Oorlog in mijn buurt - De Pijp 22 pagina's preview

de

ska

er oud

at

ra

st

rt

ve

go

dijk tel ams

dh

Sta

k inc

fl

s

an

ej

d ee

he

er

tr us

nd

a nv

ja

de

ee

n

aa

aa

b ur

tu

t

in

ce

at

ra

st

s du

or

ibr

st

t

aa

tr

ns

e ijd

tw

tw

t

aa

tr

ns

e te

ill

at

ra

st

w

e ad

st

no

at

ra

va

st rs

ipe

ku

at

ur

nb

te

s ru

at

ra

st

r ge

stra

pers

aat

str

at

stra ant

raat

aat

estr

mauv

straat

l t

traa

agds

smar

diam

aat

astr

talm

oust

Van W

at

stra

ge n

t

traa

iers

saff

ste

ijk

ld

aat

str

tol

t

raa

ast

m lut

ste

ae

Am

aat

z rts

am

str

tol

ef joz

ade

elsk

isra

al

ana

elk

amst

WAT GEBEURDE ER IN JOUW BUURT, IN DE OORLOG?

88 kinderen uit De Pijp en 33 ouderen die tijdens de oorlog in die buurt verbleven, ont­ moetten elkaar in archieven en huiskamers (tussen snuis­ terijen, oude fotoportretjes en knuffels). De kinderen interviewden de ouderen en leerden zo uit eerste hand over de oorlog in hun eigen buurt en de ouderen leerden van de kinderen. De inter­ views van de kinderen staan in dit boek, aangevuld met interviews en oorlogsverhalen geschreven door onderzoekers en schrijvers.

Het boek is te gebruiken als interactieve gids met 45 oorlogsverhalen uit De Pijp en als handleiding bij buurton­ derzoek: voor alle Amsterdam­ mers die meer willen leren over de oorlogsgeschiedenis van hun wijk.

Neem de kaart aan de achterzijde van de omslag, pak een pen en zet je eigen wandeling of excursie uit.

Oorlog in mijn Buurt - De Pijp Hoofdredactie en tekst: Minka Bos Met bijdragen van: Claudia Carli, Cees Kleijn, Stijn Reurs Fotografie: Katrien Mulder Ontwerp en tekeningen: Monique Wijbrands www.oorloginmijnbuurt.nl

STADHOUDERSKADE 107-1

Onze buurman is een Jodenjager . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

84

Verzet in de Oranjeschool . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

86

Iedereen kende elkaar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

88

Hennie overleefde Auschwitz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

92

Schietoefeningen onder de kerk . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

94

Netjes in de rij . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

96

TOLSTRAAT 84

TWEEDE JACOB VAN CAMPENSTRAAT 84 AMSTELDIJK

Elke zondag naar de mis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

10

Met vader in het verzet . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

12

De stamboom redde vaders leven . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

14

Alle vrienden vermoord . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

16

AMSTELDIJK 18

AMSTELDIJK 67

BURGEMEESTER TELLEGENSTRAAT 47 II BURGEMEESTER TELLEGENSTRAAT 47 II

TWEEDE JAN STEENSTRAAT 25 TWEEDE JAN VAN DER HEIJDENSTRAAT 46 TWEEDE JAN VAN DER HEIJDENSTRAAT 75-77

TWEEDE VAN DER HELSTSTRAAT 26

Brieven van een jonge pianist . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24

CEINTUURBAAN

Vader had bewondering voor het nationaal-socialisme . . . . . . . . . . . . . . .

26

Ruzie over wie de verduistering ‘s ochtends weg moet halen . . . . . . . . . .

28

De ster was van haar jas gewaaid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

32

De ‘moffenfamilie’ in de straat . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

34

10 dagen op hongertocht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

36

Kastanjes rossen in het Sarphatipark . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

44

Het poeziëalbum van Alida . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

46

Met vriendjes granaatscherven zoeken . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

48

Juffrouw Van Catella mocht niet meer lesgeven . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

52

Na de oorlog pakten ze mijn zuster . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

54

CEINTUURBAAN 55

DANIËL STALPERTSTRAAT 44 DIAMANTSTRAAT

EERSTE JAN VAN DER HEIJDENSTRAAT 120

EERSTE JAN VAN DER HEIJDENSTRAAT 161-163

GOVERT FLINCKSTRAAT 265 I HENRICK DE KEIJSERPLEIN

KAREL DU JARDINSTRAAT 74-76 LUTMASTRAAT 199

LUTMASTRAAT 235

De NSB zou de armoede aanpakken . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Niemand sprak over de onderduikers . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

64

Fietsendieven en katten in de boom in oorlogstijd . . . . . . . . . . . . . . . . . .

