Οι διαφορές», λέει ο Όουενς, «ανάμεσα στη Γραμμική Β, την πρώτη γραφή της ελληνικής γλώσσας, και στη Γραμμική Α, που χρησιμοποιείται από τους Μινωίτες, είναι λιγότερες από 10%. Λιγότερες από τις διαφορές ανάμεσα στο ελληνικό και το λατινικό αλφάβητο σήμερα». Ο Όουενς υποστηρίζει ότι η γραφή του Δίσκου περιλαμβάνει στοιχεία της μινωικής γλώσσας που εμφανίζονται και σήμερα. Τα τοπωνύμια «Κνωσός», «Φαιστός», «Κρήτη» είναι λέξεις που αποδεικνύουν ότι η μινωική γλώσσα δεν είναι νεκρή. Περιγράφει, μάλιστα, πώς ο ίδιος εντυπωσιάστηκε πριν από πολλά χρόνια όταν άνοιξε για πρώτη φορά το βιβλίο για παιδιά του Νίκου Καζαντζάκη «Στα παλάτια της Κνωσού» και συνάντησε στην πρώτη σελίδα επτά αγροτικά προϊόντα που εμφανίζονται και στη Γραμμική Β από το 1400 π.Χ. «Άλλη γραφή, άλλη γλώσσα», εξηγεί με το πάθος του ερευνητή, «αλλά ίδια πράγματα. Πράγματα που δεν αλλάζουν στην Κρήτη»! Σύμφωνα με τον Όουενς, η λέξη «I-QE-KU-RJA» που εμφανίζεται στην πρώτη πλευρά του δίσκου και επαναλαμβάνεται τρεις φορές σημαίνει «έγκυος θεότητα» και θεωρείται κλειδί για την ερμηνεία του. Πιθανότατα αναφέρεται στην Αφαία («I-PE-WI-JE», στη δεύτερη πλευρά του δίσκου), γνωστή στη δυτική Κρήτη και ως Δίκτυννα, θεότητα της γονιμότητας. Πιστεύει ακόμη ότι ο Δίσκος έχει αναφορές και στον έρωτα. Σαν ερωτική κρητική μαντινάδα. «Στα ελληνικά», λέει, «η λέξη “έρωτας” έχει σχέση με τη λέξη “έρχομαι”, που σημαίνει έρχομαι σε επαφή. Ο έρωτας είναι αυτό που ενώνει τους ανθρώπους. Το μήνυμα του Δίσκου

«Κάποιος μια φορά μού είπε ότι είμαι... κρητολόγος και αυτό μου άρεσε. Η αλήθεια είναι ότι το ενδιαφέρον μου είναι η Κρήτη. Η Μεγαλόνησος. Η Κρήτη που, ως σταυροδρόμι πολιτισμών, είναι “εκ φύσεως“ διεθνής». “Someone once told me I was a Cretologist and I liked that. The truth is that Crete, the one they call Megalonisos, or The Great Island, is my passion. As a crossroads of civilizations, Crete is ‘by nature’ international.”

The home of linguist-researcher Gareth Owens in Heraklion is a five-minute walk from the city’s archaeological museum, where the Phaistos Disc is displayed. It takes him much longer, though, to get there, because at least ten people stop to greet him and wish him kalimera. Owens, a native of Wales, is a wellknown figure on the streets of Heraklion. Also well-known is the conundrum consuming his life: the Phaistos Disc, one of the most intriguing mysteries of antiquity. The obscure meaning behind this unique artifact, discovered in 1908 at the Minoan palace of Phaistos in southern Crete, has been gradually coming to light for more than a century. Finally last winter, during a packed lecture at the National Documentation Centre (www.ekt.gr) of the National Hellenic Research Foundation in Athens, Owens announced that he had reached the point of being able to understand about 50 percent of the disc’s hieroglyphic symbols. That is, about half the “words” on each side. “A while ago,” Gareth Owens says, “a child outside the museum remarked to me: ‘Oh, Mr Gareth, do you know what they say? That you have only learned half the lesson.’ And I replied, ‘Oh, yes…? Well, at least I’ve figured out half of it. Now what will you do?’” The Phaistos Disc, which probably dates back to the 17th century BC, is written in what is known as “Cretan Hieroglyphs.” This is a form of the Minoan Linear A script, which Owens and his colleague, John Coleman, professor of phonetics at Oxford University, have “read” with the phonetic values of Mycenaean Linear B, previously deciphered by the scholar Michael Ventris. “The differences between the syllabic script Linear B, the earliest attested form of Greek, and the older script Linear A, used by the Minoans, constitute less than 10 percent of the alphabet,” says Owens. “That is, fewer than the differences between the Greek and Latin alphabets today.” Owens argues that the script on the disc contains elements of an ancient Minoan language that are still used today. The place names “Knossos,” “Phaistos” and “Crete” prove that the Minoan language is not dead. He recalls how he himself was impressed many years ago when he first opened Nikos Kazantzakis’ children’s book At the Palaces of Knossos and spotted on the first page seven agricultural products that were mentioned in Linear B texts from about 1400 BC. “A different script, a different language,” he explains, “but still the same things, things you can find in Crete today.” Owens believes that the word “I-QEKU-RJA,” which appears on the first side of the disc and is repeated three times, means “pregnant goddess” and is key to the disc’s interpretation. It probably refers to Aphaia (called “I-PE-WI-JE” on the second side of the disc), also known as Diktynna in western Crete, goddess of

66/67

Στην πρώτη πλευρά του δίσκου εμφανίζεται η λέξη I-QE-KU-RJA, που μάλλον αναφέρεται στη θεότητα της γονιμότητας Αφαία. / On the first side of the disc one can make out the word I-QE-KU-RJA, which is probably a reference to the goddess of fertility, Aphaia.

ENIGMA

Ο Όουενς μπορεί να διαβάσει το 99% των ιερογλυφικών συμβόλων του Δίσκου και έχει φτάσει στο σημείο να ερμηνεύει το 50% αυτών.

της Φαιστού σχετίζεται, λοιπόν, με κάτι ερωτικό – αλλά με την ευρεία έννοια. Το θρησκευτικό δεν αποκλείει το ερωτικό. Έρωτας, αγάπη, θεός – όλα αυτά είναι πανανθρώπινες και διαχρονικές αξίες. Γι’ αυτό οι Μινωίτες έψησαν τον Δίσκο της Φαιστού, ώστε να διασώσουν το μήνυμα που μεταφέρει και το οποίο δεν ήθελαν να χαθεί». Ποιος τον προέτρεψε να μείνει στην Κρήτη, ο έρωτας ή ο Δίσκος; «Εάν δεν είχα γνωρίσει τη γυναίκα μου και δεν είχαμε κάνει οικογένεια, δεν θα είχα μείνει», απαντά κατηγορηματικά. «Το πιο σημαντικό για μένα είναι ο άνθρωπος με τον οποίο πίνεις τον καφέ σου». Η σύζυγος του Όουενς είναι αρχαιολόγος στον Δήμο Ηρακλείου. Γνωρίστηκαν πριν από 30 χρόνια, όταν εκείνος ήρθε ως φοιτητής του University College London για να συμμετάσχει σε μια αρχαιολογική ανασκαφή. Ο Όουενς έχει αφιερώσει δεκάδες χιλιάδες ερευνητικές ώρες στην ερμηνεία του Δίσκου. «Είναι το χόμπι μου», λέει. Είναι, όμως, και η συνέχεια της διδακτορικής του διατριβής στο ΕΚΠΑ, όπου είχε επιχειρήσει μια δοκιμαστική προσέγγιση της μινωικής γλώσσας. Γιατί, όμως, επέλεξε να αφιερώσει τη ζωή του στον Δίσκο

της Φαιστού; «Διότι είναι πολύ γοητευτικός», απαντά. «Είναι ένα αντικείμενο τέχνης». Αλλά και για έναν άλλο λόγο: «Έχει πάνω του 61 λέξεις, όταν οι περισσότερες επιγραφές της εποχής έχουν λιγότερες από 10. Έγραψα μια διατριβή 300 σελίδων για την ανάγνωση της Γραμμικής Α, με αφορμή μια επιγραφή μόλις 8 λέξεων». Ο Όουενς δεν είναι καθηγητής. Εργάζεται ως διοικητικός υπάλληλος του υπουργείου Παιδείας στο ΤΕΙ Κρήτης και συντονιστής του προγράμματος Erasmus. (Το ΤΕΙ Κρήτης πήρε το Β΄ βραβείο στην Ευρώπη πριν από λίγα χρόνια για καλή πρακτική στο πρόγραμμα Erasmus.) Για να προσληφθεί από το ελληνικό κράτος, απέκτησε την ελληνική υπηκοότητα και... υπηρέτησε στον ελληνικό στρατό. Μια επιλογή που υπαγορεύτηκε τόσο από την αγάπη του για την Ελλάδα όσο και από ανάγκη, αφού οι ξένοι υπήκοοι δεν μπορούσαν τότε να διοριστούν στις δημόσιες υπηρεσίες της χώρας. «Πήγα στρατό το 2004, με τους Ολυμπιακούς Αγώνες, διότι είχα “μόνιμα” παιδιά και χρειαζόμουν “μόνιμη” δουλειά...» λέει γελώντας. Η πρόσφατη ανακοίνωση του Όουενς ότι μπορεί να ερμηνεύσει το 50% του Δίσκου συνοδεύεται και από τον ισχυρισμό ότι πλέον μπορεί να διαβάζει το 99%. Όπως σπεύδει να τονίσει, άλλο «ερμηνεία» και άλλο απλή ανάγνωση. Και εξηγεί: «Ένας Ευρωπαίος μπορεί να “διαβάσει” μια τουρκική επιγραφή γραμμένη στο λατινικό αλφάβητο, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι θα καταλάβει τι λέει... εκτός από λέξεις όπως “kafe” και “baklava”». «Είναι το καλύτερο που μπορώ να κάνω», συνεχίζει. «Νομίζω ότι πρόκειται για την πιο εμπεριστατωμένη θεωρία σχετικά με το τι μπορεί να σημαίνει ο Δίσκος της Φαιστού. Και την καταθέτω για να συμβάλω στη συζήτηση. Εάν κάποιος έχει κάτι καλύτερο να προτείνει, ας το κάνει». Παρότι ανήκει στη μεγάλη παράδοση των Βρετανών που επιλέγουν να ζήσουν στην Κρήτη από την εποχή του Άρθουρ Έβανς και της συνεργασίας του με τη Βρετανική Σχολή Αθηνών στην ανασκαφή της Κνωσού, ο Όουενς αποτελεί εξαίρεση, διότι δεν είναι αρχαιολόγος. «Κάποιος μια φορά μού είπε ότι είμαι... κρητολόγος», λέει, «και αυτό μου άρεσε. Η αλήθεια είναι ότι το ενδιαφέρον μου είναι η Κρήτη. Η Μεγαλόνησος. Η Κρήτη που, ως σταυροδρόμι πολιτισμών, είναι “εκ φύσεως” διεθνής. Εδώ θα πουν σε όλους: “Καλώς τον, έλα στην παρέα μας”. Αυτό μου αρέσει πολύ». Και συμπληρώνει, κλείνοντας με νόημα το μάτι: «Έτσι κι εγώ, ο Βρετανός, έγινα γαμπρός στην Κρήτη. Ε, δεν με έβλαψε!».

Owens is able to read 99% of the disc’s hieroglyphic symbols and understands half of them.

68/69

1. Ο Όουενς είναι χαρακτηριστική φιγούρα στους δρόμους του Ηρακλείου. / Owens is a familiar figure on the streets of Heraklion. 2. Ο Δίσκος της Φαιστού εκτίθεται στο Mουσείο του Ηρακλείου και συγκεντρώνει τα βλέμματα μικρών και μεγάλων. / The Phaistos Disc is on display at the Heraklion Archaeological Museum where it fascinates young and old.

fertility. He also thinks that the disc, like the famed Cretan love ballads composed millennia later, contains references to erotas (romantic love). “In Greek,” Owens says, “the word erotas is associated with the verb erchomai (I come), meaning ‘I come in contact.’ Love is what unites people. The message of the Phaistos Disc, therefore, relates somehow to romantic love – but in a broad sense. The religious message did not exclude the erotic. Erotas, agape (love), Theos (God) – all these ideas are universal, timeless human values. That’s why the Minoans made the

Phaistos Disc out of fired clay, so that it would survive. Because it carries a message that they did not want lost.” What encouraged him to stay in Crete – love, or the disc? “If I hadn’t met my wife and we hadn’t started a family, I wouldn’t have stayed” he replies candidly. “The most important thing for me is the person with whom you drink your coffee.” Owens’ wife is an archaeologist working for the Municipality of Heraklion. They met 30 years ago, when he first came to the island as a student from University College London to participate in an archaeo-

logical excavation. Owens has spent tens of thousands of research hours on the decipherment of the Phaistos Disc. “It’s my hobby,” he says. It is also, however, a continuation of his doctoral thesis at the University of Athens, where he attempted an experimental reconstruction of the Minoan language. So, why did he choose to dedicate his life to the Phaistos Disc? “Because I find it very captivating,” he replies. “It’s a work of art.” But there’s also another reason: “It has 61 words on it, when most of the inscriptions of the era have fewer than ten. I wrote a 300-page dissertation concerning the reading of Linear A, prompted by an inscription of only eight words.” Owens is not a professor. He works as an administrative employee of the Technological Educational Institute (TEI) of Crete and a coordinator of the Erasmus program (TEI of Crete took second prize in Europe a few years ago for its management of the program). To become eligible for employment by the Greek state, he first acquired Greek citizenship and then did military service in the Greek army. It was a choice dictated as much by his love of Greece as by necessity, since foreign nationals could not then be hired in the country’s public services. “I went into the military in 2004, at the time of the Olympic Games, because I had ‘permanent’ children and I needed a ‘permanent’ job,” he says, laughing. Owens’ recent announcement that he can translate 50 percent of the disc was followed by a further claim that he can actually read 99 percent of it. But, as he hastens to emphasize, it’s one thing to “interpret” a text and another simply to read it. He explains: “A European can read a Turkish inscription written in the Latin alphabet, but that does not necessarily mean he will understand what it says ... aside from words such as kafe and baklava.” “It is the best I can do,” he continues. “I believe this is the most in-depth theoretical analysis of what the Phaistos Disc may mean. I am submitting it as a contribution to the ongoing discussion. If someone else has something better to suggest, let them do it.” Although he belongs to the great tradition of Britons who have chosen to live in Crete, a tradition stretching back to the time of Arthur Evans and the first involvement at Knossos of the British School at Athens, Owens is an exception because he is not an archaeologist. “Someone once told me I was a Cretologist,” he says, “and I liked that. The truth is that Crete, the one they call Megalonisos, or The Great Island, is my passion. As a crossroads of civilizations, Crete is ‘by nature’ international. Here, they say to everyone, ‘Welcome, join our parea [group of friends].’ I like this very much.” Then, with a wink, he concludes: “That’s how I, a Briton, became a groom in Crete… It didn’t hurt me!”

HISTORY

72/73

ΤΟ ΤΥΜΠΆΚΙ ΚΑΙ Ο ΡΟΜΕΛ Μια σύντομη αναδρομή στην πιο σκοτεινή ιστορική περίοδο της περιοχής που σήμερα είναι από τις πιο ζωντανές και παραγωγικές της Κρήτης.

TYMBAKI AND ROMMEL

Revisiting the darkest period of an area which is today one of the most lively and productive in Crete. ΤΟΥ ΕΜΜΑΝΟΥΉΛ Γ. ΧΑΛΚΙΑΔΆΚΗ • BY EMMANOUIL G. CHALKIADAKIS

Δορυφορική λήψη της περιοχής του Τυμπακίου όπως είναι σήμερα. Διακρίνονται η πόλη, οι καλλιέργειες, τα θερμοκήπια και το αεροδρόμιο. / A satellite image of Tymbaki showing the town surrounded by fields and greenhouses, as well as its airport.

HISTORY

Με το τέλος της Μάχης της Κρήτης και την κατάληψη της νήσου από τα ναζιστικά στρατεύματα, τον Μάιο του 1941, το γερμανικό στρατηγείο προσπάθησε να μεταβάλει το νησί σε βασικό «κρίκο για την προώθηση έμψυχου και άψυχου υλικού» προς τις δυνάμεις του στρατάρχη Έρβιν Ρόμελ στην Αφρική. Για τον σκοπό αυτόν, η ναζιστική Γερμανία αποφάσισε την κατασκευή ενός σύγχρονου και λειτουργικού αεροδρομίου στο Τυμπάκι. Κριτήριο για την επιλογή της περιοχής ήταν η γεωμορφολογία της – δηλαδή το επίπεδο έδαφός της. Παράλληλα, προσφερόταν για μεταφορά μονάδων με πλοία ή αεροσκάφη και βρισκόταν κοντά στο μέτωπο των πολεμικών επιχειρήσεων στη Βόρεια Αφρική. Για την κατασκευή του αεροδρομίου οι κάτοικοι του Τυμπακίου εκδιώχθηκαν από τις εστίες τους, ο οικισμός ισοπεδώθηκε σχεδόν ολοκληρωτικά και τα οικοδομικά υλικά χρησιμοποιήθηκαν για την κατασκευή του αεροδιαδρόμου. Το νέο αεροδρόμιο αποτέλεσε κέντρο ανεφοδιασμού για τον στρατό του Ρόμελ στη Βόρεια Αφρική: μεταγωγικά αεροσκάφη απογειώνονταν και μετέφεραν νερό και τρόφιμα. Παράλληλα, όμως, υπήρξε σύμβολο της ναζιστικής καταπίεσης και κέντρο καταναγκαστικής εργασίας στην Κρήτη: σχεδόν 7.000 Κρητικοί επιστρατεύτηκαν με τη μέθοδο της αγγαρείας, της υποχρεωτικής δηλαδή εργασίας. Η νευραλγική θέση του αεροδρομίου Τυμπακίου φαίνεται και από το ότι συγκαταλέχθηκε, από το αρχηγείο της Βασιλικής Πολεμικής Αεροπορίας της Βρετανίας (RAF) στη Μέση Ανατολή, στους τέσσερις στόχους που βομβαρδίστηκαν σε όλο τον ελληνικό χώρο τον Μάρτιο του 1942. Μάλιστα, βομβαρδίστηκε πολλές φορές ακόμη, όπως μαρτυρούν βρετανικές και αυστραλιανές εφημερίδες. Ο ίδιος ο στρατάρχης Ρόμελ, η «Αλεπού της ερήμου», όπως είχε αποκληθεί για τις στρατιωτικές του ικανότητες, φαίνεται πως επισκέφθηκε την Κρήτη τουλάχιστον δύο φορές (1942 και 1943) και θέλησε να μεταβεί στο Τυμπάκι, προκειμένου να συντονίσει τον ανεφοδιασμό των στρατευμάτων του. Την παρουσία του στην Κρήτη επιβεβαιώνουν αρκετές πηγές, μεταξύ των οποίων έγγραφα από το Αρχείο της Ανεξάρτητης Ομάδας Ανωγείων και άλλες δημοσιευμένες μελέτες, μολονότι δεν συμφωνούν πάντα ως προς τις ημερομηνίες άφιξής του. Το κτίριο στο οποίο επρόκειτο να συσκεφθεί με τους επιτελείς του καταστράφηκε από βομβαρδισμό βρετανικών αεροσκαφών. Ο Ρόμελ, όμως, στάθηκε τυχερός. Αποκαλυπτικά είναι τα όσα αναφέρει ο Στυλιανός Ταβερναράκης: «[…] Η σύσκεψη [του Ρόμελ] με τους αξιωματικούς του αεροδρομίου θα γινόταν στο σπίτι του γιατρού Τίτου Χριστοδουλάκη, που οι Γερμανοί το χρησιμοποιούσαν σαν γραφεία της μονάδας των και δεν το είχαν καταστρέψει. Η Αγγλική κατασκοπεία όμως εγνώριζε τα πάντα και την καθορισμένη ώρα της σύσκεψης Αγγλικά αεροπλάνα βομβάρδισαν το σπίτι κι όλη τη γύρω περιοχή. Το σπίτι καταστράφηκε και σκοτώθηκαν πολλοί Γερμανοί […]. Ο Ρόμελ, όμως, γλύτωσε ως εκ θαύματος, γιατί δεν είχε φθάσει ακόμα στο σπίτι κατά την ώρα του βομβαρδισμού, επειδή το τζιπ που τον μετέφερε από τον Λαβύρινθο [η μεγαλύτερη υπόγεια αποθήκη πυρομαχικών], όπου είχε πάει για επιθεώρηση των εκεί πυρομαχικών, έπαθε βλάβη και καθυστέρησε μισή ώρα. Έτσι σώθηκε

In the aftermath of the Battle of Crete and the occupation of the island by Nazi forces in May of 1941, the German military command set about turning the island into a key link in the supply chain of troops and equipment for the army of Field Marshal Erwin Rommel in Africa. For 2 this purpose, the German high command decided to construct a modern airbase at Tymbaki. The main reason for choosing this particular area was its geomorphology, in particular its flat landscape. In addition, it was suitable for the transportation of troops by sea or by air and it was near the front of military operations in North Africa. To implement the plan, the inhabitants of Tymbaki were driven from their homes. The settlement was razed almost entirely, and the recovered materials were used for the construction of the new airfield. Soon, transport aircraft were taking off with supplies of food and water for Rommel’s army in North Africa. At the same time, the airfield became a symbol of Nazi oppression and a center of forced labor on Crete, with almost 7,000 Cretans being coerced to work for the occupiers. The strategic importance of the airbase at Tymbaki is illustrated by 4 the fact that the Royal Air Force (RAF) Middle East Command included it among the four targets bombed in Greece in March, 1942. In fact, it was bombed on numerous occasions, as reports by British and Australian newspapers confirm. Rommel himself, widely known as the “Desert Fox” on account of his military cunning, appears to have visited Crete at least twice (in 1942 and 1943) and sought to go to Tymbaki to coordinate the transportation of supplies to his troops. His presence on Crete is confirmed by a number of sources, including documents from the archives of the Independent [Resistance] Group of Anogia and other published studies, although these don’t always agree on his exact arrival dates. The building in which he was to meet with senior officers was destroyed in a bombing raid by British aircraft, but according to an account provided by Stylianos Tavernarakis, Rommel was late arriving because of an engine problem with the vehicle that was bringing him: “The meeting [of Rommel] with the airfield officers was to have been held at the home of the doctor Titos Christodoulakis, which was being used as offices by the Germans so it hadn’t been destroyed. But British intelligence knew everything and, at the time scheduled for the meeting, British aircraft bombed the house and the surrounding area. The house was destroyed and many Germans were killed […]. Rommel, however,

74/75 από βέβαιο θάνατο […]». Σύμφωνα με μια άλλη μαρτυρία, του Σταύρου Κατσαράκη, ο στρατάρχης δεν έφτασε στην ώρα του στο Τυμπάκι όχι λόγω μηχανικής βλάβης, αλλά διότι έκανε στάσεις στη διαδρομή, προκειμένου να επισκεφθεί γερμανικές μονάδες, όπως εκείνες στην Αυγενική και στις Μοίρες. Την ασφάλεια του Ρόμελ, ο οποίος μετέβη οδικώς από το Ηράκλειο στο Τυμπάκι μαζί με τον φρούραρχο Αντρέ, είχε αναλάβει ο αρχηγός της Γκεστάπο, Χάρτμαν, ο οποίος όμως δεν μπόρεσε να προβλέψει τον βομβαρδισμό του κτιρίου. Την επόμενη ημέρα, ο Ρόμελ έφυγε για την Αφρική. Εάν το εγχείρημα των συμμαχικών δυνάμεων (σε συνεργασία με τους κρητικούς συνδέσμους τους) είχε στεφθεί με επιτυχία, ενδεχομένως να είχαν αλλάξει πολλά στο μέτωπο του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Η ήττα των ναζιστικών στρατευμάτων του Ρόμελ στο Ελ Αλαμέιν (τέλη του 1942) και η κατάρρευση του μετώπου στη Βόρεια Αφρική οδήγησαν τις ναζιστικές αρχές στην απόφαση για άμεση καταστροφή του αεροδρομίου Τυμπακίου, ώστε να μη χρησιμεύσει ως «πύλη εισόδου» των συμμαχικών δυνάμεων στο νησί. Τα ναζιστικά στρατεύματα εγκατέλειψαν οριστικά την περιοχή τον Σεπτέμβριο του 1944, ανατινάζοντας το αεροδρόμιο και αφήνοντας πίσω ένα ναρκοπέδιο, με αποτέλεσμα δεκάδες κάτοικοι του Τυμπακίου και των γύρω οικισμών να βρουν τραγικό θάνατο. Με την απελευθέρωση, οι κάτοικοι επέστρεψαν στον τόπο τους και εργάστηκαν σκληρά για την ανοικοδόμηση του οικισμού. Με τη ραγδαία αύξηση του πληθυσμού, μια νέα κωμόπολη δημιουργήθηκε, ενώ η καλλιέργεια των πρώιμων κηπευτικών εξασφάλισε την άνοδο του βιοτικού επιπέδου που οδήγησε το Τυμπάκι, στα τέλη της δεκαετίας του 1970, στην πρώτη θέση στο κατά κεφαλήν εισόδημα στην Ελλάδα. • Ο Εμμανουήλ (Μάνος) Χαλκιαδάκης διδάσκει Ιστορία στο Πανεπιστήμιο Κρήτης (ΠΤΔΕ). em.chalkiadakis@edc.uoc.gr

1. Ο στρατάρχης Ρόµελ, η «Αλεπού της ερήµου». / Field Marshal Rommel, the “Desert Fox”. 2. Τα ναζιστικά αεροσκάφη βοµβάρδισαν την περιοχή κατά τη διάρκεια της Μάχης της Κρήτης. Μια βόµβα που δεν εξερράγη εκτίθεται σήµερα στον ναό του Αγίου Τίτου. / Nazi aircraft bombed the area during the Battle of Crete. One unexploded bomb is on display at the church of Aghios Titos. 3. Απόρρητο γερµανικό έγγραφο που αναφέρεται στην εγκατάσταση λόχου σκαπανέων για την κατασκευή οχυρωµατικών έργων στο Τυµπάκι. / A classified German document that refers to the installation of a company of combat engineers for the construction of defensive fortifications in Tymbaki. 4. Εργάτες σκάβουν στο πλαίσιο καταναγκαστικής εργασίας για την κατασκευή του αεροδροµίου. / Forced laborers dig during the construction of the airbase. 5. ∆ηµοσίευµα της εφηµερίδας «Πατρίς» (12/04/1957) για τα δυστυχήµατα από τις νάρκες στο Τυµπάκι. / An article in the newspaper Patris (12/04/1957) reporting casualties caused by mines in Tymbaki. 6. Χειρόγραφη επιστολή με την ηµεροµηνία άφιξης του Ρόµελ στην Κρήτη (26/11/1942), η οποία όµως έχει τεθεί υπό αµφισβήτηση. (Παραχώρηση του δημάρχου Ανωγείων και του Γ. Καλογεράκη) / A handwritten letter refers to the date of Rommel’s arrival in Crete as 26/11/1942, but this has been questioned. (Courtesy of the mayor of Anogia and G. Kalogerakis). 7. Αεροφωτογραφία του αεροδροµίου από τα Αµερικανικά Αρχεία. / An aerial photograph of the Tymbaki airbase from the US National Archives.

Πηγές • Δήμος Ανωγείων, Αρχείο Ανεξάρτητης Ομάδας Ανωγείων (Συλλογή Γιάννη ΔραμουντάνηΣτεφανογιάννη), Φάκελος 1942. • Απομαγνητοφωνημένη συνέντευξη του συνταξιούχου δασκάλου Νικολάου Μαρκάκη στον Εμμ. Χαλκιαδάκη, Ηράκλειο, 30 Ιουλίου 2014. • Απομαγνητοφωνημένη συνέντευξη του Στράτου Κατσαράκη στον Εμμ. Χαλκιαδάκη, Ηράκλειο, 22 Μαΐου 2015. • Γιάννης Καψάλης, «Ο Ρόμελ έπεσε στην Κρήτη. Άγνωστες σελίδες από τη μάχη της ερήμου και την εθνική αντίσταση της Κρήτης», εκδόσεις Κνωσός, Ηράκλειο. • Ralf Georg Reuth, «Rommel: The End of a Legend», Haus Book, Λονδίνο 2005. • Αλκιβιάδης Σταυριανάκης, «Το Τυμπάκι. Αναμνήσεις και βιώματα από μια δύσκολη εποχή», Ηράκλειο Κρήτης 1996. • Στυλιανός Ταβερναράκης, «Οι αγώνες των Μεσαριτών στην Κρήτη (από την αρχαιότητα μέχρι το τέλος της Γερμανικής Κατοχής)», τ. Β΄, έκδοση «Αντίλαλος της Μεσαράς», Μοίρες Ηρακλείου Κρήτης 2004. • Χάγκεν Φλάισερ, «Η περίοδος της Κατοχής 1941-1944», «Ιστορία του Ελληνικού Έθνους», τ. ΙΣΤ΄, Εκδοτική Αθηνών, Αθήνα 2000, σ. 8-57. • Εμμανουήλ Γ. Χαλκιαδάκης, «Τυμπάκι Ηρακλείου Κρήτης. Από τους απελευθερωτικούς αγώνες και τη ναζιστική ισοπέδωση στην ανοικοδόμηση και στην ανάπτυξη», Ηράκλειο 2015. Sources • Municipality of Anogia, Archives of the Independent [Resistance] Group of Anogia (Collection of Yiannis Dramoudanis-Stefanoyiannis), File for 1942. • Transcript of an interview with retired teacher Nikolaos Markakis, given to Emmanouil Chalkiadakis, Heraklion, 30 July 2014. • Transcript of an interview with Stratos Katsarakis, given to Emmanouil Chalkiadakis, Heraklion, 22 May 2015. • Giannis Kapsalis, Rommel Fell in Crete. Unknown pages of the desert war and national resistance in Crete, Knosos, Heraklion. • Ralf Georg Reuth, Rommel: The End of a Legend, Haus Book, London 2005. • Alkiviadis Stavrianakis, Tymbaki. Memories and experiences from a difficult period, Heraklion, Crete 1996. • Stylianos Tavernarakis, The Struggles of the People of Messara in Crete (from ancient times to the end of the German occupation), Vol. II, pub. “Antilalos tis Mesaras”, Moires, Heraklion, Crete 2004. • Hagen Fleischer, “The period of Occupation 1941-1944”, History of the Greek Nation, Vol. XVI, Ekdotiki Athinon, Athens 2000, pp. 8-57. • Emmanouil G. Chalkiadakis, Tymbaki of Heraklion, Crete. From the liberation struggles and the Nazi leveling to reconstruction and development, Heraklion 2015.

had a miraculous escape since he hadn’t yet arrived at the house at the time of the bombing, because the jeep that was bringing him from the Lavyrinthos [the second largest underground munitions store], which he had gone to inspect, had a breakdown and he was half an hour late. That was how he was saved from certain death […]”. Other accounts differ. According to Stavros Katsarakis, the reason for Rommel’s late arrival at Tymbaki was not a breakdown but because the field marshal made stops along the way to visit German units, such as those stationed at Avgeniki and Moires. Rommel traveled by road from Heraklion to Tymbaki with the German garrison commander of Crete, General Alexander Andre. The head of the Gestapo, Hartmann, was responsible for their security, but he suspected nothing about the bombing raid. The next day, Rommel left for Africa. If the operation of the allied forces (in cooperation with their Cretan agents) had been successful, things may have turned out differently for the Germans in the Second World War. The defeat of Rommel’s Axis forces at El Alamein (late 1942) and the collapse of the front in North Africa led the Germans to completely destroy the airfield at Tymbaki, preventing it from being used by the Allies as a “gateway” to the island. German forces finally withdrew from the area in September 1944, but not before leaving behind a minefield that resulted in the tragic deaths of dozens of inhabitants of Tymbaki and surrounding settlements. When the island was liberated, the local people returned and worked hard to rebuild their homes. The population increased rapidly and a new town was born. The region’s early planting season for vegetables helped raise living standards to such an extent that, by the late 1970s, the area had the highest per capita income in Greece. • Dr Emmanouil (Manos) Chalkiadakis teaches History at the University of Crete (Department of Primary Education). em.chalkiadakis@edc.uoc.gr

TRAVEL

76/77

Στo σεληνιακό Σαρακήνικο. / The lunar-like landscape at Sarakiniko.

Μήλος ΕΙΝΑΙ ΜΟΝΟ ΜΙΑ! Γεωλογικοί σχηματισμοί σαν γλυπτά, φυσικά και οικιστικά τοπία γεμάτα χρώμα, νερά... να τα πιεις στο ποτήρι και εμπειρίες που θα θυμάστε μια ζωή. Ένα κυκλαδονήσι γι’ αυτούς που αποζητούν το διαφορετικό στις διακοπές τους.

ΤΗΣ ΜΑΡΊΑΣ ΚΟΡΑΧΆΗ • BY MARIA KORACHAI

MILOS: ONE OF A KIND With its geological formations resembling sculptures, its colorful landscapes, its beautiful waters and a host of experiences you will remember for a lifetime, this is an island for those looking for a different kind of Aegean vacation.

TRAVEL Ο πολύχρωμος οικισμός Κλήμα. / The settlement of Klima, awash in color.

Μερικές φορές τα βράχια μοιάζουν με δέρμα αλιγάτορα. Άλλες, με καμβά όπου κάποιος ανακάτεψε νερομπογιές. Σε μια βραχονησίδα, πάλι, οι ντόπιοι «βλέπουν» ένα πασχαλινό σοκολατένιο κουνέλι και από κάποιες παραλίες φεύγεις με φωσφοριζέ βότσαλα στην τσέπη. Η Μήλος είναι ένα ηφαιστειακό οικοδόμημα με αλλόκοτους γεωλογικούς σχηματισμούς και ασυνήθιστα φυσικά χρώματα. Οι υποθαλάσσιες εκρήξεις, που ξεκίνησαν πριν από 3 εκατομμύρια χρόνια περίπου, «έχτισαν» προοδευτικά αυτό το συναρπαστικό τοπίο με στρώσεις λάβας. Εξαιτίας των αντιδράσεων με τα γεωθερμικά νερά, τα ηφαιστειακά υλικά εξαλλοιώθηκαν, δίνοντας όλη αυτή την ποικιλία πετρωμάτων και χρωμάτων. Σήμερα μπορεί κανείς να δει απολιθώματα από τις φρεατικές εκρήξεις (θερμοπίδακες) και ατμίδες στη στεριά και στη θάλασσα. Η δυτική πλευρά, το μεγαλύτερο κομμάτι του νησιού, είναι ενταγμένη στο δίκτυο NATURA 2000 και δεν κατοικείται. Τα απέραντα λιβάδια την άνοιξη γεμίζουν βότανα και λουλούδια – θα δείτε γλάρους να προσγειώνονται πάνω σε «χαλιά» από παπαρούνες, ενώ υπάρχουν και μερικοί υπεραιωνόβιοι προστατευόμενοι κέδροι. Η ζωή κυλάει κυρίως στο βόρειο τμήμα: στο λιμάνι του Αδάμαντα, που είναι ένας από τους μεγαλύτερους φυσικούς κόλπους της Μεσογείου, στην πρωτεύουσα Πλάκα με το απίθανο ενετικό κάστρο και στα Πολλώνια, ένα ζωντανό ψαροχώρι. Οι περισσότεροι όμως δεν έρχονται στη Μήλο για τους οικισμούς της. Τους ενδιαφέρει να εξερευνήσουν το γεωφυσικό τοπίο, να περάσουν τις διακοπές τους στη θάλασσα, να μπουν σε σπηλιές, να σκαρφαλώσουν σε βραχονησίδες και να γνωρίσουν κάθε μέρα και μία διαφορετική παραλία (υπάρχουν περισσότερες από 70) – θα =έχουν να διηγηθούν τόσες καινούργιες συναρπαστικές ιστορίες. Ενδεικτικό είναι ότι εδώ δεν υπάρχουν περισσότερα από δεκαπέντε μπαρ. Υπάρχουν όμως 126 χλμ. ακτογραμμής που δεν έχουν εξερευνηθεί πλήρως ούτε καν από τους ντόπιους. Γι’ αυτό και, παρά την εντυπωσιακή τουριστική αύξηση, που αγγίζει το 40%-50% την τελευταία πενταετία, η Μήλος δεν θα γίνει ποτέ το νησί όπου δεν θα χωράς να απλώσεις πετσέτα. Ακολουθούν μερικές προτάσεις για να ξεκινήσετε την εξερεύνησή σας σε αυτόν τον τόπο με την «εκρηκτική» ιστορία, η οποία κρύβεται πάντα πίσω από μικρές ή μεγαλύτερες περιπέτειες.

In some places, the rocks protruding from the sea resemble the undulating back of an enormous alligator. Elsewhere, they look like watercolors blended onto a canvas. The locals insist one islet looks like a chocolate Easter bunny, and there are beaches where the pebbles glow in the dark. A wild blend of weird geological formations and unusual natural colors, the island of Milos is the result of volcanic activity. Undersea eruptions that began some three million years ago gradually created this fascinating landscape, piling up layer upon layer of lava. In reaction with the island’s geothermal waters, those volcanic materials were transformed into the kaleidoscope of striations and hues you see today. You can still spot steam coming out of fumaroles on land and in the sea, and there are active geysers, too. In the west, a large section of the island remains uninhabited, protected as part of the Natura 2000 network. It has vast meadows that are covered in flowers in spring – you’ll see gulls swoop down across carpets of red poppies – and a few ancient cedars that are also protected. Human activity is concentrated mainly in the north: in the port of Adamantas, on one of the Mediterranean’s largest natural bays; in the capital of Plaka, with its Venetian castle; and in Pollonia, a lively fishing village. Most visitors, however, don’t come to Milos for its villages. They come here to wander the shores, explore the landscape, scramble around in caves, scale tall islets and discover a new beach every day – there are over 70 beaches here, so that’s not hard to do. In short, they’re looking for excitement, and for stories to take back home. There are, in fact, no more than a dozen or so bars on the entire island. There are, however, 126km of coastline, including stretches that even the locals have not fully explored. This is why, despite a spike in tourism (which has grown by 40-50 percent in the past five years), Milos is never going to become the kind of island where you can’t find a quiet place to lay down your towel. Below are a few suggestions to get you started on your exploration of a wonderful island with an explosive history, full of adventures of all kinds.

SAILING TO KLEFTIKO, VANI AND SYKIA Sail right past sea stacks so big they hide the sun and alongside dra-

78/79

ΜΕ ΣΚΆΦΟΣ ΈΩΣ ΤΟ ΚΛΈΦΤΙΚΟ, ΤΟ ΒΆΝΙ ΚΑΙ ΤΗ ΣΥΚΙΆ Θα περάσετε «ξυστά» από θεόρατα βράχια που κρύβουν τον ήλιο και θα φτάσετε σε δραματικά τοπία, όπως είναι η βαθυκόκκινη βραχώδης «αγκαλιά» στο Βάνι, η περιοχή που έγινε γνωστή λόγω του ορυχείου μαγγανίου που λειτουργούσε εκεί έως το 1920. Θα θαυμάσετε τη διάσημη παραλία του Κλέφτικου, με τα ψηλά λευκά βράχια και τα τιρκουάζ νερά, που ήταν ορμητήριο πειρατών, και έναν καστανό βράχο που, όπως αρέσει στους ντόπιους να λένε, έχει το σχήμα πασχαλινού σοκολατένιου κουνελιού. Παράλληλα μπορεί να πετύχετε θαλάσσιες χελώνες, δελφίνια και φώκιες. Αν υπάρχει όμως κάτι που δεν θα ξεχάσετε ποτέ από αυτή τη βόλτα, είναι η παραλία της Συκιάς. Πρόκειται για μια σπηλιά σαν σκηνικό ταινίας περιπέτειας με μισογκρεμισμένη οροφή, που πέφτοντας σκόρπισε κοτρόνες στα τιρκουάζ νερά. Απολαύστε το τοπίο ξαπλωμένοι στη μικρή αμμουδιά. Info: Milos Adventures, τηλ. 22870-23809, milosadventures.gr, από 110 € άτομο, για τη συγκεκριμένη βόλτα, συμπεριλαμβανομένου γεύματος.

