1
ADVIESCOMMISSIE WELSTAND EN MONUMENTEN ZAANSTAD JAARVERSLAG 2019
2 ADVIESCOMMISSIE WELSTAND EN MONUMENTEN ZAANSTAD JAARVERSLAG 2019
Bouwwerk met zuurstofcilinders, vol in het zicht
“Als je het niet verbergt, laat het dan maar zien.” Marlies van Diest, voorzitter Adviescommissie Welstand en Monumenten Zaanstad
3
Voorwoord Het is vreemd om in deze corona-tijd een voorwoord voor een jaarverslag over vorig jaar te schrijven. De wereld staat op zijn kop, in de reeks van vitale beroepen staan wij zeker niet bovenaan. En toch gaat de stroom bouwaanvragen door.
benoemt krachtig met historisch besef de kernkwaliteiten waaraan Zaanstad haar identiteit ontleent. Naast de bebouwde stad komt gelukkig en zeer terecht het landschap als continue waarde en kernkwaliteit sterk naar voren.
Direct de eerste week na de lockdown zijn wij overgestapt op een digitale vorm van vergaderen. Eerst nog zonder bezoek, nu met bezoek. Omwonenden of belangstellenden kunnen ook als toehoorder de digitale openbare vergadering ‘bezoeken’. Dit digitale vergaderen blijkt ook voordelen te hebben; met een ontwerpend beroep zijn wij gewend digitaal te werken en hebben meestal alle faciliteiten om dit te doen thuis. De digitale ontwerptekeningen zijn nu van zeer dichtbij te bekijken. Alle plannen, met onderliggende stukken zijn vooraf digitaal te bestuderen. Goed voorbereid lijkt het ook of er beter naar elkaar geluisterd wordt. Belangrijkste nadeel is natuurlijk het gebrek aan menselijk contact met de indieners, bewoners voor wie er veel van afhangt of de commissie positief adviseert over hun plannen.
Interessant in het stuk is het intermezzo Zaans idioom, over architectuur. Hier wordt niet alleen de Zaanse houtbouw en het industrieel erfgoed maar ook de woningbouw als cultuurhistorisch waardevol bebouwingstype benoemd. Veel van de woningvoorraad in bezit van de corporaties wordt de komende periode verduurzaamd. Positief, maar wel met het gevaar dat met die verduurzaming een hele periode uit de bouwgeschiedenis verdwijnt ten behoeve van isolatie achter gladgestreken gestucte gevels, of met een beetje geluk, minerale steenstrips.
Dat contact met bewoners van wezenlijk belang is bij de beoordeling blijkt bij aanvragen in de linten. Het werkgebied van de commissie Zaanstreek omvat niet alleen de zeven dorpen waar Zaanstad uit is voortgekomen maar ook de dorpen van de gemeente Oostzaan en Wormerland. Een reeks aan kleinschalige linten met voor de goede kijker per lint kleine architectonische en stedenbouwkundige verschillen die de streek zijn aangename variatie geeft. Van dakkapel tot droomvilla; alles komt langs. Vaak blijkt daarbij dat ons doel: behoud van de dorpse identiteit van de linten bij de bewoners zelf wel weerklank vindt, maar dat vooral de architect moet worden overtuigd om een meer gebiedseigen ontwerp te maken. Het zijn, in verhouding tot de ontwikkelgebieden, kleine ingrepen maar in zijn veelheid zeker zo beeldbepalend. Sterker: met de forse bouwopgave wordt de roep om behoud van lokale eigenheid en dorpsidentiteit steeds sterker. Gelukkig onderkent de gemeente het belang van de bestaande stad steeds meer. De nota Ruimtelijke Kernkwaliteiten; bouwstenen voor de omgevingsvisie,
Gelukkig geeft de welstandsnota ons handvatten om op basis van argumenten de oorspronkelijke architectonische en stedenbouwkundige kwaliteiten te behouden. Dit vanuit de overtuiging dat duurzaamheid niet alleen met energietransitie maar ook met leefbaarheid en houdbaarheid te maken heeft. Dit is echter vaak aan het eind van een lang traject waar wij met uitvoerders en bouwmanagers aan tafel komen te zitten en de (financiële) marges al bepaald zijn. Het zou helpen het naoorlogs erfgoed te inventariseren en de mooie voorbeelden een extra aanwijzing, bijvoorbeeld als karakteristiek pand, te geven, om zo pandeigenaren bewust te maken van de kwaliteiten van deze pareltjes uit de naoorlogse tijdperiode. Naast de studie met kernkwaliteiten kunnen wij de studie De identiteit van Zaanstad, linten, dijken en paden in onze gesprekken gebruiken. Een prachtig genuanceerd onderzoek naar de geschiedenis en identiteit van de historische dragers van de verschillende dorpen. Een stuk dat wij als hoeders van die identiteit, ondersteund door de nieuwe omgevingswet, maar al te graag willen gebruiken in ons gesprek met de bewoners. Marlies van Diest, voorzitter Adviescommissie Welstand en Monumenten Zaanstad
4 ADVIESCOMMISSIE WELSTAND EN MONUMENTEN ZAANSTAD JAARVERSLAG 2019
5
Inhoud 1.
Omgevingswet zet de toon
6
BIJZONDER PLAN - Lagedijk, Zaandijk
8
2.
Commissie, beoordelingskaders en werkwijze
10
GROOT PLAN - Jan Eijdenbergstraat, Zaandam
14
3.
Uw adviezen in 2019
16
KLEIN PLAN - Oevers en beschoeiingen, Zaanstad
26
5.
Evaluatie en aanbevelingen
28
HOE IS HET MET? OUD PLAN - Zuurstoftanks en Flessenberging ZMC, Zaandam
30
Colofon
32
6 ADVIESCOMMISSIE WELSTAND EN MONUMENTEN ZAANSTAD JAARVERSLAG 2019
Hoofdstuk 1 Omgevingswet zet de toon Terugkijkend op het afgelopen jaar zien we dat de Noord-Hollandse gemeenten zich intensief aan het voorbereiden zijn op de Omgevingswet. Het is een immense opgave om op tijd klaar te zijn met de nieuwe vergunningprocessen en het digitale stelsel. De omgevingsvisie en het omgevingsplan moeten gestalte krijgen. En dan komt ook het vraagstuk van de kwaliteitsadvisering om de hoek kijken. Dat is urgent, want voor het inwerkingtreden van de Omgevingswet moeten alle gemeenteraden in Noord-Holland hun gemeentelijke adviescommissie ingesteld hebben. Zelfs als u niets wilt veranderen aan de advisering, moet de adviescommissie opnieuw worden ingesteld omdat de wettelijke grondslag van de oude commissie vervalt. Wel is het daarbij mogelijk om de oude commissie(s) over te laten gaan naar de nieuwe commissie.
Handreiking om uw kwaliteitsadvisering ‘Omgevingswet-proof’ te maken Het afgelopen jaar heeft MOOI Noord-Holland actief meegewerkt aan de totstandkoming van een handreiking voor het adviesstelsel onder de Omgevingswet. Deze handreiking werd gemaakt in opdracht van de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG), de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE) en de Federatie Ruimtelijke Kwaliteit (FRK). Op 17 februari 2020 werd het eerste deel van de handreiking gepubliceerd. Deel twee, met voorbeeldregels voor het instellingsbesluit van de nieuwe gemeentelijke adviescommissie, volgt spoedig of is inmiddels verschenen. De handreiking is een handig hulpmiddel om in de komende periode de advisering over goede omgevingskwaliteit ‘Omgevingswet-proof’ te maken.
