ระบบร่างกายมนุษย์ (New Edition) by MIS Publishing

ระบบรางกายมนุษย

โดย ผศ. ดร.อรกัญญ ภูมิโคกรักษ Ph.D. in Pharmacology

รู จักกลไกธรรมชาติภายในรางกาย

Best Sพิมพeคlรlั้งeที่ r15

ระบบการทำงานและหนาที่ของอวัยวะตางๆ

มนุษยเปนสิ่งมีชีวิตที่เกิดจากกลไกธรรมชาติ ภายในรางกายของเรานั้นประกอบดวย อวัยวะหลายอยาง ซึ่งชวยกันทำหนาที่อยางเปนระบบเพื1อใหรางกายมีชีวิตอยู ดังนั้น การเรียนรูวาอวัยวะหรือสวนประกอบภายในรางกายทำหนาที่อะไร และควรดูแลรักษา หรือปกปองอยางไรจึงเปนเรื1องสำคัญที่ควรศึกษา

199.-

ISBN 978-616-430-141-2

786164

301412

ผลิตโดย สำนักพิมพเอ็มไอเอส 213/3 ซอยพัฒนาการ 1 (สาธุประดิษฐ 34 แยก 6) แขวงบางโพงพาง เขตยานนาวา กรุงเทพฯ 10120 โทรศัพท 0-2294-8777 (สายอัตโนมัติ) โทรสาร 0-2294-8787 www.MISbook.com

มนุษย ฉบับปรั บปรุ ง

เนือ้ หาสมบูรณแบบเพ�อการเรียนรูเ บือ้ งตน

รู จักกลไกธรรมชาติภายในรางกาย ระบบการทำงานและหนาที่ของอวัยวะตางๆ

เซลลและเนื้อเยื1อ

เรียนรูครบทุกระบบในเลมเดียว!

ระบบรางกายมนุษย

Human Body

พิเศษกับ Did you know? เรือ1 งนารูเ กีย่ วกับ รางกาย ทบทวนความรูกับคำถามทายบท พรอมเฉลย Glossary รวมคำศัพททค่ี วรรูข องระบบรางกาย

ระบบรางกายมนุษย

เซลลและเนื้อเยื1อ Cells and Tissues  เลือดและภูมิคุมกัน Blood and Immunity  พันธุศาสตร Genetics  การเติบโตและพัฒนาการ Growth and Development  ระบบประสาท Nervous System  การรับรูเฉพาะ Organs of Special Senses  ระบบหัวใจและหลอดเลือด Cardiovascular System  ระบบทางเดินหายใจ Respiratory System  ระบบทางเดินปสสาวะ Urinary System  ระบบทางเดินอาหาร Digestive System  ระบบตอมไรทอ Endocrine System  ระบบกลามเนื้อและโครงกระดูก Musculoskeletal System  จุลินทรียและปรสิต Microbials and Parasites  ระบบสืบพันธุ Reproductive System  โภชนาการ Nutrition  ภาวะเสื1อมและชราภาพ Deterioration  เนื้องอก Neoplasia 

ระบบ รางกาย Human Body

อวัยวะ

รางกาย

Did you know? เรื1องนารูเกี่ยวกับรางกาย คำถามทายบท พรอมเฉลย Glossary รวมคำศัพทที่ควรรูของระบบรางกาย เรียนรูครบทุกระบบในเลมเดียว! พิมพ4 สี ทั้งเลม

Human Body

โดย ผศ. ดร.อรกัญญ ภูมิโคกรักษ Ph.D. in Pharmacology

สงวนลิขสิทธิต์ ามพระราชบัญญัตลิ ขิ สิทธิ์ (ฉบับเพิม่ เติม) พ.ศ. 2558 โดยสำ�นักพิมพ์เอ็มไอเอส ห้ามนำ�ส่วนหนึง่ ส่วนใดของหนังสือเล่มนีไ้ ปลอกเลียนแบบ ทำ�สำ�เนา ถ่ายเอกสาร หรือนำ�ไปเผยแพร่ บนอินเตอร์เน็ต และเครือข่ายต่างๆ ไม่วา่ จะในรูปแบบใดๆ นอกจากจะได้รบั อนุญาตเป็นลายลักษณ์ อักษรจากทางสำ�นักพิมพ์เท่านัน้ ชือ่ ผลิตภัณฑ์และเครือ่ งหมายการค้าต่างๆ ทีอ่ า้ งถึงเป็นของบริษทั นัน้ ๆ

คณะผูจ้ ดั ท�ำ

บรรณาธิการส�ำนักพิมพ์ ณัฐวัฒน์ กวีธรี รัตน์ ผูเ้ ขียน ผศ. ดร.อรกัญญ์ ภูมโิ คกรักษ์ ศิลปกรรม ชนิกานต์ กิตติปฏิมาคุณ พิสจู น์อกั ษร ชนาภัทร พรายมี ประสานงานสือ่ สิง่ พิมพ์ บุษกร กูห้ ลี ฝ่ายการตลาด วราลี สิทธิจนิ ดาวงศ์

จัดพิมพ์โดย : ส�ำนักพิมพ์เอ็มไอเอส 213/3 ซอยพัฒนาการ 1 (สาธุประดิษฐ์ 34 แยก 6) แขวงบางโพงพาง เขตยานนาวา กรุงเทพฯ 10120 โทรศัพท์ 0-2294-8777 (สายอัตโนมัต)ิ โทรสาร 0-2294-8787 www.MISbook.com

จัดจ�ำหน่ายโดย : บริษทั ซีเอ็ดยูเคชัน่ จ�ำกัด (มหาชน) 1858/87-90 ถนนบางนา-ตราด แขวงบางนา เขตบางนา กรุงเทพฯ 10260 โทรศัพท์ 0-2826-8000 โทรสาร 0-2739-8609 www.se-ed.com