ΜΕ ΤΖΙΠ ΣΤΑ ΟΡΥΧΕΊΑ Οι τεράστιες τρύπες των ορυχείων είναι ορατές ακόμα και από το αεροπλάνο. Στην περιοχή Αγγεριά βρίσκεται από το 1986 το μεγαλύτερο ορυχείο μπεντονίτη στην Ευρώπη, που ανήκει στην εταιρεία Imerys. Αν έχετε τζιπ, μια ωραία βόλτα θα μπορούσε να ξεκινήσει από τον τεχνητό λόφο που έχει δημιουργήσει η Imerys από τα στείρα υλικά (υλικά του εδάφους που δεν είναι εμπορεύσιμα), με προορισμό το παρατηρητήριο, από όπου έχετε θέα σε όλο το ορυχείο: η βαθιά κοιλότητα με τις χρωματιστές βαθμίδες είναι τόσο μεγάλη, που η μπουλντόζα που δουλεύει στην απέναντι πλευρά από αυτήν όπου στεκόμαστε εμείς μοιάζει σαν παιχνίδι lego. Στον πυθμένα, σε βάθος 30 μ. κάτω από την επιφάνεια της θάλασσας, έχουν δημιουργηθεί δύο λίμνες, απ’ όπου περνούν τα περισσότερα μεταναστευτικά πουλιά που κάνουν στάση στη Μήλο. Τη μεταλλευτική ιστορία του νησιού, που ξεκινάει από τη Νεολιθική κιόλας εποχή, θα τη μάθετε στο Μεταλλευτικό Μουσείο στο λιμάνι του Αδάμαντα, όπου θα δείτε εργαλεία, φωτογραφίες και ένα ντοκιμαντέρ στο οποίο εργάτες περιγράφουν τη ζωή στα ορυχεία.

matic landscapes like the dark-red, rocky “embrace” of Vani, an area known for its manganese mine (which closed in 1920). Keep an eye out for Kleftiko, a small cove of dazzling turquoise waters and sharp white boulders, with caves that served as pirate lairs and a little brown islet that locals say resembles a chocolate bunny. If you’re lucky, you may catch sight of turtles, dolphins and seals. One thing you certainly must see on this excursion is Sykia, a cave that looks like the setting for a blockbuster action movie. Its partially collapsed roof has littered the shoreline and the shallows with chalk-white boulders, but there’s still room on the narrow beach there to lie back and take it all in. Info: Milos Adventures, Τel. (+30) 2287.023.809, milosadventures.gr. Rates, starting at €110 for this particular tour, include a meal.

AROUND THE MINES The enormous open-pit mines on Milos are visible even from an airplane flying overhead. Since 1986, Aggeria has been home to Europe’s largest bentonite mine, operated by the company Imerys. If you rent a four-wheel drive vehicle, you can explore the area starting at the artificial hill (created by Imerys out of tailings) and head to the observation point that affords a view over the entire operation. The pit, whose

Οι περισσότεροι έρχονται στη Μήλο για να εξερευνήσουν το γεωφυσικό τοπίο, να περάσουν τις διακοπές τους στη θάλασσα, να μπουν σε σπηλιές, να σκαρφαλώσουν σε βραχονησίδες και να γνωρίσουν κάθε μέρα και μία διαφορετική παραλία – υπάρχουν περισσότερες από 70. Most visitors come to Milos to wander the shores, explore the landscape, scramble around in caves, and discover a new beach every day – there are over 70 beaches here, so that’s not hard to do.

TRAVEL 1

Info: Μεταλλευτικό Μουσείο Μήλου, Αδάμαντας, τηλ. 22870-22481, www.milosminingmuseum.com, εισιτήριο: 4 ευρώ.

ΟΙ ΠΑΛΑΙΟΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΈΣ ΚΑΤΑΚΌΜΒΕΣ Σε σήραγγες 150 μ. πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας, υπάρχουν λαξεμένοι στο μαλακό πέτρωμα του ηφαιστειακού τόφου 126 αψιδωτοί τάφοι (αρκοσόλια). Μέχρι το 1840, που ανακαλύφθηκαν επίσημα οι παλαιοχριστιανικές κατακόμβες (2ος-5ος αι. μ.Χ.) και ανακηρύχθηκαν ένα από τα σπουδαιότερα χριστιανικά μνημεία, το σημείο ήταν γνωστό στους ντόπιους ως «η μεγάλη σπηλιά». Σήμερα, μπορείς να περπατήσεις στα δροσερά σκοτεινά τούνελ, όπου θα διακρίνεις και κάποιες επιγραφές: όλα τα χρόνια που οι κατακόμβες έμειναν αφύλακτες, πέρασαν από εδώ αρχαιοκάπηλοι, περιηγητές και πειρατές που χάραξαν τα ονόματά τους στους τοίχους. Αυτές οι επιγραφές κρατούν το νήμα της ιστορίας: από αυτήν του 2ου αι. μ.Χ. που δηλώνει τα μέλη της οικογένειας που είναι θαμμένα στον τάφο έως tags «βανδάλων» από το 1898 και το 1940. Info: Τρυπητή, τηλ. 22870-21625, Τρίτη-Κυριακή 09.00-19.00, εισιτήριο: 4 ευρώ.

ΨΆΡΕΜΑ ΚΑΙ ΚΑΚΑΒΙΆ ΣΤΟ ΚΑΐΚΙ Ο Κυριάκος Χαλδαίος είναι 35 χρόνια ψαράς. Από πρόπερσι, που απλοποιήθηκε το νομικό πλαίσιο στην Ελλάδα, έγινε ο πρώτος στο νησί που οργανώνει μαζί με την κόρη του Τίνα εξορμήσεις αλιευτικού τουρισμού. Από τα μέσα Ιουλίου έως τον Σεπτέμβριο γυρίζουν τη Μήλο γιαλό γιαλό, παίρνοντας μαζί στο καΐκι επισκέπτες από όλο τον κόσμο. Θα σας εξοπλίσουν με καλάμι και δόλωμα, θα σας μάθουν να σηκώνετε τα παραγάδια και θα σας κάνουν το τραπέζι εν πλω με αστακομακαρονάδα ή κακαβιά, που θα μαγειρευτεί επιτόπου με θαλασσινά που ψαρέψατε εσείς. Info: Milos Fishing Trip, τηλ. 6989-295087, 6978-995571, www.milosfishingtrip.gr, 75 ευρώ/άτομο.

1. Tα εγκαταλελειμμένα θειωρυχεία. / The abandoned sulfur mine. 2. Μπουλντόζες σαν... μυρμήγκια στο ορυχείο της Αγγεριάς. / Bulldozers seem miniscule in the vast Aggeria open-pit mine. 3. Ψαράς στον Αδάμαντα ετοιμάζεται να βγει στ’ ανοιχτά. / A fisherman in Adamantas gets ready to cast off.

striations sport different hues, is so enormous that a bulldozer working on the other side of the site looks like a toy. The bottom of the pit is 30m below sea level and has two lakes, which host birds passing through Milos on their migratory route. Milos has a mining museum in Adamantas where you can learn the history of this activity on the island, an activity which dates back to Neolithic times. You’ll see tools and photographs, and there’s also a documentary in which workers describe life in the mines. Info: Milos Mining Museum, Adamantas, Τel. (+30) 2287.022.481, www.milosminingmuseum.com. Admission: €4.

EARLY CHRISTIAN CATACOMBS This site consists of 126 vaulted graves carved into the soft volcanic tuff, linked by a series of tunnels 150m above sea level. Until 1840, when the early Christian (2nd-5th century) catacombs were first discovered, the locals knew the area as the “Great Cave.” Today, visitors can walk down the dark, cool tunnels, which are lined left and right with inscriptions, left by grave robbers, intrepid visitors and pirates who etched their names into the walls over the years that the rediscovered catacombs were left unguarded. Info: Tripiti, Τel. (+30) 2287.021.625, Tue-Sun 09:00-19:00. Αdmission: €4.

CATCH OF THE DAY Kyriakos Haldaios has been fishing the island’s seas for 35 years and in 2016 – thanks to a law liberalizing the fisheries sector – became the first fisherman on the island to organize angling tours. With the help of his daughter Tina, from mid-July and until September he conducts cove-by-cove excursions, where visitors are equipped with fishing rods and bait, and taught a few of the local fishing secrets. They’re also treated to an on-deck meal of either lobster with pasta or kakavia, a Greek fish soup made with the day’s catch.

80/81 2

Info: Milos Fishing Trip, Tel. (+30) 698.929.5087, 697.899.5571, www.milosfishingtrip.gr, €75.

GHOST MINE A short but hair-raisingly bumpy and serpentine ride along an off-road trail at the eastern end of the island will bring you to an abandoned sulfur mine right next to a gorgeous beach where all you can hear is the waves. Sulfur has been mined here since ancient times, but what you will see here today are the remains of a mine that operated from 1862 to 1958. In the ravine of Paliorema, in the area locally known as Palia Theiorychia (Old Sulfur Mines), you’ll find a few red-stained limestone buildings that made up the engine room, the power plant, and the storage areas. You’ll also see the rusted rails that carried the carts hauling the mineral, as well as the bunkhouses used by the miners, who would only go home on the weekends.

THE BIG-NAME BEACHES Mission to the moon: Sarakiniko consists of a large expanse of limestone and diatomite (a soft white sedimentary rock formed from volcanic ash) and it’s not at all unlikely that you’ll come across a camera crew shooting a fashion ad or a music video. Two million years ago, this area was on the seabed, which is why you often come across fossils of fish and shells. After your swim, you can shelter from the midday glare in one of the caves near the water. Firiplaka, on the island’s southern coast, is another well-known beach, renowned as the shooting location for stunning photographs that feature its famed sea cliffs, a rock face that changes colors every few meters. Papafrangas, which has a small sandy beach, is basically a crevasse of white volcanic rock and limestone that forms a narrow canal leading out into the sea.

PHOTO-OP ARCHITECTURE There are three explanations as to why local fishermen painted the dis-

TRAVEL

ΘΕΙΩΡΥΧΕΊΟ-ΦΆΝΤΑΣΜΑ Μετά από μια σύντομη φιδωτή off road διαδρομή για γερά στομάχια στα ανατολικά του νησιού, θα φτάσετε στο εγκαταλελειμμένο θειωρυχείο δίπλα στην παραλία με τα τιρκουάζ νερά, όπου το μόνο που ακούγεται είναι ο ήχος των κυμάτων. Εξόρυξη θείου γινόταν στην περιοχή από την αρχαιότητα, ενώ στα νεότερα χρόνια, από το 1862 έως το 1958, λειτουργούσε εδώ το ορυχείο που θα δείτε, το οποίο εξήγαγε συνολικά 125.000 τόνους μετάλλευμα. Σήμερα, στη χαράδρα του Παλιορέματος, στα παλιά Θειωρυχεία, όπως λέγεται η ευρύτερη περιοχή, έχουν απομείνει κάποια ερυθρωπά κτίρια από πωρόλιθο που στέγαζαν το μηχανουργείο, τη μονάδα ηλεκτροπαραγωγής, τις αποθήκες κ.ά. Θα δείτε επίσης τις σκουριασμένες ράγες στην πλαγιά, από όπου περνούσαν τα βαγονέτα που μετέφεραν τα υλικά, αλλά και κοιτώνες, μια και οι εργαζόμενοι πήγαιναν στις οικογένειές τους μόνο τα Σαββατοκύριακα.

Αποστολή στο φεγγάρι: το Σαρακήνικο είναι μια μεγάλη έκταση από ελαφρόπετρα και διατομίτη (ηφαιστειακή τέφρα), όπου είναι πολύ πιθανό να πετύχετε τουλάχιστον ένα συνεργείο που έρχεται από την άλλη άκρη της Γης για φωτογράφιση μόδας ή βιντεοκλίπ. Όλο αυτό το σκηνικό πριν από 2 εκατομμύρια χρόνια ήταν θαλάσσιος πυθμένας κι έτσι μπορείτε να δείτε απολιθώματα ψαριών και κελύφη κοχυλιών. Μετά το μπάνιο αναζητήστε λίγη σκιά μέσα στις σπηλιές. Aπό τις πιο φημισμένες παραλίες είναι επίσης η Φυριπλάκα στη νότια πλευρά του νησιού, όπου θα φωτογραφηθείτε με φόντο διαφορετικό χρώμα βράχου κάθε λίγα μέτρα, και ο Παπάφραγκας, βορειοανατολικά: ένα ρήγμα στα λευκά πετρώματα τέφρας και ελαφρόπετρας δημιουργεί ένα κανάλι όπου εισχωρεί η θάλασσα, καταλήγοντας σε μια μικρή αμμουδιά.

ΜΕ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΚΉ ΜΗΧΑΝΉ ΣΤΑ ΣΎΡΜΑΤΑ Τρεις εκδοχές εξηγούν την πολυχρωμία των συρμάτων, των παραδοσιακών ψαρόσπιτων πάνω στη θάλασσα, που είναι λαξεμένα στο μα-

1. Το ονειρεμένο Κλέφτικο με τις σπηλιές. / The surreal landscape of Kleftiko with its towering sea stacks. 2. Μέσα στις παλαιοχριστιανικές κατακόμβες, στην Τρυπητή. / Inside the Early Christian catacombs at Tripiti. 3. Κάθε δραστήρια μέρα στη Μήλο ολοκληρώνεται με θαλασσινούς μεζέδες. / Seafood mezes bring a tasty end to an activity-filled day. 4. Μερακλίδικα φτιαγμένο σύρμα στα Μανδράκια. / One of the syrmata boathouses, fashioned with skill and care, at Mandrakia. 5. Η παραλία Φυριπλάκα, στη νότια πλευρά του νησιού. / Firiplaka is one of the island’s most famous beaches.

TIP: Αναζητήστε τους χάρτες Miloterranean Geo Walks. Έχουν σχεδιαστεί από γεωλόγους, μεταλλειολόγους, δασολόγους, χαρτογράφους και ιστορικούς και περιλαμβάνουν διαδρομές σε όλο το νησί, τις οποίες μπορείτε να κάνετε πεζή, με τζιπ ή ποδήλατο. / Look for Miloterranean Geo Walks maps. They have been designed by geologists, mineralogists, forestry experts, cartographers and historians, and include routes all around the island that you can explore on foot, by bicycle or by four-wheel drive vehicle.

ΕΞΌΡΜΗΣΗ ΣΕ ΠΑΡΑΛΊΕΣ-ΣΤΑΡ

82/83

λακό πέτρωμα: ότι καθένα έχει διαφορετικό χρώμα για να εντοπίζει ο κάθε ψαράς το δικό του επιστρέφοντας τη νύχτα με το καΐκι, ότι ήταν μια αντίδραση στον κανονισμό του Μεταξά που επέβαλλε να βάφονται τα πάντα λευκά-μπλε ή ότι έτσι εκφράζεται αρχιτεκτονικά η χρωματική ποικιλία του νησιού. Στα δίπατα κτίσματα το ισόγειο είναι χειμερινό «γκαράζ» του καϊκιού, ενώ ο επάνω όροφος καλοκαιρινό σπιτάκι με τα απαραίτητα. Σύρματα θα δείτε σε διάφορους οικισμούς. Ο γνωστότερος και πιο φωτογραφημένος είναι το Κλήμα, αλλά αυτοί στα Μανδράκια και στον Φυροπόταμο με τους κολπίσκους που νιώθεις ότι σε «αγκαλιάζουν» είναι πιο φιλικοί. Αφεθείτε στην ανθρωποπαρατήρηση.

ΓΕΩΛΟΓΙΚΉ ΞΕΝΆΓΗΣΗ ΜΕ ΚΑΓΙΆΚ Ακόμα και αν δεν έχετε πιάσει ποτέ κουπί, μπορείτε να πάρετε μέρος σε μια εκδρομή με καγιάκ. Ο Αυστραλός γεωλόγος Rod Feldtmann ήρθε στη Μήλο πριν από πολλά χρόνια για να εργαστεί σε ένα ορυχείο χρυσού. Έγινε μόνιμος κάτοικος του νησιού μετά τη γνωριμία του με τη σύζυγό του, Πετρινέλα Βικέλη, με την οποία οργανώνουν μονοήμερες και πολυήμερες εκδρομές, που προαιρετικά περιλαμβάνουν και διανυκτέρευση. Με τα πέντε μέτρων καγιάκ θαλάσσης θα φτάσετε τόσο κοντά στην ακτή, που θα μπορείτε να αγγίξετε τα βράχια, να τρυπώσετε σε σπηλιές, να εξερευνήσετε ακατοίκητες νησίδες και να κάνετε στάση για ξεκούραση σε έρημες αμμουδιές, μαθαίνοντας παράλληλα απίθανα πράγματα για τη Μήλο, τα οποία ο Rod έχει τη χαρά να μοιραστεί. Info: Sea Kayak Milos, Απρίλιο-Οκτώβριο (Νοέμβριο-Μάρτιο κατόπιν συνεννόησης), τηλ. 22870-23597, 6946-477170, www.seakayakgreece.com, 80 ευρώ/άτομο (μονοήμερη εκδρομή με παροχή όλου του εξοπλισμού). • Ευχαριστούμε τον γεωλόγο Σταμάτη Ξυδούς για την πολύτιμη συμβολή του.

tinctive dwellings known as syrmata (two-story houses excavated into the soft rock right at the water’s edge so that the ground floor also operated as a boat house) in such bright colors: that the colors helped them spot their houses when they were returning at night; that it was a reaction in protest to a decree passed by the dictatorship in the 1930s for all island houses to be painted blue and white; or that the colors reflect the abundance of hues that occur naturally on the island. The houses are inhabited in the summer only; in the winter, the fishermen “park” their boats in the ground-floor area. There are syrmata in various villages, but the ones that are most often photographed are those at Klima. Those at Mandrakia and Firopotamos, however, are set out along a series of small coves and give off a friendlier vibe, inviting you to chill out and watch the world go by.

GEO TOUR BY KAYAK Kayak tours are an excellent way to explore a place, even for people who have never held a paddle in their life. Australian geologist Rod Feldtmann came to Milos many years ago to work at a gold mine and became a permanent resident after meeting his wife, Petrinela Vikeli. Today, the couple organizes both short and long excursions, including overnight trips. They have five sea kayaks that can get you so close to the rocks along the coast that you’ll be able to touch them; you’ll nose into caves, explore small uninhabited islets and relax on isolated beaches. You’ll also learn some of the many amazing things that Rod is always happy to share about the island. Info: Sea Kayak Milos, April-October (November-March by appointment only), Tel. (+30) 2287.023.597, 694.647.7170, www. seakayakgreece.com, €80 (for a one-day tour, including all the necessary equipment). • Special thanks to geologist Stamatis Xydous for his valuable contribution.

IN PICTURES

ΑΝΑΜΝΉΣΕΙΣ ΑΠO ΤΗΝ ΚΊΜΩΛΟ Είκοσι λεπτά διαδρομής με το καραβάκι από τα Πολλώνια της Μήλου σάς φέρνουν σε ένα από τα πιο χαλαρά νησιά του αρχιπελάγους.

MEMORIES FROM KIMOLOS It’s just a twenty-minute boat ride from Pollonia on Milos to one of the most laid-back islands in the Aegean.

Οι παραλίες της Κιμώλου είναι εντελώς διαφορετικές μεταξύ τους. Με άγρια βράχια και βότσαλα, με εντυπωσιακά πετρώματα και θερμές πηγές ή κλασικές κυκλαδίτικες, ρηχές με άμμο, όπως αυτή της Μπονάτσας. / The beaches of Kimolos differ from one another. Some feature craggy rocks and smooth pebbles, others boast impressive rock formations and hot springs, while still others are typically Cycladic − sandy and with shallow waters, like Bonatsa, pictured here.

ΤΗΣ ΌΛΓΑΣ ΧΑΡΑΜΉ • BY OLGA CHARAMI

84/85 1

1. Το Χωριό είναι ο βασικός οικισµός του νησιού. / Horio is the island’s main settlement. 2. Στη Γούπα βρίσκονται τα σύρµατα, υπόσκαφοι χώροι όπου προφυλάσσονται τα καΐκια τον χειµώνα. / Goupa is home to syrmata , or boathouses, dug out of the rocks, where fishermen winter their boats. 3. Τα πρωινά στο Χωριό περνούν µε κουβέντα στο καφενείο Μποχώρη. / At the café Bohori in Horio, the morning coffee goes hand in hand with conversation. 4. Η κιµωλιάτικη λαδένια, πίτα µε λάδι, ντοµάτα και κρεµµύδι. / Ladenia is pita bread cooked with oil, tomato and onion, and is a local speciality of Kimolos. 5. Ο πιο ιδιαίτερος γεωλογικός σχηµατισµός, το Σκιάδι, το τεράστιο µανιτάρι στα βορειοδυτικά. / Kimolos’ most remarkable rock formation is called the Skiadi and is located on the northwestern side of the island. 6. Ούζο και θαλασσινά µε τα πόδια βυθισµένα στην άµµο, στην Ψάθη. / Enjoying ouzo and seafood right on the beach in Psathi. 7. Ακόµα και οι βάρκες εδώ µοιάζουν µε... πίνακες ζωγραφικής. / Even the boats here look like oil paintings. 8. Τα τιρκουάζ νερά στα Πράσα είναι γνωστά στους ιστιοπλόους της Ελλάδας. / The turquoise waters in Prasa are well-known among sailors in Greece.

CITYSCAPE

ΤΑ ΚΑΛΥΤΕΡΑ ΤΟΥ

ΗΡΑΚΛΕΙΟΥ Μέρη που πρέπει να δείτε και εμπειρίες που αξίζει να ζήσετε στο Ηράκλειο, τον ταχύτερα αναπτυσσόμενο προορισμό της Ευρώπης για το 2017.

ΤΗΕ BEST OF HERAKLION Must-visit locations and unforgettable experiences in Heraklion, rated Europe’s fastest-growing tourism destination last year. ΤΗΣ ΌΛΓΑΣ ΧΑΡΑΜΉ • BY OLGA CHARAMI

Αγορά 1866 / 1866 Market

88/89

CITYSCAPE

Ενετικό λιμάνι / The Venetian harbor

ΠΕΡΊΠΑΤΟΣ ΣΤΟ ΕΝΕΤΙΚΌ ΛΙΜΆΝΙ

A STROLL AROUND THE VENETIAN HARBOR

Μέχρι πριν από λίγα χρόνια, όλοι έλεγαν πως το Ηράκλειο έχει την πλάτη γυρισμένη στη θάλασσα. Όχι πια. Οι αναπλάσεις έχουν αναδείξει το παραλιακό μέτωπο, από το Παγκρήτιο Στάδιο στα δυτικά έως το αεροδρόμιο «Νίκος Καζαντζάκης» στα ανατολικά, ωστόσο η ωραιότερη βόλτα συνεχίζει να γίνεται στο ενετικό λιμάνι. Εκεί όπου βρισκόταν το αρχαίο ψαροχώρι, αργότερα το ορμητήριο των Σαρακηνών πειρατών και μετά το ονομαστό εμπορικό λιμάνι των Ενετών, θα συναντήσετε κάθε απόγευμα τους Ηρακλειώτες. Ρίξτε μια κλεφτή ματιά στα ενετικά νεώρια απέναντι –από τους 19 ταρσανάδες του 14ου αιώνα έχουν απομείνει τέσσερις θόλοι και μία στοά– και περπατήστε στο «κορδόνι» ή «by-pass», όπως αποκαλούν οι ντόπιοι τον μήκους 2,4 χλμ. λιμενοβραχίονα. Αυτός θα σας οδηγήσει και στον Κούλε, το ενετικό θαλασσόκαστρο, σήμα κατατεθέν της πόλης.

Up until a few years ago, it was often said that Heraklion had its back turned to the sea. But this is no longer the case. Redevelopment projects have transformed the entire waterfront strip stretching from the Pankritio Stadium in the western part of the city, all the way to Heraklion International Airport to the east. Despite this positive development, however, the Venetian harbor area remains the setting for the most wonderful stroll in the city. This area – initially the site of a fishing village, then a base of operations for Saracen pirates and later a renowned Venetian commercial port – is where you’ll see locals congregating every evening. Sneak a peek at the Venetian docks across the way; in the 14th century, there were 19 boatyards – of these, four domes and one arcade survive. Then, take a walk along the kordoni (cord), as locals like to refer to the 2.4 kilometer-long harbor breakwater. This will lead you to the Koules – the Venetian sea fortress – a landmark that is also the symbol of the city.

90/91

CITYSCAPE

ΣΤΑ ΛΙΟΝΤΆΡΙΑ Νεαροί χορεύουν breakdance και συναγωνίζονται για την καλύτερη φιγούρα, ζευγαράκια ανταλλάσσουν φιλιά στις στοές, παρέες χαζεύουν τους περαστικούς και άλλοι περιμένουν τα ραντεβού τους. Η Λότζια είναι το ομορφότερο κτίριο του Ηρακλείου και τα σκαλιά της είναι μια ιδιότυπη κερκίδα – αγαπημένο σημείο στάσης των ντόπιων νύχτα μέρα. Σήμερα στεγάζει το Δημαρχείο, ωστόσο χτίστηκε από τους Ενετούς για να φιλοξενήσει τη Λέσχη των Ευγενών. Δίπλα της βρίσκεται ο ναός του Αγίου Μάρκου, όπου φιλοξενούνται εκθέσεις και συναυλίες, και μπροστά τους είναι η πλατεία των Λιονταριών ή Ελευθερίου Βενιζέλου. Το σιντριβάνι-κρήνη με τα γλυπτά λιοντάρια υπήρξε μέρος του υδραγωγείου που κατασκεύασε ο Φραντσέσκο Μοροζίνι τον 17ο αιώνα και μετέφερε νερό από το όρος Γιούχτας. Breakdancers compete with one another to see who has the best moves; young couples exchange kisses in cozy corners; groups of friends sit people-watching; and others wait for someone to show up at their rendezvous. The Loggia is simply the most beautiful building in Heraklion. Its stairs serve as makeshift tiers of seats, and it constitutes a well-loved stopping point for locals, night and day. Today, the building houses the City Hall, but it was originally constructed by the Venetians as a club for nobles. Next to it stands the church of Aghios Markos, where exhibitions and concerts are held, and in front of these buildings is the famous Plateia ton Liontarion (Lions’ Square), also called Eleftheriou Venizelou Square. The water fountain with the sculpted lions (which give the square its name) formed a part of the 17th-century aqueduct built by Venetian doge Francesco Morosini to carry water from Mt Juktas.

Πλατεία Λιονταριών/ Lions’ Square

BY THE LIONS

92/93

Η πρώτη εικόνα που βλέπεις στο Ηράκλειο είναι το λιμάνι. Η δεύτερη είναι η πλακόστρωτη οδός 25ης Αυγούστου, η οποία εισχωρεί στο ιστορικό κέντρο της πόλης. Αν ακούσετε να την αποκαλούν «οδό Πλάνης», μην παραξενευτείτε. Το προσωνύμιο της αποδόθηκε τις προηγούμενες δεκαετίες, όταν ήταν ο μοναδικός φροντισμένος δρόμος του Ηρακλείου και παραπλανούσε τους νεοφερμένους, που νόμιζαν ότι έτσι ήταν ολόκληρη η πόλη. Η επίσημη ονομασία της συνδέεται με την 25η Αυγούστου 1898, κατά την οποία σφαγιάστηκαν από τον τουρκικό όχλο δεκάδες άμαχοι χριστιανοί και 17 Άγγλοι στρατιώτες, πράξη που δραστηριοποίησε τις Μεγάλες Δυνάμεις και οδήγησε στην απελευθέρωση της Κρήτης. Περπατήστε στο πλακόστρωτο, χαζέψτε τα ωραία νεοκλασικά κτίρια και κοντοσταθείτε στην πλατεία Αγίου Τίτου. Ο ναός με τα πανέμορφα βιτρό χτίστηκε για πρώτη φορά το 961 από τον Νικηφόρο Φωκά, αργότερα στέγασε την επισκοπή των Λατίνων και επί τουρκοκρατίας έγινε τζαμί.

ΜΠΟΥΓΆΤΣΑ ΣΤΟΝ ΚΙΡΚΌΡ Πολλές μπουγάτσες διαλαλούνται στο Ηράκλειο, αλλά εκείνη του Κιρκόρ ξεχωρίζει. Το μπουγατσοπωλείο λειτουργεί από το 1922 με την ίδια συνταγή που έφερε ο Αρμένιος Κιρκόρ και η μπουγάτσα με φρέσκια μυζήθρα, ζάχαρη και κανέλα έχει ξεπεράσει τα γεωγραφικά σύνορα του Ηρακλείου. Ακολουθήστε την «παράδοση» και καθίστε στα παλιομοδίτικα τραπεζάκια του τα ξημερώματα, με το που θα δέσει το καράβι στο λιμάνι. Ζεστή μπουγάτσα με τυρί ή κρέμα, ελληνικός καφές, απολαυστική (και σπάνια) ησυχία στο πιο κεντρικό σημείο του Ηρακλείου αποτελούν το ωραιότερο καλωσόρισμα στην πόλη. Info: Κιρκόρ, πλ. Ελ. Βενιζέλου 31 (Λιοντάρια), τηλ. 2810-242705

1.866 ΕΙΚΌΝΕΣ Στην καρδιά του Ηρακλείου, η πεζοδρομημένη οδός 1866, η παλιά αγορά της πόλης, παραμένει έως σήμερα ζωντανή και πολύβουη. Έως

Λότζια / The Loggia

AN ILLUSIVE STREET The first sight you see in Heraklion is its port. The next thing you notice is the flagstone-paved 25th Avgoustou Street, which flows into the historic center of the city. If you hear people referring to this street as Odos Planis (Illusion Street) instead of by its real name, do not be surprised. It was given this sobriquet decades ago, when, as the sole well-cared-for street in Heraklion, it misled newcomers into thinking that the whole town looked like this. The official name of the street commemorates the events of August 25, 1898, when dozens of unarmed Christians and 17 British soldiers were killed by an Ottoman mob – an event that spurred the Great Powers into action and eventually led to the liberation of Crete. Walk along this stone-paved street, gaze at its beautiful neoclassical buildings and tourist shops, and stop for a moment at Aghios Titos Square. The church here with its exquisite stained-glass windows was originally erected in 961 by Byzantine Emperor Nicephorus II Phocas; later, it housed the Episcopate of the Latins, and after that was converted into a mosque under the Ottomans.

AT KIRKOR FOR A BOUGATSA Plenty of places in Heraklion may claim to have the best bougatsa, but it is Kirkor’s that really stands out. This shop has been in operation since 1922, and uses the same recipe brought over from Asia Minor by Kirkor, an Armenian. His bougatsa, prepared using fresh myzithra cheese, sugar and cinnamon, has travelled well beyond the city limits. You might like to follow tradition and take a seat at one of their old fashioned little tables at daybreak, just after the ship docks at the port. A fresh, hot bougatsa filled with cheese or custard, a Greek coffee and an enjoyable (and rare) sense of tranquility in the most central spot in Heraklion all come together to create the most beautiful welcome to the city. Info: Kirkor, 31 El. Venizelou Square (Lions), Tel. (+30) 2810.242.705

Η ΟΔΌΣ ΤΗΣ ΠΛΆΝΗΣ

CITYSCAPE Κιρκόρ / Kirkor

Μαχαιροποιείο Ασσαριωτάκη / The knife-making workshop of Assariotakis

Κοκτέιλ στο κέντρο / Cocktails downtown

Οδός Κοραή / Korai Street

Λότζια / The Loggia

Καφενείο Σαρανταυγάς / Kafeneio Sarantavga

94/95 τα τέλη της δεκαετίας του ’90, εδώ συγκεντρώνονταν κρεοπωλεία, μανάβικα και μικροπωλητές. Σήμερα τη θέση τους έχουν πάρει καταστήματα με τουριστικά είδη και μεζεδοπωλεία. Από τις ελάχιστες εξαιρέσεις, το καφεκοπτείο Δανδάλη και το τυροπωλείο Αμάλθεια. Ψωνίστε και από τα δύο, χαζέψτε τουριστικά κρητικά κεφαλομάντιλα (σαρίκια), σανδάλια, φθηνά ρούχα και κοσμήματα, καθίστε στις ταβέρνες των στοών – τα παλιά πατσατζίδικα, που αποκαλούνται Γρουσουζάδικα. Καταλήξτε στην οδό 1821, με τα καταστήματα παλαιάς κοπής, και μπείτε στο «μπιτσαξίδικο» (εργαστήρι μαχαιροποιίας) του Ματθαίου Ασσαριωτάκη, για να μάθετε την τέχνη του περίφημου κρητικού μαχαιριού. Εναλλακτικά, καταλήξτε στην πλατεία Κορνάρου, όπου θα δείτε την ενετική Κρήνη Μπέμπο και τον τουρκικό σεμπιλχανέ (κρήνη) του 18ου αιώνα, εντός του οποίου θα επαναλειτουργήσει καφενεδάκι. Info: Δανδάλης, τηλ. 2810-220440 | Αμάλθεια, τηλ. 2810-316880

ΚΙ ΕΣΕΊΣ ΕΔΏ; Κοραή, Δαιδάλου, Περδικάρη, Ανδρογέω: οι πεζόδρομοι στην καρδιά του ιστορικού κέντρου, ανατολικά της πλατείας με τα Λιοντάρια, αποκαλύπτουν τους λόγους που κάνουν το Ηράκλειο αγαπητό στους νέους. Αν εξαιρέσεις την εμπορική Δαιδάλου, την «Ερμού της Κρήτης», στις υπόλοιπες οδούς παρατάσσονται καλοφτιαγμένα καφέ, ταβερνάκια, ρακάδικα, μπαρ – όλο το νεύρο και η ζωντάνια της πόλης σε λίγα οικοδομικά τετράγωνα. Για ροκ πηγαίνετε στο ιστορικό μπαρ Guernica, για κοκτέιλ στο Χάλαβρο και στο Parko 240. Εδώ θα βρείτε και το δισκοπωλείο του Αεράκη, μια κιβωτό της κρητικής μουσικής. Πατέρας Parko 240

και υιός Αεράκης θα σας μιλήσουν για τις μουσικές εκδόσεις Σείστρον που στηρίζουν τους ντόπιους καλλιτέχνες και θα σας μυήσουν στους παραδοσιακούς ήχους της Κρήτης. Info: Guernica, Ανδρέου Κρήτης 2, τηλ. 2810-282988 | Χάλαβρο, Μιλάτου 10, τηλ. 6945-699292 | Parko 240, Μιλάτου και Ιδαίου Άντρου, τηλ. 6974-870135 | Αεράκης, Κοραή 14, τηλ. 2810-225758

Ο EL GRECO, Ο ΑΚΟΤΆΝΤΟΣ ΚΑΙ ΤΟ ΔΕΙΝΟΘΉΡΙΟ ΄Ολα τα μουσεία του Ηρακλείου ξεπερνούν τις προσδοκίες των επισκεπτών, χάρη, πρωτίστως, στα εκθέματά τους, αλλά και στις άρτιες εκθεσιακές αφηγήσεις και τον εκσυγχρονισμό τους με νέες τεχνολογίες του ΙΤΕ και του Πανεπιστημίου Κρήτης, που κρατούν αμείωτο το ενδιαφέρον. Το Ιστορικό Μουσείο, σε ένα αρχοντικό του 1903, παρουσιάζει τη ζωή στο Ηράκλειο από τους πρώτους χριστιανικούς χρόνους έως τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, ωστόσο τις εντυπώσεις κερδίζουν τα δύο έργα του Ηρακλειώτη Δομήνικου Θεοτοκόπουλου (El Greco), η «Βάπτιση του Χριστού» και η «Άποψη του Όρους και της Μονής Σινά». Το Μουσείο Χριστιανικής Τέχνης στεγάζεται στη Μονή Αγίας Αικατερίνης Σιναϊτών του 13ου αιώνα και εκθέτει εντυπωσιακά έργα: κειμήλια και εικόνες – έργα τέχνης του Άγγελου Ακοτάντου και του Μιχαήλ Δαμασκηνού, που αποκαλύπτουν το υψηλό επίπεδο της Κρητικής Σχολής αγιογραφίας. Το Μουσείο Φυσικής Ιστορίας Κρήτης, τέλος, επιστρατεύει τις νέες τεχνολογίες για να προσφέρει στους επισκέπτες του μια ανεπανάληπτη βιωματική εμπειρία που περιλαμβάνει το περίφημο

SHOP OR STOP Pedestrianized 1866 Street forms the core of the town’s old market area and remains bustling and clamorous to this day. Until the end of the 1990s, this central street was replete with butcher shops, greengrocers and street vendors, and people from around the whole region would come to shop here. Today, these businesses have been replaced by tourism-related shops and meze tavernas. The Dandali coffee roastery and the Amaltheia cheese shop are two of the very few exceptions to this development. In addition to checking out these shops, you might want to keep an eye out for sandals, jewelry items, inexpensive clothing or touristy Cretan sarikia (headscarves). On the other hand, you could take a seat at the tavernas located inside the arcades – the old patsa (tripe soup) eateries referred to collectively as Grousoudadika (places of ill-boding), or head for 1821 Street, with its old-style shops, and walk into Matthaios Assariotakis’ bitsaksidiko (knife-making workshop) to learn about the art of crafting the famous Cretan knife. You might then choose to wind things up at Kornarou Square, where you can see both the Venetian-era Bembo fountain and the 18th-century Turkish sebilhane (fountain); a little kafeneio here is expected to resume operations very soon. Info: Dandali, Tel (+30) 2810.220.440 | Amaltheia, Tel. (+30) 2810.316.880

YOU HERE, TOO? Korai, Dedalou, Perdikari and Androgeo are all pedestrianized streets located in the heart of the historic center, east of Lions’ Square, and are all part of why the younger crowd holds Heraklion so dear. With the exception of shop-filled Dedalou Street – which is to this city what Ermou Street is to Athens – all of the other streets in the district are lined with cool cafés, little tavernas, raki houses and bars. The excitement and friendly commotion are all concentrated within these few city blocks, in an area that is, however, still spreading, thanks to the steady pedestrianization of additional streets. This is where everyone comes to catch live happenings, events and dances or just to make merry; you’ll end up finding the place that’s right for you, too. If rock music is your thing, head to the legendary Guernica bar; if cocktails are more your speed, there’s either Halavro or the Parko 240. The record shop Aerakis, a treasure trove of Cretan music, is here, too. You really can’t miss it; traditional Cretan music flows through the shop’s speakers, mingling with the mainstream sounds emanating from the surrounding cafés. The Aerakis father-and-son team will talk to you about the Seistron record label, which supports Cretan artists, and will initiate you into the secrets of Cretan music. Info: Guernica, 2 Andreou Kritis, Tel. (+30) 2810.282.988 | Halavro, 10 Milatou, Tel. (+30) 694.569.9292 | Parko 240, Milatou & Idaiou Androu, Tel. (+30) 697.487.0135 | Aerakis, 14 Korai, Tel. (+30) 2810.225.758

EL GRECO, AKOTANTOS AND THE DINOTHERIUM It is remarkable, but all Heraklion museums seem to exceed the expectations of their patrons. This is thanks, first and foremost, to the stunning items they exhibit, but another key factor is their comprehensive narrative displays, the modernization of which has come about through the use of new technologies furnished by the local Foundation for Research and Technology and the University of Crete. All of these elements come together to capture and hold the interest of their visitors. The Historical Museum of Crete, located in a mansion erected in 1903, presents life in Heraklion from the early Christian era through to WWII. However, it is two works,“The Baptism of Christ” and “View of Mt Sinai and the Monastery of St Catherine,” by Heraklion’s own Domenikos Theotokopoulos (better known as El Greco) that make the greatest impression here. The Museum of Christian Art, housed in the 13th-century Monastery of St Catherine of Sinai, has many impressive works, including priceless icons by Angelos Akotantos and Michail Damaskinos, which reveal the mastery of the Cretan School of icon painting, as well as heirlooms and other objects. Technology works magic at the Natural History Museum of Crete, as earthquake simulators, automated dinosaurs and a model of the formidable Dinotherium all come together to create a truly immersive experience. In addition to all this, kids visiting the museum get an extra treat: the discovery center Erevnotopos, featuring simulations of different ecosystems and interactive games.

CITYSCAPE Δεινοθήριο, δεινόσαυρους που κινούνται, τεχνητούς σεισμούς και τον Ερευνότοπο, έναν χώρο προσομοίωσης διαφορετικών οικοσυστημάτων με διαδραστικά παιχνίδια. Info: Ιστορικό Μουσείο, Σοφ. Βενιζέλου 27 & Καλοκαιρινού 7, τηλ. 2810-283219, ανοιχτά: 09.00-17.00, εκτός Κυριακής (θερινό ωράριο), εισιτήριο: 5 ευρώ | Χριστιανικής Τέχνης, πλ. Αγίας Αικατερίνης, τηλ. 2810-336316, ανοιχτά 09.30-19.30, Κυριακή 10.30-19.30, εισιτήριο: 4 ευρώ | Φυσικής Ιστορίας, Σοφ. Βενιζέλου (κόλπος Δερματά), τηλ. 2810-282740, ανοιχτά: 09.00-21.00, Σαββατοκύριακα: 10.00-21.00 (θερινό ωράριο), εισιτήριο: 7,50 ευρώ.

