ระบบร่างกายมนุษย์ระดับประถม (ฉบับปกอ่อน)

มาเรยี นรกู ระบวนการและกลไกการทำงาน

ÃкºÃ�Ò§¡ÒÂÁ¹ุÉÂ� ÃдѺ»ÃжÁ

จัดแบงเนื้อหาเปนหัวขอ ชัดเจน เรียนรูงาย

โดย ผศ. ดร.อรกัญญ ภูมโิ คกรักษ | Ph.D. in Pharmacology

ระดับ ประถม

ชื่อเรียกภาษาอังกฤษ เนื้อหาถูกตองใชเปนขอมูลอางอิง สำหรับทำรายงานและเตรียมสอบ ISBN 978-616-527-544-6

¼ÅÔµâ´Â Êӹѡ¾ÔÁ¾ àÍçÁäÍàÍÊ

9 786165

275446

หมวด : เสริมความรู

213/3 «Í¾Ѳ¹Ò¡Òà 1 (ÊҸػÃдÔÉ° 34 á¡ 6) á¢Ç§ºÒ§â¾§¾Ò§ ࢵÂÒ¹¹ÒÇÒ ¡ÃØ§à·¾Ï 10120 â·ÃÈѾ· 0-2294-8777 (ÊÒÂÍѵâ¹ÁÑ µ)Ô â·ÃÊÒà 0-2294-8787 www.MISbook.com

เสร�มความรู ในชั้นเร�ยน  เซลล  เนื้อเยื่อ  อวัยวะ  ร างกาย

0 บาท

16 คา

รา

เซลล และเนื้อเยื่อ ในเลมเดียว  เลือดและภูมิคุ มกัน  พันธุศาสตร  การเติบโตและพัฒนาการ  ระบบประสาท  การรับรู พิเศษ  ระบบหัวใจและหลอดเลือด  ระบบทางเดินหายใจ  ระบบทางเดินป สสาวะ  ระบบทางเดินอาหาร  ระบบต อมไร ท อ  ระบบกล ามเนื้อและโครงกระดูก  จ�ลินทร�ย และปรสิต  ระบบสืบพันธุ  โภชนาการ  ภาวะเสื่อมและชราภาพ  เนื้องอก 

160.-

ครบทุกระบบ

ระบบร างกายมนุษย ระดับประถม | Human Body

เรียนรู

เรียนรูโ ครงสรางของรางกาย กระบวนการทำงานและกลไก ของระบบตางๆ ตั้งแต โครงสรางและหนวยทำงานที่เล็กที่สุด ในรางกาย ซึ่งไดแก เซลลและเนือ ้ เยือ ่ ทีป ่ ระกอบเปนรางกาย ของเราอยางนาอัศจรรย ไปจนถึงกลไกการทำงานของระบบตางๆ ที่ทำงานประสานสัมพันธกันใหเรามีชีวิต เชน ระบบหัวใจและ หลอดเลือด ระบบทางเดินหายใจ ระบบทางเดินอาหาร เปนตน จัดแบงเนือ ้ หาออกเปนหัวขออยางชัดเจน ใชภาษาเขาใจงาย พรอม ภาพประกอบทีจ่ ะชวยใหนอ  งๆ มองเห็นภาพการทำงานของระบบ ตางๆ ในรางกายไดกระจางยิง่ ขึน ้ อีกทัง้ ยังมีชอ ่ื เรียกอวัยวะและ ระบบตางๆ เปนภาษาอังกฤษ เนือ ้ หาสอดคลองตามหลักวิชาการ และเสริมความรูในชั้นเรียนไดเปนอยางดี

ั เถอะ! ของระบบตา งๆ ในรา งกายกน

โดย ผศ. ดร.อรกัญญ ภูมโิ คกรักษ | Ph.D. in Pharmacology

ระดับ ประถม

ISBN ราคา

978-616-527-544-6 160 บาท

ระดับประถม สงวนลิขสิทธิ์ตามพระราชบัญญัติลิขสิทธิ์ พ.ศ. 2537 โดยสำ�นักพิมพ์เอ็มไอเอส ห้ามนำ�ส่วนหนึ่งส่วนใดของหนังสือเล่มนี้ ไปลอกเลียนแบบ ทำ�สำ�เนา ถ่ายเอกสาร หรือนำ�ไปเผยแพร่บนอินเตอร์เน็ตและเครือข่ายต่างๆ ไม่ว่าจะในรูปแบบใดๆ นอกจากจะได้รับอนุญาตเป็นลายลักษณ์อักษรจากทางสำ�นักพิมพ์เท่านั้น ชื่อผลิตภัณฑ์และเครื่องหมายการค้าต่างๆ ที่อ้างถึงเป็นของบริษัทนั้นๆ

