Sagførar med skarp sag
Alternativ behandling
1. utgåve, mai 2014 | 2. årgang
Mitt Hjelmeland Tema: Ung i Hjelmeland
gratis lokalmagasin – 100 % Hjelmeland
Hovda Sag og Høvel
Alternativ behandling
09
04
Portrett: Magnhild Meltveit Kleppa
06 15 Me gjev deg dei gode historiene! 100 % Hjelmeland
Vegard
Morten
Hetland Mitt Hjelmeland 2Terøy |
Nazir
| maiSafi 2014
Geir Magne Staurland
Mitt Hjelmeland 1. utgåve, mai 2014 | 2. årgang
Lokalmagasin for Hjelmeland i Ryfylke. Utgjeve i samarbeid mellom:
Ung i Hjelmeland
Sjukebiltenesta
21
10
Trodla-Tysdal
27
Ut på tur
30 Ansvarleg redaktør, journalist Vegard Terøy
Dagleg leiar, journalist, grafikar, annonse- og marknadssjef Morten Hetland
JournalistAR
Nazir Safi Geir Magne Staurland
Gjesteskribentar
Svein Carlos Nilsen Gjil Bente Tednes Gjil Brit Hauge Apeland Munir Safi Stine-Lise Hetland
postadresse
Mitt Hjelmeland v/Hetland Media Eikehaugen 41 4139 Fister
e-post
post@mitt-hjelmeland.no
NETTSTAD
mitt-hjelmeland.no
Telefon
Vegard: 92 48 72 77 Morten: 45 43 69 05 Nazir: 90 56 79 74 Geir Magne: 45 23 26 65
Mitt Hjelmeland er trykka etter svært strenge miljøkrav. Papiret er svanemerka og 100 prosent resirkulerbart.
Innhaldet i Mitt Hjelmeland er verna av mellom anna lov om opphavsrett. Tekst og bilete kan ikkje kopierast, reproduserast, republiserast eller brukast på nokon annan måte utan skriftleg førehandsgodkjenning frå dei respektive opphavspersonane. Trykkeri: LaserTrykk.no – Opplag: 2.000 eksemplar
mai 2014 | Mitt Hjelmeland
| 3
A l t e r n a t i v b e ha n d l i n g :
Frisør, healer og Tekst: Geir Magne Staurland Foto: Morten Hetland
I eit triveleg lokale ved Osabrua på Hjelmeland, driv Jorunn Alvær Hauge med både hårklypp og alternativ behandling.
Eg tek av både sko og sokkar, og brettar opp buksebeina, før eg slår meg ned på behandlingsbenken. Eg er klar. Jorunn held beggje hendene sine midt under føtene mine, og eg byrjar å slappa av. Jorunn skal demonstrera refleksologi på meg, denne naturmedisinske behandlingsforma som er vidareutvikla frå soneterapi. Forskjellen kan forklarast enkelt: Innan refleksologi jobbar ein med fleire punkt over heile kropen enn i soneterapien. Desse punkta er knytte til alt frå organa til musklar og ledd. MagnetKuler i øyra Etter ein kikk i øyra mitt, kunne Jorunn sjå at magen min kanskje ikkje har det så godt. Eg undrast om det er grunna dagens høge kaffi-inntak. For å gjera magen betre, får eg klistra ei magnetkule fast i øyra, presis på magepunktet. Dette er ganske fascinerande. Eg fekk sjå på ein plansje over kva punkt på til dømes foten, leggen, låret eller øyra som høyrer til kva. Greitt, det er berre eit øyra, som eg brukar til å høyra med, men det viser seg sanneleg å vera meir enn det – i alle fall i refleksologiens verd. Med éin millimeter unøyaktigheit kan du som refleksolog risikera å senda signal til kneskåla i staden for til biholene. – Er du stressa? Etter kvart skulle det òg visa seg at eg er stressa. Det som er stresspunktet i øyra mitt kjendest ut til å vera kjempesvært. Frå mitt perspektiv kan eg ikkje seia anna enn at det kjennest som eit heilt fjell der inne i ytreøyra mitt. Når diverse magnetkuler er plasserte i mitt naturlege høyreapparat, er Jorunn interessert i å sjå etter den gamle kneskaden min. Noko som skulle Mitt Hjelmeland 4 |
| mai 2014
Refleksologi: Med presisjon pirkar refleksolog Jorunn Alvær Hauge borti ulike punkt i øyra til Mitt Hjelmeland-journalist Geir Magne Staurland. visa seg å ikkje vera særleg vanskeleg. Ho finn eit tydeleig punkt på leggen, som er såpass tydeleg at eg sjølv må reisa meg opp for å sjå. Ærleg talt – eg trudde Jorunn dreiv pur gjøn med meg, og at denne klumpen på leggen berre var ein aldri så liten krøll på buksa. Det var ikkje tilfelle, og den andre leggen hadde ikkje nokon klump i det heile tatt. Det verkar ikkje å vera tilfeldig. Denne typen behandling er det få som stiller seg kritiske til, men når eg no går over i siste fase, blir fleire skeptiske. No skal eg prøva healing. Heilande energi Healing er omstridt, og dels ganske kontroversielt. Det er rart med det. Enkelte meiner det er djevelsk, andre Guds kraft, medan dei ikkje-truande tenkjer seg ei universell kraft. Det er vanskeleg å gje ei rasjonell forklaring. Det å få healing kan ein samanlikna med å lada opp eit bilbatteri med startkablar, men korleis det blir opplevd er heilt individuelt. Fleire meiner at dei kan kjenna krafta strøyma gjennom kroppen,
medan andre vil påstå at dei ikkje kjenner noko som helst. Uansett var det verken farleg eller skummelt for min del. Eg vil heller kalla det ganske så avslappande. Var sjølv skeptisk Jorunn starta med healing i 2006. Før den tid var ho sjølv frykteleg kritisk til dette med healing. Ho byrja å studera refleksologi då skuldrene hennar byrja å slita og frisøryrket stod i fare. Det var slik ho kom i kontakt med healing. Lærepengen er difor krystallklar: – Ein ikkje kan avvisa noko utan å ha prøvd det først. Ein må vera open, er Jorunn sin klare tale. Ho kan visa til fleire historier der klientar har fått effektiv og vellykka hjelp mot diverse fysiske plagar. WHO (Verdas Helseorganisasjon) hevdar at alternativ behandling bør vera ein menneskerett. Placebo-effekt eller ikkje: Det er bevist at fysiske endringar skjer i kroppen. Kanskje er tida inne for å opna opp, gjera horisonten endå litt vidare og prøva?
refleksolog
HEALING: Mitt Hjelmeland-journalist Geir Magne Staurland slappa godt av då Jorunn Alvær Hauge sette i gang med healing. Sjølv om healing er omstridt, kan Mitt Hjelmeland slå fast at det er utruleg avslappande.
Taxi i Hjelmeland kommune:
915 39 703
“
Eg lagar kjøkken og innredningar i heiltre til hus og hytter, tilpassa etter mål.
KVAME SNEKKERVERKSTED Lars Kvame, 4130 Hjelmeland, tlf. 51 75 05 34 / 415 14 138
Partnerregnskap AS - Autorisert Regnskapsførerselskap Avdeling Jørpeland, telefon +47 51 74 14 00. Avdeling Årdal, telefon: +47 51 75 42 50 E-post firmapost@partnerregnskap.no - www.partnerregnskap.no
Fliser • Naturstein Støyping • Forskaling
Telefon: 909 21 446 mai 2014 | Mitt Hjelmeland
| 5
P o r t r e t t: Ma g n h i l d M e l t v e i t K l e p p a
Mitt Hjelmeland 6 |
| mai 2014
Eit liv i styre og stell Tekst og foto: Nazir Safi
Magnhild Meltveit Kleppa fortel om jobben som fylkesmann, den 20 år lange politiske karrieren i stortinget og regjeringa, og om det sterke bandet til heimkommunen.