Ιστορικό Μουσείο Κρήτης / The Historical Museum of Crete

ΤΣΙΚΟΥΔΙΆ ΚΑΙ ΧΟΧΛΙΟΊ ΣΤΑ ΙΣΤΟΡΙΚΆ ΚΑΦΕΝΕΊΑ

Μεσημέρι, ήλιος, τραπεζάκια στο πεζοδρόμιο, τσικουδιά στο ποτήρι, χοχλιοί στο πιάτο, παραδοσιακές κοντυλιές από τα ηχεία ή τα μουσικά όργανα. Αν βρεθείς στην Κρήτη και δεν καθίσεις σε ένα ταπεινό καφενείο για μεζέδες, είναι σχεδόν σαν να... μην πήγες στην Κρήτη. Η τοπική κουλτούρα επιβάλλει να πιεις όση τσικουδιά αντέχεις και να δοκιμάσεις τις πιο απλές και συνάμα πιο νόστιμες γεύσεις που σερβίρονται σε όλους τους καφενέδες, ανάλογα με την εποχή (ωμές αγκινάρες, φρέσκα ή ώριμα τυριά, χοχλιοί, οφτές πατάτες, ζοχοί, σταμναγκάθι κ.ά.). Δύο ιστορικοί καφενέδες του Ηρακλείου είναι εκείνοι του Σαρανταυγά, που λειτουργεί εντός της Αγοράς 1866 από το 1924, και του Καγιαμπή, όπου τα αυτοσχέδια γλέντια είναι συχνά, τα μαγειρευτά πεντανόστιμα και το κρασί και η τσικουδιά δικής του παραγωγής. Info: Καφενείο Σαρανταυγά, οδός: 1866 αριθμός: 61, τηλ. 2810341494 | Καφενές του Καγιαμπή, Μονοφατσίου 12, τηλ. 2810-226286

Πλατεία Αγίου Τίτου / Aghiou Titou Square

Info: The Historical Museum of Crete, 27 Sofokli Venizelou & 7 Kalokerinou, Tel. (+30) 2810.283.219, open Mon-Sat 09:00-17:00 (summer hours). Admission: €5 | Museum of Christian Art, Aghia Ekaterini Square, Karterou, Tel. (+30) 2810.336.316, open Mon-Sat 09:3019:30, Sun 10:30-19:30. Admission: €4 | Natural History Museum of Crete, Sofokli Venizelou, Tel. (+30) 2810.282.740, weekdays 09:0021:00, weekends 10:00-21:00 (summer hours). Admission: €7.50

TSIKOUDIA AND SNAILS It’s midday under a brilliant and blazing sun, and there you are, seated at a small table on the sidewalk, with tsikoudia (the local raki) in your glass and snails on your plate, as traditional music comes from the sound system or from real live musicians. If you make it to Crete but never sit down at a humble kafeneio (traditional coffee house) for meze, it’s almost as if you’d never reached the island in the first place. Local culture dictates that you drink as much tsikoudia as you can handle, and that you sample the simple yet delicious seasonal treats available (raw artichokes, fresh or ripe cheeses, snails, baked potatoes, and the wild greens known as sow thistle and spiny chicory). Two of Heraklion’s most historic kafeneios are Sarantavga, which has been operating since 1924 inside the market on 1866 Street and is great for people-watching, and Kagiabis, where impromptu merrymaking is a regular occurrence, the food is simply scrumptious and the wine and tsikoudia are of their own production. Info: Kafeneio Sarantavga, 61 1866 Market, Tel. (+30) 2810.341.494 | Kafenes tou Kagiabi, 12 Monofatsiou, Tel. (+30) 2810.226.286

96/97

ΤΕΊΧΗ ΠΕΡΙΠΆΤΟΥ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΎ

WALLS FOR WALKS AND CULTURE

Δεν είναι γνωστό, αλλά το Ηράκλειο συγκαταλέγεται στις καλύτερα οχυρωμένες πόλεις της Μεσογείου. Η κατασκευή αμυντικών έργων ξεκίνησε επί αραβικής κατοχής (824-961), οι Ενετοί όμως της έδωσαν τη σημερινή εικόνα, ενισχύοντας την οχύρωση συνεχώς, σε διάστημα 100 ετών. Σήμερα, τα τείχη έχουν μήκος 7 χλμ. και μπορείτε να απολαύσετε πάνω τους μια βόλτα 4 χλμ. Δείτε την πόλη από ψηλά, τους εντυπωσιακούς προμαχώνες και τις τέσσερις βασικές πύλες: του Αγίου Γεωργίου, όπου στήνονται εικαστικές εκθέσεις και bazaars, την Καινούργια Πόρτα, όπου στεγάζεται μόνιμη έκθεση για τη ζωή του Νίκου Καζαντζάκη, τη Βηθλεέμ, όπου διοργανώνονται συναυλίες, και τη Χανιόπορτα, που αναμένει τη νέα χρήση της.

Heraklion ranks among the best-fortified cities in the Mediterranean. The construction of the defensive works began during the years of Arab rule (824-961). It was the Venetians, however, who gave these walls their present form, continually reinforcing the defenses over a 100-year period. Today, the walls stretch to a length of seven kilometers; you can walk along the top of them for four kilometers. See the city from up high and spot the impressive bastions and the four main gates: that of Aghios Georgios, where art exhibitions and bazaars are organized; the New Gate, home to a permanent exhibition on the life of writer Nikos Kazantzakis; Bethlehem Gate, where concerts are held; and Chania Gate, which, after renovation, awaits special use.

Πύλη Αγίου Γεωργίου / Aghios Georgios Gate

CITYSCAPE ΤΟ ΜΟΥΣΕΊΟ ΤΟΥ ΜΙΝΩΙΚΟΎ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΎ Ο «Πρίγκιπας με τα Κρίνα» και η «Παριζιάνα» από το ανάκτορο της Κνωσού, ο Δίσκος της Φαιστού, εντυπωσιακά αγγεία και κοσμήματα, όπως εκείνο των μελισσών από τα Μάλια, πινακίδες Γραμμικής Β, αριστουργηματικά ειδώλια σαν τις Θεές των Όφεων και τον ταυροκαθάπτη, και αμέτρητοι ακόμα θησαυροί παγκόσμιας αρχαιολογικής αξίας στέκονται μπροστά στα μάτια σας σε ένα από τα σπουδαιότερα αρχαιολογικά μουσεία της Ελλάδας. Αν και το μεγαλύτερο μέρος του είναι αφιερωμένο στον μινωικό πολιτισμό, τα εκθέματα καλύπτουν διάστημα 5.500 χρόνων. Επιπλέον, η προ τετραετίας ανακαίνιση του μουσείου εκσυγχρόνισε τόσο την αισθητική του και τον τρόπο παρουσίασης των εκθεμάτων όσο και τον εξοπλισμό του, που πλέον περιλαμβάνει απολαυστικά συστήματα multimedia και διαδραστικών εφαρμογών. Υπολογίστε να του αφιερώσετε αρκετό από τον χρόνο σας – οι ώρες περνούν εντυπωσιακά γρήγορα εδώ μέσα. Info: Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου, Ξανθουδίδου και Χατζηδάκη, πλ. Ελευθερίας, τηλ. 2810-279000. Ανοιχτά 08.00-20.00 (θερινό ωράριο), εισιτήριο: 10 ευρώ

5,500 YEARS IN A NUTSHELL The frescoes “The Prince of the Lilies” and the “La Parisienne” (or “Minoan Lady”) from the Palace of Knossos, the Phaistos Disc, and jewelry such as the stunning “Bees of Malia” pendant are all on display here, as are Linear B tablets and masterful figurines such as “The Snake Goddesses” and “The Bull-Leaper,” as well as innumerable other treasures of global archaeological significance. This is, after all, one of Greece’s most important archaeological museums. Although most of it is dedicated to the Minoan civilization, the artifacts and other items on display span some 5,500 years. Furthermore, recent renovation work has modernized both the look of the museum and the manner in which it presents its exhibits, as well as the equipment and facilities it has on hand, which now include multimedia systems and interactive applications. Be sure to set aside quite a bit of your time; in this fascinating place, the hours fly by at an impressively quick pace!

Info: The Archaeological Museum of Heraklion, 2 Xanthoudidou, Eleftherias Sq, Tel. (+30) 2810.279.000. Open daily 08:00-20:00 (summer hours). Admission: €10

Ειδώλιο ταυροκαθάπτη, Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου / The Bull-Leaper figurine, The Archaeological Museum of Heraklion

98/99

DON’T MISS Βρίσκονται σε απόσταση αναπνοής από την πόλη και είναι δύο από τις ωραιότερες εμπειρίες που μπορείτε να ζήσετε στην Κρήτη. Only a stone’s throw from the city, these are two of the most amazing experiences you can have in Crete.

Η ΜΊΑ ΚΑΙ ΜΟΝΑΔΙΚΉ ΚΝΩΣΌΣ Και μόνο η σκέψη ότι βρίσκεσαι εδώ προκαλεί δέος. Πόσω μάλλον όταν βλέπεις γύρω σου τις αναστηλωμένες αίθουσες των ανακτόρων με τις εντυπωσιακές τοιχογραφίες. Από τους σπουδαιότερους αρχαιολογικούς χώρους της Ελλάδας και ολόκληρου του κόσμου, η Κνωσός, σε απόσταση 5 χλμ. από την πόλη του Ηρακλείου, είναι ο τόπος όπου γεννήθηκε ο μινωικός πολιτισμός. Το ανάκτορο του βασιλιά Μίνωα, έχει έκταση 22.000 τ.μ. και είναι το μεγαλύτερο της μινωικής περιόδου. Γύρω του αναπτυσσόταν η πόλη, η οποία κατοικήθηκε αδιάλειπτα από τα τέλη της 7ης χιλιετίας π.Χ. έως και τα ρωμαϊκά χρόνια. Περιηγηθείτε μαζί με τα πλήθη των τουριστών (το 2017 πέρασαν από εδώ 900.000 επισκέπτες) και θαυμάστε τα ανάκτορα και τις επαύλεις που αναστηλώθηκαν από τον Άγγλο αρχαιολόγο Άρθουρ Έβανς, αναλογιζόμενοι ότι το 1600 π.Χ., εποχή της μεγάλης ακμής, ζούσαν εδώ 80.000 άνθρωποι. Info: Τηλ. 2810-231940, καθημερινά 08.00-18.00, εισιτήριο: 15 ευρώ, ενιαίο εισιτήριο για Κνωσό και Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου: 16 ευρώ.

THE ONE AND ONLY KNOSSOS Just thinking about where you’re standing is awe-inspiring, and that’s not even counting the restored palaces with their stunning frescoes. One of the most important archaeological sites in the world, Knossos, located 5km from the city of Heraklion, is the birthplace of the great Minoan civilization. The 2.2-hectare complex that served as the seat of King Minos is the largest palace from that period, the nexus of a city that was inhabited continuously from the late 7th millenium BC until the Roman period. Join the thousands of other tourists flocking to the site (there were more than 900,000 in 2017) on a tour of the palaces and villas – so beautifully restored by British archaeologist Arthur Evans – believed to have been home to some 80,000 inhabitants at the city’s peak in 1600 BC.

Κνωσός/ Knossos

Info: Tel. (+30) 2810.231.940, open daily 08:00-18:00. Admission: €15. A special ticket package of €16 also includes entry to the Heraklion Archaeological Museum.

100/101

CITYSCAPE

Ενυδρείο Κρήτης / Cretaquarium

ΒΟΥΤΙΆ ΣΤΟ ΕΝΥΔΡΕΊΟ

UNDER THE SEA, ON DRY LAND

Σαν να βρίσκεστε στον βυθό της Κρήτης, στεγνοί και χωρίς αναπνευστήρες ή φιάλες: μια πρωτόγνωρη εμπειρία που μπορείτε να ζήσετε μόνο στο Cretaquarium, στις Γούρνες, που απέχουν 15 χλμ. από το Ηράκλειο. Με έκταση 5.000 τ.μ., είναι ένα από τα μεγαλύτερα ενυδρεία της Ευρώπης και φιλοξενεί μέσα σε μεγάλες δεξαμενές 2.000 θαλάσσια πλάσματα από 200 διαφορετικά είδη. Καρχαρίες, ροφοί, χταπόδια, θαλάσσιες χελώνες κυκλοφορούν γύρω σας, σε ένα σκηνικό με μυστηριακό φωτισμό που υποβάλλει. Οι επιλογές ξενάγησης είναι αρκετές (ακουστική, προσωπική, στα «παρασκήνια», βιωματική για τα παιδιά) και μπορούν να σας χαρίσουν ιδιαίτερα εντυπωσιακές γνώσεις για τον θαλάσσιο κόσμο – το Cretaquarium άλλωστε είναι «παιδί» του ΕΛΚΕΘΕ, του μεγαλύτερου κέντρου θαλάσσιας επιστήμης στη Μεσόγειο.

Want to explore Crete’s marine life without the hassle of snorkels or scuba gear? Head to the Cretaquarium in Gournes, 15km from Heraklion. Spread over 5,000 square meters, this is one of the biggest aquariums in Europe, and it’s home to 2,000 marine creatures representing 200 different species. You’ll see sharks, huge groupers, turtles and even an octopus or two swimming around in their well-lit glass tanks. There are several tour options (audio-only tours, guided tours, “behind the scenes” options and hands-on activities for children) which offer valuable insights into the marine world. As Cretaquarium was created by the Hellenic Center for Marine Research, there is serious work being done here, and all guides are specialists in their fields.

Info: Ενυδρείο Κρήτης Θαλασσόκοσμος, τηλ. 2810-337788, www.cretaquarium.gr. Ανοιχτά 09.30-21.00. Εισιτήριο: 9 ευρώ, παιδιά από 5 έως 17 ετών: 6 ευρώ.

Info: Cretaquarium Thalassokosmos, Tel. (+30) 2810.337.788, www.cretaquarium.gr; Open daily 09:30-21:00. Admission: €9 (general) / €6 for children aged 5-17.

ΚΟULES FORTRESS

ΙΣΤΟΡΊΕΣ ΑΠΟ ΤΟ ΘΑΛΑΣΣΟΚΑΣΤΡΟ Με αφορμή την αναστήλωση του ενετικού φρουρίου του Ηρακλείου, μια αρχαιολόγος που εργάστηκε για χρόνια εκεί αφηγείται την ιστορία του – και τρία αναπάντεχα περιστατικά, όπως τα έζησε.

TALES FROM THE SEA FORTRESS Following the renovation of Heraklion’s Venetian fortress, an archaeologist who spent years working there sheds light on its history – and shares some amazing true stories of her own. ΤΗΣ ΛΙΆΝΑΣ ΣΤΑΡΊΔΑ • BY LIANA STARIDA

Το δώμα του αναστηλωμένου Κούλε. / The upper level of the restored Koules.

102/103

ΚΟULES FORTRESS Τώρα πια μπαίνω στο φρούριο ως επισκέπτρια. Σκληρό πράγμα η σύνταξη, ειδικά όταν τα «παιδιά» σου, που φρόντισες, αγάπησες και πάλεψες γι’ αυτά, μοιάζουν ξένα και απόμακρα. Και αμέσως μετά, εικόνες γεμίζουν το μυαλό από την εποχή που έμπαινα ως υπεύθυνη, για τον Κούλε, αρχαιολόγος. Ένα βιβλίο θα έγραφα με τις αναμνήσεις αυτές. Γεμάτο αγάπη και νοσταλγία. Δεν προλαβαίνω πια. Ανασύρω μόνο έντονες στιγμές, που δεν θα ξεχαστούν ποτέ.

ΕΦΗΒΟΙ ΣΤΙΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ. 23 Μαΐου 1994. Την προηγούμενη μέρα είχε γίνει άγριος καβγάς με τον Ανδρέα Μικρούτσικο, που θα έκανε live εκπομπή στο δώμα του Κούλε. Τόνισα πόσο επικίνδυνο ήταν να μαζευτούν οι θεατές (πολλά πιτσιρίκια και έφηβοι) στο δώμα, να κρέμονται από τις επάλξεις – μια πέτρα να έπεφτε, ούτε να σκεφτώ δεν ήθελα τις συνέπειες. Τίποτα δεν κατάφερα. Υπήρχε έγκριση από την κεντρική Διεύθυνση του ΥΠΠΟ. Γύρω στις 12 το μεσημέρι, ενώ έκανα ανασκαφή στα έγκατα της γης, άρχισαν να πέφτουν πέτρες, ν’ ακούγεται βοή και κόσμος να φωνάζει. Σεισμός! Τίποτα δεν σκέφτηκα, ούτε καν τα παιδιά μου στο σχολείο. Άρπαξα το ποδήλατο και έτρεξα στο φρούριο, προετοιμασμένη για τα χειρότερα. Τους βρήκα όλους μέσα στην τρελή χαρά, τα ντεσιμπέλ ξεκούφαιναν τη μισή πόλη, χαμπάρι δεν είχαν πάρει. Μετά την πρώτη ανακούφιση, διέκοψα την εκπομπή και τους είπα: «Μαζέψτε τα τώρα! Και να χαίρεστε που δεν κατάλαβαν τα παιδιά τον σεισμό με τόση φασαρία». Η εκπομπή σταμάτησε «για τεχνικούς λόγους». ΤΟ ΠΑΝΙΚΟΒΛΗΤΟ ΖΕΥΓΑΡΑΚΙ. Άγριος καιρός, Φλεβάρης μήνας, 10 μποφόρ και καταιγίδα. Νύχτα με ειδοποιούν ότι δύο έφηβοι έχουν κλειστεί στο φρούριο. Το κρυμμένο ζευγαράκι, παραδομένο στις ορμές του, δεν άκουσε τους φύλακες που κλείδωσαν, ούτε οι φύλακες είδαν κανέναν. Ολοσκότεινο το φρούριο, ζοφερή νύχτα, πανικοβλήθηκαν τα παιδιά, ανέβηκαν στο δώμα και φώναζαν, χειρονομούσαν – ποιος να τους δει και ποιος να τους ακούσει μέσα στον χαλασμό. Κάποιος του λιμεναρχείου που περνούσε από απέναντι διέκρινε στο φως μιας αστραπής τις δύο σιλουέτες και χτύπησε συναγερμό. Τρέχω στο λιμάνι, με παραλαμβάνει μια κλούβα του λιμεναρχείου, μα πώς να πλησιάσουμε τον Κούλε; Με 5 μποφόρ και δεν τολμάς να πλησιάσεις. Η κλούβα λουζόταν από τα κύματα και φτάνοντας, μόλις κατέβηκα, δύο βήματα μόνο πρόλαβα να κάνω κι ένα κύμα με πέταξε μέσα στη θάλασσα, μέσα στο λιμάνι. Με έβγαλαν, ήρθε ο φύλακας, απελευθερώσαμε τα τρομοκρατημένα παιδιά. Τρέμοντας απ’ το κρύο και μούσκεμα απ’ τη θάλασσα, αναγκάστηκα να αντιμετωπίσω τους εξαγριωμένους γονείς, που για κάποιο λόγο ήταν έτοιμοι να με λιντσάρουν. Ευτυχώς, και το ξύλο γλίτωσα και την πνευμονία! ΞΕΝΑΓΗΣΗ ΜΕ ΤΟ ΖΟΡΙ. Μέσα στον Κούλε υπάρχει ένας ταλαιπωρημένος βράχος σε μια γωνιά, διαβρωμένος από τη θάλασσα, γεμάτος σκουριά και άλατα. Πριν από πολλά χρόνια, κάποιος γραφικός τύπος που ερχόταν καθημερινά στο φρούριο είχε αυτοχαρακτηριστεί ξεναγός, παραλάμβανε τους τουρίστες με το ζόρι και τους περιέφερε στους χώρους λέγοντάς τους διάφορα, σε μια ακατάληπτη γλώσσα. Τους πήγαινε στον βράχο και τους έλεγε με θλιμμένο ύφος: «Χίαρ

104/105

I’m a mere visitor at the Koules fortress these days – retirement can be tough, especially when your “children,” these projects you cherished and fought for, become distant strangers. As soon as I cross the threshold, however, I’m inundated by memories of my time at the fortress as the supervising archaeologist. I could write a book of these memories, full of love and nostalgia, but I simply haven’t got the time. I would, however, like to share some of my more memorable moments. ALL SHOOK UP. May 23, 1994. I’d had a dreadful row with entertainer Andreas Mikroutsikos the day before about a live TV show he was planning to broadcast from the parapet of the Koules. I had stressed the danger of having dozens of kids and teenagers crammed into the walkway, hanging off the battlements – just one loose stone, I had warned, cringing at the possibility. But the show had already been approved by the Ministry of Culture and nothing could stop it from happening. So, around noon, there I was, at the site of an excavation not too far from the port, when I saw rocks tumbling to the ground and heard a deep rumble and people shouting. Earthquake! I could think of nothing else – not even my own children,

who were at school at the time – as I jumped on my bicycle and rushed to the fortress, bracing for the worst. There they all were, as happy as larks, listening to the thumping music, oblivious to anything else. After breathing a deep sigh of relief, I interrupted the show and said: “Pack it up now! Be glad that the children didn’t feel the earthquake with all this noise.” They acquiesced, and the show was stopped “for technical reasons.” PANIC IN THE DARK. It was late on a foul February night, with force ten winds blowing and rain pelting down, when I got a phone call about two teenagers being trapped in the fortress. In the throes of passion, the young lovers hadn’t heard the guards locking up, nor had the guards seen them. They had panicked in the dark, weather-lashed fortress and started shouting and waving for help from the parapet – but who would hear or see them in such conditions? As luck would have it, a member of the Coast Guard who was walking by caught a glimpse of their panicked figures in a lightning flash and raised the alarm. I raced to the port, where I was picked up by a Coast Guard van, but how would we reach the fortress? Crossing the bridge was dangerous enough in a force five wind. We drove over regardless, but I hadn’t taken two steps outside the van when a wave swept me into the sea. I was fished out of the water, and the security guard turned up to release the terrified teens. Frozen to the bone and dripping wet, I had to face their enraged parents, who looked ready to pounce on me for some reason. I made it out of there intact, thankfully, and didn’t even catch a cold. LOST IN TRANSLATION. There’s this great battered rock at one corner of the Koules, eroded by the sea and stained with rust and salt. I remember this strange

1. Άποψη του ενετικού λιμανιού με τους δύο «Κουλέδες», 1899. / View of the Venetian harbor with the two “Koules” fortresses, 1899. 2. Το παλιό λιμάνι και το φρούριο σήμερα. / View of the old harbor and fortress. 3. Το Φρούριο της Θάλασσας σε χαρακτικό του D. O. Dapper, 1703. / The “Castello a Mare” (Sea Fortress) in an engraving by Olfert Dapper, 1703. 4. Το μαρμάρινο λιθανάγλυφο με τον φτερωτό λέοντα του Αγίου Μάρκου, πάνω από την κεντρική είσοδο του φρουρίου. / The marble relief depicting the winged lion of St. Mark, above the main gate of the fortress.

man years ago, a self-professed guide, who would bully tourists into following him on a “tour” of the fortress, conducted in appalling English. “Here, Daskalogiannis fsssst!” he would tell them in front of the rock as he expressively drew a finger across his throat to illustrate the terrible end of the Cretan shipowner who led a revolt against the Ottomans in 1770, making the tourists cringe. He would then take them to the dark chamber with the cannon balls, where he would puff out his chest with pride: “This is voli… boom, boom,” he would say, using the Greek word for cannonball as he rested his hand on one of the balls. “This voli is petra” – the Greek word for “stone.” He continued “Look, other petra, same, yes?” as he indicated another stone ball. Then he would point to a ball of iron: “This voli is sidero… like this,” he would say, pointing to the metal gate. If the tourists failed to understand him, he would get frustrated and start imitating the motion of ironing clothes! “Sidero, okay, sidero?” The guy simply disappeared at some point. I don’t even know if he’s still alive.

ΚΟULES FORTRESS Ντασκαλογιάννης χρρρρρρρρτς!», κάνοντας συνάμα χειρονομία πως τάχα του έκοβαν τον λαιμό. Ανατρίχιαζαν οι ξένοι. Στη συνέχεια τους πήγαινε στη σκοτεινή στοά όπου φυλάσσονται τα βόλια. Με περίσσιο καμάρι τούς εξηγούσε: «Δις ιζ βόλια... μπουμ μπουμ». Ακουμπούσε ένα πέτρινο βόλι και μετά το τοίχωμα της στοάς και εξηγούσε: «Δις βόλι ις πέτρα... Λουκ άδερ πέτρα... Σέιμ, ε;». Ακουμπούσε ένα σιδερένιο βόλι κι έλεγε με στόμφο: «Δις βόλι ις σίντερο... Σίντερο λάικ δις!» και τους έδειχνε την αμπάρα. Αν δεν καταλάβαιναν, αγανακτούσε και έκανε την κίνηση του σιδερώματος λέγοντας: «Σίντερο... δις ις σίντερο, ΟΚ;». Κάποια στιγμή χάθηκε. Δεν ξέρω αν ζει τώρα πια. ΙΣΤΟΡΊΑ ΑΙΏΝΩΝ. Στέκει επί αιώνες στο έμπα του λιμανιού του Χάνδακα (όπως ήταν γνωστό το Ηράκλειο την εποχή των Σαρακηνών πειρατών). Castello del Molo, Rocca al Mare ή απλώς Castello το ονόμασαν οι Ενετοί, Φρούριο της Θάλασσας οι Έλληνες, Κούλε και Su Kulesi οι Οθωμανοί. Κούλε τον αποκαλούμε σήμερα όλοι εμείς που τον ζούμε. Από τις αρχές του 14ου αιώνα, με την Κρήτη στην κατοχή των Βενετών, το επιβλητικό φρούριο, που κτίστηκε για να προστατεύει το λιμάνι και να διαλαλεί τη δύναμη της Γαληνοτάτης Δημοκρατίας της Βενετίας, καταστρεφόταν από τη μανία της θάλασσας, από σεισμούς και διαρκώς επισκευαζόταν. Στις αρχές του 16ου αιώνα κι ενώ τα μεγάλα τείχη που θα περιέκλειαν την πόλη είχαν αρχίσει να κατασκευάζονται, ο παλαιός πύργος κατεδαφίστηκε και ξεκίνησε η δόμηση νέας ισχυρής κατασκευής. Τα σχέδια του φρουρίου εκπονήθηκαν ταχύτατα και οι εργασίες άρχισαν αμέσως. Η έκταση του φυσικού βραχώδους εξάρματος συμπληρώθηκε και διευρύνθηκε με αποθέσεις μεγάλων βράχων και ογκόλιθων. Τα παλιά άχρηστα πλοία γέμιζαν με πέτρες και βυθίζονταν μαζί με το φορτίο τους στη βόρεια και στη δυτική πλευρά του βράχου. Το 1533 εντοιχίστηκε πάνω από την κεντρική είσοδο το από λευκό μάρμαρο έμβλημα της Γαληνοτάτης με τον ανάγλυφο λέοντα του Αγίου Μάρκου. Ωστόσο η μανιασμένη θάλασσα συνέχισε να δημιουργεί φθορές στην τοιχοποιία και υποσκαφές στη θεμελίωση. Όλο και βύθιζαν οι Ενετοί νέες ποσότητες ογκόλιθων, κατασκευάζοντας προστατευτικά κρηπιδώματα και επισκευάζοντας τις τοιχοποιίες. Μάταιος κόπος, αφού πολλές φορές οι υποσκαφές είχαν τέτοια έκταση, ώστε η θάλασσα να μπαίνει μέσα στο φρούριο. Στην έκθεση του προβλεπτή Filippo Pasqualigo προς τις αρχές της Βενετίας, με χρονολογία 1594, διαβάζουμε: «Σχετικά με το φρούριο του Μόλου δεν θέλω να παραλείψω να αναφέρω στη Γαληνότητά σας ότι είναι σοβαρά εκτεθειμένο στα κύματα του “γκρέκο” και του Βορρά. Είναι τόση η δύναμη της θάλασσας, που διέλυσε και ερείπωσε μεγάλο μέρος από την πρώτη επένδυση, που αποτελείται από τετράγωνους ογκόλιθους, οκτώ και δέκα τόνους ο καθένας, και αφού έσπασαν οι μετάλλινοι σύνδεσμοι με τους οποίους είχαν συνδεθεί με μολύβι επιμελέστατα ο ένας με τον άλλο, οι πέτρες έπεσαν σε μεγαλύτερο βάθος [...]». Αναπόφευκτα, λοιπόν, την τρίτη δεκαετία του 16ου αιώνα οι Ενετοί σχεδίασαν νέο φρούριο με ένα περίεργο για οχυρωματικό έργο σχήμα, αυτό ακριβώς που έδωσε στο Φρούριο της Θάλασσας τη γοητευτική του αρχιτεκτονική.

Η κάτοψη του ολοκαίνουργιου φρουρίου κάλυπτε επιφάνεια περίπου 3.600 τ.μ. Οι ωφέλιμοι χώροι του είχαν κατανεμηθεί στο ισόγειο και στο δώμα. Τα μεγάλα κανόνια είχαν τοποθετηθεί σε ειδικούς χώρους στο ισόγειο, που ονομάζονταν Casamatte, αλλά και όπου ανοίγονταν κανονιοθυρίδες. Γρήγορα εγκαταλείφθηκε αυτή η πρακτική. Δεν ήταν μόνο το περιορισμένο οπτικό πεδίο που εμπόδιζε τη χρήση των κανονιών, αλλά και ο αποπνικτικός καπνός που έβγαινε μετά από κάθε βολή. Τα κανόνια μεταφέρθηκαν αναγκαστικά στο δώμα. H κύρια είσοδος του φρουρίου στη δυτική πλευρά ήταν προσεκτικά προστατευμένη. Τρεις ξύλινες ισχυρές πόρτες τοποθετήθηκαν στη θολοσκεπή και στον ελαφρά κατωφερικό δρόμο της εισόδου. Στη βόρεια, τη στενή πλευρά του φρουρίου προς την ανοικτή θάλασσα, υπήρχε δεύτερη πύλη. Στη νοτιοδυτική πλευρά του υπήρχε και τρίτη, δευτερεύουσα έξοδος, που οδηγούσε στο λιμάνι. Το ισόγειο, που διέθετε 26 διαμερίσματα, φωτιζόταν από μεγάλους φωταγωγούς. Εκεί ήταν η κατοικία του καστελά-

106/107

1. Προβολή βίντεο στο εσωτερικό του Κούλε. / A video screening inside the Koules. 2. Αμφορείς, προερχόμενοι από ναυάγια κοντά στη νήσο Ντία. / Amphoras from shipwrecks near the islet of Dia. 3. Μετά την ανακαίνιση οι επισκέπτες μπορούν να περιηγηθούν στις αίθουσες του θαλασσόκαστρου. / After extensive renovations, visitors can once again tour the rooms and halls of the Koules.

THE LONG WATCH. For centuries, it has stood vigil at the entrance of the harbor of Chandakas (modern Heraklion): the Castello del Molo, Rocca al Mare or simply Castello, according to the Venetians; Fortress of the Sea for the Greeks; and Koule, or Su Kulesi, for the Ottomans. Today, it is known by all as the Koules. Built in the 14th century to protect the harbor of Venetian-ruled Heraklion and to attest to the power of the Republic of Venice, the original wave-battered and quake-rocked tower underwent nearly constant repairs. When construction of the city walls began in the early 16th century, the old tower was pulled down and a new fortress was built. The plans for this new, improved building were drawn up quickly and construction started at once. The natural promontory was expanded with the addition of huge rocks and boulders, while old ships were filled with stones and sunk near the northern and western side of the structure to strengthen and expand its natural foundations. In 1533, a white marble figure representing the winged lion of Saint Mark, the

symbol of Venice, was placed above the main gate to mark the fort’s completion. Nevertheless, the relentless sea continued to eat away at its walls and foundations, plunging the Venetians into constant battle with the elements. They sank more rocks, built new sea barriers and repaired walls, but they could not keep up with the damage, and the sea would often breach the fortress walls. In one report to his superiors in Italy dated 1594, Filippo Pasqualigo, a Venetian official, warned that such was the force of the waves that they had already destroyed a “large section of the first layer that consists of square boulders, of eight and ten tons each” by breaking the lead brackets holding them together and allowing the rocks to sink. The causeway was “seriously exposed” to the sea, he wrote. Unavoidably, the Venetians designed yet another fortress in the third decade of the 16th century, an oddly shaped design that gave the Koules the charming architectural qualities it still has today. The new fort covered an area of 3,600m2, with its functional spaces arranged on two levels. The large cannons were originally placed in casements on the ground floor, but this practice was soon abandoned, as having the cannons indoors not only limited visibility, it also flooded the chambers with smoke from each shot fired. So the cannons were moved to the parapet. The building’s main western gate was further fortified with three solid wooden doors along the vaulted and slightly inclined entrance road. A second gate was placed on the northern side, which was narrower and faced the sea, and there was a third gate as well, used as a secondary exit to the harbor, on the northwestern side. The ground floor consisted of 26 rooms illuminated by light wells and built to accommodate the castellan, the officers of the guard and the gunners, as well as food store, arsenal, prison, church, grain mill, bakery and cistern. On the northern end of the second story was a lighthouse.

108/109

ΚΟULES FORTRESS

νου, των αξιωματικών της φρουράς και των πυροβολητών, αποθήκες τροφίμων και πολεμοφοδίων, φυλακή, εκκλησία, μύλος για το άλεσμα των σιτηρών, φούρνος και δεξαμενή. Στο δώμα, στη βόρεια πλευρά, υπήρχε ο πύργος του φάρου. Κατά την Οθωμανική περίοδο έγιναν επεμβάσεις, κυρίως στο δώμα, όπου προστέθηκαν επάλξεις, κανονιοθυρίδες και ένα μικρό τέμενος, ο μιναρές του οποίου σώζεται τμηματικά στη βορειοανατολική πλευρά του. Στις αρχές του 20ού αιώνα πια, μετά την εγκαθίδρυση της Κρητικής Πολιτείας, το Ηράκλειο έγινε το πιο σημαντικό αστικό και εμπορικό κέντρο του νησιού, με αποτέλεσμα να απαιτούνται ριζικές αλλαγές στον πολεοδομικό του ιστό. Τότε άρχισαν οι πρώτες καταστροφικές παρεμβάσεις και στον χώρο του λιμανιού. Το φρούριο έμεινε έρημο, ερειπωμένο και γεμάτο με μνήμες από τις ανθρώπινες τραγωδίες στα διαμερίσματά του, όπου φυλακίζονταν οι επαναστάτες κατά των Ενετών και των Οθωμανών. Γράφει ο Νίκος Καζαντζάκης: «Ο Καπετάν Μιχάλης είχε καρφωμένα τα μάτια του στον μεγάλο Κούλε, φαρδύ γεροδεμένο πύργο, δεξιά ως μπαίνουμε στο λιμάνι, με το μαρμαρένιο στο στήθος του φτερωτό λιοντάρι της Βενετιάς. [...] Κατέβασε τα μάτια, έπιασε τα ριζοθέμελα του Κούλε, οι φλέβες στα μελίγγια του φούσκωσαν, αναστέναξε. Στα θεμέλια ετούτα, εκεί που χτυπάει το κύμα, ήταν το καταραμένο μπουντρούμι, όπου γενεές και γενεές χριστιανοί πολέμαρχοι, αλυσοδεμένοι χεροπόδαρα, είχαν λιώσει. Δεν μπορεί μαθές το κορμί, όσο και να ’ναι δυνατό, να σηκώσει την ψυχή του Κρητικού, δεν μπορεί...».

Τμήμα του παλιού μόλου και το φρούριο Κούλες σε φωτογραφία του G. Gerola, αρχές του 20ού αιώνα. / Part of the old mole and the Koules fortress in a photograph by G. Gerola, early 20th century.

H Λιάνα Σταρίδα είναι αρχαιολόγος και συγγραφέας. / Liana Starida is an archaeologist and author.

During the Ottoman period, a number of additions were made to the fortress, particularly on the upper level; these included new battlements, embrasures and a small mosque, whose minaret has partially survived, on the northeastern end. In the early 20th century, after the establishment of the Cretan State, Heraklion became the island’s most important urban and commercial center, prompting radical city planning changes that included disastrous interventions in the harbor area. The fortress was abandoned and neglected for years, inhabited only by the memories of the human dramas that had played out in its chambers which, over the years, had been used as jail cells for revolutionaries fighting against first Venetian and then Ottoman rule. As the Greek writer Nikos Kazantzakis wrote: “Captain Michales raised his glance to the massive Kule, a strong, thickly built tower to the right of the harbor entrance with the winged marble lion of Venice on its front … [He] lowered his gaze and fixed his eyes on the base of the Kule tower. The veins of his temples swelled, and he sighed. There, in that dungeon, against which the waves beat, was the accursed prison where generations of Christian warriors had gasped out their lives, chained hand and foot. Truly, the bodies of Cretans, strong though they are, do not come up to the strength of their souls, he thought.”

EXPLORE

ΑΣΤΕΡΟΎΣΙΑ – ΜΕΣΑΡΆ

ΤΑ «ΑΣΤΕΡΙΑ» ΤΟΥ ΝΟΤΟΥ

Άγρια βουνά και μια απέραντη καταπράσινη πεδιάδα βρέχονται από το νότιο Κρητικό πέλαγος και συνθέτουν έναν γοητευτικό κόσμο. Ανακαλύψτε τον.

Παραλία Κομμός. / Kommos Beach.

ASTEROUSIA– MESSARA STARS OF THE SOUTH Towering mountains and a verdant plain lead down to the glittering shores of the Southern Cretan Sea. ΤΗΣ ΌΛΓΑΣ ΧΑΡΑΜΉ • BY OLGA CHARAMI

110/111

Το φαράγγι της Τρυπητής. / The Tripiti Gorge.

EXPLORE Στα νοτιοανατολικά, τα Αστερούσια όρη: ψηλά βουνά με επιβλητικά βράχια που βυθίζονται στο μαγικό μπλε του Νότιου Κρητικού πελάγους. Στα νοτιοδυτικά, η πεδιάδα της Μεσαράς: αχανής, σπαρμένη με πρώιμα κηπευτικά, αμπέλια και ελαιώνες, καταλήγει στο ίδιο μπλε. Πιο γοητευτικά τα πρώτα, σχετικά άγνωστα ακόμη και στους ντόπιους. Περισσότερο γνωστή η δεύτερη, λόγω των σπουδαίων αρχαιολογικών χώρων και της ακτογραμμής με τις διάσημες παραλίες, όπως τα Μάταλα και η Αγία Γαλήνη. Απ’ τη μια τα εντυπωσιακά χαράκια (φαράγγια) και οι κτηνοτρόφοι, απ’ την άλλη οι επίπεδες εκτάσεις και οι αγρότες. Απ’ τη μια οι μύθοι και οι λαϊκές δοξασίες, απ’ την άλλη η ιστορία. Πολλές οι αντιθέσεις, μία όμως η σκέψη, είτε χάνεσαι στους γεμάτους στροφές χωματόδρομους είτε στους απέραντους ελαιώνες: «Για ποιον λόγο ήρθα μέχρι εδώ;». Υπάρχουν πολλοί.

ΑΝΆΚΤΟΡΑ ΚΑΙ ΒΟΥΤΙΈΣ Οι Άγιοι Δέκα απέχουν 45 χιλιόμετρα από το Ηράκλειο και, λόγω θέσης, αποτελούν την «πύλη» προς τον Νότο. Η ιδιαίτερη ονομασία του χωριού προέρχεται από τους δέκα πρωτομάρτυρες του χριστιανισμού στην Κρήτη. Ελάτε εδώ για την παλιά γειτονιά με τα χρωματιστά σπίτια και τον ναό των αγίων, που χτίστηκε τον 12ο αιώνα. Το μεγάλο θαυμαστικό βρίσκεται λίγο έξω από το χωριό: είναι η Αρχαία Γόρτυνα, πρωτεύουσα της Κρήτης στους ρωμαϊκούς χρόνους. Κατοικήθηκε αδιάλειπτα για 6.000 χρόνια, όπως φανερώνουν τα ευρήματα – εντυπωσιακότερο είναι το Ωδείο, που έλαβε τη σημερινή του μορφή τον 1ο αιώνα μ.Χ. Στον βόρειο τοίχο του σώζεται η αποκαλούμενη Μεγάλη Επιγραφή, όπου αναγράφεται κώδικας δικαίου του 450 π.Χ. σε μινωικά πρότυπα. Επίσης, ο ναός του Αγίου Τίτου (πιθανόν του 10ου αι. μ.Χ.) και το Ιερό των Αιγυπτιακών Θεοτήτων (1ος-2ος αι. μ.Χ.). Κατηφορίζοντας προς τα παράλια, η θέα στην πεδιάδα της Μεσαράς είναι ανεμπόδιστη. Η απέραντη έκταση στα πόδια του Ψηλορείτη είναι η μεγαλύτερη πεδιάδα της Κρήτης. Κάποτε σιτοβολώνας του νησιού, σήμερα καλλιεργούνται εκεί σταφύλια, ελιές και κηπευτικά. Την επόμενη στάση θα την κάνετε στη διάσημη Φαιστό, ένα από τα σημαντικότερα κέντρα του μινωικού πολιτισμού και η δεύτερη σε σπουδαιότητα

πόλη μετά την Κνωσό. Περιηγηθείτε στα ανάκτορα που αναπτύσσονται πάνω στον λόφο και αγναντέψτε τη θέα στην πεδιάδα και στις νότιες ακτές. Την ίδια θέα έχουν και τα χωριά τριγύρω, τα οποία έχουν γεμίσει παραθεριστικές κατοικίες ξένων που λάτρεψαν τον τόπο. Αξίζει να σταματήσετε στους Βώρους για το Μουσείο Κρητικής Εθνολογίας και τις ωραίες εκκλησίες. Οι ξένοι βέβαια έχουν να λένε για το κλίμα, την ηρεμία του τοπίου και φυσικά τη θάλασσα. Όλο το παράκτιο μέτωπο είναι γεμάτο με υπέροχες παραλίες. Στο Καλαμάκι, στον Κόκκινο Πύργο, στο Τυμπάκι και στην Αγία Γαλήνη επικρατεί το αδιαχώρητο τα καλοκαίρια και οι οικισμοί είναι ανεπτυγμένοι τουριστικά. Και στον Κομμό έχει αρκετό κόσμο, αλλά εκεί δεν υπάρχει οικισμός. Υπάρχουν, αντιθέτως, υπέροχοι αμμόλοφοι και τα ερείπια μιας αρχαίας πόλης που λέγεται ότι ήταν επίνειο της Φαιστού.