Dilemma’s Het afgelopen jaar bent u al geïnformeerd over de veranderingen ten aanzien van de advisering, zoals die in de Omgevingswet zijn opgenomen. In het voorgaande jaarverslag hebben we stilgestaan bij een aantal dilemma’s die daarmee samenhangen. Zoals de vraag hoe maatschappelijke participatie en advisering door deskundigen elkaar kunnen versterken. En de vraag of de advisering wordt ingezet tijdens het hele plan- of ontwerpproces, of alleen als een check aan het eind. Ook het dilemma van de proportionaliteit kwam aan de orde: hoe zorg je dat de advisering in goede verhouding staat tot de betekenis/invloed van een plan op de publieke ruimte, en hoe organiseer je het zo dat iedere initiatiefnemer de route vindt die het beste past bij de vraag? En last but not least: is kwaliteit een kwestie van regelgeving of van anders kijken? Het doel van de ruimtelijke kwaliteitsadvisering is niet het toetsen aan regels. Het gaat om een zorgvuldige en begrijpelijke afweging: draagt een initiatief bij aan de prettige leefomgeving die de gemeente en de gemeenschap voor ogen heeft.
Hoe zit het precies? Na het inwerkingtreden van de Omgevingswet blijft veel beleid en regelgeving gewoon van kracht. Hier zorgt de ‘bruidsschat’ voor die het Rijk aan de gemeenten meegeeft. Uw bestemmingsplannen, maar ook uw welstandsnota en lokaal cultureel erfgoedbeleid gaan automatisch over naar de nieuwe situatie en maken straks direct of indirect onderdeel uit van het omgevingsplan. Uw huidige Adviescommissie Welstand en Monumenten Zaanstad is echter niet in die ‘bruidsschat’ opgenomen. In artikel 17.9 van de Omgevingswet wordt namelijk een nieuwe commissie geïntroduceerd: de gemeentelijke adviescommissie. Gemeenten hebben de taak om zelf invulling te geven aan deze commissie. Art 16.15a van de wet stelt dat gemeenten in ieder geval advies vragen aan de gemeentelijke adviescommissie bij een ingreep aan een rijksmonument en bij alle andere door de gemeenteraad en/of het college van B&W aangewezen gevallen. Dit kan zowel over omgevingsvergunningen als over beleid gaan. Op den duur kan in het omgevingsplan precies worden aangeven bij welke activiteiten advies gevraagd moet worden aan de commissie.
7
Keuzes Met uitzondering van de genoemde advisering over rijksmonumenten, bepaalt u dus zelf hoe de advisering over omgevingskwaliteit wordt ingevuld en welke adviseurs daarbij worden ingeschakeld. De huidige adviescommissies kunnen vrij eenvoudig overgaan in de nieuwe gemeentelijke adviescommissie. Maar de gemeente kan ook kiezen voor verdere doorgroei naar bredere en vroegtijdige advisering, waarvoor de Tweede Kamer in een vrijwel unaniem aangenomen motie zijn voorkeur heeft uitgesproken. Ook de VNG, opdrachtgever van de handreiking, benadrukt dit streven: brede en vroege kwaliteitsadvisering is nodig bij uitnodigend en meer op ondersteuning van de initiatiefnemer gericht omgevingsbeleid. Dat gebeurt bij voorkeur in een helder en samenhangend adviesstelsel, zodat iedereen weet wie wanneer over wat adviseert. En waarbij de onafhankelijke advisering de ambtelijke processen aanvult en ondersteunt. Verder met advisering over goede omgevingskwaliteit Uw gemeente bereidt zich al voor op het nieuwe adviesstelsel. Het afgelopen jaar hebben wij hier met vertegenwoordigers van uw gemeente een enkele keer over gesproken. Wij hebben begrepen dat de voorlopige inzet van de gemeente is om de onafhankelijke advisering door de gemeentelijke adviescommissie uit te laten groeien tot een brede erfgoed- en ruimtelijke kwaliteitscommissie, met als aandachtsgebied de linten en de stadsdelen waar de MAAK kwaliteitsteams niet actief zijn, dus tot een brede advisering vroeg in de planvormingsprocessen, bij voorkeur in samenhang met de kwaliteitsteams.
De inhoud van het kwaliteitsbeleid Uiteraard zijn dit vooral procedurele zaken. Eigenlijk gaan we veel liever met uw gemeente in gesprek over de inhoud van het kwaliteitsbeleid onder de Omgevingswet. Wat zijn uw ambities? Wat is uw opvatting van omgevingskwaliteit. In welke mate neemt de gemeente regie en wat wordt aan de mensen zelf overgelaten. Wat betekent dat voor de verschillende gebieden in de gemeente? En hoe weerspiegelt dat in de omgevingsvisie, het omgevingsplan en ander beleid? De nieuwe vormgeving van het kwaliteitsbeleid onder de Omgevingswet is een zaak van onderzoeken en uitproberen. We doen dat graag samen met u.
8 8 PROJECT BIJZONDER PLAN
ZAANDAM
Hotel aan de Lagedijk, modern erfgoed Binnen de integrale Monumenten en Welstandscommissie ontstaat eind 2019 een interessante discussie wanneer een verbouwplan voor hotel Zaandijk wordt besproken. Het hotel ligt aan de Zaanoever, aan de Julianabrug, pal tegenover de Zaanse Schans én binnen het beschermd dorpsgezicht van Zaandijk. De eigenaar is van plan het gebouw te verhogen en van nieuwe gevels te voorzien, waardoor het een totaal ander aanzien krijgt. Erfgoedleden noemen het gebouw, van de Zaanse architect Wim Kruiswijk en uit 1984, bijzonder als moderne interpretatie van de Zaanse houtbouw. Het past heel mooi binnen de voor die tijd typerende aandacht voor kleinschaligheid en inpassen binnen een historische omgeving. Juist omdat het bouwplan speelde tijdens de aanwijzing tot beschermd gezicht zijn de diensten Stadsontwikkeling en Monumentenzorg en de Welstandscommissie nauw bij het plan betrokken geweest. Die konden zich in deze “moderne” aanpak vinden. Ontwerpers binnen de commissie zien dat het gebouw ook op een markante locatie staat die van belang is voor de ruimtelijke kwaliteit van de omgeving. De commissie pleit er uiteindelijk voor om voorzichtig om te gaan met het bestaande gebouw, een analyse te maken van de architectuur van het complex, het gebouw in zijn tijd te waarderen en bij planvorming uit te gaan van de bestaande kwaliteiten ervan. De gemeente Zaanstad zorgt nu weliswaar goed voor haar monumenten, aldus de commissie, maar het modernere erfgoed is nog teveel een blinde vlek. Er is dringend een overzicht nodig, zodat gebouwen zoals dat van Wim Kruiswijk beter op hun waarde en zeldzaamheid beoordeeld kunnen worden.
