The muros times nº 17 octubre 2014

Page 1

The Muros Times Nº 17 OCTUBRO—2014

REVISTA DIXITAL DE ARTE E CULTURA

UNHA FIESTRA EN LIBERDADE FEITA POR MURADANS E ADICADA A TODOLOS MURADANS 1


The Muros Times Cadro de Redacción:

Director: Jorge Lago de Pexejo Director xefe de edición e maquetación:

Manuel Lago Álvarez Director de edición en área de Lingua:

Henrique Monteagudo Romero Director de edición en área de Historia e Mar:

Manuel M. Caamaño Area de Mediciña: María Castiñeira Area de Poesía: Manuel María Pena Silva Area de Teatro e Belas Artes: Antón Lago Area de Educación: Marisé Luces Area de Música: Alianza Uhía

Area de Natureza: Amado Barrera Área de Costumes: Manuela Tajes Área de Fotografía: Nieves Formoso Vidal e José M. Formoso Luces

Área de Etnografía: Manolo de Lajo

Director: Jorge Lago Rama - Editor: Manuel Lago Álvarez Difusión da Cultura—

Depósito legal : C2437-2013 2


The Muros Times Nº 17 - OCTUBRO—2014

Indice: Novas de onte: O “comedor de inverno” (p/ Manuel Lago Álvarez)

Páx.

4

Na Optica (p/ Marcelino García Lariño)

páx .

5

Rosalía de Castro folclorista (p/ Henrique Monteagudo)

páx.

6-7

A Nosa Xente (Luciano Piñeiro González)

páx .

8

A Nosa Xente (Carmen Senande Pazos )

páx .

9

Muros en cifras

páx.

10

O Catastro do Marqués de la Ensenada (III) (p/ Manuel M. Caamaño)

páx.

11-15

E ti, de quén ves sendo (p/ Antón Lameiro)

páx.

16-17

El acoso escolar (p/ Marisé Luces Tajes.

páx.

18-19

As capelas do cemiterio de Muros (p/ Xocas Figueiras)

páx.

20-21

Presentacións

páx.

22

A Casa da Sociedade de Esteiro (p/ Elixio Vieites)

páx .

23

Don Ricardo Tobío Rama (p/ Amador Martín Armesto)

páx

24-27

Lo que me gusta es pescar (p/ Por Ramón Martínez Caamaño)

páx.

28

Campos de concetración de Muros: Anido e Vieta (p/ Manuel M. Caamaño)

páx.

29

Os nosos fotograf@s : José García Martínez

páx..

30-31

¡Adeus...Louro! (Anónimo.)

páx.

32

Anisakis (p/ Dra. Castiñeira)

páx.

33

Ximiela en Nueva York (p/ Neves Formoso Vidal)

páx.

34-35

Un “dron” en Muros

páx.

36

A voz dos nosos poetas (Manuel M. Pena, Ramón Rey García)

páx.

37

A presenza dos franciscanos en Louro e Muros (II) (p/ M. Lago Álvarez)

páx.

38-39

“THE MUROS TIMES” non se responsabiliza nin se identifica coas opinions verquidas por parte dos seus colaboradores nos materiais publicados. 3


NOVAS DE ONTE: O “comedor de inverno” p/ Manuel Lago Álvarez

O domingo 23 de maio de 1937, en plena guerra civil, inaugurábase en Muros o “comedor de Auxilio de Invierno”. Da nova faciase eco o xornal “El Pueblo Gallego”, na súa edición do 25 de maio, sinalando que no comedor se atenden a “cien niños de los muchos necesitados que hay allí y que hasta ahora habían estado en el más completo estado de abandono”. O xornalista,na súa crónica, non desperdiciou a ocasión para lanzar unha advertencia aos “tirios”, ao escribir: “No es Muros, sin embargo, un pueblo donde los vecinos correspondan con entusiasmo, pues aún existen muchos pudientes que no contribuyen en la Ficha Azul”. A bendición do local correu a cargo do párroco de Muros, Don Ramón García Longo, asistindo unha morea de autoridades locasi, entre elas o xefe da Falanxe local, Don Alejandro Goyanes, e as delegadas provinciales de “Auxilio de Invierno” e de prensa e propaganda e a xefa local da Sección Femenina de Pontedeume. O párroco, na súa intervención tivo palabras de eloxio “para esta maravillosa obra de la F.E.T.”, e ao empezar os nenos a comer, tódolos asistentes cantaron co brazo en alto o himno da Falanxe. Continuaba o cronista invitando aos veciños de Muros a visitar o comedor e asegurando que: “aún los más reacios contribuirán a esto, que quizás por no conocer no atienden con el entusiasmo debido”. Pese aos intentos, non fun quen de coñecer en que rúa estaba ubicado este “Comedor de Invierno”. Parece que os mais vellos son reacios a lembrar estas efemérides.

4


NA ÓPTICA p/ Marcelino García Lariño

mén pero non tanto, desfacíase en desculpas pedíndome mil perdóns mil veces. Facíame reveren-

A ninguén lle gusta que o traten mal, que o aldraxen ou que, aínda disimuladamente, lle digan que está tolo sen selo. Isto pasoume a min que non é conto. Co gallo de que se me caía o vidro do ollo esquerdo... e permítanme que faga unha aclaración porque a min gústame chamarlle as cousas polo seu nome, ó pan, pan e ó viño, viño: non me caía a vidro do ollo esquerdo toda vez que no ollo non tiña mal ningún; non me interpreten mal; o mal estaba nas gafas

cias e non era quen de acougar. Dicíame:

que me caía o vidro do lado esquerdo dos anteo-

–¡Señor, señor! Cálmese por favor. Non se poña

llos, fun a unha óptica moi renomeada a que me

nervioso. Escoite, escoite, por favor. Mire, a caravi-

solucionasen o problema.