Regnet pøsar ned over Statens Hus i Stavanger. Kvinna i resepsjonen lar meg sitja og vente. Omsider plingar heisen. Ei kvinne i svart kjole, med raude detaljar stig ut av heisen. Ho helsar blidt og inviterer meg inn. Heisturen opp til femteetasje nyttar ho til å stilla spørsmål om meg og min bakgrunn. Ho likar tydelegvis å vita kven ho snakkar med. Når me er framme i rett etasje, viser ho meg inn på kontoret sitt og ber meg om ta plass i sofaen, medan ho hentar kaffi. – Sånn. No kan du få stilla spørsmål, seier Magnhild Meltveit Kleppa og set seg ned på den andre sida av bordet. Fersk fylkesmann Etter heile fem periodar på Stortinget, starta Magnhild i jobben som fylkesmann i Rogaland den 1. november i fjor. Fylkesmannstillinga er ei åremålsstilling med ei varigheit på seks år. – Eg stortrivst i denne jobben. No bur eg i ei pendlarleilegheit på Storhaug, og går over Paradisbrua til jobb kvar morgon. Frå Stavanger er det òg kortare veg heim til Hjelmeland i helgene, noko eg set stor pris på, fortel 65-åringen. – Grunna din milde og folkelege stil blir du kalla «det gode mennesket frå
Magnhild Meltveit Kleppa Alder: 65 Yrke: fylkesmann Bustad: Stavanger/Hjelmeland Positive sider: – Eg har godt humør, er uthaldande og løysingsorientert. Negative sider: – Det trur eg folk ser sjølv, utan at eg minnar dei på det.
Hjelmeland», seier eg, mest for å få teorien stadfesta av hovudpersonen. – Skinnet kan bedra, svarer ho spøkjefullt, og legg til at ho òg kan vere tøff og streng om ho må.
Eg er forplikta til å følgja opp vedtak frå den til ei kvar tid sitjande regjering. I kjend stil tek Magnhild lange tenkjepausar, held eit bestemt blikk og nyttar diplomatiske vendingar – no for å forklara om kva arbeidsoppgåvene hennar eigentleg er: – Fylkesmannen er staten sin representant i fylket, og skal arbeida for at Stortinget og regjeringa sine vedtak blir oppfølgde. Eg har ansvar for 190 tilsette, som er fordelte på seks ulike avdelingar, forklarer ho med ein særeigen ro i røysta. Magnhild har ein lang karriere for Senterpartiet bak seg. Korleis er det då å vera fylkesmann under den blå-blå regjeringa? – Eg er forplikta til å følgja opp vedtak frå den til ei kvar tid sitjande regjering, repliserer ho med eit smil rundt munnen. Kleppa fortel vidare at fylkesmannen òg har ein rådgjevande funksjon ovafor kommunane. – Eg har eit overordna ansvar for at nasjonalpolitiske vedtak blir iverksette i heile Rogaland. Dette inneber mellom anna å ha ei rådgjevande rolle ovafor kommunane, når ulike vedtak skal setjast i verk. Ved hjelp av dei seks avdelingane er me
godt rusta til å gje kommunane råd, og samstundes lytta til utfordringar. Difor meiner eg at fylkesmannen er kommunane sin beste venn, seier Magnhild engasjert, og tek ein slurk av kaffien. Samfunnsengasjement på heimebane Det store kontoret hennar er moderne og ryddig. Ein blå sofa, to maleri på veggen og ein oversiktleg skrivebord med datamaskin og nokre mapper spreidd utover bordflata. Utsikta mot Storhaug er upåklageleg, trass i regndråpane på vindauget i dag. Magnhild lenar seg tilbake i sofaen med kaffikoppen i handa, og fortel vidare om kvifor ho ville bli fylkesmann. – Eg hadde veldig lyst til å vidareføra samfunnsengasjementet i mitt eige fylke. Eg har opparbeidd meg kompetanse og erfaring gjennom mitt politiske arbeid – i kommunestyret i Hjelmeland frå september 1979, åra som folkevalt på Stortinget og som øvste leiar for tre ulike departement. Dei erfaringane kjem godt med i denne jobben, fortel Kleppa, for det skortar ikkje på variasjon i arbeidsoppgåvene hennar. Det store målet for dette halvåret er å besøka alle kommunane i Rogaland. – Eg har sjølv tatt initiativ til dette prosjektet for å koma i tettare kontakt med kommunane. Kommunane vil òg få høve til å fortelja om utfordringane sine, samstundes som eg har ulike tema som eg gjerne vil ta opp med dei, utdjupar ho. Magnhild vil mellom anna snakka om dei ulike utfordringane knytt til barn og unge sin oppvekst i Rogaland. Ho reiser seg brått opp av sofaen og hentar fram eit papirark. – Denne statistikken viser kor stor prosentdel av elevane i Rogaland som mai 2014 | Mitt Hjelmeland
| 7
ikkje fullfører vidaregåande i løpet av ein femårsperiode. Me ser at Hjelmeland ligg godt an, men at det framleis er 15 % som ikkje fullfører. Eg meiner at god oppvekst og trivsel i kommunane er ei føresetnad for at endå fleire kan fullføre vidaregåande skule, slår Magnhild fast. Kommunane må lyttA til folket I den borgarlege regjeringa sine planar om ny kommunereform, er kommunesamanslåing eit aktuelt tema. Fylkesmannen er tiltenkt ei rådgjevande rolle. Kleppa er klar over at temaet blir høglydt drøfta i Hjelmeland. Ho trekk fram innbyggjarane si haldning som ein avgjerande faktor i prosessen. – Regjeringa gav sterke signal om kommunesamanslåing rett etter valet, men det har roa seg litt i det siste. Når det gjeld Hjelmeland og Ryfylke, så tenkjer eg først og fremst at interkommunalt samarbeid er noko desse kommunane har vore gode på, og bør halda fram med. Elles må kommunane lytta til innbyggjarane sine, for det er innbyggjarane som blir råka av eventuelle samanslåingar, seier Magnhild i sin kjende, diplomatiske stil. Skulle aldri bli politisk engasjert Magnhild er fødd og oppvaksen på Hjelmeland, i ein syskenflokk på fire. Ho er utdanna lærar, og etter å ha fullført lærarutdanninga i Kristiansand jobba ho først eitt år på Jøsneset skule i 1967, etterfølgt av eitt år på Jørpeland ungdomsskule. I perioden 1971-1991 jobba Magnhild som lærar og rådgjevar på Hjelmeland skule, samtidig som ho representerte Senterpartiet i kommunestyret i Hjelmeland sju av desse åra. Lærarjobben lét seg ikkje kombinera med politikken då ho blei medlem av fylkesutvalet og gruppeleiar for Senterpartiet si fylkestingsgruppe i Rogaland i 1991. Difor søkte ho om permisjon frå lærarjobben i skuleåret 1991/1992, trass i at Magnhild med eigne ord hadde sagt at ho «aldri skulle engasjera seg i politikk». – Det er heilt sant, men mange av Mitt Hjelmeland 8 |
| mai 2014
dei lokale prioriteringane blei vedtekne i kommunestyret. Det var der eg fekk høve til å vera med å påverka utfallet av vedtaka, seier hjelmelandsbuen som no har lagt bak seg fem stortingsperiodar og tre ulike ministerpostar. Den første stortingsperioden hennar starta i 1993. – Eg blei kasta rett inn i finanskomitéen då statsbudsjettet for neste år skulle behandlast. Det var døgndrift frå første dag. Eg hugsar at sonen min, Håvard, kom på besøk i Oslo den hausten. Eg fortalde han at eg ville sleppa ut på sundag, og då svarte han «Mor, det høyrest ut som du er komen inn på ein institusjon». Kvardagsperler Magnhild er ei merittert kvinne. Ho var nestleiar i Senterpartiet, og har hatt tre ulike statsrådpostar. Ho blei valt som sosialminister i Kjell Magne Bondevik si første regjering (1997-2000), og deretter som kommunal- og regionalminister i Stoltenberg si første regjering (20072009). Etter stortingsvalet hausten 2009 blei Magnhild tildelt ministerjobben i Samferdseldepartementet, ein stilling ho hadde fram til juni 2012. Kleppa fortel om mange gode minner etter den lange tida i rikspolitikken. – Eg har fått vore med på å vedta både små og store prosjekt. Det som likevel sit friskt i minnet, er dei gongene eg har møtt enkeltmenneske. Til dømes blei eg ein gong stoppa av ein tidlegare rusmisbrukar som no studerte juss. Han takka for tiltaka me sette i verk i 1998, då eg var sosialminister. Ein annan gong fekk eg eit takkekort frå eit foreldrepar som skreiv at livet deira hadde blitt endra etter å ha delteke på eit kurs som eg tok initiativ til. Slike kvardagsperler har gjort eit stort inntrykk på meg, fortel Magnhild. Ryfast-kritikk Noko av det siste Magnhild gjorde som samferdselsminister var å gje grønt lys for bygging av Ryfast. Det er mange som rosa Magnhild for engasjementet bak bygginga av verdas lengste og
djupaste undersjøiske tunell, men ho har òg blitt møtt av fleire «usaklege påstandar», som ho sjølv kallar det. – Eg har mellom anna lese avisoverskrifter som «Kleppa bygger hjemvei for 5,5 milliarder» eller «Raskere hjemvei for Magnhild». Etter mi meining er det usaklege påstandar. Ryfast fekk ja frå eit breitt fleirtal fylkesting, og blei deretter vedteke på Stortinget samstundes med tre andre store vegprosjekt, poengterer Magnhild, og legg til at ho er fornøgd med at Ryfast-bygginga er i gang. Sjølv om enkelte har vore kritiske til at Magnhild har hatt fleire hattar på hovudet opp gjennom åra, presiserer ho at ho fint klarer å skilja mellom rolla som tidlegare Senterparti-politikar og fylkesmann-stillinga som ho no har. Sterkt band til Hjelmeland Som folkevalt på Stortinget har Magnhild brukt mykje tid i hovudstaden, med ektemannen Arne heime på Hjelmeland. – Det var sjølvsagt utfordrande, men eg fekk mykje støtte frå både Arne og resten av familien. Det er noko eg er evig takksam for, seier Magnhild og held fram: – Eg har knytt eit sterkt band til Hjelmeland og reiser heim nesten kvar helg. I tillegg til at Arne for det meste bur der, så byr Hjelmeland på ein storslått natur. Eg er veldig glad i å gå tur, og det får eg høve til heime. Det er mange fine turar i nærleiken av huset vårt på Pundsnes. Det er tydeleg at ein kan ta Magnhild ut av Hjelmeland, men at ein ikkje kan ta Hjelmeland ut av Magnhild. Dialekta har vore eit kjennemerke ved ho, på både vondt og godt. – Det har hendt at eg har stoppa folk på gata i Oslo som snakka vår dialekt og spurt om kor dei kjem frå. No må eg av og til minna meg sjølv om at «Magnhild, no er du i Stavanger, og her snakkar dei same dialekt som deg», ler Magnhild muntert. I vindauget bak ho regnar det framleis over Storhaug. Frå leilegheita der bak er vegen kort inn til Hjelmeland. Det er nemleg ingen tvil om kor «Heime» er.