หากหนังสือเล่มนีผ้ ลิตไม่ได้มาตรฐาน อาทิ หน้ากระดาษสลับกัน หน้าซ�ำ้ หน้าขาดหาย ส�ำนักพิมพ์ยนิ ดีรบั ผิดชอบเปลีย่ น ให้ใหม่ โดยส่งมาเปลีย่ นตามทีอ่ ยูด่ า้ นบน หรือติดต่อส�ำนักพิมพ์เอ็มไอเอส โทรศัพท์ 0-2294-8777 (สายอัตโนมัต)ิ กรณีตอ้ งการสัง่ ซือ้ จ�ำนวนมาก กรุณาติดต่อฝ่ายการตลาด ส�ำนักพิมพ์เอ็มไอเอส โทรศัพท์ 0-2294-8777 เพือ่ รับส่วนลดพิเศษ

ค�ำน�ำ

มนุษย์เป็นสิง่ มีชวี ติ ทีเ่ กิดจากกลไกธรรมชาติ ภายใน ร่างกายของเรานัน้ ประกอบด้วยอวัยวะหลายอย่าง ซึง่ ช่วยกันท�ำหน้าทีใ่ ห้รา่ งกายมีชวี ติ อยูไ่ ด้ หากอวัยวะส่วนใด ส่วนหนึง่ บกพร่องจะท�ำให้รา่ งกายท�ำงานผิดปกติ ดังนัน้ จึงเป็นเรือ่ งส�ำคัญทีค่ วรรูแ้ ละศึกษาว่า อวัยวะหรือ ส่วนประกอบภายในร่างกายท�ำหน้าทีอ่ ะไร และควร ดูแลรักษาหรือปกป้องอย่างไร หนังสือ “ระบบร่างกายมนุษย์” เล่มนี้ จัดท�ำขึน้ เพือ่ เป็นประโยชน์แก่เด็กและเยาวชนได้เรียนรูส้ ว่ น ต่างๆ ของร่างกาย โดยผ่านเนือ้ หาและภาษาทีเ่ ข้าใจง่าย ภาพประกอบชัดเจนตรงตามหัวข้อ พร้อมเกร็ดความรู้ และค�ำศัพท์ทเี่ กีย่ วกับระบบร่างกายมากมาย ซึง่ จะช่วย ให้เข้าใจเนือ้ หาได้ดยี งิ่ ขึน้ ส�ำนักพิมพ์เอ็มไอเอส

เซลลและเนื้อเยื1อ

อวัยวะ

รางกาย

สารบัญ 01 02 03 05 06 08

เซลล์และเนือ้ เยือ่ Cells and Tissues . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 เลือดและภูมคิ มุ้ กัน Blood and Immunity. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9 พันธุศาสตร์ Genetics . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .19

การเติบโตและพัฒนาการ Growth and Development . . . . 25

ระบบประสาท Nervous System. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ..33 การรับรูเ้ ฉพาะ

Organs of Special Senses. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .43

ระบบหัวใจและหลอดเลือด Cardiovascular System . . . . . . .65

ระบบทางเดินหายใจ Respiratory System. . . . . . . . .75

Human Body

09 10 11 14 16 17

ระบบทางเดินปัสสาวะ Urinary System . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 83 ระบบทางเดินอาหาร Digestive System . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 91 ระบบต่อมไร้ทอ่ Endocrine System . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 101

12 13

ระบบสืบพันธุ์ Reproductive System

ระบบกล้ามเนือ้ และโครงกระดูก Musculoskeletal System . . . . . . . . . . 113 จุลนิ ทรียแ์ ละปรสิต

Microbials and Parasites . . . . . . . . . . 121

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 133 โภชนาการ Nutrition . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .143

ภาวะเสือ่ มและชราภาพ Deterioration . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 149 เนือ้ งอก

Neoplasia . . . . . . . . . . 155

เฉลยค�ำถามท้ายบท Answers . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .163 ค�ำศัพท์ทคี่ วรรู้ Glossary . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 168

Contents

Chapter

Human Body

Cells and Tissues เพือ่ นๆ ทราบไหมว่า... คนและสัตว์ประกอบขึน้ ด้วยเซลล์ (cell) ทัง้ นัน้ ซึง่ ท�ำหน้าทีแ่ ตกต่างกันไป ถ้าหากเพือ่ นๆ เปรียบเทียบ ร่างกายมนุษย์เป็นเสมือนโรงงานขนาดใหญ่ เซลล์ในร่างกายก็จะเป็น บุคลากรทีท่ ำ� งานในร่างกายนัน่ เอง เซลล์หลายๆ เซลล์รวมกันจะกลายเป็นเนือ้ เยือ่ และเนือ้ เยือ่ หลายๆ เนื้อเยื่อมารวมกันหรือท�ำหน้าที่อย่างเดียวกันเราก็จะ เรียกว่า อวัยวะ เช่น หัวใจ ตับ ไต เมือ่ อวัยวะต่างๆ ท�ำงานหรือปฏิบตั ิ กิจกรรมพิเศษร่วมกันในร่างกายจะเกิดเป็นระบบอวัยวะ เช่น ระบบ ย่อยอาหาร

เซลล์และเนือ้ เยือ่

Human Body

เซลล์และเนือ้ เยือ่ Cells and Tissues

สิง่ มีชวี ติ ทุกชนิดในโลกนีป้ ระกอบด้วยโครงสร้างหน่วยย่อยทีเ่ รียกว่า เซลล์ สิง่ มีชวี ติ บางชนิดประกอบด้วยเซลล์จ�ำนวน 1 เซลล์ แต่บางชนิด เช่น มนุษย์ สัตว์ ประกอบด้วย เซลล์จ�ำนวนหลายล้านเซลล์

เซลล์ชนิดเดียวกันอาจมาอยูร่ ว่ มกันโดยมีสาร บางชนิดกัน้ ระหว่างเซลล์ ลักษณะเช่นนีท้ �ำให้เกิดเป็น เนือ้ เยือ่ เนือ้ เยือ่ หลายๆ ชนิดอาจมาอยูด่ ว้ ยกัน ท�ำให้ มีโครงสร้างทีเ่ ป็นระเบียบมากขึน้ โดยมีประสาทและ หลอดเลือดมาเลีย้ งจนเกิดเป็นอวัยวะหลายๆ อวัยวะ ทีท่ �ำงานร่วมกันเรียกว่า ระบบการท�ำงานของร่างกาย ซึง่ มีอยูห่ ลายระบบด้วยกัน ในบทนีจ้ ะอธิบายรายละเอียดเกีย่ วกับเซลล์ เนือ้ เยือ่ อวัยวะ และระบบการท�ำงานของร่างกาย เพือ่ ให้เห็นภาพชัดเจนมากยิง่ ขึน้