lla que dixen que había que premer, non era a súa,

E así foi. Atendeumo un mozo moi cortés e moi

Deus me libre de semellante cousa, senón a da

refinado e cando levándome as gafas na man para

gafa que suxeita o cristal, e para demostrarllo ve-

amañarmas, ó pasar mesmo por diante doutra em-

ña, por favor, veña comigo para que se decate cos

pregada, moi guapiña e feituquiña, mirando para

seus propias ollos.

min preguntoulle ó seu colega ou compañeiro, que

Levoume con el e era certo. Apreixou o parafuso

tanto me ten:

(o meu non; o dos lentes) e quedáronme noviños

–¿Qué lle pasa ó señor?

do trinque. Non me cobrou nada; ofrecéuseme para todo que me fixera falta, e acompañoume ata a

–Hai que apertarlle a caravilla.

porta. –¡Cómo! –berrei o tempo que dando un pulo coma Pero é o que digo eu. Hai que falar con propiedade

unha fera arrabeada, de onde estaba sentado

e con precisión, e non mesturar nin trabucar as

planteime diante del disposto xa para zoscarlle–

cousas, nin dicir unhas por outras. Hai que cha-

¿Pero ti mequetrefe do carallo posme a min por

marlle as cousas polo seu nome, como fago eu: ó

tolo? ¡Cousa que aínda non fixo ninguén! Me cago

pan, pan e ó viño, viño.

ata.. Non me deixaron terminar. O mozo, e a moza ta-

5


ROSALÍA DE CASTRO FOLCLORISTA Henrique Monteagudo

tán construídos a partir dunha cantiga do pobo que Rosalía oíra e recollera. A

Nunha entrega anterior de The Muros

través dos materiais que estamos ex-

Times publicábamos un precioso poema

humando nos arquivos, imos sabendo máis do labor que Rosalía desenvolveu na recolla de materiais poéticos saídos da canteira popular. Quizais algúns non foron publicados antes porque teñen un contido un pouco inconveniente, pero nós entendemos que cómpre dalos a coñecer, desculpando o que poidan ter de malsoante polo seu indubidable carácter humorístico. Díxose moitas veces que o xenio popular de Galicia era por unha parte lírico (de aí a saudade e a morriña) e doutra parte satírico e festeiro (de aí a retranca). Rosalía de Castro, aínda que pasou á posteridade sobre todo como unha

en galego de Rosalía de Castro, “Dinche o corazón na man”, que acabábamos de rescatar do esquecemento. Durante estes meses pasados seguimos buscando nos arquivos, tanto da Real Academia Galega coma doutras institucións, e demos cun curioso feixe de textos que axudan a coñecer unha faceta pouco estudada da nosa magnífica poeta: a recolla de cancións, poemas e ditos populares. É ben sabido que o seu primeiro libro poético en galego está inspirado, como indica o seu título Cantares Gallegos, no cancioneiro popular. A maior parte dos poemas deste libro es6


poeta doente, e certamente moitos dos

anque gastei charretes

seus textos son sublime expresión do

hoxe gástoche calzón. Calzóns roxos, pucha branca socos furados, faixa ancha, e anque levo feridas no peito, a falar delas non teño direito, que has de saber, miña pícara nova que quen foi e non é, é como si non fora. (Arquivo da Real Academia Galega)

sufrimento, a angustia e a desespera-

*

ción, tamén foi unha poeta rebuldeira, capaz de expresar con inigualable colo-

*

*

Veu o demo ó mundo

rido a alegría das festas populares, por

subeu a un cereixo,

exemplo, da romaxe á Virxe da Barca

nunha ponla púxose

(onde, por certo, como todo o mundo

co rabo direito.

sabe, pinta un engaiolante retrato das

Non comeu pouquiñas

muradanas). Se no lindísimo poema

-n’ hai tal coma eso!-

que publicamos hai uns meses, “Dinche

que c’as carambaíñas

o corazón na man”, brillaba a súa ex-

quedoulle o cu teso.

celsa faceta lírica e sentimental, nos

“Veiga o demo a froita!”

dous textos que presentamos hoxe –

El iba dicindo, e a xente do mundo quedóuselle rindo. E chegou ó inferno e colleu un fuso que, anque non fiaba, tíñalle bo uso. Morreu o primeiro que del se ría e chegou ó inferno

que, insistimos, non escribiu ela, senón

e así lle dicía:

que recolleu da xente do común– brin-

“Quen fixo burla no mundo

ca, irónica e rexoubeira, unha menos coñecida e celebrada faceta humorísti-

xa mandou o Padre Eterno

ca. Riamos, pois, un chisco con Rosalía

que cando a aquestoutro chegue lle escaravelle o cu ó demo”.

de Castro, que boa falta fai. Anque fun ben, xa che fun,

(Arquivo da Deputación da Coruña)

anque che fun, xa non son 7


A NOSA XENTE Luciano Piñeiro González

pecial pola poesía. «A min gústame comunicar e transmitir vivencias, ilusións e tamén paixóns», afirmaba nunha entrevista. O Concello de Muros tributoulle unha homenaxe, pola presentación do seu poemario Aporías do tempo fuxidío. Luciano Piñeiro publicou varias obras en castelán

e

galego,

figurando entre elas,

Intimalia,

Con

Deus

a

barlovento, Historias boubas e outras lilainas, e Vinte de

escollos doxografía.

Tamén can

os

poemas

destaseus publi-

cados na Antoloxía “Poetas de Herbón”. Este ilustre escritor posúe varios manuscritos aínda pendentes de publicar,. Entre eles abundan os

Nado na parroquia de Louro no ano 1924. Ingresou

temas poéticos, cun destacado afán de proxec-

no Colexio de Herbón en 2º curso e, o termino dos

ción da terra que o viu nacer e a que nunca re-

catro cursos de Humanidades, fixo un bienio de filo-

nunciou.

sofía en Santiago. Completou o Bacharelato supe-

Falleceu en xullo de 2007, aos 83 anos de idade.

rior no Instituto de Ensinanza media de A Coruña e

Esculpido na súa lápida, un epitafio que amosa a

fixo Maxisterio por libre nas Escolas Normais de

sinseleza dun home bó que sempre será recorda-

Santiago e Palencia.

do pola súa grande humanidade e polo seu gran-

Durante longos anos exerceu como mestre en Venta

de querer o seu Louro natal.

de Baños e Peñafiel (Valladolid), ata a súa xubilación.