ΠΑΙΔΙΆ ΤΩΝ ΛΟΥΛΟΥΔΙΏΝ ΚΑΙ ΚΑΦΕΝΈΔΕΣ Δίπλα στον Κομμό είναι τα Μάταλα, το άλλο επίνειο της Φαιστού και αργότερα της Γόρτυνας, που είναι διάσημο για τις σπηλιές του, οι οποίες κατοικήθηκαν και χρησιμοποιήθηκαν ως χώρος ταφής από τους προϊστορικούς χρόνους. Βέβαια στη συλλογική μνήμη έχουν συνδεθεί

112/113

1. Καλοκαιρινά παιχνίδια στα δημοφιλή Μάταλα. / Summer sports on the famed Matala Beach. 2. Ο αρχαιολογικός χώρος της Φαιστού. / The archaeological site of Phaistos. 3. Κτηνοτρόφοι στα Αστερούσια. / Raising livestock in Asterousia.

The tall Asterousia mountains and the cliffs that dive into the blue of the South Cretan sea are the defining features of the southeastern corner of the region of Heraklion. To the southwest, a vast expanse of vegetable farms, vines and olive groves comprises the Messara Plain. The former is by far the more charming of the two, even though it is less known, even by locals. The latter is more popular because of its archaeological sites and a coastline boasting famous beaches like Matala and Aghia Galini. On one side, we see gorges and crevasses scaled by goatherds; on the other, flat fields. On one side, there's mythology and local legend; on the other there's history. So many contrasts, yet there is one thought that comes to you in either area as you lose yourself in the snaking dirt roads or the vast olive groves: “Why did I come all the way out here?” Take courage: there are many reasons.

PALACES AND SUNTANS The village of Aghioi Deka (Ten Saints), 45 kilometers from Heraklion, constitutes in many ways the gateway to the south of the region. The name comes from Crete’s 10 early martyrs; there's a 12th-century church built in their honor here, as well as a restored neighborhood

with attractive old houses. But the indisputable highlight of any stop here is just outside the village limits: the ancient site of Gortyn, Crete’s capital in Roman times. Gortyn was continuously inhabited for 6,000 years; its most impressive remaining monument is the Odeon, which dates from the first century AD. A much older inscription survives on a wall on the north end of the site, one that comprises fragments of the city-state’s legal code from 450 BC, written in the Dorian dialect. The Church of Saint Titus (possibly 10th c. AD) and the sanctuary dedicated to Egyptian deities (1st-2nd c. AD) are also noteworthy. As you head down to the coast, the view over the Messara Plain seems endless; understandably so, as this flat stretch at the foot of Mount Psiloreitis is the largest such plain in Crete. Once the island’s granary, today it is reserved for olives, grapes and for vegetables. Phaistos is the next stop – one of the most important centers of the Minoan civilization and the second-most important city-state after Knossos. There, you can explore the ruins of the palaces spread out along the hill and enjoy the view of the southern coast. This same vista can be seen in a number of villages in the vicinity, many of which have sizeable populations of former tourists who fell in

EXPLORE 1

1. Τμήμα της πεδιάδας της Μεσαράς. / A small section of the vast Messara Plain 2. Εξερευνώντας τις σπηλιές στα Μάταλα. / Exploring the caves at Matala. 3. Βότσαλα και κρυστάλλινα νερά στις παραλίες των Αστερουσίων. / The round pebbles and crystal waters of the beaches of Asterousia. 4. Στην πλατεία του χωριού Άγιοι Δέκα. / In the village square of Aghioi Deka.

με τους χίπι που φώλιασαν στο μαλακό πέτρωμα στα τέλη της δεκαετίας του ’60, αλλάζοντας για πάντα τη μοίρα των ντόπιων, οι οποίοι από ψαράδες έγιναν επιχειρηματίες του τουρισμού. Το reunion πάντως που διοργανώνουν κάθε τόσο τα γηραιά, πια, παιδιά των λουλουδιών από όλο τον κόσμο και το νεανικό Matala Beach Festival είναι επιπλέον λόγοι για να βρεθείτε εδώ. Τα χωριά πάνω από τα Μάταλα είναι ωραία για βόλτα. Ειδικά ο Σίβας και ο Κουσές. Στον πρώτο λειτουργούν και καλές ταβέρνες, καθίστε όμως στο καφενείο παλαιάς κοπής πάνω στον κεντρικό δρόμο. Δεν έχει όνομα, αλλά θα το αναγνωρίσετε από την πράσινη πρόσοψη και τη φουντωτή πιπεριά – είναι ολόκληρο δέντρο. Στο εσωτερικό του τα πάντα είναι όπως αρμόζει σε έναν παλιό, γνήσιο κρητικό καφενέ: το κουζινάκι, τα ατακτοποίητα αντικείμενα διάφορων χρήσεων, οι φωτογραφίες στους τοίχους.

ΒΟΥΝΌ-ΕΜΠΕΙΡΊΑ Πάρτε τον δρόμο προς τον Νότο και κάντε την επόμενη στάση στη Μονή Οδηγήτριας. Το φροντισμένο μοναστήρι είναι από τα παλαιότερα της Κρήτης. Η φρουριακή αρχιτεκτονική του γίνεται αμέσως αντιληπτή χάρη στον πύργο του Ξωπατέρα, μοναχού και φημισμένου επαναστάτη που βρήκε ηρωικό θάνατο στον πύργο, μετά από πολιορκία εκατοντάδων Τούρκων. Το ελαιοτριβείο, το πατητήρι, ο φούρνος και ο ωραίος ναός της Παναγίας είναι όλα αναστηλωμένα. Από εδώ ξεκινά η επικράτεια των Αστερουσίων, που εκτείνεται έως τον νομό Λασιθίου, στα ανατολικά. Μοιράζεται νοητά σε τρεις ζώνες: στα χωριά της βόρειας πλευράς του βουνού, στην ακτογραμμή του Νότιου Κρητικού πελάγους, με πανέμορφες παραλίες και λίγους άναρχα χτισμένους οικισμούς που αποτελούν καλοκαιρινά «κρησφύγετα» των Ηρακλειωτών, και στον κεντρικό ορεινό όγκο. Σε αυτόν έχετε πολλές πιθανότητες να χαθείτε, λόγω του χωμάτινου δαιδάλου που τον διατρέ-

love with the area and bought holiday homes here. Voroi is particularly interesting, as it has the Cretan Ethnology Museum and some very pretty churches, but it's more likely that the attraction for its foreign residents is a combination of the excellent climate, the tranquility of the setting and the nearby coastline, still full of beautiful beaches. At Kalamaki, Kokkinos Pyrgos, Tymbaki and Aghia Galini, you'll find many businesses catering to tourists but hardly a spot to lay down your towel at peak season. Kommos Beach also tends to get quite crowded, even though there's no village here at all, only some wonderful sand dunes and the ruins of an ancient city believed to have been the port of Phaistos.

FLOWER POWER AND TRADITIONAL CAFÉS Kommos Beach borders on Matala, the settlement on the bay that once provided sea access for Phaistos and Gortyn. Matala is renowned for its caves, used since prehistoric times as shelters and tombs. Today, the area is mainly associated with the hippies who set up house in these caverns back in the late 1960s, forever changing the fate of the locals, who gave up their fishing boats for tourism-related businesses. The occasional reunion organized by these erstwhile flower children, together with the Matala Beach Festival, a celebration held every June, keep this special stretch of shore busy. The villages overlooking Matala are pleasant places for leisurely exploration and some refreshment. This is especially true of Sivas and Kouses. The former has a few decent tavernas, but we recommend the traditional kafeneio located on the main road. It has no sign but is easy to spot, thanks to its green façade and the huge pepper tree out front. On the inside, it has everything an old, genuine Cretan café should: a tiny kitchen, a scattering of objects decorative and otherwise, and photographs of local patrons adorning the walls.

114/115 3

χει. Το βουνό προσεγγίζεται επίσης από τα χωριά Πηγαϊδάκια, Πλώρα, Απεσωκάρι και Βαγιονιά – καθένα έχει και έναν ασφαλτόδρομο που οδηγεί στη θάλασσα αλλά δεν συνδέονται πάντα μεταξύ τους, παρά μόνο από δύσβατους χωματόδρομους. Οι εικόνες αντισταθμίζουν την όποια ταλαιπωρία: ορεινές καμπύλες και απότομες κορυφές, αλλόκοτα βράχια και χαράδρες, σπήλαια και φαράγγια που καταλήγουν στη θάλασσα, μοναχικά δέντρα που γέρνουν από τη δύναμη του αέρα. Η περιήγηση είναι μια πραγματική εμπειρία και οι επιλογές πολλές. Το ωραιότερο χωριό και εκείνο που αξίζει να χρησιμοποιηθεί ως βάση για τις εξερευνήσεις είναι τα Καπετανιανά, στην καρδιά των Αστερουσίων, με τα αναστηλωμένα σπίτια και τον ξενώνα. Δίπλα στα Καπετανιανά υψώνεται η κορυφή του Κόφινα (1.230 μ.), η ψηλότερη των Αστερουσίων. Προσεγγίζεται εύκολα από το εκκλησάκι της Παναγιάς Κεράς και απαιτεί περπάτημα-σκαρφάλωμα μόλις 15 λεπτών. Η θέα από εκεί προς όλες τις κατευθύνσεις είναι συγκλονιστική: η απεραντοσύνη του Νότιου Κρητικού πελάγους από τη μια, η πεδιάδα της Μεσαράς και ο Ψηλορείτης από την άλλη. Οι Mινωίτες είχαν ιδρύσει εδώ ένα ιερό κορυφής, τη θέση του οποίου πήρε στους χριστιανικούς χρόνους το εκκλησάκι του Τιμίου Σταυρού. Αν βρεθείτε εδώ παραμονή της γιορτής του, στις 13 Σεπτέμβρη, θα δείτε μια πανάρχαια τελετή δεντρολατρείας: από τις «μηλίτσες του Κόφινα», όπως αποκαλούνται τα τρία δέντρα στη βόρεια πλευρά του, κόβονται καρποί, αγιάζονται, περιφέρονται στην κορυφή κι έπειτα καταναλώνονται από τους πιστούς. Από τα Καπετανιανά μπορείτε, επίσης, να κατεβείτε στον Άη Γιάννη από μια αξέχαστη φιδογυριστή διαδρομή. Θα βρείτε τρεις ωραίες παραλίες και το σπηλαιώδες εκκλησάκι του Αγίου Ιωάννη, στη θέση αρχαίου Ασκληπιείου, που είναι τοιχογραφημένο και εξωτερικά. Ο ορεινός όγκος συνεχίζεται μέχρι τα Λασιθιώτικα βουνά, στα ανατολικά. Αν οδηγήσετε προς τα εκεί θα συναντήσετε εντυπωσιακά φαράγγια όπως εκείνο του Αμπά με τον καταρράκτη, μονές όπως

A MOUNTAIN OF EXPERIENCES Take the road south and make the well-tended Odigitria Monastery your next stop. It is one of the oldest in Crete, and it's easy to spot, too, thanks to the Tower of Xopateras, named for a monk and popular rebel who died a hero’s death at the hands of Turks who had beseiged him. The olive mill and wine press, the bakery and the lovely Church of Panaghia have all been restored. The Asterousia range begins here and stretches east to the region of Lasithi. The range can be separated into three zones: its northern flanks, where most villages are located; its southern flanks together with the coast along the South Cretan sea (with gorgeous beaches and a smattering of settlements to which Heraklion’s residents escape in the summer); and its main central section. You need to be careful if you’re exploring this area, as it’s very easy to get lost in the maze of dirt roads. The mountain can be reached via the villages of Pigaidakia, Plora, Apesokari and Vagionia, but these stretches are not always interconnected by anything but snaking dirt roads. The sights more than make up for any hassle: undulating hills against steep, plunging cliffs; bizarre rock formations and gaping ravines; caves and impressive gorges cutting through the rock down to the sea; lone trees forever bent by the wind. A tour of this area is a rewarding experience; there is a lot to see, starting with the village of Kapetaniana, the prettiest in the area and a good base for further exploration. The range’s highest peak, at 1,230 meters, is Kofinas and it is close to the village – just a 15-minute hike up the path that starts at the chapel of Panaghia Keras. The view from up here is spectacular, whichever direction you look in, and it isn't surprising that the Minoans established a sanctuary here, replaced in Christian times by a small church named Timios Stavros. If you are visiting on its festival day,

Â© PERIKLES MERAKOS, OLGA CHARAMI

EXPLORE 2

116/117 η Κουδουμά και ωραίες βοτσαλωτές παραλίες σαν τις Τρεις Εκκλησιές, το Μαριδάκι και τον δημοφιλή Τσούτσουρα.

ΤΟ ΣΤΟΙΧΕΙΩΜΈΝΟ ΦΑΡΆΓΓΙ Η ωραιότερη διαδρομή που μπορείτε να κάνετε, αυστηρά με εκτός δρόμου όχημα, είναι εκείνη που οδηγεί από τα Καπετανιανά προς τα δυτικά, στην παραλία Τρυπητή, έπειτα από 20 δύσκολα χιλιόμετρα, αντιπροσωπευτικά της γοητείας του βουνού. Από εκεί μπορείτε να συνεχίσετε για τον Λέντα (ακόμη 15 χλμ. βατού χωματόδρομου και ασφάλτου), ο οποίος έχει ενοικιαζόμενα δωμάτια και ταβέρνες, αφού έρχεται και ασφαλτόδρομος απευθείας από τα χωριά Απεσωκάρι και Κρότο. Εδώ θα δείτε και τμήμα της αρχαίας πόλης του Λεβήνα, πιθανόν επίνειου της Γόρτυνας, όπου υπήρχε ένα φημισμένο Ασκληπιείο. Πλατιά Περάματα και Καλοί Λιμένες είναι οι δύο επόμενες παραλίες έως ότου βρεθείτε κοντά στη Μονή Οδηγήτριας (αποτελεί την είσοδο στο βουνό από τα δυτικά). Αν δεν έχετε πρόβλημα να περπατήσετε, αξίζει να αναζητήσετε τους χωματόδρομους που από τη μονή θα σας οδηγήσουν στα φαράγγια-παραλίες Βαθύ, Αγιοφάραγγο και Μάρτσαλο (στη διαδρομή προς αυτό θα δείτε το εκκλησάκι της Παναγιάς της Μαρτσαλιώτισσας, διαμορφωμένο μέσα σε μινωικό τάφο!). Το Αγιοφάραγγο είναι από τα πιο «δυνατά» μέρη των Αστερουσίων. Δεν είναι μόνο η ωραία παραλία, είναι και το ίδιο το φαράγγι, το οποίο διασχίζεται από βατό μονοπάτι σε 20-30 λεπτά. Υψώστε το βλέμμα στα βράχια και εντοπίστε τις αμέτρητες σπηλιές: υπήρξαν λίκνο του ασκητισμού στα Αστερούσια από τον 7ο αιώνα ή και νωρίτερα, όταν εγκαταστάθηκαν εδώ οι πρώτοι ασκητές. Λέγεται πως είχαν γενειάδες που έφταναν ως τη γη, τρέφονταν μόνο με ελιές από τα δέντρα και συγκεντρώνονταν μία φορά τον χρόνο στο Γουμενοσπηλιό, όπου υπήρχαν 300 πέτρες για να κάθονται. Αν κάποια έμενε κενή, σήμαινε πως ο ερημίτης είχε πεθάνει. Σύμφωνα δε με τις δεισιδαιμονίες των ντόπιων, οι ερημίτες έχουν στοιχειώσει το φαράγγι, αφού εδώ συμβαίνουν διάφορα ανερμήνευτα. Λένε, ας πούμε, ότι τα χελιδόνια μένουν στο φαράγγι όλο τον χρόνο ή ότι οι βοσκοί βλέπουν συχνά αποστεωμένες φιγούρες να κρύβονται στα βράχια. Ότι τα καντήλια στα ξωκλήσια είναι πάντα αναμμένα, ενώ κανείς δεν τα ανάβει, ότι το φαράγγι μοσχοβολά τις νύχτες λιβάνι...

September 13, you'll see an age-old tree-worshiping custom, whereby locals cut apples from the three trees on the northern side of the peak, circle the summit in a procession and then consume the fruit. From Kapetaniana, you can drive down to Ai-Yiannis along a serpentine route to reach three pretty beaches and the church of Aghios Ioannis, built in a cave on top of an ancient asclepieion (a healing temple), which has some interesting murals inside and out. The mountain range extends to the east where it meet the mountains of Lasithi (the Lasithiotika). If you drive in that direction you will encounter impressive gorges such as that of Ambas with its waterfall; monasteries including that of Koudoumas; and pretty pebble beaches such as Treis Ekklisies, Maridaki and the popular Tsoutsoura.

THE HAUNTED GORGE You'll need a four-wheel drive vehicle, but the trip from Kapetaniana west to Tripiti, along 20 kilometers of difficult dirt road, is one of the most fascinating on the island. From Tripiti, you can drive the extra 15km to Lentas (on a smooth dirt road that gives way to asphalt) and the ruins of ancient Lebena (possibly once a port for Gortyn), which had a famous asclepieion. Platia Peramata and Kaloi Limenes are the next two beaches on the road that leads to the Odigitria Monastery, the gateway to the western portion of the Asterousia Range. If you like hiking, it's worth taking one of the paths leading from the monastery to the gorges and beaches of Vathy, Aghiofarango and Martsalo (on the way to Martsalo, you'll come across a small church built inside a Minoan tomb!) Aghiofarango (Sacred Gorge) is one of the star attractions of the Asterousia Mountains, both for its pretty beach and for the gorge itself, which takes half an hour to traverse. Looking up from the gentle path, you'll see dozens of caves that served as retreats for ascetic monks, starting from the 7th century or earlier. According to local folk history, these monks had beards reaching the ground, ate only olives they gathered from the trees, and met once a year at the cave of Goumenospilio, where there were 300 rocks, each one serving as a seat for a monk. If one remained empty, it meant the hermit had died. Local superstition has it that these hermits haunt the gorge and are responsible for church oil lamps being lit on their own, the smell of incense at night and other such odd occurences.

1. Οι Βώροι είναι από τα πιο ωραία χωριά της περιοχής. / Voroi is one of the prettiest villages in the area. 2. Χώμα, βράχια και στροφές: αυτό θα πει Αστερούσια. / Dirt roads, rocky outcrops and endless curves are all typical of the Asterousia Mountains. 3. Ο Ναός του Αγίου Γεωργίου Φαλάνδρας, κοντά στον αρχαιολογικό χώρο της Φαιστού. / The Church of Aghios Georgios Falandras, near the archaeological site of Phaistos. 4. Η ερημική παραλία του Αγιοφάραγγου. Τον Αύγουστο πολλοί έρχονται με σκάφη, διαταράσσοντας τη γαλήνη. / A tranquil moment on Aghiofarango Beach. In August, boatloads of visitors make it a much livelier place.

GASTRONOMY

ΩΔΉ ΣΤΑ ΧΌΡΤΑ Τρεις διακεκριμένοι σεφ μάς εισάγουν στο μεγαλείο της κρητικής κουζίνας και μοιράζονται μυστικά της τέχνης τους. Όταν η βρετανική εφημερίδα The Telegraph σε αφιέρωμά της στα «19 καλύτερα ελληνικά νησιά» επέλεξε την Κρήτη στην κατηγορία «Φαγητό», ουδείς εξεπλάγη. Η Μεγαλόνησος, με το θερμό της κλίμα, την ποικιλομορφία του τοπίου της και τη μακραίωνη γαστρονομική της παράδοση, συνδυάζει την αφθονία των πρώτων υλών με τη δωρική λιτότητα των συνταγών και επιφυλάσσει στον επισκέπτη γευστικές εμπειρίες ζωής, ακόμη και στα πιο απομακρυσμένα καφενεία των ορεινών χωριών της (κατά πολλούς, κυρίως σε αυτά!). Η κρητική κουζίνα, καθημερινή και γιορτινή, ταπεινή και μεγαλειώδης, πολυσυλλεκτική και την ίδια στιγμή ξεκάθαρα τοπική, κάνει θαύματα με το εκλεκτό ελαιόλαδο, τα χορταρικά και τα βότανα, τα κρέατα και τα τυριά, τις πίτες και τα ζυμωτά της. Τρεις διακεκριμένοι Έλληνες σεφ, που μαγειρεύουν κρητικά εντός και εκτός του νησιού, μας βάζουν στις κουζίνες τους και μοιράζονται μυστικά της έμπνευσής τους. No one was surprised when the British newspaper The Telegraph chose Crete as the winner of the food category in its article on the 19 Best Greek Islands. Also known as Megalonisos in Greek (Megalo for great, nisos for island), Crete enjoys a warm climate, a varied landscape and a long culinary history − elements that have conspired to create an abundance of edible products and an approach to food preparation that means you can have great meals even in the most out-of-the-way village kafeneio. Whether it is simple daily fare prepared at homes or dishes cooked to celebrate a holiday feast, Cretan cuisine is humble yet majestic, purely local but drawing on a history of wide cultural influences. On Crete, magical things are achieved with ingredients such as exceptional olive oil, locally sourced meats and wild greens and herbs, as well as products that include local cheeses and regional pasta varieties. Here, three distinguished chefs, ambassadors of the great Cretan culinary heritage who work on and off the island, invite us into their kitchens and share their sources of inspiration.

CELEBRATING SIMPLICITY Three distinguished chefs share a few of their secrets and give us a crash course on what makes Cretan cuisine so great. ΤΗΣ ΝΈΝΑΣ ΔΗΜΗΤΡΊΟΥ • BY NENA DIMITRIOU

PHOTO: GEORGE DRAKOPOULOS - STYLING: TINA WEBB

118/119

Άγρια χόρτα γιαχνί. / A stew made with wild greens.

GASTRONOMY

Ο Γιάννης Μπαξεβάνης στο Ferryman ετοιμάζει, μεταξύ άλλων, παραδοσιακές χορτόπιτες στον ξυλόφουρνο και τράγο με φασολάκια και ντομάτα. / At the seaside Ferryman, Giannis Baxevanis prepares traditional pies with wild greens in a wood-burning oven, and goat with green beans and tomatoes.

ΕΛΟΎΝΤΑ & ΑΘΗΝΑ ΓΙΆΝΝΗΣ ΜΠΑΞΕΒΆΝΗΣ

«Για μένα η κρητική κουζίνα είναι η βάση της ιδανικής διατροφικής πυραμίδας. Η αποδεδειγμένα καλύτερη διατροφή για τον άνθρωπο, μελετημένη εδώ και αιώνες. Όσπρια, χόρτα, πολύ και ποιοτικό ελαιόλαδο, λίγο κρέας, ψάρι όταν το επιτρέπει η εποχή. Ακόμα, οι Κρητικοί έκαναν και κάνουν τρεις φορές τον χρόνο πολυήμερη αποτοξίνωση, χάρη στις θρησκευτικές νηστείες». Μικρασιάτης στην καταγωγή και Κρητικός στη μαγειρική, ο πολυβραβευμένος Γιάννης Μπαξεβάνης θεωρείται από τους σημαντικότερους ανανεωτές της ελληνικής κουζίνας. Σπούδασε στη Γαλλία, με σκοπό να επαναπατρισθεί και να παρουσιάσει τη δική του εκδοχή της

κουζίνας των Φράγκων. Όταν ήρθε για δουλειά στην Κρήτη, το 1990, γνώρισε χρυσοχέρες νοικοκυρές, ζήλεψε τον θησαυρό αρωματικών φυτών, χόρτων και άλλων πρώτων υλών και άφησε στην άκρη όλα τα γαλλικά ερεθίσματα. Από τότε ξεκίνησε να μαγειρεύει παραδοσιακά κρητικά. Μέσα από τα πιάτα που δημιουργούσε σε γαστρονομικά εστιατόρια εκτός Κρήτης συνέστησε σε ένα ευρύ κοινό το άγριο σταμναγκάθι, με αποτέλεσμα την αύξηση της ζήτησής του και τελικά την καλλιέργειά του. Θεωρείται ακόμα ο εμπνευστής της συνταγής του χαρουπόψωμου, που καθιερώθηκε με τα χρόνια σε πολλά εστιατόρια. Τα τελευταία χρόνια συνεργάζεται με το εστιατόριο Ark στην Αθήνα, ενώ τα καλοκαίρια μαγειρεύει στο Ferryman, στο Σχίσμα Ελούντας, παραδοσιακές κρητικές συνταγές με 100% ντόπια υλικά. Αληθινό slow food, εντυπωσιακά απλό και νόστιμο, δίπλα στη θάλασσα.

120/121

ELOUNDA BAY & ATHENS GIANNIS BAXEVANIS

“I see Cretan cuisine as the basis for the perfect food pyramid, proven to be the best diet for people, the product of centuries of refinement. Pulses, wild greens and a lot of olive oil, combined with only small quantities of meat and quite a bit of fish when the season allows it. The Cretans also continue to fast three times a year for religious reasons, giving themselves welcome periods of detoxification.” Hailing from a family with roots in culinary-rich Asia Minor and a long-time fan of Cretan cooking, award-winning chef Giannis Baxevanis is considered one of the foremost forces behind the renaissance of Greek cuisine. He studied in France with the aim of reinventing classic French recipes and bringing them back to Greece. As fate would have it, however, he landed a job in Crete in 1990, where he came across some scrumptious home cooking and grew to envy the treasure trove of herbs, greens and other ingredients these islanders had at their fingertips. “I lost my passion for all things French,” he admits. The chef turned to traditional Cretan cuisine and created a series of dishes for restaurants far beyond the island. One of his greatest achievements was turning wild stamnagathi (spiny chicory) into the next big thing on the Greek food scene, boosting demand and encouraging its cultivation. He is also considered the leading champion of carob bread, all the rage at many Greek restaurants for several years. Recently, he has been working with the restaurant Ark in Athens while spending his summers at the helm of Ferryman in Schisma, in Elounda, where he cooks traditional Cretan recipes using exclusively local ingredients: real slow food, delicious and impressively simple, served right on the seashore. Favorite ingredients? Hedge-nettle, wild parsley, grass pea, golden thistle, fresh garlic bulbs and seasonal greens. People used to mix all these together, although each has its own distinct personality. Cretan musts? Rye rusks often take the place of bread, and you’ll still find housewives who make their own at home. The unique qualities of Cretan cuisine? Its wild greens. They are a nutritional treasure provided in abundance. If Crete were a food, what would it be? Goat roasted in a wood-fired oven with wild artichoke leaves. What should visitors take home? As many different local goodies − especially those that are often overlooked − as possible, and, of course, the memories that will make them want to come back.

Αγαπημένα υλικά: Το λαγουδόχορτο, ο αγριομαϊντανός, οι παπούλες, οι ασκόλυμπροι, οι ασκορδουλάκοι, τα χορταρικά της εποχής. Κάποτε τα ανακάτευαν όλα μαζί, όμως το καθένα έχει δική του προσωπικότητα και δίνει άλλο γευστικό χαρακτήρα στη συνταγή. Το απόλυτο must του κρητικού τραπεζιού: Ο κρίθινος ντάκος. Είναι το ψωμί της κάθε μέρας. Υπάρχουν νοικοκυρές που ακόμα φτιάχνουν τα δικά τους παξιμάδια στο σπίτι. Τι κάνει μοναδική την κουζίνα της Κρήτης: Τα αγριόχορτα. Πρόκειται για έναν διατροφικό θησαυρό τον οποίο χαρίζει απλόχερα το νησί. Αν η Κρήτη ήταν φαγητό, ποιο θα ήταν; Κατσικάκι ψητό στον ξυλόφουρνο με φύλλα από άγριες αγκινάρες. Τι να πάρει ο επισκέπτης μαζί του φεύγοντας από το νησί; Όλα αυτά τα καλούδια που έχει ο τόπος και στα οποία δεν δίνουμε σημασία και φυσικά τις γευστικές αναμνήσεις του, για να ξανάρθει.

GASTRONOMY

ΘΕΣΣΑΛΟΝΊΚΗ ΜΑΝΏΛΗΣ ΠΑΠΟΥΤΣΆΚΗΣ

THESSALONIKI MANOLIS PAPOUTSAKIS

Γεννήθηκε και μεγάλωσε στα Χανιά, σπούδασε Φιλοσοφία και Φιλολογία στο Ρέθυμνο, αλλά θεωρούσε τον εαυτό του ανέκαθεν μάγειρα. Μετακόμισε μόνιμα στη Θεσσαλονίκη, πριν από περίπου δέκα χρόνια, για την εκπόνηση της διδακτορικής του διατριβής, με θέμα τον Πλάτωνα. Εδώ και τρία χρόνια λειτουργεί το δικό του εστιατόριο, το Χαρούπι, όπου μαγειρεύει με πρώτες ύλες που φτάνουν στη Θεσσαλονίκη από το νησί. Η λίστα κρασιού περιλαμβάνει αποκλειστικά ετικέτες από κρητικά οινοποιεία που εκπροσωπούν επάξια τον κρητικό αμπελώνα. Τα τυριά που προσφέρει είναι μακράς παλαίωσης και εξαιρετικής ποιότητας και δύσκολα τα συναντά κανείς εκτός Κρήτης, όπως το μεστό, ωριμασμένο ανθότυρο σπηλιάς. Έχει καταφέρει να ανανεώσει τοπικές συνταγές με σεβασμό στα παραδοσιακά γνωρίσματα της κρητικής κουζίνας και να συστήσει στους κατοίκους και στους επισκέπτες της πόλης μια κουζίνα που δεν εκπροσωπούνταν επαρκώς στη Θεσσαλονίκη.

A native of Chania, Manolis Papoutsakis studied literature in Rethymno, yet he always considered himself a cook. He relocated to Thessaloniki in northern Greece about a decade ago in order to complete his PhD (his thesis focused on the philosopher Plato), and recently opened his own restaurant, Haroupi. Here, he uses ingredients brought from Crete and serves only Cretan wine in order to underscore the significant strides the island has made in winemaking. The cheeses he serves are long-aged and excellent, and hard to find anywhere but on his home island; these include a fragrant cave-aged anthotyro (a white mild cheese). His dishes are remarkable in that they constitute a revival of Cretan recipes executed with respect for the customs governing the island’s cuisine. They have been so successful that they have managed to create a fan base for Cretan food in a part of the country renowned for its own culinary heritage.

«Για μένα η κρητική κουζίνα είναι συνυφασμένη με τη ζωή στο νησί. Δεν μπορείς να μιλάς για την Κρήτη χωρίς να παραπέμπεις μονίμως σε παραδείγματα από τη σπουδαία κουζίνα της. Και αυτή έχει τρία βασικά χαρακτηριστικά: την απλότητα, τη βαθιά νοστιμιά και την εξαιρετική πρώτη ύλη».

Αγαπημένα υλικά: Τα άγρια χόρτα και τα βότανα του νησιού. Αυτά δίνουν στην απλότητα της κρητικής κουζίνας τη δύναμη να φλερτάρει ακόμα και με την υψηλή γαστρονομία. Το απόλυτο must του κρητικού τραπεζιού: Η εποχικότητα. Πάνω στο παραδοσιακό κρητικό τραπέζι πρέπει πάντα να βρίσκεις αυτό που η εποχή ορίζει. Από τις αγκινάρες και τις αβρωνιές μέχρι τους χοχλιούς και τους ασκορδουλάκους. Τι κάνει μοναδική την κουζίνα της Κρήτης: Η ικανότητά της να μετουσιώνει την άριστη και ιδιαίτερη πρώτη ύλη, με απλό και σύντομο τρόπο, σε ένα γαστρονομικό αφήγημα μεγάλης αξίας. Αν η Κρήτη ήταν φαγητό, ποιο θα ήταν; Τα αγριόχορτα τσιγαριαστά με το κατσικάκι. Αυτά τα παντρέματα είναι η Κρήτη. Τι να πάρει ο επισκέπτης μαζί του φεύγοντας από το νησί; Ένα σακουλάκι άγρια ρίγανη, μαζεμένη από τα βουνά μας. Κάθε φορά που θα την τρίβει πάνω σε μια φέτα ζεστό ψωμί με λάδι, θα ταξιδεύει νοσταλγικά πίσω στο νησί.

“Cretan cuisine is intrinsically linked to life on the island. You cannot speak of Crete without bringing up its amazing cuisine all the time. And this cuisine has three key characteristics: simplicity, depth of flavor and excellent ingredients.”

Favorite ingredients? The island’s wild greens and herbs, which give simple Cretan dishes the ability to compete with the best in high gastronomy. The musts? Every Cretan meal must comprise ingredients that are in season, as seasonality is a defining trait of the island’s cuisine: from the artichokes and the black bryony to the snails and the fresh garlic bulbs. The unique qualities of Cretan cuisine? That it transforms great ingredients in a quick and simple way into a highimpact gastronomic narrative. If Crete were a food, what would it be? Goat cooked with wild greens. Such marriages of ingredients and flavors exemplify the island. What should visitors take home? A bag of wild oregano collected from our mountains. Every time they sprinkle a bit on a slice of warm bread with a drizzle of olive oil, they’ll feel that they’re back on the island.

122/123

Στο Χαρούπι του Μανώλη Παπουτσάκη θα δοκιμάσετε κρητικές συνταγές σε μοντέρνες εκτελέσεις, όπως τηγανητό κουνέλι με σάλτσα πετιμεζιού, κρέμα ξινόχοντρου και αμύγδαλα με στακοβούτυρο. / At Manolis Papoutsakis’ Haroupi, you will find modern versions of traditional Cretan recipes such as fried rabbit with a sauce made with petimezi (grape molasses), cream of xinohondros (cracked wheat and soured milk) and almonds with staka , a Cretan roux made from goat’s milk.

GASTRONOMY

Στο Πεσκέσι, ο Χρήστος Σχοιναράκης μαγειρεύει αρνάκι με αρωματικά άγρια χόρτα και φρέσκια κουκιά με αγκινάρες. / At Peskesi, Christos Schoinarakis draws on old recipes, cooking dishes such as lamb with fragrant wild greens, and fresh broad beans with artichokes.

HΡΑΚΛΕΙΟ ΧΡΉΣΤΟΣ ΣΧΟΙΝΑΡΆΚΗΣ

«Για μένα η κρητική κουζίνα είναι η σύνδεση του παρόντος με τη Μινωική εποχή. Οι άνθρωποι μπορεί να έχουν αλλάξει τις συνταγές, αλλά η ιστορία παραμένει ζωντανή στο καθημερινό τραπέζι και στον τρόπο ζωής των Κρητών». Όταν φοιτούσε στη Σχολή Τουριστικών Επαγγελμάτων στην Πάρνηθα, τη δεκαετία του ’80, η μαγειρική εκπαίδευση στην Ελλάδα στρεφόταν γύρω από γαλλικές τεχνικές και συνταγές. Συνεργάστηκε με μεγάλες ξενοδοχειακές μονάδες στην Κρήτη και στη Ρόδο, ενώ για χρόνια δίδασκε γαλλική ορολογία και τεχνικές μαγειρικής στο ΤΕΙ Ηρα-

κλείου. Πολλές φορές είχε αναρωτηθεί γιατί δεν προσφέρουμε τοπική κουζίνα στους ξένους που έρχονται να γνωρίσουν τον τόπο μας και ήρθε η στιγμή να το πράξει με τον αρτιότερο τρόπο. Εδώ και τέσσερα χρόνια είναι επικεφαλής στην κουζίνα του εστιατορίου Πεσκέσι, ενός ιδιαίτερου γαστρονομικού προορισμού στο Ηράκλειο. Ο ιδιοκτήτης, Παναγιώτης Μαγγανάς, έχει συλλέξει αρχαίες συνταγές από απομακρυσμένα χωριά του νησιού – κάποιες μάλιστα έχουν τις ρίζες τους στη Μινωική εποχή. Σεφ και ιδιοκτήτης συνεργάζονται με παραγωγούς που καλλιεργούν για το Πεσκέσι ντόπιες ποικιλίες λαχανικών και οσπρίων, όπως είναι τα μαναρόλια. Αυτό το για χρόνια εξαφανισμένο όσπριο, πλούσιο σε πρωτεΐνη, αναβιώνει στα χέρια του Σχοιναράκη σε μια άκρως δωρική συνταγή, μόνο με φασκόμηλο, αποδεικνύοντας το θαύμα του ελάχιστου που χαρακτηρίζει την κρητική κουζίνα.

124/125

HERAKLION CHRISTOS SCHOINARAKIS

“Cretan cuisine is the thread connecting the present to the Minoan period. People may have changed the recipes, but the past remains alive in day-to-day life and on the table.” When Christos Schoinarakis was studying at the School of Tourism Professionals in Parnitha near Athens, culinary training in Greece was focused firmly on French techniques and recipes. After graduating, he worked at several major hotels in Crete and Rhodes and for years taught French cuisine at the Heraklion Technical College. Throughout this part of his career, Schoinarakis often wondered why Cretans didn’t serve their visitors the local fare. As head chef of Peskesi, one of the island’s most interesting restaurants, he does just that, in close cooperation with the eatery’s owner, Panagiotis Maganas, who has to date collected from remote villages across the island dozens of old recipes, many of which have their roots in ancient Minoan cooking. Together, they work with local producers who cultivate vegetables and pulses, like the native manaroli, specifically for their restaurant. A protein-rich bean, manaroli had disappeared from the culinary map for decades until it was brought back in Peskesi’s menu in a simple recipe using just sage – allowing the bean to shine on its own while simultaneously showcasing the gorgeous simplicity of Cretan cuisine. Favorite ingredients? Cretan olive oil and wild greens, in season: fragrant wild fennel, white mustard, wild radishes and majestic black bryony. The musts? Any Cretan meal must include cheese – like a nice mature graviera – honey, greens and pulses. It’s fine if there’s no meat. The unique qualities of Cretan cuisine? Its olive oil and the use of wine instead of water in cooking. If Crete were a food, what would it be? Snails cooked with wild legumes in a tomato sauce, or maybe goat with raw almonds. It could also be eggs with baby zucchini. What should visitors take home? Olive oil from Sitia, cheese and honey from Anogia.

Αγαπημένα υλικά: Το κρητικό ελαιόλαδο και τα άγρια χόρτα. Χρησιμοποιώ στην εποχή τους τα μοσχοβολιστά μάραθα και το αχατζίκι, τις βρούβες, τα αγριοράδικα και τις μεγαλειώδεις αβρωνιές. Το απόλυτο must του κρητικού τραπεζιού: Οπωσδήποτε το τυρί, μια ωραία ώριμη γραβιέρα, αλλά και το μέλι. Ακόμα, τα χόρτα και τα όσπρια. Το κρέας δεν πειράζει και να λείπει. Τι κάνει μοναδική την κουζίνα της Κρήτης: Η χρήση του ελαιολάδου, αλλά και του κρασιού – αντί νερού – στη μαγειρική. Αν η Κρήτη ήταν φαγητό, ποιο θα ήταν; Οι χοχλιοί με χόρτα, μαγειρεμένα με λίγη ντομάτα. Μπορεί να ήταν και κατσικάκι με ωμά αμύγδαλα. Ίσως να ήταν και κολοκύθια τρυφερά με αυγά, ψημένα στην παραστιά (μια μεταλλική σχάρα πάνω στην οποία τοποθετείται το σκεύος και από κάτω υπάρχει φωτιά από ξύλα). Τι να πάρει ο επισκέπτης μαζί του φεύγοντας από το νησί; Ελαιόλαδο Σητείας, τυρί και μέλι ανωγειανό.

EAT & DRINK

ΤΟ ΗΡΑΚΛΕΙΟ ΣΤΟ ΠΙΑΤΟ Γευστικές απολαύσεις στην πόλη.