คณะผู้จัดท�ำ

ที่ปรึกษากิตติมศักดิ์ รองศาสตราจารยสุ์ นีย์ สินธุเดชะ บรรณาธิการส�ำนักพิมพ์ ชิดพงษ์ กวีวรวุฒิ ผู้เขียน ผศ. ดร.อรกัญญ์ ภูมิโคกรักษ์ ออกแบบปกและออกแบบศิลป์ ภรณีย์ สนองผัน ภาพประกอบ จิราวัฒน์ นพประไพ, ชนิกานต์ กิตติปฎิมาคุณ, พจนา พลบ�ำรุง พิสจู น์อกั ษร ชนาภัทร พรายมี ประสานงานฝ่ายผลิต อิสรีย์ แจ่มข�ำ ประสานงานสื่อสิ่งพิมพ์ บุษกร กู้หลี ฝ่ายการตลาด วราลี สิทธิจินดาวงศ์ พิมพ์ที่ บริษัท พิมพ์ดี จ�ำกัด ผู้พิมพ์/ผู้โฆษณา เสริม พูนพนิช กรณีต้องการสั่งซื้อจ�ำนวนมาก กรุณาติดต่อฝ่ายการตลาด ส�ำนักพิมพ์เอ็มไอเอส โทรศัพท์ 0-2294-8777 เพื่อรับส่วนลดพิเศษ

จัดพิมพ์โดย : ส�ำนักพิมพ์เอ็มไอเอส 213/3 ซอยพัฒนาการ 1 (สาธุประดิษฐ์ 34 แยก 6) แขวงบางโพงพาง เขตยานนาวา กรุงเทพฯ 10120 โทรศัพท์ 0-2294-8777 (สายอัตโนมัติ) โทรสาร 0-2294-8787

www.MISbook.com

จัดจ�ำหน่ายโดย : บริษัท ซีเอ็ดยูเคชั่น จ�ำกัด(มหาชน) 1858/87-90 ชั้น 19 อาคารทีซีไอเอฟ ทาวเวอร์ ถนนบางนา-ตราด แขวงบางนา เขตบางนา กรุงเทพฯ 10260 โทรศัพท์ 0-2739-8000 โทรสาร 0-2739-8609 www.se-ed.com

หากหนังสือเล่มนี้ผลิตไม่ได้มาตรฐาน อาทิ หน้ากระดาษสลับกัน หน้าซ�้ำ หน้าขาดหาย ส�ำนักพิมพ์ ยินดีรับผิดชอบเปลี่ยนให้ใหม่ โดยส่งมาเปลี่ยนตามที่อยู่ด้านบน หรือติดต่อส�ำนักพิมพ์เอ็มไอเอส โทรศัพท์ 0-2294-8777 (สายอัตโนมัติ)

มนุษย์เป็นสิ่งมีชีวิตที่เกิดจากกลไกธรรมชาติ ภายในร่างกายของเรานั้น ประกอบด้วยอวัยวะหลายอย่าง ซึ่งช่วยกันท�ำหน้าที่ให้ร่างกายมีชีวิตอยู่ได้ หาก อวัยวะส่วนใดส่วนหนึ่งบกพร่องจะท�ำให้ร่างกายท�ำงานผิดปกติ ดังนั้นจึงเป็นเรื่อง ส�ำคัญที่ควรรู้และศึกษาว่า อวัยวะหรือส่วนประกอบภายในร่างกายท�ำหน้าที่อะไร และควรดูแลรักษาหรือปกป้องอย่างไร

หนังสือ “ระบบร่างกายมนุษย์ ระดับประถม” เล่มนี้ จัดท�ำขึ้นเพื่อให้เด็กและ เยาวชนได้เรียนรูส้ ว่ นต่างๆ ของร่างกาย ผ่านเนือ้ หาและภาษาทีเ่ ข้าใจง่าย โดยมีภาพ ประกอบชัดเจนเพือ่ื อธิบายเนือ้ หาและช่วยให้นอ้ งๆ มองเห็นภาพการท�ำงานของระบบ ต่างๆ ในร่างกายได้กระจ่างยิง่ ขึน้ อีกทัง้ ยังได้รจู้ กั ชือ่ เรียกของอวัยวะและระบบต่างๆ ใน ร่างกายเป็นภาษาอังกฤษ เนือ้ หาสอดคล้องและเสริมความรูใ้ นชัน้ เรียนได้เป็นอย่างดี