Hovda sag og høvel:
sagbruket På hovda
Foto: Egil Hovda
Tekst: Geir Magne Staurland
I 2005 tykte Magnus Hovda at det blei litt stussleg å «berre» vera bonde, så randøybuen starta sitt eige sagbruk. Sjølv om han har drive sagbruket i heile ni år no, er han framleis bonde på si. – Det hadde nok vore mykje rolegare utan dette sagbruket i tillegg, smiler Magnus framfor nokre tømmerstokkar, medan han tek seg ein pause frå saga. Arbeidsdagane til Magnus kan somme gonger vera lange, og andre gonger korte, nett som med tømmerstokkane. Heilt sidan han var liten gut har Magnus både trivst i skogen og med å hogga tømmer, så det var ikkje så uventa at han seinare i livet valte å gjera butikk av det. På sagbruket tryllar han stort sett fram villmarkskledning til hytter, garasjar og hus. Magnus lagar òg flotte, solide møblar. Mellom anna har han laga møblementet til afterski-puben på Sirdal Høyfjellshotell.
Har du lyst på noko fint laga av tre, noko stort eller lite, spesiallaga og unikt? Då kan du kontakta Hovda Sag og Høvel. – Der må møblementet tola ein støyt, legg Magnus til med eit drag på smilebandet. Elles står det ein del gapahukar kringom som er Magnus sine verk, og dessutan har utedoane ved Preikestolen Fjellstue gått gjennom sagbruket hans. Når det gjeld kundane, er det ein gjeng faste lokale, men det hendar òg stadig vekk at det dukkar opp spreidde bestillingar frå fjern og nær. Hyttefolk slår ofte på tråden for å skaffa seg eit sett med solide bord og benkar. Som eit lite bygdesagbruk kan Hovda Sag og Høvel tilby større valfridom for Kunden. Magnus meiner sjølv at han er betre på spesialtilpassa dimensjonar enn dei store butikkane. Til gjengjeld kan han ikkje konkurrera med prisane til dei store sine standarddimensjonar. – Her kan ein få betre kvalitet og meir fridom til å sjølv bestemma nøyaktig kva ein vil ha, forklarer Magnus.
Inne i sagbruket står ei svær bandsag, som kan skjera gjennom stokkar som er over éin meter i diameter og opptil ni meter lange. Denne styrer han sjølv frå eit kontrollpanel med haugevis av knottar. Saga er ganske så avansert, så Magnus har sjølv hatt problem med å forstå ho. Då han skulle få forklaringa på korleis saga skulle brukast, førte dei manglande engelskkunnskapane hjå både Magnus og den tyske seljaren til at instruksane gjekk inn i det eine øyret og ut av det andre. Magnus blei ståande med både penn og papir, og rekna på mål og dimensjonar med kalkulator, ei god stund etterpå, før han endeleg fekk ei betre innføring om den avanserte saga. – Då kunne eg kasta penn, papir og kalkulator langt av stad, for då blei det heile plutseleg enkelt som ein leik, flirer sagførar Magnus Hovda, før han kjører saga gjennom ein ny tømmerstokk. mai 2014 | Mitt Hjelmeland
| 9
Ung i Hjelmeland:
Dagens ungdom Mitt Hjelmeland har gjennomført spørjeundersøkinga «Ung i Hjelmeland» blant 8.-10. klassingane i Hjelmeland kommune. Slik har me fått danna eit bilete av tankane til dagens ungdom.
Tekst og grafikk: Morten Hetland
I 1973 blei det gjort ei tilsvarande undersøking, som blei publisert under namnet «Ung i ei fraflyttingsbygd» i 1975. Dermed har me høve til å samanlikna dagens ungdom med dåtidas. Resultata frå «Ung i Hjelmeland» er presenterte på dei neste sidene i denne utgåva av Mitt Hjelmeland. Me har mellom anna sett på ungdommane sitt forhold til skulegang, kva ungdommane gjer i fritida si, framtidsplanar og tankar omkring busetjing i Hjelmeland.
Kvifor vil ikkje folk bu i Hjelmeland?
Kvifor vil folk bu i Hjelmeland?
Korleis ville du lika å framleis bu i Hjelmeland kommune?
Svært bra (19 %) Bra (38 %) Middels (30 %) Dårleg (6 %) Svært dårleg (7 %)
Kva syns du generelt om Hjelmeland-samfunnet? (Ung i ei fraflyttingsbygd, 1975)
(Ung i Hjelmeland, 2014)
Hjelmeland er bra som det er. Hjelmeland er stort sett bra, sjølv om mykje kunne vore betre. Noko er bra i Hjelmeland, men mykje kan nok endrast. Det meste i Hjelmeland bør endrast. Alt i Hjelmeland må endrast.
Mitt Hjelmeland 10 |
| mai 2014
Kva slags stad trur du at du kjem til å busetja deg på? (Ung i Hjelmeland, 2014) (Ung i ei fraflyttingsbygd, 1975) Spreiddbygd strøk (ca. 200 innb.) Tettstad (ca. 200-20.000 innb.) Mindre by (ca. 2.000-20.000 innb.) Større by (ca. 20.000-80.000 innb.) Storby (over 80.000 innb.)
– Eg trivst, men veit ikkje om eg vil busetja meg her Tekst: Munir Safi Foto: Morten Hetland
Amalie Ullestad (16) er blant ungdommane som har lyst til å busetja seg i Hjelmeland kommune. Ho har planar om å gå på idrettslina ved Strand vidaregåande skule frå hausten 2014, men ho har budd i Årdal heile livet og har førebels ingen planar om å flytta vekk. – Eg stortrivst her, og kjem til å bu i Hjelmeland mesteparten av livet mitt. Sjølv har eg hatt ein fantastisk barndom, og vil at barna mine skal ha den same oppveksten her. Mest av alt på grunn av den flotte naturen, dei hyggelege folka og det sosiale nettverket, fortel Amalie til Mitt Hjelmeland.
