The Architecture of Baku by mohsen moghaddam

THE ARCHITECTURE OF

BAKU Seyed Mohsen Moghaddam

Table of Contents Medieval Architecture:

7 64

The Fort Maiden Tower Shirvanshah Palace Mohammad Ibn Abu Bakr Mosque and its Minaret Lezgi Mosque Caravanserais

11 13 15 19 20 22

Baku Steam Railway Station Count Debura Residence Institute of Manuscripts Agha Bala Guliyev Residence (Architects’ Union) Juma Mosque Church of the Saviour Duma (Baku City Hall) Taghiyev Residence Tiflis Trade Bank Church of St. Gregory the Illuminator Philharmonic Hall Puppet Theater Azerbaijan State Theater of Opera and Ballet Sadikhov Residence Wedding Palace (Mukhtarov Residence) Hajinski Residence Ismayilli Palace (Academy of Sciences) Goy Mosque Tazapir Mosque

27 29 30 32 35 36 39 40 43 43 44 49 51 53 55 57 59 61 62

Oil Boom:

66 69 73 74 76 79 82 84 89 92 94 96 98 100 102 104 106 108 108 110 111 114 118 120 122 125 127 128 135

The Soviet Era:

Sabir Garden Electric Railway Station Writers’ Apartment Complex Nizami Cinema Hajibeyov Conservatory Nizami Museum Akhundov National Library Government House of Azerbaijan Museum of Carpets and Applied Arts Azerbaijan State Academic National Drama Theater Academy of Sciences Heydar Aliyev Palace (Lenin Palace) Azerbaijan Railways Building State Oil Company of Azerbaijan (SOCAR) Actors’ House Russian Drama Theater Buzovnaneft

Contemporary Architecture:

Park Boulevard Fountain Square Seaside Boulevard Martyrs’ Alley Baku Hilton Hotel Flame Towers Four Seasons Hotel Heydar Aliyev Cultural Center International Center of Mugham Heydar Aliyev Foundation

Azerbaijani and Russian Translations

Medieval Architecture The most astounding example of medieval architecture in Azerbaijan is Bakuâ&#x20AC;&#x2122;s Icheri Sheher (the Inner City, also known as the Old City). Though the defensive walls of Icheri Sheher were built in the 12th century by Menutsshochr Shah, research suggests that the cityâ&#x20AC;&#x2122;s site has been inhabited since the Palaeolithic period. Over the centuries, the walled city has preserved evidence of Zoroastrian, Sassanian, Arabic, Persian, Shirvani, Ottoman and Russian cultural presence. Since its establishment, control of the city shifted several times. Originally, Baku was located within the boundaries of the state of Shirvan, which existed from the 9th century CE until 1538, when it was annexed by Safavid Iran. In 1585, Ottoman Sultan Murat III captured the city, and in 1723, the city was destroyed by fire when it was occupied by Russian General Matushkin. In 1783, Baku was annexed to the Russian Empire.

The Fort For centuries, curvilinear street planning within Icheri Sheher has defended the Old City from attacks, while sheltering the residents from severe winds in the winter and cooling the streets in the summer. In addition to exhibiting traditional characteristics of medieval cities - narrow streets, congested buildings and small courtyards - Icheri Sheher contains the city’s most treasured monuments. The coastal part of the Baku fortress represents the city’s older segment, which contains the earliest preserved monuments, such as the Sinig Qala, the minaret of the Mohammad Ibn Abu Bakr’s Mosque and, the Maiden Tower. In the 15th century, as Baku grew in importance as a port city, the Shirvanshah dynasty transferred the state’s capital from Shamakhi to Baku and constructed a palace at the top of the hill inside the city. During the 17th and 18th centuries, the city’s trade highway grew, subsequently connecting the Shamakhi Gate with the Salyansk Gate, and liking the Yukhari (upper) bazaar, which accommodated jewelers and big traders, with the Ashaghi (lower) bazaar, which offered groceries and small crafts. Public life centered around the street currently referred to as the Boyuk Qala (Great Fortress), which due to its length and considerable width became the main pivot of the Medieval city, and along with the bazaars, represented the most dynamic part of the fortress.

Maiden Tower Giz Qalasy (the Maiden Tower) has become an easily

recognizable emblem of Azerbaijan and is the most distinguished landmark of Baku. Research suggests that the bottom three floors were constructed as early as the 7th or 6th century BC, and may have served as a fire temple. Evidence for this explanation comes from the existence of a shaft which extends 15 meters below ground and is visible in the back of the second and third floor niches. The shaft may have been designed to channel natural gas to provide fuel for a flame. The tower’s upper floors are believed to have been constructed in the 12th century. The masonry applied in this segment differs from the original. Here, to create a black-and-white striped effect, alternate courses of stone were recessed with gypsum plaster. Though the ultimate purpose of the tower is still disputed, in recent years, noting the unusual protuberances in the lower and upper parts, archeologists have hypothesized that the tower may have been utilized as an observatory in the 12th century. The tower’s circular plan is enhanced by a solid projection, which points towards sunrise during equinoxes. This eight-story cylindrical structure has a height of 29.5 meters and a diameter of 16.5 meters. The tower’s walls measure five meters in thickness at the base and 3.2-4 meters at the top. The sunlight coming in through narrow windows illuminates the staircases, which are built into the walls. Located 14 meters high on the southern wall, an old Kufic inscription mentions Qubbeye Masud ibn Davud, a famous 12th century architect, though the inscription does not suggest that he was the architect responsible for the construction of this tower.

Shirvanshah Palace Constructed in the 15th century by Shirvanshah Khalilullah I and his son Farrukh Yassar, the palace dates to the most successful period in the history of the Shirvan state. The palace, located on the highest point of a hill within Icheri Sheher, extends over three terraces and is visible from the sea. The palace’s structural elements include the residential section, the Divankhane, the Shirvanshahs’ mausoleum, the Palace Mosque with its minaret, the baths (hammam), the Mausoleum of the Court Astrologer Seyid Yahya Bakuvi, the Eastern Gate, and the mosque of Key-Gubad. The entrance to the two-level residential section of the palace is decorated with a high portal and a domed hall, which initially contained ceramic tile. The palace’s residential and ceremonial rooms differ in form and décor. As a result of Russian bombardment that damaged palace domes, segments of the palace are much less complete. Stone carving renovation has been attempted to replace destroyed elements and the walls of the dining room have been reinforced with concrete columns. The Divankhane, constructed around 1450, was the primary location for state meetings and receptions. The octagonal building of the Divankhane is surrounded by a square courtyard, and an impressive portal adorns the western facade of the rotunda. The garden of the palace contains a domed structure, the Mausoleum of Seyid Yahya Bakuvi, who was a court astrologer. Though originally the tomb was accessed via a rectangular mosque, only the foundation of this structure has remained.

The second mausoleum, built by Shah Khalilullah I for his mother and sons in 1434-35, is situated in the middle of the palace’s courtyard. The dome of this rectangular structure is ornamented with stars. During the excavation of the mausoleum in the mid20th century, archeologists found seven burials and significant grave goods, which are now displayed at the Museum of Azerbaijani History. The palace mosque, constructed around 1441, contains two prayer halls and several additional rooms. The mosque can be accessed through three entrances. The ruins of the palace bathhouse were discovered during an excavation in 1939. The bathhouse’s plan includes two larger rectangular structures, divided into smaller substructures by columns. The structure also contains a separate furnace building, from where steam was moved to the bath via underground channels. The Eastern Gate, also known as “Sultan Murad’s Gate,” was one of the latest additions to the palace complex. The gate’s upper part is decorated with an ornate Arabic inscription referring to the date of construction (1585-86) and the name of the Shah who ordered it to be built. Unfortunately, parts of the palace were destroyed during the Russian bombardment from the sea in 1723, then again during the advance of the Persian troops and during the seizure of Baku by the Russian army in 1806.

Oil Boom Baku’s importance as a major urban center increased significantly in the mid-19th century. In 1859, after a devastating earthquake in Shamakhi, a decision was made to transfer the capital of the province from Shamakhi to Baku. Simultaneously, the booming oil industry financed the rapid expansion of the city. Within a century, the city grew from approximately 22 hectares, almost all contained within the fortress walls, to approximately 1300 hectares, making it one of the biggest cities of the Russian empire. Initially, the city spread without central urban planning. In 1859, however, civil engineers and architects began working on city plans. The work of architect Gasim bey Hajibababeyov has played a prominent role in Baku’s development. Among other architects invited to work in Baku were several graduates of the Petersburg Institute of Civil Engineers, including I. Goslavski, J. Ploshko, E. Skibinski, K. Skurevich, I. Edel, A. Eykhler, N. Baev and others. The elaborate mansions of Baku’s 19th century industrialists reveal the story of the city’s early oil fortunes. The personal tastes and preferences of individual customers produced an eclectic ensemble of architectural styles. At the height of the oil boom, Baku’s architects simultaneously were designing buildings in neo-renaissance, neo-gothic, neo-baroque, classicism, Empire and “modern” styles. Over time, however, foreign architects working in Baku developed an appreciation for architectural elements characteristic of the region and began incorporating pseudo-oriental, “moresque” motifs. Similarities in certain architectural methods and forms, combined with the abundance of common decorative material (soft-colored limestone),

fused together diverse buildings and created the city’s distinct artistic appearance. This synthesis of Eastern architectural elements and Western design principles became known as the core characteristic of Baku’s school of architecture. Elements of Azerbaijan’s vernacular architecture, which subsequently became favored additions in Baku’s newer designs, originate in several time periods. The Mongolian Ilkhanid architecture of 13-15th centuries lent large monumental structures, octagonal towers, brickwork, and geometric patterns. The Safavid reign contributed designs that considered climatic elements, such as long, vertical windows that captured the maximum amount of light in the winter. Large balconies and screened rooms protruding onto the street represent a typical Ottoman feature. Tragically, during the Soviet Period, many artistic elements found in the homes of the wealthy industrialists were proclaimed “capitalist architectural extravagances” and were destroyed. Among these were halls, ceilings and doorways decorated with oil-painted murals of traditional Muslim ornaments, landscapes, flowers, and scenes from the late 19th and early 20th century. Asserting that a building should be as modest as the life of the proletariat, the Bolsheviks painted over thousands of murals and destroyed molding, volutes and scrollwork found in the oil barons’ homes. Among the few remaining examples of the majestic interiors created during the Oil Boom are a room and a hall of the Ismayilli Palace and the Oriental Hall in the Taghiyev Residence.

Baku Steam Railway Station The grand appearance of the railway station makes this building a noteworthy component of Bakuâ&#x20AC;&#x2122;s architecture. The station was built in 1883-84, during the construction of the Baku-Tbilisi railway. Though the project was led by H.K. Vasiliyev who had designed other stations along the Trans-Siberian Railway, the identity of the main architect is still disputed. Unlike other stations in Imperial Russia and even the Caucasus, this building is constructed in the Mauritanian style. Eastern motifs are present in the faĂ§ade and the interior. For example, certain wall designs resemble Eastern carpets, while a magnificent pavilion leads to the imperial rooms.

Count Debura Residence The former residence of Count Debura, a manager at Rothschildâ&#x20AC;&#x2122;s Company, was designed by architect N.A. von der Nonne. Approved on August 31, 1888, this architectural plan represented the first attempt to create a three-dimensional design for a residential building, with a prevalent role given to columns, balconies and loggias. The construction of the residence

was completed in 1891. This historic building, a rare example among the wide-spread usage of planeperimeter construction, became the base point in the subsequent planning of the adjacent city territory. In 1936, the residence became a part of the National Art Museum.

Institute of Manuscripts One of the best known industrial magnates and philanthropists of Baku’s Oil Boom era was Haji Zeynalabdin Taghiyev. The 1877 discovery of oil in one of the plots owned by Taghiyev transformed him into one of the richest men of the Russian Empire. At the turn of the century, he resolved to build the first girls’ school in the Muslim East. The school was located in the center of Baku, near the former location of the Aleksandr Nevski Cathedral (demolished during the Soviet period). Originally, this

plot was intended for the construction of the Juma Mosque. However, the construction of the mosque in such close proximity to the cathedral was forbidden. On November 5, 1896, the land, once reserved for the mosque, was given for the construction of the Taghiyev school, a private, professional school for young women. Architect I.V. Goslavski designed the school in 1896. The building incorporates elements of Mauritanian design, while the overall décor of the front façade exemplifies the national romantic style of Azerbaijani architecture. Yusif Mamedaliyev, Scientist (1905-1961)

Agha Bala Guliyev Residence (Architectsâ&#x20AC;&#x2122; Union)

Another example of the national romantic style of architecture is the residence of Agha Bala Guliyev, who made his fortune from flour mills. Polish architect Eugeniusz Skibinski designed this two-story building; its construction finished in 1899. The ornate stalactite arches above the second floor windows resemble the faĂ§ade of the Shirvanshah palace entrance. After the residence was subdivided into smaller apartments during the Soviet period, the building lost some of its artistic features. Most of the remaining elements are located in the central stairway and the recently renovated second floor. Today, the main floor of the building houses the Architectsâ&#x20AC;&#x2122; Union.

Juma Mosque In 1899, Hajji Shikhali Dadashov financed the construction of the new Juma Mescid (Friday Mosque), at the site of an older mosque. The building is connected to a Medieval minaret, which dates to 1441. Some experts suggest that centuries ago, this location was the site of a Zoroastrian temple.

Church of the Saviour Bakuâ&#x20AC;&#x2122;s Church of the Saviour, the kirkha, was constructed with donations from parishioner Adolf Eichler. Surprisingly, this Lutheran church survived the Stalinist period, during which many other churches in Azerbaijan were destroyed. The cornerstone laying for this building, held on March 21, 1896, was attended by the governor of Baku and several members of the Nobel family. In 1898, a 213 kilogram gilded cross was installed at the top of the church; a bell and an organ were added in early 1899. In 1900, the church held its first organ concert dedicated to Bach. Today, the building is a Ministry of Culture and Tourism Concert Hall.