ส�ำนักพิมพ์เอ็มไอเอส

เซลล์และเนื้อเยื่อ Cells and Tissues 2 เลือดและภูมิคุ้มกัน Blood and Immunity 8 พันธุศาสตร์ Genetics 15 การเติบโตและพัฒนาการ Growth and Development 20 ระบบประสาท Nervous System 27 การรับรู้พิเศษ Organs of Special Senses 34 ระบบหัวใจและหลอดเลือด Cardiovascular System 46 ระบบทางเดินหายใจ Respiratory System 51 ระบบทางเดินปัสสาวะ Urinary System 56 ระบบทางเดินอาหาร Digestive System 60 ระบบต่อมไร้ท่อ Endocrine System 65 ระบบกล้ามเนื้อและโครงกระดูก Musculoskeletal System 71 จุลินทรีย์และปรสิต Microbials and Parasites 77 ระบบสืบพันธุ์ Reproductive System 83 โภชนาการ Nutrition 89 ภาวะเสื่อมและชราภาพ Deterioration 95 เนื้องอก Neoplasia 99

เซลล์และเนื้อเยื่อ

H uman Body

เด็กๆ ทราบไหมว่า

คนและสัตว์ประกอบขึ้นจากเซลล์ ทั้งนั้น ซึ่งท�าหน้าที่แตกต่างกันไป ถ้าหากเปรียบเทียบ ร่างกายมนุษย์เป็นเสมือนโรงงานขนาดใหญ่ เซลล์ใน ร่างกายก็จะเป็นบุคลากรที่ท�างานในร่างกายนั่นเอง เซลล์หลายๆ เซลล์รวมกันจะกลายเป็นเนื้อเยื่อ และเนื้อเยื่อหลายๆ เนื้อเยื่อมารวมกันหรือท�าหน้าที่ ร่วมกันจะเรียกว่า อวัยวะ เช่น หัวใจ ตับ ไต เมือ่ อวัยวะต่างๆ ท�างาน หรือปฏิบตั ิ กิจกรรมพิเศษร่วมกันในร่างกาย จะเกิด เป็นระบบอวัยวะ เช่น ระบบย่อยอาหาร เซลล์มหี ลายชนิด แตล่ ะชนิดก็มคี วามพิเศษ แตกต่างกันไป เด็กๆ สนใจเรือ่ งเซลล์กนั แล้ว ใช่ไหมล่ะ ถ้าอย่างนัน้ ไปเรียนรูก้ นั เลย!

2

เซลล์และเนือ้ เยิอ่ื

สิง่ มีชวี ติ ทุกชนิดในโลกนีป้ ระกอบด้วยโครงสร้างหน่วยย่อยทีเ่ รียกว่า เซลล์ สิง่ มีชวี ติ

บางชนิดประกอบด้วยเซลล์จา� นวน 1 เซลล์ แต่บางชนิด เช่น มนุษย์ สัตว์ ส่วนใหญ่ประกอบด้วย เซลล์จ�านวนหลายล้านเซลล์ เซลล์ชนิดเดียวกันอาจมาอยูร่ ว่ มกันโดยมีสารบางชนิดกัน้ ระหว่างเซลล์ ลักษณะเช่นนี้ ท�าให้เกิดเป็นเนือ้ เยือ่ เนือ้ เยือ่ หลายๆ ชนิดอาจมาอยูด่ ว้ ยกัน ท�าให้มโี ครงสร้างทีเ่ ป็นระเบียบ มากขึ้น โดยมีประสาทและหลอดเลือดมาเลี้ยงจนเกิดเป็นอวัยวะ หลายๆ อวัยวะที่ท�างาน ร่วมกันเรียกว่า ระบบการท�างานของร่างกาย ซึ่งมีอยู่หลายระบบด้วยกัน ในบทนีจ้ ะอธิบายรายละเอียดเกีย่ วกับเซลล์ เนือ้ เยือ่ อวัยวะ และระบบการท�างานของ ร่างกาย เพื่อให้เห็นภาพชัดเจนมากยิ่งขึ้น

เซลล์เป็นโครงสร้างหน่วยย่อยของสิง่ มีชวี ติ

ถ้าสิง่ มีชวี ติ เปรียบเสมือนบ้าน เซลล์กเ็ ปรียบเสมือน อิฐแต่ละก้อน แตกต่างกันตรงทีอ่ ฐิ ทุกก้อนในบ้าน จะมีขนาด รูปร่าง และส่วนประกอบเหมือนกัน ทุกประการ แต่สงิ่ มีชวี ติ ทีป่ ระกอบด้วยเซลล์จา� นวน มากจะมีเซลล์อยู่หลายชนิด มีขนาด รูปร่าง ส่วน ประกอบภายในเซลล์ และหน้าที่แตกต่างกัน เพื่อ ให้ท�างานได้อย่างเหมาะสม โดยลองพิจารณาจาก ตัวอย่างของสิ่งมีชีวิต เช่น มนุษย์

เซลลทม่ีขีนาดเลก็ทส่ีดุคอื ตวัอสจุิ (sperm) และใหญทส่ีดุคอื ไข (egg)