18 prosent av dagens unge hjelmelandsbuar er sikre på at dei kjem til å busetja seg i Hjelmeland. Dette er ein gledeleg auke frå beskjedne 11 prosent i 1973. Klassekameraten til Amalie, Åsmund Langeland Mæle (15), høyrer til den relativt store gruppa av ungdommar som ikkje veit om dei kjem til å busetja seg i Hjelmeland. Åsmund har òg planar om å gå på idrettslina ved Strand vidaregåande skule, og har på sikt planar om å utdanna seg til ingeniør. – Eg trivs svært godt her i Hjelmeland, men eg er veldig usikker på om eg kjem til å bu her når eg blir eldre. Her er det svært avgrensa jobb-muligheiter. Likevel ser eg på Hjelmeland som ein flott og passeleg liten kommune å bu i, med kjekke menneske og eit fint miljø,
slår Åsmund fast, og legg til at mangel på arbeidsplassar innafor ulike bransjar truleg er éi av dei viktigaste årsakene til at folk ikkje flyttar til Hjelmeland, eller at dei flyttar vekk frå Hjelmeland. I Hjelmeland finst det varierte fritidstilbod for ungdommar, noko Amalie og Åsmund sjølvsagt set pris på. – Me kan engasjera oss i idrettar som fotball og ski, og det finst sosiale samlingsplassar som lagsmøte og ungdomsrom, der ungdommar frå heile Hjelmeland samlast, fortel Amalie. Åsmund er langt på veg samd med Amalie, men meiner at det generelt er for lite fritidstilbod for ungdommar. – Det burde vore meir kveldsaktivitetar for ungdommar som ikkje er så glade i sport, konkluderer Åsmund.
du tildeg å busetja deg i Hjelmeland ko Kjem du til åKjem busetja i Hjelmeland? (Ung i ei fraflyttingsbygd, 1975) Ja 11 %
It 17 Nei 29 %
Veit ikkje/i tvil 60 %
Kjem du til å busetja deg i Hjelmeland kommune? (Ung i ei fraflyttingsbygd, 1975) Ja 11 %
Veit ikkje/i tvil 60 %
(Ung i Hjelmeland, 2014)
I tvil 17 % Nei 29 %
Veit ikkje 36 %
(Ung i H
Ja 18 %
Nei 30 %
mai 2014 | Mitt Hjelmeland | 11
Veit ikk 36 %
skule og utdanning Har du skulka skulen i løpet av det siste året?
Trivst du på skulen?
Ja, svært godt (33 %) Ja, nokså godt (58 %) Nei, nokså dårleg (6 %) Nei, svært dårleg (3)
Mitt Hjelmeland 12 |
| mai 2014
Nei, aldri (75 %) Éin gong (17 %) 2-5 gonger (3 %) 6-10 gonger (3 %) 11 gonger eller meir (3 %)
Kor fornøgd er du med karakterane dine?
Kva reknar du med å gjera når du har fullført ungdomsskulen?
Svært fornøgd (20 %) Passe fornøgd (62 %) Ikkje fornøgd (18 %)
Yrkesfagleg utdanning (34 %) Studieførebuande utdanning (35 %) Arbeida (2 %) Veit ikkje (29 %)
mai 2014 | Mitt Hjelmeland | 13
i g n u Å vera eland Hjelm Tekst: Stine-Lise Hetland
Eg har alltid meint at det er bra å vera ung i Hjelmeland, spesielt sidan eg har fått gleda av å voksa opp på ein gard. Takka vera oppveksten har eg blitt vand med dyr – små og store – og hatt høve til å sola meg naken, utan at nokon ser meg. No er det ikkje slik at eg ligg ute og solar meg naken heile somrane, men eg har i alle fall høve til det, viss eg vil. Eg har vokse opp med svære naturområde rundt meg, og dermed hatt høve til å springa mange hundre meter, anten opp eller ned frå huset, og framleis vera heime. Dei som bur i byar, med byggjefelt og eksos rundt seg på alle kantar, tenkjer kanskje at eg aldri får sjansen til å vera med venner, sidan eg bur 10 minnuttars kjøretur frå mi nærmaste veninne. Men det er nettopp det som er så flott med Hjelmeland: Her kan me nemleg bruka ungdomstaxien til å koma oss fram og tilbake. I helgene, når me er fleire venner som skal til ein annan venn, ringjer me berre etter ungdomstaxi. Då kjem taxien og hentar oss kringom i Hjelmeland, for å kjøra oss der me måtte ynskja, så lengje det er innanfor kommunegrensa. Og alt dette for berre femti kroner!
Det er
flott for ung-
dommar å voksa opp i
Hjelmeland!
Det hender òg at eg vil på trening eller andre aktivitetar i vekene – ikkje berre éin gong, men fleire gonger i Mitt Hjelmeland 14 |
| mai 2014
veka. Her i Hjelmeland har eg og skulekameratane mine tilbod om utruleg mange forskjellege fritidsaktivitetar: Fotball, handball, teater, ski, sjakk, mekkeklubb, kulturskule og mykje meir. Er det ikkje fantastisk kor mykje fritidstilbod for ungom ein greier å stella i stand i vår litle kommune? Eg har lyst til å vera med på alt, men då hadde eg fått det svært travelt. Då blir det heller slik at eg vel tre-fire aktivitetar som høyrest freistande ut. Me som er ungdommar har òg tilbod om sosiale møte på fredagskveldane, mellom anna KRIK, lagsmøte og ungdomsrom. Desse tre arrangementa rullerer seg imellom, slik at dei ikkje kolliderer med kvarandre. Eg synest det er heilt supert at Hjelmeland kan tilby så mange sosiale arrangement. Det er ikkje alle som tør å ta initiativ til å spørja andre om å vera med, så difor er det utruleg bra at desse arrangementa er opne for alle ungdommar. Her i Hjelmeland kjenner dei fleste kvarandre – noko som har både positive, òg negative sider. Her kan du snakka med alle du møter på butikken, og du veit kor alle bur. Men viss du gjer noko feil, som å drita deg ut på skulen, så veit alle om det, og alle hugsar det, for Hjelmeland er ein plass der folk sladrar mykje om kvarandre. Det er noko med det i ungdomsmiljøet i Hjelmeland, her sladrar ein om andre. Noko anna ungdommane snakkar om er sko og klede. Eg har alltid vore interessert i sko og klede, og akkurat som alle andre jenter på min alder ynskjer eg å vera oppdatert på moten. Siste mote er likevel ikkje den same i byen som i Hjelmeland, og ein risikerer å få tilslengt negative kommentarar, som den gongen eg hadde på meg ei ny mønsterbukse, som eg synest var fresh
og kul. Då fekk eg beskjed om at buksa såg ut som ho var komen frå 1970-talet. Hadde eg gått med denne buksa i byen, hadde ho vore tøff som berre det, og eg hadde fått masse kompliment, men i Hjelmeland er det få butikkar å velja mellom, og dermed svært redusert utval av klede og sko. Her har me berre Felleskjøpet og Enkel-butikken. Her kan eg altså få tak i så mange kjeledresser eg vil, og utvalet av treningsklede er godt, men det hender òg at eg får lyst på ei ny bukse, eller ein genser som ikkje er FK-grøn med gule FK-striper. Det dårlege klesutvalet er likevel ikkje til betydeleg hinder for at eg vil busetja meg i Hjelmeland i framtida. Hjelmeland byr på massevis av frisk natur, og eg tykkjer at skulemiljøet er veldig bra. Eg kunne godt tenkt meg eit
Ein treng slett ikkje reisa langt for å læra seg å mjølka ei ku. betre tilbod om kollektivtransport, og at det hadde kome litt fleire butikkar. For oss ungdommar tykkjer eg det er viktig at me har høve til å kome oss ut, og lett kunna vera med venner, utan at foreldra må stilla opp med bil uansett kva ein skal. Skuletransporten kunne òg vore ordna på ein betre måte: Eg som bur berre 15 minuttars kjøretur frå skulen, må reisa med buss éin times tid. Jo, eg får tid til å gjera lekser og øva til prøvar, men eg vil at mine framtidige barn skal sleppa slike lange bussreiser. Alt i alt er det flott for ungdommar å voksa opp i Hjelmeland! Det er kanskje eit lite og trongt ungdomsmiljø, men her har ein tilbod om mange forskjellige aktivitetar og arrangement, og ein treng slett ikkje reisa langt for å læra seg å mjølka ei ku.
organisert Tekst og grafikk: Morten Hetland Illustrasjon: Christian L. Munthe
For førti år sidan var dei kristne laga og idrettslaga dei mest populære fritidstilboda blant ungdom i Hjelmeland. Éin tredjepart av ungdommane var likevel utanfor dei organiserte fritidsaktivitetane. Ein del av ungdommane beklaga seg òg over at det var for få fritidstilbod utan kristeleg tilsnitt. Eit fleirtal av ungdommane sakna uformelle samlingsplassar, dans og kino. I dag manglar framleis dans, kino og uformelle samlingsplassar, men jungelen av organiserte fritidstilbod har vore i konstant endring. Leikarringen og bygdeungdomslaget er ein saga blott. For førti år sidan var både songkor og musikk-
fritid korps blant fritidstilboda med best frammøte. I dag finst det ikkje musikkorps, og svært få ungdommar går i songkor. Likvel kan dagens ungdommar i Hjelmeland velja fritt frå eit hav av organiserte
fritidsaktivitetar. No er snautt kvar femte ungdom utanfor organiserte fritidstilbod. Kanskje eit breiare tilbod er forklaringa? Idrettsaktivitetar, samt lagsmøte, ungdomsrom og KRIK er no dei mest besøkte.