Duma (Baku City Hall) As the construction of the Taghiyev girls’ school was coming to an end, nearby, on May 18, 1900 the city laid the foundation of the Baku City Duma. The original concept envisioned a two level structure. However, to take full advantage of the plot’s location and features, a decision was made to construct a three story building. Architect Goslavski’s design was approved by Count Golitsin, who was the Russian Empire’s administrator in the Caucasus and construction was completed in 1904. The main axis of the building is emphasized by a tower. Goslavki did not spare any creative energy in designing the building, which was supposed to confirm the common belief that “Baku was a city of fantastic riches.” All stages of the project were overseen by a construction committee that carefully searched for the best masters to work on the details of the façade and ensured that all stages of construction and decoration were delivered with the highest quality. The silhouette of the Duma stands out against the backdrop of the Old City walls thus emphasizing its artistic significance.

The Soviet Era Soviet-era architecture of Baku developed in several stages. While this era generated many notable architectural projects, the broader goal of urban construction of that period was to improve the living conditions of the working classes and to provide sufficient dwelling for the large number of migrants coming from the rural areas. Starting in 1923, workers’ settlements sprung up in Baku and the suburbs. Most residential buildings were low rises of basic design, but the settlements also incorporated public facilities, such as hospitals, administrative buildings, stores, and cultural clubs. Whereas the architecture of the pre-revolutionary years sought to melt together intricate elements routed in Azerbaijan’s traditions and European glamour, the architecture of the 1920s - with a few exceptions - sought to break away from the past and embrace the idea of “constructivism,” which focused on simplicity of forms and was bound by the availability of materials. During those years, the expanding city was enhanced by the creation of many parks, gardens and squares. Many of these projects were implemented during “subbotniks,” mandatory days of community service occasionally held on Saturdays. In the mid-1930s, the trends in Baku’s architecture changed. With the formation of the Union of Architects in 1934, construction designs once again embraced Azerbaijan’s national architectural heritage. This trend also catalyzed what subsequently became known as the Stalinist period of architecture, during which originality regained importance. Highlights

of this period include the Akhundov Public Library, the Scientists’ House, the Actors’ House, and others. Considering the proportions of the surrounding buildings, the architects of that period also raised some of the buildings in central Baku. During the 1950s, yet another change in the architectural direction occurred. While promoting mass housing, USSR’s Central Committee adopted decrees that called for avoidance of extravagances in design, further industrialization and decrease in construction expenditure. The quality of construction and the aesthetic appeal of designs rapidly declined. The population called the new residential buildings of that period “Khrushevka,” in reference to the Soviet leader Nikita Khrushchev, who assumed power in 1953. Though many buildings did not bear intricate designs, the scale of these projects allowed the authorities to create a large number of living spaces to accommodate the inflow of rural population. Between the 1960s and the 1980s, construction projects in Baku began to rely heavily on such materials as concrete, metal and glass to produce new design forms. During these decades, the authorities invested in developing infrastructure and public open-air spaces, as well as centers for cultural and community gatherings.

Sabir Garden In the 1920s, many outdoor recreational areas were developed around Baku. These gardens and squares often include sculptures of famous figures. Among such spaces is the Sabir Garden, located near the Old City.

Mirza Alakbar Sabir, Poet (1862-1911)

Electric Railway Station The Electric Railroad Station was designed by architect Bayev and built in 1926. The stationâ&#x20AC;&#x2122;s most interesting elements including a Persian portal, Egyptian cupola and Art Nouveau balcony entrance.

Jafar Jabbarli, Writer (1899-1934)

Government House of Azerbaijan In 1934, architects L. Rudnev, V. Munts and K. Tkachenko won a competition to design the Baku Soviet Palace, later renamed the Government House of Azerbaijan. The construction of the building began in 1936 and continued through 1952. To enhance the overall appearance of the area surrounding the palace, a square was added to the composition. Today, the square bears the name Azadliq (Freedom) Square; however originally, the square was named after V.I. Lenin and included his statue. In the 1960s and 1970s, other large buildings, including hotels and public facilities, were constructed around the square.

Museum of Carpets and Applied Arts (Lenin Museum) In April 1960, to mark the 40th anniversary of the Azerbaijan Communist Party and Leninâ&#x20AC;&#x2122;s 90th anniversary, the Central Lenin Museum moved to a new location, on what is now Neftchilar Avenue. The design of this project was led by architect H.A.

Majedov, and included 41 exhibition rooms, a cinema and assembly hall, as well as other office space. The building now houses several museums, including the Carpet Museum.

Contemporary Architecture The 1994 signing of the “Contract of the Century” paved the way for another oil boom era in Baku. With large scale investment in infrastructure and new construction, the architectural landscape of the city has been changing rapidly. This transformation includes numerous examples of post-modern architecture. In addition to the structures currently under construction, in the next decade, Baku’s skyline will include the Full Moon Hotel, the SOCAR Tower, Baku White City, Baku Olympic Stadium, and others remarkable feats of architectural design.

Park Boulevard 108

109

Fountain Square

110

Seaside Boulevard Initial planning and construction of the Seaside Boulevard were predominately carried out by Gasim Hajibababeyov and Mashadi Mirza Gafar Ismayilov. From 1862 to 1867, Hajibababeyov developed the coastal region of central Baku, creating a coastal park, a water supply system and numerous fountains. He also designed the Tsitsianov Gardens, which no longer exist, the Parapet, now known as the Fountain Square, and a large caravanserai that now accommodates the Araz movie theater. Originally, the Seaside Boulevard contained minimal vegetation. In the 1880s, Baku Mayor Hoven passed legislation requiring ships entering the city’s harbor from Iran to pay an informal tax in the form of fertile soil. In a short period, enough fertile soil was brought to create a park. In 1900, the Municipal Horticultural Commission hired a Polish engineer, Kazimir Skurevich, to design on reclaimed land near the Mir Babayev residence (now the offices of the State Oil Company of Azerbaijan, SOCAR), a 20-meter-wide embankment with vegetation that would survive Baku’s extremely hot, dry and gusty climate. A decade later, Mammad Hassan Hajinksi, the head of the Municipal Construction Department, requested from the Duma a funding allocation to enhance the promenade. Under the direction of German architect Adolph Eykler who also designed Baku’s German Lutheran Church - the newly improved boulevard spanned from the SOCAR Circle to the “Phenomenon” building. Later, the boulevard was extended to the Baku port. Over the years, rising sea levels and water salinity damaged the promenade’s vegetation. However now, the Boulevard has been designated as a national park and significant efforts are underway to enhance the landscape.

111

112

113

Martyrsâ&#x20AC;&#x2122; Alley

114

115

116

117

132

133

134

Azerbaijani and Russian Translations

Azerbaijani andMemarlığı Russian Bakı Translations Архитектура Баку

135

Orta Əsrlər Memarlığı (Səhifə: 7)

Azərbaycanda orta əsrlər memarlığının ən valehedici nümunəsi Bakıdakı İçərişəhərdir. İçərişəhərin müdafiə divarları 12-ci əsrdə Məniçöhr Şah tərəfindən tikilməsinə baxmayaraq, tədqiqatlarda göstərilir ki, şəhərin ərazisi paleolit dövründən məskunlaşdırılmışdır. Əsrlər boyu ətrafına divar çəkilmiş şəhər Zərdüştülük, Sasani, Ərəb, Fars, Şirvani, Osmanlı və Rusiya mədəniyyətlərinin mövcud olması dəlillərini qoruyub saxlamışdır.

Yaradıldıqdan bəri şəhərə rəhbərlik bir neçə dəfə dəyişmişdir. Bakı IX əsrdən Şirvan dövlətinin tərkibində olub və 1538-ci ildə İran Səfəvi dövlətinə birləşdirilib. 1585-ci ildə Osmanlı Sultanı III Murat şəhəri işğal etdi və 1723-cü ildə şəhər Rusiya Generalı Matyuşkin tərəfindən işğal olunduğu zaman yandırılaraq dağıdılmışdır. 1783-cü ildə Bakı Rusiya İmperiyasının tərkibinə daxil edildi.

Архитектура средних веков (Страница: 7)

Самым восхитительным образцом архитектуры средних веков Азербайджанa является Ичери Шехер в Баку. Несмотря на то, что защитные стены Ичери Шехер были построены шахом Меничохром в XII веке, исследования показывают, что территория города была заселена в период палеолита. Город, веками окруженный стенами, сохранил признаки существования на этой территории культур зороастризма, Сасанидов, Ширванидов, а также следы арабской, персидской, османской и российской культуры.

Со времени создания руководство над городом неоднократно менялось. В сущности с IX века нашей эры Баку являлся территорией Ширванского государства, а в 1538 году был присоединен к иранскому государству Сефевидов. В 1585 году город был завоеван османским султаном Муратом III, а в 1723 году был сожжен и разгромлен во время оккупации русским генералом Матюшкиным. В 1783 году Баку был включен в состав Российской Империи.

Qala (Səhifə: 11)

İçərişəhərin daxilində əyrixətli küçənin planlaşdırılması qışda güclü küləklərdən sakinləri qorumaq və yayda küçələri sərinləşdirərkən, əsrlər boyu Köhnə şəhəri hücumlardan müdafiə etmişdir. Orta əsr şəhərlərinin – ensiz küçələrin, izdihamlı binaların və kiçik həyətlərin ənənəvi xüsusiyyətlərinin sərgilənməsinə əlavə olaraq – İçərişəhərdə ən zəngin abidələri saxlanılır.

Bakı qalasının sahil hissəsi şəhərin daha qədim seqmentini ifadə edir, burada erkən dövrdə qorunub saxlanmış abidələr, Sınıq Qala, Məhəmməd İbn Əbu Bəkr Məscidinin Minarəsi (1078) və Qız qalası vardır. 15-ci əsrdə Bakı liman şəhəri kimi əhəmiyyətli şəkildə inkişaf etdiyi üçün,

136

Şirvanşahlar sülaləsi dövlətin paytaxtını Şamaxıdan Bakıya köçürmüşdür və şəhərin daxilində təpənin üstündə bir saray tikdirmişlər. 17-ci və 18-ci əsrlərdə şəhərin ticarət yolu böyüyərək Şamaxı qapılarını Salyansk qapısı ilə birləşdirmiş və zərgərlər ilə böyük ticarətçilərin yerləşdiyi Yuxarı Bazarı, ərzaq dükanları və kiçik sənətkarların fəaliyyət göstərdiyi Aşağı Bazarla birləşdirmişdir. Uzunluğu və genişliyi ilə nəzərə çarpan və çeşidli bazarlarla mövcud olan Orta əsrlərin dayaq nöqtəsinə çevrilən Böyük Qala özündə ictimai həyatı mərkəzləşdirmişdi.

Крепость (Страница: 11)

Планирование криволинейной улицы в пределах Ичери Шехер зимой обеспечивало защиту жителей от сильных ветров, а летом освежало улицы и столетиями защищало Старый Город от нападений. В дополнении к традиционным особенностям городов средних веков – узких улочек, тесно построенных зданий и небольших двориков – в Ичери Шехер сохранились богатейшие памятники.

Набережная Бакинской крепости является более древний частью, в которой сохранились с раннего периода памятники: Сыныг Гала, Минарет Мечеть Мухаммед Ибн Абу Бекра (1078) и Девичья Башня. Поскольку в XV веке Баку стал значительно развиваться как портовый город, династия Ширваншахов перевела столицу государства из города Шемаха в город Баку, и на возвышенности в пределах города построила дворец. В XVII-XVIII веках торговый путь города был удлинен и соединял Шемахинские ворота с Сальянскими, а также Верхний Базар, где функционировали ювелиры и крупные купцы, с Нижним Базаром, где находились продовольственные магазины и мелкие ремесленники. Поражающая своими размерами – длиной и шириной – и разместившая на своей территории различного вида базары, улица, называемая Беюк Гала (Большая Крепость), превратилась в точку опоры города и сконцентрировалa вокруг себя его общественную жизнь.

Qız qalası (Səhifə: 13)

Qız qalası Azərbaycanın asan tanına bilən emblemi olmuşdur və Bakının ən fərqli sahil nişanıdır. Tədqiqatda göstərilir ki, alt üç mərtəbəsi b.e.ə. 7 və ya 6-cı əsrlərin əvvəllərində tikilmişdir və yəqin ki, atəşgah kimi xidmət göstərmişdir. Bunu yer səthindən aşağı 15 metrə qədər uzanan ikinci və üçüncü mərtəbələrin taxçasının arxasında görünən oyuğun mövcudluğu sübut kimi götürülə bilər. Oyuq atəşgah üçün yanacaq təmin etməkdən ötrü təbii qaz kanalı kimi layihəndirilmiş ola bilər. Qalanın yuxarı mərtəbələrinin 12-ci əsrdə inşa edilməsinə inanılır. Bu seqmentdə tətbiq olunan daş hörgüsü orijinaldan fərqlənir. Burada ağ və qara zolaqlı effekti yaratmaq üçün daşın əvəzedici çeşidləri arasında gips suvaq ilə işlənmişdir. Qalanın əsas məqsədinin mübahisəli olmasına baxmayaraq, son illər aşağı və yuxarı hissələrdə qeyri adi çıxıntıları nəzərə alaraq, arxeoloqlar fərziyyə yürütmüşdülər ki, qala 12-ci əsrdə müşahidə məqsədləri üçün, yəni observatoriya kimi istifadə edilmiş ola bilər.

Qalanın ümumi planı gecə-gündüz bərabərliyi zamanı günəşin çıxmasına qarşı istiqamətlənən bərk proyek-

137

siya ilə genişləndirilmişdir. Bu səkkizmərtəbəli silindr şəklində olan struktur 29.5 metr hündürlüyə və 16,5 metr diametrə malikdir. Qüllənin divarları özüldə 5 metr qalınlığındadır və üst hissəsində 3,2-4 metr qalınlığındadır. Ensiz pəncərələrdən daxil olan gün işığı divarların içində tikilmiş pilləkənləri işıqlandırır. 14 metr hündürlüyü olan Cənub divarının üzərində qədim kufi yazısı ilə 12-ci əsrin məşhur memarı olan Qübbeyi Məsud ibn Davudun adı yazılmışdır, buna baxmayaraq yazıda bu qalanın inşasına görə məsuliyyət daşıyan memarın onun olduğu yazılmayıb.