66

Valse persoonsbewijzen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

68

Zingen met zuster Ignasia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

72

Hetty en Annie zijn weggehaald . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

74

Kind in de onderduik . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

76

PIETER AERTSZSTRAAT 5

RUSTENBURGERSTRAAT 73-77 RUSTENBURGERSTRAAT 236 SAFFIERSTRAAT 109

SINT WILLIBRORDUSSTRAAT

84

88 32 46

28

Houtjes pikken tussen de tramrails . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 56

MAUVESTRAAT 8

104

44 36 26

108+11 114+11 104+106 52

OORLOG IN MIJN BUURT

2

TWEEDE VAN DER HELSTSTRAAT 26

Vechten op het Waterlooplein . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

106

Het poeziëalbum van Alida . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

108

Elke dag verdwenen kinderen uit onze klas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

112

Ondergedoken op een kamertje . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

114

Suiker sparen voor papa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

116

Moeder had een hekel aan het communisme . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

124

Als je je maar hield aan de regels . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

126

Hanny bracht ons elke dag naar school . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

128

VAN OSTADESTRAAT 201-203 VAN OSTADESTRAAT 201-203 VAN OSTADESTRAAT 201-203 VAN OSTADESTRAAT 201-203 VAN WOUSTRAAT

VAN WOUSTRAAT 43 II VAN WOUSTRAAT 58

VAN WOUSTRAAT 84 III

Hun uniformen en discipline spraken me erg aan . . . . . . . . . . . . . . . . .

132

Het poeziëalbum van Alida . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

134

Verliefd en ondergedoken . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

136

Verraden door zakenpartner . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

144

Het verzet in IJssalon Koco . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

146

Mijn vader was de eigenaar van de Koco IJssalons . . . . . . . . . . . . . . .

148

Bevallingsweeën op het dak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

152

De gouden turnploeg . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

154

VAN WOUSTRAAT 114 II VAN WOUSTRAAT 116 II

VAN WOUSTRAAT 148 II VAN WOUSTRAAT 149 VAN WOUSTRAAT 149

VAN WOUSTRAAT 171 II

VAN WOUSTRAAT 174 III

BUURTONDERZOEK 1

92

12+ 16 72 66 48 16+24

Wie woonden er in jouw huis of straat tijdens de oorlog . . . . . . . . . . . . . .

39

Interview je oude buurvrouw! (of buurman) 1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

59

Interview je oude buurvrouw! (of buurman) 2 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

79

jouw familie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

99

BUURTONDERZOEK 3 BUURTONDERZOEK 4

94 + 96 10 76

128 132

19

BUURTONDERZOEK 2

12 126

Jouw huis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

BUURTONDERZOEK 5 BUURTONDERZOEK 6

134+136 14 124 68+146+148 144 56 54+152 154 86

Oorlogsverhalen uit de buurt die nog niet in dit boek staan . . . . . . . . . . .

119

en nu jij . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

139

vragen bij de verhalen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

159

BUURTONDERZOEK 7 BUURTONDERZOEK 8

64

34

74

INLEIDING . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6 BEGRIPPENLIJST

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

172

COLOFON / DANK AAN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 176 BEELDCREDITS . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 178 AANTEKENINGEN OORLOG IN MIJN BUURT

3

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 179

Kastanjes rapen in het Sarphatipark, 1936

interview met

interview door

JETTY PHILIPPUS 20 JAAR TOEN DE OORLOG BEGON

DANA EN INSSAF

10 DAGEN OP HONGERTOCHT

EERSTE JAN VAN DER HEIJDENSTRAAT 120

W

diepe kuil gegraven. En daar werden de mensen dan ingegooid. In lakens en dekens. Dat is met mijn vader ook gebeurd. Hij is begraven in een massagraf.”

ij zijn Dana en Inssaf, 12 en 11 jaar oud. We interviewden mevrouw Philip­ pus in het bejaar­ dentehuis in de Ferdinand Bolstraat, waar ze elke week komt. Ze woonde tijdens de oorlog in De Pijp, samen met haar ouders. Ik vond het een informatief gesprek maar het was voor haar soms wel emotioneel.

Bent u ook op hongertocht geweest tijdens de Hongerwinter?