HERAKLION PLATE BY PLATE A tasty tour of the city’s gastro delights. ΑΠΌ ΤΗ ΝΈΝΑ ΔΗΜΗΤΡΊΟΥ • BY NENA DIMITRIOU

ΓΙΑ ΜΟΝΤΈΡΝΑ ΖΑΧΑΡΟΠΛΑΣΤΙΚΉ: QUEEN BOUTIQUE DESSERTS

SWEET & MODERN: QUEEN BOUTIQUE DESSERTS

Με την εκλεκτή σοκολάτα του οίκου Valrhona και υψηλές τεχνικές παρασκευάζονται τα γλυκά αυτού του νέου καφέ-ζαχαροπλαστείου. Eίναι ανοιχτό από το πρωί, για πρωινό με φρέσκο ψωμί μπριός με τυρί κρέμα και χειροποίητη μαρμελάδα από σμέουρα ή για καφέ και γλυκό στο κομψό σαλόνι. Πραλίνα με μπανάνα, καραμέλα με αλάτι και πάβλοβα είναι μερικά από τα επιδόρπια ημέρας. Info: Αγίου Τίτου και Ευρώπης 13, τηλ. 2815-202119

This new café-patisserie uses high-quality Valrhona chocolate and advanced culinary techniques to produce a range of excellent desserts to eat in or take away. It opens in the morning for breakfast – think fresh brioche with cream cheese and homemade raspberry jam – and operates all day, serving coffee and cakes in its elegant dining room. Banana praline, salty caramel and Pavlova are but some of the many selections on the menu. Info: Aghiou Titou & 13 Evropis, Τel. (+30) 2815.202.119

ΓΙΑ ΤΟ ΜΕΓΑΛΕΊΟ ΤΗΣ ΑΠΛΌΤΗΤΑΣ: ΒΟΥΡΒΟΥΛΆΔΙΚΟ

STUNNING SIMPLICITY: VOURVOULADIKO

Ίσως η πιο αυθεντική ταβέρνα του Ηρακλείου. Πήρε την ονομασία της από τη βαβούρα του κόσμου που γεμίζει κάθε βράδυ τα τραπέζια της στην αυλίτσα με τις λεμονιές, στη γειτονιά του Λάκκου. Σερβίρει καπρικό, δηλαδή σιγοψημένο ντόπιο χοιρινό κρέας που συνηθίζεται σε γιορτές, ντολμαδάκια, γεμιστούς ανθούς, χόρτα εποχής και κέρασμα υπέροχο επιδόρπιο: χειροποίητο παστέλι με παγωτό βανίλια, ένα πεντανόστιμο δείγμα της κρητικής φιλοξενίας. Info: Μονής Καρδιωτίσσης 71, Λάκκος, τηλ. 2810-335323

Αrguably, Heraklion’s most authentic taverna. Its name is inspired by the cheerful buzz created by the patrons who fill the tables of its pretty courtyard every evening, flocking in for dishes like the kapriko (slowroasted pork that is usually served on festive occasions), stuffed vine leaves, zucchini blossoms, seasonal wild greens and an amazing complimentary dessert of homemade sesame brittle served with vanilla ice cream, a delicious expression of Cretan hospitality. Info: 71 Monis Kardiotissis, Lakkos, Τel. (+30) 2810.335.323

ΓΙΑ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΉ ΚΡΗΤΙΚΉ ΚΟΥΖΊΝΑ: ΠΕΣΚΈΣΙ

CREATIVE CRETAN: PESKESI

Συνεργασία με ντόπιους παραγωγούς για την προμήθεια εξαιρετικών πρώτων υλών και έρευνα σε παλιά συνταγολόγια είναι τα «μυστικά» της πρωτότυπης εκδοχής της κρητικής αγροτικής κουζίνας που σερβίρει το Πεσκέσι. Η απλότητα μιας ομελέτας με άγρια χόρτα, η ανακάλυψη ενός αρχαίου οσπρίου που ξανακαλλιεργείται σήμερα, το αναμμένο φασκόμηλο που αρωματίζει ένα κομμάτι απάκι μπροστά σας θα σας

The secret behind the rustic cuisine served here lies in the restaurant’s supply of amazing fresh ingredients from local producers and extensive research into original recipes dating back to Minoan times. The simplicity of an omelet made with wild greens, the discovery of an ancient pulse, or the practice of burning sage to flavor a piece of cured apaki pork as it is served at the table are all part of the experi-

126/127

Βουρβουλάδικο / Vourvouladiko

EAT & DRINK Think Τank

εντυπωσιάσουν σε ένα εστιατόριο που παντρεύει τη μινωική γαστρονομική παράδοση με σύγχρονες μαγειρικές. Info: Καπετάν Χαραλάμπη 6-8, τηλ. 2810-288887

ence at Peskesi, where such traditional foods meet modern cooking techniques. Info: 6-8 Kapetan Haralambi, Τel. (+30) 2810.288.887

ΓΙΑ ΠΕΡΙΠΟΙΗΜΈΝΗ ΚΡΕΟΦΑΓΊΑ: ΚΟΥΖΕΙΝΕΡΊ

MARVELOUS MEAT: KOUZEINERI

Στο μοντέρνο αυτό εστιατόριο ξέρουν από κοπές, ράτσες και ιδανικό ψήσιμο. Ετοιμαστείτε για πικάνια, rib eye και χορταστικές μπριζόλες μαζί με λοιπές συνταγές της μεσογειακής κουζίνας, με κρητικά υλικά σε πληθωρικά μαγειρέματα. Επιλεγμένη λίστα κρασιών από την Ελλάδα. Info: Λοχαγού Μαρινέλλη 11, τηλ. 2810-346452

Εxpert knowledge of animal breeds, specialty cuts and culinary techniques is what makes this meat restaurant stand out. Try the spicy ribs or the hearty steaks, or choose from a range of rich Mediterranean classics prepared with Cretan ingredients, paired with a selection from a wine list that is dedicated to Greek producers. Info: 11 Lochagou Marinelli, Τel. (+30) 2810.346.452

ΓΙΑ ΦΡΈΣΚΟ ΨΆΡΙ: 7 ΘΆΛΑΣΣΕΣ

FRESH FISH: 7 THALASES

Χρόνια φημίζεται το εστιατόριο για το μαεστρικό ψήσιμο των φρέσκων ψαριών του Κρητικού πελάγους που καταλήγουν στις σχάρες του, στην ήσυχη γειτονιά της Αλικαρνασσού, κοντά στο αεροδρόμιο. Οι δημιουργικές συνταγές θαλασσινών δεν λείπουν από το μενού. Τα παιδιά θα εκτιμήσουν την παιδική χαρά στην είσοδο και οι ενήλικες τις αρκετές επιλογές σε κρασί. Info: Ηρακλείτου και Ηροδότου 1, Ν. Αλικαρνασσός, τηλ. 2810-342945

Located in a quiet neighborhood of Nea Alikarnassos, this restaurant is famed for its beautifully executed fish dishes and other creative seafood options. Children can have fun in the playground near the entrance and adults can explore the menu highlights, along with selections from the wine list. Info: Irakleitou & 1 Irodotou, Nea Alikarnassos, Τel. (+30) 2810.342.945

ΓΙΑ ΝΑ ΓΝΩΡΊΣΕΤΕ ΤΟΝ ΚΡΗΤΙΚΌ ΑΜΠΕΛΏΝΑ: THINK TANK

What better place to discover the wines of Crete than at the pretty rooftop café-bar of a beautifully restored house, enjoying a cool breeze and the starry sky? Wine takes center stage at this all-day establishment, where local varieties like Malvasia, Liatiko, Moschato Spinas, Vilana and Vidiano are showcased in amazing selections from acclaimed winemakers and sold at excellent prices. There’s also very good coffee, breakfast dishes and light meals. Info: 7 Idaiou Androu, Τel. (+30) 2811.112.954

Στην πράσινη ταράτσα μιας υπέροχα διατηρημένης μονοκατοικίας απολαμβάνετε τη δροσιά και στα ποτήρια σας ντόπιες ποικιλίες κρασιού. Αυτό το φροντισμένο all day καφέ-μπαρ δίνει έμφαση στο κρασί, με μια λίστα αντιπροσωπευτική της τοπικής οινοπαραγωγής. Μαλβάζια, Λιάτικο, Μοσχάτο Σπίνας, Βηλάνα και Βιδιανό σε εξαιρετικές οινοποιήσεις από αξιόλογους παραγωγούς του νομού Ηρακλείου, σε πολύ καλή σχέση ποιότητας-τιμής. Ανοιχτό από το πρωί, για καλό καφέ, πρωινό και ελαφρύ γεύμα. Info: Ιδαίου Άντρου 7, τηλ. 2811-112954

A WORLD OF WINES: THINK TANK

SPECIALTY COFFEE & BREAKFAST: CROP Select coffee beans from renowned farms are brought here and roast-

128/129

Κοσμιρί / Kosmiri

Κουζεινερί / Kouzeineri

Πεσκέσι / Peskesi

Αρετούσα / Aretousa

Queen Boutique Desserts

EAT & DRINK ΓΙΑ ΕΚΛΕΚΤΟ ΚΑΦΈ ΚΑΙ ΠΡΩΙΝΌ: CROP Διαλεγμένοι κόκκοι καφέ από ποιοτικές φάρμες φτάνουν εδώ πράσινοι και καβουρδίζονται εντός. Αυτή είναι και η ειδοποιός διαφορά του Crop από ένα οποιοδήποτε καφέ. Εκπαιδευμένοι baristi θα παρασκευάσουν τον καφέ σας σύμφωνα με την ποικιλία που θα επιλέξετε ή το είδος του ροφήματος που προτιμάτε. Ζητήστε να σας λύσουν απορίες και μη φύγετε χωρίς ένα πακέτο με φρεσκοκαβουρδισμένους κόκκους «Κρήτης» για το σπίτι. Χορταστικό πρωινό με τηγανίτες (pancakes), αυγά ή σάντουιτς. Info: Αρετούσας 4, Ηράκλειο, τηλ. 2810-221058

ΓΙΑ ΡΕΤΡΌ ΓΛΥΚΆ: ΓΚΛΌΡΙΑ Στη βιτρίνα του θα βρείτε δεκάδες κεράσματα. Το γαλακτομπούρεκό του, όμως, είναι αυτό που συνοδεύει τους Ηρακλειώτες σε γιορτές και καλέσματα. Προτιμήστε το ατομικό, μια γενναιόδωρη μερίδα, αρκετά χορταστική για δύο. Καλοψημένο τραγανό φύλλο με αρωματική κρέμα στο εσωτερικό, αρκούντως σιροπιασμένο για κάθε γούστο. Info: Χρυσοστόμου 45, τηλ. 2810-210463

ΓΙΑ ΧΕΙΡΟΠΟΊΗΤΟ ΠΑΓΩΤΌ: ΚΟΣΜΙΡΊ Δεν πρόκειται για ιταλικό τζελάτο, αλλά για φρέσκο σπιτικό παγωτό. Στο μικρό καφενείο της οικογένειας Κοσμαδάκη όλα είναι περιορισμένης παραγωγής και μικρής κλίμακας. Θα βρείτε περί τις 14 γεύσεις με βάση το φρέσκο αγελαδινό γάλα, οι οποίες αλλάζουν ανά εποχή. Μην προσπεράσετε το φιστίκι, τη φράουλα και το παγωτό μπανάνα, που φτιάχνεται από τις νόστιμες μικρούλες μπανάνες της Άρβης, στα νότια του Ηρακλείου. Παραδοσιακές πίτες, πεϊνιρλί και μεζέδες σερβίρονται όλη μέρα μαζί με ρακή. Info: Κυδωνίας 22, τηλ. 2810-334219

ΓΙΑ VEGETERIAN STREET FOOD: ΤΟ ΡΟΒΎΘΙ Πρόκειται για ένα χορτοφαγικό στέκι, που υποστηρίζεται και λειτουργεί συνεργατικά από τον Κοιν.Σ.Επ «Από Κοινού». Με πρωταγωνιστή το φαλάφελ και άλλα υγιεινά σνακ, σερβίρουν νόστιμες και καλομαγειρεμένες λιχουδιές με πρώτη ύλη τα προϊόντα μικρών παραγωγών-μελών του συνεταιρισμού. Επιλέξτε μία από τις προτάσεις τους ή δοκιμάστε να συνδυάσετε κάποια από τα διαθέσιμα υλικά εποχής και απολαύστε τα στο χέρι ή στα τραπεζάκια, που ενδείκνυνται για χάζι στον πεζόδρομο. Info: Μεραμβέλλου 9, τηλ. 2814-004423

ΓΙΑ ΝΌΣΤΙΜΑ ΣΟΥΒΕΝΊΡ: TO ΑΛΆΤΙ ΤΗΣ ΓΗΣ Κρητικό γάλα γαϊδούρας; Μάλιστα. Θρεπτικό και πολύ νόστιμο, ένα από τα ευπώλητα προϊόντα στο μικροσκοπικό αλλά πληρέστατο παντοπωλείο του Μάνου Τζωρτζάκη. Φέρνει στο κέντρο του Ηρακλείου τις νοστιμιές του τόπου και όλης της χώρας. Προμηθευτείτε τα ντόπια προϊόντα χαρουπιού και λίγα και καλά τυροκομικά από κοντινά τυροκομεία. Info: Γιαννιτσών 4, τηλ. 2811-758458

ΓΙΑ ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΆ ΓΛΥΚΆ: ΑΡΕΤΟΎΣΑ Στο μικρό παραδοσιακό γλυκοπωλείο χρυσοχέρες Κρητικές φτιάχνουν, σύμφωνα με παραδοσιακές συνταγές, κάθε είδους κέρασμα που συνηθίζεται στο νησί. Με ποιοτικά τυροκομικά ετοιμάζουν τα λογιών αφράτα καλιτσούνια με προζύμι, αλλά και τα «λυχναράκια», τη διαδεδομένη «ξεσκέπαστη» εκδοχή τους. Δοκιμάστε άρτο με μέλι και κανέλα και μη φύγετε χωρίς ξεροτήγανα, το τυπικό κέρασμα των γάμων και των Χριστουγέννων. Info: Κόσμων 19 και Θησέως, τηλ. 2810-280084

ΚΟΚΤΈΙΛ ΜΠΑΡ ΓΙΑ ΚΆΘΕ ΓΟΎΣΤΟ Ανάμεσα στα «χαλάσματα» των κτιρίων του 1900, στο Χάλαβρο Open Βar, δοκιμάστε ένα από τα signature κοκτέιλ της λίστας τους. Δυνατή μουσική από νωρίς. Στο Parko 240 απολαύστε ένα κλασικό κοκτέιλ στη δροσιά ενός ανοιχτού μπαρ περιτριγυρισμένου από δέντρα, στην καρδιά της πόλης. Με τα πόδια σας να χαλαρώνουν πάνω στην άμμο, δροσιστείτε με ένα ποτό στο παραθαλάσσιο Nirou Terra, τα τρία επίπεδα του οποίου, με διαφορετικό στυλ και ένταση μουσικής το καθένα, προσφέρουν μοναδική θέα στη θάλασσα. Info: Χάλαβρο Open Bar, Μιλάτου 10 / Parko 240, Μιλάτου και Ιδαίου Άντρου / Nirou Terra, Κοκκίνη Χάνι

ed on-site, which is what makes Crop stand out from the competition. Well-trained baristas will prepare your brew as each coffee variety requires, so you don’t miss out on any of the flavors, and they’re also happy to answer any questions you may have about your beverage. Don’t leave without a packet of their freshly-roasted coffee beans. Breakfast includes pancakes, eggs and sandwiches. Info: 4 Aretousas, Τel. (+30) 2810.221.058

CLASSIC SWEET: GLORIA There are all sorts of enticing treats in the window display, but you’ll find the true star inside; the galaktoboureko, or custard pie. If it’s just for you, don’t order more than a single portion – each one is so generous it could feed two – of this dessert of crispy, syrup-drenched filo wrapped around a yummy, creamy filling. Info: 45 Chrysostomou, Τel. (+30) 2810.210.463

REAL ICE CREAM: KOSMIRI They don’t serve Italian gelato at the Kosmadakis family’s café, just delicious, freshly-made ice cream produced in-house in limited quantities. The menu comprises 14 flavors that change depending on the season, and all are made with fresh cow’s milk. Don’t miss out on the pistachio, the refreshing strawberry or the banana (made from the small local bananas that grow in Arvi on the southern coast of the island). On the savory side, you can get traditional pies, peynirli (cheese boats) or any of a variety of meze served on their own or as accompaniments to a glass or two of raki all day long. Info: 22 Kydonias, Τel. (+30) 2810.334.219

VEGETARIAN STREET FOOD: THE CHICKPEA This is a vegetarian hangout operated by the agricultural co-operative Apo Koinou. It’s known for its falafel, but there are many other tasty and healthy snacks available as well, made with ingredients produced by members of the cooperative. You can put together your own dish with the ingredients available and enjoy it either on the go or at one of the tables outside on the sidewalk. Info: 9 Meramvellou, Τel. (+30) 2814.004.423

SOUVENIRS YOU CAN EAT: TO ALATI TIS GIS Donkey milk is but one of the many sought-after nutritious and delicious products sold by the incredibly well-stocked grocery store To Alati tis Gis (Salt of the Earth). The proprietor Manos Tzortzakis makes a point of bringing delicacies from all over the island and, indeed, the country to his clientele in downtown Heraklion, including local products made of carob and some excellent cheeses from local dairies. Info: 4 Giannitson, Τel. (+30) 2811.758.458

TRADITIONAL SWEET TREATS: ARETOUSA This tiny traditional sweet shop contains a trove of treats customarily served on special occasions across the island. Fine dairy goes into both the kalitsounia and the lychnarakia – classic mini-pies that pair soft white cheese with honey, sugar and cinnamon. Don’t leave without a box of xerotigana, a fried pastry that’s drenched in syrup and typically served at weddings and at Christmas. Info: 19 Kosmon & Thiseos, Τel. (+30) 2810.280.084

BOTTOMS UP! Located in the middle of the derelict early 20th-century buildings on Milatou and Korai streets behind the Archaeological Museum, Halavro Open Bar serves signature cocktails and pumps out the music from early in the day. At Parko 240, in the city center, you can enjoy a classic cocktail in an open-air, tree-filled space that tends to attract a happy, sociable crowd, while at Nirou Terra, there are three levels where you can eat or drink, all overlooking the beach but each offering different volume levels as regards the music being played. Info: Halavro Open Bar, 10 Milatou / Parko 240, Milatou & Idaiou Androu / Nirou Terra, Kokkini Ηani

130/131

Crop

To Ροβύθι / The Chikpea

Το αλάτι της γης / To Alati tis Gis

Parko 240

ADRIATIC

ΙΣΤΌΡΙΑ

ΔΥΟ ΠΟΛΕΩΝ Ταξιδεύουμε με πλοίο στη Βενετία και στην Αγκώνα, που μέσα από τις αντιθέσεις τους συνθέτουν το ετερόκλητο μωσαϊκό της Ιταλίας.

A TALE OF TWO CITIES We embark on a sea voyage that takes us all the way to Venice and Ancona, two cities whose contrasts help make up the varied mosaic that is Italy. ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ ΑΛΑΒΑΝΟΥ, ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ: ΠΕΡΙΚΛΗΣ ΜΕΡΑΚΟΣ • BY ELEFTHERIA ALAVANOU, PHOTOGRAPHS: PERIKLES MERAKOS

H ρωμαϊκή Πύλη του Τραϊανού (115 μ.Χ.). / The Roman Arch of Trajan (115 AD).

132/133

Βόλτα με γόνδολα στα κανάλια. / A gondola tour of the canals.

ADRIATIC 1

Το «Cruise Olympia» έχει σαλπάρει εδώ και λίγη ώρα από το λιμάνι της Πάτρας με προορισμό τη Βενετία και ήδη έχει εδραιωθεί η ρουτίνα του ταξιδιού: οι οδηγοί στο driver’s club, οι οικογένειες στο self service, οι ιδιοκτήτες ζώων συντροφιάς στο κατάστρωμα, τα μαθητούδια που επιστρέφουν από τις εκδρομές στα ηλεκτρονικά παιχνίδια, οι σινεφίλ στο σαλόνι παρακολουθούν με δέος τους μάγους στην τελευταία ταινία της J. K. Rowling. Ένα ταξίδι μεγάλης διάρκειας, όπως είναι αυτό ανάμεσα στην Ελλάδα και την Ιταλία, σου προσφέρει αυτό που λείπει από την καθημερινότητά σου: ελεύθερο χρόνο. Μαζί και μερικές σύντομες γνωριμίες («Κοιμηθήκατε καλά;», «Αγκώνα κατεβαίνετε ή Βενετία;») με μέλη του προσωπικού, που εξυπηρετούν ακούραστα τους επιβάτες επί ώρες. Το πλοίο –μήκους 225 μέτρων, που ναυπηγήθηκε το 2010 από τον ιταλικό κολοσσό Fincantieri– πλέει στην Αδριατική και αργά το βράδυ (μετά από μιάμιση μέρα ταξίδι) προσεγγίζει τη Βενετία. Πρέπει να πάρουμε ταξί, γιατί το λιμάνι βρίσκεται εκτός αστικού ιστού. Ο οδηγός μάς κόβει μια –τσιμπημένη, όπως μαθαίνουμε εκ των υστέρων– απόδειξη αξίας 30 ευρώ αντί για 20 που είναι το σύνηθες, είναι όμως εξυπηρετικός και μας βοηθάει να βρούμε το ξενοδοχείο, οπότε χαλάλι του.

ΆΦΙΞΗ ΣΤΗ ΓΑΛΗΝΟΤΆΤΗ Επιτέλους, Βενετία. Μια μοναδική πόλη με ξεχωριστή ιστορία, που από το 810 μέχρι το 1797 ήταν έδρα της Γαληνοτάτης Βενετικής Δημοκρατίας (Serenίsima Repùblica Vèneta). Μέσα από τη ναυτική υπεροχή και το ιδιότυπο πολίτευμα (προσιδίαζε σε «ολιγαρχία εμπόρων» και θεωρείται ότι συνέβαλε στην εδραίωση του καπιταλισμού ως οικονομικού συστήματος), η Βενετία άλλαξε, με τον τρόπο της, ολόκληρο τον πλανήτη. Μόνο η ίδια παρέμεινε απρόσβλητη στις αλλαγές και εξακολουθεί να ζει με ρυθμούς Αναγέννησης στον 21ο αιώνα. Χτισμένη πάνω σε 118 νησιά που ενώνονται μεταξύ τους με 416 γέφυρες, η Βενετία στον χάρτη μοιάζει με ψάρι. Τη διατρέχουν 177 κανάλια, με κυριότερο το Μεγάλο Κανάλι (Canalazzo), που έχει σχήμα ανάποδου S και χωρίζει την πόλη στα δύο: από τη μία όχθη βρίσκονται οι συνοικίες (sestieri) Castello, San Marco και Cannaregio και από την άλλη οι San Polo, Santa Croce και Dorsoduro. Η λέξη «αυτοκίνητο» δεν υφίσταται στο λεξιλόγιο των Βενετσιάνων, μετακινούνται με τα πόδια ή

The Cruise Olympia had just set sail from the Peloponnesian port of Patras, with Venice as its final destination. Everyone had already settled into their onboard routine: vehicle operators were seated in the “drivers' club”; families gathered in the self-service area; pet owners made their way to the outdoor decks; teenaged students on a school trip were sitting down to play video games; and film lovers congregated in the lounge to watch wizards work their magic in the latest film based on the books of J.K. Rowling. A long trip, like this one linking Greece and Italy, offers you what is likely to be missing from your daily routine: free time. Certainly, you'll exchange a few words with crew members, who tirelessly serve passengers throughout the trip and who'll inquire as to whether you slept well, and if your final destination is Ancona or Venice. The vessel has a total length of 225 meters. The large Italian shipbuilding company Fincantieri undertook its construction, completing it in 2010 – it has been sailing the Adriatic ever since. Upon their arrival in Venice late in the evening (one and a half days after departure), passengers must take a taxi, as the port lies outside the urban area. Our driver charged us €30 – a bit inflated, as we would later learn, since the usual fare for this ride is €20; however, as he was helpful and assisted us in locating the hotel, it was well worth it!

ARRIVING IN THE MOST SERENE REPUBLIC At last, we had reached Venice itself. A truly unique city with a special history, it served as the seat of the Most Serene Republic of Venice (Serenίsima Repùblica Vèneta) from 810 until 1797. Through its maritime and naval supremacy, and its distinct regime (an “oligarchy of merchants” thought to have contributed to the consolidation of capitalism as an economic system), Venice altered the history of the entire planet. Only the city itself has remained impervious to change – today, it continues to move to the rhythm of the Renaissance. Built atop 118 islands linked to one another via 416 bridges, Venice resembles a fish, or rather a map of the city does. Some 177 canals run through the city, the main one being the Canalazzo (Grand Canal), which has the shape of a backwards “S” and divides the city in two: one canal bank contains the sestieri (districts) of Castello, San Marco

134/135 2

1. Το Μεγάλο Κανάλι είναι η βασική υδάτινη αρτηρία της Βενετίας. / The Grand Canal is Venice’s main waterway. 2. Στιγμές καθημερινότητας με φόντο τα υπέροχα ενετικά μνημεία. / A scene from everyday life, with a beautiful Venetian church as a backdrop. 3. Ο Alberto Bevilacqua, διευθύνων σύμβουλος της εταιρείας Luigi Bevilacqua. / Alberto Bevilacqua, CEO of the company Luigi Bevilacqua. 4. To Παλάτι του Δόγη. / The Doge’s Palace. 5. Στο παράρτημα του Μουσείου Ναυτικής Ιστορίας. / In an annex of the Naval History Museum. 6. Το μουσείο της βασιλικής του Αγίου Μάρκου. / St Mark's Museum in St Mark’s Basilica.

ADRIATIC Τουρίστες φωτογραφίζουν τη Γέφυρα των Στεναγμών. / Tourists photograph the Bridge of Sighs.

με θαλάσσια λεωφορεία (vaporetti). Τα δρομολόγια είναι τακτικά και οι οδηγοί συνεπείς, δεν παρεκκλίνουν ούτε λεπτό από το ωρολόγιο πρόγραμμα που βλέπουμε τοιχοκολλημένο στις αποβάθρες-στάσεις. Yπάρχουν, επίσης, θαλάσσια ταξί και γόνδολες, οι τελευταίες όμως χρησιμοποιούνται για τουριστικούς λόγους. Και όπως όλα τα πράγματα στη Βενετία... κοστίζουν. «80 ευρώ τη μισή ώρα», μας ζητάει ένας γονδολιέρης για να μας πάει μία βόλτα. Ντυμένος παραδοσιακά, με ριγέ μπλούζα και ψαθάκι στο κεφάλι, μας αφήνει μετέωρους, χωρίς να μπορούμε να αποφασίσουμε αν αξίζει τον κόπο η βαρκάδα. Κωπηλατεί όρθιος στο μικρό κανάλι τραγουδώντας με στεντόρεια φωνή το «Volare» κι εμείς συνεχίζουμε πεζή τον δρόμο μας, μουρμουρίζοντας μαζί του τον ίδιο σκοπό.

ΑΠΌ ΤΟΝ ΙΕΡΏΝΥΜΟ ΜΠΟΣ ΣΤΟΝ ΆΝΤΙ ΓΟΥΌΡΧΟΛ H Βενετία είναι παράδεισος για τους φίλους της τέχνης. Μια πόλη με τόσους θησαυρούς μπορεί να αποδειχθεί μπελάς, γιατί δεν ξέρεις σε ποιο μουσείο να πρωτοπάς. Εγκαταλείπουμε το όνειρο ότι μπορούμε να τα δούμε όλα και επιλέγουμε τρία: την Gallerie dell’Accademia για τους μεγάλους «μαέστρους» της βενετσιάνικης ζωγραφικής, τη συλλογή της Πέγκι Γκουγκενχάιμ για τα έργα-διαμάντια της μοντέρνας τέχνης και το παράρτημα του Museo Storico Navale για να πάρουμε μια ιδέα από τη ναυτική ιστορία της περιοχής. Η Gallerie dell’Accademia είναι γεμάτη κόσμο, ούτε μία γωνιά δεν έχει ησυχία, γι’ αυτό και είναι κάπως δύσκολο να παρατηρήσεις τους πίνακες του Βερονέζε και του Τιντορέτο, που στιγμάτισαν τη ζωγραφική παράδοση της Βενετίας, αλλά και τα έργα του πιο πεσιμιστή εικαστικού της Αναγέννησης, του μεγάλου Ιερώνυμου Μπος, που φιλοξενούνται εδώ. Απ’ όσα βλέπω, περισσότερη εντύπωση μου κάνει ένας πίνακας του Βιτόρε Καρπάτσο που απεικονίζει τη Γέφυρα του Ριάλτο όταν ήταν ακόμα ξύλινη (Miracolo della Croce a Rialto, 1496). Γι’ αυτό αξίζει η επίσκεψη στην Πινακοθήκη της Ακαδημίας: σου δείχνει πώς ήταν τα τοπόσημα της Βενετίας πριν από αιώνες και βγαίνοντας έξω μπορείς να συγκρίνεις τις εικόνες που είδες με τη σημερινή πραγματικότητα. Εντελώς διαφορετική είναι η Συλλογή της Πέγκι Γκουγκενχάιμ, που στεγάζεται στο Palazzo Venier dei Leoni, ένα εντυπωσιακό κτίσμα του 18ου αιώνα χτισμένο πάνω στο Μεγάλο Κανάλι. Εδώ ήταν το σπίτι της

Ρομαντικό δείπνο στη Βενετία. / A romantic dinner in Venice.

136/137

Στην Gallerie dell’Accademia φιλοξενούνται έργα των Βερονέζε και Τιντορέτο. / The Gallerie dell'Accademia is home to works by Veronese and Tintoretto.

and Cannaregio, while the other is home to San Polo, Santa Croce and Dorsoduro. The word “automobile” is non-existent in the vocabulary of the Venetians, as they get around either on foot or by vaporetti (waterbuses). The latter run frequently, and their captains are punctual, not straying even a minute from the schedule we find posted at the quays/ stops. Besides the vaporetti, water taxis and gondolas are also available, but the latter are used exclusively for tourism-related purposes. And, like everything else in Venice, these are pricey. “Eighty euros per half hour,” the gondolier replied when we asked him how much a ride would cost. Dressed in a traditional striped shirt and sporting a straw hat, he left us dithering, incapable of deciding whether the boat ride would be worth it. He then rowed along the small canal, standing up, singing “Volare” in a stentorian voice, while we continued on our way – on foot – accompanying him by humming the same tune.

FROM HIERONYMUS BOSCH TO ANDY WARHOL Venice is a paradise for art lovers. A city with so many treasures can pose problems, however, because you have no idea which museum to visit first! We abandoned the dream of seeing them all, and selected three: the Gallerie dell’Accademia, for the grand masters of Venetian painting; the Peggy Guggenheim Collection, for glittering jewels of modern art; and a branch of the Museo Storico Navale, so as to get an idea of the maritime history of the city. The Gallerie dell’Accademia was packed with people, not a quiet corner to be had. This press of humanity makes it somewhat difficult to admire the paintings of Veronese and Tintoretto – who so marked the painting tradition of Venice – or the other works that hang here, including a few created by the most pessimistic artist of the Renaissance, the great Hieronymus Bosch. Among all the works that I saw there, the one that made the greatest impression on me was a painting by Vittore Carpaccio that depicted the Rialto Bridge when it was still a wooden structure (“Miracle of the Relic of the Cross at the Ponte di Rialto,” ca. 1496). This is precisely why a visit to this gallery is well worth it; it shows you what Venetian landmarks were like centuries ago, and upon exiting the building you can compare the pictures that you just

ADRIATIC 1

1. Η εμβληματική γέφυρα του Ριάλτο στο Μεγάλο Κανάλι. / The imposing Rialto Bridge over the Grand Canal. 2. Στο Ca’ Macana. / At Ca' Macana. 3. Συλλογή Πέγκι Γκουγκενχάιμ. / The Peggy Guggenheim Collection. 4. Bασιλική του Αγίου Μάρκου. / St Mark’s Basilica. 5. Στο Libreria Acqua Alta. / At Libreria Acqua Alta. 6. Καφέ Florian. / Caffè Florian.

διάσημης συλλέκτριας επί τρεις δεκαετίες (μάλιστα, στην αυλή βλέπουμε τον λιτό τάφο της και ακριβώς δίπλα μια πλάκα με τα ονόματα των πολυαγαπημένων σκύλων της). Εκκεντρική; Ήταν. Λίγη σημασία έχει αυτό, γιατί η παρακαταθήκη που άφησε στη Βενετία η Πέγκι Γκουγκενχάιμ είναι τεράστια. Η συλλογή περιλαμβάνει ονόματα καλλιτεχνών που δεν πιστεύεις ότι τα βλέπεις το ένα δίπλα στο άλλο (από Νταλί, Μιρό, Πικάσο και Μαγκρίτ μέχρι Γουόρχολ, Πόλοκ, Καντίνσκι και Μάλεβιτς). Για το τέλος αφήνουμε το παράρτημα του Μουσείου Ναυτικής Ιστορίας, που βρίσκεται μακριά από τη βαβούρα της πόλης, στο ήρεμο Castello και φιλοξενεί σκαριά κάθε είδους: μια παλιομοδίτικη μαύρη γόνδολα με κλειστή καμπίνα, μια κωπήλατη βάρκα στην οποία το 1898 μπήκε πειραματικά ένας από τους πρώτους βενζινοκινητήρες. Το μόνο αρνητικό είναι ότι κάποια από τα επεξηγηματικά κείμενα των εκθεμάτων δεν είναι γραμμένα στα αγγλικά.

ΣΤΟ ΚΈΝΤΡΟ ΚΑΙ ΠΈΡΙΞ Η πόλη αποτελεί από μόνη της ένα μουσείο κι έτσι, για να τη χαρείς, πρέπει να την περπατήσεις. Πλατείες, κανάλια, μικρές γέφυρες, σοκάκια που είσαι σίγουρος ότι οδηγούν σε αδιέξοδο και όμως, σε πείσμα της λογικής, συνεχίζουν σχηματίζοντας έναν ατελείωτο λαβύρινθο. Μία από τις πιο ωραίες βόλτες είναι αυτή που οδηγεί στo εβραϊκό γκέτο, που καθιερώθηκε το 1516 και είναι από τα παλιότερα του κόσμου. Mάλιστα η ίδια η λέξη «γκέτο» γεννήθηκε στη Βενετία και –μάλλον– προέρχεται από το χυτήριο χαλκού που ήταν γνωστό ως ghèto και λειτουργούσε στη συγκεκριμένη περιοχή. Το οδοιπορικό στην πιο γοητευτική πόλη της Ευρώπης συνεχίζεται στο βιβλιοπωλείο Libreria Acqua Alta (όπου τα βιβλία είναι τοποθετημένα σε μπανιέρες, βάρκες και γόνδολες για να προστατεύονται από τις χειμωνιάτικες πλημμύρες), στο κατάστημα Ca’Macana με τις βενετσιάνικες μάσκες από παπιέ μασέ (τις οποίες χρησιμοποίησε ο Στάνλεϊ Κιούμπρικ στην ταινία «Μάτια ερμητικά κλειστά»), στο εργαστήριο Luigi Bevilacqua με τους τεράστιους αργαλειούς όπου παράγονται φίνα βελούδινα υφάσματα (είναι επισκέψιμο κατόπιν συνεννόησης), στο εστιατόριο Osteria al Garanghelo για σούπα με μύδια και κρασί Paladin Chardonnay από το Βένετο. Και βέβαια είναι και τα μεγάλα αξιοθέατα της Βενετίας, η Βασιλική

viewed with the reality of today’s landscape. The Peggy Guggenheim Collection, which is housed in the Palazzo Venier dei Leoni – an impressive 18th-century edifice built on the Grand Canal – is a totally different story. For three decades, this was the house of the famous collector (in fact, visitors can view her simple grave in the garden, and right next to it a plaque with the names of her beloved dogs). Was she eccentric? Yes, no doubt. But this is of little importance, as the legacy that Peggy Guggenheim bequeathed to Venice is immense. The collection includes works by artists that you cannot believe are all under the same roof (from Dalί, Miro, Picasso and Magritte to Warhol, Pollock, Kandinsky and Malevich). We saved the annex of the Museo Storico Navale for last. Located in quiet Castello, far from the din of the city, it displays every kind of hull there is, from an old-fashioned black gondola with a closed cabin to a rowboat experimentally equipped with one of the earliest petrol engines, back in 1898. The only drawback here is that some of the explanatory texts accompanying exhibits have not been translated into English.

THE CENTER AND NEIGHBORING AREAS The city itself is one big museum, and consequently must be walked to be fully experienced and enjoyed. It is full of squares, canals, little bridges and lanes, the last of which often appear to be dead ends, before they defy logic and continue in a seemingly endless labyrinth. One of the nicest strolls is the one leading to the Jewish Ghetto, which, established in 1516, is one of the oldest in the world. In fact, the very word “ghetto” was coined in Venice, and likely comes from the copper foundry that was known as the ghèto and operated at this specific location. Our tour of the most charming city in Europe continued at the Libreria Acqua Alta bookstore (whose books are placed in bathtubs, boats and gondolas so as to protect them from winter floods), the Ca’ Macana shop with its Venetian papier-mache masks (which Stanley Kubrick used in his film Eyes Wide Shut), the Luigi Bevilacqua workshop, which produces fine velvet fabrics on huge looms (it may be vis-

138/139 3

ADRIATIC του Αγίου Μάρκου και το Παλάτι του Δόγη, στα οποία συγκεντρώνονται ορδές τουριστών. Λογικό, αν σκεφτεί κανείς ότι πρόκειται για έναν – απαράμιλλης ομορφιάς– καθεδρικό ναό στον οποίο, σύμφωνα με την παράδοση, φυλάσσονται τα λείψανα του συνοδοιπόρου του Αποστόλου Πέτρου, Ευαγγελιστή Μάρκου, αλλά και για το γοτθικό παλάτι στο οποίο έμενε ο άρχοντας της Γαληνοτάτης Βενετικής Δημοκρατίας, ο δόγης. Ένα από τα πιο λαοπρόβλητα σημεία του παλατιού είναι η Γέφυρα των Στεναγμών, που συνέδεε το δωμάτιο των ανακρίσεων του δόγη με τις φυλακές. Περνάμε μια βόλτα και από το ακριβοθώρητο Caffè Florian, με τους πορφυρούς καναπέδες και τις επιχρυσωμένες πόρτες, που βρίσκεται στην πλατεία του Αγίου Μάρκου. Άνοιξε το 1720 και είναι ένα από τα παλιότερα καφέ του κόσμου. Μια μπάντα με τσέλο, ακορντεόν, βιολί και φλάουτο παίζει ρομαντική μουσική έξω από την είσοδο του μαγαζιού και μια παρέα περιστεριών τσιμπολογά τα ψίχουλα από τα πιάτα των πελατών που έχουν φύγει.

ΕΚΔΡΟΜΈΣ ΣΕ ΜΟΥΡΆΝΟ – ΜΠΟΥΡΆΝΟ Σε κοντινή απόσταση από την πόλη της Βενετίας βρίσκονται αρκετά νησιά που προσφέρονται για εκδρομές. Επιλέγουμε δύο από αυτά, το Μουράνο και το Μπουράνο. Γεμάτο –τι περίεργο– με κόσμο, το Μουράνο είναι φημισμένο για την υαλουργία του. Υπάρχει μάλιστα κι ένα μουσείο, στο οποίο μπορεί κανείς να μάθει τα πάντα για τη διαδικασία παραγωγής του γυαλιού και να δει λογιών λογιών εκθέματα, από περίτεχνα κανατάκια του 17ου αιώνα μέχρι έναν κρυστάλλινο κόκορα. Η επίσκεψη στο εργοστάσιο Simone Cenedese με τα μεγάλα αναμμένα καμίνια είναι ακόμα πιο ενδιαφέρουσα, γιατί εδώ βλέπεις τους τεχνίτες να ξεκινούν από το μηδέν και σιγά σιγά να δίνουν όγκο και σχήμα στο γυαλί, φυσώντας το. Παρά τις σχεδόν πανομοιότυπες ονομασίες, το Μπουράνο είναι αρκετά διαφορετικό από το Μουράνο. Έχει χαμηλά κτίρια, καθένα από τα οποία είναι βαμμένο με διαφορετικό χρώμα: μπλε δίπλα σε κίτρινο και πορτοκαλί, πράσινο δίπλα σε ροζ και γαλάζιο. Είναι τόσο ωραίο, σχεδόν σαν ψεύτικο. Το νησί έχει μεγάλη παράδοση στην παραγωγή δαντέλας, ενώ διάσημα είναι και τα μπουρανέζικα μπισκότα essi, που σχηματίζουν το γράμμα S και ταιριάζουν πολύ με επιδόρπια κρασιά. Για 1

ited by prior arrangement), and the restaurant Osteria al Garanghelo, for mussel soup and Paladin Chardonnay wine from Veneto. Finally, of course, there are Venice’s great historical sites including St Mark’s Basilica and the Doge’s Palace, which are well worth seeing and attract hordes of tourists. This comes as no surprise, as the former is considered a cathedral of unrivalled beauty, in which, according to tradition, the relics of St Mark the Evangelist – a companion of St Peter – are kept, while the latter is the Gothic palace in which the Doge – the ruler of the Most Serene Republic of Venice – resided. One of the most popular spots in the palace is the Bridge of Sighs, which connected the Doge’s interrogation rooms with the prisons. We passed by the unique and historic Caffè Florian on St Mark’s Square, with its red sofas and gilded doors, which opened in 1720 and ranks among the oldest cafés in the world. A band with a cello, accordion, violin and flute performed romantic music outside the entrance to the café, while a flock of pigeons pecked at crumbs on the plates of customers who had departed.

EXCURSIONS TO MURANO AND BURANO There are several islands that are ideal for an excursion, on account of their close proximity to Venice. The two we chose from the list were Murano and Burano. Murano, which was full of people (what a surprise!), is renowned for its glassmaking. In fact, there is also a museum there where one can learn all about the glass production process and peruse all sorts of items on display – from ornate little creamers dating to the 17th century to a crystal rooster. A visit to the Simone Cenedese factory, with its large functioning furnaces, is of even greater interest. There, you get to see craftsmen starting from scratch and slowly giving shape and volume to glass by blowing it. Despite their almost identical names, Burano differs from Murano. It has low buildings, each of which is painted in a different color – blue can be found next to yellow and orange, green beside pink and azure. It looks so pretty that it almost seems unreal. The island has a long tradition in lace-making. The essi biscuits made here are also famous, getting their name from their characteristic S-shape; these special 2

140/141 3

1. Πρόβα για κοντσέρτο. / Concert rehearsal. 2. Εικαστική εγκατάσταση στο Μεγάλο Κανάλι. / Art installation in the Grand Canal. 3. Άποψη του Μουράνο. / View of Murano. 4. Εργοστάσιο γυαλιού S. Cenedese. / S. Cenedese glass factory. 5. Μπουράνο. / Burano. 6. Το Mole Vanvitelliana. / The Mole Vanvitelliana. 7. Κρατικό Απτικό Μουσείο Όμηρος. / The Homer State Tactile Museum.