Xa todo é nada.

Publicou traballos en diferentes medios de

ámbito estatal. No ano 1958 gañou un primeiro pre-

Pro Deus fica, de fronte a barlovento,

mios de contos en Radio Nacional de España con

e diante DEL están axeonllados

un que levaba por título “El Retorno”.

tódolos meus saberes e sentires,

Luciano Piñeiro fui una persoa aberta a todos. Conversador impenitente, escoitalo era gañar en sabe-

tódolos meus dicires e faceres,

res. Dende mozo decantouse pola literatura, en es-

diante de Deus están. 8


A NOSA XENTE Carmen Senande Pazos

Unidad escultórica playa de Valdoviño . A Coruña Realización diseño e intervención artística con grupo escultórico” Paseo de Casablanca “Los Castros. La

Muradana, nacida en el año 1961, ingresa en la Escuela de Artes y Oficios de Santiago de Compostela y más tarde en la Facultad de Bellas Artes de Salamanca. Magíster Internacional en Creatividad Aplicada. Universidad Santiago así como Especialista en Museológica y Arte Contemporáneo. por la USC. Seleccionada para participar en los talleres de Unión Fenosa junto Rafael Canogar, Lucio Muñoz y José Hernández. Seleccionada para representar a Santiago como Capital Cultural en el proyecto Affiche- Avigñon, Francia. Ha obtenido diversos premios y menciones tanto en pintura como escultura realizando muestras individuales como colectivas por los diversos espacios expositivos Museos y colecciones MUSEO DE UNION FENOSA .Mural colectivo realizado junto Rafael Canogar MUSEO PROVINCIAL DE LUGO

Coruña

COLECCIÓN DE ARTE CAIXANOVA

Grupo escultórico y diseño del Paso Bajo Feve -

COLECCIÓN DE ARTE EXCMA DIPUTACION DE

Viveiro. Ayuntamiento Lugo

LA CORUÑA

Diseño y ejecución de ordenación urbana con grupo

COLECCIÓN DE ARTE MUSEO BARCO DE VAL-

escultórico. Ortigueira. La Coruña

DEORRAS .ORENSE

Diseño y realización del grupo escultórico. Paseo

COLECCIÓN DE ARTE .PILAR I JOAN MIRO

marítimo Cervo. Ayuntamiento Lugo

AYUNTAMIENTO LA CAÑIZA.PONTEVEDRA

Realización y diseño del grupo escultórico “Las diez

CONGRESO DE LOS DIPUTADOS. MADRID

mujeres de Hércules”. Paseo Marítimo A Coruña.

Obra en espacios urbanos

Ilustración y diseño Ilustración de los “Cuentos de Serezade” Ed: BAHIA EDICIONS Diseño pavimentación “Mirador de los Castros”. Ayuntamiento de La Coruña Diseño pavimentación c/Galera. Olmos .Ayuntamiento La Coruña Diseño Pavimentación C/ Pita. Ayuntamiento Ortigueira Realización y diseño muro del Oleoducto. Ayuntamiento La Coruña

Realización de los laterales de las fuentes piramidales de la Plaza Europa (Culleredo) A Coruña Realización de una unidad escultórica .Paseo marítimo Laracha . A Coruña Realización unidad escultórica .Paseo marítimo Espasante. Ortigueira. La Coruña Unidad escultórica. Paseo marítimo Ponte Nafonso (Outes) A Coruña

9


Muros en cifras Os cadros que se acompañan proveñen de datos publicados polo Instituto Galego de Estatística e refrexan a situación estatistica do Concello de Muros, no referente a sociedade, poboación i economía, e se refiren aos anos 2012 e 2013 e parte de 2014.

10


O Catastro do Marqués de la Ensenada (III) Alguaziles

p/ Manuel M. Caamaño

A Matheo de Lago se le regulan por ese ejercicio cincuenta Ducados anuales. A Joseph Piñero tamvien, y ese es sastre.

Pola súa grande importancia seguimos publicando as “Respostas da Vila de Muros ao intedo ano 1753”, cales nos ofrecen unha visión

Nota: Que la utilidad Considerada a este último se entiende además del Jornal que como Sastre le corresponde.

do Muros do século XVIII. Nesta entrega co-

Juez de Marina

rrogatorio xeral para a elaboración do catastro

Don Juan de Navia goza el sueldo de cinquen-

piamos a relación de persoas e oficios que tiñan, xunto coas súas rentas. Sargento Mayor de este Puerto Don Cecilio Morphi, goza el sueldo de siete escudos y medio mensuales Ayuntamiento y sus Dependientes: Juez Don Juan Francisco de Silba se le considera de utilidad anual por razón de su empleo, Doscientos Ducados. Alcaldes Don Domingo Malbarez, no tiene utilidad alguna = Don Bartolomé Caamaño Tamvien. Rejidores Nota = Que cada uno de estos tiene de utilidad anual veinte y cinco Reales de Vellón que le paga la Villa, y no otra cosa alguna = Don Blas Joseph Malbarez = Don Domingo Antonio Caamaño = Don Luis Granero = Don Domingo Antonio Martínez Procurador General Don Carlos de Evia y Barrera, no tiene utilidad Escrivanos Domingo Antonio Fernández Duque se le regulan de Utilidad anual mil doscientos Reales = a Joseph Antonio Luaces cien Ducados = a Luis Granero tamvien.

ta Escudos mensuales como oficial segundo de la Comandancia de Cadiz, con mas otros doze Escudos de Gratificación.