“Ja, met mijn moeder heb ik in februari 1945 tien dagen lang met honger en in de vrieskou door het land gefietst. Ik zie het nog voor me: al die magere mensen achter elkaar aan zwoegend, met handkarren en fietsen, op hongertocht. We namen spullen mee om te ruilen, zoals lakens of schoenen.

Uiteindelijk kwamen we van onze hongertocht terug bij de Berlagebrug. Klokslag acht uur ’s avonds, dan moesten we eigenlijk al binnen zijn. Op de brug stonden Duitsers. We mochten er niet door. Wat hebben wij toen gehuild bij die Duitsers ‘Hou ons niet aan. Mogen we ons eten houden...?’ We mochten er door. Godzijdank.”

Wat is uw belangrijkste herinnering aan de Tweede Wereldoorlog?

“Mijn vader werd erg ziek in de oorlogstijd. Hij zag het eigenlijk niet meer zitten. Hij kon niet geloven dat de oorlog ooit afgelopen zou zijn.

Hij zat altijd thuis, deed niets meer. Raakte uit­ geput. Hoe we ook met hem praatten: hij had de moed niet meer. De hele dag lag hij in bed.

Vanuit zijn bed keek hij altijd naar een schilderij met een prachtig bosgezicht. Dan zei mijn va­ der: ‘Daar wil ik heen.’ Zijn longen werden op het laatst ook nog aangedaan door tuberculose.

Op 29 maart 1945 overleed hij. Zes weken voor­ dat er vrede kwam.

Een gewone begrafenis, dat ging niet meer. Alle kerkhoven lagen vol. Er kwamen zoveel mensen te overlijden aan het einde van de oorlog. Door honger en armoede.

Op de Oosterbegraafplaats hadden ze een grote,

Wat merkte u in de buurt van de Hongerwinter?

“Mensen hakten bomen om. Om thuis te ge­ bruiken in de kachel. Alle vuilnis werd naar het Sarphatipark (in de oorlog heette het ‘Bolland­ park), gebracht. Kan je nagaan hoe het daar ge­ stonken heeft.

Uit de leegstaande huizen van de gedeporteerde Joden werd al het hout gesloopt. Daar heb ik ook aan meegedaan. Samen met mijn schoonzuster.

Uit een leeg huis in de Kuipersstraat sjouwden we een balk naar huis. Mijn verloofde zaagde die thuis in kleine stukjes.”

OORLOG IN MIJN BUURT

36

Mensen zoeken in de vuilnishopen in het Sarphatipark naar iets bruikbaars, 1945

Jongens vervoeren een gesloopte deur op de fiets om als brandhout te gebruiken, hongerwinter 1944-1945

interview met

interview door

HERMAN MOEDERZOON 11 JAAR TOEN DE OORLOG BEGON

JAN, KARIEM EN BEAU

VALSE PERSOONSBEWIJZEN

RUSTENBURGERSTRAAT 73-77 DRUKKERIJ RUSTENBURG

W

Was het werk van uw vader niet gevaarlijk?

“Als er een pakje werd afgehaald bij de drukkerij, moest je altijd opletten dat je wel de goede per­ soon voor je had. Op de trap lag dan altijd een pa­ pier met naam en foto van degene die het pakje kwam halen, dan kon je zien of je het wel aan de juiste persoon afgaf. Als iemand anders kwam, moest je je van de domme houden, want dat zou een verrader kunnen zijn. Ik weet nog dat, dat een keer gebeurde. Een onbekende kwam langs en zei: ‘Ik kom het pakje halen van Henk.’ Ik deed alsof ik van niets wist en zei: ‘Henk?’

‘Je kent toch wel Henk?’

‘Ik ken geen Henk. Ik weet van niks.’”

ij zijn Jan, Kariem en Beau, 11 en 12 jaar. We inter­ viewden Herman Moederzoon. Hij woonde samen met zijn ouders boven hun drukkerij in De Pijp: Drukke­ rij Rustenburg. We gingen met de trein naar Purmerend, waar mijnheer Moe­ derzoon nu woont, om hem te intervie­ wen. Hij is al heel oud, maar kon toch nog heel veel verhalen over de oorlogs­ tijd vertellen.

Hebben jullie Joodse mensen kunnen helpen met die papieren?

“Ja, gelukkig wel. Ik weet nog dat voor een Jood­ se zakenrelatie mijn vader en ik katholieke pa­ pieren maakten. In al zijn documenten werd hij katholiek, inclusief zijn zakboekje. Dat zakboekje moest er natuurlijk echt uit zien, niet al te nieuw en glanzend, maar gebruikt, oud en vergeeld.