Kor mykje har du vore med i desse klubbane/foreininga/laga det (2014): siste året? 8.-10. klassingar si deltaking i organiserte fritidsaktivitetar Ungdomsteater Yngres Røde Kors Skyttarlag Sjakklubb Lagsmøte Ungdomsrom KRIK Kulturskule Songkor Idrettslag 4H Aldri
Sjeldan
Av og til
Ofte
Svært ofte
ENSIGN
Spesialitet merket for unik smak! Einerrøykt laks, røykt og foredla etter tradisjonsrike oppskrifter.
Hjelmeland • • • • • •
Daglegvarer og ferskvarer Ferske brød kvar dag Frisk frukt- og grøntavdeling Delikatesseavdeling Post i butikk Tipping Opningstider: Måndag-fredag: 08:30-20:00 Laurdag:
08:30-18:00
Tlf. 51 75 04 11 | Fax. 51 75 02 24 www.kingmikalsalmon.no
Prestagarden, 4130 Hjelmeland
mai 2014 | Mitt Hjelmeland | 15
Mitt Hjelmeland 16 |
| mai 2014
Har du vore med i organiserte fritidsaktivitetar det siste 책ret? (Ung i Hjelmeland, 2014):
mai 2014 | Mitt Hjelmeland | 17
Foto: Hetland Media
Velkommen innom til en hyggelig handel! Coop Prix Hjelmeland Måndag-fredag: 08:30-20:00 Laurdag: 08:30-18:00
Coop Marked Årdal Måndag-fredag: 09:00-19:00 Laurdag: 09:00-16:00
Coop Marked Vadla Måndag: 09:30-17:00 Tysdag: 09:00-17:00 Onsdag: 10:00-17:00
Torsdag: 09:00-17:00 Fredag: 10:00-1900 Laurdag: 09:00-15:00
Velkommen til Spa-hotell Velvære Lunsj
Mandag-lørdag kl. 12-15 Søndager/helligdager kl. 13-16
Middag
Mandag-lørdag kl. 19-21 Søndager/helligdager kl. 13-16
Spabad
Mandag til lørdag kl. 07-21 Søndager kl. 07-16 Alle er velkomne i badet, men vær obs på at spabadet har egne tider for barn. Badekåpe, tøfler og håndkle kan leies.
Spabehandlinger
Vi tilbyr hudpleie, massasje, kroppsbehandlinger, fotpleie, manikyr og make-up m.m. hver dag. Vil du være med på lakseeventyret?
Gjestehavn
kr 200,- pr. døgn inkl. strøm. Marine Harvest er verdens ledende sjømatselskap og største produsent av atlantisk laks. Vi har cirka 10.000 ansatte som arbeider i 22 forskjellige land. Oppdrettsnæringen er Norges nest største inntektskilde og i 2012 hadde vi en omsetning på over 15 milliarder. Marine Harvest er til stede i hele verdikjeden og har et mangfold av stillinger. En aktiv hverdag langs vår spennende kyst! Vi trenger deg som er fagutdannet innenfor Akvakultur
Mekaniske fag
Industri- og næringsmiddelfag
Teknisk utdanning
Elektro
Biologiske fag
Automasjon
Prosessfag
se vår nettside marineharvest.no for mer informasjon
Mitt Hjelmeland 18 |
| mai 2014
Velvære Temahelg, Helse & Yoga
Lørdag 10. mai og søndag 11. mai. For detaljert program vennligst se våre nettsider.
17. mai
Vi har åpent hele 17. mai-helgen. På selveste nasjonaldagen har vi familievennlig nasjonaldagsmeny fra kl. 12-21. 17. mai-frokost fra kl. 7-10. Booking/bord-/spa-bestillinger: tlf. 480 50 600
www.spahotellvelvaere.no
e k a b l i t e t t y l f vil
d n a l e m l e j H l i T Tekst: Nazir Safi
I en uhøytidlig spørreundersøkelse, utført av Mitt Hjelmeland, svarer nesten halvparten av studentene som har flyttet bort fra Hjelmeland at det er lite sannsynlig at de flytter hjem etter endt utdanning. Lærerstudentene Martine Mæhle og Eirik Austigard har røttene trygt plantet i Årdal, og ser fram til å flytte hjem når utdanningen er i boks. – Jeg kommer til å flytte hjem fordi hele familien min bor der. Det har vært fantastisk å vokse opp i Årdal, og det skal bli godt å etablere seg der etter hvert, forteller Martine Mæhle. Hun er tredjeårsstudent på lærerutdanningen
Studentundersøkelsen Mitt Hjelmeland har pratet med 32 utflyttede hjelmelandsbuer i alderen 19 til 25 år som nå er studenter. • 41 prosent ønsker å flytte hjem etter endt utdanning. • 50 prosent synes Hjelmeland kommune er lite attraktiv som fremtidig arbeidssted. (22 prosent svarte ikke attraktiv, mens 28 prosent svarte nokså eller meget attraktiv.) • Bare 31 prosent svarer at boligmarkedet er avgjørende for å flytte hjem en dag. • 93 prosent svarer at Hjelmeland ville være et hyggelig sted å bosette seg. • 50 prosent mener at kommunen bør iverksette flere tiltak for å tiltrekke seg ungdom. 31 prosent mener kommunen gjør en OK jobb.
L æ r e r stu d e n ten e M a rt i n e M æ h l e o g E ir ik Austigard er blant utfly ttede årdalsbuer s o m ø n ske r å fly tte h j em t i l h j e l mel and etter e n dt utda n n i n g . ved Universitet i Agder, og har planer om å starte på en mastergrad i kroppsøving til høsten. Hun har lærererfaring som ringevikar ved Årdal skule, og har også hatt sommerjobb i Årdal barnehage og Årdal omsorgssenter. Martine ønsker å bli gymlærer, og ser for seg Hjelmeland ungdomsskule som en mulig framtidig arbeidsplass. Hun mener kommunen gjør en god jobb for å rekruttere nyutdannede. – Blant rekrutteringstiltakene til Hjelmeland kommune er det ulike stipendordninger for nyutdannede som ønsker å flytte hjem igjen, og for meg som er aktiv innen idrett byr den nye kunstgressbanen på gode treningsmuligheter, legger Martine til. Sambygdingen Eirik Austigard fullfører førskolelærerutdanningen til sommeren. Han har allerede kjøpt seg hus i Årdal. – Jeg er ingen bygutt, og vil rett og slett hjem til Hjelmeland. Den lokale tilhørigheten er viktig for meg. I tillegg har kommunen bidratt med stipend mot at jeg skal jobbe i Hjelmeland de neste tre årene, sier Eirik, som har studert i Bergen de siste årene. 23åringen starter på jobben som pedagogisk leder i Årdal barnehage til høsten. Selv om han er fornøyd med rekrutteringstiltaket fra kommunen, er det enkelte ting han savner. – Det er dessverre begrenset med kulturtilbud for ungdommer i Hjelmeland, med mindre du er spesielt interessert, påpeker Eirik Austigard.
Vil FLYTTE Hjem: Martine Mæhle
FLYTTER Hjem: Eirik Austigard mai 2014 | Mitt Hjelmeland | 19
Entreprenør Lokaltransport
Langtransport Kva kan me hjelpa deg med?
Ullestad og Jansen Transport AS, Viganeset sør, 4130 Hjelmeland | tlf. 51 75 00 55
www.ujtransport.no | lars.gunnar@ujtransport.no
Vi er banken for hele Ryfylke Vi er her for å hjelpe deg med alle finansielle behov knyttet til bank, forsikring og eiendomsmegling – både for privat og næring. Prøv vår mobilbank for privat eller bedrift. Du finner oss online på em1.no og sr-bank.no
Mitt Hjelmeland 20 |
| mai 2014
S j u k e b i lt e n e s ta :
Akuttmedisinsk
Kvar einaste dag treng minst éin hjelmelandsbu hjelp frå a k u t t m e d i s i n s k h e l s e p e r s o n e l l . D å e r d e t g o d t å v i ta at m a n n s k a p e t p å s j u k e b i l e n e r k l a r e t i l å r y k k a u t.
V
kompetanse På fire hjul
mai 2014 | Mitt Hjelmeland | 21
Då sjukebiltenesta i Hjelmeland blei oppretta for fleire titals år sidan var sjukebilen i hovudsak meint som ei transportteneste. I dag er sjukebilen eit akuttmedisinsk minisjukehus på fire hjul.