3

เซลล์และเนือ้ เยือ่

H uman Body

ร่างกายมนุษย์ประกอบด้วยเซลล์หลายชนิด ไม่วา่ จะเป็น เซลล์เม็ดเลือด เซลล์สร้างเส้นใย เซลล์ประสาท แต่ละชนิด มีขนาด รูปร่าง ส่วนประกอบภายใน และหน้าทีแ่ ตกต่างกัน แต่ไม่ว่าจะเป็นชนิดใดก็ตาม ส่วนประกอบพื้นฐานของ เซลล์ ม นุ ษ ย์ เกือบทุกเซลล์จะมีความคล้ายคลึงกันตรงที่ ประกอบด้วย เยือ่ หุม้ เซลล์ นํา้ ในเซลล์ ออร์แกเนลล์ เยือ่ หุม้ นิวเคลียส และนิวเคลียส

เซลล์รูปทรงกระสวย เช่น เซลล์สร้างเส้นใย

เซลล์ประสาท

เซลล์ชนิดนี้พบในระบบประสาท

เซลล์เม็ดเลือดแดง

เซลล์ชนิดนี้เป็นเซลล์ที่ไม่มีนิวเคลียส

เซลล์กล้ามเนื้อ

เซลล์ชนิดนี้พบในกล้ามเนื้อ

ส่วนนอกสุดของเซลล์คอื เยือ่ หุม้ เซลล์ ซึง่ เป็นเนือ้ เยือ่ บางๆ

ประกอบด้วยไขมันประมาณครึง่ หนึง่ และโปรตีนอีกประมาณครึง่ หนึง่ โมเลกุลไขมันจะเรียงตัวเป็น 2 ชั้นประกบกัน โดยมีโมเลกุลโปรตีน ฝังอยู่ เยื่อหุ้มเซลล์จะยอมให้สารบางชนิดผ่านเข้าออกเซลล์ได้ สาร ที่ละลายในไขมันได้มากจะผ่านชั้นไขมันของเยื่อหุ้มเซลล์ได้ง่าย แต่ สารอื่นๆ อาจต้องอาศัยโปรตีนที่ฝังอยู่ ซึ่งทําหน้าที่เป็นช่องทางให้

4

เซลลและเนอ้ืเยอ่ื

สารผานได นอกจากนโ้ีปรตนีบางโมเลกลุในเยอ่ืหมุเซลลกท็ำหนาทเ่ีปนตวัรบั (receptor) ใหสารหลายชนิด เชน ฮอรโมนในรางกาย ยา สารเคมี มาจับ แลวส่ือสารกับเซลล โดยไมตองผานเขาไปในเซลล ใกลกับสวนฐานของเซลลจะเปนโครงสรางทรงกลมขนาดใหญเรียกวา นวิเคลยีส มเียอ่ืหมุนวิเคลยีสเปนเยอ่ื 2 ชน้ัลอมรอบอยู ภายในนวิเคลยีสจะมโีครโมโซม ซง่ึเปนทอ่ียู ของจนี (gene) โครโมโซมประกอบขน้ึจากสารบางชนดิรวมกบักรดดอีอกซไีรโบนิวคลีอิก หรอืเรยีกสน้ัๆ วา ดเีอ็นเอ เปนโมเลกลุสายคแูละขดเปนเกลยีว ในนวิเคลยีสยงัมโีครงสรางท่ี เรยีกวา นวิคลโีอลสั อยดูวย นวิคลโีอลสันป้ีระกอบดวยกรดไรโบนวิคลอีกิ หรอืเรยีกสน้ัๆ วา อารเอน็เอ เปนหลกั เนอ้ืทร่ีะหวางเยอ่ืหมุเซลลกบันวิเคลยีสเรยีกวา ไซโทพลาซมึ ประกอบดวยสวนประกอบ ตางๆ ที่อยูกันเปนสัดสวน และแบงหนาที่การทำงานไวเรียกวา ออรแกเนลล ตัวอยาง ออรแกเนลลที่สำคัญ เชน รางแหเอนโดพลาซึม (endoplasmic reticulum) ไรโบโซม (ribosome) ไมโทคอนเดรยี (mitochondrion) นวิคลโีอลสั (Nucleolus) รางแหเอนโดพลาซมึ (Endoplasmic reticulum)

นวิเคลยีส (Nucleus) ไรโบโซม (Ribosome)

ไมโทคอนเดรยี (Mitochondrion)

กอลไจแอปพาราตสั (Golgi apparatus)

เซนโทรโซม (Centrosome)

เยอ่ืหมุเซลล (Plasma membrane) ไลโซโซม (Lysosome)

5

เซลลและเนอ้ืเยอ่ื

H uman Body เม่ือเซลลชนิดเดียวกันมาอยูรวมกัน โดยมีสารระหวางเซลล

ลอมรอบจะเกดิเปนเนอ้ืเยอ่ืขน้ึ ในรางกายมเีนอ้ืเยอ่ือยู 4 ชนดิ ไดแก

1. เนอ้ืเยอ่ืบผุวิ 2. เนอ้ืเยอ่ืเกย่ีวพนั ซง่ึครอบคลมุถงึเลอืด กระดกู และกระดูกออน 3. เนอ้ืเยอ่ืกลามเนอ้ื 4. เนอ้ืเยอ่ืประสาท