Девичья Башня (Страница: 13)

Девичья Башня стала легкоузнаваемым символом Азербайджана и является самым отличительным береговым знаком города Баку. Исследования показывают, что нижние три этажа крепости были построены в VII или начале VI века до н.э. и, вероятно, служили храмом огнепоклонников. Доказательством для таких толкований служит наличие ниши длиной 15 метров ниже поверхности земли, которая видна за альковом второго и третьего этажей. Эта ниша, вероятно, была спроектирована в качестве канала природного газа для снабжения храма огнепоклонников топливом. Предполагается, что верхние этажи крепости были возведены в XII веке. Кладка камня, используемая в этом сегменте, отличается от оригинала. Для создания эффекта черно-белой полосы ассортименты заменителей камня чередовались с рядами из гипса со штукатуркой. Несмотря на то, что основная цель крепости остается спорной, в последнее время, принимая во внимание необычные выступы в нижней и верхней частях крепости, археологи выдвинули предположение, что в XII веке крепость, вероятно, была использована как обсерватория для проведения наблюдений. Общий план крепости был расширен фиксированной проекцией, направленной против восхода солнца при равенстве дня и ночи. Эта постройка в форме 8-ярусного цилиндра имеет высоту 29,5 м и диаметр - 16,5 м. Толщина стен у основания 5 м, а вверху 3,2 - 4 м. Солнечный свет, проникающий вовнутрь через узенькие оконные проемы, освещает построенные внутри лестницы. На каменной плите южной стены с высотой 14 метров, древняя куфическая надпись показывает имя известного зодчего XII века Губбейи Масуда ибн Давуда, однако, несмотря на это, в надписи не указано, что он является зодчим, который был ответственным за строительство этой крепости.

Şirvanşahlar Sarayı (Səhifə: 15)

15-ci əsrdə Şirvanşah I Xəlilullah və onun oğlu Fərrux Yasər tərəfindən inşa edilən saray Şirvan dövlətinin tarixində ən uğurlu dövrlərə aiddir. İçərişəhər daxilində təpənin ən yüksək nöqtəsində yerləşən bu saray üç terrasa genişlənir və dənizdən görünür. Sarayın struktur elementlərinə iqamətgah bölməsi, Divanxana, Şirvanşahlar Mavzoleyi, Sarayın Məscidi öz Minarəsi ilə hamamlar, Saray мünəccimi Seyid Yəhya Bakuvininin Mavzoleyi, Şərq Qapısı və Key-Qubad Мəscidi daxildir.

İkimərtəbəli iqamətgahın girişi yüksək memarlıqla və ilk zamanlardan keramik plitələr ilə örtülmüş günbəzli

138

zal ilə bəzədilmişdir. Sarayın iqamətgahı və mərasim otaqları forma və dekorasiya baxımından fərqlənir. Rusiyanın bombardmanı zamanı sarayın günbəzlərinin zədələnməsi nəticəsində sarayın seqmenti azalmışdır. Daş oyma yeniləməsi zamanı dağıdılmış elementlər dəyişdirilməyə cəhd edilmiş və nahar otağının divarları beton sütunlarla möhkəmləndirilmişdir. Təxminən 1450-ci ildə inşa edilmiş Divanxana dövlət yığıncaqları və qəbullar üçün ilkin yer olmuşdur. Səkkizbucaqlı Divanxana binası kvadrat həyətlə əhatə olunmuşdur və qərb fasadını bəzəyir.

Sarayın bağı günbəzli struktura malikdir, və saray münəccimi Seyid Yəhya Bakuvinin Mavzoleyi burada yerləşir. Məzara giriş dördbucaqlı məscidin daxilindən keçdiyi üçün yalnız bu strukturun fundamenti qalmışdır. Şah I Xəlilullah tərəfindən 1434-1435-ci illərdə anası və oğlanları üçün tikilən ikinci mavzoley sarayın həyətinin ortasında yerləşir. Bu dördbucaq strukturun günbəzi ulduzlarla bəzədilmişdir. 20-ci əsrin ortalarında mavzoleyin qazıntısı zamanı arxeoloqlar yeddi qəbir və mühüm qəbir əşyaları tapmışdılar, indi bunlar Azərbaycan Tarix Muzeyində sərgilənir. 1441-ci ildə inşa olunan sarayın məscidi iki ibadət zalına və bir neçə əlavə otaqlara malikdir. Məscidə üç girişdən daxil olmaq olar.

Saray hamamxanasının xarabalıqları 1939-cu ildə qazıntı zamanı aşkar edilmişdir. Hamamxananın planına sütunlar vasitəsilə kiçik alt strukturlara bölünən iki böyük dördbucaqlı struktur daxildir. Strukturda həmçinin ayrıca soba binası vardır, buradan buxar yeraltı kanallar vasitəsilə hamama doğru hərəkət edirmiş. Həmçinin “Sultan Murad Qapısı” kimi tanınan Şərq Qapısı saray kompleksinə ən son əlavələrdən biridir. Qapının üst hissəsi tikinti tarixi (1585-1586) və tikintisini əmr edən şahın adı yazılan naxışlı ərəb yazıları ilə bəzədilmişdir. Təəssüf ki, sarayın hissələri 1723-cü ildə dənizdən Rusiyanın bombardmanı zamanı, sonra yenidən Fars qoşunlarının yürüşü zamanı və Bakının 1806-cı ildə rus ordusu tərəfindən işğalı zamanı dağıdılmışdır.

Дворец Ширваншахов (Страница: 15)

Дворец, построенный в XV веке шахом Халиллулахом I и его сыном Фаррухом Ясаром, относится к самой успешной эпохе в истории Ширванского государства. Этот дворец, расположенный на самой высокой точке возвышенности в пределах Ичери-Шехер, расширяется на три террасы и виден с моря. К структурным элементам дворца относятся жилая часть дворцового здания, Диванхана, Мавзолей Ширваншахов, Дворцовая мечеть со своим минаретом, хамамы (бани), Мавзолей дворцового астролога Сеид Яхья Бакуви, Восточные ворота и Кей-Губадская мечеть. Вход в двухярусное здание дворца украшен высокимвысокимом и куполообразным залом, который первоначально был украшен керамическими плитками. Резиденция дворца и церемониальные залы различаются по форме и декорациям. В результате повреждения куполов дворца при бомбардировке

139

Россией, некоторые декоративные элементы были потеряны. При обновлении каменных вырезок были совершены попытки заменить разрушенные элементы, а стены столовой комнаты были укреплены бетонными колоннами.

Построенная примерно в 1450 году, Диванхана была местом проведения государственных собраний и приемов. Восьмиугольная Диванхана окружена квадратным двориком и украшает западный фасад. Дворцовый сад имеет куполообразную структуру. Здесь расположен мавзолей дворцового астролога Сеид Яхья Бакуви. Сохранился только фундамент этой структуры, поскольку вход в мавзолей проходил через внутреннюю часть четырехугольной мечети. Второй мавзолей, построенный шахом Халиллулахом I для своей матери и ее сыновей в 1434-1435 гг., находится в центре дворцового двора. Купол этой четырёхугольной структуры украшен звездами. В середине XX века во время раскопок в мавзолее археологи нашли семь могил и важные могильные предметы, которые в настоящее время хранятся в Музее истории Азербайджана. В мечети дворца, построенной в 1441 году, имеется два молельных зала и несколько вспомогательных комнат. В мечеть можно войти через три входа.

Развалины дворцовой бани были обнаружены во время раскопок в 1939 году. В план бани входят две большие четырехугольные структуры, разделенные столбами на малые нижние структуры. В структуру также входит отдельное сооружение с печью, откуда пар посредством подземных каналов подавался в баню. Одним из последних дополнений к дворцовому комплексу являются Восточные Ворота, известные под названием Ворота Султана Мурада. Верхняя часть ворот украшена росписной арабоязычной надписью, состоящей из даты строительства (1585-1586) и имени шаха, по приказу которого было начато строительство. К сожалению, часть дворца в 1723 году была разрушена Россией во время бомбардировки с моря, затем нашествием персидских войск и русской армией при оккупации Баку в 1806 году.

Məhəmməd İbn Əbu Bəkr Məscidi və onun minarəsi (Sınıq Qala) (Səhifə: 19)

Həmçinin Sınıq Qala kimi tanınan, İçərişəhərin təpə hissəsində yerləşən Məhəmməd İbn Əbu Bəkr Məscidi və onun minarəsi Azərbaycanda qalan ən qədim islam abidələrini ifadə edir. 1078-1079-cu illərdə usta inşaatçı Muhamməd ibn Əbu Bəkr tərəfindən inşa edilən məscid hamar damla örtülmüş dördbucaqlı ibadət zalından ibarətdir. Həmçinin kəsilmiş daşlardan tikilmiş məscidin minarəsi damarlı günbəzlə örtülmüşdür və muqarna eyvanına tərəf aparan ensiz spiral şəkilli pilləkənə malikdir. Kufi əlyazmasında eyvanın altında

140

minarəsi əhatə olunur. Daxili ibadət zalı sadə dizayna malik olmasına baxmayaraq, zərif gün işığı iki divar yarığı arasından keçir və qiblə divarı istiqamətində iki arkalı pəncərə boşluğu işıqlandırır.

2000-ci ildə Məhəmməd İbn Əbu Bəkr Məscidi və onun minarəsi UNESKO-nun Dünya İrsi Siyahısına divarla əhatə olunmuş şəhərin bir hissəsi kimi daxil edilmişdir.

Мечеть Мухаммеда Ибн Абу Бекра и его Минарет (Сыныг Гала – «Разрушенная Башня») (Страница: 19)

Мечеть Мухаммеда Ибн Абу Бекра и ее Минарет, известный в народе как “Сыныг гала”, и расположенная на вершине Ичери Шехер, является самым древним исламским памятником архитектуры, сохранившимся в Азербайджане. Мечеть, построенная в 1078-1079 гг. главным зодчим Мухаммедом Ибн Абу Бекром, состоит из молельного зала четырехугольной формы, покрытого плоской крышей. В минарете мечети, сложенном из тесаного камня и покрытым куполом, имеется узкая винтовая лестница, ведущая в сторону балкона мугарны. Внутренний молельный зал имеет несложный дизайн, несмотря на то, что два стенных прохода пропускают тонкий солнечный свет, который освещает оконную выемку с двумя арками в направлении алтаря. В 2000 году Мечеть Мухаммеда Ибн Абу Бекра и ее Минарет включёны во Всемирное наследие ЮНЕСКО в качестве части города, окруженного стенами.

Ləzgi Məscidi (1169) (Səhifə: 20)

Nəcəf Aşur İbrahim oğlu tərəfindən 12-ci əsrdə inşa edilsə də, bu məscid 19-cu əsrin neft bumu zamanında Dağıstandan gələn ləzgi fəhlələrinin ibadət yeri olduğundan Ləzgi Məscidi kimi tanınıb.

Лезгинская мечеть (1169)

(Страница: 20) Построена в 12 веке Наджафом Ашур Ибрагим оглы. Bо время нефтяного бума, в народе эту мечеть прозвали Лезгинской, так как ее посещали лезгинские рабочие из Дагестана.

Karvansaralar (Səhifə: 22)

Köhnə şəhərdə qonaqlar, səyahət edən tacirlər üçün nəzərdə tutulmuş möhtəşəm tikililər ilə rastlaşa bilərlər: Abşeron yarımadasının od məbədlərini ziyarət edən Zərdüştilər və Hindistan tacirlərinin istifadə etdikləri 14-15 ərlərin Multani Karvansarası (solda), Mərkəzi Asiyadan gələn tacirlər üçün 15-ci əsrdə tikilən Buxara Karvansarası (sağda) və

141

dəniz yolu ilə gələn tacirlər üçün 16-17-ci əsrlərdə inşa edilən ikimərtəbəli Qasımbek Karvansarası.

Караван-сараи (Страница: 22)

Внутри Старого города, посетители могут найти несколько замечательных построек предназначенных для странствующих торговцев: Караван-сарай Мултани 14-15-го века (слева), используемый нндийскими купцами и зороастрийцами, которые посещали огненные храмы Абшеронского полуострова, Бухарский караван-сарай (справа) 15-го века, построенный для купцов из Ценральной Азии, и двухэтажный Касумбек Караван-сарай 16-17-го века для купцов, прибывающих через море.

Neft Bumu (Səhifə: 25)

Əsas şəhər mərkəzi kimi Bakının əhəmiyyəti 19-cu əsrin ortalarında yüksəlmişdir. 1859-cu ildə Şamaxıda dağıdıcı zəlzələlərdən sonra vilayətin paytaxtının Şamaxıdan Bakıya köçürülməsi barədə qərar qəbul olundu. Eyni zamanda neft sənayesində canlanma şəhərin sürətlə genişlənməsini maliyyələşdirdi. Bir əsr ərzində şəhər qala divarları daxilində olan 22 hektar ərazidən təxminən 1300 hektara genişləndi, bu onu Rusiya imperiyasının ən böyük şəhərlərindən birinə çevirdi.

İlkin olaraq şəhər mərkəzi şəhər planlaşdırmadan kənar inkişaf etmişdir. Bununla belə, 1859-cu ildə inşaat mühəndisləri və memarlar şəhərin planı üzərində işləməyə başladılar. Memar Qasım bəy Hacıbababəyovun işləri Bakının inkişafında mühüm rol oynamışdır. Bakıda işləmələri üçün dəvət olunmuş memarlar arasında Peterburq İnşaat Mühəndisləri İnstitutunun bir neçə məzunları, və o cümlədən İ.Qoslavski, İ.Ploşoko, E.Skibinski, K.Skureviç, İ.Edel, A.Eyxler, N.Bayev və başqaları var idi.