ADRIATIC Στο λιμάνι της Αγκώνας. / In the port of Ancona.

γεύμα καθόμαστε στο Da Primo, παραγγέλνουμε εννοείται δύο μακαρονάδες (σπαγκέτι αλά μπολονέζ, σπαγκέτι αλά καρμπονάρα) και κάνουμε μια υποτυπώδη συζήτηση στα ελληνοϊταλικά με έναν σερβιτόρο που θυμάται ελληνικές λέξεις από τα καλοκαίρια που έκανε διακοπές στη χώρα μας.

cookies pair very well with dessert wines. At dinner time, we took a seat at Da Primo, ordered two spaghetti dishes (alla bolognese, and alla carbonara) and had a rudimentary conversation in Greek and Italian with a waiter who remembered Greek words from summers spent vacationing in Greece.

ΠΡΩΙΝΌ ΤΡΈΝΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΓΚΏΝΑ

MORNING TRAIN TO ANCONA

Το ταξίδι στην πόλη του Βιβάλντι και του Μάρκο Πόλο φτάνει στο τέλος του. Ξημερώματα παίρνουμε το βαπορέτο για τον σιδηροδρομικό σταθμό της Santa Lucia κι από εκεί το τρένο για την Αγκώνα (η διαδρομή διαρκεί 3½ ώρες). Πόλη-λιμάνι, η Αγκώνα ιδρύθηκε από Έλληνες των Συρακουσών γύρω στο 387 π.Χ. και καταλήφθηκε από τον Ιούλιο Καίσαρα αμέσως μετά τη διάσχιση του Ρουβίκωνα. Ένα από τα πιο εντυπωσιακά μνημεία της είναι η ρωμαϊκή Πύλη του Τραϊανού στο λιμάνι, που δημιουργεί παράξενη αντίθεση με τα κρουαζιερόπλοια που αράζουν ακριβώς πίσω της ή τα πιτσιρίκια που κάνουν σούζες με το ποδήλατο δίπλα της. Η πόλη έχει αρκετές ανηφόρες και κατηφόρες, αλλά αξίζει η βόλτα στα στενά, γιατί βλέπουμε κτίρια με περίτεχνες προσόψεις, ζωγραφικές αναπαραστάσεις αγγέλων, σκαλιστά λιοντάρια και αλλόκοτα παραθυρόφυλλα («σπάνε» στη μέση και ανοίγουν από το κάτω μέρος, ενώ το επάνω μένει κλειστό). Υπέροχος είναι ο ναός της Santa Maria della Piazza και ο καθεδρικός San Ciriaco, χτισμένος σε στιβαρό ρομανικό στυλ, που συνδυάζει την κομψότητα των ιταλικών κτισμάτων με την αυστηρότητα μιας ρωμαιοκαθολικής εκκλησίας. Διάλειμμα για φαγητό στο Guasco Caffè Di Quartiere (είναι ζεστό και φιλόξενο και, σε αντίθεση με άλλα μαγαζιά, μένει ανοιχτό όλη μέρα) και συνέχεια στο πιο ενδιαφέρον κτίσμα της Αγκώνας, το παλιό λαζαρέτο (χώρος καραντίνας) Mole Vanvitelliana. Κατασκευάστηκε τον 18ο αιώνα και σήμερα φιλοξενεί διάφορων ειδών δρώμενα (όπως την περιοδική έκθεση για τον Γάλλο φωτογράφο Ανρί Καρτιέ Μπρεσόν, που διαρκεί μέχρι τις 17/6/2018). Εδώ στεγάζεται και το Κρατικό Απτικό Μουσείο Όμηρος που απευθύνεται σε άτομα με προβλήματα όρασης. Η συλλογή του περιλαμβάνει διάσημα έργα τέχνης (π.χ. την «Γκερνίκα» του Πικάσο) που είναι κατασκευασμένα τρισδιάστατα. Ακόμα κι αν δεν αντιμετωπίζει κάποιος πρόβλημα όρασης, μπορεί να περιηγηθεί με τα μάτια καλυμμένα με μάσκα και να ψηλαφήσει τα ανάγλυφα έργα, αφήνοντας τον συνταξιδιώτη του να τον οδηγήσει στον χώρο της έκθεσης. Είναι ένας διαφορετικός τρόπος εκμάθησης της τέχνης, κυρίως όμως είναι μια άσκηση εμπιστοσύνης.

Our sojourn in the city of Vivaldi and Marco Polo had reached its end. At dawn, we took the vaporetto for the Santa Lucia train station, and there we boarded the train for Ancona (the journey lasts 3.5 hours). The port city of Ancona was founded by Greeks from Syracuse around 387 BC and was conquered by Julius Caesar immediately after his crossing of the Rubicon. One of its most impressive monuments is the Roman Arch of Trajan in the port area, which contrasts strangely with both the cruise ships that anchor right behind it and the youngsters doing wheelies on their bikes next to it. The city is hilly in spots, but a stroll through its lanes is well worth it, revealing buildings with ornate façades, painted representations of angels, carved lions and bizarre window shutters (they fold in the middle and the bottom half opens, while the upper part remains closed). The Church of Santa Maria della Piazza and the Cathedral of San Ciriaco are both splendid, the latter constructed in a robust Romanesque style that combines the elegance of Italian buildings with the austerity of a Roman Catholic church. A break for a bite to eat at the Guasco Caffè Di Quartiere (it is warm and welcoming and, unlike other places, stays open all day), and then on to the most interesting building in Ancona, the old lazaret (a quarantine station), known as the Mole Vanvitelliana. The building, which was erected in the 18th century, today hosts all sorts of events (such as the current exhibition focusing on French photographer Henri Cartier-Bresson, running until June 17, 2018). It also houses the Museo Tattile Statale Omero (Homer Tactile Museum), which has been created with the visually impaired in mind. Its collection includes famous works of art (such as Picasso’s Guernica) rendered three-dimensionally. Those with no vision problems are free to explore the space blindfolded, and feel the raised works, although it's probably a good idea to do so with the assistance of a companion. Doing this is not only a very different way of learning about art; it's also an exercise in trust.

TRAVEL

142/143

Πλώρη για Κυκλάδες

Μεσαιωνικό χωριό Πύργος, Σαντορίνη / The medieval village of Pyrgos, Santorini

SETTING COURSE FOR THE CYCLADES Minoan Lines are bringing Heraklion closer to some of the most popular Cycladic islands. Let’s take a closer look at the charms they hold.

Oι Μινωικές Γραμμές ετοιμάζονται να φέρουν το Ηράκλειο πιο κοντά στα δημοφιλέστερα κυκλαδονήσια – ευκαιρία να θυμηθούμε τους λόγους που τα αγαπάμε.

TRAVEL Σαντορίνη άνωθεν / Bird’s-eye view of Santorini

ΣΑΝΤΟΡΙΝΗ

Santorini ΤΟΥ ΓΙΏΡΓΟΥ ΤΣΊΡΟΥ • BY GIORGOS TSIROS

1. ΠΑΝΤΑΧΟΎ ΠΑΡΌΝ: Το ηφαίστειο της Σαντορίνης αποτελεί το «κλειδί» για να κατανοήσετε την έλξη που ασκεί το νησί σε ανθρώπους απ’ όλο τον κόσμο. Μην περιοριστείτε στο υπερθέαμα της Καλντέρας από ψηλά: «οργώστε» τη με καταμαράν (sunset-oia.com), περπατήστε το σεληνιακό τοπίο της Νέας Καμένης για να νιώσετε την «ανάσα» του, βουτήξτε στα θερμά λουτρά της Παλαιάς Καμένης που μυρίζουν θειάφι και θαυμάστε τα «γλυπτά» που έχει δημιουργήσει στην απόκοσμη παραλία της Βλυχάδας. 2. ΈΞΙ ΧΙΛΙΕΤΊΕΣ ΣΕ ΜΊΑ ΒΌΛΤΑ:

Ξεκινήστε από τον προϊστορικό οικισμό του Ακρωτηρίου με τα διώροφα και τα τριώροφα κτίρια, σιωπηλούς μάρτυρες μιας ευημερίας που διεκόπη από την ηφαιστειακή έκρηξη του 17ου αι. π.Χ., και συνεχίστε στο Μουσείο Προϊστορικής Θήρας, στα Φηρά, με τις εκπληκτικές τοιχογραφίες. Περιδιαβείτε τον αρχαιολογικό χώρο της Αρχαίας Θήρας στην κορυφή του Μέσα Βουνού, χαθείτε στον λαβύρινθο του ενετικού κάστρου του Εμπορειού και επισκεφθείτε την άριστα ανακαινισμένη Έπαυλη Αργυρού στη Μεσαριά, για να δείτε πώς ζούσε μια πλούσια οικογένεια της Σαντορίνης κατά τον 19ο αιώνα. Μην παραλείψετε το Βιομηχανικό Μουσείο Ντομάτας «Δ. Νομικός» – Santorini Arts Factory, έναν χώρο-σύμβολο της προσπάθειας της Σαντορίνης να αναδείξει το βιομηχανικό της παρελθόν.

3. ΗΛΙΟΒΑΣΊΛΕΜΑ… ΑΛΛΙΏΣ: Η Οία έχει το «όνομα» του καλύτερου ηλιοβασιλέματος, αλλά ο βράχος του Σκάρου, στο Ημεροβίγλι, όπως και ο Φάρος του Ακρωτηρίου, έχουν τη δική τους χάρη – βγείτε από την πεπατημένη, μακριά από τα πλήθη με τα selfie sticks, και δεν θα χάσετε. 4. ΔΙΑΣΗΜΑ ΚΡΑΣΙΑ:

Η ποικιλία Ασύρτικο της Σαντορίνης κατακτά τον οινικό κόσμο και η επίσκεψη σε ένα ή περισσότερα οινοποιεία, όπου θα δοκιμάσετε εξαιρετικά δείγματα απευθείας στην «πηγή» τους, επιβάλλεται. Καθένα έχει τις δικές του αρετές, όλα είναι φιλόξενα και η συνοδεία ενός ειδικού όπως η Ηλιάνα Σιδηροπούλου (santoriniwinetrails.gr) εγγυάται ότι θα φύγετε πλουσιότεροι σε γνώσεις και εμπειρίες.

5. ΣΑΝΤΟΡΊΝΗ ΔΕΝ ΕΊΝΑΙ ΜΌΝΟ Η ΚΑΛΝΤΈΡΑ:

Δύο από τα αγαπημένα μας χωριά είναι το Μεγαλοχώρι, για την κουκλίστικη πλατεία του και τον ολοκαίνουργιο πολυχώρο Symposion (www. symposionsantorini.com) του μουσικού και κατασκευαστή παραδοσιακών οργάνων Γιάννη Πανταζή, και ο Πύργος, επίσης για τη σκιερή πλατεία του, τη βόλτα στο Κάστρο, τον καφέ στο Franco’s (τηλ.2286033957), με θέα αφ’ υψηλού, και το φαγητό στο κορυφαίο εστιατόριο Selene (τηλ. 22860-22249).

144/145

Οινοποιείο Santo Wines / Santo Wines Winery

Ακρωτήρι / Akrotiri

1. A FORCE OF NATURE: Its volcanic past is key to understanding why this island holds such sway over the world’s imagination, but don’t settle for enjoying the amazing spectacle of the caldera only from on high. Instead, sail over its waters aboard a catamaran (sunset-oia.com); walk the lunar landscape of Nea Kameni and feel its “hot breath” on your body; take a dip in the hot springs (with their distinct scent of sulfur) on Palaia Kameni; and admire the natural “sculptures” the volcano has crafted at the otherworldly beach of Vlychada. 2. SIX MILLENNIA IN A SINGLE STROLL: Start at the prehistoric settlement of Akrotiri with its two-story and three-story buildings, silent witnesses to a prosperity erased by the volcanic eruption of the 17th century BC. Move on to the Museum of Prehistoric Thera, in the capital of Fira, with its stunning murals. Wander around the archaeological site of Ancient Thera, on the summit of Mesa Vouno. Get lost in the labyrinthine Venetian castle at Emporio. Visit the beautifully renovated Argyros Mansion in Messaria to see how a well-to-do 19th-c. Santorinian family lived. Finally, make sure to drop by the D. Nomikos Tomato Industrial Museum - Santorini Arts Factory, a special place that showcases the island’s industrial past.

3. SPECIAL SUNSETS:

Sunsets at Oia may indeed be world-famous, but both the Rock of Skaros in Imerovigli and Faros in Akrotiri provide their own stunning sundowns; slip away from Oia’s selfie-stick crowds and make your own awesome memory!

4. FAMOUS WINES: Santorini’s Assyrtiko grape has captured the hearts of wine-lovers around the globe. A visit to one or more of the island’s wineries means you’ll be able to sample these exceptional wines directly from the source. Each winery has its own pluses, all are welcoming, and, if you happen to be in the company of an oenologist like Iliana Sidiropoulou (santoriniwinetrails.gr), you’re guaranteed an educational and thoroughly enjoyable experience. 5. SANTORINI: SO MUCH MORE THAN THE CALDERA: There are many wonderful villages on the island, but two of our favorites are Megalohori and Pyrgos. Megalohori has a charming little square, as well as the Symposio (www.symposionsantorini.com), a brand-new multipurpose art space that is the brainchild of musician and traditional instrument maker Yiannis Pantazis. Pyrgos has a wonderfully shady square, a Kastro (castle) well worth visiting, Franco’s (Tel. (+30) 2286.033.957) for a coffee (and a great view!), and Selene (Tel. (+30) 2286.022.249), a top-notch restaurant that’s an ideal choice for dinner.

TRAVEL

ΜΥΚΟΝΟΣ

Mykonos

ΤΗΣ ΑΛΕΞΆΝΔΡΑΣ ΤΖΑΒΈΛΛΑ • BY ALEXANDRA TZAVELLA

1. ΠΑΡΑΛΊΕΣ ΓΙΑ ΌΛΟΥΣ: Η ημέρα στη Μύκονο ξεκινά αργά το μεσημέρι σε μια αναπαυτική ξαπλώστρα (κάποιες από τις πιο περιζήτητες είναι στα beach bars Scorpios στην Παράγκα, Nammos στην Ψαρού και Alemagou στη Φτελιά) και τελειώνει αργά το βράδυ με ένα ηλιοκαμένο πλήθος που χορεύει ξυπόλυτο στην άμμο. Ανακαλύψτε και τις μη οργανωμένες παραλίες, όπως η Φωκός και ο Άγιος Σώστης. 2. Η ΧΏΡΑ-MALL:

Θυμίζει υπαίθριο mall με μαγαζιά, εστιατόρια, καφέ, μπαρ και ατέλειωτη περαντζάδα. Απορείς πώς χωράει τόσος κόσμος στα στενά, φιδωτά σοκάκια: την ημέρα πλημμυρίζουν από τουρίστες και ντόπιους που ψωνίζουν και τα βράδια από trendy παρέες που θα επιστρέψουν από την έξοδό τους με... γυαλιά ηλίου. Εκτός από τους ανεμόμυλους, τη Μικρή Βενετία και την εκκλησία της Παραπορτιανής στη γειτονιά του Κάστρου, κάντε στάση στον μοναδικό κήπο της Χώρας, στο Σινέ Μαντώ, για ταινία κάτω από τα αστέρια.

3. ΤΟ ΣΟΎΣΙ ΣΥΝΑΝΤΆ ΤΗ «ΜΌΣΤΡΑ»:

Δύσκολο έως απί-

θανο να μείνει ανικανοποίητος ένας καλοφαγάς στη Μύκονο. Εδώ συναντιούνται οι κουζίνες του κόσμου και θα γευτείτε από σούσι στο Matsuhisa (τηλ. 22890-25122) μέχρι την τοπική μόστρα (παξιμάδι με κοπανιστή και ντομάτα) στο καφενείο του Μπακόγια (τηλ. 22890-23552).

4. Η ΆΓΡΙΑ ΠΛΕΥΡΆ:

Εξερευνήστε τη βόρεια, άγρια πλευρά του νησιού κάνοντας μια οργανωμένη εκδρομή με καγιάκ: εντυπωσιακοί βράχοι, «πριβέ» παραλίες και θαλάσσιες σπηλιές συναρπάζουν (www. mykonoskayak.com). Αξέχαστη θα σας μείνει και η οργανωμένη ποδηλατάδα στα βορειοανατολικά, με τις χρυσαφένιες εκτάσεις, τα αλώνια και τα αγροτόσπιτα (www.yummypedals.gr).

5. ΣΤΟ ΙΕΡΌ ΝΗΣΊ: Μισή ώρα με το καραβάκι απέχει από τη Μύκονο η Δήλος, το «ιερό νησί» της αρχαίας Ελλάδας. Η περιήγηση στο Ιερό και στην ελληνιστική πόλη διαρκεί περίπου 4 ώρες. Στο Αρχαιολογικό Μουσείο θα δείτε μία από τις καλύτερες συλλογές γλυπτών παγκοσμίως (τηλ. 22890-22259, ανοιχτά 10.30-19.30, εισιτήριο: 12 ευρώ).

146/147

Χώρα – Γιαλός / Hora – Gialos

Περιοχή Αγίου Σώστη / In the area of Aghios Sostis

1. BEACHES FOR ALL: The day on Mykonos begins late in the afternoon on a comfortable sun lounger (some of the most sought-after are those at beach bars Scorpios at Paraga, Nammos at Psarou and Alemagou at Ftelia), and wraps up late in the evening with a sunburnt crowd dancing barefoot on the sand. Be sure to check out undeveloped beaches, such as Fokos and Aghios Sostis, as well. 2. THE “HORA MALL”: Hora, the island’s main town, resembles

Χώρα Μυκόνου / Hora on Mykonos

an outdoor mall with its shops, restaurants, cafés, bars and endless streams of people. It’s a wonder how so many visitors fit into its narrow, serpentine lanes. In the morning, these tiny streets are full of tourists and locals out on their shopping rounds; at night, they’re crowded with happy revelers heading out for a good time with sunglasses in their pockets, knowing they won’t be home until after sunrise. After you check out the windmills, Mikri Venetia (Little Venice) and Paraportiani Church in the Kastro area, be sure to make your way to the greenest spot in town – the garden of the open-air cinema Manto – to catch a film under the stars.

3. SUSHI MEETS MOSTRA:

It’s really very difficult for a gourmand to remain unsatisfied in Mykonos. The island is a meeting place of world cuisines, a place where you can sample an extremely wide range of culinary treats – from sushi at Matsuhisa (Tel. (+30) 2289.025.122) to local mostra (a rusk topped with kopanisti cheese and tomato) at the Bakogia (aka Gialos) (Tel. (+30) 2289.023.552).

4. THE WILD SIDE:

Explore the wild northern side of the island on an group kayak excursion. Impressive rocks, secluded beaches and sea caves will take your breath away (www.mykonoskayak.com). A cycling tour of the northeastern part of the island (featuring golden expanses, outdoor threshing floors and farmhouses) is another activity sure to remain unforgettable (www.yummypedals.gr).

5. ON THE HOLY ISLE: It only takes a half-hour on the small boat Αλλαντικό λούζα / Louzα (cured pork)

from Mykonos to reach ancient Greece’s “Sacred Island” of Delos. A tour of Apollo’s sanctuary and the ruins of the cosmopolitan Hellenistic city takes about four hours to complete. The Archaeological Museum of Delos boasts one of the best sculpture collections in the world (Tel. (+30) 2289.022.259; open 10:30-19:30. Admission: €12).

TRAVEL

ΠΑΡΟΣ

Paros

ΤΗΣ ΒΑΣΙΛΙΚΉΣ ΚΕΡΆΣΤΑ • BY VASILIKI KERASTA

1. ΈΝΑ ΝΗΣΊ-ΠΑΡΑΛΊΑ: Στην Πάρο δεν ξέρεις πού να πρωτοκολυμπήσεις, αφού η μία υπέροχη αμμουδιά διαδέχεται την άλλη. Δημοφιλέστατες είναι οι Κολυμπήθρες και η Santa Maria με το κεφάτο beach bar. Στο Μοναστήρι, εκτός από βουτιές, μπορείτε να δείτε το βράδυ μια ταινία στο θερινό σινεμά του Περιβαλλοντικού και Πολιτιστικού Πάρκου (www.parospark.com). Για ησυχία επιλέξτε τον Μώλο και τον Καλόγερο με την αργιλώδη άμμο.

διαδρομή προς τα εκεί επισκεφτείτε το εργαστήρι κεραμικής Ύρια (www.yriaparos.com). Καταλήξτε στη Μάρπησσα – τέλη Αυγούστου θα πετύχετε και το τριήμερο φεστιβάλ της (www. stimarpissa.gr).

2. ΖΩΗΡΆ ΛΙΜΆΝΙΑ: Στο βενετσιάνικο λιμανάκι της Νάουσας

4. ΠΑΙΧΝΊΔΙΑ ΜΕ ΤΟΝ ΆΝΕΜΟ: Στη Χρυσή Ακτή, όσο πιο μεγάλα είναι τα κύματα τόσο πιο χαρούμενοι είναι όλοι, αφού εδώ έρχονται για windsurf (sunwind.gr). Μπορείτε επίσης να παίξετε beach volley. Στην Πούντα ετοιμαστείτε για απογείωση: η παραλία συγκαταλέγεται στα διεθνή κέντρα του kitebording και αποτελεί από μόνη της προορισμό για τους λάτρεις του αθλήματος (www.paroskite-procenter.com).

3. ΔΡΟΣΕΡΈΣ ΠΛΑΤΕΊΕΣ ΣΤΗΝ ΕΝΔΟΧΏΡΑ: Ανεβεί-

5. ΑΝΌΘΕΥΤΗ ΠΆΡΟΣ: Στο επίνειο της Αγκαιριάς, την Αλυκή, σχεδόν κάθε ταβέρνα έχει και το καΐκι της, άρα θα βρείτε και φρέσκο αιγαιοπελαγίτικο ψάρι. Μάλιστα, κάθε Αύγουστο οργανώνουν τη Γιορτή του Ψαρά. Από εκεί ξεκινάει και μια ωραία διαδρομή 1½ ώρας περίπου από μονοπάτι που περνάει πρώτα από το μοναστήρι Αγίων Θεοδώρων και καταλήγει στο Άσπρο Χωριό. Εκεί μπορείτε να δροσιστείτε στις παραλίες Λωλαντώνης και Γλύφα.

συναντιούνται τα ξημερώματα ξενυχτισμένοι τουρίστες και ψαράδες που επιβιβάζονται στα καΐκια τους. Εδώ χτυπάει η καρδιά της νυχτερινής ζωής της Πάρου, καθώς και στον διπλανό Άγιο Δημήτριο. Νάουσα αλλά και Παροικιά έχουν επίσης ωραίες αγορές, αλλά και ενδιαφέρουσες γκαλερί, όπως είναι η Holland Tunnel Gallery (Παροικιά, www.hollandtunnelgallery.com).

τε στα ορεινά και κάντε την πρώτη στάση στην πλατεία του οικισμού Κώστος για καφέ και τάβλι κάτω από τον πλάτανο, παρέα με τους ντόπιους. Φτάστε στις Λεύκες για την πλατεία της Αγίας Τριάδας –είναι μία από τις ομορφότερες των Κυκλάδων– και στη

148/149

Κολυμπήθρες / Kolymbithres Beach

Λεύκες / Lefkes

Παιχνίδια στην άμμο / Beach soccer

Παροικιά / Parikia

1. AN ISLAND THAT’S ONE BIG BEACH: On Paros, you’ll be

faced with the problem of deciding which beach to go to first; they’re are lined up one after the other. The most popular swimming spots are Kolymbithres and Santa Maria; the latter boasts a lively beach bar. At Monastiri, after your afternoon swim, you can take in an evening movie at the open-air cinema at the Environmental and Cultural Park of Paros (www.parospark.com). For a quieter setting, opt for Molos and Kalogeros; the latter is known for its clay-like sand.

2. BUZZING PORTS: Daybreak at the little Venetian port of Naoussa finds tourists who have been up all night partying crossing paths with fishermen boarding their vessels in search of the day’s catch. Along with nearby Aghios Dimitrios, Naoussa is regarded as the center of the island’s nightlife scene. It also offers great marketplaces and noteworthy cultural spots, as does the island’s capital, Parikia, which hosts the Holland Tunnel Gallery (www.hollandtunnelgallery.com). 3. COOLING OFF IN VILLAGE SQUARES: Head up to higher

ground and make the main square in Kostos your first stop for coffee and a round or two of tavli (backgammon) with the locals under the

spreading plane tree. Next up is Lefkes and its Aghia Triada Square – one of the prettiest in all of the Cyclades. On your way there, be sure to check out the workshop at Yria Ceramics (www.yriaparos.com). Finish up at Marpissa. If you’re here near the end of August, its annual three-day festival is a must (www.stimarpissa.gr).

4. PLAYING GAMES WITH THE WIND: Ask the people at Chrissi Akti (Golden Beach), and they’ll tell you the bigger the waves, the better! This is a top-notch location for windsurfing (sunwind.gr). If beach volleyball is more your thing, you can play this here, too! On the other side of the island, at Pounda Beach, prepare for lift-off: it’s famous as a kiteboarding center, ranking as a top destination for lovers of the sport (www.paroskite-procenter.com). 5. PRISTINE PAROS: In Alyki, almost every taverna has its own fishing boat, so they can all offer their patrons freshly caught fish. In fact, an event honoring the village’s fishermen (Giorti tou Psara) is held each August. This small fishing port is also the starting point of a lovely walk (around 90 minutes) via the Aghioi Theodoroi Monastery to Aspro Horio. On the way there, you can stop for a refreshing dip at Lolantonis or Glyfa beaches, both highly recommended.

Νάουσα / Naoussa Port

TRAVEL

ΙΟΣ

Ios

Μαγγανάρι / Magganari

ΤΗΣ ΜΑΡΊΑΣ ΚΟΡΑΧΆΗ • BY MARIA KORACHAI

150/151

Χώρα Ίου / Hora on Ios

Σκάρκος / Skarkos

1. BLOND BEACHES: Welcome to Ios; there’s a cold beer or an iced coffee on the table in front of you, and your feet are buried in fine golden sand. The whole of the island has beaches covered in light-colored sand lapped by turquoise waters. Mylopotas is the bestknown of the lot, with restaurants, cafés, bars and hotels. Magganari is next on the list, and is comparatively quiet, with one taverna and a single bar. Other fine choices are Aghia Theodoti (with sun loungers) and Tris Klisies (not developed). 1. ΞΑΝΘΈΣ ΠΑΡΑΛΊΕΣ:

Παγωμένη μπίρα ή καφές, καπέλο και πόδια βουτηγμένα στη χρυσή, λεπτή άμμο. Όλη η Ίος έχει ανοιχτόχρωμες παραλίες με γαλαζοπράσινα νερά. Ο Μυλοπότας είναι η διασημότερη (οργανωμένη με εστιατόρια, καφέ, μπαρ και ξενοδοχεία). Ακολουθεί το σχετικά πιο ήσυχο Μαγγανάρι, που έχει μία ταβέρνα και ένα μπαρ, ενώ άλλες ωραίες επιλογές είναι η Αγία Θεοδότη (με ξαπλώστρες) και οι Τρεις Κλησιές (ανοργάνωτη).

2. ΑΤΈΛΕΙΩΤΟ ΠΆΡΤΙ: Στο νησί του bar hopping τα πάρτι ξεκινούν

από το μεσημέρι στην παραλία του Μυλοπότα και στο Far Out Beach Club, όπου διάσημοι DJs ξεσηκώνουν εκατοντάδες κόσμου. Το βράδυ και μέχρι τα ξημερώματα ο παλμός μεταφέρεται στα σοκάκια της Χώρας με τα αμέτρητα μπαρ, αλλά και κάποια cocktail bars που λειτουργούν σε πιο χαλαρούς ρυθμούς.

3. ΓΑΣΤΡΟΝΟΜΙΚΌ ΑΛΦΑΒΗΤΆΡΙ:

Παραγγείλτε «μοσέντα» και θα σας σερβίρουν καρπουζόπιτα με θυμαρίσιο μέλι, «μελιτίνια» για να έρθουν στο τραπέζι σας τηγανίτες με μαστίχα και μυζήθρα και «τσιμέτια» για να δοκιμάσετε γεμιστούς κολοκυθανθούς. Από τη νιώτικη γαστρονομία δεν λείπουν επίσης τα ωραία τυριά: μη χάσετε το πικάντικο «σκοτύρι», με θρούμπι, πιπέρι και θυμάρι και το «ξινό», μια δροσερή αλοιφή ιδανική για σαλάτες.

4. ΘΈΑ ΚΑΙ ΑΞΙΟΘΈΑΤΑ: Η Ίος είναι γεμάτη εκκλησίες – περισσότερες από 365, όπως λένε οι ντόπιοι. Ανεβείτε στην Παναγία Γκρεμιώτισσα για ένα από τα ωραιότερα ηλιοβασιλέματα. Ωραία δύση θα δείτε και από το θέατρο του Οδυσσέα Ελύτη, ενώ από το βυζαντινό Παλαιόκαστρο, που είναι χτισμένο σε μια αετοφωλιά, το βλέμμα φτάνει έως τη Νάξο και την Πάρο. Επισκεφτείτε επίσης τον πρωτοκυκλαδικό οικισμό του Σκάρκου και τον τάφο όπου λέγεται ότι ενταφιάστηκε ο Όμηρος. 5. ΤΑ ΝΙΏΤΙΚΑ ΠΑΝΗΓΎΡΙΑ: Κάντε ένα διάλειμμα από τα μπαρ

και διασκεδάστε για λίγο παρέα με τους ντόπιους. Τα νιώτικα πανηγύρια θα σας συστήσουν ένα άλλο πρόσωπο του νησιού. Τα μεγαλύτερα είναι: 23/6 του Αγίου Ιωάννη του Κλήδονα στον Πύργο, 28/8 παραμονή του Αγίου Ιωάννη στον Κάλαμο και στην Ψάθη, 7/9 παραμονή της Παναγίας στην Αγία Θεοδότη και στο Παλαιόκαστρο.

Πάρτι... στα ανοιχτά / Fun on the waves

2. ENDLESS PARTYING: On this island famous for its bar-hopping

scene, the partying kicks off every afternoon at Mylopotas Beach and at the Far Out Beach Club, where famous DJs get hundreds of people moving to the beat. From evening until daybreak, the pulsating rhythms make their way down the narrow lanes of the main town, Hora, to its countless nightspots but don’t quite reach the collection of cocktail bars that also operate there, serving up more laid-back sounds.

3. A GASTRONOMIC PRIMER: Order mosenta and you’ll get watermelon pie with thyme honey; ask for melitinia and they’ll serve you pancakes with mastic and myzithra cheese. Opt for tsimetia and they’ll bring stuffed zucchini flowers to your table. Of course, the cuisine of Ios would not be complete without a fine array of cheeses. Make sure you try the spicy skotyri with flavors of savory, pepper and thyme, or the creamy thick ksino, an ideal choice with salads. 4. VIEWS AND SIGHTS WORTH A VIEW: Ios is full of churches – more than 365 of them, according to the locals. Make the ascent to Panaghia Gremiotissa and catch one of the most beautiful sunsets you’ll ever see. You can also view a lovely sunset from the Odysseas Elytis Theater. The Byzantine castle known as Palaiokastro, constructed on the summit of a hill, affords sweeping views that extend as far as Naxos and Paros. Make sure, too, to visit the Early Cycladic settlement of Skarkos, and the grave there, believed by many to be that of the great poet Homer. 5. FEAST DAY CELEBRATIONS: Take a break from the bars and

indulge in a bit of traditional entertainment with the locals. Feast day celebrations in Ios will introduce you to another side of life on the island. Some of the biggest celebrations are held on: the Eve of Aghios Ioannis Klidonas in Pyrgos, on June 23; on the Eve of Aghios Ioannis in both Kalamos and Psathi, on August 28; and on the Eve of the Panaghia in both Aghia Theodoti and Palaiokastro, on September 7.

Far Out Beach Club

PIRAEUS

Το λιμάνι ΤΗΣ ΓΕΥΣΗΣ

Μην πέσετε στην παγίδα του πρόχειρου φαγητού κατά την παραμονή σας στον Πειραιά. Στέκια που φημίζονται για την ποιότητά τους βρίσκονται πολύ κοντά στο λιμάνι.

PIRAEUS FOOD GUIDE Don’t settle for the first street food joint you come across during your time in Piraeus. Here’s where to go for quality food near the port. ΤΗΣ ΠΑΟΥΛΙΝΑ ΜΠΙΟΡΚ ΚΑΨΑΛΗ • BY PAULINA BJÖRK KAPSALIS

Αν και μέχρι πρόσφατα ο Πειραιάς δεν είχε τη φήμη μοδάτου προορισμού για καλοφαγάδες, όπως η Αθήνα, τα πράγματα τελευταία φαίνεται ότι αλλάζουν. Όλο και περισσότεροι Αθηναίοι κατεβαίνουν στις γειτονιές του για μεσημεριανό ή βραδινό σε κάποιο από τα νέα και καινοτόμα εστιατόρια που έχουν εμφανιστεί στη γαστρονομική σκηνή. Συγκεντρώσαμε για εσάς τις καλύτερες επιλογές για φαγητό, κοκτέιλ, αλλά και αγορές, σε μικρή απόσταση από το λιμάνι.

CORKS & FORKS / HAMS & CLAMS Σαν δύο αδελφάκια με διαφορετικά ενδιαφέροντα, τα εστιατόρια Corks & Forks και Hams & Clams μπορεί να βρίσκονταν μέχρι πρόσφατα πλάι πλάι και να έχουν τους ίδιους ιδιοκτήτες, προβάλλουν ωστόσο διαφορετικά προφίλ και κουζίνες. Το πρώτο αυτοπροσδιορίζεται ως «wine pub», ενώ το δεύτερο ως «jamon και oyster bar». Αν και τα δύο αυτά είδη είναι σχετικά άγνωστα, τα τελευταία χρόνια αποκτούν όλο και περισσότερους οπαδούς. Στο Corks & Forks, πιάτα όπως χοιρινή πανσέτα, κόντρα μπριζόλα μοσχαρίσια, μπέργκερ, καθώς και προτάσεις ασιατικής ή ιταλικής έμπνευσης, συνοδεύονται υπέροχα με κάποια από τις 70-80 ετικέτες της ενημερωμένης λίστας κρασιών που εκπροσωπεί τον ελληνικό και τον διεθνή αμπελώνα (οι 20 σερβίρονται και σε ποτήρι). Απολαύστε τα

Less famous as a foodie destination than central Athens, Piraeus boasts many restaurants and bars with more history and quality than trend factor. Lately, however, things have been slowly changing. In fact, more and more Athenians are heading to neighborhoods in Piraeus to eat out, as quite a few innovative new restaurants have opened their doors. We’ve rounded up some of the best options for dining, sipping cocktails and food shopping that are all just a short walk or taxi ride from the port.

CORKS & FORKS AND HAMS & CLAMS Like two siblings with different interests, Corks & Forks and Hams & Clams have different profiles and cuisines, but you can still sense that they were created by the same people. One is defined as a wine pub, the other as a jamόn and oyster bar. New to most patrons, both concepts are equally successful at winning people over. At Corks & Forks, pub food such as pork belly, steak and burgers, as well as Asian-influenced and Italian-inspired dishes, will find their perfect wine match in their generous list (70-80 selections, of which about 20 are served by the glass), which features Greek and international varietals. The cheese and charcuterie platters are generous, and their banoffee in a jar is famous, a must before you leave.

152/153

Ο Γιάννης Παρίκος και ο Λευτέρης Λαζάρου στο Varoulko Seaside. / Giannis Parikos and Lefteris Lazarou at Varoulko Seaside.