เซลล์ (Cell) เซลล์เป็นโครงสร้างหน่วยย่อย ของสิง่ มีชวี ติ ถ้าสิง่ มีชวี ติ เปรียบเสมือน บ้าน เซลล์กเ็ ปรียบเสมือนอิฐแต่ละก้อน แตกต่างกันตรงที่อิฐทุกก้อนในบ้านจะมี ขนาด รูปร่าง และส่วนประกอบเหมือนกัน ทุกประการ แต่สิ่งมีชีวิตที่ประกอบด้วยเซลล์ จ�ำนวนมาก จะมีเซลล์อยูห่ ลายชนิด มีขนาดรูปร่าง ส่วนประกอบภายในเซลล์ และหน้าทีแ่ ตกต่างกัน เพือ่ ให้ ท�ำงานได้อย่างเหมาะสม อาจลองพิจารณาจากตัวอย่างของ สิง่ มีชวี ติ เช่น มนุษย์ ร่างกายมนุษย์ประกอบด้วยเซลล์หลายชนิด

Cells and Tissues

Human Body

ไม่วา่ จะเป็นเซลล์เม็ดเลือด เซลล์สร้างเส้นใย เซลล์ประสาท เซลล์แต่ละชนิดมีขนาด รูปร่าง ส่วนประกอบภายในและหน้าทีแ่ ตกต่างกัน แต่ไม่วา่ จะเป็นชนิดใดก็ตามส่วนประกอบ พืน้ ฐานของเซลล์มนุษย์ทกุ เซลล์จะมีความคล้ายคลึงกันตรงทีป่ ระกอบด้วยเยือ่ หุม้ เซลล์ นำ�้ ในเซลล์ ออร์แกเนลล์ เยือ่ หุม้ นิวเคลียส และนิวเคลียส

เซลล์ของมนุษย์และสัตว์แตกต่าง จากเซลล์ของพืช และเซลล์ของพืชแตกต่าง จากเซลล์ของจุลนิ ทรียห์ ลายประการ ประการ หนึี่งที่ส�ำคัญก็คือ เซลล์ของมนุษย์และสัตว์ จะไม่มีผนังเซลล์ ในขณะที่เซลล์ของพืชจะมี ผนังเซลล์ เนือ้ หาภายในบทนีจ้ ะกล่าวถึงเซลล์ของ มนุษย์เท่านัน้ เซลล์เปรียบเสมือนคอมพิวเตอร์ขนาดเล็กที่มี ความซับซ้อน มีส่วนประกอบมากมายที่ท�ำให้สามารถ ติดต่อสือ่ สารกับสิง่ แวดล้อม เปลีย่ นแปลงรูปร่าง รับข้อมูล และสังเคราะห์สารได้เป็นจ�ำนวนมาก

เซลล์และเนือ้ เยือ่

Human Body

ส่วนประกอบของเซลล์ ส่วนนอกสุดของเซลล์ คือ เยือ่ หุม้ เซลล์ ซึง่ เป็นเยือ่ บางๆ ประกอบด้วยไขมันประมาณครึง่ หนึง่ และโปรตีน อีกประมาณครึง่ หนึง่ โมเลกุลไขมันจะเรียงตัวเป็น 2 ชัน้ ประกบกันโดยมีโมเลกุลโปรตีนฝังอยู่ เยือ่ หุม้ เซลล์จะยอม ให้สารบางชนิดผ่านเข้าออกเซลล์ได้เท่านัน้ สารทีล่ ะลายในไขมันได้มากจะผ่านชัน้ ไขมันของเยือ่ หุม้ เซลล์ได้งา่ ย แต่ สารอืน่ ๆ อาจต้องอาศัยโปรตีนทีฝ่ งั อยูเ่ พือ่ ท�ำหน้าทีเ่ ป็นช่องทางให้สารผ่านได้ นอกจากนีโ้ ปรตีนบางโมเลกุลในเยือ่ หุม้ เซลล์กท็ �ำหน้าทีเ่ ป็นตัวรับ (receptor) ให้สารหลายชนิด เช่น ฮอร์โมนในร่างกาย ยา สารเคมี มาจับแล้วสือ่ สาร กับเซลล์โดยไม่ตอ้ งผ่านเข้าไปในเซลล์ ใกล้กบั ส่วนฐานของเซลล์จะเป็นโครงสร้างทรงกลมขนาดใหญ่เรียกว่า นิวเคลียส มีเยือ่ หุม้ นิวเคลียสเป็นเยือ่ 2 ชัน้ ล้อมรอบอยู่ ภายในนิวเคลียสจะมีโครโมโซมซึง่ เป็นทีอ่ ยูข่ องจีน (gene) โครโมโซมประกอบขึน้ จากสารบางชนิดรวม กับกรดดีออกซีไรโบนิวคลีอกิ หรือทีเ่ รียกสัน้ ๆ ว่า ดีเอ็นเอ เป็นโมเลกุลสายคูแ่ ละขดเป็นเกลียว ในนิวเคลียสยังมีโครงสร้าง ทรงกลมทีเ่ รียกว่า นิวคลีโอลัส อยูด่ ว้ ย นิวคลีโอลัสนีป้ ระกอบด้วย กรดไรโบนิวคลีอกิ หรือทีเ่ รียกสัน้ ๆ ว่า อาร์เอ็นเอ เป็นหลัก เนื้อที่ระหว่างเยื่อหุ้มเซลล์กับนิวเคลียสเรียกว่า ไซโทพลาซึม ประกอบด้วยส่วนประกอบต่างๆ ทีอ่ ยูก่ นั เป็นสัดส่วน และแบ่งหน้าทีก่ ารท�ำงานไว้เรียกว่า ออร์แกเนลล์ ออร์แกเนลล์ ทีส่ �ำคัญ เช่น ร่างแหเอนโดพลาซึม (endoplasmic reticulum) ไรโบโซม (ribosome) ไมโทคอนเดรีย (mitochondrion) กอลไจแอปพาราตัส (golgi apparatus) และไลโซโซม (lysosome)