อวยัวะ

หมายถงึ สวนตางๆ ของรางกายทป่ีฏบิตัิ หนาทเ่ีฉพาะอยาง เชน หายใจ หลง่ัสาร และอวยัวะทม่ี​ี ขนาดใหญท่ีสดุในรางกายกค็อื ผวิหนงั

รางกายแบงออกเปนระบบตางๆ ตามความสมัพนัธ

ทางโครงสราง เชน ระบบหลอดเลือด ครอบคลุมหลอดเลือด ทง้ัหมดในรางกาย หรอืทางการทาํงาน เชน ระบบทางเดนิอาหาร ครอบคลุมอวัยวะท่ีเก่ียวของกับการยอย ดูดซึม และขับถาย อาหารทง้ัหมด โดยทว่ัไปจะนยิมแบงตามความสมัพนัธทางการ ทาํงานมากกวาทางโครงสราง เพราะทาํใหเกดิระบบการทาํงานของ ร  า ง ก า ย ห ล า ย ร ะ บ บ แ ต  ล ะ ร ะ บ บ จ ะ มี เ น้ื อ เ ย่ื อ แ ล ะ อ วั ย ว ะ ท่ี เกย่ีวของทาํงานรวมกนั บางเนอ้ืเยอ่ืหรอือวยัวะอาจอยไูดหลาย ระบบเนอ่ืงจากทาํหลายหนาท่ี

หลงัจากเกดิ : ไขกระดกู มาม ตอมไทมสั ปมุนา้ํเหลอืง (lymph node)

ระบบนา้ํเหลอืง

หลอดนา้ํเหลอืง ปมุนา้ํเหลอืง เนอ้ืเยอ่ืนา้ํเหลอืง

ระบบภมูคิมุกนั

ไขกระดกู ตอมไทมสั มาม

ระบบประสาทกลาง (central nervous system)

สมอง ไขสนัหลงั

ระบบประสาทนอกสวนกลาง ่ (peripheral nervous system)

ปมประสาทอสิระ (autonomic ganglion) ปมประสาทรบัความรสูกึ (sensory ganglion) ขายประสาท (nerve plexus)

ระบบผวิหนงั

ผวิหนงั ผม ขน เลบ็

ระบบกลามเนอ้ืและโครงกระดกู

กลามเนอ้ื กระดกู กระดกูออน

ระบบหวัใจและหลอดเลอืด

หวัใจ หลอดเลอืด

ระบบทางเดนิหายใจ

ทางเดนิอากาศตง้ัแตจมกูจนถงึถงุลมในปอด

ระบบทางเดนิปสสาวะ

ไต ทอไต กระเพาะปสสาวะ ทอปสสาวะ

ระบบทางเดนิอาหาร

ทางเดนิอาหารตง้ัแตปากจนถงึทวารหนกั ตบั ตบัออน ถงุนา้ํดี

ระบบตอมไรทอ

เนอ้ืเยอ่ืตางๆ ทส่ีามารถหลง่ัฮอรโมนได

ระบบสบืพนัธุ

หญงิ : รงัไข ทอนาํไข มดลกู อวยัวะเพศหญงิ ชาย : อณ ั ฑะ องคชาต ตอมลกูหมาก

เซลลและเนอ้ืเยอ่ื

ระบบสรางเมด็เลอืด

7

เลอืดและภมูคิมุกนั

H uman Body

ÃÙé ไหมวาเลือดมีความสําคัญตอรางกาย

ของเราอยางไรบาง และเมื่อรางกายเกิดบาดแผล เชน ถูกมีดบาด รางกายของเราจะหยุดเลือดที่ไหล ออกมาไดอยางไร ในบทน้ีเราจะมาทําความรูจักกับ เลือด...วามีความสําคัญกับเราอยางไร รางกายมนษุยประกอบดวยนา้ํรอยละ 60 - 70 ของนา้ํหนกัตวั นา้ํสวนหนง่ึอยภูายในเซลล อกีสวนหนง่ึ อยูระหวางเซลล และสวนท่ีเหลืออยูในเลือด ทําให เลอืดมปีรมิาตร 4-6 ลติร