Bakının 19-cu əsr sənayeçilərinin tam incəliklərlə hazırlanmış evləri şəhərin erkən neft sərvətlərinin hekayəsini aşkar etdi. Fərdi müştərilərin şəxsi zövqləri və üstünlükləri memarlıq üslublarının elektik ansamblını hazırladı. Neft bumu zamanı Bakının memarları eyni zamanda neo-intibah, neo-qotik, neobarokko, klassizm, İmperiya və “müasir” üslublarda binaları layihələndirirdilər. Bununla belə, zamanla Bakıda işləyən xarici memarlar region üçün xarakterik olan memarlıq elementlərini dəyərləndirərək inkişaf etdirməyə və “Moresko” motivlərində oxşar şərq üslubunu yaratmağa başladılar. Müəyyən memarlıq forma və metodlarda olan oxşarlıqlar, ümumi dekorativ materiallar zənginliyində birləşdirildi (açıq rəngli əhəng daş), müxtəlif növ binalar bir-birinə qarışaraq şəhərin individual təsvirini yaratdı. Şərq memarlıq elementləri və Qərbin dizayn prinsiplərinin sintezi Bakı memarlıq məktəbinin özək xüsusiyyətləri kimi tanınmışdır. Bakının yeni dizaynlarına ardıcıl olaraq əlavə edilmiş Azərbaycanın yerli memarlıq elementləri bir sıra dövrlərdən irəli gəlir. 13-15-ci əsrlər Monqol İlxanid memarlığı geniş abidə strukturları, səkkizbucaqlı qüllələr, kərpic işləri və həndəsi nümunələri töhfə vermişdir. Səfəvi hökmranlığı qışda işığın maksimum hissəsini zəbt edən uzun, şaquli pəncərələr kimi iqlim elementləri hesab olunan dizaynları töhfə vermişdir.

142

Küçəyə çıxan geniş balkonlar və torlu otaqlar tipik Osmanlı xüsusiyyətini ifadə edir.

Faciəvi şəkildə, varlı sənayeçilərin evlərində Sovet dövrü ərzində aşkar edilən bir çox incəsənət elementləri “kapitalist memarlıq israfçılığı” elan edilmiş və məhv edilmişdir. Bunlar arasında ənənəvi müsəlman ornamentli yağlı boya ilə boyanmış yaşıllıq, gül-çiçəklə və 19-cu əsrin sonu və 20-ci əsrin əvvəllərindən götürülmüş səhnələrlə bəzədilmiş zallar, divarlar, tavanlar və qapılar var idi. Binanın proletariat həyatı kimi də sadə olmasını əsas gətirərək, Bolşeviklər mindən çox divar rəsmlərinin üzərini boyamış və neft baronlarının evlərində aşkar edilmiş daxili dizayn ornamentlərini məhv etmişlər. Neft Bumu ərzində dəbdəbəli interyerin bizim dövrümüzə qədər gəlib çatan nümunələri arasında İsmayıllı Sarayının otaq və zalı, həmçinin Tağıyev İqamətgahında Şərq Zalı sayılır.

Нефтяной бум (Страница: 25)

Важность Баку как столицы возросла в середине 19 века. В 1859 году после разрушительного землетрясения в Шемахе столица губернии была перенесена в Баку. В то же время, оживление в нефтяной промышленности способствовало расширению города быстрыми темпами. За одно столетие территория города в 22 гектара, окруженная крепостными стенами, расширилась примерно до 1300 гектаров, благодаря чему он превратился в один из самых больших городов Российской империи.

В начале, центр города расширялся без общий планировки. В 1859 году инженеры строители и зодчие стали работать над планом города. Труды зодчего Гасым бека Гаджибабабекова сыграли важную роль в развитии Баку. Среди зодчих, приглашенных в Баку, были выпускники Петербургского инженерностроительного Института, в том числе И.Гославский, И.Плошко, Е.Скибинский, К.Скуревич, И.Эдель, А.Эйхлер, Н.Баев и многие другие. Дома бакинских промышленников 19 века повествуют о ранних нефтяных богатствах. Индивидуальные вкусы и предпочтения частных заказчиков создали здесь эклектический ансамбль архитектурных стилей. Во время нефтяного бума, зодчие Баку спроектировали здания в стиле неоренессанс, нео-барокко, в нео-готическом, классическом, императорском и современном стиле. Со временем зарубежные зодчие, работающие в Баку, оценили элементы архитектуры, характерных для данного региона, и стали разрабатывать восточный стиль, похожий на мавританский. Сходство определенных архитектурных методов и форм, объединенных общими богатыми декоративными материалами (утонченный известняк) в сочетании с различными зданиями создали яркий образ города. Синтез элементов восточной архитектуры и западных дизайнерских принципов стал отличительной особенностью Бакинской школы архитектуры. Местные элементы архитектуры Азербайджана, последовательно внесенные в новые проекты Баку, относятся к нескольким периодам. В XIII-XV веках архитектура монгольской династии Ильханидов внесла вклад в виде обширной структуры, восьмиконечных башень, кирпичных работ и геометрических образцов. Династия Сефевидов внесла вклад в дизайн в форме длинных

143

вертикальных окон, в зимний период собирающих большую часть света, и считающихся климатическим элементом. Широкие балконы, выходящие на улицу, и сетчатые комнаты явлются характерной особенностью Османской империи.

Большинство художественных элементов, обнаруженных в домах богатых промышленников во время трагических обысков в советский период, были объявлены «архитектурным расточительством капитализма» и уничтожены. Среди них были стены, залы, потолки и дверные проемы с орнаментами мусульманских традиций, которые масляными красками изображали виды природы, цветы и события конца XIX и начала XX веков. Чтобы показать, что здания должны отражать пролетарскую жизнь, большевики перекрасили свыше тысячи стен и уничтожили орнаменты внутреннего дизайна, обнаруженные в домах нефтяных баронов. Среди редких примеров сохранившейся части роскошного интерьера времен Нефтяного бума можно назвать комнату и зал дворца Исмаилия и Восточный зал резиденции Тагиева.

Bakı Parovoz Dəmir Yolu Stansiyası (Səhifə: 27)

Dəmiryol stansiyasının möhtəşəm görünüşü bu binanın Bakının memarlığının görkəmli komponenti təşkil edir. Stansiya Bakı-Tbilisi dəmir yolunun inşası zamanı, 1883-1884-cü illərdə tikilmişdir. Layihəyə TransSibir dəmir yolu boyunca digər stansiyaları layihələndirmiş H.K.Vasilyevin rəhbərlik etməsinə baxmayaraq, əsas memarın şəxsiyyəti hələ də mübahisəlidir.

Rusiya İmperiyasında və hətta Qafqazda digər stansiyalardan fərqli olaraq bu bina Mavritaniya üslubunda tikilmişdir. Şərq mövzuları fasad və interyerdə əks olunur. Məsələn, müəyyən divarların dizaynı şərq xalçalarını xatırladır, təmtəraqlı pavilyon imperial otaqlarına aparıb çıxarır.

Бакинская Паровозная Железнодорожная Станция (Страница: 27)

Великолепный вид железнодорожной станции превращает это здание в заметный компонент бакинского зодчества. Станция была построена в 1883-1884 гг. во время строительства железной дороги Баку – Тбилиси. Несмотря на то, что проектом руководил Г.К.Васильев, который осуществил проектирование других станций на протяжении Транссибирской железной дороги, личность главного архитектора все еще остается спорной.

В отличие от других станций в Российской Империи и даже на Кавказе, это здание было построено в мавританском стиле. На фасаде и интерьере изображены восточные мотивы. Например, дизайн определенных стен напоминает восточные ковры, роскошный павильон ведет к имперским покоям.

Qraf Debura İqamətgahı (Səhifə: 29) 144

“Rothschild” şirkətinin meneceri olan Graf Debura keçmiş İqamətgahı, arxitektor N.Avon der Nonne tərəfindən dizayn edilmişdir. 31 avqust 1888-ci ildə təsdiq olunan bu memarlıq planı, sütunlara, balkonlara və lociyaya əsas yer ayıraraq, özündə yaşayış binası üçün nəzərdə tutulan üç ölçülü dizaynın yaradılması cəhdini əks etdirir. Bu binanın tikintisi 1891-ci ildə başa çatdırılmışdır. Geniş yayılmış hamar perimetrli tikililər arasında nadir nümunə sayılan bu tarixi bina, şəhər ərazisinin ardıcıl şəkildə planlaşdırılmasında başlanğıc nöqtə olmuşdur. 1936-cı ildə bu iqamətgah Milli İncəsənət Muzeyinin bir hissəsinə çevrildi.

Резиденция графа Дебура (Страница: 29)

Бывшая резиденция графа Дебура, менеджера компании Rothschild, была построена по проекту архитектора Н.А. фон дер Нонне. Утвержденный 31 августа 1888 года, этот архитектурный план представляет собой первую попытку создания дизайна трехмерного проектирования жилого дома, с преобладающим акцентом на колонны, балконы и лоджии. Строительство резиденции было завершено в 1891 году. Это историческое здание, что являлось редким примером среди распространенного использования плоского периметра строительства, стало начальной точкой в последующем планировании территории города. В 1936 году резиденция стала частью Национального художественного музея.

Əlyazmalar İnstitutu (Səhifə: 30)

Bakı Neft Bumu erasının ən tanınmış sənaye maqnatlarından və filantroplarından biri Hacı Zeynalabdin Tağıyev olmuşdur. Tağıyevin sahib olduğu torpaqlardan birində 1877-ci ildə neftin aşkar edilməsi onu Rusiya İmperiyasının ən varlı adamlarından birinə çevirdi. Əsrin sonunda o, şərqdə müsəlman ölkələri arasında birinci qızlar məktəbini tikməyə qərar verdi.

Məktəb Bakının mərkəzində, Aleksandr Nevski Kilsəsinin (Sovet Dövrü ərzində dağıdılmışdır) keçmiş yerinə yaxın yerdə inşa olundu. Əslində bu sahə Cümə Məscidinin tikintisi üçün tələb olunurdu. Bununla belə, kilsəyə belə yaxın ərazidə məscidin inşası qadağan olunmuşdu. 5 noyabr 1986-cı ildə məscid üçün saxlanılan zaman bu torpaq gənc qadınlar üçün özəl, peşəkar Tağıyev adına məktəbin tikintisi üçün verilmişdir. Memar İ.V.Qoslavskiy 1896-cı ildə məktəbi layihələndirmişdir. Bina özündə Mavritaniya dizaynının elementlərini birləşdirir, qabaq fasadın ümumi dekorasiyası Azərbaycan memarlığının milli romantik üslubunu əks etdirir. Heykəl: Yusif Məmmədəliyev, Alim (1905-1961)

Институт Рукописей (Страница: 30)

Одним из виднейших промышленных магнатов и филантропов эры Бакинского нефтяного бума был

145

Гаджи Зейналабдин Тагиев. В 1877 году находка нефти на одном из земельных участков, которыми владел Тагиев, превратила его в одного из богатейших людей Российской империи. В конце века он принял решение построить первую среди мусульманских стран на Востоке школу для девушек.

Школа была расположена в центре Баку, близ места, где прежде находилась церковь Александра Невского (разрушена в советский период). В действительности, этот участок был затребован для строительства Джума-мечети. Наряду с этим, строительство мечети в непосредственной близости от церкви было запрещено. 5 ноября 1896 года эта земля, оставленная под мечеть, была выделена для строительства частной профессиональной школы имени Тагиева для молодых женщин. Проект этой школы был разработан архитектором И.В.Гославским в 1896 году. Здание объединяет в себе элементы мавританского дизайна, общая декорация переднего фасада отражает национальный романтический стиль азербайджанского зодчества. Памятник: Ученый Юсиф Мамедалиев (1905-1961)

Ağa Bala Quliyevin İqamətgahı (Memarlar İttifaqı) (Səhifə: 32)

Memarlığın milli romantik üslubunun digər nümunəsi öz sərvətini un dəyirmanlarından qazanmış Ağa Bala Quliyevin iqamətgahıdır. Polşalı memar Eugeniusz Skibinski bu ikimərtəbəli binanı layihələndirmiş; onun inşası 1899cu ildə tamamlanmışdır. İkinci mərtəbənin pəncərələri üzərində dekorativ stalaktit arkalar Şirvanşahlar sarayının girişinin fasadını xatırladır.

Sovet dövründə iqamətgah kiçik mənzillərə bölündükdən sonra bina özünün bəzi bədii xüsusiyyətlərini itirmişdir. Yerdə qalan elementlərin əksəriyyəti mərkəzi pilləkəndə və təzəlikcə yenilənmiş ikinci mərtəbədə yerləşir. Bu gün binanın əsas mərtəbəsində Memarlar İttifaqı yerləşir.

Резиденция Ага Балы Гулиева (Союз Архитекторов) (Страница: 32)

Другим образцом национального романтического стиля зодчества является резиденция Ага Балы Гулиева, накопившего свое богатство на мукомольных мельницах. Польский архитектор Юджиниус Скибинский осуществил проект этого двухэтажного здания, строительство которого было завершено в 1899 году. Декоративные сталактитовые арки на окнах второго этажа напоминают фасад входа во Дворцец Ширваншахов. В советское время здание резиденции утратило некоторые свои художественные особенности после разделения его на небольшие квартиры. Большинство оставшихся элементов расположено на центральной лестнице и недавно обновленном втором этаже. Сегодня на главном этаже здания расположен Союз Архитекторов.

146

Cümə Məscidi (Səhifə: 35)

1899-cu ildə Hacı Şıxəli Dadaşov köhnə məscidin yerində yeni Cümə Məscidinin inşasını maliyyələşdirmişdir. Bina 1441-ci illərə gedib çıxan Orta əsr minarəsinə birləşdirilmişdir. Bəzi mütəxəssislər güman edir ki, əsrlər əvvəl bu yer Zərdüşt məbədinin ərazisi olmuşdur.

Джума-мечеть (Пятничная мечеть) (Страница: 35)

В 1899 году гаджи Шихалы Дадашов финансировал строительство новой Джума-мечети на месте старой. Здание было присоединено к средневековому минарету, восходящему к 1441 году. Некоторые специалисты полагают, что несколько веков назад это место было территорией, на которой находился зороастрийский храм.

Saviour Kilsəsi (İsa Məsih) (Səhifə: 36)

Bakının Saviour Məscidi, kirxa, prixojanın Adolf Eyxler tərəfindən bağışlanan pullar hesabına inşa edilmişdir. Təəccüblüdür ki, Stalin dövründə Azərbaycanda bir çox başqa kilsələr dağıdıldığı halda, bu Lüteran kilsəsi toxunulmaz qalmışdır. 1896-cı ilin mart ayının 21-də keçirilən bu binanın təməl daşı qoyma mərasimində Bakının qubernatoru və Nobel ailəsinin bir neçə üzvü iştirak etmişdir. 1898-ci ildə kilsənin üst tərəfində 213 kq ağırlığında qızıl suyuna salınmış xaç quraşdırılmışdır; zəng və orqan 1899-cü ilin əvvəlində əlavə olunmuşdur. 1900-cu ildə Kilsə Baxa həsr olunmuş ilk orqan konsertini keçirmişdir. Bu gün, binada Mədəniyyət və Turizm Nazirliyinin Konsert Zalı yerləşir.