Procuradores A Domingo Romero y Caamaño, se le regula por este oficio sesenta Reales con mas cinquenta y cinco que cobra de la villa por dar cuerda al reloj y quarenta y quatro que así mismo le paga dicha Villa, por portero que en todo Componen ciento cinquenta y nueve Reales = a Francisco Casal y Silba como procurador sesenta Reales = a Manuel de la Torre tamvien, y se advierte que estos no tienen más utilidades por sus oficios, y son individuoa del Estado General.

Ministro de Marina Ignacio de la Yglesia no tiene utilidad mas que el Jornal que le corresponde como marinero. Dependientes de Tabacos y Aduanas Don Vizente Álvarez de ortega Administrados, goza de un sueldo de Doszientos Ducados anuales por la renta del tabaco con más ciento sesenta Reales que le corresponderá del diez por ciento que cobra de los derechos de Rentas Generales = Don Juan Francisco San Martín, Cavo del Resguardo goza del salario de Cinco Reales diarios = Juan Ignacio de Montes, Guarda, goza el salario de quatro Reales de Vellón diarios = Antonio de Lago , veredero, tiene de salario tres Reales diarios = Marzelo de Lago Tamvien.

Notario y Maestro de niños A Francisco Javier Troncoso se le regula por el oficio de Notario sesenta Reales, y como Maestro de Niños quatrocientos y quarenta Reales que todo compone quinientos.

11


Nota: Que este vive en Término de la Feligresía de Serres confinante con esta Villa = Ines Martines, tanquillera, tiene el salario de tres reales diarios.

a Don Alberto Fernández Porrua Ydem = a Don Antonio Rodrigez de Leis Ydem = a Roque Maceiras Ydem = a Domingo Antonio Priegue ciento y Cinquenta Reales = a Don Miguel Arredondo ydem = a Miguel de Reloba ydem = a Joseph de Reloba Quirós Ydem = a Don Antonio sardiñeira cien reales = a Don Domingo Malbarez Ydem = a Don Juan de Lastres Ydem = a Phelipe Gonzales Ydem = a Francisco García de Area Ydem = a Domingo Cendón Ydem = a Domingo Baamonde Ydem = a Añlberto de Lojo el mayor, Ydem = a Doña Rosa Paz Ydem.

Dependientes de Rentas Provinciales Don Joseph Sánchez del Pozo, Administrador, goza el sueldo de doscientos y cinquenta Ducados anuales = Don Thomás de Lois, fiel, tiene el salario de nuevecientos Reales anuales = Benito Gonzales, Guarda, tiene el salario de cien Ducados = Don Domingo Antonio Granero, Guarda, tene dos Reales diarios.

Tratantes de Encajes, y otos Géneros

Dependientes de Salinas

A Juan de Malbarez se le regulan de utilidad anual ochocientos reales.

Don Joseph Pozo, Receptor, goza el sueldo de doscientos Ducados = Don Juan Ruiz, sobrellabes, tiene cien Ducados de sueldo anual = Juan Antonio Sánchez tiene de salario cinquenta Ducados = XXX Sanches, medidor, Tamvien.

Tenderos de por menor A Raphael de Noya se le regulan de utilidad anual mil Reales = a Pedro Antonio Santiago, ochocientos = a Martín Gómez seiscientos Reales = a dicho Don Luis Granero Ydem = A Bernardo García, cuñado de Francisco Javier González, quinientos Reales = a Toribio de Lago Quatrocientos Reales = a Pablo de Tajes trescientos Reales = a Jacobo de Albores cien Reales.

Administrador de las siete rentillas y Cerero El espresado Don Domingo Antonio Martines, rejidor, se le considera tendrá de utilidad por el derecho de quarto en libra de pescado seiscientos Reales por la décima que le Corresponde de este derecho, y como y como cerero se le regula quinientos reales todos anuales.

Mercaderes de Vino A dicho Don Casiano Pérez se le regulan mil Reales de utilidad anual = a dicha Doña María Antonia Pardiñas seiscientos Reales = a dicho Don Antonio Calderón quinientos Reales = a dicho Mathias de Sendón Ydem = a dicho Roque Mazeiras Ydem = a Don Andres de Montes Ydem = a Manuel de Rama Ydem = a dicho Pedro de Hermida quatrocientos Reales = a Juan de Lariño cien Reales.

Sugetos que dan dinero a Lucro A Don Casiano Pérez se le regulan de utilidad anual dos mil y quatro cientos Reales por veinte mil que se le consideran tener dados a lucro en las embarcaciones de este puerto, con el riesgo de quilla y costado, a razón de un seis por ciento en cada viaje, y considerándole dos, en el año = A Doña María Antonia Pardiñas, madre de don Juan Antonio Arredondo, Prior de esta Colegiata, y que vive en su Compañía, se le regula otra tanta cantidad por igual porción de dinero que tiene dado a lucro con los mismos riesgos e yntereses que el antezedente = a Don Juan Antonio Porrua, se le regula mil y ochocientos Reales de utilidad anual por quinzemil que se le consideran tener dados a lucro, con los mismos riesgos e intereses que los antecedentes = a Francisco de Evia se le regulan mill y ochocientos reales de utilidad anual por quinze mil que se le consideran tener dados a lucro con los mismos riesgos, e intereses que los antecedentes.

Obligados de Carnes A dicho Juan de Malbarez se le regulan de utilidad anual cien Ducados = a Pedro Gracía, vecino de la Feligresía de San Juan de Serres, Ydem = a Francisco da veiga, Vecino de Noya, Ydem = Nota que estos tienen la utilidad señalada después de pagar lo que importa el arrendamiento que tienen echo en las Rentas Provinciales. Tablagero Juan de Somoza tiene de salario cinquenta Ducados que le pagan los obligados de Carnes

Tratantes de Congrio y Hierro

Taberneras

Al dicho Don Juan Antonio Porrua, se le consideran mil reales de salario anual, los seiscientos por el congrio que veneficia, y los cuatrocientos por el hierro.= a dicho Don Casiano Pérez Ydem.