เลือดมีสว นประกอบทีส่ ำคัญคือ เซลลเม็ดเลือดแดง และเซลลเม็ดเลือดขาว

ชนิดตางๆ เม็ดเลือดแดงมีลักษณะแบน ไมมีนิวเคลียส ภายในเม็ดเลือดแดงมีสาร สีแดงเรยีกวา ฮโีมโกลบนิ สวนเมด็เลอืดขาวจะมนีวิเคลยีส นอกจากเมด็เลอืดแดงและ เมด็เลอืดขาวแลว ยงัมเีกลด็เลอืดซง่ึพฒ ั นามาจากชน้ิสวนของไซโทพลาซมึของเซลลชนดิ หนง่ึ มีลกั ษณะเปนแผนเล็กๆ ไมมสี ี ไมมนี วิ เคลียส สวนของเลือดทีไ่ มใชเม็ดเลือดและ เกลด็เลอืดนน้ัเปนของเหลวสเีหลอืงออนเรยีกวา พลาสมา หรอื น้ําเลอืด

พลาสมา มีสวนประกอบท่ีสําคัญคือ

น้ํ า โปรตีน อิเล็กโทรไลต น้ําตาล ไขมัน ของเสียจาก เมแทบอลซิมึ กรดอะมโิน ฮอรโมน วติามนิ และบฟัเฟอร

หมายถงึ

หลอดเลอืดทน่ีําเลอืดออกจากหวัใจ สวนใหญเปนเลือดแดงซ่ึงมีออกซิเจนมาก เพราะถูกฟอก ทป่ีอดแลว นน่ัคอืมกีารแลกเปลย่ีนนาํคารบอนไดออกไซด ออกไปสถูงุลมปอด และรบัออกซเิจนจากถงุลมปอดเขามา เลือดแดงน้ีจะถูกสูบฉีดออกจากหัวใจหองลางซายไปเล้ียง ท่ัวรางกาย หลอดเลือดแดงชนิดเดียวท่ีมีเลือดดําหรือ เลือดท่ีมีคารบอนไดออกไซดมาก คือหลอดเลือดแดงท่ี ออกจากหวัใจหองลางขวา เพอ่ืนาํเลอืดไปฟอกทป่ีอดตอไป

หมายถงึ หลอดเลอืดทน่ีาํเลอืดเขาสหูวัใจ สวนใหญ

เปนเลอืดดาํ เพราะมาจากเซลลทว่ัรางกาย หลอดเลอืดดาํ ชนดิเดยีวทม่ีเีลอืดแดงกค็อื หลอดเลอืดดาํทน่ีาํเลอืดทฟ่ีอก จากปอดแลวกลบัเขาไปสหูวัใจ หลอดเลอืดดาํจะอยตูน้ืกวา หลอดเลอืดแดง จงึสามารถมองเหน็หลอดเลอืดดําไดจาก ดานนอกผิวหนังของเรา และยังเปนหลอดเลือดท่ีนิยมใช ฉดียาเขาสรูางกาย

เลือดและภูมิคุมกัน

ถาทําใหเลือดแข็งตัว แลวแยกสารชวยในการ แขง็ตวัของเลอืดออกไป จะเหลอืของเหลวทเ่ีรยีกวา ซรีมั หรือน้ําเหลืองของเลือด ซ่ึงเปนสวนประกอบของเลือด ทอ่ียูภายในหลอดเลอืดแดงและหลอดเลอืดดํา

เลอืดและภมูคิมุกนั

H uman Body หลอดเลอืดแดงใหญนําเลอืด ไปเลย้ีงทว่ัรางกาย (Aorta) ปอดดานขวา (Right lung)

ปอดดานซาย (Left lung) หวัใจ (Heart)

หลอดเลอืดดาํทร่ีบัเลอืดดาํ จากสวนลางของรางกาย (Inferior vena cava)

àÁ´çàÅÍ×´á´§ ÁÍÕÒ»ØÃÐÁÒ³ 120 Ç¹Ñ ä» ¡¨çж¡Ù·ÒÅÒÂ

í

เมด็เลอืดแดง ฮโีมโกลบนิ เมด็เลอืดขาว เกลด็เลอืด แอลบมูนิ กลโูคส คอเลสเตอรอล

4-6 ลานเซลลตอไมโครลติร 12-18 กรมัตอเดซลิติร 5,000-11,000 เซลลตอไมโครลติร 150,000-450,000 ตอไมโครลติร 3.5-5.0 กรมัตอเดซลิติร ไมเกนิ 110 มลิลกิรมัตอเดซลิติร ไมเกนิ 200 มลิลกิรมัตอเดซลิติร

หมายถงึ

ระบบของรางกายทป่ีกปองรางกายจากสง่ิแปลกปลอม ไดแก จลุนิทรยี ปรสติ และสง่ิแปลกปลอมอน่ืๆ เชน ฝนุ

ตอมไทมสั (Thymus gland) ปมุนา้ํเหลอืง (Lymph node) มาม (Spleen) หลอดน้ำเหลือง (Lymph vessel) ไขกระดกู (Bone marrow)