Церковь Спасителя (Иисуса Христа) (Страница: 36)

Церковь Спасителя, или кирха Баку, была построена за счет средств, пожертвованных прихожанином Адольфом Эйхлером. Удивительно, что в сталинское время, когда многие церкви в Азербайджане были разрушены, эта лютеранская церковь осталась неприкосновенной. В церемонии заложения фундамента этого здания, прошедшей 21 марта 1896 года, участвовали губернатор Баку и несколько членов семьи Нобелей. В 1898 году на переднем фасаде церкви был установлен позолоченный крест весом 213 кг; колокол и орган были приложены в начале 1899 года. В 1900 году в Церкви был проведен первый органный концерт, посвященный Баху. Сегодня в здании расположен Концертный зал Министерства Культуры и Туризма.

Duma (Bakı Şəhər Zalı) (Səhifə: 39)

Tağıyevin qızlar məktəbinin inşasının başa çatmağına az galmış, təxminən 1900-cü ilin may ayının 18-də Bakı Şəhər Dumasının təməlini atdı. Əsl konsepsiyada iki səviyyəli struktur nəzərdə tutulmuşdu. Bununla belə, torpaq sahəsinin yeri və xüsusiyyətlərindən tam faydalanmaq məqsədilə üçmərtəbəli binanın inşa edilməsi barədə qərar qəbul olundu. Memar Qoslavskinin layihəsi Rusiya İmperiyasının Qafqazdakı inzibatçısı olan

147

Qraf Qolitsin tərəfindən təsdiq olundu və inşaat 1904-cü ildə tamamlandı. Binanın əsas oxu qülləsi ilə ifadə olunur. Qoslavski binanın layihələndirilməsində əlindən gələni əsirgəmədi, o, əmin idi ki, “Bakı fantastik zənginliklər şəhəridir”. Layihənin bütün mərhələləri tikinti komitəsi tərəfindən nəzərdən keçirilmişdi, fasadın detalları üzərində işləmək üçün ən yaxşı ustalar diqqətlə axtarılırdı və tikinti və dekorasiyanın bütün mərhələlərinin ən yüksək keyfiyyətlə təqdim olunması təmin edilmişdi. Dumanın silueti Köhnə şəhər divarlarının fonuna qarşı dayanır və özünün bədii əhəmiyyətini ifadə edir.

Дума (Бакинский Городской Зал) (Страница: 39)

В то время как строительство школы для девушек подходило к концу, примерно 18 мая 1900 года, была заложена основа Бакинской Городской Думы. В оригинальной концепции предусматривались двухярусные структуры. Наряду с этим, с целью полного использования местоположения и особенностей земельного участка было принято решение начать строительство трехэтажного здания. Проект архитектора Гославского был одобрен наместником Российской империи на Кавказе графом Голицыным, а строительство было завершено в 1904 году. Основная стрела здания выражена башней. При проектировании здания Гославский не пожалел творческой энергии, подтверждая, что «Баку является городом фантастического богатства». Все этапы проекта были рассмотрены комитетом по строительству, был осуществлен тщательный поиск самых лучших мастеров для работы над деталями фасада, а также обеспечено высококачественное представление всех этапов строительства и декораций. Силуэт Думы расположен на фоне стен Старого города, что подчеркивает его художественное значение.

Tağıyevin İqamətgahı (Səhifə: 40)

Sənaye maqnatı Hacı Zeynalabdin Tağıyevin italyan intibahı-üslublu iqamətgahı, polşalı memar Cozef V.Qoslavski tərəfindən layihələndirilmişdir. Binanın ölçüsü (o, bütün şəhər məhəlləsini əhatə edir) və o cümlədən daxili dekorasiyanın mürəkkəb dizaynı sayəsində bu iqamətgahın inşası, 1893-cü ildən 1902-ci ilə qədər davam etmişdir. Bolşeviklərin hakimiyyəti ələ keçirməsi müddətində Tağıyev şəhəri tərk etməmək qərarına gəldi. Tağıyevə özünün Mərdəkandakı bağ evinə köçməyə icazə verilsə də, onun Bakıdakı iqamətgahı digər varlı iş adamlarının əmlakları ilə birgə müsadirə olundu. Bununla belə, digər neft baronlarının iqamətgahından fərqli olaraq Tağıyevin evi kiçik mənzillərə bölünmədi. Bolşeviklər bunun əvəzində binanı Dövlət Tarix Muzeyinə çevirdilər. Bədbəxtlikdən Sovet dövründə iqamətgahın bəzi hissələrində divardakı rəssamlıq sənət nümunələri ağ boya layları ilə örtüldü.

Резиденция Тагиева (Страница: 40)

Эта, построенная в итальянском стиле эпохи Возрождения, резиденция промышленного магната Гаджи Зейналабдина Тагиева была спроектирована польским архитектором Джозефом Гославским. Из-за величины здания (которое охватывает весь городской квартал), а также дизайна внутренней

148

декорации, строительство этой резиденции продолжалось девять лет с 1893 года по 1902 год. В период перехода власти к большевикам Тагиев принял решение не покидать город. Несмотря на то, что Тагиеву дали разрешение переселиться на дачу в Мардакянах, его бакинская резиденция была конфискована вместе с имуществом других состоятельных деловых людей. К тому же, в отличие от резиденций других нефтяных магнатов, дом Тагиева не был разделен на маленькие квартирки. Вместо этого большевики превратили здание в Государственный Музей Истории. К несчастью, в советский период в некоторых секциях резиденции изысканные настенные живописные росписи были покрыты слоями белой краски.

Tiflis Ticarət Bankı (Səhifə: 43)

Bu bina 1902-1903-cü illərdə memarlar Qabriel Ter-Mikaelyan və A.Kalgin tərəfindən inşa olunmuşdur.

Тбилисский Торговый Банк (Страница: 43)

Это здание было построено архитекторами Габриэлем Тер-Микаэляном и А.Калгиным в 1902-1903 годах.

Müqəddəs Qreqori Kilsəsi (Səhifə: 43)

Sovet dövründə, xüsusilə 1920 və 1930-cu illərdə Bakıda bir çox ibadət yerləri məhv edilməsinə baxmayaraq, Rəssam Müqəddəs Qreqori Kilsəsi 1887-ci ildə inşa olunduqdan bu günə qədər qorunub saxlanmışdır. 2002-ci ildə binanın yenilənməsi tamamlandıqdan sonra o, Azərbaycan Prezidentinin Administrasiyasına təhvil verildi. O vaxtdan bəri bu bina kitabxana kimi fəaliyyət göstərir.

Церковь Святого Грегория (Страница: 43)

Несмотря на то, что в советский период, особенно в 1920-1930-е годы, в Баку началось уничтожение нескольких мест богослужения, Церковь Святого Грегория была сохранена со дня строительства в 1887 году по настоящее время. После завершения процесса усовершенствования здания в 2002 году оно было передано Администрации Президента Азербайджанской Республики. С тех пор здание осуществляет деятельность в качестве библиотеки.

Filarmoniya Zalı (Səhifə: 44)

Əvvəllər ictimai yığıncaqlar üçün yay klubu olan indiki Filarmoniya Zalının dizaynı 1910-cu ildə Qabriel Ter-Mikaelyan tərəfindən hazırlanmışdır və İtalyan İntibah memarlığına əsaslanıb. Bağın yaşıllığı və evin terrasının kompozisiyası məharətlə sxemin çoxlu ölçülərini əks etdirir və ərazinin relyefini daha da qabardır.

149

Bu yaxşı balanslaşdırılmış kompozisiyanın ən yüksək nöqtəsi günbəz və iki qüllədir. Binanın silueti iki minarəli məscidi xatırladır. Bakının memar alimləri fərziyyə irəli sürürlər ki, bir neçə il əvvəl tikilmiş və təpənin terrasında memarlıq nöqteyi-nəzərindən effektiv mövqeyi əhatə edən Təzəpir Məscidi, layihənin belə formada hazırlanmasına təsir edə bilər.

Филармонический Зал (Страница: 44)

Сегодняшний дизайн Филармонического Зала, ранее служившего летним клубом для общественных собраний, был разработан Габриэлем Тер-Микаэляном в 1910 году и основан на итальянской архитектуре эпохи Возрождения. Композиция по озеленению сада и террасы дома искусно отражает множество показателей схемы и ярко отражает рельеф территории. Высочайшей точкой этой хорошо сбалансированной композиции являются купол и две башни. Силуэт здания напоминает мечеть с двумя минаретами. Архитектурные ученые Баку выражают предположение, что Мечеть Тезе Пир, построенная несколько лет до этого и расположенная на вершине возвышенности, охватившия позицию, эффективную с архитектурной точки зрения, возможно и вдохновила архитектора на разработку данного проекта.

Kukla Teatrı (Səhifə: 49)

Memar Jozef Plozko tərəfindən 1910-cu ildə layihələndirilmiş bu bina, ilk zamanlar “Fenomen” kinoteatrı kimi istifadə olunurdu. Bina sonralar cazino, musiqili komediya teatrı və muzey kimi də fəaliyyət göstərmişdir. Hazırda Bakı Kukla Teatrı Neftçilər prospektində görkəmli yerini tutur.

Кукольный театр (Страница: 49)

В построенном здании архитектором Иосифом Плошкo в 1910 году, первоначально размещался кинотеатр «Феномен». Здание в дальнейшем функционировало как казино, театр музыкальной комедии и музей. В настоящее время в Кукольный Театр занимает видное место на проспекте Нефтяников.

Azərbaycan Dövlət Opera və Balet Teatrı (Mayılov Teatrı) (Səhifə: 51)

Azərbaycan Dövlət Opera və Balet Teatrının özünəməxsusluğu danılmazdır. 1911-ci ildə tikilmiş və memar N.G.Bayevin layihələrinə əsaslanmış bu möhtəşəm musiqi zalı çox təəssüf ki, 1985-ci ildə baş vermiş yanğında ciddi zədələnmişdir, ikiillik yeniləmə layihəsi tamamlandıqdan dərhal sonra, bina öz qapılarını yenidən 3 yanvar 1988-ci ildə açdı. Bu

150

memarlıq cəvahiratının mənşəyi barədə fərziyyələr bir neçə hekayədə əks olunmuşdur, bunlardan ən rəngarəngi məşhur İtalyan opera müğənnisinə aiddir. O, 1909-cu ildə Bakıya səfərə gəldiyi zaman, müğənni təəccüblənmişdir ki, şəhərin xüsusi opera evi yoxdur və oxumaqdan imtina etmişdir. Manaf Süleymanov tərəfindən təkrar deyilən hekayəyə görə varlı biznesmen Mayılov müğənniyə aşiq olur və o, bir il ərzində yenidən ölkəyə gələcəyinə vəd verməsi şərtilə opera evini inşa etməyə söz verir. Tikinti sahəsində daha çox təcrübəsi olan, əvvəlcə adıçəkilən varlı neft baronu, Hacı Zeynalabdin Tağıyev belə bir vaxtda belə bir tikilinin inşasını tamamlana biləcəyinin çətin olması barədə Mayılova sataşmışdır. Hekayəyə görə Mayılov və Tağıyev mərc gəlmişlər ki, layihə bir il müddətində tamamlanmadığı təqdirdə, Tağıyev inşaatın bütün xərclərini ödəyəcəkdir. Tağıyev mərcdə uduzduqdan sonra bir ildən də az müddətdə böyük məbləğdə pulu ödəmişdir.

Азербайджанский Государственный Театр Оперы и Балета (Маиловский театр) (Страница: 51) Своеобразие Азербайджанского Государственного Театра Оперы и Балета бесспорно.

Этот хорошо разработанный музыкальный зал построен в 1911 году на основании проектов Н.Г.Баева. Здание в 1985 году было сильно повреждено в результате пожара. Реконструкция здания продолжалась два года,театр вновь открыл свои двери 3 января 1988 года. Предположения о происхождении этой жемчужины архитектуры были отражены в нескольких историях, самый красочный из которых принадлежит итальянской оперной певице. Во время приезда в Баку в 1909 года певица была удивлена отсутствием в городе специального дома оперы, в результате отказалась выступать. Согласно истории, пересказанной Манафом Сулеймановым, богатый бизнесмен Маилов влюбился в певицу и обещал построить зал для оперы при условии, если она пообещает приехать в страну через год. Имеющий опыт в сфере строительства ранее упомянутый богатый нефтяной магнат Гаджи Зейналабдин Тагиев подверг сомнению возможность завершения строительства за такой короткий срок. Согласно преданию, Маилов и Тагиев поспорили. Между ними было заключено пари, что если проект будет завершен в течении года, то все расходы на строительство оплатит Тагиев. Поскольку Тагиев проиграл спор, он выплатил огромную сумму меньше, чем через год.

Sadıxovun İqamətgahı (Səhifə: 53)

Köhnə şəhərin ətrafında, İstiqlaliyyət küçəsi (keçmiş Nikolayevskaya küçəsi) şəhərin divarla əhatə olunmuş şəhərdən kənarda genişlənməsinin təməli olmuşdur. Küçənin bir tərəfində Bakı Şəhər Zalı kimi bələdiyyə binaları, əks tərəfdə yaşayış binaları yerləşirdi. Bu binaların əksəriyyəti şəhərin mülki inşaatının əsası olan klassik Avropa memarlıq nümunələrində icra olunmuşdur. Bununla belə, küçənin başlanğıcında yerləşən Sadıxov qardaşlarının yaşayış evi (1910-1912-ci illərdə tikilmişdir) milli memarlıq üslubunda yaradılmış binanın nümunəsini ifadə edir. Memar G.M.Ter-Mkiaelyanın layihəsinə əsaslanan bu binaya komfort və əlverişliliyi maksimallaşdıran balkonlar və terraslar kimi elementlər daxil edilmişdir. Sadıxovların iqamətgah binasının memarlıq dizaynı zövqlü üslubda tətbiq olunmuşdur, hansı ki, bu gün də

151

bədii dəyərini saxlamaqdadır. Mütəxəssislər müşahidə etmişdilər ki, bu bina Azərbaycanın milli memarlıgın inkişafı üçün real cığır perspektivlərini təklif edir.