Toen hebben mijn vader en ik op dat papier staan piesen. Die Joodse relatie en zijn hele gezin zijn de oorlog doorgekomen. We hebben altijd con­ tact met ze gehouden.”

Wat deed u in de oorlog?

“Ik zat op school en hielp mijn vader in de druk­ kerij. Mijn vader was een vervalser. Hij vervalste trouwboekjes en geboorteakten voor Joden, zoda­ nig dat die Joden christelijk leken te zijn, en niet opgepakt zouden worden. Ik was zijn koerier. Wat hij gemaakt had moest vervoerd worden. Maar als een volwassene met zo’n pakje loopt, dan wordt hij aangehouden. Een kind lieten ze lopen.

Ik liep over de Van Woustraat, aan de rechter­ kant. En vader liep aan de linkerkant. Mocht er wat gebeuren, dan kon hij zo naar me toelopen.

Altijd liep ik vlak langs de huizen. Als ik een Duit­ ser tegenkwam dan liep ik niet weg. Je moet er juist langs lopen. En lachen naar ze. Ik was niet zenuwachtig. Je dacht er niet bij na.”

OORLOG IN MIJN BUURT

38

interview over

onderzoek door

SAMUEL GROSZ 18 JAAR TOEN DE OORLOG BEGON

LOULOU, MAX EN LUNE BRIEVEN VAN EEN JONGE PIANIST

BURGEMEESTER TELLEGENSTRAAT 47 II

I

naar Nel. De brieven die Nel terugschrijft bie­ den hem de nodige afleiding, zo schrijft hij. De briefwisseling met Nel wordt steeds inniger. Tot Nel in 1944 zijn laatste briefkaart ontvangt, die hij uit de trein had gegooid: die reed van Kamp Westerbork naar Auschwitz.

n het NIOD lazen wij de brieven die de jonge pianist Samuel Grosz stuur­ de vanuit Kamp Westerbork naar zijn vriendin Nel Kroonenberg. Grosz had bij Nel en haar ouders ondergedoken gezeten op de Burgemeester Telle­ genstraat 47. Zijn schuilnaam tijdens de oorlog was Gerard de Groot. Onder die naam schreef hij brieven aan Nel, over zijn omstandigheden, spullen die hij nodig had en zijn pogingen om te bewijzen dat hij de Hongaarse nationaliteit had. Op die manier probeerde hij uit het kamp te komen. Het is niet gelukt.

‘25 januari 1944 Liefste Nel, Indien je deze briefkaart mocht bereiken, dan denk eraan, dat ik dan al, ergens, ver weg over de Nederlandse grens zal zijn. Ja Nel, zeker moest het zo zijn.

Ik kan het tenminste niet meer tegenhouden. Ik zal het maar zo nemen zoals het is en proberen het beste ervan te maken. Wees maar niet treurig hoor, want ik kan er wel in berusten, omdat ik het vaste vertrouwen heb, dat alles weer goed zal komen.

Alleen spijt het mij zo verschrikkelijk voor jou, dat ik je op deze boodschap niet kan voorbereiden, want ze zal voor jou wel komen als een donderslag uit een heldere hemel.

Op 12 september 1943 werd Samuel Grosz, lo­ pend op de Jozef Israelskade, opgepakt. Thuisge­ komen van haar werk vond Nel Kroonenberg een briefje op de trap met daarop een bericht van Samuel over zijn arrestatie:

Liefste Nel, hoeveel ik van je houd, en hoe reuze dankbaar ik je voor alles ben, wat je voor mij gedaan hebt, kan ik je in woorden niet zeggen. Ik hoop het je nog eens te kunnen bewijzen. Mijn hartelijke dank en beste groeten ook naar alle anderen. Vooral naar je familie.

Dan, dag Nel, tot spoedig wederziens in Amsterdam.

Wees intussen hartelijk gegroet van je vriend, Gerard.’

‘Beste Nel, Ik vertoef in de Joodsche Schouwburg en heb niets bij mij. Misschien kan je bij je kennissen het één en ander voor mij krijgen, tenminste het allernoodigste. Het gaat om: toiletartikelen zoals zeep, scheergerei, tandpasta, tandenborstel, schaar, ondergoed, handdoeken, schoenpoetsgerei, wollen trui, heerenjas en dekens.

Liefst had ik alles in een rugzak verpakt. Enfin je ziet maar.

Bij voorbaat dank en vele groeten aan allen van Samuel Grosz.’