Ontwerp uitbreiding Hotel aan de Lagedijk
9
Het hotel aan de Lagedijk in 2018, in oorspronkelijke staat (bron: Google maps)
10 ADVIESCOMMISSIE WELSTAND EN MONUMENTEN ZAANSTAD JAARVERSLAG 2019
Hoofdstuk 2 Commissie, werkwijze en beoordelingskaders 2.1 Even voorstellen De Adviescommissie Welstand en Monumenten Zaanstad is benoemd door de gemeenteraad en samengesteld uit ervaren en vakbekwame adviseurs met kennis die nodig is binnen de gemeente Zaanstad. Het goed beoordelen van alle ruimtelijke aspecten van een initiatief of plan vraagt kennis, ervaring en
Marlies van Diest Landschapsontwerper en voorzitter
Marga Palmboom Burgerlid
Linette Pielkenrood Burgerlid
Bart Duvekot Architect
vakmanschap. De adviseurs zijn specialisten op het terrein van landschap, stedenbouw, cultuurhistorie en architectuur en zij zijn onafhankelijk ten opzichte van de gemeentelijke organisatie en het gemeentebestuur. In 2019 bestond de commissie uit de volgende adviseurs:
11
Rob de Vries Architect en bouwhistoricus
Marijke Beek Architectuurhistoricus
Johan Jacobs Architectuurhistoricus
De commissie werd ondersteund door:
Ingrid Langenhoff Commissiecoรถrdinator MOOI Noord-Holland
Ruud van Diepen Plantoelichter gemeente Zaanstad
12
De laatste vergadering van de voltallige commissie Zaanstreek met de plantoelichters in 2019
2.2 Werkwijze De gemeente legt de plannen aan de commissie voor in een openbaar (en digitaal) toegankelijke vergadering. Initiatiefnemers en eventueel hun adviseur en/of ontwerper worden in de gelegenheid gesteld om het initiatief toe te lichten. Belanghebbenden en geïnteresseerden zijn van harte welkom om de behandeling van de plannen te volgen. Er wordt gezorgd voor een prettige en respectvolle gespreksomgeving. De vergaderdata voor uw gemeente vindt u via deze link. De adviezen Van elke planbehandeling, of dit nu gaat om een vergunningaanvraag of om een vooroverleg, stelt de commissie een advies op. We streven ernaar dat het advies begrijpelijk is voor iedereen; dus helder geschreven en zonder gebruik van onnodig jargon. Bovendien moet het advies juridisch houdbaar zijn. De gemeentelijke plantoelichter zorgt voor het openbaar maken en versturen van de adviezen naar het college, de aanvrager en eventuele andere belanghebbenden.
Planregistratiesysteem Nu worden de adviezen nog vastgelegd in een door MOOI Noord-Holland ontwikkeld planregistratiesysteem, genaamd CorSys. De commissiecoördinator, de plantoelichter en de commissieleden hebben toegang tot dit systeem en kunnen te allen tijde de geschiedenis van de planbehandeling raadplegen. Dit jaar of begin 2021 wordt een nieuw verbeterd systeem ingevoerd, dat het digitaal werken nog verder verbetert. Dit nieuwe systeem krijgt de naam (MOOI) DARS (Digitaal Advies Registratie Systeem). Alle gemeenten kunnen hier gebruik van maken, ook voor de plannen die ambtelijk beoordeeld worden. MOOI Noord-Holland zal de gebruikers begeleiden bij de toepassing ervan. Preadvies De commissie gaat bij grote, ingewikkelde of voorbeeldstellende plannen graag al vóór de vergunningaanvraag in gesprek met de initiatiefnemer om de mogelijkheden en de kans op maatschappelijke meerwaarde te verkennen. Dit wordt meestal aangeduid met de termen vooroverleg of preadvies.
13 ADVIESCOMMISSIE WELSTAND EN MONUMENTEN ZAANSTAD JAARVERSLAG 2019
Op deze manier komt het advies van de commissie op een logisch moment in het planproces en kan de inbreng van de commissie nog relatief eenvoudig worden meegenomen. Dit bevordert ook een snelle beoordeling van de definitieve vergunningaanvraag. Vooroverleg wordt door veel initiatiefnemers als een welkome inbreng ervaren. Gemandateerde commissie Niet alle plannen worden door de voltallige commissie behandeld. Onder verantwoordelijkheid van de commissie worden de kleine bouwplannen of de plannen met geringe invloed op het publieke domein door Bart Duvekot als vaste gemandateerde of gemachtigde van de commissie, samen met de plantoelichter, beoordeeld. Deze digitale werkwijze is snel en efficiĂŤnt en levert de gemeente tijdwinst op. Planindieners wordt ook de mogelijkheid geboden om tijdens het spreekuur in gesprek te gaan met Bart Duvekot en de plantoelichter Ruud van Diepen van Zaanstad, om zo op een laagdrempelige manier de kwaliteit van hun plan te bespreken en te verbeteren. 2.3 Beoordelingskaders Er zijn meerdere beoordelingskaders waar de commissie rekening mee houdt. De welstandsnota, vastgesteld in 2013 door de gemeenteraad, is het belangrijkste. Via deze link kunt u de welstandsnota voor uw gemeente inzien. Ook vindt u hier aanvullend welstandsbeleid dat na 2013 is vastgesteld, als de welstandsparagraaf voor bedrijventerrein HoogTij en een welstandsparagraaf voor de Wilhelminasluis Zaandam. Ook bestaat er erfgoedbeleid. Via deze link kunt u lezen welk erfgoedbeleid uw gemeente voert. De beoordelingskaders zijn naar onze mening over het algemeen goed toepasbaar en dragen bij aan de constructieve dialoog die we voeren met initiatiefnemers. De kaders maken duidelijk wat de gemeente wil bereiken met het kwaliteitsbeleid en bieden houvast bij de begeleiding en de beoordeling van plannen. Zoals al in de inleiding vermeld zijn, behalve met de studie met kernkwaliteiten, ook met de nota ‘De identiteit van Zaanstad, linten, dijken en paden’ grote
stappen gezet in de richting van integratie van beleid voor omgevingskwaliteit. Omgevingskwaliteit gaat over aspecten als stedenbouw, landschap, erfgoed en cultuurhistorie en inrichting openbare ruimte. Deze nota gebruikt de commissie graag in de gesprekken met initiatiefnemers, niet alleen om de adviezen goed te motiveren maar ook om burgers bewust te maken van de identiteit van hun omgeving.
14 14 PROJECT GROOT PLAN
ZAANDAM
Verduurzaming woningcomplex Jan Eijdenbergstraat Het eerste voorstel voor het verduurzamen van het woningcomplex aan de Jan Eijdenbergstraat in Zaandam kon aanvankelijk op weinig enthousiasme van zowel de erfgoeddeskundigen als de architecten van de commissie rekenen. Reden om met de opdrachtgever en ontwerpers om tafel te gaan en in een aantal gesprekken en een expertsessie oplossingsrichtingen te verkennen.