A Bernarda Jobe se le regulan cien Reales = a Josepha de Hermida, Ydem = a Josepha Luazes Yden: Es hermana de Juana. Curtidores

Tratantes de Congrio

A Francisco Javier González se le regulan sesenta Reales = a luis Cernadas Ydem. Estos son también Zapateros.

A Don Alberto Gianze se le regula de utilidad anual seiscientos Reales por este trato = a Joseph de Orjas Ydem = a Joseph Patiño Ydem = a Don Antonio Calderón Ydem = a dicho Francisco de Evia trescientos Reales = a dicha María Antonia Pardiñas Ydem = a Pedro de hermida Ydem =

Calderas de teñir Redes Nota = que a cada una de estas Calderas se le regula de utilidad cien Reales por el veneficio

12


que tienen sus Dueños en teñir sus Redes, y las de otros que le pagan sus tinturas, y son propias = una de las Ánimas = otra de dicho Don Casiano Pérez = otra de don Mathias de Cendón = otra de dicho Pedro de Hermida = otra de Don Alberto Gianze = otra de Don Cristhobal de Longa = otra de Domingo Baamonde.

Francisco González = Cayetano García = Domingo González = Lucas Cernadas = Ignacio Nobo = Joseph Fernández = Lorenzo García = Pedro de Lago = Pedro Caamaño. Tenedores A cada uno de estos se le regulan dos Reales de Vellón el día que travajan = Alonso Rodríguez = Anselmo Castiñeira = Joseph Rodríguez = Juan

Nota = que todas las utilidades hasta aquí regulada debe entenderse son además del Jornal que corresponda a los que tienen oficio, que los mas son marineros , excepción de los curtidores que estos son Zapateros. Pharma Ceuticos A Don Gonzalo Matheo Ligonde, Médico de esta Villa se le regula de utilidad anual mil seiscientos cinquenta Reales de Vellón = a Juan Antonio Padín, Cirujano, cinquenta Ducados = a Juan Antonio Patiño Caamaño, Ydem = a Patricio Diaz, Barbero y sangrador, Ydem. Sargento de Inbálidos Julian Martínez tiene de XXX Quarenta y cinco Reales de Vellón mensuales Plateros Nota Que a cada uno de estos se le regulan dos Reales el día que trabajan mediante vez solo para algún remedio.

Pedro Rodríguez.

Domingo Barreiros = Simón dos Barreiros = Pedro Barreiros = en Compañía del mismo Domingo Barreiros = Luis Barreiros en compañía de otra Domingos.

Herreros A cada uno de estos se le regulan dos Reales de Vellón el día que travajan = Alberto Dosil = Manuel de Santiago.

Escultor

Sogueros

Nota Que a este se le regulan tres reales de vellón el día que travaja = Pedro Castilla

A cada uno de estos se le regulan tres Reales el día que travajan = Antonio Gómez de Solis = Antonio González.

Carpinteros de Ribera A estos y a Cada uno se les considera cinco reales de Vellón el día que travajan = Antonio López = Clemente de Lago = Diego Baamonde = Manuel Diaz = Domingo Baamonde = Domingo Fernández Lago.

Embarcaciones por mar Pataches Uno que lleva nueve Hombres de Tripulación, propio de dicha Doña María Antonia Pardiñas que vive en Compañía de Don Juan Antonio Arredondo Prior de la Colegiata de esta Villa y que se regula la utilidad de este en veinte mil y setecientos Reales de Vellón, los mil quinientos por razón de fletes de un viaje que haze a San Sebastian, y los restantes por la Utilidad que queda al dueño e interesados en el Caudal Con que Comercia, Cuyos interesados son personas Legas=

Carpinteros del Blanco A cada uno de estos se le regulan quatro Reales de Vellón el día que trabajan = Domingo de Lago = Francisco Gómez = Joseph dos Santos = Juan Antonio Rodríguez. Sastres A cada uno de estos se le regulan tres Reales de Vellón el día que travajan = Egidio das Fontes = Andrés Piñeiro = Antonio Maceiras = Benito Caamaño = Domingo Gil Figueira = Antonio Rodríguez = Gaspar García Bermudez = Jacobo de Albores = Joseh Alfaya = Juan Antonio de Mouta = Manuel Fernández = Phelipe Piñeiro = Thomás de Santiago = Joseph Piñeiro = este es Alguazil. Zapateros

Otro que lleva ocho hombres propio de Juan Antonio Suárez y Alberto de Lojo, y que se regula su utilidad en seis mil ciento y sesenta Reales de Vellón, los mil y novecientos por razón de Fletes de tres viajes que se le consideran hazer a Vizcaya, a conducir sardina y traer hierro, y todo lo restante y todo lo restante por la utilidad que queda al Dueño, e interesados con el Caudal Con que trafica que también son personas Legas.

A cada uno de estos se le regulan tres Reales de Vellón el día que travajan = Bartolomé Sendón =

Otro que lleva ocho hombres, propio de Don Domingo Antonio y Roque Joseph Malbarez, y que

13


se regula sus utilidad en seis mil Doscientos sesenta y seis Reales, los mil trescientos sesenta y seis por razón de Fletes de un viaje que aze a Vizcaya con sardina y lo restante por la utilidad que queda del Caudal restante con que trafica. Otro que lleva siete hombres, propio de Don Feliphe Gonzales Roque Mazeiras, y Juan varela (que vive con su suegro Juan García de Area) , y se regula la cantidad en cinco mil y ochocientos Reales de Vellón, los mil y seiscientos por los Fletes de dos viajes que aze a Vizcaya, con el mismo tráfico, y lo restante por la utilidad que le queda del Caudal con que trafica.