Op 31 mei 1944 werd Samuel Grosz in Auschwitz vermoord. Hij werd 22 jaar.

Samuel wordt naar Kamp Westerbork overge­ bracht en schrijft vanuit het kamp veel brieven

Lees meer over Nel Buter op pag 16

OORLOG IN MIJN BUURT

24

interview met

interview door

NOL KOOT 8 JAAR TOEN DE OORLOG BEGON

CEES KLEIJN EN STIJN REURS DE NSB ZOU DE ARMOEDE AANPAKKEN

TWEEDE VAN DER HELSTSTRAAT 26

O

altijd veel contact met Joden. Ik kan me niet her­ inneren dat mijn vader een hekel had aan Joden.”

nderzoekers Cees Kleijn en Stijn Reurs interviewden meer dan 400 Nederlandse NSB’ers en SS’ers en hun kinderen. In hun interviews bespraken Kleijn en Reurs de misstappen die mensen gemaakt hadden, maar zij vonden ook de menselijke verhalen achter de ‘foute mensen’.

In dit interview het verhaal van Nol Koot.

Zijn vader, Hendrik Koot, was lid van de WA, (knokploeg van de NSB), en werd tijdens rellen tussen de WA en Joden gedood. Zijn dood gebruikten de Duitsers als aanleiding om heel veel Joden op te pakken. Nol was de jongste in het gezin, hij had vijf broers en twee zussen. Na de oorlog viel het gezin uit elkaar.

Zingen en varen bij de Jeugdstorm “Halverwege de jaren dertig waren mijn ouders lid geworden van de NSB. Eerst mijn moeder en daarna mijn vader. Ze hoopten dat de armoede in Nederland door de NSB aangepakt zou wor­ den. Mijn drie broers gingen bij de Jeugdstorm en meldden zich later voor de SS. Zelf werd ik ook lid van de Jeugdstorm en dat was eigenlijk een heel leuke tijd. We deden daar veel leuke dingen, zoals zingen en varen. Mijn oudste twee broers zaten in Engeland, die heb ik pas na de oorlog teruggezien.

Door de oorlog raakte ons gezin verscheurd.”

Bevrijding “In september 1944 kwam ‘Dolle Dinsdag’. Deze dag werd zo genoemd omdat er geruchten wa­ ren over de bevrijding van Nederland. De geal­ lieerde soldaten zouden in aantocht zijn. Tien­ duizenden NSB’ers en hun families vluchtten halsoverkop naar Duitsland. Ik kan me herinne­ ren dat ik met mijn moeder in een trein naar Dantzig vluchtte, in wat nu Polen is. Daar zagen we mijn broer Rien, die bij de SS was en vanwe­ ge verwondingen in het ziekenhuis lag.

Vader “Op deze foto sta ik in het midden. Ik ben dat klei­ ne blonde jongetje. Het was op de begrafenis van mijn vader, die enkele dagen daarvoor was overle­ den na een vechtpartij op het Waterlooplein. Van die dagen, en ook van de begrafenis, weet ik ei­ genlijk niets meer. Ik heb het allemaal in een roes meegemaakt.

Mijn vader was een lieve, vrolijke man, die met ie­ dereen wel op kon schieten. Hij had voor de oorlog veel Joodse vrienden, omdat hij in de Diamant­ slijperij Asscher had gewerkt en later een stof­ fenwinkel was begonnen. Door zijn werk had hij

Toen we weer in Nederland kwamen, was de oorlog net voorbij. Mijn moeder werd gearres­ teerd omdat ze lid was van de NSB. Ik was 13 jaar en werd in een pleeggezin ondergebracht.

Kort daarna kreeg ik een ongeluk. In het zieken­ huis lag ik lange tijd tussen gewonde Canadese en Duitse soldaten. Ik zag de Canadese soldaten sigaretten en snoep geven aan de Duitsers. Ze waren heel aardig tegen elkaar, en dat na al die jaren van oorlog.”

OORLOG IN MIJN BUURT

104

De begrafenis van Hendrik Koot. Nol Koot is het kleine jongetje in het midden. Zijn broer Rien Koot staat achter hem met verband om zijn hoofd.

Anton Mussert brengt de Hitler groet

BUURTONDERZOEK 1:

JOUW HUIS De oorlog heeft overal plaatsgevonden, ook in jouw buurt. In jouw straat en in jouw huis.

Overal zijn verhalen te vinden. Klein en groot.

Wat is er in jouw huis en in jouw straat gebeurd?

Dat gaan we in de buurtonderzoeken uitzoeken.