“Er was bereidheid om met elkaar de goede richting te vinden en het resultaat mag er zijn; Ondanks een isolatie aan de buitenzijde zijn de oorspronkelijke kwaliteiten van dit mooie voorbeeld van wederopbouwarchitectuur bewaard gebleven in materialen, kleuren en zorgvuldige detaillering. Dat is een compliment voor de opdrachtgever.� Bart Duvekot, architect en commissielid
Impressie van het eerste ontwerp
15
Impressie van de Jan Eijdenbergstraat na verduurzaming
16 ADVIESCOMMISSIE WELSTAND EN MONUMENTEN ZAANSTAD JAARVERSLAG 2019
Hoofdstuk 3 Wat wij u adviseerden in 2019 3.1 Cijfers
opzichte van 38 gevallen in 2018 en 60 gevallen in 2017. Dit dalende cijfer preadviezen laat zich In 2019 heeft de Adviescommissie Welstand enover Monumenten Zaanstad 457verklaren vergunningaanvragen Zaanstad heeft in 2019 advies uitgebracht 457 gemakkelijk door het feitbehandeld, dat de afgelopen waarvan 31 betrekking hadden op aanvragen van voorgaande jaren. In verband met plannen die meerdere aanvragen voor een omgevingsvergunning, met in jaren de meeste schetsplannen als vooroverleg in de Aantal planbehandelingen behandelingen nodig hadden, was het totaal aantal planbehandelingen 664. totaal 662 planbehandelingen. In 2018 waren er MAAK supervisieteams zijn behandeld. Pas na Het aantal nieuwe plannen is met ca 24 % gestegen ten opzichte van 2018. aantal behandelingen steeg met In 2019 heeft de Adviescommissie Welstand en Monumenten Zaanstad 457Het vergunningaanvragen behandeld, Aantal planbehandelingen 378 uitgebrachte adviezen. Bij 53% van de opgavegerichte en ontwerpgerichte begeleiding in ca 22 % ten opzichte van het vorige jaar. waarvan 31 betrekking hadden op aanvragen van voorgaande jaren. In verband met plannen die meerdere In 2019 heeftkon de Adviescommissie Welstand en Monumenten Zaanstad 457 vergunningaanvragen behandeld, aanvragen in één keer een advies het supervisieteam komt het plan na uitwerking en als behandelingen nodig hadden, waspositief het totaal aantal planbehandelingen 664. waarvan 31 betrekking hadden op aanvragen van voorgaande jaren. In verband met plannen die meerdere gegeven Bij 134isplanbehandelingen (20%) aanvraag omgevingsvergunning bij de commissie in Tabel 1 worden. Het aantal nieuwe plannen met ca 24 % gestegen ten opzichte van 2018. Het aantal behandelingen steeg met behandelingen nodig hadden, was het totaal aantalHet planbehandelingen 664. was de initiatiefnemer of ontwerper aanwezig. de beoordelingsgerichte advisering. ca 22 % ten opzichte van het vorige jaar. SOORT AANVRAGEN AANTAL Het aantalAANVRAAG nieuwe plannen is met ca 24AANTAL % gestegen ten opzichte van 2018. Het aantal BEHANDELINGEN behandelingen steeg met aantal preadviezen was in 2019 23 gevallen ten
Aantal planbehandelingen De adviescommissie welstand en monumenten
caOmgevingsvergunning 22 % ten opzichte van het vorige jaar. 425 Tabel 1 Aantal planbehandelingen waarvan een monument 33 SOORT AANTAL AANVRAGEN Tabel 1 AANVRAAG waarvan nieuwbouw 102 Omgevingsvergunning 425 SOORT AANVRAAG AANTAL AANVRAGEN
621
57 AANTAL BEHANDELINGEN
290 33
162 621 AANTAL BEHANDELINGEN 402 57 621
102 33
15
162 57
290 102
12
402 162
290
14 15
402
waarvan een verbouwing waarvan monument Omgevingsvergunning Preadvies* waarvan nieuwbouw een monument
425 11
Reclameaanvraag waarvan verbouwing nieuwbouw Overige vergaderonderwerpen Preadvies* waarvan verbouwing
10 11 11
Totaal Reclameaanvraag Preadvies*
457 10 11
662 12 15
Totaal Overige vergaderonderwerpen
457 11
662 14
* Dit zijn de preadviezen waarvoor nog geen omgevingsvergunningaanvraag is ontvangen. Het totaal aantal preadviesaanvragen was Overige vergaderonderwerpen 11 14 Reclameaanvraag 10 12 16.
opzichte voorgaande jaren: is ontvangen. Het totaal aantal preadviesaanvragen was *Aantal Dit zijn planbehandelingen de preadviezen waarvoor ten nog geen omgevingsvergunningaanvraag Totaal 457 662 16. * Dit zijn de preadviezen waarvoor nog geen omgevingsvergunningaanvraag is ontvangen. Het totaal aantal preadviesaanvragen was Tabel 2 16. Aantal planbehandelingen ten opzichte SOORT AANVRAAG 2019voorgaande jaren: 2018
2017
Aantal planbehandelingenten t.o.v. voorgaande jarenjaren: Aantal planbehandelingen opzichte Nieuwe 427 voorgaande Tabel 2 aanvragen Aanvragen van voorgaande jaren 2019 31 SOORT Tabel 2 AANVRAAG Herhalingen 206 Nieuwe aanvragen 427 SOORT AANVRAAG 2019
343
259
35 2018
39 2017 119 259 2017 417 39 259
Totaal behandelingen Aanvragen van voorgaande jaren Nieuwe aanvragen
664 31 427
166 343 2018 544 35 343
Herhalingen Aanvragen van voorgaande jaren
206 31
166 35
119 39
544 166
417 119
544
417
2018
2017
Totaal behandelingen 664 Herhalingen 206 Vorm van behandelingen Totaal behandelingen
Vorm van behandelingen
664
Tabel 3
Vorm van behandelingen VERDELING AANVRAGEN 2019 Vorm van behandelingen Totaal 664 Tabel 3 behandelingen Gemandateerd behandeld VERDELING AANVRAGEN Tabel 3 In de welstandscommissie Totaal behandelingen VERDELING AANVRAGEN behandeld Gemandateerd behandeld Totaal behandelingen In de geïntegreerde commissie In de welstandscommissie Gemandateerd behandeld met monumentenleden behandeld behandeld In de welstandscommissie In de geïntegreerde commissie behandeld met monumentenleden In de geïntegreerde commissie behandeld met monumentenleden behandeld
2019
544 46 %
664 2019
41 % 664 46 %
417
2018
35 %
2017
11 %
544 2018
51 % 35 %
417 2017
74 % 11 %
544
417
46 % 13 % 41
35 % 14 % 51
11 % 15 % 74
41 %
51 %
74 %
13 %
14 %
15 %
13 %
14 %
15 %
17
Hoe vaak behandeld? Hoe vaak behandeld? Tabel 4
Hoe vaak behandeld?
ADVIEZEN AAN B&W Tabel 4 ADVIEZEN AAN B&W Totaal nieuwe aanvragen* Totaal nieuwe aanvragen* Bij eerste behandeling akkoord
2019
2018
2017
2019 426
2018 320
2017 227
426
Bij Bij eerste eerste behandeling behandeling akkoord niet akkoord tenzij (kleine aanpassing Bij eerste behandeling niet nodig) tenzij (kleine aanpassing akkoord nodig) Bij tweede behandeling akkoord (of tweede niet akkoord tenzij) akkoord Bij behandeling (of niet akkoord tenzij) Bij derde of verdere behandeling akkoord (of niet akkoord tenzij) Bij derde of verdere behandeling akkoord (of niet akkoord tenzij) Nog in behandeling of definitief niet akkoord of aanvraag Nog in behandeling of definitief ingetrokken niet akkoord of aanvraag ingetrokken Plan wel akkoord op hoofdlijnen maarwel nogakkoord geen aanvraag voor Plan op hoofdlijnen vergunning maar nog geen aanvraag voor
52 %
320
54 %
227
42 %
52 % 1%
54 % 1%
42 % 0%
1%
1%
0%
16 %
16 %
11 %
16 % 10 %
16 % 8%
11 % 6%
10 %
8%
6%
22 %
20 %
41 %
22 %
20 %
41 %
0%
1%
0%
0%
1%
0%
* vergunning Dit zijn alle nieuwe aanvragen exclusief beleidsadviesaanvragen en handhaving aanvragen. * Dit zijn alle nieuwe aanvragen exclusief beleidsadviesaanvragen en handhaving aanvragen.
Erfgoedaanvragen Erfgoedaanvragen Erfgoedaanvragen Tabel 5
ERFGOEDAANVRAGEN Tabel 5
2019
2018
2017
ERFGOEDAANVRAGEN Totaal aantal
2019 54
2018 41
2017 51
Totaal aantal rijksmonumenten
54
23
41
17
51
22
rijksmonumenten gemeentelijke monumenten
23 16
17 11
22 21
gemeentelijke monumenten panden in beschermd gezicht
16 12
11 9
21 4
panden in beschermd gezicht provinciale monumenten
12 3
93
43
provinciale gebied met monumenten cultuurhist. waarde
03
31
31
gebied met cultuurhist. waarde
0
1
1
Op de gemeentepagina van Zaanstad op onze website zijn meer cijfers te vinden.