Francisco de Evia, se le regula su utilidad en tres mis seiscientos treinta y siete Reales, los ochocientos treinta y siete por rrazón de los Fletes de tres viajes que se les consideran a los mismos parajes que el antezedente, y lo restante por la utilidad que queda del Caudal con que trafica. Otra que lleva seis hombres, propia de Gonzalo Bazarra dos terzias partes, y de Andrés Gil Joben una terzia parte, se le regula su utilidad en tres mil seiscientos treinta y siete Reales, los ochocientos

Otro que lleva otros siete hombres, propio del dicho Don. Casiano Pérez, y se regula su utilidad en cincomil ochocientos reales de Vellón, los mil seiscientos por los Fletes de los Viajes que haze a Vizcaya con el mismo tráfico, y los restantes por la utilidad que le queda del caudal con que trafica. Otro que lleva seis hombre, propio de Roque Mazeiras, se le regula su utilidad en tres mil novecientos y diez y seis Reales, los mil ciento y deiz y seis por razón de Fletes de tres viajes que haze a dicho paraje, y lo restante por la utilidad que queda del Caudal con que trafica. Otro que lleva seis hombres, propio de Juan Francisco Malbarez, que vive en compañía de Don Joseph de Montes, Presvítero, y este regula su utilidad en tres mil novecientos y diez y seis por razón de Fletes de tres viajes que hazen a dicho paraje, y lo restante por la utilidad que queda del Caudal con que Comercia. Otro que lleva seis hombres, propio del dicho Domingo Antonio Fernández Duque y Martín Gómez se regula su utilidad en quatro mil novecientos treita y tres Reales de Vellón, los mil cuatrocientos treinta y tres por razón de Fletes de tres viajes que se considera hazen al propio paraje, y con el mismo Comercio; y lo restante por la utilidad que queda del Caudal con que trafica. Pinazas Una que lleva seis hombres, propia de Mathias de Sendón y Pedro de Hermida y se regula la utilidad de esta en tres mil seiscientos treinta y siete Reales de Vellón, los ochocientos treinta y siete Reales por rrazón de los Fletes de tres viajes que se les consideran a los mismos parajes que los antecedentes, y lo restante por la utilidad que queda del Caudal con que trafica. Otra que lleva seis hombres, propia de Don Manuel de Hermida, vezino de la Ciudad de Santiago, y de Pedro da Costa, y se le regula la utilidad en tres mil seiscientos treita y siete Reales de Vellón. Los ochocientos treinta y siete por rrazón de los Fletes de tres viajes que se les consideran a los mismos parajes que el antezedente, y lo restante por la utilidad que queda del Caudal con que trafica. Otra que lleva seis hombres, propia de

treinta y siete por rrazón de los Fletes de tres viajes que se les consideran a los mismos parajes que los antezeden, y lo restante por la utilidad que queda del Caudal con que trafica. Otra que lleva seis hombres, propia de Antonio da Cruz y Joseph de Neira, aze los mismos viajes que los antezedentes, se le regula la misma utilidad, y con la propia distinción. Otra que lleva seis hombres, propia de Andrés Gil de Joben y Benito Patiño de la Puebla del Dean, haze los mismos viajes que los antezedentes, se le regula la misma utilidad, y con la propia distinción. Otra que lleva seis hombres, propia de dicha Doña María Antonia Pardiñas, que vive en compañía de Don Juan Antonio Arredondo Prior de la Colejiata de esta Villa, haze los mismos viajes que los antezedentes, se le regula la misma utilidad, y con

14


la propia distinción. Otra que lleva cinco hombres, propia de Don Alberto Porrua, haze los mismos viajes que los antecedentes, se le regula la misma utilidad, y con la propia distinción. Otra que lleva cinco hombres, propia de Don Alberto Gianze y Don Antonio Reloba, es más pequeña que las antezedentes y se le regula de utilidad dos mil doscientos treinta y dos Reales, los quinientos ochenta y dos por razón de Fletes, y lo restante por la utilidad que queda de lo Caudales con que comercia. Otra que lleva cinco hombres, propia de Don Antonio Calderón, haze los mismos viajes que la que le antezede, y se le regula la misma utilidad, y con la misma distinción. Nota que todos los interesados de los Caudales de estas embarcaciones son Legos Marineros que sirven en estos Barcos Los marineros que sirven en dichos Pataches y Pinazas son ciento y quince, según las tripulaciones de cada uno, cuyos nombres no se expresan por no ser fixos, pues los Patrones quando hazen sus viajes lleban los que son de su satisfacción, y ban alternado todos, o los más Marineros de esta Villa, y se regula la utilidad de cada uno de los ciento y quince expresados en quatrocientos y siete Reales y medio, según los quiñones que por sus personas les corresponden de los fletes, vien entendido que en los Pataches tira el Barco la tercera parte de dicho flete, y las otras dos tercias partes se reparten por iguales partes entre los Marineros de la Tripulación, y en las Pinazas tira el Barco la quarta parte, y los otras tres partes se dividen igualitariamente entre los Marineros de su Tripulación, pero dicha regulación deve entenderse se haze a los expresados además del Jornal que como Marineros los corres ponde, pues los viajes que hazen no les estorba la pesca de sardina.