Λουμίδης / Loumidis

Το Υπερωκεάνειον / To Yperokeanion

Hams & Clams

Μιράν / Miran

PIRAEUS Παπαϊωάννου / Papaioannou

πληθωρικά πλατό τυριών και αλλαντικών και μη φύγετε χωρίς να δοκιμάσετε το φημισμένο τους μπανόφι, το οποίο σερβίρεται μέσα σε βαζάκι. Στο Hams & Clams, το οποίο φέτος το καλοκαίρι θα μεταφερθεί λίγο μακρύτερα, στη Μαρίνα Ζέας, θα γευτείτε ελληνικά θαλασσινά σε συνταγές εμπνευσμένες από τη διεθνή κουζίνα. Τα μπρουσκετάκια με γαύρο μαρινάτο, το σεβίτσε τσιπούρας και το jamon είναι γευστικότατα, ωστόσο τα στρείδια τους είναι εκείνα που ξεχωρίζουν: επιλέξτε τα κλασικά Rockefeller, τα Spicy Tequila και εκείνα που σερβίρονται με σφηνάκια Bloody Mary. Info: Corks & Forks, Ακτή Θεμιστοκλέους και Πάργας 1, τηλ. 2155159792, corksandforks.gr | Hams & Clams, Μαρίνα Ζέας, τηλ. 2104186683, hamsandclams.gr

ΤΟ ΥΠΕΡΩΚΕΆΝΕΙΟΝ Ο γοητευτικός και φιλόξενος αυτός χώρος με τις πολυκαιρισμένες αφίσες στους τοίχους και μια χούφτα τραπέζια θυμίζει παλιά Ελλάδα. Το φαγητό του δεν θα μπορούσε παρά να είναι παραδοσιακό: εδώ θα βρείτε κλασικά ελληνικά πιάτα σε μεγάλες μερίδες και ιδιαίτερα προσιτές τιμές. Μας άρεσαν τα τηγανητά κολοκυθάκια και τα θαλασσινά, όπως το χταπόδι στη σχάρα και τα τηγανητά καλαμαράκια. Δοκιμάστε επίσης την πίτα από την Κίμωλο, που μοιάζει με πίτσα και φτιάχνεται με μπόλικο ελαιόλαδο, κρεμμύδι και ντομάτα – απλή αλλά πεντανόστιμη. Info: Μαρίας Χατζηκυριακού 48, τηλ. 210-4180030

Ο ΑΡΛΕΚΊΝΟΣ Μη σκεφτείτε πως, επειδή βρίσκεται στο πιο κεντρικό σημείο του Πειραιά, στην πλατεία Κοραή, είναι «παγίδα» τουριστών. Αντιθέτως, στον Αρλεκίνο και οι τιμές είναι προσιτές και το φαγητό προσεγμένο. Εδώ θα γευτείτε σύγχρονες εκδοχές παραδοσιακών ελληνικών πιάτων, όπως ντάκο από παξιμάδι χαρουπιού, πανσέτα με τηγανητές πατάτες πασπαλισμένες με μυζήθρα, ζουμερά λουκάνικα και εξαιρετικά μανιτάρια πορτομπέλο. Συνοδεύστε με χύμα κρασί, τσίπουρο ή ρακή. Info: Καραΐσκου 104, τηλ. 210-4132555

Ο ΓΙΆΝΝΗΣ Μπορεί η οικογενειακή ψαροταβέρνα του Γιάννη να μη βλέπει θάλασσα, αλλά χάρη στις γεύσεις της θα νιώσετε πως είστε δίπλα στο νερό. Τα ψάρια και τα θαλασσινά είναι ολόφρεσκα και μαγειρεύονται άψογα στη σχάρα ή στο τηγάνι. Το μαγαζί είναι μικρό και τα λιγοστά τραπέζια γεμίζουν γρήγορα, οπότε φροντίστε να πάτε νωρίς. Info: Λεωφόρος Χατζηκυριακού 107, τηλ. 210-4180160, www.ogiannis.gr

ΠΑΠΑΪΩΆΝΝΟΥ Η οικογένεια Παπαϊωάννου έχει συνδέσει το όνομά της με την κλασική

Paleo

Hams & Clams, which at the start of this summer is moving to Zea Marina, slightly further away from its sibling restaurant than it is now, prepares local seafood in international ways. The anchovy bruschetta, the sea bream ceviche and the jamόn are all good, but the oysters stand out. Our favorites are the spicy tequila oysters, the oysters served with shots of Bloody Mary, and the classic Oysters Rockefeller. Info: Corks & Forks, Akti Themistokleous & 1 Pargas, Tel. (+30) 215.515.9792, corksandforks.gr | Hams & Clams, Marina Zeas, Tel. (+30) 210.418.6683, hamsandclams.gr

ΤΟ YPEROKEANION The charming and warm space of To Yperokeanion (Submarine), with old posters on the walls and only a handful of tables, is like a bit of old Greece. The food is also traditional: you’ll find all the classics you’ve been longing to eat, in large portions and at good prices. We like the fried zucchini and all the classic seafood, such as the grilled octopus and the fried squid. Also, don’t miss the Greek version of pizza, from the island of Kimolos, which is made with plenty of good olive oil, and topped with onions and tomato – simple and totally scrumptious. Info: 48 Marias Hatzikyriakou, Τel. (+30) 210.418.0030

O ARLEKINOS Don’t be fooled into thinking that this meze-and meat-centered restaurant is a tourist trap. Despite its excellent location near Korai Square and its traditional taverna look, prices are reasonable and the food is innovative, albeit very Greek. Arlekinos (which translates as “Harlequin”) offers contemporary versions of Greek dishes, like pancetta with myzithra cheese-topped fried potatoes, dakos salad with carob rusks, hearty sausages and excellent Portobello mushrooms. Pair the food

154/155

Corks & Forks

Rockfellas Excelsior

ποιοτική ψαροφαγία στο Μικρολίμανο. Έχει πιστούς πελάτες και γρήγορα διαπιστώνει κανείς τον λόγο: ποιότητα στις πρώτες ύλες, στις συνταγές και στις τεχνικές. Δοκιμάστε οπωσδήποτε οστρακόδερμα, στρείδια, γυαλιστερές και αχινούς. Τα τηγανητά μπαρμπούνια είναι επίσης must ή οποιοδήποτε ψάρι στη σχάρα από την ψαριά της ημέρας. Συνοδεύστε με ελληνικό λευκό κρασί από την πληρέστατη λίστα τους. Info: Ακτή Κουμουνδούρου 42, τηλ. 210-4225059

PALEO Πρόκειται για μια παλιά αποθήκη του Πειραιά που έχει μετατραπεί σε wine bar με μίνιμαλ σχεδιασμό, ψηλούς τραχείς τοίχους, εντυπωσιακό ξύλινο ταβάνι και ντεκόρ που παραπέμπει στο κρασί: Δύο βαρέλια φρουρούν την είσοδο και οι καρέκλες φέρουν στην πλάτη τους ονομασίες ποικιλιών. Καθίστε αναπαυτικά και επιλέξτε μία από τις ετικέτες της πολύ ενημερωμένης λίστας, που έχει επιμεληθεί προσεκτικά ο ιδιοκτήτης και σομελιέ Γιάννης Καϋμενάκης. Tο Paleo σερβίρει και πεντανόστιμα μεσογειακά πιάτα: ζητήστε από τους ειδικούς να σας προτείνουν το πιο ταιριαστό με το κρασί σας. Info: Πολυδεύκους 39, τηλ. 210-4125204

VAROULKO SEASIDE, BITES & WINE ΚΑΙ MARY PICKFORD Στο βραβευμένο με αστέρι Michelin Varoulko Seaside, στο γραφικό Μικρολίμανο, ο διάσημος Λευτέρης Λαζάρου μαγειρεύει παρέα με τον Γιάννη Παρίκο και σερβίρει ψάρι και θαλασσινά σε πρωτότυπες συνταγές που δύσκολα θα βρείτε αλλού, όπως η ροφομακαρονάδα. Στο ολοκαίνουργιο Bites & Wine στο ισόγειο του ίδιου κτιρίου, ο Λαζάρου εστιάζει στις μικρές μπουκιές, στα τάπας δηλαδή, που συνοδεύουν υπέροχα την αξιόλογη λίστα κρασιών του. Μην παραλείψετε να δοκιμάσετε τα ντολμαδάκια με αμπελόφυλλο, γεμισμένα με ριζότο σουπιάς. Στην ταράτσα του Varoulko, τέλος, σας περιμένει το μπαρ Mary Pickford (από το ομώνυμο κοκτέιλ), μια συνεργασία του Λαζάρου με τον Θάνο Προυναρούς και την ομάδα του μπαρ Baba au Rum, ενός από τα 50 καλύτερα μπαρ του κόσμου. Από εδώ θα χαζέψετε, τους καλοκαιρινούς μήνες, την ομορφότερη πειραιώτικη δύση και ανατολή. Απολαύστε τα εξαιρετικά τους κοκτέιλ και συνοδεύστε με κάποια από τα ευρηματικά τάπας που ετοιμάζονται στην κουζίνα του Varoulko. Info: Ακτή Κουμουνδούρου 52-56, Μικρολίμανο, τηλ. 210-5228400 (Varoulko Seaside, Bites & Wine)|τηλ. 210-4123308 (Mary Pickford)

CHE Στο πολύχρωμο CHE Cocina y Barra Sudamericana είναι σαν να ταξιδεύεις στους Τροπικούς. Φαναράκια, ξύλινα έπιπλα, πελώρια φυτά και ένα γιγάντιο γκράφιτι που απεικονίζει τη Φρίντα Κάλο συνθέτουν ένα

with the house wine, or traditional spirits like tsipouro or raki. Info: 104 Karaiskou, Tel. (+30) 210.413.2555

O GIANNIS If you don’t mind leaving the shore for a while, this family-run restaurant is one that makes an impression, as it proves that you don’t need to actually see the sea to feel like you’re close to it. The fish and seafood here is cooked to perfection, whether grilled or fried. It’s a small space, and the tables fill up easily, so it’s a good idea to go early, be it for lunch or dinner. Info: 107 Hatzikyriakou Avenue, Tel. (+30) 210.418.0160

PAPAIOANNOU This traditional fish restaurant in Mikrolimano has a dedicated following, and it’s easy to see why: it’s because of the quality of its ingredients, as well as its recipes and execution. There is no better place to enjoy the seafood you’ve come to associate with Greece than here, especially with its sea view. We recommend the sea urchin, the red mullet, or the catch of the day on the grill. Pair your food with a Greek white from the extensive wine list. Info: 42 Akti Koumoundourou, Tel. (+30) 210.422.5059

PALEO What you see is what you get at Paleo, an old warehouse that’s been converted into a wine bar, and that’s a good thing. Minimalist in design, it has rough walls and an impressively high wooden ceiling. There’s no confusion as to what kind of bar this is, since even the decorative elements are wine-related; the chairs are marked with wine varieties and two barrels stand sentry at the entrance. So, take a seat and enjoy a bottle from the list curated by owner and sommelier Yiannis Kaimenakis. If you’re hungry, the food is Mediterranean and delicious. Let your sommelier guide you to the best choice of dish to go with your wine. Info: 39 Polidefkous, Tel. (+30) 210.412.5204

VAROULKO SEASIDE, BITES & WINE, AND MARY PICKFORD Lefteris Lazarou is Greece’s most famous seafood chef. At Michelinstarred Varoulko in the picturesque little port of Mikrolimano, where he cooks together with Giannis Parikos, you’ll find innovative seafood dishes that never disappoint. Meanwhile, in the newly opened adjoining space Bites & Wine, they serve a different menu focused on tapas that go well with their list of selected fine wines. Enjoy dolmadakia (stuffed vine leaves) filled with cuttlefish risotto, and other nibbles. In the summertime, Varoulko’s rooftop bar Mary Pickford offers the dreamiest sunset and moonrise views in Piraeus. Named for the clas-

PIRAEUS εξωτικό σκηνικό, ιδανικό για να απολαύσει κανείς ένα δροσιστικό κοκτέιλ. Σας προτείνουμε το Georgy Porgy’s Punch με αρωματικό ρούμι, «μαγειρεμένο» με μπανάνα, λικέρ αχλάδι, φρέσκο χυμό από λάιμ, ανανά, μούρα και σιρόπι τόνκα. Ιδιαίτερο είναι και το ελαφρώς καυτερό Pedro Furioso με τεκίλα, αρωματισμένη με anjo chili και τζίντζερ. Και τα δύο ταιριάζουν με τα παιχνιδιάρικα πιάτα που αντλούν έμπνευση από κουζίνες της Λατινικής Αμερικής. Ο αργοψημένος «σιδηρόδρομος» από black angus με πικάντικο καλαμπόκι και η αργομαγειρεμένη χοιρινή πανσέτα Tamal Criollo με foie gras, μαρμελάδα παπάγια και πουρέ καλαμποκιού ικανοποιούν όλες τις αισθήσεις. Info: Καραΐσκου 151, τηλ. 210-4296660, cherestaurant.gr

ROCKFELLAS EXCELSIOR Το Rockfellas Excelsior, κρυμμένο στην πίσω πλευρά της Μαρίνας Ζέας, καταφέρνει να παντρέψει τη ροκ μουσική με το fine drinking (premium αποστάγματα, καλής ποιότητας πάγος, ιδανικό σερβίρισμα). Χαμηλός φωτισμός, τοίχοι σε έντονο μπλε, γεμάτοι με φωτογραφίες του Johnny Cash, συνθέτουν το σκηνικό του μπαρ, το οποίο προσφέρεται τόσο για χαλαρή κουβέντα όσο και για χορό. Τα ποτά ποικίλλουν, για να καλύπτουν κάθε προτίμηση και στυλ. Δοκιμάστε το Biracial, ένα κοκτέιλ εμπνευσμένο από το κλασικό Βoulevardier, αλλά με Μezcal, λικέρ ανανά και αλμυρή σοκολάτα στο χείλος του ποτηριού, και το Coco Boy, εμπνευσμένο από την ταϊλανδέζικη κουζίνα, με λικέρ καρύδας, λεμονόχορτο, γάλα καρύδας και τζίντζερ. Ενδιαφέρον και το Queen’s Sensei, με έμπνευση από το ιαπωνικό bartending, που έχει την όψη και τη γεύση ενός μπουκέτου αγριολούλουδων – η απόλυτη καλοκαιρινή συνταγή στο ποτήρι σας. Info: Μαρίνα Ζέας, τηλ. 210-4184440

Ο Γιάννης / O Giannis

Αρλεκίνος / Arlekinos

ΣΟΥΒΕΝΙΡ ΓΙΑ ΦΑΓΩΜΑ MIΡAN Η μυρωδιά των αλλαντικών και των τυριών θα κάνει το στομάχι σας να γουργουρίζει με το που μπείτε στο μαγαζί. Η μεγάλη του ιστορία ξεκινά το 1922, όταν ο ιδρυτής του Μιράν Κουρουνλιάν, πρόσφυγας από τη Μικρά Ασία, ξεκίνησε να παρασκευάζει και να πουλάει παστουρμά και σουτζούκι στον Πειραιά. Το κατάστημα μεταφέρθηκε αργότερα στο κέντρο της Αθήνας, αλλά το Miran ξανάνοιξε και στον Πειραιά. Πιο δημοφιλή από όλα του τα αλλαντικά είναι ο παστουρμάς από μοσχάρι ή καμήλα, καθώς και το πικάντικο σουτζούκι. Info: Τσαμαδού 2 και Δημ. Γούναρη, τηλ. 210-4121766

ΛΟΥΜΊΔΗΣ Στο παραδοσιακό καφεκοπτείο της οικογένειας Λουμίδη, η οποία άρχισε να καβουρδίζει και να πουλάει καφέ στον Πειραιά το 1919, θα βρείτε τον περίφημο Λουμίδη Παπαγάλο, αλλά και τον απαραίτητο εξοπλισμό για να τον παρασκευάζετε μερακλίδικα στο σπίτι σας. Προμηθευτείτε επίσης παραδοσιακά γλυκά – θα ταιριάξουν υπέροχα με τον καφέ σας. Info: Τσαμαδού 2 και Δημ. Γούναρη 10-12, τηλ. 210-4176714, www.loumidis.gr

Ο ΜΑΝΔΡΑΓΌΡΑΣ Το ιστορικό μπακάλικο του 1955, ανακαινισμένο πλέον, μοιάζει με μικρή χρονομηχανή και εμπορεύεται παραδοσιακά προϊόντα από όλη την Ελλάδα. Φημίζεται για τα βότανα, τα τυριά του και το αγαπημένο υποβρύχιο που μας θυμίζει τα παιδικά μας χρόνια, ωστόσο θα βρείτε επίσης μαρμελάδες, αλλαντικά, μέλι και πολλών ειδών ελιές. Ό,τι κι αν επιλέξετε, μπορείτε να το δοκιμάσετε πριν το αγοράσετε. Info: Δημ. Γούναρη 14-16, τηλ. 210-4172961, www.mandragoras.gr

Bites & Wine

156/157 sic cocktail rather than the famous actress, this is a fine drinking establishment, the result of a collaboration between Lazarou and Thanos Prunarus, the man behind Baba au Rum, one of the World’s 50 Best Bars. Pair some light bar food, made in the Varoulko kitchen, with excellent cocktails. Info: 52-56 Akti Koumoundourou, Mikrolimano, Tel.(+30) 210.522.8400 (Varoulko Seaside, Bites & Wine), (+30) 210.412.3308 (Mary Pickford)

Mary Pickford

CHE Unique in its colorful summer look, CHE: Cocina y Barra Sudamericana is like another world. A giant mural of Frida Kahlo, lanterns, wooden furniture and large plants create an exotic atmosphere – perfect for enjoying a refreshing cocktail. Recommended are the Georgy Porgy’s Punch, with rum, pear liqueur, pineapple, lime, pomegranate, and tonka syrup, and the slightly spicy Pedro Furioso with chili-infused el Jimador tequila and ginger. Both go well with the playfully presented food, inspired by various South American cuisines. The slow-roasted Black Angus spare ribs with spicy corn and the Tamal Criollo pancetta with foie gras, papaya jam, and corn puree are both as pretty to look at as they are tasty. Info: 151 Karaiskou, Tel. (+30) 210.429.6660

ROCKFELLAS EXCELSIOR Rock music and fine drinking is a winning combination that makes this bar, hidden behind the others inside Zea Marina, a real gem for those looking for both a down-to-earth party atmosphere and really good cocktails. Dimly lit, with vibrant blue walls covered with pictures of Johnny Cash, the space is just as suitable for casual conversation as it is for dancing. The drinks selection is wide enough to suit every style and taste. Try the Biracial, a cocktail inspired by the classic boulevardier, but with mezcal, pineapple liqueur and salted chocolate on the rim, or the Thai cuisine-inspired Coco Boy, with Clement Mahina coconut liqueur, raspberry shrub, lemongrass, Kaffir lime leaves, coconut milk and ginger. Inspired by Japanese bartending, the Queen’s Sensei looks and tastes like a bouquet of wildflowers and could well be the ultimate summer concoction. Info: Marina Zea, Tel. (+30) 210.418.4440

CΗΕ

EDIBLE SOUVENIRS MIRAN The smell of charcuterie and cheese will make your stomach growl as soon as you enter this shop. It has a rich history, dating back to 1922 when the founder Miran Kourounlian, a refugee from Asia Minor, started making and selling the spicy cured meats pastourma and soujouk in Piraeus. The store later moved to central Athens, but this second location recently reopened in Piraeus. From all the delicious cold cuts available, the beef or camel pastourma and the spicy soujouk are still their most popular products. Info: 2 Tsamadou & Dim. Gounari, Tel. (+30) 210.412.1766

LOUMIDIS If you can’t get enough of the Greek coffee you’ve been sipping while you’re here, this is the best place to purchase some to take home, along with the necessary equipment to make it. The Loumidis family began roasting and selling coffee in Piraeus in 1919, and you can find one of their green packets bearing the famous parrot logo in the cupboards of most Greek kitchens. The store also sells traditional sweets to go with your brew. Info: 2 Tsamadou & 10-12 Dim. Gounari, Tel. (+30) 210.417.6714, www.loumidis.gr

MANDRAGORAS Another historic store, the grocery shop Mandragoras, open since 1955, is like a little time machine, selling traditional products from all over the country, including preserves, charcuterie, honey, and all kinds of olives, and always offering tastes of their goods as a treat. The shop is especially famous for its herbs and cheeses. We also like the submarine sweets, a thick dessert eaten by the spoonful after dunking in cold water. Info: 14-16 Dim. Gounari, Tel. (+30) 210.417.2961

MINI GUIDE

ΓΙΑ ΛΙΓΟ ΣΤΗΝ ΠΆΤΡΑ Δοκιμάστε Μαυροδάφνη και τεντούρα, περάστε από το Αρχαιολογικό Μουσείο, αφουγκραστείτε τον παλμό της πόλης στον πεζόδρομο της Ρήγα Φεραίου και στα σκαλιά της Γεροκωστοπούλου.

PATRAS ΙΝ BRIEF Try some Mavrodafni wine or tentoura liqueur, visit the Archaeological Museum and feel the rhythm of the city on pedestrianized Riga Fereou Street and the Gerokostopoulou steps. ΤΗΣ ΕΛΕΥΘΕΡΊΑΣ ΑΛΑΒΆΝΟΥ • BY ELEFTHERIA ALAVANOU

ΕΝΤΟΝΗ ΖΩΗ

Η Πάτρα είναι φοιτητούπολη. Αυτό σημαίνει ότι είναι πάντα ζωντανή, έχει κίνηση και αρκετά στέκια για καφέ, φαγητό και ποτό. Τρεις είναι οι «πιάτσες» για όποιον θέλει να νιώσει τον παλμό της: ο πεζόδρομος της Ρήγα Φεραίου (από τον οποίο παρελαύνει καθημερινά όλη η Πάτρα), η Ηφαίστου (τα μαγαζιά της τα βράδια γεμίζουν με σπουδαστές) και τα σκαλιά της Γεροκωστοπούλου (όπου οι περαστικοί αράζουν με μια μπίρα στο χέρι).

VIBRANT Patras is a university town. That means it’s always full of energy and movement, and boasts plenty of options for coffee, food and drinks. If you want to get a real feel for life in this city, there are three places you should visit: pedestrianized Riga Fereou Street (everyone in Patras walks through it pretty much daily), Ifestou Street (where at night the establishments fill with students) and the Gerokostopoulou steps, where many a passerby stops for a beer.

ΤΕΝΤΟΎΡΑ ΚΛΑΣΙΚΉ ΚΑΙ ΜΠΊΤΕΡΣ

TENTOURA LIQUEUR: CLASSIC AND BITTERS

ΤΑ ΨΗΦΙΔΩΤΆ ΤΟΥ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟΎ ΜΟΥΣΕΊΟΥ

Among the many drinks that the Castro distillery produces is the famous Patras liqueur called tentoura. Drop by the shop on Aghiou Nikolaou Street to check out a variety of versions of the drink (classic; with masticha; semi-sweet) and tentoura-flavored sweets and bitters, as well as other liqueurs with flavors such as bergamot, thyme, honey and vanilla. Info: 95 Aghiou Nikolaou, Tel. (+30) 2610.277.077, www.castro-spirits.gr

Η ποτοποιία Κάστρο παράγει, μεταξύ άλλων, το διάσημο πατρινό ηδύποτο, την τεντούρα. Στο κατάστημα της Αγίου Νικολάου θα βρείτε τις διάφορες εκδοχές της (κλασική, με μαστίχα, ημίγλυκη, μπίτερς), λουκούμια τεντούρας, καθώς και λικέρ σε διάφορες γεύσεις, όπως περγαμόντο, θυμάρι, μέλι, βανίλια. Info: Αγίου Νικολάου 95, τηλ. 2610-277077, www.castro-spirits.gr Το μουσείο στεγάζεται σε ένα σύγχρονο κτίριο των Bobotis+Bobotis Architects, με θόλο επενδεδυμένο με φύλλα τιτανίου και μια τεχνητή λίμνη που παραπέμπει στη σχέση της Πάτρας με το υγρό στοιχείο (δηλαδή τη θάλασσα). Στο εσωτερικό η αρχιτεκτονική είναι πιο διακριτική και πρωταγωνιστούν εκθέματα. Η μόνιμη έκθεση χωρίζεται σε τρεις ενότητες (Νεκρόπολης, Ιδιωτικού και Δημόσιου Βίου) και μεταξύ άλλων περιλαμβάνει μια σειρά ψηφιδωτών δαπέδων που βρέθηκαν σε πατρινές κατοικίες και απεικονίζουν θέματα από τη φύση ή τη μυθολογία, όπως είναι το κυνήγι του Καλυδωνίου κάπρου. Info: Νέα Εθνική Οδός Πατρών-Αθηνών 38-40, τηλ. 2613-616100, www.ampatron.gr. Ανοιχτά καθημερινά: 08.00-20.00, εισιτήριο: 6 ευρώ.

ΓΙΑ ΚΑΦΈ ΚΑΙ ΠΟΡΤΟΚΑΛΌΠΙΤΑ ΣΤΙΣ «ΓΈΦΥΡΕΣ»

Σ’ αυτό το όμορφο καφέ της οδού Πατρέως εργάζονται άτομα με προβλήματα ψυχικής υγείας. Η κοινωνικοποίηση είναι θεραπευτική και συμβάλλει στην ομαλή επανένταξη, γι’ αυτό και οι Γέφυρες ξεχωρίζουν από το μέσο πατρινό στέκι. Περάστε για ροφήματα, ζεστά πιάτα, γλυκά (εκμέκ, πορτοκαλόπιτα, μπανόφι) ή για να παρακολουθήσετε κάποιο από τα δρώμενα που φιλοξενεί (κιθαριστικά λάιβ, προβολές ταινιών, εκθέσεις βιβλίων, μπαζάρ με χειροποίητα προϊόντα κ.ά.). Info: Πατρέως 86, τηλ. 2610-623963, fb.com/cafegefires.

Η «ΠΗΓΗ» ΤΗΣ ΜΑΥΡΟΔΑΦΝΗΣ

Η Achaia Clauss, η πρώτη οργανωμένη μονάδα οινοποίησης της νεότερης Ελλάδας, ιδρύθηκε το 1861 από τον Βαυαρό Γουσταύο Κλάους, ο οποίος ήρθε στη χώρα ως εκπρόσωπος γερμανικού οίκου εισαγωγής σταφίδας. Λάτρης του κονιάκ και των γλυκών γεύσεων, ο Κλάους παρασκεύασε τη Μαυροδάφνη, ΠΟΠ οίνο που παραμένει δημοφιλής έως σήμερα. Αξίζει μια επίσκεψη στις εγκαταστάσεις του οινοποιείου για να δοκιμάσετε τα κρασιά του (Άρωμα Λόφου, Μοσχάτο Πατρών, Μελισσέα κ.ά.) και να παρατηρήσετε την αρχιτεκτονική των κτισμάτων, που παραπέμπει στην αίγλη μιας άλλης εποχής. Info: Πετρωτό Πάτρας, τηλ. 2610-580100, www.achaiaclauss.gr. Ανοιχτά 10.00-17.00. Δωρεάν είσοδος.

THE MOSAICS OF THE ARCHAEOLOGICAL MUSEUM The Archaeological Museum of Patras, housed in a modern building designed by Bobotis+Bobotis Architects, features a titanium-lined dome and a small pool that refers to the city’s close relationship with the sea. The interior architecture is comparatively discreet, allowing the exhibits to take center stage. The permanent exhibition is divided into three sections (Necropolis, Private Life and Public Life) and includes a number of mosaic floors discovered in ancient Roman residences in the Patras area. These mosaics depict scenes from nature or from mythology, such as the hunt of the Calydonian Boar. Info: 38-40 Patras-Athens New National Road, Tel. (+30) 2613.616.100, ampatron.gr. Open: 08:00-20:00. Admission: €6.

COFFEE AND ORANGE CAKE AT GEFYRES Gefyres (“Bridges”) is a lovely café on Patreos Street, noteworthy because it employs people coping with mental health issues. The opportunity to socialize is therapeutic and helps the café’s staff reintegrate into the community. Drop by for a beverage, hot meal or dessert (syrupy pastries, orange cake, banoffee), or take in one of the numerous cultural events that the café regularly hosts (these include live music performances, film screenings, book launches and bazaar events where handmade products are sold). Info: 86 Patreos, Tel. (+30) 2610.623.963, fb.com/cafegefires.

THE SOURCE OF MAVRODAFNI The first organized winemaking facility in modern Greece was founded in 1861 by the Bavarian Gustav Clauss, who first came to the country as a representative of a German currant importer. Being rather partial to cognac and sweeter flavors, Clauss created Mavrodafni, now a protected designation of origin (PDO) wine that is still very popular. Visitors to this historic winery may sample its other products as well (including its Aroma Lofou, Muscat of Patras and Melissea selections) and admire the old-world grandeur of the buildings’ architecture. Info: Petroto, Patras, Tel. (+30) 2610.580.100, achaiaclauss.gr. Open 10:00-17:00, free admission.

158/159

1. Τα σκαλιά της Γεροκωστοπούλου, σημείο συνάντησης των Πατρινών. / The steps of Gerokostopoulou Street are a meeting point for locals. 2. Το οινοποιείο Achaia Clauss. / The Achaia Clauss winery. 3. Το νέο Αρχαιολογικό Μουσείο. / The new Archaelogical Museum. 4. Η καρδιά της πόλης χτυπάει στη Ρήγα Φεραίου. / The heart of the city beats on Riga Feraiou Street. 5. Στην αυλή του καφέ Γέφυρες. / In the courtyard of the café Gefyres.

MINI GUIDE

ΓΕΎΣΗ ΑΠΌ ΚΈΡΚΥΡΑ Πέντε αξέχαστες εμπειρίες στο πιο κοσμοπολίτικο νησί του Ιονίου πελάγους.

A TASTE OF CORFU Five unforgettable experiences on the most cosmopolitan Ionian island.

ΤΗΣ ΛΊΝΑΣ ΚΑΠΕΤΆΝΙΟΥ • BY LINA KAPETANIOU

ΘΈΑ ΑΠΌ ΤΟ ΠΑΛΙΌ ΦΡΟΎΡΙΟ

THE VIEW FROM THE FORTRESS

Περάστε την τεχνητή τάφρο, χαζέψτε τις περίτεχνες καμάρες και ανεβείτε στο άκρο της χερσονήσου, όπου είναι χτισμένο το Παλιό Φρούριο της Κέρκυρας. Αν κινηθείτε δεξιά, θα σας μαγνητίσει η θέα προς τη μαρίνα. Προς τα αριστερά, θα ακολουθήσετε το μονοπάτι, θα ανεβείτε τα περίπου 70 σκαλοπάτια και θα φτάσετε στον Πύργο της θάλασσας, απ’ όπου θα έχετε θέα από τη μαρίνα και την Παλιά Πόλη μέχρι απέναντι, τα παράλια της Ηγουμενίτσας και την Αλβανία.

Cross the moat and climb to the tip of the peninsula, where the Old Fortress of Corfu stands. Go to the right, and there’s an incredible view of the marina; go to the left and you’ll find a trail that eventually leads to the Tower, with panoramic views sweeping from the marina and the Old Town all the way across to Igoumenitsa and Albania.

ΤΟ ΜΙΚΡΌ ΚΑΦΈ ΤΗΣ ΠΌΛΗΣ Κατά τη βόλτα σας στα στενά δρομάκια της πόλης, εντοπίστε ανάμεσα στα παλιά αρχοντικά το Μικρό Καφέ. Πλάι σε γραφικά σκαλιά και λουλουδιασμένα παρτέρια, σερβίρει από το πρωί χυμούς, καφέδες, αλλά και σάντουιτς, κρέπες, σαλάτες και πίτσα. Καθίστε σε ένα από τα κλασικά μαρμάρινα τραπεζάκια καφενείου και απολαύστε τη δροσιά και το χάζι στους ανθρώπους που κάνουν βόλτα στην Παλιά Πόλη. Το βράδυ σερβίρουν βαρελίσιες μπίρες, ποτά και δροσερά κοκτέιλ. Info: Θεμιστοκλέους Κοτάρδου 42, τηλ. 26610-31009

ΠΑΣΤΙΤΣΆΔΑ ΣΤΑ ΚΑΝΤΟΎΝΙΑ Στα καντούνια της Παλιάς Πόλης θα βρείτε το εστιατόριο Κοκόρια, το οποίο σερβίρει παραδοσιακά, σπιτικά και καλομαγειρεμένα πιάτα. Δοκιμάστε όλες τις σπεσιαλιτέ του νησιού σε σχετικά προσιτές τιμές: κόκορας παστιτσάδα, μοσχάρι σοφρίτο και ψάρι μπουρδέτο. Προσπαθήστε να αποφύγετε τις ώρες αιχμής. Info: Πάργας 7, τηλ. 26610-35002

ΕΚΔΡΟΜΉ ΣΤΑ ΒΌΡΕΙΑ Η θέα στη θάλασσα και τα απότομα βράχια της παραλίας Λογγάς, κοντά στο χωριό Περουλάδες (40 χλμ. από την πόλη) θα σας κόψουν την ανάσα. Ρίξτε μια βουτιά ή καθίστε στο καφέ μπαρ 7th Heaven (τηλ. 26630-95035). Πηγαίνοντας προς Παλαιοκαστρίτσα, αντίθετα, αξίζει μια στάση για φαγητό στο χωριό Δουκάδες, στην ταβέρνα της Ελισάβετ (τηλ. 26630-41728). Λίγο πριν από την Παλαιοκαστρίτσα, θα βρείτε το La Grotta Beach Bar (τηλ. 26630-41006), απλωμένο πάνω στα βράχια, δίπλα στα πεντακάθαρα και κρύα νερά.

Ο ΆΓΡΙΟΣ ΝΌΤΟΣ Οδηγήστε τα 42 δύσκολα χιλιόμετρα από την πόλη έως τη Λευκίμμη, στο νότιο άκρο του νησιού. Κάντε βόλτα στο κέντρο της, δίπλα στο ποτάμι, και τσιμπήστε τίμιο φαγητό στην καντίνα της παραλίας Μπούκα. Αν προτιμάτε μεγάλη αμμουδιά, κατευθυνθείτε στην παραλία Αρκουδίλας, 8 χιλιόμετρα νότια της Λευκίμμης. Στην επιστροφή, κάντε στάση στο ωραίο χωριό Χλωμός και στην παραλία Μπούκαρη, για θαλασσινά.

THE OLD TOWN’S MIKRO CAFÉ Follow up your stroll through the narrow lanes of the Old Town with a stop at Mikro Café, nestled among the old mansions. The café, open from the morning, serves freshly squeezed juices and coffees as well as sandwiches, crêpes, salads and pizza. Take a seat at one of its classic marble kafeneio tables and enjoy the cool breeze while doing a spot of people-watching. At night, the café also serves draft beer, refreshing cocktails and other drinks. Info: 42 Themistokli Kotardou, Tel. (+30) 2661.031.009

PASTITSADA IN THE BACKSTREETS The restaurant Ta Kokoria in the Old Town is known for its traditional homestyle cooking. Here, you can find all of the island’s specialties at reasonable prices: rooster pastitsada (cooked in red sauce), sofrito (a slow-cooked veal dish) and bourdeto (fish cooked in a spicy tomato sauce). Try to avoid the busier hours of the day; this place is popular. Info: 7 Pargas, Tel. (+30) 2661.035.002

AN EXCURSION UP NORTH The azure sea and the towering cliffs at Loggas Beach near the village of Peroulades (40km from town) are an amazing sight. Take a dip, or take a seat at the café-bar 7th Heaven (Tel. (+30) 2663.095.035). It’s also worth making a food stop at the village of Doukades for the taverna Elisabeth (Tel. (+30) 2663.041.728). The beach bar La Grotta (Tel. (+30) 2663.041.006), just outside Paleokastritsa, is perched on the rocks in a beautiful cove.

THE WILD SOUTH Drive the rugged 42km from the town all the way down to Lefkimmi, located near the southern tip of the island. Walk along the river banks in the center of the village before grabbing a very respectable bite to eat at the foodstand on Bouka Beach. If long, sandy beaches are more to your liking, then head eight kilometers south to Arkoudilas Beach, with its crystal-clear waters. On the way back, make a stop at the village of Chlomos, and take in its traditional atmosphere, then head to Boukari Beach for seafood meze.

160/161

ΗΓΟΥΜΕΝΊΤΣΑ: OXI MONO ΛΙΜΑΝΙ Ένα υπέροχο αρχαιολογικό μουσείο, περίπατοι στο πράσινο, κολύμπι ή ούζο με θέα στο Ιόνιο.

IGOUMENITSA: MORE THAN A PORT A lovely archaeological museum, nice green spots ideal for strolls and a great beach where you can have a swim or enjoy an ouzo.

ΤΗΣ ΌΛΓΑΣ ΧΑΡΑΜΉ • BY OLGA CHARAMI

«ΚΑΤΑΔΥΣΗ» ΣΤΟ ΠΑΡΕΛΘΟΝ

DIVING INTO THE PAST

Τα χρυσά εγχάρακτα κοσμήματα, τα χάλκινα και πήλινα ειδώλια, οι πήλινες πίπες καπνίσματος, νομίσματα και αιχμές από δόρατα όλων των εποχών είναι μερικά μόνο από τα εκθέματα του αρχαιολογικού μουσείου, που επιπλέον διοργανώνει συχνά συναυλίες, περιοδικές εκθέσεις και εκπαιδευτικά προγράμματα. Ιδιαίτερη προσοχή δώστε στην τελευταία ενότητα, που αφορά τα ταφικά έθιμα των αρχαίων Θεσπρωτών: οι τύποι των τάφων, τα πλούσια κτερίσματα, οι πρακτικές ενταφιασμού από τους μυκηναϊκούς έως τους βυζαντινούς χρόνους, αλλά και η σύνδεσή τους με τους μυθικούς ποταμούς του Κάτω Κόσμου (Αχέροντα και Καλαμά), εντυπωσιάζουν. Info: 28ης Οκτωβρίου 2, τηλ. 26650-28539, igoumenitsamuseum.gr Ανοιχτά: καθημερινά εκτός Δευτέρας 08.00-15.00. Εισιτήριο: 4 ευρώ

Ornate golden jewelry, bronze and ceramic idols, ceramic smoking pipes, coins and spearheads from throughout the ages are just some of the fascinating artifacts on display at Igoumenitsa’s lovely archaeological museum, which also hosts concerts, temporary exhibitions and educational programs. Take a bit more time in the final section, dedicated to burial rites in ancient Thesprotia: the different grave types, the beautiful grave objects and the evolution of customs from Mycenaean to Byzantine times are all captivating, as are their connections to the mythical rivers of the underworld. Info: 2 28is Oktovriou, Τel. (+30) 2665.028.539, igoumenitsamuseum.gr. Open daily except Monday 08:00-15:00. Admission: €4

Είναι μία από τις ωραιότερες παραλίες της Θεσπρωτίας, με κρυστάλλινα νερά και υπέροχα ηλιοβασιλέματα, και απέχει μόλις 5 χλμ. από την πόλη. Πίσω της εκτείνεται ένας σημαντικός υδροβιότοπος. Συνδυάζει ήσυχα τμήματα, με ευκαλύπτους για σκιά, και μια πιο κοσμική πλευρά με ταβέρνα και beach bar.

One of Thesprotia’s prettiest beaches, with crystal waters and superb sunsets, Drepano is just 5km from Igoumenitsa and lies next to an important wetland. It has quiet sections, with eucalyptus trees providing shade, as well as a busier side with a taverna and a beach bar.

ΜΕΖΈΣ ΣΤΟΥΣ ΠΕΖΌΔΡΟΜΟΥΣ

Igoumentisa’s cafés compete to offer the best meze, which come free of charge when you order a beer, ouzo or cocktail. If you want a lively atmosphere, head to pedestrianized Grigoriou Lambraki and its offshoots. Alternatively, sit at one of the seafront establishments for stunning views out across the sea.

ΚΟΛΎΜΠΙ ΣΤΟ ΔΡΈΠΑΝΟ

Οι καφετέριες της Ηγουμενίτσας συναγωνίζονται για τους καλούς μεζέδες τους, που έρχονται στο τραπέζι σας... χωρίς να τους παραγγείλετε, για να συνοδεύσουν την μπίρα, το ούζο ή το ποτό σας. Αν θέλετε ζωντάνια, κατευθυνθείτε στον πεζόδρομο Γρηγορίου Λαμπράκη και στις παρόδους του. Εναλλακτικά, καθίστε στα παραλιακά μαγαζιά για ατελείωτο αγνάντι στη θάλασσα.

ΤΟ «ΣΠΊΤΙ ΤΗΣ ΡΈΝΑΣ» Επισκεφτείτε αυτό το Μουσείο Πολιτισμού και Παράδοσης τόσο για να δείτε αντικείμενα καθημερινής χρήσης, φορεσιές και υφαντά, αλλά κυρίως για να υποστηρίξετε τις δράσεις του για τα παιδιά με νεοπλασματική ασθένεια, σε συνεργασία με τον σύλλογο Φλόγα. Info: Πάροδος Ολύμπου 6, τηλ. 26650-22780, 6973-002327. Ανοιχτά: καθημερινά κατόπιν συνεννόησης, είσοδος δωρεάν.

ΚΑΣΤΡΟ ‘Η ΠΟΔΗΛΑΤΌΔΡΟΜΟΣ; Μπορεί να σώζονται ελάχιστα τμήματα από τα τείχη του κάστρου του 15ου αιώνα, αλλά ο περίπατος στον πευκόφυτο λόφο όπου βρισκόταν είναι απολαυστικός. Το ίδιο και η βόλτα στον παραλιακό ποδηλατόδρομο-πεζόδρομο 3 χλμ., που είναι σε φάση επέκτασης προς το λιμάνι.

SWIMMING AT DREPANO

MEZE AND DRINKS

RENA’S HOUSE Visit this museum of culture and tradition to see old household items, traditional costumes and woven textiles, and to help it support activities for children with cancer, undertaken in cooperation with the non-profit organization Floga. Info: 6 Olympou Byway, Tel. (+30) 2665.022.019, 697.300.2327. Open daily by appointment. Admission: free.

SHADED GLADE OR SUNNY SHORE? While only a few sections of the walls of Igoumenitsa’s 15th-century castle remain, a stroll around the paths of the pine-covered hill on which it once stood is nevertheless a very pleasant outing. So, too, is a ride or walk along the seafront bike and pedestrian lanes; currently about 3km long, the lanes are in the process of being extended towards the port.

162/163

ABOUT US ΜΙΝΩΙΚΈΣ ΓΡΑΜΜΈΣ / MINOAN LINES

ΧΑΙΡΕΣΑΙ ΝΑ ΤΑΞΙΔΕΥΕΙΣ Aπολαύστε την πολυτέλεια, την άνεση και τις ανθρωποκεντρικές υπηρεσίες που προσφέρουν τα πλοία των Μινωικών Γραµµών.

THE JOY OF THE JOURNEY Enjoy the luxury, comfort and passenger-oriented services, all standard on every cruise ferry in the Minoan Lines fleet.

ABOUT US Η πισίνα σάς περιμένει για μια αναζωογονητική βουτιά. / The swimming pool is a great place to spend the day.