18 ADVIESCOMMISSIE WELSTAND EN MONUMENTEN ZAANSTAD JAARVERSLAG 2019
3.2 Effect van de adviezen De adviezen zijn openbaar en worden uitgebracht aan het college van B&W. In 2019 zijn alle adviezen van de commissie overgenomen door het college van B&W. Verduurzaming bestaande woningvoorraad Vorige jaren hebben we ‘duurzaamheid’ als onderwerp op de gespreksagenda van planbeoordelingen gezet, in de zin van vragen naar de mate van ‘duurzaamheid als meekoppelend belang’. Het aantal plannen waarover de commissie adviseert die het verduurzamen van de bestaande woningvoorraad als hoofddoel hebben wordt steeds groter. De gemeente heeft ambitieuze doelstellingen, de woningcorporaties hebben prestatieafspraken gemaakt en de urgentie van het klimaatakkoord van Parijs is inmiddels overal doorgedrongen. De commissie ziet in de praktijk soms nog een wat ‘eenzijdige’ of overheersende bouwtechnische benadering in de planontwikkeling en heeft daarom aandacht gevraagd voor ‘duurzaamheid mét kwaliteit’. Wij willen de gemeente aanbevelen om op dit belangrijke onderwerp integraal én uitnodigend beleid te ontwikkelen, de initiatiefnemer hierin maximaal te faciliteren en om maatwerkoplossingen mogelijk te maken. Verduurzaming en ruimtelijke kwaliteit of omgevingskwaliteit kunnen goed samengaan, zoals blijkt uit de afbeeldingen over ‘Verduurzaming wederopbouwarchitectuur Jan Eijdenbergstraat’. Dit zo positieve resultaat voor de kwaliteit van deze omgeving lichten we daarom hieronder graag nog eens nader toe. De Nederlandse wederopbouwarchitectuur wordt gekenmerkt door zijn soberheid en door het gebruik van baksteen als belangrijkste materiaal. Door de herhaling van elementen ontstaat er ritmiek in de architectuur. Dit spel van herhaling is zichtbaar op grote en kleine schaal. De herhaling van bouwblokken en kapvormen draagt bij aan ritmiek in het straatbeeld. Herhaling van woningbreedtes, venstertypen, balkons etc. zorgt voor ritmiek in de gevelwand. Herhaling van kleinere decoratieve elementen zoals siermetselwerk draagt op kleinere schaal bij aan de ritmiek in de architectuur. Omdat er in de wederopbouwperiode sprake was van schaarste zijn
decoratieve elementen vaak op eenvoudige wijze en met relatief goedkope materialen uitgevoerd. Het lange bouwblok aan de Jan Eijdenbergstraat, een lang bouwblok aan de Coniferenstraat en een kleiner blok aan de Sparrestraat zijn ontworpen door architecten Joh. Brouwer en C.W. Schaling uit Amsterdam. Alle gebouwen zijn in dezelfde stijl opgetrokken, maar kennen onderlinge architectonische nuanceverschillen. Haaks op de Jan Eijdenbergstraat en de Coniferenstraat werden in dezelfde tijd en in dezelfde stijl rijwoningen gebouwd. De wijk kent hierdoor een grote architectonische samenhang van Nederlandse wederopbouwarchitectuur. Het pand is door de jaren heen meerdere malen aangepast. Het kreeg onder andere nieuwe deur- en raamkozijnen, delen van het metselwerk zijn gekeimd en er is op meerdere plekken trespa gevelbeplating toegepast. Ondanks de wijzigingen is het originele ontwerp in grote lijnen herkenbaar behouden gebleven. Het uitgangspunt om het complex te verduurzamen is toe te juichen maar staat op gespannen voet met de oorspronkelijke architectuur van dit nog vrijwel originele woningbouwcomplex. Het beleid van de welstandsnota vraagt om een oplossing waarbij de oorspronkelijke architectuur van het pand behouden blijft en waar mogelijk versterkt wordt maar de forse maatregelen die in het kader van de verduurzaming nodig zijn hebben grote invloed op de architectonische detaillering en materiaalgebruik. Om tot een visueel behoud van dit markante complex te komen zijn in een aantal gesprekken met de opdrachtgever en architect adviezen gegeven op basis waarvan de in oorsprong bedachte bouwkundige ingrepen werden aangepast. Er was bereidheid om met elkaar de goede richting te vinden en het resultaat mag er zijn; Ondanks een isolatie aan de buitenzijde zijn de oorspronkelijke kwaliteiten van dit mooie voorbeeld van wederopbouwarchitectuur bewaard gebleven in materialen, kleuren en zorgvuldige detaillering. Dat is een compliment voor de opdrachtgever!
19
Belgischestraat, deel van Goed Wonen in 1916 (bron: presentatie ‘Vroeg 20ste eeuwse wijken’)
3.3 Adviezen grote ruimtelijke plannen In 2019 is de cultuurhistorische inventarisatie van de vroeg 20ste eeuwse woonwijken aan de commissie gepresenteerd door Cynthia van de Berg, vakspecialist erfgoed en cultuurhistorie. Deze eerste sociale woningbouwwijken zijn bepalend voor de Zaanse geschiedenis en identiteit en in het collegeprogramma staat als doelstelling voor deze vroeg 20ste eeuwse wijken geformuleerd; ‘Behoud kwaliteit en sociale cohesie’. Zowel de architectuur als stedenbouw en inrichting van de openbare ruimte kennen waardevolle karakteristieken en het doel van deze inventarisatie is om de waardevolle complexen te waarderen. Nu wordt gewerkt aan een waarderingssystematiek die duidelijkheid verschaft welke complexen waardevol zijn en behouden zouden moeten worden en welke complexen voor sloop en nieuwbouw in aanmerking komen. De commissie complimenteert de afdeling erfgoed voor het agenderen van het onderwerp en het initiatief van inventarisatie en waardering. Vooruitlopend op deze waarderingssystematiek is de sloop van een van deze complexen in de Kramer-
straat en Belgischestraat en nieuwbouw van 70 woningen door de commissie beoordeeld. De ambitie is hoog: ontwerp betaalbare en volledig duurzame (huur-)woningen, met behoud van de cultuurhistorische karakteristieken van de bestaande wijk. In de eerste tekeningen ziet de commissie te weinig stedenbouwkundige en architectonische kwaliteiten van deze vooroorlogse bebouwing terugkeren. In een aantal gesprekken over deze kwaliteiten en in goed overleg wordt het ontwerp aangepast en ontstaat een nieuwe interpretatie van de cultuurhistorische en architectonische kwaliteiten van deze vroeg 20ste eeuwse wijken. 3.4 Advisering in supervisieteams De adviseurs van MOOI Noord-Holland doen meer dan hun werk in de gemeentelijke adviescommissies. Wij ondersteunen vrijwel alle gemeenten in Noord-Holland bij het behoud en de ontwikkeling van omgevingskwaliteit. Een van de vormen waarin dat gebeurt is door deelname aan supervisieteams of ook wel kwaliteitsteams genoemd. Voor de gemeente Zaanstad zijn diverse adviseurs van ons afgevaardigd
20 ADVIESCOMMISSIE WELSTAND EN MONUMENTEN ZAANSTAD JAARVERSLAG 2019
Impressie Nieuwbouw Kramerstraat en Belgischestraat
Impressie Houthavenkade Zaandam, vogelvlucht
21
in een supervisieteam. Het gaat om de volgende teams en personen: Supervisieteam Poelenburg Oost: Dana Ponec Supervisieteam Oostzijderveld: Dana Ponec Supervisieteam Kreekrijk: Rob de Vries Supervisieteam HoogTij: Marlies van Diest en Bart Duvekot Supervisieteam MAAK.Zuid: Marlies van Diest
Supervisieteams MAAK.Centrum, MAAK.Midden en MAAK.Noord: Onno Vlaanderen