◌ ร่างแหเอนโดพลาซึม

ชนิดที่มีไรโบโซม ติดอยูจ่ ะท�ำหน้าทีส่ งั เคราะห์โปรตีน ส่วนชนิดทีไ่ ม่มไี ร โบโซมจะสังเคราะห์ไขมันและสเตียรอยด์

◌ ไรโบโซม เป็นต�ำแหน่งทีม่ กี ารสังเคราะห์โปรตีน ◌ ไมโทคอนเดรีย เป็นแหล่งพลังงานหลักของเซลล์ ◌ กอลไจแอปพาราตัส เกีย่ วข้องกับการล�ำเลียง โปรตีนบางชนิดภายในเซลล์

◌ ไลโซโซม ท�ำหน้าทีย่ อ่ ยวัสดุแปลกปลอม (เช่น แบคทีเรีย) และออร์แกเนลล์ทที่ �ำหน้าทีไ่ ม่ได้แล้ว

Cells and Tissues

ภาพตัวอย่างเซลล์ชนิดต่างๆ เซลล์รปู ทรงกระสวย เซลล์ชนิดนีม้ กั พบใน กล้ามเนือ้ เรียบ

เซลล์ประสาท เซลล์ชนิดนีม้ กั พบในระบบ ประสาท

เซลล์เม็ดเลือดแดง เป็นเซลล์ทไี่ ม่มนี วิ เคลียส

เซลล์กล้ามเนือ้ ลาย เซลล์ชนิดนีพ้ บในกล้ามเนือ้ ลาย จะมีนวิ เคลียสหลายอัน

Human Body

ภาพแสดงการเรียงตัวของเซลล์

ส่วนประกอบของเซลล์ นิวคลีโอลัส (Nucleolus) ร่างแหเอนโดพลาซึม (Endoplasmic reticulum)

นิวเคลียส (Nucleus) ไรโบโซม (Ribosome)

ไมโทคอนเดรีย (Mitochondrion)

กอลไจแอปพาราตัส (Golgi apparatus)

เซนโทรโซม (Centrosome)

เยือ่ หุม้ เซลล์ (Plasma membrane) ไลโซโซม (Lysosome)

เซลล์และเนือ้ เยือ่

Human Body

ระบบการท�ำงานของร่างกาย เนือ้ เยือ่ และอวัยวะส�ำคัญทีเ่ กีย่ วข้อง ระบบสร้างเม็ดเลือด

ช่วงเอ็มบริโอ (embryo) : ถุงไข่แดง ตับ ต่อมไทมัส ม้าม ปุ่มน�้ำเหลือง (lymph node) หลังจากเกิด : ไขกระดูก ม้าม ต่อมไทมัส

ระบบน�้ำเหลือง

หลอดน�้ำเหลือง ปุ่มน�้ำเหลือง เนื้อเยื่อน�้ำเหลือง

ระบบภูมิคุ้มกัน

ไขกระดูก ต่อมไทมัส ม้าม

ระบบประสาทกลาง สมอง ไขสันหลัง (central nervous system) ปมประสาทอิสระ (autonomic ganglion) ระบบประสาทนอกส่วนกลาง (peripheral nervous system) ปมประสาทรับความรู้สึก (sensory ganglion) ข่ายประสาท (nerve plexus)

ระบบผิวหนัง

ผิวหนัง ผม ขน เล็บ

ระบบกล้ามเนื้อและโครงกระดูก

กล้ามเนื้อ กระดูก กระดูกอ่อน

ระบบหัวใจและหลอดเลือด

หัวใจ หลอดเลือด

ระบบทางเดินหายใจ

ทางเดินอากาศตั้งแต่จมูกจนถึงถุงลมในปอด

ระบบทางเดินปัสสาวะ

ไต ท่อไต กระเพาะปัสสาวะ ท่อปัสสาวะ

ระบบทางเดินอาหาร

ทางเดินอาหารตั้งแต่ปากจนถึงทวารหนัก ตับ ตับอ่อน ถุงน�้ำดี

ระบบต่อมไร้ท่อ

เนื้อเยื่อต่างๆ ที่สามารถหลั่งฮอร์โมนได้

ระบบสืบพันธุ์

ผู้หญิง : รังไข่ ท่อน�ำไข่ มดลูก อวัยวะเพศหญิง ผู้ชาย : อัณฑะ องคชาต ต่อมลูกหมาก

Cells and Tissues

Human Body

เนือ้ เยือ่ เมือ่ เซลล์ชนิดเดียวกันมาอยูร่ วมกัน โดยมีสารระหว่างเซลล์ ล้อมรอบจะเกิดเป็นเนือ้ เยือ่ ขึน้

ในร่างกายมีเนือ้ เยือ่ อยู่ 4 ชนิด ได้แก่

1. เนือ้ เยือ่ บุผวิ 2. เนือ้ เยือ่ เกีย่ วพัน ซึง่ ครอบคลุมถึงเลือด กระดูก และกระดูกอ่อน 3. เนือ้ เยือ่ กล้ามเนือ้ 4. เนือ้ เยือ่ ประสาท

ภาพตัวอย่างการเรียงตัวของเนือ้ เยือ่ กล้ามเนือ้

อวัยวะ อวัยวะ หมายถึง ส่วนต่างๆ ของร่างกายทีป่ ฏิบตั หิ น้าทีเ่ ฉพาะอย่าง เช่น หายใจ หลัง่ สาร และอวัยวะทีม่ ขี นาดใหญ่ทสี่ ดุ ในร่างกายก็คอื ผิวหนัง