halina Oanes = otra de Don Casiano Pérez = otra de Feliphe de Orjas 0 otra de Gregorio Barreiros = otra de Don Alberto Porrua = otra de Juan Antonio Porrua = otra de Juan Antonio García da Area = otra de Don Bartholomé Caamaño = otra de Domingo Antonio Sendón = otra de dicha Doña María Antonia Pardiñas, en Compañía de Don Juan Antonio de Arredondo = otra de Pedro de Reloba Gianze = otra de Don Domingo Antonio Malbarez = otra de Don Roque Maceiras = otra de Agustín de Yllanes = otra de Joseph de Louro, en Compañía de Domingo Baamonde = otra de Ygnacio Beiro en Compañía de juan Gil de Joben el viejo = otra de Joseph Baamonde = otra de Martín Gómez = otra de Don Domingo Antonio Ramallo en Compañía de Don Antonio reloba = otra de Don Christobal Longa = otra de Bartholomé de Hermida en Compañía de María Josepha Malbarez = otra de Don Roque Malbarez = otra de Don Feliphe González = otra del mismo = otra de Joseph Junco = otra de Domingo Antonio Priegue = otra de Plácido Díaz Porrua = otra de Alberto Bazarra = otra de Domingo Fabeiro = otra de Alfonso de Hermida = otra de Don Domingo Antonio Caamaño = otra de Juan Antonio Paadín = otra de Alberto de Lojo viejo = otra de Joseph Caamaño = otra de Don Juan Malbarez = otra de Eusevio Piñeiro en Compañía de Juana Rodríguez = otra de Domingo Antonio Sendón. Marineros A los de este Gremio se les regulan dos reales el día que ban al Mar, y lo mismo le corresponde a cada una de dichas Lanchas de Falca y Pesca, pues tira un Quiñón el Barco igual de un marinero, y en quanto al número de marineros se remiten a la lista que diere el Juez de Marina, y a lo que resulte de las

Lanchas de Falca y Pesca Una de Antonio Sardiñeira = otra de Francisco de Evia = otra de Martín de Lucias = otra de Mathias de Sendón en compañía de su padre Mathias = otra de Marcos Calderón = otra de Miguel de Reloba = otra de Carlos Caamaño = otra de Fernando de Reloba = otra de Juan Gil de Joben = otra de Antonio Ventura López en compañía de Andrés López = otra de Juan Antonio Suárez y Joseph Medinilla = otra de Benito de Malbarez = otra de Juan de Moldes = otra de Domingos de Castro = otra de Joseph de Neira = otra de Juan Barela Medrano en compañía de Juan García da Area = otra de Pedro Hermida = otra de Ignacio Anguiano, en compañía de Don Pedro Anguiano = otra de Mathias de Cendón el viejo = otra de Christobal de Longa = otra de Domingo de Evia = otra de Domingo de Acensión = otra de Joseph porrua = Otra de Juan Francisco Malbares, en Compañía de Joseph Montes = otra de Don Antonio Calderón = otra de Juan de Lastres = otra de Simón Barreiros = otra de Don Alberto Gianze = otra del mismo = otra de Don Antonio Reloba = otra de Joseph Velo = otra de Antonio Sierto, en Compañía de Cat-

diligencias que su merced dicho Subdelegado está practicando Cuya lista es cierta y verdadera, y para que conste lo firmamos en dicha villa a veinte y quatro de agosto de mil setecientos cinquenta y tres = Francisco Alejandro de Silba = Domingo Antonio Malbarez = Domingo Antonio Martínez = como sustituto de Procurador General Juan de Malbarez = Juan de Ces = Julio de Mayo = Domingo Antonio Fernández Duque = Genuario de Nodal = Miguel de Lamiña = Antonio Domingo Romero Caamaño

15


E TI, DE QUEN VES SENDO? sendo

p/ Antón Lameiro.

posible

nacemento,

un

un

derivado

defecto físico,

do ou

lugar

de

a unha

profesión, etc.

En Muros os alcumes familiares son máis antiguos que os titulos noviliarios, e cada un é

Dun tempo a esta parte o uso dos alcumes

verdadeiramente un título por sí mesmo. Non hai

decaeu moito dentro da nosa comunidade.

familia que non sexa coñecida por o seu alcume,

Indiscutibelmente, a principal finalidade destos

e aínda que un bo número deles poidan soar

(burlas á parte) é simplemente distinguir unha

pexorativos, teñen en xeneral un tono cariñoso e

persona de outra cando moitas teñen o mesmo

usanse en confianza.

nome. Por exemplo, non hai moito tempo atrás,

O "apodo" ou alcume é un sobrenome usado

en Muros acostumábase a poñerlle ao primero

en troques do nome, moitas veces está referido a

fillo en nacer o nome dun dos pais, dos avós, ou

unha particularidade da persoa ou da familia,

o de ámbolos dous. Tamén era bastante

16


frecuente poñerlle o nome do patrón ou de

burla cara á nosa persoa con vastante menos

calquer outro santo da parroquia, co resultado de

humor do que se facía antes. Nunha cultura tan

que moita xente acababa por ser bautizado co

proclive o individualismo como é a nosa, o feito

mesmo nome. Os apodos, deste xeito, axudaban

de chamar a alguén polo alcume antóxanse cada

a saber de quén era cada quén. Hoxe en día,

vez menos cortes, e contrario o que queiramos

segundo un estudio que fixo La Voz de Galicia, a

pensar, na era do internet, dos móviles e dos

díversidade dos nomes é algo que está en alza, e

ordenadores

os modernos Brais, Noas ou Antías, estarían a

comunicada como adoitamos pensar.

desplazar aos populares Manolos, Marias ou

a

xente

non

está

tan

ben

Falando "seriamente"e para rematar, vai ser

Xoans. En conclusión, e salvo alguha que outra

máis que dificil que nun futuro acabemos

excepción, os noutrora enxeñosos alias que tanto

contestando - ¡Son de Uxia da Surfera, de Brais

nos caracterizaron por xeneracións poderían

de Wai, ou da Pachocha Sibernética! - cada vez

algún día chegar a desaparecer o non seren xa

que alguén pola rua nos pare e nos pregunte ¿e

máis necesarios. Por outra parte, estarían tamén

ti, de quen vés sendo?

a minguar por que cada vez nos ofendemos

Ω—Ω

tamén con máis facilidade, e tomámos calquer

17


EL ACOSO ESCOLAR

este escrito hasta casi el final del curso puesto que, a pesar de que tengo tanto que decir, algo me impide expresarlo con la claridad que yo quisiera, ya que se reabren sentimientos negativos que un día decidí borrar de mi vida para siempre. Por eso no profundi-

Marisé Luces Tajes.

zaré demasiado en ellos.