Резиденция Садыховых (Страница: 53)

Улица Истиглалият (бывшая Николаевская) вокруг Старого Города положила основу для расширения города, окруженного стенами. На одной стороне улицы расположены муниципальные здания, такие как Бакинской Городской Зал, а на противоположной стороне расположены жилые здания. Большинство этих зданий были выполнено по образцу классического европейского зодчества, являющегося основой гражданского строительства города. Вместе с тем, жилой дом братьев Садыховых (построен в 1910-12 гг.) расположеный в начале улицы, является образцом здания, построенного в стиле национального зодчества. В это здание, построенное по проекту Г.M. Тер-Микаэляна, были включены такие элементы, как балкон и террасы, максимизирующие комфорт и целесообразность. Архитектурный дизайн здания резиденции Садыховых был применен в изысканном стиле, который сохраняет свою художественную ценность и в наши дни. По наблюдениям специалистов, это здание предлагает реальные перспективы направления для развития национальной архитектуры Азербайджана.

Səadət Sarayı (Muxtarovun İqamətgahı) (Səhifə: 55)

Binanın memarlıq dizaynı barədə hekayəni aşkar edən bir fakt öz sevimli arvadını məmnun etmək istəyən ərin hekayəsidir. Bu hekayəyə görə Muxtarovlar tez-tez Avropaya səfər edərmiş. Səfərlərin birində Murtuza Muxtarovun arvadı, Liza Qotik üslubda layihələndirilmiş fransız sarayından valeh olur. Lizanın əri öz iqamətgahları üçün fransız sarayına əsaslanan planlar hazırlamaq qərarına gəlir və 1911-1912-ci illərdə planları dəyişdirmək və evi inşa etməsi üçün polşalı memar Cozef Ploşkonu işə cəlb edir.

1914-cü ildə Liza ilk Qadın Müsəlman Filantrop Cəmiyyətini yaratmış və binanın bir hissəsindən kasıb və yetim qızlar üçün pansionat kimi istifadə etmişdir. 1920-ci ildə Bolşeviklər Bakını ələ keçirdilər, binaya rəhbərlik Əliheydər Qarayev Qadın Klubuna keçdi. Sonra bina Səadət Sarayına, nikahların qeydiyyatı və qəbullar üçün istifadə olunan şadlıq sarayına çevrildi.

Дворец Счастья (Резиденция Мухтарова) (Страница: 55)

Фактом, повествующим историю об архитектурном дизайне здания, является история мужа, желающего доставить радость своей любимой жене. Согласно этому повествованию, Мухтаровы часто путешествовали по Европе. Во время одного из таких путешествий супруга Муртузы Мухтарова Лиза восхитилась французским дворцом, спроектированным в готическом стиле. Супруг Лизы решил разработать планы для своей резиденции на основе французского дворца и в 1911-1912 годах для внесения изменений в планы строительства дома привлек польского архитектора Иосифа Плошко.

152

В 1914 года Лиза создала Первое Женское Мусульманское Филантропическое Общество и использовала часть здания в качестве школы для девушек из бедных семей и сирот. В 1920 году большевики захватили Баку, руководство зданием перешло, к Алигейдару Гараеву, и там был основам женский клуб. Впоследствии здание было переименовано в Дворец Счастья, дом торжеств, используемый для регистрации браков и приемов.

Hacınskinin İqamətgahı (Səhifə: 57)

Qız qalasının yanında yerləşən beşmərtəbəli Hacınskinin İqamətgahı Bakının eklektik memarlıq kaleydoskopunu ifadə edirdi. Hər bir fasad müxtəlif memarlıq üslubuna əsaslanıb. Müxtəlif hündürlükdə yeddi şpil, üçbucaqlı balkonlar, bəzəkli künc fasadı, qüllə və digər xüsusiyyətlər zərif toxunuşlu ümumi əzəmətin dəbdəbəli qarışığını ifadə edir. Orijinal dizaynın bədii elementlərinin hamısı qorunub saxlanılmayıb. Çox təəssüf ki, illər sonra mərkəzi qüllənin rəngarəng kirəmitləri monoton rəngdə metal lövhələrlə əvəz olundu. Sovet dövründə bina fərdi yaşayış mənzillərinə bölünmüşdür. 1944cü ildə Stalinlə görüşmək üçün Tehrandan Moskvaya gedən zaman Çarlz de Qoll bu mənzillərdən birində qalmışdır.

Резиденция Гаджинского (Страница: 57)

Пятиэтажная резиденция Гаджинского, расположенная около Девичьей башни, отражает эклектический архитектурный калейдоскоп города Баку. Каждый фасад опирался на различные архитектурные стили. Семь шпилей различной высоты, треугольные балконы, украшенные угловые фасады, башни и прочие особенности выражали модную смесь общего утонченного величия.

Не все художественные элементы оригинального дизайна были сохранены. К сожалению, спустя годы, разноцветные керамиты центральной башни были заменены на цветную металлическую пластину. В советское время здание было разделено на квартиры. Шарль де Голль, направлявшийся в 1994 году из Тегерана в Москву на встречу со Сталиным, остановился в одной из этих квартир.

İsmayıllı Sarayı (Elmlər Akademiyası) (Səhifə: 59)

19-cu əsrin sonunda Bakı əhəmiyyətli şəkildə inkişaf etmişdi. İctimai asayişi qorumaq üçün küçə səkilərində ticarət qadağan edilmişdi; bunun əvəzində Tağıyevin qızlar kolleci və Xəzər Nəşriyyat Evi arasındakı boş sahənin olmağı orada müvəqqəti bazar yaratmağa imkan verirdi. Bazarın görünüşünü yaxşılaşdırmaq üçün memar Qoslavski orta həcmli bazarlar üçün geniş pasajları, su və su kəməri olan planlar hazırladı. Bununla belə, bir çoxu hesab edirdi ki, bazarın belə bir yerdə fəaliyyəti üçün uyğun gəlmirdi (Şəhər

153

Dumasının, qızlar kollecinin və hökumət evinin yaxınlığında). Tikinti üzrə planlar rədd edildi. Həmin boş sahə on il ərzində, orada şəhərin ən yaxşı binaları tikilənə qədər saxlanıldı. İsmailliya xeyriyyə cəmiyyətinin yerləşdiyi bu bina tanınmış memar İ.K.Ploşkonun layihəsi əsasında inşa olunmuşdur. Layihə özü 1907-ci ildə tamamlanmışdır, təməl atma mərasimi 1908-ci il dekabrın 21-də keçirilmişdir və tikinti 1913-cü ilin əvvəllərində tamamlanmışdır. Ploşkonun Venesiya qotik üslubundan ilhamlanan layihəsi ahəngdar incəsənət işini xatırladır. Binada bənnaların işlərinin məharəti həqiqi memarlıq simfoniyasını yaratmışdır. Binanın sonuncu kompozisiyası 1920-ci ildə nəşriyyat evinin aradan qaldırılması və Sabir Bağı ilə əvəz olunması ilə tam tamamlanmışdı. Bu binanın bədii elementləri həmçinin Sovet dövründə dəyişdirilmişdir. Fasadın üzərindən Quranın ayələri götürülmüş və yerində ulduz və kommunist şüarları ilə əvəz olunmuşdur. Bina Elmlər Akademiyasına verilən zaman, adı fasadın üzərinə əlavə olundu.

Дворец Исмаиллия (Академия Наук) (Страница: 59)

В XIX веке Баку стремительно развивался. С целью соблюдения общественного порядка торговля на основных улицах была запрещена; для создания временного базара существовало пустое территориальное пространство между Женским колледжем Тагиева и Издательским Домом Хазар. С целью улучшения вида базара архитектор Гославский подготовил план с широкими пассажами, водой и водопроводами для средних базаров. Многие считали, что наличие базара на этом месте неприемлемо (около Городской Думы, женского колледжа и Дома правительства). Планы по строительству были отклонены. Данный пустой участок на протяжении десяти лет оставался незастроенным до строительства там одно из лучших зданий города.

Здание, в котором было расположено благотворительное общество Исмаилия, было построено на основании проекта И.К. Плошко. Проект был завершен в 1907 году, церемония заложения фундамента была проведена 21 декабря 1908 года, и строительство было завершено в начале 1913 года. Проект Плошко, вдохновленный венецианским готическим стилем, напоминает гармоничное произведение искусства. Мастерство строителей создало настоящую архитектурную симфонию. Общая композиция здания выиграла из-за сноса здания издательского дома в 1920 году и заменой его на Парк Сабира.

Художественные элементы здания также были изменены в советское время. Из фасада здания были извлечены аяты из Корана и заменены на звезды и коммунистические лозунги. При передаче здания Академии наук, название академии было нанесено на фасад здания.

Göy Məscid (Səhifə: 61)

Məscid Z.Əhmədbəyov tərəfindən layihələndirilmiş və 1912-1913-cü illərdə tikilmişdir.

154

Синяя Мечеть (Страница: 61)

Мечеть была спроектирована З. Ахмедбековым и была построена в 1912-1913 годах.

Təzəpir Məscidi (Səhifə: 62)

Təzəpir Məscidinin inşası 1905-ci ildə Nabat Xanım Aşurbəyovanın himayəsi altında başladı. Onun ölümündən sonra layihə üzrə işlər müvəqqəti olaraq dayandırıldı. Sonra onun oğlu inşaatı davam etdirdi və məscid 1914-cü ildə tamamlandı. Bununla belə, 1917-ci ildə Oktyabr İnqilabından sonra məscid bağlandı. 1943-cü ilə qədər bu tikili kinoteatr kimi istifadə olunsa da, yenidən məscid kimi təkrar açıldı.

Мечеть Тезепир (Страница: 62)

Строительство Мечети Тезепир было начато в 1905 году, под покровительством Набат Ханум Ашурбековой. После ее смерти работы по проекту были временно приостановлены. После ее сын продолжил строительство и оно было завершено в 1914 году. Несмотря на это, после Октябрьской революции мечеть закрыли. Здание мечети до 1943 года использовалось в качестве кинотеатра, после чего мечеть была открыта заново.

Sovet Dövrü (Səhifə: 64)

Bakının Sovet dövrü memarlığı bir neçə mərhələdə inkişaf etmişdir. Bir çox diqqətəlayiq memarlıq layihələrinin həyata keçirilməsi zamanı, o dövrün şəhər inşaatının ən böyük məqsədi işçi sinfinin həyat şəraitini yaxşılaşdırmaq və kənd ərazilərindən gələn əhalinin böyük hissəsi üçün yaşayış yerləri təmin etmək idi.

1923-cü ildən başlayaraq Bakıda və ətraf ərazilərdə fəhlələrin məskunlaşması başladı. Əksər yaşayış binaların hündürlüyü azmərtəbəli idi və sadə layihələndirilmişdi, lakin qəsəbələrə xəstəxanalar, inzibati binalar, mağazalar və mədəniyyət klubları kimi ictimai obyektlər daxil idi. İnqilabdan əvvəlki illərin memarlığı Azərbaycan adətləri və Avropa cazibəsində qarışıq elementlərlə birləşməyə cəhd göstərməsinə baxmayaraq, 1920-ci illərin memarlığı – bir neçə istisnası ilə – keçmişdən ayrılmaq və formaların sadəliyinə əsaslanan “konstruktivizm” ideyasını qəbul etməyə cəhd edirdi. Bu illər ərzində genişlənən şəhər bir çox park, bağ və meydanların yaradılması ilə genişləndi. Bu layihələrin çoxu iməcliklər ərzində həyata keçirildi (şənbə günləri keçirilən məcburi ictimai xidmət günləri). 1930-cu illərin ortalarında Bakının memarlığında tendensiyalar dəyişdi. 1934-cü ildə Memarlar İttifaqının yaradılması ilə inşaat layihələrində yenidən Azərbaycanın milli memarlıq irsi qəbul edildi. Bu tendensiya

155

həmçinin orijinallığın əhəmiyyət qazandığı Stalin memarlığı dövrü kimi tanınmağa başladı. Bu dövrün yüksək nailiyyətlərinə Axundov Dövlət Kitabxanası, Alimlər Evi, Aktyorlar Evi və digərləri daxildir. Ətraf binaların nisbətini nəzərə alaraq, o dövrün memarları mərkəzi Bakıda bir sıra binalar ucaltdı.

1950-ci illərdə memarlıq istiqamətində digər dəyişiklik baş verdi. Kütləvi evlərin təmin edilməsi zamanı, SSRİ-nin Mərkəzi Komitəsi dizaynda israfçılığın, sənayeləşdirmənin aradan qaldırılması və inşaat xərclərində ixtisarları tələb edən fərman qəbul etdi. İnşaatın keyfiyyəti və dizaynların estetik görünüşü aşağı düşdü. Əhali həmin dövrün yeni yaşayış binalarını 1953-cü ildə hakimiyyətə gələn Sovet Rəhbəri Nikita Xruşşova istinadən “Xruşşovka” adlandırırdılar. Bu binalarda bədii tərtibatının olmaması və layihələrin irimiqyaslı olması oraya kəndlərdən axın edən fəhlə sinfini yaşayış yerləri ilə təmin etməyə şərait yaradırdı. 1960 və 1980-ci illər arasında Bakıda inşaat layihələrində beton, metal və şüşə kimi materiallarından istifadə edilməyə başlandı. Bu onilliklər ərzində infrastruktur və açıq hava məkanlarının, o cümlədən mədəni və ictimai yığıncaqlar üçün mərkəzlərin inkişaf yolunda çox sayda işlər görüldü.

Советский период (Страница: 64)

Архитектура советского периода развивалась в несколько этапов. В процессе создания многих архитектурных проектов, достойных внимания, главной целью градостроительства того времени было улучшение условий рабочего класса и обеспечение жильем населения, которое прибывало в город из деревень.