ระบบการท�ำงานของร่างกาย ร่างกายแบ่งออกเป็นระบบต่างๆ ตามความสัมพันธ์ทาง โครงสร้าง เช่น ระบบหลอดเลือด ครอบคลุมหลอดเลือด ทัง้ หมดในร่างกาย หรือทางการท�ำงาน เช่น ระบบทาง เดินอาหาร ครอบคลุมอวัยวะทีเ่ กีย่ วข้องกับการย่อย ดูดซึม และขับถ่ายอาหารทัง้ หมด โดยทัว่ ไปจะนิยม แบ่งตามความสัมพันธ์ทางการท�ำงานมากกว่าทาง โครงสร้าง เพราะท�ำให้เกิดเป็นระบบการท�ำงาน ของร่างกายหลายระบบ แต่ละระบบจะมีเนือ้ เยือ่ และอวัยวะทีเ่ กีย่ วข้องท�ำงานร่วมกัน บางเนือ้ เยือ่ หรืออวัยวะอาจอยูไ่ ด้หลายระบบ เนือ่ งจาก ท�ำหลายหน้าที่

เซลล์และเนือ้ เยือ่

Human Body

Did you know?

◌ รูไ้ หมว่า ในร่างกายของมนุษย์นั้นประกอบไปด้วยหน่วยของ สิ่งมีชีวิตที่เล็กที่สุดคือ เซลล์ (cell) เซลล์ที่มีขนาดเล็กที่สุดคือ ตัวอสุจิ (sperm) และใหญ่ที่สุดคือ ไข่ (egg)

◌ รูไ้ หมว่า เซลล์สตั ว์บางประเภททีป่ ระกอบด้วยเซลล์เดียวเรียกว่า โปรโตซัว เช่น อะมีบา สัตว์ชนิดนีจ้ ะท�ำหน้าทีท่ กุ ๆ อย่างด้วยตัวเอง ไม่วา่ จะเป็น เรือ่ งความรูส้ กึ ต่อสิง่ เร้าต่างๆ การกิน การย่อย การเจริญเติบโต และการ แบ่งตัว

เพือ่ นๆ ทราบไหมว่า

1. เซลล์หลายๆ เซลล์รวมกันกลายเป็นอะไร 2. เนือ้ เยือ่ (tissue) หลายๆ ชนิดมารวมกันกลายเป็นอะไร 3. ระบบหลายๆ ระบบรวมกันกลายเป็นอะไร (เฉลยอยูท่ า้ ยเล่ม)

Cells and Tissues

Human Body

163

Answers

เฉลย

164

Human Body

เฉลยค�ำถามท้ายบท Answers บทที่ 1

1. เซลล์หลาย ๆ เซลล์รวมกันกลายเป็นอะไร เฉลย เนือ้ เยือ่ 2. เนื้อเยื่อ (tissue) หลาย ๆ ชนิดมารวมกันกลาย เป็นอะไร เฉลย อวัยวะ 3. ระบบหลายๆ ระบบรวมกันกลายเป็นอะไร เฉลย ร่างกาย

บทที่ 2

กลุ่มอาการภูมิคุ้มกันเสื่อมเกิดจากอะไร เฉลย เกิดจากไวรัสชนิดหนึง่ ผ่านทางเพศสัมพันธ์ และทางเลือด มีผลท�ำให้เม็ดเลือดขาวทีส่ ร้าง ภูมคิ มุ้ กันถูกท�ำลาย ท�ำให้รา่ งกายมนุษย์ไม่มี ภูมคิ มุ้ กันเพียงพอทีจ่ ะป้องกันร่างกายจาก เชือ้ โรคต่างๆ ในสิง่ แวดล้อม และมีเชือ้ โรค ที่ปกติท�ำอะไรร่างกายไม่ได้สามารถฉวย โอกาสเข้ามาท�ำให้เกิดโรคได้ ร่างกายจึง ยำ�่ แย่ลง สภาพทรุดโทรมอย่างน่ากลัว และ เสียชีวติ ในทีส่ ดุ

บทที่ 3 1. ในเซลล์ของร่างกายมีจ�ำนวนโครโมโซมกี่แท่ง เฉลย 46 แท่ง หรือ 23 คู่ 2. เซลล์เม็ดเลือดแดงมีจีนอยู่หรือไม่ เฉลย ไม่มี เพราะไม่มนี วิ เคลียส 3. เพศหญิงเเทนด้วย X... เพศชายเเทนด้วย X... เฉลย เพศหญิงเเทนด้วย XX เพศชายเเทนด้วย XY

Answers

บทที่ 4

ควรให้อาหารเสริมแทนการให้นมแม่หรือไม่ เฉลย ไม่ควร เพราะในระหว่างช่วง 1 ปีแรก อาหารเสริ ม มี ห น้ า ที่ เ พี ย ง “ส่ ง เสริ ม ” นมแม่ ไม่ใช่อาหารหลักหรือทดแทนนมแม่ การให้อาหารเสริมคือการเพิม่ เนือ้ เข้าไปใน อาหารของทารก ให้เขาได้ทดลองสิง่ ใหม่ๆ และช่วยพัฒนาทักษะการใช้มือร่วมกับ สายตาจากการป้อนอาหารด้วยนิ้วมือ ใน ระหว่างที่ลูกเริ่มรับประทานอาหารเสริม คุณแม่ยงั คงต้องให้ลกู ได้รบั ประทานนมแม่ เท่าทีเ่ ขาต้องการ เพราะน�ำ้ นมแม่จะต้องเป็น อาหารหลักทีใ่ ห้สารอาหารแก่ทารกจนถึงอายุ ประมาณ 1 ขวบ การให้ทารกได้รบั ประทาน นมแม่ทกุ ครัง้ ทีเ่ ขาอยากรับประทาน จะช่วยให้ คุณแม่สามารถรักษาปริมาณน�ำ้ นมไว้ได้