Samenwerking supervisieteams en AWMZ Dit jaar hebben we actief ingezet op het bevorderen van de samenwerking tussen AWMZ en de supervisieteams van de MAAK gebieden. Elk MAAK supervisieteam en de supervisoren zijn uitgenodigd om de commissie te informeren over de activiteiten van het team in dat specifieke gebied. Aan de hand van inzichtelijke presentaties is de commissie op de hoogte gesteld van de ontwikkelingslocaties, projecten en de beleidsintenties in dat gebied. Onno Vlaanderen is, namens MOOI Noord-Holland, actief in de supervisieteams MAAK.Centrum, MAAK. Midden en MAAK.Noord en is de verbindende schakel tussen deze MAAK supervisieteams en AWMZ. Onno Vlaanderen licht hieronder de activiteiten van deze supervisieteams in dit jaarverslag nader toe. MAAK.Centrum Voortbordurend op de werkwijze als voor het programma Inverdan de afgelopen jaren gehanteerd, is invulling gegeven aan de ruimtelijke kwaliteitssturing in het gebied MAAK.Centrum. Dit gebied omvat
het Inverdan programmagebied uitgebreid met de ontwikkelgebieden Aris van Broekweg, Centrum Oost, Oostzijde en Westzijde (tussen Pr. Bernhardbrug en Den Uylbrug) en Kleurenbuurt. Zaanstad zet in op verstedelijking en woningbouw en het centrum leent zich bij uitstek om deze groei te accommoderen. In dit gebied kan worden ontwikkeld en gebouwd in hogere dichtheden. Verdichting en verstedelijking (= verdichting in combinatie met toename van voorzieningen) heeft grote kansen nabij openbaar vervoer knooppunten, maar vraagt om keuzen en aandacht ten aanzien van de functie en het gebruik van de openbare ruimte. Daarnaast wordt gewerkt aan het bewerkstelligen van een kwaliteitsimpuls in de gebieden die direct tegen het centrum aanliggen. Het ruimtelijk aansluiten van deze gebieden op het centrum vergroot het draagvlak van de voorzieningen in het centrum. Supervisie MAAK. Centrum beoordeelt plannen en initiatieven en adviseert bij de totstandkoming van inrichtingsplannen. Gelet op de omvang en grootte van het gebied zijn er het afgelopen jaar afspraken gemaakt met de afdeling Vergunningen en AWMZ om bepaalde aanvragen direct door te zetten naar AWMZ. Dit komt ten goede van de doorloop in tijd van aanvragen. Voorbeelden van succesvolle projecten: • Houthavenkade; transformatie van oud bedrijventerrein waar circa 700 woningen de komende jaren gerealiseerd worden. Met deze ontwikkeling krijgt de zuidelijke entree van het centrum van Zaandam een nieuw gezicht. • Zaanse Helden, een plan van circa 600 woningen aan de westzijde van het station. • De Spooroverbouwing inclusief fietsvoorziening. Daarnaast zijn er tal van kleinere initiatieven waar sturing aan de voorzijde van de planontwikkeling het verschil maakt. Een voorbeeld is de Bankier, aan de Westzijde. Om tot een efficiënte manier van werken te komen, pleit MAAK.Centrum voor het organiseren van
22 ADVIESCOMMISSIE WELSTAND EN MONUMENTEN ZAANSTAD JAARVERSLAG 2019
Perspectiefkaart MAAK.midden 2030, ontwikkelgebieden en raamwerk.
Kogerveldwijk, het supervisieoverleg in actie
23
kwaliteitssturing op één plek, waar de verschillende disciplines gezamenlijk sturen op ruimtelijke kwaliteit. MAAK.Midden In MAAK.Midden - en dan met name in de Kogerveldwijk - zijn grote stappen gezet met de vaststelling van het Perspectief en de Strategienota Kogerveldwijk. De ambities in deze wijk zijn groot: ruim 2500 woningen en bijbehorende voorzieningen toevoegen; knooppuntontwikkeling rond het station Kogerveld; de ontwikkeling tot een duurzame, gezonde en inclusieve wijk; minder auto, meer fiets. Het supervisieoverleg (SVO) speelt een essentiële rol in de kwaliteitsbewaking en de borging van de samenhang, juist omdat er sprake is van versnipperd grondbezit en verschillende ontwikkelaars. De rol van het SVO komt het best tot zijn recht in de stedenbouwkundige fase van de projecten, als de belangrijke keuzes nog niet vast liggen. Een goed voorbeeld hiervan is de ontwikkeling in de Boerenjonkerbuurt Noord, waar een aantal ontwikkelende partijen samen met het supervisieteam verkenningen hebben uitgevoerd, die in de fase van het haalbaarheidsonderzoek nader worden uitgewerkt. Door vanuit een bredere scope te werken en naar de buurt in zijn totaliteit te kijken, is de basis voor een solide structuur gelegd, waar ook andere partijen op kunnen voortbouwen. MAAK.Noord Noord is later begonnen met het APS-traject (Analyse, Perspectief, Strategie) en is daardoor minder ver dan de andere gebieden. De ontwikkeling van Noord staat echter niet stil. Het is Lente in Noord! In de Analysefase hebben we zichtbaar kunnen maken dat er ongeveer 5000 woningen toegevoegd kunnen worden. Woningen voor verschillende doelgroepen en voor veel verschillende woonwensen. We zijn volop in beeld bij de MRA (Metropool Regio Amsterdam) de VRA (Vervoersregio Amsterdam) en ook het Zaans Mobiliteitsplan heeft Noord als pilotgebied. Ook de Bouwimpuls ziet redenen om Noord mee te nemen in de versnelling van de
woningbouw en ons mogelijk subsidie toe te kennen. Om die redenen werken we parallel aan zowel het Perspectief als de Strategie. Tussentijds kijken we naar een goede verbinding tussen beide processen en zoeken we veel afstemming zodat de Strategie niet ontwikkeld wordt voor een niet gedragen Perspectief. Zaanstad Noord is nog een beetje een onontdekt deel van Zaanstad. Niet voor de bewoners, zij weten heel goed te waarderen wat ze hier vinden. Ze streven niet naar grootschalige ontdekking, want ze zijn trots op de combinatie van kleinschaligheid, natuur, stukken stedelijkheid met goede voorzieningen en een uniek winkelaanbod dat zich onderscheidt van de “filialisering” van de winkelstraten‘ die Nederland teistert. Wel de lusten, niet de lasten van de stedelijkheid. Niet te druk, niet te vol, niet te veel lawaai, niet helemaal anoniem, wel goede voorzieningen, goede bereikbaarheid, leuke winkels en horeca, sociale samenhang, gezelligheid, cultuur, natuur, sport als lint door het dagelijks leven. Er zijn grote stukken met industrie, soms prachtige oude gebouwen, soms ook lelijk en geurig. Er zijn grote bedrijventerreinen met veel werkgelegenheid, maar waar meer waarde voor de omgeving toegevoegd kan worden. Er is veel natuur, mooie parken, waterwegen en het geheel is omgeven door de Zaan en het veenweidenlandschap het Guisveld, met een rijke flora en fauna. De mooiste bocht van de Zaan ligt hier, in Noord. De leukste winkels van Zaanstad zijn hier, of komen eraan. In Noord is het mogelijk om nieuwe leefstijlen een plek te laten vinden. Noord is straks één van de mooiste en toekomstbestendige delen van Zaanstad. Wie had dat ooit gedacht? De ontwikkeling in Noord wordt goed geïllustreerd door het project Meneba: dit behelst de transformatie van een fabriekscomplex naar 622 woningen en 7.900 m2 bvo aan stedelijke voorzieningen (commercieel en maatschappelijk).