Начиная с 1923 года, рабочие стали заселять Баку и прилегающие территории. Большинство жилых домов были невысокие и простой проектировки, однако, в поселки входили такие общественные объекты, как больницы, административные здания, магазины и клубы культуры. Несмотря на то, что архитектура дореволюционного периода пыталась совместить в себе азербайджанские традиции и европейскую привлекательность, архитектура двадцатых годов, за малым исключением, пыталась принять идею «конструктивизма», основанную на простоте форм. За эти годы город увеличился за счет создания парков, садов и площадей. Большинство из этих проектов осуществлялось в процессе субботников (объязательные общественные работы, проводимые в субботу).

В середине тридцатых годов, тенденция архитектуры Баку изменилась. Создание в 1934 году Союза Архитекторов способствовало тому, что в строительных проектах вновь было принято национальное архитектурное наследие Азербайджана. Эта тенденция считалась признанной до периода Сталинской архитектуры, в период которой оригинальность считалась существенным фактором. К высоким достижениям данного периода можно отнести Государственную Библиотеку имени Ахундова, Дом Ученых, Дом Актеров и т.д. Учитывая прилегающие здания, архитекторы того времени, повысили ряд зданий в центре Баку.

156

В пятидесятые годы, в направлении архитектуры наблюдалось еще одно изменение. При строительстве массовых зданий, Центральный Комитет СССР издал указ, требующий предотвращения расточительства в дизайне, индустриализации и сокращения строительных расходов. Качество строительства и эстетический вид дизайна снизились. Население называло эти дома «Хрущевками», в честь Генерального Секретаря КПСС Никиты Хрущева, пришедшего к власти в 1953 году. Несмотря на то, что во многих зданиях отсутствовало художественное оформление, их масштабы позволяли создавать большое количество жилых мест для населения, иммигрирующего в город из деревень. В шестидесятые восьмидесятые годы в архитектурных проектах города нашли свое отражение такие стройматериалы как бетон, металл и стекло. На протяжении этих десятилетий, органы власти вложили инвестиции в развитие центров для инфраструктур и объектов на открытом воздухе, а также для культурных и общественных мероприятий.

Sabir Bağı (Səhifə: 66)

1920-ci illərdə Bakı ətrafında bir çox açıq hava əyləncə əraziləri hazırlandı. Bu bağlar və meydanlara adətən məşhur insanların heykəlləri qoyulurdu. Bu məkanlar arasında Köhnə Şəhərin yaxınlığında yerləşən Sabir Bağı vardı. Heykəl: Mirzə Ələkbər Sabir, Şair (1862-1911)

Парк Сабира (Страница: 66)

В двадцатые годы в Баку были построены многочисленные объекты на открытом воздухе, предусмотренные для развлечений. В эти парки и площади часто входили памятники известных лиц. Среди таких мест можно отметить Парк Сабира, расположенный около Старого Города. Памятник: Мирза Алекпер Сабир, Поэт (1862-1911).

Elektrik Dəmir Yolu Stansiyası (Səhifə: 69)

Elektrik Dəmir Yolu Stansiyası memar Bayev tərəfindən layihələndirilmişdir və 1926-cı ildə tikilmişdir. Stansiyanın ən maraqlı elementlərinə Fars portalı, Misir günbəzi və mədəni irsimiz sayılan balkon girişləri daxildir. Heykəl: Cəfər Cabbarlı, Yazıçı (1899-1934)

Электрическая Железнодорожная Станция (Страница: 69)

Электрическая Железнодорожная Станция была спроектирована архитектором Баевым и была построена в 1926 году. К самым интересным элементам станции относятся Персидский портал, Египетский купол и балконные входы. здание является являющимся культурным достоянием. Памятник: Джафар Джаббарлы, Писатель (1899-1934).

157

Yazıçıların Yaşayış Kompleksi (Səhifə: 73)

Yazıçıların Yaşayış Kompleksi Səfəvi memarlıq mövzularının və Avropa dizayn elementlərinin qarışığını ifadə edir. Memar Mikayıl Hüseynov tərəfindən layihələndirilən bu binaya ensiz sütunlar və uzun balkonlar daxildir.

Жилой Комплекс Писателей (Страница: 73)

Это здание олицетворяет собой смесь архитектурных мотивов времен Сефевидов и европейские элементы дизайна. Здание, спроектированное архитектором М. Гусейновым, включает в себя узкие колонны и длинные балконы.

Nizami Kinoteatrı (Səhifə: 74)

Yerli memarlar S.Dadaşov və M.Hüseynov tərəfindən 1930-cu illərin əvvəllərində layihələndirilən bu bina Bakının konstruktiv memarlığı erasını əks etdirir.

Кинотеатр Низами (Страница: 74)

Спроектированное в начале тридцатых годов местными архитекторами С.Дадашовым и М. Гусейновым, это здание представляет эпоху конструктивной архитектуры Баку.

Hacıbəyov adına Konservatoriya (Səhifə: 76)

1936-cı ildə tikilən bu binada Üzeyir Hacıbəyov adına Azərbaycan Dövlət Konservatoriyası yerləşir. Heykəl: Üzeyir Hacıbəyov, Bəstəkar (1885-1948)

Консерватория имени Гаджибекова (Страница: 76)

В построенном в 1936 году здании расположена Азербайджанская Государственная Консерватория имени Узеира Гаджибекова. Памятник: Узеир Гаджибеков, Композитор (1885-1948).

158

Nizami Muzeyi (Səhifə: 79)

İndi Nizami Muzeyi adlanan bu bina 1850-ci ildə zəvvar və ticarətçilər üçün istirahət evi, birmərtəbəli karvansara kimi tikilmişdir. 1915-ci ildə ikinci mərtəbə əlavə olundu, bu vaxt mülk Metropol Otelinə verildi. İlk Azərbaycan Demokratik Respublikasının qısa mövcud olduğu müddətdə Nazirlər Kabinetinin işçiləri binadan inzibati idarə və yaşayış məskənləri kimi istifadə edirdilər. Bolşevik İnqilabından sonra bu binada Həmkarlar İttifaqı yerləşdirildi.

İllər sonra 1939-cu ildə Azərbaycanın tanınmış şairlərindən biri Nizami Gəncəvinin 800-cü ildönümünü qeyd etmək məqsədilə orqanlar muzeyin yaradılması barədə əmr verdilər, bu muzey yekun olaraq II Dünya müharibəsindən sonra 1945-ci ilin may ayının 14-də açıldı.

Bu gün muzey ümumi 2500 kvadrat metr ərazini əhatə edir. Muzeyin fasadı görkəmli Azərbaycan şairləri və yazıçılarının heykəlləri ilə bəzədilmişdir. Heykəllər arasında Məhəmməd Füzuli (heykəltəraş F.Abdurrahmanov), Molla Pənah Vaqif (heykəltəraş: S.Klyatski), Mirzə Fətəli Axundov (Heykəltaraş: P.Sabsai), Xurşudbanu Natəvan (heykəltəraş: Y.Tripolskaya), Cəlil Məmmədquluzadə (heykəltəraş: N.Zaxarov) və Cəfər Cabbarlının (heykəltəraş: S.Klyatski) heykəlləri vardır. Heykəl: Nizami Gəncəvi, şair (1141-1209)

Музей Низами (Страница: 79)

Здание, в котором сейчас расположен музей Низами, было построено в 1850 году для паломников и торговцев в качестве дома отдыха, одноэтажного постоялого двора. В 1915 году был построен второй этаж, и здание передали отелю «Метрополь». В период короткого правления первой Азербайджанской Демократической Республики, сотрудники Кабинета Министров пользовались зданием в качестве административного управления и жилых помещений. После большевистской революции в данном здании располагался Профсоюз. Спустя годы, в 1939 году, в связи с 800 летним юбилеем великого поэта Азербайджана Низами Гянджеви органы приказали создать музей, который был окончательно открыт после Второй Мировой Войны, 14 мая 1945 года.

В настоящее время музей охватывает общую территорию в 2500 кв. метров. Фасад музея включает памятники выдающимся азербайджанским поэтам и писателям. Среди них можно отметить памятники Магомеду Физули (скульптор Ф. Абдуррахманов), Молла Панаху Вагифу (скульптор С. Кляцкий), Мирза Фатали Ахундову (скульптор П. Сабсай), Хуршудбану Натаван (скульптор Ю. Трипольская), Джалилу Мамедгулузаде (скульптор Н. Захаров) и Джафару Джаббарлы (скульптор С. Кляцкий).

159

Памятник: Низами Гянджеви, Поэт (1141-1209).

Axundov adına Milli Kitabxana (Səhifə: 82)

Səciyyəvi balkonları, arkaları və sütunları olan Mirzə Fətəli Axundov adına Azərbaycan Milli Kitabxanası 20-ci əsr elementlərini və ənənələrin qarışığınıı özündə birləşdirir. Əslən Baş Kitabxana və Azərbaycan Dövlət Kitabxanası kimi tanınan bu bina 23 may 1923-cü ildə açılmışdır. Bununla belə, 1939-cu ildə Stalinin repressiyaları nəticəsində kitabxana Azərbaycanda teatr sənətinin yaradıcısı kimi tanınan, dramaturq və filosof M.Axundovun (1812-1878) şərəfinə adlandırıldı.

Kitabxananın qalereyasına Nizami Gəncəvi, Üzeyir Hacıbəyov, Şota Rustaveli, Aleksandr Puşkin və başqaları kimi fərqli yazıçıların və mədəniyyət xadimlərinin heykəlləri daxildir.

Национальная Библиотека имени Ахундова (Страница: 82)

Азербайджанская Национальная Библиотека имени Мирза Фатали Ахундова, имеющая характерные балконы, арки и столбы, воссоединила в себе традиции и элементы ХХ века. Здание, сначала известное под названиями Главная Библиотека и Азербайджанская Государственная Библиотека, было открыто 23 мая 1923 года. В 1939 году, библиотека была названа в честь создателя театральной сцены Азербайджана, драматурга и философа М. Ахундова (1812-1878). В галерею библиотеки входят памятники таким писателям и культурным деятелям как Низами Гянджеви, Узеир Гаджибеков, Шота Руставели, Александр Пушкин и т.д.

Azərbaycanın Böyük Hökumət Evi (Səhifə: 84)

1934-cü ildə memarlar L.Rudnev, V.Munts və K.Tkaçenko sonradan Azərbaycan Hökumət Evi adlanan Bakı Sovet Sarayını layihələndirmək müsabiqəsində qalib gəldilər. Binanın inşası 1936-cı ildə başladı və 1952ci ilə qədər davam etdi. Sarayı əhatə edən ərazinin ümumi görünüşünü genişləndirmək məqsədilə kompozisiyaya meydan əlavə olundu. Bu gün bu meydan Azadlıq Meydanı adını daşıyır; bununla belə, əvvələr bu meydan V.İ.Lenin adına idi və burada onun heykəli var idi. 1960 və 1970-ci illərdə meydanın ətrafında digər böyük binalar, o cümlədən otel və ictimai obyektlər inşa olundu.

Большой Дом Правительства Азербайджана (Страница: 84)

В 1934 году архитекторы Л. Руднев, В. Мунц и К. Ткаченко победили в конкурсе за проектирование Дворца Бакинского Совета, позже именуемого Домом Правительства Азербайджана. Строительство здания было начато в 1936 году и продолжалось до 1952 года. С целью расширения общего вида территории, охватывающей дворец, в композицию была добавлена площадь. В настоящее время эта площадь называется Площадью Свободы; ранее она называлась Площадью Ленина, и там стоял его

160

памятник. В шестидесятые и семидесятые годы вокруг площади были построены другие большие здания, в том числе отели и общественные объекты.

Xalçaçılıq Muzeyi (Lenin Muzeyi) (Səhifə: 89)

1960-cı ilin aprel ayında Azərbaycan Kommunist Partiyası və Leninin 90-cı ildönümünü qeyd etmək məqsədilə, Mərkəzi Lenin Muzeyi indi Neftçilər prospektində yerləşən yeni binasına köçdü. Bu layihənin dizaynı memar H.A.Məcidov tərəfindən həyata keçirilmişdir və bura 41 sərgi otağı, bir kinoteatr və iclas zalı, həmçinin digər ofis otaqları daxildir. Binada indi bir neçə muzey, o cümlədən Xalçaçılıq Muzeyi yerləşir.

Музей ковроткачества (Музей Ленина) (Страница: 89)

В апреле 1960 года, на 90 летний юбилей Ленина, Центральный Музей Ленина переехал в свое новое здание, расположенное на нынешнем проспекте Нефтяников. Дизайн данного проекта был предоставлен архитектором Г.А. Меджидовым и сюда входили 41 выставочных комнат, один кинотеатр и зал заседаний, а также, другие кабинеты. В здании в настоящее время расположен ряд музеев, в том числе, музей ковроткачества.

Azərbaycan Dövlət Akademik Milli Dram Teatrı (Səhifə: 92)

Heykəl: Məhəmməd Füzuli, şair (1494-1556)

Азербайджанский Государственный Академический Национальный Драматический Театр (Страница: 92) Памятник: Магомед Физули, Поэт (1494-1556).

Elmlər Akademiyası (Səhifə: 94)

Elmlər Akademiyasının yekun görünüşü memar Mikayıl Hüseynov tərəfindən verilmiş orijinal dizayndan kəskin şəkildə fərqlənir. Hüseynov indi arka və günbəzləri çılpaq qalan dörd qülləni dekorasiya etmək istəyirdi.

Bununla belə, 1953-cü ildə Nikita Xruşşov hakimiyyətə gəldi. Onun memarlıq dünyagörüşü sadə idi: bir

161

çox insanın yaşayış yerinə ehtiyacı olan bir zamanda estetikadan söhbət getmirdi. Bu ornamentlər siyasi cəhətdən qəbul edilmədiyi halda, bina daha çox əsas dizayn ilə tamamlandı. Qüllələrin tamamlanmamış görünüşü Xruşşov dövründə memarlıq tendensiyalarının qalıqları idi.

Академия Наук (Страница: 94)

Итоговый вид Академии Наук значительно отличается от оригинального дизайна, представленного архитектором Микаилом Гусейновым. Гусейнов хотел декорировать четыре башни, , которые сейчас стоят голыми, арками и куполами. Наряду с этим, в 1953 году к власти пришел Н. Хрущев. Его архитектурный кругозор был простым: в период, когда многие люди нуждались в жилплощади, об эстетике речь не заходила. Эти орнаменты не были приняты с политической точки зрения, и здание было завершено основным дизайном. Незавершенный вид башен являлся остатком архитектурных тенденция Хрущевского периода.