Ταξιδεύετε για δουλειές ή ξεκινάτε τις διακοπές σας στην Ελλάδα και στην Ιταλία; Καλώς ήρθατε σε ένα από τα πλωτά παλάτια των Μινωικών Γραμμών! Aπολαύστε την πολυτέλεια, την άνεση, την ασφάλεια του ταξιδιού και τις μοναδικές υπηρεσίες που προσφέρονται εν πλω, με επίκεντρο πάντα τον επιβάτη και σκοπό μια αξέχαστη και ξεχωριστή ταξιδιωτική εμπειρία. Από την επιβίβαση μέχρι την άφιξη στο τελικό σας προορισμό, που από φέτος μπορεί να είναι και κάποιο από τα νησιά των Κυκλάδων, το άριστα εκπαιδευμένο και πρόσχαρο προσωπικό θα βρίσκεται δίπλα σας, διασφαλίζοντας την άνεση και πάνω απ’ όλα την ασφάλειά σας, ενώ οι φιλόξενοι χώροι, μαζί με τις προσφερόμενες υπηρεσίες, θα σας κάνουν να ξεχάσετε ότι βρίσκεστε σε πλοίο. Η μοναδική ταξιδιωτική εμπειρία που προσφέρουν το προσωπικό και τα πλοία των Μινωικών Γραμμών ξεκινάει από το γκαράζ και την εγκάρδια υποδοχή στη Reception και συνεχίζεται στα VIP καθίσματα και στις ευρύχωρες, πολυτελείς καμπίνες των πλοίων της εταιρείας μας, που σας περιμένουν για να χαλαρώσετε και να απολαύσετε έναν ξεκούραστο ύπνο, σαν στο σπίτι σας. Για ακόμη μεγαλύτερη άνεση και πολυτέλεια, οι Deluxe καμπίνες στα πλοία της γραμμής Πειραιάς – Ηράκλειο – Πειραιάς διαθέτουν αναπαυτικά προϊόντα ύπνου από φυσικά υλικά της εταιρείας COCO-MAT, δορυφορικά προγράμματα στην τηλεόραση, δωρεάν WiFi, αλλά και Room Service, εφ’ όσον το επιλέξετε. Η άνεση συνεχίζεται στους μοντέρνους και αναπαυτικούς χώρους των σαλονιών και των μπαρ, όπου θα απολαύσετε τον καφέ, το σνακ, το γλυκό ή το ποτό σας με θέα τη θάλασσα, και επεκτείνεται στα Self Service και à la carte εστιατόρια του πλοίου, που προσφέρουν εξαιρετικά εύγευστα και καλομαγειρεμένα εδέσματα συνοδεία μουσικής από δεξιοτέχνες του βιολιού. Έμπειροι σεφ θα σας ταξιδέψουν με τις γαστριμαργικές δημιουργίες τους και τις ποιοτικότερες πρώτες ύλες, πολλές εκ των οποίων παράγονται στα εύφορα εδάφη της κρητικής γης. Απολαύστε το ταξίδι σας και χαλαρώστε διαβάζοντας ένα βιβλίο, παρακολουθήστε το αγαπημένο σας τηλεοπτικό πρόγραμμα παρέα με τους φίλους και τους συνταξιδιώτες σας ή περάστε την ώρα σας με το smartphone/tablet σας, κάνοντας χρήση των υπηρεσιών του ασύρματου δικτύου Wi-Fi που σας προσφέρουμε. Και αν όλα αυτά δεν σας είναι αρκετά, περιηγηθείτε στο πλοίο και

Traveling on business, or setting off on vacation to Greece or Italy? Welcome aboard one of Minoan Lines’ floating palaces! Enjoy the luxury, comfort and safety of your voyage, as well as the unique services offered on board, where the focus is always on the passenger, with the aim of creating an unforgettable and unique travel experience. From the moment you embark until your arrival at your destination, the well trained and polite crew will always be at your side to assist you, ensuring your comfort and, above all, your safety. And guess what...this summer you may have the opportunity to visit one of your beloved Cycladic islands on board Minoan Lines vessels. So get aboard and enjoy the ultimate travel experience offered by the crew and the luxurious, ultra modern and technologically advanced highspeed cruise ferries of Minoan Lines. Experience a combination of high quality services from the moment you embark at the garage area, with the cordial welcome you receive in the reception area and the assistance in finding your VIP seats and the spacious, luxurious cabins where you can relax and enjoy a comfortable and relaxing sleep, just like at home. For even greater comfort and luxury, the deluxe cabins on the high-speed cruise ferries of Minoan Lines sailing the Piraeus – Heraklion – Piraeus route offer satellite TV, free Wi-Fi, and comfortable sleep products made from natural materials by the Coco-Mat company, as well as room service should you desire it. Equally relaxing are the modern and comfortable spaces of the sitting areas and bars, where you can enjoy your coffee, snack, dessert or drink with a view of the sea, and the self-service and à la carte restaurants, which offer exceptionally well-prepared dishes served to the accompaniment of music by virtuoso violinists. Experienced chefs creating gastronomical wonders using the highest-quality ingredients, many of which are products of the fertile Cretan soil, will take you on exciting culinary travels. It’s up to you: enjoy yourself reading a book, watching your favorite TV program along with your friends or fellow travelers, or passing your time on your smartphone/tablet, using the Wi-Fi service we offer. And if all of this is still not enough, why not walk around the cruise

164/165 1

1. Άνεση και πολυτέλεια στις VIP θέσεις. / Comfort and luxury in the VIP area. 2. Το «Festos Palace» εξυπηρετεί τη γραμμή Πειραιάς - Ηράκλειο. / The “Festos Palace” serves the Piraeus - Heraklion route. 3. Εντυπωσιάστε με το χορευτικό σας ταλέντο στην Disco. / Show off your dancing skills at the Disco. 4. Χαλάρωση στο spa (στα «Cruise Europa» και «Cruise Olympia»). / Relaxing at the spa (onboard “Cruise Europa” and “Cruise Olympia”). 5. Οι οικογένειες με παιδιά έχουν πάντα προτεραιότητα στη Reception των πλοίων. / Families with children have priority at the Reception Desk. 2

166/167

ABOUT US

κάντε μια στάση στα εμπορικά καταστήματά του, για ποιοτικές αγορές σε επώνυμα ρούχα, καλλυντικά και αξεσουάρ σε μοναδικές τιμές. Για τους μικρούς μας φίλους που ταξιδεύουν μαζί σας υπάρχουν ειδικά διαμορφωμένοι χώροι, στους οποίους μπορούν να παρακολουθήσουν δορυφορικά παιδικά τηλεοπτικά προγράμματα, και μια ευρύχωρη αίθουσα ψυχαγωγίας με παιχνίδια, για να απασχοληθούν ευχάριστα κατά τη διάρκεια του ταξιδιού. Αν πάλι θέλετε να ταξιδέψετε με συνεργάτες σας και επιθυμείτε να εκμεταλλευτείτε το πλοίο για επαγγελματικό σκοπό, έχετε στη διάθεσή σας ειδικά εξοπλισμένα και πολυτελή Συνεδριακά Κέντρα, χωρητικότητας 300 ατόμων το καθένα, για τη διοργάνωση συνεδρίων/σεμιναρίων και κάθε είδους επιχειρηματικές συναντήσεις και δραστηριότητες. Ευχάριστη μουσική διασκέδαση σας περιμένει και στην πανοραμική Disco του πλοίου, όπου θα έχετε την ευκαιρία να εντυπωσιάσετε με το χορευτικό σας ταλέντο, ενώ στα πλοία για Ιταλία μπορείτε να φλερτάρετε με την τύχη σας και στο πλήρως εξοπλισμένο Casino που διαθέτουν. Στα πλοία «Cruise Europa» και «Cruise Olympia», που δραστηριοποιούνται στη γραμμή Πάτρα – Ηγουμενίτσα – Κέρκυρα – Αγκώνα – Βενετία, θα έχετε την ευκαιρία να χαρείτε τον ήλιο και μια αναζωογονητική βουτιά στην πισίνα. Ακόμη, μπορείτε να απολαύσετε έναν φρέσκο χυμό ή ένα παγωμένο κοκτέιλ στο pool bar. Για ευεξία και άσκηση κατά τη διάρκεια του ταξιδιού, στα πλοία από και προς την Ιταλία λειτουργούν ακόμη spa, σάουνα, χαμάμ και πλήρως εξοπλισμένο γυμναστήριο (χωρίς επιπλέον επιβάρυνση για όσους επιβάτες ταξιδεύουν σε καμπίνες της κατηγορίας Deluxe ή Junior Suite). Πισίνα λειτουργεί τους καλοκαιρινούς μήνες και στα πλοία H/S/Fs «Knossos Palace» και «Festos Palace» στη γραμμή Ηράκλειο – Μήλος (τη θερινή περίοδο) – Πειραιάς. Φορέστε το μαγιό σας και ετοιμαστείτε για μια διαφορετική βουτιά εν πλω ή για μια παγωμένη μπύρα στο beer corner!

1. Μουσική βραδιά στο κεντρικό σαλόνι με το πιάνο. / An evening of piano music in the sitting area. 2. Η ώρα περνάει ευχάριστα στους άνετους χώρους του πλοίου. / Pleasant moments with friends in confortable lounge areas. 3. Γευστικές απολαύσεις στο εστιατόριο à la carte. / Culinary delights at the à la carte restaurant.

ferry and check the retail stores, where you can pick up some bargains in quality designer clothing, cosmetics and accessories? For the little ones traveling with us, there are specially designed areas where they can watch children’s programs on satellite TV; there’s also a spacious entertainment hall with games and toys, so that they remain pleasantly occupied during the voyage. If you’d like to travel with your colleagues or associates and use the vessel for business purposes, our specially equipped and luxurious conference centers are at your disposal, each with a capacity of 300 people, for the holding of all kinds of business meetings and activities. Pleasant musical entertainment also awaits you in the panoramic disco, where you will have the chance to show off your talent on the dance floor. In addition to this, cruise ferries operating on the Italy route have a fully equipped casino where you can try your luck. On “Cruise Europa” and “Cruise Olympia,” operating in the Patras – Igoumenitsa – Corfu – Ancona – Venice route, you can take a refreshing dip in the pool or cool down in the light sea breeze. You can also enjoy a freshly squeezed juice or chilled cocktail at the pool bar. For fitness and wellness centers’ fans, a spa, sauna, hammam and fully equipped gym (at no extra charge for those passengers traveling in Deluxe or Junior Suite cabin categories) are offered on board the cruise ferries on the Adriatic routes. During the summer, there is also a pool on the upper deck of the high-speed cruise ferries “Knossos Palace” and “Festos Palace,” operating the Heraklion – Milos (in the summer months) – Piraeus route. So, put on your swimsuit, don’t forget the sunscreen, and head full speed ahead to the open deck for a refreshing plunge – or, alternatively, a cold brew at the beer corner!

ABOUT US

168/169

ΧΡΗΣΙΜΕΣ ΣΥΜΒΟΥΛΕΣ

• Μέσω της πρωτοποριακής υπηρεσίας Camping all-inclusive, οι Μινωικές Γραμμές επιφυλάσσουν ειδικά προνόμια σε όσους επιβάτες επιθυμούν να ταξιδέψουν προς/από την Ιταλία με το τροχόσπιτό τους. • Οι οικογένειες με μικρά παιδιά, οι ηλικιωμένοι και τα άτομα με ειδικές ανάγκες έχουν προτεραιότητα τόσο στο γκαράζ όσο και στη Reception των πλοίων. • Στις καμπίνες υπάρχει η δυνατότητα τοποθέτησης ειδικών κρεβατιών –baby cots– για τους μικρούς ταξιδιώτες, ενώ στα εστιατόρια παρέχονται ειδικά παιδικά καρεκλάκια και σκεύη φαγητού, για να απολαύσουν τα εξαιρετικά προσεγμένα και υγιεινά παιδικά μενού. • Στο à la carte εστιατόριο του πλοίου μπορείτε να ξεκινήσετε τη μέρα σας με ένα απολαυστικό πρωινό, μόνο με 6 € το άτομο και μέχρι τις 08.30 το πρωί. • Το Combi Menu, μόνο από 7 € το άτομο, περιλαμβάνει λαχταριστούς συνδυασμούς φρεσκομαγειρεμένων φαγητών.

SMART TIPS

• Through its Camping All-Inclusive service, Minoan Lines offers special benefits for all those passengers wishing to travel to/from Italy with their camper vans. • Families with young children, the elderly, and people with special needs have priority, both in the cruise ferry’s garage and at the Reception desk. • Special beds (baby cots) can be placed in cabins and the cruise ferry’s restaurants can also provide high chairs and special utensils for children, so that the little ones can enjoy the exceptionally well-prepared and healthy children’s menus on offer. • You can start your day off at the cruise ferry’s à la carte restaurant with an enjoyable breakfast for only €6 per person until 08.30. • The Combi Menu, starting from only €7 euros per person, includes delectable combinations of freshly prepared food.

ΒΡΑΒΕΥΜΈΝΗ ΠΟΙΌΤΗΤΑ ΣΤΟ ΤΑΞΊΔΙ / AWARD-WINNING QUALITY IN TRAVEL

Σε αναγνώριση της Επιχειρηματικής τους Αριστείας, οι Μινωικές Γραμμές αναδείχθηκαν «BEST GREEK COASTAL SHIPPING COMPANY» στα Greek Hospitality Awards 2018, αποσπώντας το Χρυσό Βραβείο. Στα Tourism Awards 2018 απέσπασαν επτά (7) σημαντικές ανώτατες διακρίσεις:

• ΧΡΥΣΟ ΒΡΑΒΕΙΟ για το MINOAN LINES BONUS CLUB, το πρωτοπόρο και ευέλικτο loyalty πρόγραμμα πιστών επιβατών που στα 13 χρόνια λειτουργίας του αριθμεί 300.000 εγγεγραμμένα μέλη από όλο τον κόσμο, αποδεικνύοντας την τεράστια απήχηση στο επιβατικό κοινό, εντός και εκτός Ελλάδας. • ΧΡΥΣΟ ΒΡΑΒΕΙΟ για τη μείωση του ενεργειακού αποτυπώματος των πλοίων της εταιρείας και την προστασία του περιβάλλοντος, για τις πρακτικές που υιοθετεί η εταιρεία και την ορθολογική διαχείριση της ενέργειας που καταναλώνουν τα πλοία της, στην ενότητα Sustainability. • ΧΡΥΣΟ ΒΡΑΒΕΙΟ για την ολοκληρωμένη OnLine Digital καμπάνια με τίτλο «Away with the

Müllers», την οποία υλοποίησαν σε συνεργασία με το έμπειρο επιτελείο της Forest View του ομίλου TDG, στην ενότητα «Digital Tourism/Video Content». • ΑΣΗΜΕΝΙΟ ΒΡΑΒΕΙΟ για την ολοκληρωμένη και δημιουργική On-Line Στρατηγική και Επικοινωνία, στην ενότητα «Digital Tourism/Digital Presence & OnLine Communication».

In recognition of its business excellence, Minoan Lines was acclaimed BEST GREEK COASTAL SHIPPING COMPANY at the 2018 Hospitality Awards, walking away with the Gold Award.

• ΑΣΗΜΕΝΙΟ ΒΡΑΒΕΙΟ για την ολοκληρωμένη Digital SEO/SEM Στρατηγική, στην ενότητα «Digital Tourism».

In addition, at the 2018 Tourism Awards, the company was the recipient of a total of seven important high-level distinctions:

• ΑΣΗΜΕΝΙΟ ΒΡΑΒΕΙΟ για την υποστήριξη τοπικών κοινοτήτων και τις δράσεις Εταιρικής Κοινωνικής Ευθύνης στο σύνολό τους που υλοποιεί η εταιρεία, στην ενότητα «Branding/Public Relations/People Strategy». • ΧΑΛΚΙΝΟ ΒΡΑΒΕΙΟ για την ολοκληρωμένη Social Media Στρατηγική, στην ενότητα «Digital Tourism». Οι βραβεύσεις αυτές επιβεβαιώνουν τις συνεχείς προσπάθειες που καταβάλλουν η διοίκηση και οι εργαζόμενοι των Μινωικών Γραμμών σε στεριά και θάλασσα για αναβάθμιση των θαλάσσιων μεταφορών στη χώρα μας, τον σεβασμό που επιδεικνύουν στο περιβάλλον, αλλά και τη συνεχή φροντίδα που προσφέρουν στο κοινωνικό σύνολο και στο επιβατικό κοινό που ταξιδεύει με τον υπερσύγχρονο στόλο της εταιρείας.

• A GOLD AWARD for the Minoan Lines Bonus Club, the pioneering flexible loyalty program for passengers. Now in its 13th year of operation, the program has 300,000 registered members from all over the world, a testament to how well received this initiative has been, both in Greece and abroad. • A GOLD AWARD for the reduction in the energy footprint of the company’s cruise ferries and for the protection of the environment as demonstrated in the practices that the company has adopted and in the rational management of the energy that its cruise ferries consume, in the Sustainability category. • A GOLD AWARD for the

integrated Online Digital Campaign, titled “Away with the Müllers” which the company realized in cooperation with the experienced team at ForestView, a part of the TDG Group, in the Digital Tourism/Video Content category. • A SILVER AWARD for integrated and creative Online Strategy and Communication, in the Digital Tourism/Digital Presence & Online Communication category. • A SILVER AWARD for integrated Digital SEO/SEM Strategy, in the Digital Tourism category. • A SILVER AWARD for the company’s support for local communities and for its Corporate Social Responsibility activities overall, in the Branding/ Public Relations/People Strategy category. • A BRONZE AWARD for the company’s integrated social media strategy, in the Digital Tourism category. These awards confirm the continuous attempts made by the management and employees of Minoan Lines, both on land and at sea, to enhance maritime transport in Greece; the respect demonstrated by the company for the environment; and the continual care and attention it offers to society as a whole and to passengers traveling on the company’s ultramodern cruise ferries.

OUR NEWS

ΑΝΘΡΩΠΙΝΟ ΠΡΟΣΩΠΟ, ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗ ΣΥΝΕΙΔΗΣΗ ΟΙ ΜΙΝΩΙΚΕΣ ΓΡΑΜΜΕΣ ΠΡΟΣΘΕΤΟΥΝ ΔΙΑΡΚΩΣ «ΛΙΜΑΝΙΑ» ΣΤΗ ΡΟΤΑ ΤΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΕΤΑΙΡΙΚΗΣ ΕΥΘΥΝΗΣ ΠΟΥ ΕΧΟΥΝ ΧΑΡΑΞΕΙ ΑΠΟ ΤΗΝ ΙΔΡΥΣΗ ΤΟΥΣ

Από την ίδρυσή τους το 1972 έως και σήμερα, οι Μινωικές Γραμμές υποστηρίζουν με τις ενέργειες και την προσφορά τους μια καθαρά ανθρωποκεντρική φιλοσοφία, σύμφωνα με την οποία κάθε επιχειρηματική τους δραστηριότητα οφείλει να έχει στο επίκεντρό της το κοινωνικό σύνολο. Η αίσθηση αυτής της κοινωνικής ευθύνης έχει οδηγήσει τη διοίκηση της εταιρείας σε μια σειρά από χορηγίες, υπό τη μορφή οικονομικής στήριξης ή δωρεάν μετακινήσεων με τα πλοία του στόλου των Μινωικών Γραμμών, που στόχο έχουν την ενθάρρυνση και την επιβράβευση αξιόλογων πρωτοβουλιών και προσπαθειών, ανταποδίδοντας με αυτόν τον τρόπο στην κοινωνία μέρος των κερδών της για την ευημερία του κοινωνικού συνόλου και την πρόοδο. Το πλάνο των χορηγικών δράσεων των Μινωικών Γραμμών, στο πλαίσιο της Εταιρικής Κοινωνικής Ευθύνης τους, καλύπτει ένα ευρύ φάσμα αποδεκτών, όπως: Αθλητικές Ομάδες και Αθλητικά Σωματεία, Ομίλους, Αθλητικές Διοργανώσεις, Μουσεία, Πολιτιστικούς Συλλόγους, Εκπαιδευτικά Ιδρύματα, αλλά και πολλές Κοινωφελείς Οργανώσεις. Μία από αυτές τις Κοινωφελείς Οργανώσεις, με εξαίρετο έργο και προσφορά, είναι και οι «Γιατροί του Αιγαίου ΠΑ.Γ.Ν.Η.», που από το 1996 προσφέρουν δωρεάν υπηρεσίες υγείας και πρόληψης σε ευαίσθητες κοινωνικές ομάδες απομονωμένων περιοχών της Κρήτης και των ακριτικών νησιών της Ελλάδας. Αναγνωρίζοντας το σημαντικό τους έργο, οι Μινωικές Γραμμές έχουν προβεί

στην «υιοθεσία» της Οργάνωσης, παρέχοντάς τους δωρεάν θαλάσσιες μετακινήσεις ατόμων και οχημάτων, ιατρικό εξοπλισμό και ένα πλήρως εξοπλισμένο όχημα για τις ανάγκες τους. Στον χώρο του αθλητισμού, η εταιρεία παρέχει χορηγική υποστήριξη μεταφοράς στον Χρυσό Παραολυμπιονίκη και Παγκόσμιο Πρωταθλητή στον Ακοντισμό και στη Σφαιροβολία Μανώλη Στεφανουδάκη, σε αναγνώριση των προσπαθειών του, αλλά και στον Χρυσό Ολυμπιονίκη Ιστιοπλόο Νικόλα Κακλαμανάκη, αναγνωρίζοντας το σημαντικό του έργο ως πρεσβευτή του διά βίου «Ευ Αγωνίζεσθαι» στα μικρά παιδιά και στους μελλοντικούς αθλητές της χώρας μας. Παράλληλα, οι Μινωικές Γραμμές παρέχουν υποστήριξη σε νέους αθλητές και αθλήτριες που ασχολούνται με τον πρωταθλητισμό και εκπροσωπούν τοπικούς αθλητικούς φορείς της Κρήτης. Επίσης, στηρίζουν τον Ναυταθλητικό Όμιλο Τυμπακίου, που δραστηριοποιείται στη Νότια Κρήτη, με στόχο την εκπαίδευση νέων, ενηλίκων αλλά και παιδιών στην ιστιοπλοΐα. Θέλοντας να συνδράμουν τον Όμιλο στο σπουδαίο έργο που επιτελεί στους νέους, οι Μινωικές Γραμμές στηρίζουν οικονομικά το έργο του και έχουν προβεί στην αγορά σύγχρονων εκπαιδευτικών/αγωνιστικών σκαφών καθώς και ενός πλήρως εξοπλισμένου εκπαιδευτικού φουσκωτού σκάφους, που θα βοηθήσουν στην εκπαίδευση των μικρότερων ηλικιακά μελών του. Στον χώρο των πολιτιστικών δράσεων, η διοίκηση των Μινωικών Γραμμών βρίσκεται

κοντά στην Εθνική Λυρική Σκηνή, αναλαμβάνοντας τη χορηγική/οικονομική στήριξη του σημαντικού και ουσιαστικού πολιτιστικού της έργου, που στόχο έχει την ανάπτυξη ενός πολιτισμού σύγχρονου και συναρτημένου με την αρχαία ελληνική μας κληρονομιά. Οι Μινωικές Γραμμές, τέλος, στηρίζουν με ιδιαίτερη ευαισθησία κοινωνικά ευπαθείς ομάδες της Κρήτης και συμπαραστέκονται οικονομικά και υλικά σε περιπτώσεις έκτακτων εθνικών αναγκών.

ΑΕΙΦΟΡΙΑ ΕΝ ΠΛΩ Αναγνωρίζοντας την ευθύνη που τους αναλογεί στην προστασία του περιβάλλοντος, και ιδιαίτερα του θαλάσσιου, η διοίκηση των Μινωικών Γραμμών, με σοβαρότητα και ευσυνειδησία, έχει δώσει προτεραιότητα σε θέματα που αφορούν στην ενεργειακή διαχείριση των πλοίων της. Πιο συγκεκριμένα, η εταιρεία επενδύει συνεχώς σε τεχνολογικές λύσεις και μεθόδους βελτίωσης της απόδοσης των πλοίων της εταιρείας, ενώ οι αρμόδιες υπηρεσίες διαχειρίζονται με υποδειγματικό τρόπο και μεθόδους τα στερεά/υγρά απόβλητά τους. Επίσης, γίνεται ανακύκλωση με ποικίλους εξελιγμένους, σύγχρονους τρόπους και χρησιμοποιούνται φιλικά προς το περιβάλλον αναλώσιμα υλικά, ανταλλακτικά και εξοπλισμός. Όλες οι ενέργειες της εταιρείας έχουν αναγνωριστεί, πιστοποιηθεί και βραβευτεί κατ’ επανάληψη από μεγάλους ελληνικούς και διεθνείς φορείς.

170/171

PUTTING PEOPLE AND PLANET FIRST! MINOAN LINES CONTINUE TO ADD “PORTS OF CALL” ON THEIR VOYAGE OF CORPORATE SOCIAL RESPONSIBILITY.

Since its establishment in 1972, Minoan Lines has supported and maintained a clear, people-centered philosophy. According to this system of beliefs, all business activity must focus on society as a whole. The company’s dedication to this way of thinking is more than evident in the actions it has taken and the contributions it has made, all of which have been aimed at benefiting both individuals and the society they live in. This sense of social responsibility has led the company’s management into a series of sponsorships, in the form of financial support or of free travel on the cruise ferries making up the Minoan Lines fleet. The aim of these sponsorships has been – and still is – to encourage and reward noteworthy initiatives and endeavors, and, through this, to return to society a share of the company profits; all of this while keeping prosperity – for the whole of society – and progress firmly in mind. The company’s plans for sponsorship activities, established within the framework of its corporate social responsibility program, cover a broad spectrum of recipients, including sports teams, athletic associations and clubs, sporting events, museums, cultural societies and educational institutions, as well as numerous organizations operating for the benefit of the public. One such organization – which has been doing exceptional work and making such substantial contributions – is Doctors of the Aegean, which, since 1996, has been offering free health and prevention services

to vulnerable social groups in isolated areas of Crete and on the more remote Greek islands. In acknowledgement of the important work being carried out by this organization, Minoan Lines has taken it under its wing, offering free sea travel for both passengers and vehicles, as well as providing the organization with medical equipment and a fully-equipped vehicle so as to help cover its needs. In the area of sports, the company sponsors the travel costs of Manolis Stefanoudakis, Paralympic gold medalist and world champion in the javelin and shot put, in recognition of his efforts. Another recipient of such support is Nikolas Kaklamanakis, Olympic gold medalist in windsurfing, in acknowledgment of his important work as a fair-play ambassador to young children and to the country’s future athletes. At the same time, Minoan Lines backs young athletes from local sports bodies in Crete as they strive to become leaders in competitive sport. In addition, the company sponsors the Sailing and Athletics Club of Tymbaki, which is active on the southern coast of Crete. Supporting the fine work the club is doing in instructing people of all ages in sailing, Minoan Lines has contributed financially to the purchase of state-of-the-art training racing boats and has also provided a fully equipped inflatable training vessel, which will help in particular in imparting skills to the younger members of the club. In the cultural sphere, Minoan Lines

supports the Greek National Opera, sponsoring its important cultural work, the goal being the development of a Greek culture that is both contemporary and in step with its ancient Greek inheritance. Finally, with much sensitivity, Minoan Lines assists vulnerable social groups in Crete. It also offers solid support, financially and materially, in situations of national emergency.

SUSTAINABILITY AT SEA Recognizing its responsibility as regards environmental protection – and especially that of marine areas – Minoan Lines has adopted a serious and diligent approach that prioritizes energy management. The company is constantly investing in technological solutions and methods aimed at improving the efficiency of its cruise ferries. The solid and liquid waste from the cruise ferries is handled in an exemplary fashion, using modern methods. The company operates a cutting-edge recycling program. Finally, the company makes extensive use of environmentally friendly consumables, parts and equipment. In pursuit of its corporate social responsibility actions, the company has been repeatedly recognized, certified and honored by major Greek and international bodies.

OUR NEWS

ΑΝΟΙΓΟΝΤΑΣ ΠΑΝΙΑ

Ο Ναυταθλητικός Όμιλος Τυμπακίου μυεί μικρούς και μεγάλους στις χαρές της ιστιοπλοΐας.

SETTING SAIL! Τhe Sailing and Athletics Club of Tymbaki introduces athletes of all ages to the joys of sailing. Οι άνθρωποι των πόλεων πιστεύουν συχνά πως όσοι ζουν σε νησί, δεν μπορεί, κάποια σχέση θα έχουν με τη θάλασσα, ότι είναι δεινοί κολυμβητές, ότι ασχολούνται με θαλάσσια σπορ. Τα πράγματα όμως δεν είναι πάντα έτσι και οι νησιώτες πολλές φορές ίσως και να θεωρούν τη θάλασσα, επειδή την έχουν δίπλα τους, δεδομένη. Στη Μεσαρά της Νότιας Κρήτης, και στον Κόκκινο Πύργο Τυμπακίου συγκεκριμένα, ο Ναυταθλητικός Όμιλος, αν και υφίσταται από το 1999, ήταν ανενεργός για αρκετά χρόνια. Μόλις τo 2016 άρχισε να λειτουργεί κανονικά «και όχι επειδή υπήρχε ζήτηση», εξηγεί η πρόεδρος του νέου Δ.Σ. του Ομίλου και αθλήτρια αγωνιστικής ιστιοπλοΐας, Στέλλα Λενακάκη. «Επαναλειτουργήσαμε τον Όμιλο γιατί νοιαζόμαστε για τον τόπο μας και τον ναυταθλητισμό. Βασικός μας στόχος είναι να φέρουμε τον κόσμο της Μεσαράς και του Νότιου Ρεθύμνου κοντά στη θάλασσα και στην τέχνη της ναυτοσύνης». Και, καθώς φαίνεται, ο στόχος έχει αρχίσει να επιτυγχάνεται. Από το 2016 έχουν λειτουργήσει τρεις «Σχολές Ανοιχτής Θαλάσσης» για ενηλίκους από 18 και άνω, αλλά και η «Σχολή Τριγώνου» για παιδιά από 6 έως 15 χρόνων. Στις πρώτες η φοίτηση διαρκεί δύο μήνες και οι εκπαιδευόμενοι αποκτούν πρακτική και θεωρητική κατάρτιση, ώστε να

μπορούν να κυβερνούν ένα ιστιοφόρο με άνεση και ασφάλεια στην ανοιχτή θάλασσα. Στη σχολή για παιδιά, από την άλλη, η φοίτηση διαρκεί όλο τον χρόνο και οι μαθητές διδάσκονται, μεταξύ άλλων, στήσιμο σκάφους, διευθέτηση πανιών και κανόνες ναυσιπλοΐας για αγώνες. «Είναι πραγματικά εντυπωσιακό να βλέπεις παιδιά σε αυτές τις ηλικίες να αυτονομούνται και να διαχειρίζονται τον άνεμο. Δίπλα τους, με φουσκωτό, βρίσκεται πάντα ένας εκπαιδευτής, τα παιδιά όμως κυβερνούν μόνα τους το σκάφος τους και αυτό τα γεμίζει με αυτοπεποίθηση και θάρρος, απαραίτητο εφόδιο για τη μετέπειτα ζωή τους», λέει η κ. Λενακάκη. Για να συμπληρώσει με περηφάνια: «Στόχος για το άμεσο μέλλον είναι τα παιδιά να λάβουν μέρος σε τοπικούς αγώνες στην Κρήτη, έτσι ώστε να βγάλουμε τους πρωταθλητές του αύριο». Αρωγός στις προσπάθειες του Οµίλου οι Μινωικές Γραµµές, που έχουν χορηγήσει ένα εκπαιδευτικό φουσκωτό σκάφος και πέντε σύγχρονα εκπαιδευτικά/αγωνιστικά σκάφη BUG της κατηγορίας Laser Performance, ιδανικά για την εκπαίδευση µικρών παιδιών. Οι Μινωικές Γραµµές, ούτως ή άλλως, σε όλη τη διάρκεια της πολύχρονης πορείας τους στον χώρο της ναυτιλίας, αποδεικνύουν καθημερινά και έμπρακτα την ευαισθησία, το ενδιαφέρον και την κοινωνική τους υπευ-

θυνότητα, αγκαλιάζοντας δραστηριότητες που συνδέονται με τα ιδεώδη της συλλογικότητας, προάγουν το αθλητικό πνεύμα, την ευγενή άμιλλα και το «ευ αγωνίζεσθαι». Στο πλαίσιο ενεργειών που προωθούν τον θαλάσσιο αθλητισμό στην Κρήτη, αλλά και με κοινό παρονομαστή την αγάπη για τη θάλασσα, και ιδιαίτερα την ιστιοπλοΐα, οι Μινωικές Γραμμές έχουν υιοθετήσει από το 2016 τις δράσεις του Ναυταθλητικού Ομίλου Τυμπακίου, του μοναδικού ομίλου που δραστηριοποιείται στη Νότια Κρήτη, στο κομβικό σημείο δύο όμορων νομών, του Ηρακλείου και του Ρεθύμνου. «Με αυτή την πολύτιμη προσφορά, οι Μινωικές Γραµµές βοηθούν στην εκπαίδευση των μικρότερων ηλικιακά μελών του Νότου της Κρήτης, ώστε να γνωρίσουν την αξία και τον καθοριστικό ρόλο της θάλασσας στη ζωή μας. Κατ’ επέκταση, οι συντοπίτες μας, όλων των ηλικιών, μυούνται στον χώρο της ιστιοπλοΐας, είτε ως ψυχαγωγία και αναψυχή είτε σε αγωνιστικό επίπεδο. Μόνοι μας και σε περίοδο κρίσης δεν θα τα καταφέρναμε», λέει η κ. Λενακάκη. «Η βοήθεια των Μινωικών Γραμμών και η αγάπη μας για τη θάλασσα μας οδηγούν στην επόμενη μέρα». Info: τηλ. 28920-29522, facebook.com/ notympakiou

172/173

People often believe that all those who live on islands must have some deep connection to the sea; that they are formidable swimmers or water sports fanatics. But that isn’t always true, and islanders often take the sea for granted, knowing that it is always close at hand. In Messara, in southern Crete, specifically in Kokkinos Pyrgos near Tymbaki, a sailing and athletics club was founded in 1999 but remained inactive for many years. It only started functioning regularly in 2016, but not because there was a sudden rise in demand for it, as Stella Lenakaki, the new club president and a competitive sailor explains. “We restarted the club because we care about our region and nautical sports. Our main aim was to bring the people of Messara and southern Rethymno closer to the sea and the art of seamanship.” And it appears that this goal is beginning to be realized. Since the relaunch, the club has held a number of open water sailing courses for adults and triangular courses for children aged six to 15. The open water sailing course is two months long and trainees receive both practical and theoretical training so they can handle a sailboat with ease and safety on the open sea. Children training on the tri-

angular course attend year-round and learn how to set up their boat, handle their sails and the basic rules of competitive sailing. “It is truly impressive to see kids that age work independently and handle the wind. There is always a coach nearby in an inflatable boat, but the kids themselves are in charge of their own boat and that helps them develop self-confidence and courage, which are invaluable to them later in life,” Lenakaki says. “Our goal for the immediate future is for the kids to take part in local races in Crete so they can go on to become the champions of tomorrow,” she adds proudly. Minoan Lines keenly supports the mission, work and activities of the Sailing and Athletics Club of Tymbaki – the only such club active in the regional units of Heraklion and Rethymno – having donated a fully equipped inflatable training vessel to it, as well as five state-of-the-art training / racing vessels (BUG - Laser Performance category), ideal for training the younger members of the club. Minoan Lines has been active for many years in the area of shipping, and for the entirety of this long period it has proven – and continues to prove – its sensitivity to and interest in social responsibility, in practice

and on a daily basis. During this time, it has embraced activities connected with ideals such as teamwork and fair play. Since 2016, Minoan Lines has taken the activities of the Sailing and Athletics Club of Tymbaki under its wing, as part of a framework of company actions aimed at promoting water sports in Crete, as well as a love of the sea and sailing in particular. “Through its invaluable assistance,” Lenakaki says, “Minoan is substantially helping in the efforts to train younger members in the south of Crete to recognize the value of, and the decisive role played by, the sea in our lives. By extension, our fellow local residents of all ages can now be initiated into the world of sailing, either as a leisure activity or at a competitive level. We would not have been able to make it on our own during this period of economic crisis. The support from Minoan Lines and our love of the sea will take us to the next level.” Info: Tel. (+30) 2892.029.066, facebook. com/notympakiou

OUR NEWS

ΜΕ ΤΗΝ ΕΓΓΎΗΣΗ ΤΟΥ ΟΜΙΛΟΥ GRIMALDI

O δυναμικός Όμιλος προσφέρει ένα ευρύ δίκτυο θαλάσσιων υπηρεσιών υψηλής ποιότητας για επιβάτες στη Μεσόγειο.

GUARANTEED BY GRIMALDI GROUP The dynamic corporate group offers a wide network of high-quality services for travelers in the Mediterranean.

Με μακρά πείρα, που πάει πίσω στο 1947, ο όμιλος Grimaldi δραστηριοποιείται στη λειτουργία φορτηγών, οχηματαγωγών και επιβατηγών πλοίων παρέχοντας ολοκληρωμένες υπηρεσίες logistics στους μεγαλύτερους παραγωγούς οχημάτων παγκοσμίως, με βάση τις θαλάσσιες μεταφορές. Οι υπηρεσίες που παρέχει ο όμιλος, με έδρα τη Νάπολη, περιλαμβάνουν επίσης τη μεταφορά εμπορευματοκιβωτίων, παλετοποιημένων και ενοποιημένων φορτίων, αλλά και επιβατών, με έναν σύγχρονο στόλο περισσότερων των 120 φορτηγών πλοίων πολλαπλών χρήσεων, αποκλειστικά οχηματαγωγών, όπως επίσης και επιβατηγών. Ο όμιλος Grimaldi προσφέρει ένα ευρύ δίκτυο θαλάσσιων υπηρεσιών για επιβάτες στη Μεσόγειο, με τις Grimaldi Lines και τις Μινωικές Γραμμές, καθώς και στη Βαλτική Θάλασσα μέσω της ελεγχόμενης εταιρείας Finnlines. Η Grimaldi Lines παρέχει θαλάσσιες συνδέσεις στους πλέον δημοφιλείς τουριστικούς προορισμούς της Ισπανίας, της Ελλάδας, της Ιταλίας (συμπεριλαμβανομένων της Σικελίας και της Σαρδηνίας), της Τυνησίας και του Μαρόκου. Συγκεκριμένα, η εταιρεία έχει καθημερινά δρομολόγια (για τη

μεταφορά φορτίων, αλλά και επιβατών) από τα λιμάνια της Πάτρας και της Ηγουμενίτσας προς το ιταλικό λιμάνι του Μπρίντιζι στην ακτή της Απουλίας, το οποίο μάλιστα συνδέεται και με την Κέρκυρα στη διάρκεια του καλοκαιριού. Συνειδητοποιώντας την ανάγκη για παροχή περισσότερο καινοτόμων και ανταγωνιστικών υπηρεσιών υψηλής ποιότητας, ο όμιλος διαθέτει έναν στόλο σύγχρονων επιβατηγών κρουαζιερόπλοιων, παρέχοντας βασικές υπηρεσίες κρουαζιέρας, καθώς και επιβατηγών οχηματαγωγών πλοίων (Ro/Ro) νέας γενιάς. Οι ναυαρχίδες του στόλου της Grimaldi Lines είναι τα «Cruise Roma» και «Cruise Barcelona», τα μεγαλύτερα επιβατηγά κρουαζιερόπλοια της Μεσογείου, τα οποία εκτελούν δρομολόγια στη γραμμή Τσιβιταβέκια – Πόρτο Τόρες – Βαρκελώνη και έχουν τη δυνατότητα να μεταφέρουν μέχρι 3.000 επιβάτες. Και τα δύο πλοία είναι εξοπλισμένα με μεγάλες και καλαίσθητες καμπίνες, ένα à la carte και ένα self service εστιατόριο, πισίνα, σολάριουμ και ένα σύγχρονο κέντρο wellness με σάουνα, χαμάμ και δωμάτιο μασάζ. Παρέχονται επίσης υπηρεσίες αναψυχής εν πλω, όπως καζίνο, video games,

ντισκοτέκ, παιδική χαρά και μία αίθουσα συνεδρίων δυναμικότητας 300 ατόμων. Όλα τα επιβατηγά πλοία συνδυάζουν εξαιρετική άνεση με επιλογές χαμηλού κόστους. Ιδιαίτερη προσοχή δίνεται στις οικογένειες, καθώς και σε ομάδες φίλων και φοιτητών, με εκπτώσεις ναύλων σε όλες τις γραμμές. Επιπροσθέτως, υπάρχει ένα πλούσιο πρόγραμμα από μίνι κρουαζιέρες και θεματικές εκδηλώσεις εν πλω στα πλοία της γραμμής Τσιβιταβέκια – Βαρκελώνη. Επιπλέον, η Grimaldi Lines Tour Operator προσφέρει ακτοπλοϊκά και ξενοδοχειακά πακέτα σε Ισπανία, Ιταλία και Κέρκυρα. Ο όμιλος Grimaldi είναι η πρώτη ιταλική ναυτιλιακή εταιρεία που απέκτησε τα πιστοποιητικά SMS, ISO 9001 και ISO 14001 για την Ασφάλεια, την Ποιότητα και το Περιβάλλον. Το 2009, στα Lloyd’s List Global Awards, τα οποία απονέμονται από την εφημερίδα του Λονδίνου Lloyd’s List για την αναγνώριση της αριστείας σε μια ευρεία γκάμα ναυτιλιακών δραστηριοτήτων παγκοσμίως, ο όμιλος βραβεύτηκε στην κατηγορία «Cruise & Ferry».

174/175

With a long history dating back to 1947, the Grimaldi Group specializes in the operation of roll-on/roll-off vessels, car carriers and ferries. It is a dedicated supplier of integrated logistics services based on maritime transport to the world’s major vehicle manufacturers. Through its maritime services, the Naples-based group also transports containers, palletized/unitized cargo and passengers with a modern fleet of more than 120 Ro/Ro multipurpose vessels, pure car carriers and ferries. The Grimaldi Group offers a wide network of maritime services for passengers in the Mediterranean Sea, through the “Grimaldi Lines” and “Minoan Lines” brands, and in the Baltic Sea, through the controlled company “Finnlines”. Grimaldi Lines offers maritime connections to the most popular tourist destinations in Spain, Greece, Italy (including Sicily and Sardinia), Tunisia and Morocco. Between Italy and Greece, the company offers a daily service for the transport of freight and passengers from the ports of Igoumenitsa and Patras to the Apulian port of Brindisi (during the summer, a route to

Corfu exists as well). Aware of the need to offer more innovative, high-quality and competitive services, the Grimaldi Group deploys a fleet of modern cruise ferries, providing cruise ship standard facilities, and new generation Ro/ Ro-Passenger ferries. The flagships of the Grimaldi Lines fleet are the “Cruise Roma” and “Cruise Barcelona”, the biggest cruise ferries in the Mediterranean deployed on the Civitavecchia-Porto Torres-Barcelona route, able to transport up to 3,000 passengers. Both ships are equipped with large elegant cabins, an à la carte and a self-service restaurant, a swimming pool, asolarium bar and a modern wellness center with sauna, hammam and massage room. Onboard entertainment services include a casino, a video game corner, a discotheque, a playroom area for children and a 300-person conference room. All passenger ships combine excellent comfort on board with low-cost options. Special attention is given to families, groups of friends and students, with fare reductions offered on all routes. In addition, a rich calendar of mini-cruises and onboard theme

events onboard has been organized for the Grimaldi Lines vessels on the CivitavecchiaBarcelona route, while Grimaldi Lines Tour Operator offers ship and hotel packages in Spain, Italy and on the Greek island of Corfu. The Grimaldi Group is the first Italian shipping company to have obtained the SMS, ISO 9001 and ISO 14001 certifications for Safety, Quality and Environment. In the Lloyd’s List Global Awards 2009, an honor’s list created by the London newspaper Lloyd’s List to recognize a wide range of maritime excellence globally, the Group won in the inaugural category “Cruise & Ferry.”

Για περισσότερες πληροφορίες επισκεφθείτε τα www.grimaldi-lines.com και www.grimaldi-touroperator.com For further information, please visit www.grimaldi-lines.com or www.grimaldi-touroperator.com