24 ADVIESCOMMISSIE WELSTAND EN MONUMENTEN ZAANSTAD JAARVERSLAG 2019
Impressie van de transformatie van fabriekscomplex Meneba
25
De nieuwe invulling van Meneba biedt een unieke kans het verouderde industriële complex te transformeren naar een nieuw dynamische woon- en werkgebied met een industrieel karakter, waar verbindingen samenkomen en nieuwe ontmoetingen mogelijk zijn. Het project Meneba vormt een unieke en omvangrijke ontwikkeling met eigen dynamiek en identiteit. Het industrieel erfgoed krijgt een nieuwe bestemming, waarbij de stedelijke wanden worden getransformeerd tot een rustig woongebied met vrijstaande woongebouwen in een groene omgeving achter de industriële wand langs de Zaan. De relatie met het water is voelbaar aanwezig door nieuwe bouwvolumes dusdanig te positioneren waardoor verschillende zichten op de Zaan mogelijk worden gemaakt. Het fabrieksterrein Meneba gaat een nieuwe tijdfase in met een ander gebruik. De ontwikkeling dient met respect voor het verleden deze nieuwe tijdgeest te dienen om een dynamisch woon- en werkgebied aan de Zaan mogelijk te maken. Met de herontwikkeling wordt een nieuw stuk Wormerveer gemaakt, waar het Meneba complex getransformeerd wordt tot een nieuwe leefbare en inspirerende wijk aan de Zaan. 3.5 Steunpunt Monumenten & Archeologie Noord-Holland Medewerkers en bestuurders van Noord-Hollandse gemeenten kunnen bij het Steunpunt Monumenten & Archeologie Noord-Holland terecht met vragen over alles wat met erfgoed en cultuurlandschap te maken heeft. Het Steunpunt is een samenwerking tussen MOOI Noord-Holland en Stichting NMF en wordt mogelijk gemaakt door de provincie Noord-Holland en de RCE. Het Steunpunt organiseert diverse netwerk- en kennisbijeenkomsten door het jaar heen en levert informatie over erfgoed in de Omgevingswet en het landschaps- en erfgoedbeleid van diverse overheden. Ook kunnen gemeenten concrete zaken voordragen voor een expertmeeting, een onderzoek of als interessant voorbeeldproject op het gebied van duurzaamheid en herbestemming of het inpassen van zonnevelden in een kwetsbaar cultuurlandschap. Kijk
voor inspiratie en voorbeelden eens op www. steunpunterfgoednh.nl. En de Steunpunt-kaartviewer biedt een rijke bron aan informatie over allerlei erfgoedzaken, ook in uw gemeente. De gemeente Zaanstad heeft ook gebruik gemaakt van het Steunpunt Monumenten & Archeologie Noord-Holland. Zo was de gemeente goed vertegenwoordigd op het Duurzaam Erfgoed Congres, zowel ambtelijk door vakspecialisten erfgoed en cultuurhistorie als door afgevaardigden vanuit de Vereniging Zaans Erfgoed. Vakspecialisten erfgoed en cultuurhistorie bezochten ook de op ambtenaren gerichte netwerkbijeenkomsten en een themabijeenkomst over de Stelling van Amsterdam en de Nieuwe Hollandse Waterlinie. De beleidsadviseur landschap van de gemeente heeft de bijeenkomst van het Erfgoedteam ‘Toekomst van de historische openbare ruimte’ bezocht en een landschapsontwerper in dienst van de gemeente heeft deelgenomen aan de Excursie Zonneweides. De cursus Erfgoed in omgevingswet (mei 2019) trok grote belangstelling van vele historische verenigingen door heel Noord-Holland, en ook van de Zaanse verenigingen. Acht deelnemers, bestuursleden van de Vereniging Zaans Erfgoed, stichting de Zaanse Schans, Historische vereniging Westzaan en de stichting Zaans Schoon hebben zich laten informeren tijdens deze cursus. Tot slot bleek het symposium Toekomst Religieus Erfgoed informatief voor een breed spectrum aan deelnemers uit Zaanstad; ambtenaren, bestuurders en vertegenwoordigers van de Protestantse Gemeente te Krommenie.
Gevel woning
uitgeefbare kavel 0.50
1.00 VP+0.25
Berging
0.00 -0.40
Waterplanten
0.30
Oeverbeschoeiing type Zaanse beschoeiing
0.15 0.15
Houten damwand type n.t.b.
-0.84 WP: -1.04
2.45
* Breedte damwand is ter indicatie en kan wijzigen o.b.v. de constructieberekening. Ter indicatie is tevens een 300 mm brede betonnen deksloof meegenomen in de maatvoering.
TUIN
Dwarsprofiel H-H'
Principe bebouwing langs damwand
SCHAAL 1 : 50
SCHAAL 1 : 20
8
9
10
11
12
4
3
2
1
15 16 17
Renvooi
12
13
14
= Stalen damwand = Houten beschoeiing = Houten grondkering = Betonnen keerwand = Metalen hekwerk 1000+ = Haag 700+ = Metalen hekwerk met Hedera 1800+ = Metalen hekwerk met Mobilane 1800+ = Metalen poort Zesstedenweg 205A | 1613 JD Grootebroek
18
5
6
13
27
27 PROJECT KLEIN PLAN
ZAANSTAD
Oevers en beschoeiingen door heel Zaanstad Al enkele jaren vraagt de commissie aandacht voor het ‘laaghouden’ van oever-beschoeiingen. Kenmerkend voor het Zaanse landschap is het geringe niveauverschil tussen het water 10 en het land. Behoud van deze kernkwaliteit van het landschap vergt
7
9 8 ‘doorzetten en vasthouden’.
11 Bij vele grootschalige woningbouwplannen waar beeldkwaliteitplannen voor zijn ontwikkeld heeft de commissie aangedrongen op toepassing van lage beschoeiingen en flauwe taluds, met name van belang op de plekken van doorzicht naar het landschap. Ontwikkelaars worden gevraagd om lage beschoeiingen en het voorkomen van ophogen van taluds privaatrechtelijk te regelen, voorafgaand aan de verkoop van een nieuwbouwwoning met tuin. Regelmatig krijgen we toch aanvragen van bewoners met toepassing van hoge beschoeiingen en opvulling van het talud, vooral ten behoeve van een praktische, rechte tuin.
19
20
In ‘de identiteit van Zaanstad, linten, dijken en paden’ is deze kernkwaliteit benoemd en
21 22
5 ontwikkelingen het volgende uitgangspunt daarover geformuleerd; in geval2van
24
Maak de subtiel lagere ligging van het6achterland zichtbaar om het karakter van het
2
lint als ontginningsdijk te blijven ervaren. Zoek bij nieuwbouw naar een oplossing voor verhoging van het bebouwde oppervlakte - nodig ten gevolge van de bodemdaling die recht doet aan de glooiende, groene oevers van de percelen. Verhoog dus niet het
23
hele perceel integraal en perk de oevers van de sloten niet af met boeidelen. Dit betekent een steun in de rug voor de adviezen van de commissie op dit onderwerp. Het voorbeeld van de dwarsprofielen van 'De Molenaar fase 2' laat zien dat de lage oeverbeschoeiing tegemoet komt aan deze kernkwaliteit en ook nog ecologisch van meerwaarde is door de toepassing van waterplanten.