บทที่ 5 1. ระบบประสาทแบ่งออกเป็นกี่ประเภท อะไรบ้าง เฉลย 2 ประเภท ได้แก่ ระบบประสาทนอกส่วน กลางและระบบประสาทกลาง 2. ระบบประสาทอิสระประกอบไปด้วยอะไรบ้าง เฉลย ระบบประสาทพาราซิมพาเทติกและระบบ ประสาทซิมพาเทติก 3. หากก�ำลังเครียด ตกใจ พร้อมทีจ่ ะสูห้ รือหนี แสดงว่า ระบบประสาทใดก�ำลังท�ำงานอยู่ ระหว่างพาราซิมพาเทติก และซิมพาเทติก เฉลย ระบบประสาทซิมพาเทติก

Human Body

บทที่ 6

บทที่ 9

ส่วนประกอบหลักในการมองเห็นคืออะไร เฉลย 1. กระจกตามีหน้าทีห่ ลักเกีย่ วกับการหักเห แสงทีผ่ า่ นเข้าไปในลูกตา 2. เลนส์ตาหรือแก้วตาท�ำหน้าทีร่ วมแสงเพือ่ ให้ไปตกบนจอตา 3. จอตาหรือจอรับภาพท�ำหน้าทีเ่ ป็นตัวรับ ภาพคล้ายกับฟิลม์ ในกล้องถ่ายรูป

1. ระบบขับถ่ายปัสสาวะประกอบด้วยอวัยวะใดบ้าง เฉลย ประกอบด้วยอวัยวะทีท่ �ำน�ำ้ ปัสสาวะ เก็บ ชัว่ คราว ขับทิง้ ได้แก่ 1.1 ไตกรองน�ำ้ และของเสียออกจากเลือด 1.2 ท่อไตน�ำน�ำ้ ปัสสาวะจากไตไปยังกระเพาะ ปัสสาวะ 1.3 กระเพาะปัสสาวะเก็บน�ำ้ ปัสสาวะชัว่ คราว บีบตัวสูท่ อ่ ปัสสาวะ 1.4 ท่อปัสสาวะเป็นทางผ่านน�้ำปัสสาวะสู่ ภายนอกร่างกาย

บทที่ 7 1. ผนังห้องหัวใจห้องไหนหนาที่สุด เฉลย ห้องล่างซ้าย ท�ำหน้าทีส่ ง่ เลือดแดงไปยังส่วน ต่างๆ ของร่างกาย 2. ลิ้นหัวใจมีหน้าที่อะไร เฉลย ท�ำให้เลือดไหลไปในทิศทางเดียวกัน ไม่ไหล ย้อนกลับ 3. หัวใจประกอบด้วยเซลล์กล้ามเนื้อชนิดใด เฉลย เซลล์กล้ามเนือ้ หัวใจ

บทที่ 8

1. ส่วนใดเป็นบริเวณที่มีการแลกเปลี่ยนแก๊ส เฉลย ต�ำแหน่งถุงลม ซึง่ ลักษณะถุงลมจะมีผนังที่ บางมาก จึงสามารถแลกเปลีย่ นแก๊สได้ 2. หน้าที่ของกล่องเสียงคืออะไร เฉลย 2.1 เป็นทางผ่านของลมหายใจจากคอหอย เข้าสูท่ อ่ ลม 2.2 ท�ำให้เกิดเสียง เส้นเอ็นของกล่องเสียง เกิดการสั่นสะเทือนตามการควบคุมหรือ สัง่ การโดยกล้ามเนือ้ ของกล่องเสียง ส่งผล ให้เกิดเสียง 2.3 ช่วยป้องกันวัตถุไม่ให้ตกลงไปในทาง เดินอากาศ

165

2. อะไรท�ำให้เราสามารถกลั้นปัสสาวะไว้ได้ เฉลย กล้ามเนือ้ หูรดู

บทที่ 10 1. ทางเดินอาหารเริม่ ต้นย่อยทีแ่ รกทีใ่ ด และจบลงทีใ่ ด เฉลย ทีแ่ รกในช่องปาก และสิน้ สุดทีล่ �ำไส้ใหญ่ 2. อาการปวดท้องและปวดบริเวณลิน้ ปี่ ปวดแบบแสบๆ ร้อนๆ ปวดเรือ้ รังมานาน เป็นๆ หายๆ มีอาการอาเจียน เป็นเลือดด�ำหรือแดง เมือ่ น�ำไปวินจิ ฉัยพบว่ามีเลือดออก ในกระเพาะอาหารหรือล�ำไส้เล็กส่วนต้น สันนิษฐานว่า เป็นโรคใด และรักษาอย่างไร เฉลย โรคแผลเปือ่ ยเพปติก รักษาโดย - รับประทานอาหารให้เป็นเวลา - งดอาหารรสเผ็ดจัด เปรีย้ วจัด - งดดืม่ เหล้า เบียร์ หรือยาดอง - งดดืม่ น�ำ้ ชา กาแฟ - งดสูบบุหรี่ - งดเว้นการรับประทานยาทีม่ ผี ลต่อกระเพาะ อาหาร - พักผ่อนให้เพียงพอ ผ่อนคลายความตึงเครียด - ยารักษาโรคกระเพาะ หรือพบแพทย์เมือ่ มี อาการหนัก

เฉลย

168

Human Body

ค�ำศัพท์ทคี่ วรรู้ Glossary Acquired immunodeficiency syndrome (AIDS, เอดส์)

กลุม่ อาการของระบบภูมคิ มุ้ กัน มีลกั ษณะคือ เป็นโรคฉวยโอกาส เช่น โรคราแคนดิดา โรคปอดบวมจาก Pneumocystis jeroveci งูสวัด คอมดลูกเจริญผิดปกติ มะเร็งคอมดลูก มะเร็งคาโพซิ และ โรคเชิงกรานอักเสบ

Alzheimer’s disease (โรคอัลซไฮเมอร์)

การเสือ่ มของจิตชนิดลุกลาม มีอาการ เช่น สูญเสียความจ�ำ ความ สามารถในการค�ำนวณ และการรับรูบ้ างอย่างสับสน

Amoeba (อะมีบา)