ระบบภมูคิมุกนั มสีวนประกอบคอื

เมด็เลอืดขาว และอวยัวะ ทเ่ีกย่ีวของ ไดแก ไขกระดกู ตบั (เกย่ีวของกบัระบบภมูคิมุกนัในขณะทย่ีงัเปน ทารกในครรภ) ตอมไทมสั ตอมทอนซลิ มาม ปมุนา้ํเหลอืง ปมุนา้ํเหลอืงเลก็ และหลอดนา้ํเหลอืง

เลอืดและภมูคิมุกนั

ทอนซลิ (Tonsil)

เลอืดและภมูคิมุกนั

H uman Body

˹Ҍ·¢èÕͧàÅÍ×´ áÅÐÃкºÀÁÙ¤Ô ÁéØ ¡¹ Ñ

เลอืดมหีนาทห่ีลายประการ ไดแก

เม็ดเลือดแดงทําหนาท่ีขนสงออกซิเจนจากถุงลมใน

ปอดไปยังเซลลท่ัวรางกาย เพ่ือใหเซลลใชในกระบวนการหายใจ เปนการสรางพลงังานอกีตอหนง่ึ ซง่ึออกซเิจนจะอยใูนเมด็เลอืดแดง ไดโดยการจับกบัฮโีมโกลบนิ

เม็ดเลอืดขาว ทกุชนดิทาํหนาทเ่ีปนภมูคิมุกนัของรางกาย

บางชนดิสรางแอนตบิอดี (antibody หรอื immunoglobulin) จาํเพาะ ซง่ึเปนโปรตนีขน้ึมาตอตานแอนตเิจน (antigen) ของสง่ิแปลกปลอมแตละชนิด เกลด็เลอืด (Platelet)

เกล็ดเลือดและสารชวยในการแข็งตัวของเลือดจะทําให

เลือดแข็งตัว จึงหามเลือดในกรณีท่ีเลือดออกจากหลอดเลือด เชน ผวิหนงัเปนแผล หรอืการตกเลอืดในอวยัวะภายใน คอลลาเจน (Collagen) เนอ้ืเยอ่ืบโุพรง (Endothelium)

พลาสมาเปนทางสําหรับลําเลียงเม็ดเลือด

เกล็ดเลือด สารอาหาร เมแทบอไลต และยาตางๆ นอกจากนย้ีงัลาํเลยีงของเสยี ไปยงัอวยัวะทท่ีาํหนาทก่ีาํจดัของเสยี เชน ปอด ตบั ไต และยงัชวย ควบคมุอณ ุ หภมูใินรางกายดวย

H uman Body

เลอืดยงัสามารถแบงเปนหมไูดอกีหลายระบบ เชน ระบบอารเอช ดงัตารางตอไปน้ี

เลอืดและภมูคิมุกนั

ËÁÙà‹Å×Í´

á͹µàÔ¨¹º¹¼ÇÔàÁ´çàÅ×Í´á´§ á͹µºÔÍ´Õã¹¾ÅÒÊÁÒ

อารเอชบวก

อารเอช

ไมมี

อารเอชลบ

ไมมี

ตานอารเอช

ระบบหมูเลือดหลายระบบสามารถนํามาใชรวมกันได เชน ผูท่ีมี แอนติเจนเอและอารเอชบนผวิเมด็เลอืดแดง จะเรยีกวา มหีมเูลอืดเอบวก

»ÃЪҡÃä·Â ʋǹãËÞÁ‹ËÕÁà‹ÙÅÍ×´

ÍÒÃà ͪºÇ¡

• ความผดิปกตทิเ่ีกย่ีวของกบัเมด็เลอืดแดง ไดแก ภาวะเลอืดจาง • ความผิดปกติทเ่ี กีย่ วของกับเม็ดเลือดขาวและภูมคิ มุ กัน ไดแก การอักเสบ ภูมแิ พและสภาพไวเกิน

(hypersensitivity เชน การแพยา) ภาวะเม็ดเลือดขาวมากหรือนอยกวาปกติ มะเร็งเม็ดเลือดขาว โรคภมูติานตนเอง (autoimmune disease) การไมตอบสนองตอแอนตเิจน และภมูคิมุกนับกพรอง ซง่ึครอบคลมุถงึการตดิเชอ้ืไวรสัเอชไอว/ี กลมุอาการภมูคิมุกนัเสอ่ืม/โรคเอดส • ความผิดปกติท่ีเก่ียวของกับเกล็ดเลือดหรือสารชวยในการแข็งตัวของเลือด ไดแก ภาวะการ แขง็ตวัของเลอืดผดิปกติ ผูปวยที่เปนโรคไขเลือดออก โรคมะเร็ง โรคไตวายเรื้อรัง โรคเอสแอลอี โรคตับแข็ง หรือโรคทีเ่ กิดจากเชือ้ ไวรัสบางชนิดจะมีภาวะเกล็ดเลือดต่ำได และเมือ่ ใดก็ตามทีเ่ กล็ด เลือดต่ำมากหรือไมมเี ลย อาจจะมีภาวะเลือดออกโดยทีไ่ มตอ งมีบาดแผลภายนอก จึงจำเปนตอง รักษาดวยเกล็ดเลือดจากผูอื่น