N
Plattegrond Plan Molenaar fase 2, Zuideinde, Westzaan en dwarsprofiel oeverbeschoeiing
Opdrachtgever : Kuin Vastgoedontwikkeling BV
28 ADVIESCOMMISSIE WELSTAND EN MONUMENTEN ZAANSTAD JAARVERSLAG 2019
Hoofdstuk 4 Evaluatie en aanbevelingen 4.1 Evaluatiegesprek portefeuillehouder Als onafhankelijk adviseur dragen wij bij aan een goede omgevingskwaliteit in uw gemeente. Die zorg delen we samen met de initiatiefnemers en met u als gemeente. Elk jaar bespreken we tijdens een evaluatiegesprek met de portefeuillehouder de belangrijkste ontwikkelingen binnen uw gemeente en formuleren we aandachtspunten voor de toekomst. Op 21 oktober vond dit jaarlijkse evaluatiegesprek plaats over het jaar 2019. De belangrijkste uitkomsten van dit prettige gesprek zijn de volgende afspraken: • Een ambtelijke reactie op de aanbevelingen volgt spoedig • De commissie wordt betrokken bij de inrichting van het kwaliteitsstelsel en de rol van de gemeentelijke adviescommissie daarin • De commissie denkt mee en levert input over deze mogelijke rol • Het gesprek hierover vindt plaats in het eerste kwartaal van het jaar 2021 • Er wordt een gesprek tussen de commissie en de ambtenaren belast met 'duurzaamheid' georganiseerd. 4.2 Overige aanbevelingen door de commissie De commissie AWMZ doet - vanuit haar ervaringen en inzichten - nog de volgende aanbevelingen: • Zorg in Zaanstad voor een overzicht van het modernere erfgoed. De gemeente zorgt nu weliswaar goed voor haar beschermde ‘monumenten’, aldus de commissie, maar het modernere erfgoed is nog teveel een blinde vlek. Dit overzicht is nodig, om gebouwen zoals dat van Wim Kruiswijk aan de Lagedijk beter op hun waarde en zeldzaamheid te kunnen beoordelen. • Ontwikkel integraal én uitnodigend beleid voor het verduurzamen van de bestaande woningvoorraad, probeer hierin de initiatiefnemer maximaal te faciliteren en maak maatwerkoplossingen mogelijk. Duurzaamheid mét kwaliteit is mogelijk en MOOI Noord-Holland zal zich
inspannen om de benodigde expertise bij deze plannen te betrekken. • Blijf in uw gemeente steeds het debat voeren over de vraag hoe ruimtelijke kwaliteit, inclusief het cultureel erfgoed, kan worden ingezet als pijler voor de omgevingsvisie en het omgevingsplan. Hoewel bestaande beleidskaders, zoals de welstandsnota, na inwerkingtreding van de Omgevingswet automatisch onderdeel worden van het omgevingsplan (de zogenaamde ‘bruidsschat’), kan actualisatie van de huidige beleidskaders – gericht op een meer integrale, uitnodigende én meer inspirerende regelgeving – zeer nuttig zijn. • In 2021 zal de gemeenteraad moeten besluiten over de toekomst van de kwaliteitsadvisering, die begint na de invoering van de Omgevingswet. De kaders in de omgevingsvisie en het omgevingsplan zullen zeker aanleiding geven om de gemeentelijke adviescommissie constructiever en nog effectiever in te zetten. Eind dit jaar brengen wij samen met de VNG een handreiking uit over hoe dat zou kunnen. Het ambtelijke gesprek hierover is in uw gemeente al begonnen. Wij bevelen u aan begin volgend jaar met de VNG-handreiking in de hand het debat met ons te voeren. • Maak gebruik van de kennis en ervaring die aanwezig is bij medewerkers en adviseurs van het Steunpunt Monumenten & Archeologie Noord-Holland. Het Steunpunt is door provincie Noord-Holland en de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed ingesteld om gemeenten te ondersteunen bij alle vragen die spelen rond (het verduurzamen van) monumenten, cultuurlandschap, herbestemming en andere erfgoed-gerelateerde zaken. Het Steunpunt verwelkomt u graag tijdens activiteiten en bijeenkomsten.
29
4.3 Tot slot Met dit jaarverslag geven we inzicht in de manier waarop de Adviescommissie Welstand en Monumenten Zaanstad, aan de hand van de geldende beleidskaders, adviseert over goede omgevingskwaliteit binnen uw gemeente. Dit is een doel waar wij ons graag voor inzetten en aan bijdragen. We doen dat zoveel mogelijk in het openbaar en in dialoog met betrokkenen. De plannen in dit jaarverslag zijn slechts een greep uit de vele en uiteenlopende plannen waarover de commissie dit jaar heeft mogen adviseren. Wij nodigen u van harte uit om bij ons binnen te lopen en zelf te ervaren hoe boeiend en genuanceerd de advisering over omgevingskwaliteit is.
30 PROJECT HOE IS HET MET?
ZAANDAM
Zuurstofstanks en flessenberging ZMC Na de ontwikkeling van het nieuwe Zaans Medisch Centrum leidden de ‘nagekomen’ technische installaties met zuurstoftanks en een flessenberging op zo’n zichtbare locatie tot discussie in de commissie. Is het niet een gemiste kans dat deze te voorziene functionele bouwwerken als ‘ad hoc incidenten’ daar toevallig worden geplaatst? De bouwwerken waren, naar de mening van de commissie, geen integraal onderdeel van de inrichting van de openbare ruimte rondom het ZMC, waaraan een zorgvuldig landschapsontwerp ten grondslag ligt. Deze stevige discussie heeft geleid tot overleg tussen opdrachtgever ZMC en het ontwerpteam van Mecanoo, en tot een acceptabele oplossing. De zuurstoftanks met metalen hekwerk zijn in de witte kleur van het ZMC uitgevoerd volgens het principe ‘als je het niet verbergt, laat het dan maar zien’. Terwijl de flessenberging als een gebouw is benaderd met een voorgevel en zijgevel van rode baksteen, met de installaties in een donkere, wegvallende kleurstelling; als een onderdeel van het ZMC.
Flessenberging ‘omhuld’ als een gebouw en in een donkere kleurstelling
31
32
Colofon Auteur Ingrid Langenhoff, coördinator Adviescommissie Welstand en Monumenten Zaanstad Met bijdragen van Marlies van Diest, voorzitter Adviescommissie Welstand en Monumenten Zaanstad Marijke Beek, architectuurhistoricus Onno Vlaanderen, lid supervisieteams MAAK.Noord, MAAK.Midden en MAAK.Centrum Bart Duvekot, architect en commissielid José van Campen, Woord en Plaats Jef Mühren, directeur MOOI Noord-Holland Dorine van Hoogstraten, adjunct-directeur MOOI Noord-Holland Primo Reh, communicatieadviseur MOOI Noord-Holland Basisontwerp Funcke Creatieve Partners Uitwerking IAAY | Merijn Groenhart MOOI Noord-Holland adviseurs omgevingskwaliteit Alkmaar, september 2020
MOOI NOORD-HOLLAND ADVISEURS OMGEVINGSKWALITEIT Emmastraat 111 1814 DP Alkmaar T 072 520 44 59 info@mooinoord-holland.nl www.mooinoord-holland.nl @overmooinh