ชื่อจีนัสของสัตว์เซลล์เดียวแบบง่ายๆ มีขาเทียมอยู่ใน Class sarcodina (หรือ Rhizopoda) พบมากในดินโดยเฉพาะในซาก อินทรีย์ และพบเป็นปรสิตอยูบ่ อ่ ยๆ ด้วย

Androgen (ฮอร์โมนเพศชาย)

ค�ำทัว่ ไปทีใ่ ช้เรียกสารทีก่ ระตุน้ การท�ำงานของอวัยวะเพศชายต่างๆ ส่งเสริมการเกิดลักษณะเพศชาย หรือป้องกันการเปลีย่ นแปลง ลักษณะเพศชายหลังการท�ำหมัน สารเหล่านีม้ กั เป็นฮอร์โมน เช่น เทสทอสเทอโรน แอนโดรสเทอโรน

Antacid (ยาลดกรด)

สารทีล่ ดความเป็นกรดบางอย่าง หรือท�ำให้กรดบางอย่าง เช่น กรด ในกระเพาะอาหาร หรือสิง่ คัดหลัง่ อืน่ ๆ เป็นกลาง

Antibacterial (สารต้านแบคทีเรีย)

สารทีท่ �ำลายหรือป้องกันไม่ให้แบคทีเรียเติบโต

Antibiotic (ยาปฏิชวี นะ)

Antibody (แอนติบอดี, สารภูมติ า้ นทาน)

Glossary

สารจากเชือ้ ราหรือแบคทีเรียซึง่ ละลายได้ สามารถฆ่าหรือยับยัง้ การเติบโตของเชือ้ อืน่ ๆ โมเลกุลอิมมูโนโกลบูลนิ ทีม่ ลี �ำดับกรดอะมิโนจ�ำเพาะ เกิดขึน้ ใน มนุษย์หรือสัตว์ชนิดอืน่ ๆ โดยมีแอนติเจนเป็นตัวกระตุน้ และท�ำ ปฏิกริ ยิ ากับแอนติเจนได้อย่างจ�ำเพาะเจาะจง

Human Body

Antigen (แอนติเจน, สารก่อภูมติ า้ นทาน)

เป็นสารทีเ่ มือ่ สัมผัสกับเซลล์ทเี่ หมาะสมแล้วจะชักน�ำให้เกิดการ ตอบสนองทางภูมคิ มุ้ กัน และท�ำปฏิกริ ยิ ากับแอนติบอดีและ/หรือ เซลล์ภมู คิ มุ้ กันได้

Antimalarial (ยาต้านมาลาเรีย)

สารทีท่ �ำลายหรือยับยัง้ ปรสิตพวกมาลาเรีย

Antimicrobial (ยาต้านจุลชีพ)

สารทีม่ แี นวโน้มจะท�ำลายหรือป้องกันไม่ให้จลุ ชีพเพิม่ จ�ำนวนและ เติบโต และป้องกันฤทธิก์ อ่ โรคของจุลชีพ

Antiparasitic (ยาต้านปรสิต, ยาต้านพยาธิ)

สารทีท่ �ำลายปรสิต

Aorta (เอออร์ตา, ท่อเลือดแดง)

หลอดเลือดแดงใหญ่ซงึ่ เป็นหลอดเลือดหลักของระบบหลอดเลือด แดงของร่างกาย เริม่ จากหัวใจห้องล่างซ้าย สิน้ สุดทีก่ ระดูกสันหลัง ส่วนเอวชิน้ ที่ 4 ทางด้านซ้ายของร่างกาย โดยแยกออกเป็นหลอด เลือดแดงขนาดเล็กลง 2 หลอด

Autoimmunity (ภูมติ า้ นตนเอง)

สภาวะทีร่ ะบบภูมคิ มุ้ กันของคนคนหนึง่ ท�ำร้ายเนือ้ เยือ่ ของตนเอง

Autonomic nervous system (ANS, ระบบประสาทอิสระ)

ส่วนของระบบประสาททีเ่ ลีย้ งกล้ามเนือ้ เรียบ กล้ามเนือ้ หัวใจ และ เซลล์ตอ่ ม

Axon (แอกซอน, ใยประสาทน�ำออก)

ส่วนทีย่ นื่ ออกมาเป็นเส้นเดียวจากเซลล์ประสาท ซึง่ ภายใต้สภาวะ ปกติจะน�ำสัญญาณประสาทออกจากตัวเซลล์

Bacterium [แบคทีเรีย (เอกพจน์)], bacteria [แบคทีเรีย (พหูพจน์)]

จุลชีพเซลล์เดียวชนิดโปรแคริโอตทีม่ กั จะเพิม่ จ�ำนวนด้วยการแบ่ง เซลล์ และมีผนังเซลล์รกั ษารูปร่างของเซลล์ไว้

Body mass index (BMI, ดัชนีมวลกาย)

ค่าทีใ่ ช้วดั มวลของร่างกาย ค�ำนวณจากน�ำ้ หนักตัว (เป็นกิโลกรัม) หารด้วยส่วนสูง (เป็นเมตร) ยกก�ำลังสอง

Bone marrow (ไขกระดูก)

เนือ้ เยือ่ ทีบ่ รรจุอยูใ่ นโพรงกระดูก

Butyric acid (กรดบิวไทริก)

กรดไขมันทีม่ กี ลิน่ ไม่ชวนดม มีในเนย นำ�้ มันตับปลา เหงือ่ และสารอืน่ ๆ จัดเป็นกรดไขมันไม่อมิ่ ตัวทีร่ า่ งกายสามารถสังเคราะห์ได้เอง

169

ค�ำศัพท์ทคี่ วรรู้

ประวัติผู้เขียน ผศ. ดร.อรกัญญ์ ภูมิโคกรักษ์ ประวัติการศึกษา พ.ศ. 2543 Doctor of Philosophy (Pharmacology), University College London พ.ศ. 2539 เภสัชศาสตรบัณฑิต (เกียรตินยิ มอันดับหนึง่ )จุฬาลงกรณ์ มหาวิทยาลัย