14

หลักสำคัญของการเสริมสรางภูมคิ มุ กันดวยอาหาร คือ การรับประทานสารตานอนุมลู อิสระ โดยเฉพาะวิตามินซี วิตามินอี เบตาแคโรทีน และสังกะสี โดยรับประทานผักผลไมพวกสม องุน แดง หอมหัวใหญ ผักโขม มันเทศ แครอต เบอรร่ี กีวี แอปเปล นอกจากนีย้ งั มีอาหารอืน่ ทีช่ ว ยเสริมสราง ภูมคิ มุ กัน เชน กระเทียม ซึง่ กระตุน ใหเม็ดเลือดขาวเพิม่ จำนวน, ซีลเี นียม เพิม่ เซลลบางชนิดในระบบ ภูมคิ มุ กันและเสริมการทำงานของเซลลทต่ี อ สูก บั มะเร็ง พบในกุง ธัญพืชเต็มเมล็ด ขาวกลอง ไขแดง ไก เมล็ดดอกทานตะวัน แกะ, กรดไขมันชนิดโอเมกา-3 พบในแซลมอน ทูนา

มาเรยี นรกู ระบวนการและกลไกการทำงาน

ÃкºÃ�Ò§¡ÒÂÁ¹ุÉÂ� ÃдѺ»ÃжÁ

จัดแบงเนื้อหาเปนหัวขอ ชัดเจน เรียนรูงาย

โดย ผศ. ดร.อรกัญญ ภูมโิ คกรักษ | Ph.D. in Pharmacology

ระดับ ประถม

ชื่อเรียกภาษาอังกฤษ เนื้อหาถูกตองใชเปนขอมูลอางอิง สำหรับทำรายงานและเตรียมสอบ ISBN 978-616-527-544-6

¼ÅÔµâ´Â Êӹѡ¾ÔÁ¾ àÍçÁäÍàÍÊ

9 786165

275446

หมวด : เสริมความรู

213/3 «Í¾Ѳ¹Ò¡Òà 1 (ÊҸػÃдÔÉ° 34 á¡ 6) á¢Ç§ºÒ§â¾§¾Ò§ ࢵÂÒ¹¹ÒÇÒ ¡ÃØ§à·¾Ï 10120 â·ÃÈѾ· 0-2294-8777 (ÊÒÂÍѵâ¹ÁÑ µ)Ô â·ÃÊÒà 0-2294-8787 www.MISbook.com

เสร�มความรู ในชั้นเร�ยน  เซลล  เนื้อเยื่อ  อวัยวะ  ร างกาย

0 บาท

16 คา

รา

เซลล และเนื้อเยื่อ ในเลมเดียว  เลือดและภูมิคุ มกัน  พันธุศาสตร  การเติบโตและพัฒนาการ  ระบบประสาท  การรับรู พิเศษ  ระบบหัวใจและหลอดเลือด  ระบบทางเดินหายใจ  ระบบทางเดินป สสาวะ  ระบบทางเดินอาหาร  ระบบต อมไร ท อ  ระบบกล ามเนื้อและโครงกระดูก  จ�ลินทร�ย และปรสิต  ระบบสืบพันธุ  โภชนาการ  ภาวะเสื่อมและชราภาพ  เนื้องอก 

160.-

ครบทุกระบบ

ระบบร างกายมนุษย ระดับประถม | Human Body

เรียนรู

เรียนรูโ ครงสรางของรางกาย กระบวนการทำงานและกลไก ของระบบตางๆ ตั้งแต โครงสรางและหนวยทำงานที่เล็กที่สุด ในรางกาย ซึ่งไดแก เซลลและเนือ ้ เยือ ่ ทีป ่ ระกอบเปนรางกาย ของเราอยางนาอัศจรรย ไปจนถึงกลไกการทำงานของระบบตางๆ ที่ทำงานประสานสัมพันธกันใหเรามีชีวิต เชน ระบบหัวใจและ หลอดเลือด ระบบทางเดินหายใจ ระบบทางเดินอาหาร เปนตน จัดแบงเนือ ้ หาออกเปนหัวขออยางชัดเจน ใชภาษาเขาใจงาย พรอม ภาพประกอบทีจ่ ะชวยใหนอ  งๆ มองเห็นภาพการทำงานของระบบ ตางๆ ในรางกายไดกระจางยิง่ ขึน ้ อีกทัง้ ยังมีชอ ่ื เรียกอวัยวะและ ระบบตางๆ เปนภาษาอังกฤษ เนือ ้ หาสอดคลองตามหลักวิชาการ และเสริมความรูในชั้นเรียนไดเปนอยางดี

ั เถอะ! ของระบบตา งๆ ในรา งกายกน