Heydər Əliyev adına Saray (Lenin Sarayı) (Səhifə: 96)

Əvvəllər Lenin Sarayı, Bakı Sarayı və Respublika Sarayı kimi tanınan bu bina Bakının əsas musiqi məkanıdır. 2003-cü ildə Azərbaycan prezidenti Heydər Əliyevin ölümündən sonra saray onun şərəfinə adlandırıldı. Heykəl: Heydər Əliyev, Azərbaycan Respublikasının Üçüncü Prezidenti (1923-2003)

Дворец имени Гейдара Алиева (Дворец Ленина) (Страница: 96)

Здание, ранее известное как Бакинский дворец и Дворец Республика, является основным музыкальным залом Баку. В 2003 году, после смерти Гейдара Алиева, дворец был назван в его честь. Памятник: Гейдар Алиев, Третий Президент Азербайджанской Республики (1923-2003)

Azərbaycan Dəmir Yolları İdarəsinin Binası (Səhifə: 98) Heykəl: Səməd Vurğun, şair (1906-1956)

Здание Азербайджанского Железнодорожного Управления (Страница: 98) Памятник: Самед Вургун, Поэт (1906-1956)

162

Azərbaycan Respublikasının Dövlət Neft Şirkəti (ARDNŞ) (Səhifə: 100)

1896-cı ildə inşa edilən indiki ARDNŞ (Azərbaycan Dövlət Neft Şirkəti) binası, bir zamalar xanəndə və muğam ustası olan Mirtağı Mir Babayevə məxsus olub. Babayevə o yerin torpağı toyların birində oxuduğu üçün hədiyyə olunmuşdur. Lakin neft dövlət əmlakı elan olunduqdan sonra xanəndənin taleyi dəyişir və 1920-ci ildə bina bolşeviklərin nəzarətinə keçir.

Государственная Нефтяная Компания Азербайджанской Республики (SOKAR) (Страница: 100)

Компания SOCAR (Госнефтекомпания Азербайджана), здание, построенное в 1896 году, когда-то принадлежало Мир Таги Мир Бабаеву, народному певцу мугама. Бабаев получил землю в качестве подарка за выступления на свадьбе. Тем не менее, судьба певца изменилась, когда нефть была обнаружена на его земле. В 1920 году здание перешло к большевикам.

Aktyorlar Evi (Səhifə: 102)

Дом Актеров (Страница: 102) Rus Dram Teatrı (Səhifə: 104)

Heykəl: Səməd Vurğun, şair (1906-1956)

Русский Драматический Театр (Страница: 104) Изваяние: Самед Вургун, Поэт (1906-1956)

Buzovnaneft (Səhifə: 106)

Бузовнанефть (Страница: 106) 163

Müasir Memarlıq (Səhifə: 108)

1994-cü ildə “Əsrin Müqaviləsinin” imzalanması Bakıda digər neft bumu dövrü üçün yol açdı. İnfrastruktur və yeni inşaata geniş miqyasda investisiyalarla şəhərin memarlıq landşaftı sürətlə dəyişirdi. Bu dəyişikliyə bir sıra post modern memarlıq nümunələri daxildir. Hazırda inşa edilən strukturlara əlavə olaraq növbəti on illikdə Bakının siluetinə Bütöv Ay Oteli, ARDNŞ-in Qülləsi, Bakı Ağ Şəhər, Bakı Olimpiya Stadionu və digər görkəmli memarlıq layihələri daxil ediləcəkdir.

Современная архитектура (Страница: 108)

Подписание в 1994 году «Контракта года» стало причиной нового нефтяного бума в Баку. Крупномасштабные инвестиции в инфраструктуру и новое строительство значительно изменили архитектурный ландшафт города. К этим изменениям относится ряд пост-модерных архитектурных образцов. Помимо структур, которые строятся сейчас, в следующем десятилетии, к силуэту Баку будут добавлены Отель Полной Луны, Башня SOСAR, Белый Город, Бакинский Олимпийский стадион и прочие архитектурные проекты.

Park Bulvar (Səhifə: 108)

Парк Бульвар (Страница: 108)

Fəvvarələr Meydanı (Səhifə: 110)

Площадь фонтанов (Страница: 110) Dənizkənarı Bulvar (Səhifə: 111)

Dənizkənarı Bulvarın planlaşdırılması və inşası tamamilə Qasım Hacıbababəyov və Məşədi Mirzə Qəfər İsmayılov tərəfindən həyata keçirilmişdir. 1862-ci ildən 1867-ci ilə qədər Hacıbababəyov sahil parkını, su təchizatı sistemini və bir sıra fəvvarələri yaradaraq Mərkəzi Bakının sahil ərazisini inkişaf etdirmişdir. O, həmçinin artıq mövcud olmayan, Sisyanov Bağını, indi Fəvvarələr Meydanı kimi tanınan, Parapeti, və indi Araz kinoteatrının yerləşdiyi geniş karvansarasını layihələndirmişdir. Əslində Dənizkənarı Bulvarda minimum sayda bitki sahəsi mövcud idi. 1880-ci illərdə Bakının Meri Hoven

164

İrandan şəhərin limanına daxil olan gəmilərin məhsuldar torpaq formasında qeyri-rəsmi vergi ödəmələrini tələb edən qanun qəbul etdi. Qısa müddətdə parkı yaratmaq üçün kifayət qədər məhsuldar torpaq gətirildi. 1900-cü ildə Bələdiyyənin Bağçılıq Komissiyası polşalı mühəndis Kazimir Skureviçə tapşırıq verdi ki, Mir Babayevin İqamətgahının yaxınlığındakı (indiki ARDNŞ-ın binası), 20 metr enində olan sahil ərazisini, Bakının həddən artıq isti, quru və kəskin iqlimində dözəcək bitkilərlə dizayn etsin. On il sonra Məmməd Həsən Hacınski, Bələdiyyənin Tikinti Şöbəsinin başçısı Dumadan gəzinti yerlərinin genişləndirilməsi üçün maliyyə vəsaitlərinin ayrılmasını tələb etdi. Bakının Alman Lüteran Kilsəsini layihələndirmiş – Alman memarı Adolf Eyxlerin göstərişi əsasında yeni təkmilləşdirilmiş bulvarın ərazisi ARDNŞ-dən “Fenomen” binasına (1912, memar Cozef Ploşko) kimi uzadıldı, burada əvvəllər kinoteatr, restoran və kazino yerləşirdi, lakin sonradan Uşaq Kukla Teatrına çevrildi. Sonralar bulvar Bakı limanına qədər genişləndirildi.

İllər sonra artan dəniz səviyyəsi və suyun duzluluğu sahilin gəzinti yerlərində yaşıllıq zolağına ziyan vurdu. Bununla belə, indi Bulvar Milli Park hesab olunur və landşaftın yaxşılaşdırılması üçün güclü səylər göstərilir.

Прибрежный Бульвар (Страница: 111)

Первое планирование и строительство прибрежного бульвара осуществлено Гасымом Гаджибабабековым и Мешеди Мирза Гафар Исмаиловым. С 1862 года по 1867 год Гаджибабабеков развил прибрежную часть города Баку, создавая там прибрежный парк, систему водоснабжения и ряд фонтанов. Он также спроектировал несуществующий ныне Парк Цицианова, Парапет, известный как Площадь Фонтанов и постоялый двор, на месте которого сейчас стоит кинотеатр Араз.

Изначально на прибрежном бульваре было минимальное количество растительности. В восьмидесятые годы IXX века мер Баку Ховен, принял решение о выплате неофициального налога в виде плодородной земли, со стороны владельцев кораблей, прибывающих из Ирана. За короткий срок собралось достаточное количество плодородной земли, для того, чтобы создать парк. В 1900 году, Садоводческая Комиссия Муниципалитета приняла на работу польского инженера Казимира Скуревича, для дизайна территории шириной в 20 метров, расположенной около резиденции Бабаева (нынешнее здание SOСAR), растительной полосой, которая могла бы противостоять жаркому, сухому и резкому климату города. Спустя десять лет, начальник Строительного Отдела Муниципалитета Мамед Гасан Гаджински, попросил Думу выделить средства для расширения мест отдыха. На основании указаний архитектора Адольфа Эйхлера, спроектировавшего Немецкую лютеранскую церковь, усовершенствованный бульвар расположился от здания SOСARа до кинотеатраа «Феномен». Позже бульвар был расширен до Бакинского порта. Уровень моря, поднявшийся спустя годы и соленость воды, нанесли ущерб растительной полосе бульвара. Не смотря на это, сейчас Бульвар считается Национальным Парком и для улучшения его ландшафта проводятся активные мероприятия.

165

Şəhidlər Xiyabanı (Səhifə: 114)

Аллея Шехидов (Страница: 114) Bakı Hilton Oteli (Səhifə: 118)

Xəzər Dənizinin kənarında yerləşən Bakı Hilton Oteli Bakının mənzərəsinə ən son əlavələrdən biridir. İyirmi beş mərtəbəli otelə 309 qonaq otağı, konfrans və digər ictimai tədbirlər üçün üç mərtəbə, və o cümlədən restoran, istirahət otağı və damın üstündə hərlənən bar, bu paytaxtın 360 dərəcə görünüşünü əks etdirir. Binanın əsas mərkəzi nöqtəsi fantasktik qalereyadır.

Бакинский Отель Хилтон (Страница: 118)

Бакинский Отель Хилтон, который расположен на берегу Каспийского Моря, является одним из последних дополнений к панораме города. В 25 этажном отеле имеются 309 гостиных, три этажа для конференций и прочих общественных мероприятий, ресторан, комнаты для отдыха и вертящийся бар на крыше, который позволяет видеть весь город. Основной точкой здания является фантастическая галерея.

Alov Qüllələri (Səhifə: 120)

Bakı körfəzindən görünən təpədə yerləşən Alov Qüllələri kompleksi Azərbaycanın irsini şərəfləndirən müasir biznes, qonaqpərvərlik və yaşayış obyektidir. Bəzi alimlər Azərbaycanın etimologiyasını Atropatlara bağlayır (“Müqəddəs Atəşlə qorunan” mənasını verən qədim iran mənşəli mürəkkəb adın transliterasiyasıdır.). Əlavə olaraq əsrlər boyu Atəşpərəstlik – ayinlərində alovun mühüm rol oynadığı din və fəlsəfə – Azərbaycanın üstünlük təşkil edən dini olmuşdur. Qüllələrin inşasına 2007-ci ildə başlanılıb. Tamamlandıqdan sonra kompleksə otel, o cümlədən yaşayış və pərakəndə sahələr daxil olacaqdır.

Огненные Башни (Страница: 120)

Комплекс Огненные Башни, который расположен на возвышенности, видимой из Бакинского залива, является славящим наследие Азербайджана современным объектом бизнеса, гостеприимства и проживания. Некоторые ученые связывают этимологию Азербайджана с Атропатами (это транслитерация названия древнеперсидского происхождения, которое означает «Охраняемый священным огнем»). Кроме этого Огнепоклонничество – религия и философия, в ритуалах, которых огонь играет важную роль – являлся основной религией Азербайджана.

166

Строительство башен началось в 2007 году. После завершения строительства к комплексу будут добавлены отель, в том числе жилые и прочие объекты.

Forsizen Oteli (Səhifə: 122)

Forsizen Oteli Bakının memarlığının ən yeni incisi olmağa çalışır. Bu incə dizayn islam və osmanlı elementləri ilə yanaşı, 19-cu əsrin Avropa şəhər dizaynlarını və fransız riviyerasını xatırladır. 10 metr hündürlüyündə olan binanın nəhəng girişi mərasim paradları üçün imkanlar yaradır. İncə mühəndislik işləri vasitəsilə dizayn komandası sütunları olmayan, fəal zəlzələ zonasında şəhərin oturması üçün üstünlüyü olan nəhəng bal otağını hazırlaya bilmişdir.

Отель Форсизен (Страница: 122)

Отель Форсизен старается стать новейшей жемчужиной Бакинской архитектуры. Этот тонкий дизайн добился воссоединения исламских и османских элементов, с европейскими городскими дизайнами XIX века и напоминает французскую ривьеру. Гигантский вход десятиметрового здания создают возможность для проведения торжественных парадов. Дизайнеры, используя тонкую инженерную работу, сумели создать большую бальную комнату без колонн, которая отлично подходит для здания, расположенного в зоне повышенной сейсмоактивности.

Heydər Əliyev adına Mədəniyyət Mərkəzi (Səhifə: 125)

Tez bir zamanda şəhərin ən tanınmış sahil nişanı olan Heydər Əliyev adına Mədəniyyət Mərkəzi Bakının memarlığının inkişafı üçün yeni istiqamət təyin edən məharəti ifadə edir. Bina struktur rahatlığı təkcə xarici səth xətlərilə deyil, həmçinin platforma vasitəsilə birləşən və davamlı dövriyyəyə imkan yaradan interyer elementləri vasitəsilə ifadə olunur. Müxtəlif funksional sahələr – konfrans zalları, muzey və kitabxana – hər biri binanın ayrı seqmentini əhatə edir. Tikinti komponentləri və təbii elementlər arasında qarşılıqlı rol – məsələn, işıq və mənzərə – binanın çox ölçülü ictimai sahə təcrübəsini yaradaraq ətraf mühitlə əlaqəsinə imkan yaradır.

Культурный центр имени Гейдара Алиева (Страница: 125)

Культурный центр имени Гейдара Алиева, за кратчайший срок, превратившийся в эмблему города, выразил мастерство, определяющее новое направление для развития архитектуры в Баку. Структурная удобность здания выражается не только внешними линиями, а также, элементами интерьера, воссоединяемыми с помощью платформы и создающего возможность на

167

продолжительный оборот. Различные функциональные пространства – конференц-залы, музеи и библиотеки – охватывают отдельные сегменты здания. Взаимосвязь между строительными компонентами и натуральными элементами – например, свет и панорама, создает опыт многосторонней общественной отрасли здания, а также создает условия для связи с окружающей средой.

Muğam Musiqi Mərkəzi (Səhifə: 127)

Музыкальный Центр Мугам (Страница: 127) Heydər Əliyev Fondu (Səhifə: 128)

Фонд Гейдара Алиева (Страница: 128)

168