ประสบการณ์การท�ำงาน พ.ศ. 2552-ปัจจุบนั กองบรรณาธิการยาวิพากษ์ พ.ศ. 2551-ปัจจุบนั เจ้าของร้านขายยาอะพ็อต และ Gavin Translation & Interpretation Services พ.ศ. 2544-ปัจจุบนั อาจารย์พเิ ศษมหาวิทยาลัยต่างๆ พ.ศ. 2549-2551 อาจารย์และผู้ช่วยศาสตราจารย์ คณะแพทยศาสตร์ มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์

ั เถอะ! ของระบบตา งๆ ในรา งกายกน

ระบบร างกายมนุษย ระดับประถม | Human Body

าเปนหัวขอ ชัดเจน เรียนรูงาย

ระบบร่างกายมนุษย์ Human Body ระดับประถมศึกษา

มาเรยี นรกู ระบวนการและกลไกการทำงาน

Ã�Ò§¡ÒÂÁ¹ุÉÂ� ÃÐ´Ñº»ÃÐ¶Á

งสรางของรางกาย กระบวนการทำงานและกลไก ตางๆ ตั้งแต โครงสรางและหนวยทำงานที่เล็กที่สุด ซึ่งไดแก เซลลและเนือ ้ เยือ ่ ทีป ่ ระกอบเปนรางกาย าอัศจรรย ไปจนถึงกลไกการทำงานของระบบตางๆ สานสัมพันธกันใหเรามีชีวิต เชน ระบบหัวใจและ ะบบทางเดินหายใจ ระบบทางเดินอาหาร เปนตน อกเปนหัวขออยางชัดเจน ใชภาษาเขาใจงาย พรอม ทีจะชวยใหนอ งๆ มองเห็นภาพการทำงานของระบบ ายไดกระจางยิง่ ขึน ้ อีกทัง้ ยังมีชอ ่ื เรียกอวัยวะและ ปนภาษาอังกฤษ เนือ้ หาสอดคลองตามหลักวิชาการ ความรูในชั้นเรียนไดเปนอยางดี

โดย ผศ. ดร.อรกัญญ ภูมโิ คกรักษ | Ph.D. in Pharmacology

ระดับ ประถม

ชื่อเรียกภาษาอังกฤษ

275446

หมวด : เสริมความรู 213/3 «ÍÂ¾Ñ²¹Ò¡ÒÃ 1 (ÊÒ¸Ø»ÃÐ´ÔÉ° 34 áÂ¡ 6) á¢Ç§ºÒ§â¾§¾Ò§ à¢µÂÒ¹¹ÒÇÒ ¡ÃØ§à·¾Ï 10120 â·ÃÈÑ¾· 0-2294-8777 (ÊÒÂÍÑµâ¹ÁÑ µ)Ô â·ÃÊÒÃ 0-2294-8787 www.MISbook.com

¼ÅÔµâ´Â ÊÓ¹Ñ¡¾ÔÁ¾ àÍçÁäÍàÍÊ

เสร�มความรู ในชั้นเร�ยน  เซลล  เนื้อเยื่อ  อวัยวะ  ร างกาย

0 บาท

16 คา

รา

ISBN 978-616-527-544-6

9 786165

160.-

ปนขอมูลอางอิง นและเตรียมสอบ

ISBN : 978-616-527-544-6

เสริมเนือ้ หาในชัน้ เรียน เข้าใจง่าย ภาพประกอบชัดเจน ครบทุกระบบในเล่มเดียว เซลล์ เนือ้ เยือ่ อวัยวะ ร่างกาย หนังสือ “ระบบร่างกายมนุษย์” เหมาะส�ำหรับเด็ก และเยาวชนทีต่ อ้ งการเรียนรูส้ ว่ นต่างๆ ของร่างกาย โดย มีเนือ้ หาและภาษาทีเ่ ข้าใจง่าย ภาพประกอบชัดเจน ซึง่ จะ ช่วยเสริมความเข้าใจได้ดยี งิ่ ขึน้ อีกทัง้ ยังได้รจู้ กั ชือ่ เรียกของ อวัยวะและระบบต่างๆ ในร่างกายเป็นภาษาอังกฤษ เนือ้ หา สอดคล้องและเสริมความรูใ้ นชัน้ เรียนได้เป็นอย่างดี

พิมพ์ 4 สีทงั้ เล่ม

เสริมเนือ้ หาในชัน้ เรียน ภาพประกอบชัดเจน

กินเป็น ไม่เป็นมะเร็ง สุขภาพดีห่างไกลจากโรคร้ายสามารถป้องกันได้ ด้วยอาหาร รูเ้ ท่าทันป้องกันโรคมะเร็ง สารต้านมะเร็งจาก ธรรมชาติ งานวิจยั ทางวิทยาศาสตร์นานาชาติ ขมิน้ ต้าน มะเร็ง 22 ชนิด ต้นอ่อนบรอกโคลี ไฟโตเอสโตรเจน แอลฟา แคโรทีน ลูพอี อล และอีกมากมายในเล่ม! ฉลาดกิน ฉลาดเลือก รูเ้ ท่าทัน ป้องกันโรคมะเร็ง โดย ดร.เริงฤทธิ์ สัปปพันธ์ ISBN : 978-616-527-164-6

ระบบรางกายมนุษย

โดย ผศ. ดร.อรกัญญ ภูมิโคกรักษ Ph.D. in Pharmacology

รู จักกลไกธรรมชาติภายในรางกาย

Best Sพิมพeคlรlั้งeที่ r15

ระบบการทำงานและหนาที่ของอวัยวะตางๆ

199.-

ISBN 978-616-430-141-2

786164

301412

มนุษย ฉบับปรั บปรุ ง

เนือ้ หาสมบูรณแบบเพ�อการเรียนรูเ บือ้ งตน

รู จักกลไกธรรมชาติภายในรางกาย ระบบการทำงานและหนาที่ของอวัยวะตางๆ

เซลลและเนื้อเยื1อ

เรียนรูครบทุกระบบในเลมเดียว!

ระบบรางกายมนุษย

Human Body

ระบบรางกายมนุษย

ระบบ รางกาย Human Body

อวัยวะ

รางกาย