Tekst og foto: Morten Hetland
Sjukebiltenesta i Hjelmeland blir drifta av Hjelmeland Røde Kors, med Åsmund Tuntland som dagleg leiar. I snitt har sjukebilen éi utrykking til dagen, men i løpet av dei 25 åra Åsmund har arbeidd i sjukebiltenesta har berre éin pasient mista livet i sjukebilen, under transport frå pasienten sin heim til legekontoret. – Sjukebilen vår er ein trygg plass å vera, meiner Åsmund, som har leia sjukebiltenesta i godt og vel tjue år. I 2006 blei sjukebiltenesta i Hjelmeland den første sjukebilstasjonen i Rogaland der alle sjåførane hadde bestått fagprøven for sjukebilpersonell. Dei siste åra har personalet vore stabilt, og i dag har sjukebiltenesta fem fast tilsette – Jan Opsahl, Åsmund Tuntland, Johan Mjølhus, Tor Helge Heggland og Oddbjørn Sæbø – med Leif Harald Jørmeland som vikar. Oddbjørn, som er den mest rutinerte i staben, har arbeidd i sjukebiltenesta sidan hausten 1984, medan den siste tilsetjinga skjedde for snautt to år sidan, då Johan Mjølhus erstatta Ole Henrik Olsen.
Pasienten i fokus Sjukebilsjåførane byter på å ha vakt annakvar veke, og har då vakt heile døgnet i løpet av vaktveka. – Alle sjåførane våre kjem frå sentrumsområdet rundt Hjelmeland, noko som gjer at me kan ha heimevakter. Sjølv om me har vakt på sjukebilen, arbeider me på gardane våre mellom utrykkingane, men når me først får ei utrykking går det unna. Me kjem ofte til pasienten med gylfen og skjorteknappane opne, smiler Åsmund. Sidan pasientane alltid er i fokus, må ein sjukebilsjåfør berre venja seg til å rykkja ut når pasientane treng det. – Det går ikkje an å planleggja noko så lengje ein er på vakt. Me ligg gjerne og bursøv i den eine augneblinken, og ti minutt seinare kan me vera opptekne med å behandla ein pasient med hjartestans, fortel Åsmund. – Ein gong eg skulle feira gebursdagen min, skulle gjestene koma rett før vaktskiftet om kvelden. Kaka stod klar på bordet, og lysa var tende, men så blei eg kalla ut til ein raud tur, og måtte rykkja ut med ein gong. «Sløkk lyset når dokker går», var det siste eg rakk å seia til gjestene, så det blei ikkje noko feiring den kvelden, hugsar Jan.
Avanserte hjelpemiddel Innbyggjarane i Hjelmeland er så heldige at fire av dei fem sjukebilsjåførane i kommunen òg er deltidstilsette i brannvesenet. Difor har Hjelmeland brannvesen éin av få brannbilar i landet som er utstyrt med dei viktigaste medisinske hjelpemidla ein treng for å redda liv. – Somme gonger kan det koma ein sjukepleiar eller doktor til ulukkesstaden, men dei kan ikkje hjelpa nokon viss dei ikkje har utstyr til det. I brannbilen har me difor ein koffert med intravenøse væsker, oksygen og utstyr til å stoppa blødingar, forklarer Åsmund. Sjukebiltenesta har heile tida vore i utvikling, mest med tanke på alle dei avanserte hjelpemidla som sjukebilen er fullasta med – nesten som eit minisjukehus på fire hjul. I dag har Stavanger Universitetssjukehus ansvar for både sjukebilen og det medisinske utstyret. Dei første åra var sjukebiltenesta i hovudsak berre ei transportteneste, men sjukebilen hadde eitt oksygenapparat og mannskapa kunne hjarte- og lungeredning. Dessutan kjøpte Hjelmeland Røde Kors Ambulanse inn blodtrykks- og O2-målarar lenge før dette blei standardutstyr i dei andre sjukebilane i Rogaland. I 1989 blei sjukebiltenesta brått meir avansert, då det blei kjøpt inn kombinert EKG-apparat og hjartestartar til sjukebilen. – Rett etter me hadde fått inn hjartestartaren, fekk me bruka den til å gjenoppliva ein pasient. Den første hjartestartar-pasienten vår lever framleis den dag i dag, fortel Åsmund fornøgd, og legg til at den teknologiske utviklinga har vore enorm dei siste åra. OPPLÆRING: Det nyaste sjåføren i staben, Johan Mjølhus (t.v.) får god opplæring av Oddbjørn Sæbø (i midten) og Åsmund Tuntland (t.h.) som beggje har meir enn 25 års erfaring frå sjukebiltenesta i Hjelmeland.
Mitt Hjelmeland 22 |
| mai 2014
GJEVANDE: – Me har eit gjevande yrke med allsidige oppgåver. Viss me skulle gjort det for lønna, så hadde me slutta for lenge sidan, seier Jan Opsahl, som har meir enn tjue års erfaring i sjukebilen. Det verkelege gjennombrotet i sjukebiltenesta skjedde derimot i 1997, då heile mannskapet tok ei halvanna år lang fagutdanning. Frå 1999 blei det obligatorisk å bruka to fagpersonar til å bemanna sjukebilen, og no er både sjukebilane og mannskapa rusta for å møta situasjonar som kunne ha vore utenkjelege for nokre tiår sidan. – For å kvalitetssikra at mannskapet har den kunnskapen som trengst, går me kvart år gjennom fire obligatoriske
kurs. Mykje av pensumet er repetisjon, men når det kjem nytt utstyr lærer me sjølvsagt om det òg, fortel Åsmund. – Eitt av dei nyaste hjelpemidla i sjukebilen er ein CPAP-maskin, som tilfører oksygen med overtrykk, noko som lettar mykje meir på pusten enn vanlege oksygenmasker, legg Åsmund til. Grunna vanskeleg geografi og lange avstandar til sjukehuset, er sjukebilen i Hjelmeland utrusta med hjelpemiddel som sjukebilane i Stavanger ikkje har.
– Det tek lang tid før me får hjelp, og me må takla mykje rart. Til dømes blir hjartestanspasientar i Stavanger hjelpte av legevakt, luftambulanse og to sjukebilar, medan me i Hjelmeland må greia oss med éin sjukebil, forklarer Åsmund. – Eg trur at folk i Hjelmeland ser på oss som ein tryggleik, supplerer kollega Jan Opsahl, som ofte har vakt saman med Åsmund. Dei tykkjer det er godt å kunna stola på røynde kollegaer, når jobben til tider kan bli svært krevjande.
Rutetrafikk og charterturar
Frisør – Healer – Refleksolog Osa bru – 4130 Hjelmeland Jorunn Alvær Hauge Tlf. 51 75 22 10 / 905 71 332
Tlf. 901 03 555 www.helgoy.no
mai 2014 | Mitt Hjelmeland | 23
– Sidan me kjenner dei fleste i Hjelmeland, hender det sjølvsagt at ulike situasjonar kan gå inn på oss. Dersom me kjenner at forholdet til pasienten blir for nært, byter me arbeidsoppgåver med makkeren. Me har arbeidd så mykje saman med kvarandre at det ofte er nok å berre kikka på makkeren, så skjønar ein at det er tid for å byta oppgåver. Etter kvart har me blitt svært rutinerte, men i situasjonar der me veit at me berre har makkeren og oss sjølv å ty til, kan det mange gonger vera tungt, vedgår dei røynde sjukebilsjåførane. – Etter kvart har me lært oss å gløyma, så når turen er ferdig forsvinn alt temmeleg fort, men ungane gløymer eg aldri, legg Åsmund tankefullt til. Lærer sambygdingane Førstehjelp – Kva er det som avgjer om pasienten skal sendast med sjukebil, legebåt eller luftambulanse? – Ved sjukdommar som krev rask behandling, blir det oftast færre og mindre komplikasjonar desto raskare sjukdommen blir behandla. Dersom pasientane fort blir verre, og me ser at dei må koma seg fort til sjukehuset, blir dei sende med luftambulansen. Likeeins er det med legebåten «Rygerdoktoren», som tek over pasientane når me ser at det går for seint med sjukebilen. Me bruker dei heller éin gong for mykje enn éin gong for lite. I denne jobben kan me ikkje tenkja økonomi, slår Åsmund fast. Fram til Ryfast er på plass, betyr ferjeturen over Hidlefjorden mykje for reise-
I situasjonar der me veit at me berre har makkeren og oss sjølv å ty til, kan det mange gonger vera tungt. Åsmund Tuntland og Jan Opsahl sjukebilsjåførar i Hjelmeland Røde Kors Ambulanse
tida mellom Hjelmeland og Stavanger Universitetssjukehus. Difor er Åsmund oppteken av å læra sambygdingane sine førstehjelp. – Utrykkingstida vår er temmeleg bra, men det tek tid å kjøra gjennom eit langt distrikt. Difor tykkjer eg det er viktig at andre òg lærer førstehjelp, og ikkje minst å læra å kjenna dei ulike symptoma. Det er utruleg kor mange folk i Hjelmeland som har gått på førstehjelpskurs, så det har etter kvart blitt mange gode livreddarar, seier Åsmund. – Det første ein må gjera er å sjekka om pasienten pustar. Det kan berga pasienten sitt liv om ein greier å gje frie luftvegar til ein pasient som ikkje pustar, legg han til. Åsmund og Jan meiner at dei og dei andre sjukebilsjåførane i Hjelmeland har ein svært spanande yrkeskvardag. Dei slår fast at jobben som sjukebilsjåfør ikkje er godt betalt, men at alle sjukebilsjåførane gjer det fordi dei tykkjer det er kjekt. – Dette er eit spanande yrke der ingen arbeidsdagar er like. Eg har ikkje kjeda meg ein einaste dag på jobb, og har aldri syta med å gå på vakt, fortel Åsmund.