OORLOG IN MIJN BUURT

107

BUURTONDERZOEK 1 Hallo, wie ben jij?

Wat is je adres?

Woon je in een oud huis? Of in een nieuw huis?

Wanneer is jouw huis gebouwd, denk je?

Laten we dat eens uitzoeken...

DE BOUWGESCHIEDENIS VAN JOUW HUIS Wanneer is jouw huis gebouwd? Vraag het je ouders!

Of probeer het uit te vinden via internet.

Heb je het gevonden?

Nu kan je op zoek naar de bouwtekeningen van jouw huis.

OORLOG IN MIJN BUURT

108

JOUW HUIS WOON JE IN EEN HUIS, DAT IS GEBOUWD VOOR 1905?

Dan vind je de bouwtekeningen op de ‘Beeldbank’ van het Stadsarchief Amsterdam.

Ga naar: beeldbank.amsterdam.nl en vul rechts bovenin jouw straat en huisnummer in (zorg ervoor dat je de straatnaam goed schrijft, anders vind je niets!)

Klik dan, onder ‘Filter op’: ‘bouwtekening’.

Wat vind je?

Klik de tekeningen eens aan. Wat valt je op?

Welk jaar staat op de tekening?

En kan je de naam op de tekening lezen?

Is de indeling van jullie huis nog dezelfde als op de tekeningen?

WOON JE IN DE ‘NIEUWE PIJP’? IN DIE BUURT ZIJN VEEL HUIZEN GEBOUWD NA 1905.

Voor de bouwtekening van jouw huis kan je terecht bij het bouwarchief in het Stadsdeelkantoor van Amsterdam Zuid, (President Kennedylaan 923). Voorafgaand aan je bezoek maak je een afspraak.

Bel naar de gemeente: 020-14020 of stuur een mail: stadsdeel@zuid.amsterdam.nl en vraag of je een afspraak kan maken om het bouwarchief in te zien. Vertel in je telefoontje of mail om welk adres het gaat, waarvan je de tekeningen wil bekijken en waarom je die in wil zien.

Neem je docent en klasgenootjes mee. Dit is een leuke excursie!

Hoe zag jouw straat er rond 1940 uit? Wat denk je? Zouden er auto’s zijn geweest? Fietsen? De tram? Waren er bomen in de straat? En zijn die kleiner dan die van nu? Of staan ze er nu niet meer?

OORLOG IN MIJN BUURT

109

BUURTONDERZOEK 1

JOUW HUIS

OUDE FOTO’S VAN JOUW HUIS EN STRAAT Laten we oude foto’s bekijken. Schuif met je mede-onderzoekers achter de computer en vul in: www.beeldbank.amsterdam.nl.

Vervolgens vul je rechts bovenin jouw straat in. Wat vind je? Foto’s, tekeningen? Maak ze groter. En wat als je nu ook nog zoekt op jouw adres met jouw huisnummer? Valt je iets op aan de oude foto’s? Is je straat nog hetzelfde gebleven? Wat is er veranderd? Zitten dezelfde winkeltjes er nog, in de winkelstraat bij jou om de hoek? Zoek eens op?

Heb je een foto gevonden?

Plak hier een printje of tekening

Lukt het je om dezelfde foto te maken van je huis nu?

Plak die foto hier

OORLOG IN MIJN BUURT

110

St ho ad

u

de rs ka

de

tweede jacob van campenstraat

marie heinekenplein

penstraat

daniel stalpertstraat

d ard

r

ge

t

y Cu

er

rt

ve

go

aat

str aat

jan rste

ark

ep

i hat

p

sar

bol raat

ckst

in t fl gover

t

raa

kst

nc fli

g. doustr

aat st r Albert Cuyp

t

raa

pst

Alb

nd

saenredamstraat

aat

str

ou

ferdina

boerenwetering

e ruysdaelkad

quellijnstraat

tweede jacob van cam

aat

nstr

stee

ee

t raa nst ijde e h r n de n va e ja t s r ee

van

baan

uur eint

stra

lutma stra

at

ge

stra at

jozef israelskade

amstelkanaal

aat

ghstr

ansin

dag mes

vincent van goghstraat

f. bolstraat

van hiligaertstraat

lizzy

aat rstr too s a p w.

bur

at tstra roos elis t corn

lein

cornelis troostplein

serp

ruysdaelkade

l du

kare

traat

rgers

nbu ruste

raat

inst

jard

key

at

h. de

ru

tade

aat

rstr

rge

bu sten

c

os van

t

raa

est

ad ost

me