ADVOKAT PÅ HJELMELAND
– Me har eit gjevande yrke med allsidige oppgåver. Viss me skulle ha gjort det for lønna, så hadde me slutta for lenge sidan, supplerer Jan. Åsmund tykkjer det er godt å vera sjef for ein positivt innstilt stab. – Me har berre hatt éi einaste sjukemelding i løpet av dei vel tjue åra eg har vore sjef, og dersom noko nytt skal innførast, arbeider me saman og får det til, skryt Åsmund. Sjukebilsjåførane må kunna jobben sin ut og inn, elles kunne dei ikkje ha vore i sjukebiltenesta. – Alle sjåførane reagerer forskjellig på ulike situasjonar, og mange møter veggen i dette yrket. Når eg høyrer at nokon av sjåførane våre har opplevd noko tøft, kallar eg dei straks inn til debrifing for å koma over hendinga, fortel Åsmund. I somme tilfelle ringjer Åsmund òg til pasientane etterpå for å høyra korleis det går, og om ein stilte rett diagnose. – Når me høyrer at det har gått bra, kan me leggja vekk saka og koma oss vidare. Me får òg mykje skryt og rosebukettar på dørene av folk som vil visa oss takksemd. Det er sjølvsagt kjekt, men me gjer jo berre jobben vår, avsluttar Åsmund Tuntland.
Drivstoff • Kioskvarer • Dagligvarer • Gatekjøkken • Fiskeutstyr
Rådgiving til private og bedrifter Advokat Christel Spannow MNA mobil: 466 24 730 mail: spannow@stavangeradvokatene.no
Stavangeradvokatene Mitt Hjelmeland 24 |
| mai 2014
YX Årdal (GEA), 4137 Årdal i Ryfylke • Tlf. 51 75 25 88
Hjelmeland Bygg AS
er eit frittståande byggjefirma med 15 medarbeidarar. Firmaet leverer handverkartenester som oppføring av nybygg, rehabilitering, tilbygg, påbygg, innreiing, våtrom og asbestsanering.
Kontakt oss for informasjon om våre prosjekt og tenester: • Tlf.: 51 75 11 50 • E-post: postkasse@hjb.no
Har du bustadtomt og vil byggje? Skal du pusse opp eller byggje på? Eller har du ein draum om ny hytte i vakker natur? Me kan hjelpe deg!
TRELASTHANDEL Me driv telasthandel med lagerutsal av byggjevarer i våre lokale i Årdalstunet. Kom innom, eller ring Erling Olsen (tlf. 913 68 131), for å få gode tilbod.
www.byggeriet.no
STILLASUTLEIGE
BETONGAVDELING
Me leiger ut stillaspakkar på 72 kvadratmeter til fast pris.
Me utfører betongarbeid til fornuftige prisar i Hjelmeland, Suldal og Strand. Kontakt betongavdelinga: Dag Jostein Veka (tlf. 911 02 598) eller Olav Sørestad tlf. 982 66 531
For oss er ingen jobb for liten eller for stor!
KO m i f o r m :
betreis kond
Opningstider: m-f: 08:00-16:00 l: 10:00-13:00
Tekst: Bente Tednes Gjil og Svein Carlos N. Gjil Gjil Aktivitetssenter
Om du har bra eller dårleg kondisjon handlar om kor god kroppen og musklane dine er til å halde fram med ganske hard fysisk aktivitet over lengre tid. Men er det då slik at du bør drive på med hard fysisk aktivitet over lengre tid for å auka kondisjonen? Faktisk det motsette. For å auka kondisjonen bør du over lengre tid trene relativt roleg og på låg intensitet. Når du har danna eit bra kondisjonsgrunnlag bør du har økter som er tyngre og som får pressa pulsen din høgt. Ein planlagt miks av rolege, låge intensitetsøkter, og økter med høg intensitet er nøkkelen. Godt treningsgrunnlag er viktig før ein “peisar på” med harde økter i form av til dømes bakkeintervall eller andre aktivitetar som får deg til å hive skikkeleg etter pusten. Det viser seg at gjennom den daglege treninga trenar mange alt for hardt. Kroppen klarer ikkje å få nok oksygen ut til muskulaturen og det dannar seg mjølkesyre. Beina blir stive og du har vanskar med å Mitt Hjelmeland 26 |
halde fram. Held du fram med denne treninga over tid får du ikkje den framgangen du kunne hatt og kroppen blir nedkjørt/feiltrent. Ei anna fallgrop mange har, er at dei rolige øktene ikkje er rolege nok. Det krevst tolmod og «is i magen» å trena såpass roleg, men med rett styring av intensitet vil du sjå at kondisjonen blir betre, og du vil få ein fin progresjon på formutviklinga di. Det er ikkje lett å styra intensiteten rett, men med verktøy som pulsklokke, samstundes som du set seg litt inn i intensitetssoner (låg, middels, høg), har du eit godt utgangspunkt. Veit du ikkje kva makspulsen din er, kan du greie å finne den sjølv, men det lettaste er å spørje på eit treningssenter om dei kan hjelpa med å testa den. La det vera klart ein gong for alle: Regelen «220 minus alderen din», for å finna makspuls, stemmer ikkje. Så kom deg ut for å trena, det er no grunntreninga for sommarforma og ikkje minst jaktforma blir gjort.
| mai 2014
Fagforhandlar av skogsmaskinar, hagemaskinar, parkmaskinar, landbruksmaskinar og verktøy.
Butikk og verkstad i Årdalstunet.
Velkommen innom!
Trodla-Tysdal:
Foto: Kjell Tysdal mai 2014 | Mitt Hjelmeland | 27
Der ingen skulle tru
at byfolk ville bu Tekst: Nazir Safi
Den veiløse gården ligger klemt mellom stupbratte fjell i enden av Øvre Tysdalsvatnet, innrammet av storslått natur og full av historiske fortellinger. Vinterstid fryser vannet til stålblank is, og snøen legger seg som et hvitt teppe over dalen. Det grønne landskapet går i dvale, men er fortsatt like vakkert. Om våren kommer det grønne landskapet krypende tilbake, med lysere tider, elven Tussa renner fritt igjen og lemmingen starter på gården. Utover våren og sommeren er naturen på sitt vakreste. Blomster i høyt gress, nattfiol og solblom som legger duftene sine over dalen. Kongeørnen vokter himmelen, og både laks og ørret leker seg gjennom Tussa. Turistene kommer til gården, både til fots og med skyssbåt over vannet.
Lei av byen: Da Kjell Tysdal ble lei av bylivet og kontorjobben, flyttet han til Trodla-Tysdal. (Foto: Nazir Safi) Mitt Hjelmeland 28 |
| mai 2014
I e nd e n av d et 16 k i lo mete r l a n g e Øvr e t ys da l s vatn et l i g g e r R o g a l a n d s mest avs i d esl i g g e n d e g å rd s o m fo rtsatt er i dr i f t. K j e l l T y s da l har bo d d d e r i 2 5 å r . Om høsten preges dalen av østavinden og mørke tider, men fremdeles store mengder med turister. Men så kommer vinteren, igjen, med mørke kvelder og kuldegrader. Midt i årshjulet står husverten, Kjell Tysdal, som sammen med kona Reidunn Ferstad har overmannet naturen der ingen kunne tru at nokon kunne bu, i alle fall ikke byfolk. Angret etter tre dager I 1986 startet eventyret om de to som skulle sikre bosetning på Rogalands mest avsidesliggende gård i drift. Kjell og Reidunn bodde på Ålgård, og Kjell jobbet som kvalitetsstyringssjef for et dykkerfirma i Stavanger. De var på utkikk etter et småbruk, da de så eiendomsannonsen: «Gård til salgs i Ryfylke».
– Jeg hadde vært i Ryfylke flere ganger, men aldri i Trodla-Tysdal, forteller Kjell. Ekteparet bestemte seg for å kjøpe gården, men innså fort at det lå mye arbeid foran dem. Bygningene hadde store skader, og var ikke klare til bruk før tre år senere, i 1989. – Allerede tre dager ut i den første vinteren angret jeg på valget. Da var det fryktelig kaldt, mimrer Kjell. I dag er han svært glad for at de ble værende. Gjennom hele 1990-tallet investerte familien tungt i gården. Blant annet har eget vannkraftverk og turisthytte kommet på plass. – Kraftverket var helt avgjørende for å kunne bo her inne, det fikk vi på plass allerede i 1990. Samtidig så vi tidlig behov for å bygge en turisthytte. Før turisthytta var på plass hadde vi bare
Tusener på tusener: Trodla-Tysdal har blitt en turistmagnet, et reisemål av de sjeldne. Hvert år trekker tusenvis av turister hit, enten til fots eller med båt. (Foto: Kjell Tysdal)
Trolsk: Når man ser trolske stemningsbilder som dette, er det kanskje ikke så rart at den veiløse gården, klemt mellom stupbratte fjell, i enden av Øvre Tysdalsvatnet fikk kallenavnet Trodla-Tysdal. (Foto: Kjell Tysdal)
åtte sengeplasser, men ei natt kom det tjue klissvåte menn som trengte overnattingsplass. Da bestemte vi oss for å bygge turisthytta, det var vel i 1996, forteller Kjell med et smil om munnen. – Alle vil til Trodla-Tysdal Selv om gården ble besøkt av turister gjennom hele 1990-tallet, var det først i 2003 at besøkstallene virkelig skjøt i været. Dalens skjønnhet ble vist på NRK-programmet «Der ingen skulle tro at nokon kunne bu». Resultatet ble en enorm økning i antall besøkende. Naturentusiaster fra hele landet ville oppleve det eventyrlige landskapet og høre husverten fortelle om Hans Nilsen Hauge-veien, lensmannshidleren og hvordan gården ble drevet tidligere. – Etter at gården ble vist på TV i beste sendetid, ville alle besøke Trodla-Tysdal. Noen dager hadde vi tre-fire serveringsrunder med frokoster og middager, husker en stolt Tysdal.
I 25 år har både norske og utenlandske turister besøkt Trodla-Tysdal. – Det ble en stor økning av utenlandske turister i fjor. Vi har tatt i mot både tyske og franske familier, forklarer Kjell Tysdal, og legger til at han husker én gjest ekstra godt. Det er nemlig ikke hver dag man får besøk av en amerikansk astronaut. – Ulike firmaer besøker gården med helikopter. I et av tilfellene var det med en amerikaner som hadde oppholdt seg i verdensrommet i over 400 timer. Det var helt klart stas, forteller Kjell lattermildt. Lysere tider i vente Kjell beskriver de første 25 årene på gården som utfordrende, men svært spennende. – Det var krevende å bygge opp gården, både med tanke på transportproblemer, men også fordi Reidunn og våre to døtre bodde mye i Årdal i
starten. Nå jobber både jeg og kona nærmest på heltid på gården, og vi har tre båter, som gjør det lettere å komme seg til og fra gården, forklarer Kjell. Videre forteller Kjell at det er utrolig spennende å møte nye mennesker hele tiden, samtidig som naturen har sin egen evne til å skape ro og harmoni for både fastboende og turister i TrodlaTysdal. I løpet av drøye 25 år som gårdbruker har Kjell samlet store mengder med historiske fortellinger som kan bli utgitt som bok. – Gjennom den eldre generasjonen i Årdal, og tidligere eiere av gården, har jeg samlet mye stoff om hvordan gården ble drevet tidligere. Et eventuelt bokprosjekt vil nok kreve mye tid, men jeg vil ikke utelukke det, sier Kjell, som fortsatt ser optimistisk på fremtiden: – Gården har enda større potensiale enn vi klarer å utnytte i dag, avslutter gårdbruker og turistvert Kjell Tysdal. mai 2014 | Mitt Hjelmeland | 29
UT p å t u r :
Kveldstur til
Steinsvikfjellet
Når ein bur på flaten i Årdal, omringa av høge fjell, Kan det gjera godt for kropp og sjel å koma seg opp I høgda. Då Er turen til Steinsvikfjellet eit av mange moglege turmål. Tekst og foto: Brit Hauge Apeland
Turen tek så lang tid som ein vel å bruka, det kjem an på kva mål ein har for turen. Eg likar å sitja lenge på toppen og nyta utsikta. Kanskje gjer ein oppdagingar undervegs, som ein vel å bruka ekstra tid på. Dersom ein vil gå opp og ned utan stopp, tek det om lag éin til halvannan time. Det er vanleg å starta turen frå byggjefeltet i Mælslia, der det er merka løype heilt fram til toppen. Skal ein opp i høgda, kjem ein ikkje unna motbakkar. Starten på turen kjennest både i musklar og pust. Heldigvis flatar det ut når ein kjem opp til krysset, der ein
kan velja å gå mot Helgaknuten eller Steinsvikfjellet. Vel ein å gå mot Helgaknuten, kan ein også gå vidare til Hetlandsbygda, eller heilt til Fister, om ein vil. I dette krysset kan ein òg koma seg vidare til Nessa. Her er det med andre ord mange moglegheiter. På denne plassen i løypa er pusten i ferd med å bli normal, og dei verste muskelkrampene har gitt seg. Kroppen er blitt varm, og då er resten av turen rein nytelse, sjølv om det er litt opp og ned utover mot målet. No kjennest det frå topp til tå at endorfinane dansar rundt og spreiar glede i heile kroppen. Verda opnar seg, og utsikta er heilt fantastisk. Blant anna kan eg sjå Hetlandsvatnet, og bygda der
eg vaks opp. Elles ser ein vakker natur kor enn ein snur seg. No kan ein berre setja seg ned og nyta med alle sansar. Ofte er det litt vemodig å måtta snu og gå tilbake, når ein har det så flott. Det kan gjerne vera litt sytesamt å komma i gang med
SV vil ha meir likestilling. Rett til heiltid og fast jobb for damene som tar dei tunge løfta i velferdsstaten.
Me vil i større grad enn i dag likebehandla innbyggjarar og næringsdrivande i kommunen.
slike toppturar, men eg trur dei fleste kan vera samde i at ein sjeldan angrar når det er gjort. Så set i gang, folkens! Til neste utgåve av Mitt Hjelmeland vil eg utfordra Åsmund Sigmundstad til å dela sitt turtips.
FJORDSYN: Frå Steinsvikfjellet har ein godt utsyn utover Årdalsfjorden, til staden der Årdalsfjorden møter den sørgåande Fognafjorden og nordgåande Fisterfjorden. Nessa ligg nærast til høgre.
PÅ AGENDAEN Dei fleste lokalpolitikarane bruker ofte mange ord og lange setningar for å ytra meiningane sine. I denne spalta har dei berre 140 teikn til å leggja fram sine aktuelle politiske bodskap. Mitt Hjelmeland 30 |
Eva Kristin Aune gruppeleiar
| mai 2014
Lin Veronica Jacobsen gruppeleiar
Me vil halda på lokaldemokratiet og ta vare på ombodsrolla i eit levande lokalsamfunn som gir høve til å påverka kvardagen vår. Bjørn Laugaland gruppeleiar
Hetlandsbygda: Når ein kikkar nordover frå Steinsvikfjellet, kan ein sjå Hetlandsvatnet spegla seg i finvêret midt i Hetlandsbygda. Bak Hetlandsvatnet ruvar Loftsheia med Lauvåsen og Fisterfjellet.
Nå er det viktigare enn nokon gong at næringslivet i kommunen går bra. KrF ynskjer å ha fokus på dette framover. Håkon Helgøy
gruppeleiar
Kva er sentralidrettsanlegget sin totale kostnad? Ingen som veit eller ingen som vågar å seia?
Johan Mjølhus
gruppeleiar
Gode kulturtilbod, idrett og frivilligheit er ein føresetnad for ein levande kommune. Me vil styrka og utvikla skule- og barnehagetilbodet. Astrid F. Viga
gruppeleiar
«Redningsaksjonen» for hotellet var alternativ bruk av tapte pengar. Kommunen vart ikkje fattigare, vonleg rikare, eit rett vedtak i nåverande situasjon. Ola Ingvaldstad gruppeleiar
mai 2014 | Mitt Hjelmeland | 31
Vil du nå fram til nye kundar? Er du for lite synleg i lokalmiljøet? Då er det lurt å annonsera i
Me gjev deg dei gode historiene! 100 % Hjelmeland
Vegard
Morten
Nazir
Geir Magne