Durante unos meses he escrito sobre El Acoso

Quiero dejar claro, que nadie tiene el derecho de

Escolar. Quizás muchas de las personas que los

ser víctima, nadie tiene la obligación de ser acosador

han ido leyendo hayan pensado que “ eso no pa-

y sobre todo, y lo más importante, nadie con la auto-

sa con mi hijo/a “ , o bien “ ¡ qué va, a mi hijo/a no

ridad suficiente y siendo conocedor del problema,

se le ocurren hacer esas cosas ¡. Quienes trabajamos o hemos trabajado en la enseñanza sabemos que es uno de “ los problemas ocultos “ que más afecta a quienes lo padecen y al que tenemos que estar muy atentos/as. En este número de la revista se acaban los artículos sobre dicho tema, y me ha parecido que no se le podía mejor cierre que el testimonio de una persona que lo ha padecido.. El instituto en el que he trabajado estos últimos años, publica una revista anual en la que la mayoría

debe ser tan cobarde de permitir y consentir que es-

de l@s redactores /as son los alumnos.

to pase por no querer problemas.

Me llamó la atención el enviado por Alicia, una

Eso me pasó a mí y, antes de seguir, quiero agra-

alumna nueva llegada de otro centro del mismo en-

decer el apoyo incondicional de mis padres, mi fami-

torno y cuyo traslado había sido pedido por ella.

lia, mis amigos y, sobre todo y ante todo, hacer un

Puesta en contacto con su madre y con ella pasa-

agradecimiento muy especial al Cuerpo de la Guar-

mos un rato hablando de su problema . Les conté lo

dia Civil que intervino y cortó este asunto.

que era TMTy lo que se pretendía con su publicación y les mostré mi interés en poder publicar aquí lo is-

Pero visto ya el problema con la perspectiva del

mo que iba dirigido a la revista del Instituto. Ningún

tiempo, tengo que reconocer que de lo malo también

problema. ¡ Adelante ¡ me dijeron. Asi que … aquí

se aprenden cosas buenas. Como consecuencia de

está. Leedla y sacad vuestras conclusiones. ACOSO ESCOLAR “ Al principio de curso, me invitaron a participar en la revista de nuestro centro. Me pareció una idea fantástica y me comprometí a escribir un artículo en el que abordaría el problema del acoso escolar. Un tema del que yopensaba que tendría mucho que de-

todo lo pasado, aprendí a ser más fuerte, a recono-

cir, ya que yo fui una víctima de esa lacra, de ese

cer quienes son los amigos de verdad, a levantarme

maltrato inhumano al que nadie puede estar someti-

cuando me caía y me pisoteaban y a plantarle cara

do.

al miedo, a ese miedo que me paralizó y me calló

Nada más lejos de la realidad. He ido dilatando

18


durante tanto tiempo. Porque me he dado cuenta de que el acosador es

sor, porque no se comportan como ellos, porque saben que no todo vale.

una persona sin recursos intelectuales, con muy

Lo importante, cuando pasa este problema, es hablar, contarlo, decir lo que está pasando y pedir ayuda. Lo peor que puedes hacer es callarte como lo hice yo por miedo, ( y no te dejes paralizar por el miedo ), porque entonces el problema, lejos de solucionarse, cada vez se magnifica más y puede tomar dimensiones incontroladas e imprevisibles. Es necesario que la sociedad entera entienda que esto es un grave problema, que se impliquen, se conciencien de lo que está pasando y que actúen y, sobre todo, que no miren para otro lado, porque hoy

baja autoestima, con grandes dosis de mala educación, mucha envidia y completamente carente de valores y principios. Por el contrario, sus víctimas solemos ser personas con principios adquiridos desde la mas tierna infancia, que sabemos que no todo vale, que tenemos una serie de derechos como el de exigir una educación de calidad, el que nos respeten, pero también tenemos unos deberes como el de estudiar, el de respetar, etc… Por desgracia, estos principios y valores, básicos desde mi punto de vista, son inexistentes en algunas familias, o eso me parece a mí, ya que estos individuos no los conocen ni de lejos. Se agrupan en grandes “ manadas “ de colegas, pero no tienen adquirido el concepto de amistad, porque se traicionan y se insultan unos a otros

me ha tocado a mí, pero cualquiera puede ser vícti-

constantemente.

ma de esta lacra que cada vez se está extendiendo

El acosador suele ser el líder del grupo, y como su inteligencia no da para más, suelen ser muy gracio-

más porque nadie pone coto a esto, piensan que todo vale y todo no vale.

sos, porque para ellos no hay límites, son los que

Alicia Zazo Puras (I.E.S. Adaja. Arévalo . Ávila)

más gritan, los que más beben, los más “ guays “ como dicen ellos, e intentan persuadir al grupo para que aislen a los que no les siguen su juego, no se ríen de sus soeces bobadas, a los que molestan en

Alicia tiene 16 años y comienza 1º de bachillerato el próximo curso. Espero que todo en la vida te vaya fenomenal. ¡ Te lo mereces ¡. ¡¡ GRACIAS POR TU TESTIMONIO ¡!

clase porque quieren aprender y respetan al profe-

19


As Capelas do Cemiterio de Muros p/ Xokas Figueiras

albergaba varias sepulturas entre elas, a día de hoxe aínda queda unha que representa a un sacer-

Tipo de ben: Necrópole, Ermida,

dote vestido de túnica portando un cáliz na man,

Concello: Muros

tamén hai constancia de que Pedro Yañez de Ba-

Parroquia: Muros (de San Pedro)

ruta, rexedor da vila no ano 1445 foi enterrado nun-

Lugar: Muros

ha sepultura metida na parede, a maior parte delas

Outra denominación do ben: Antiga Parroquial

foron empregadas para empedrado da vila; no lado

de San Pedro Cronoloxía: Época Baixomedieval, Descrición: Trátase da capela maior e sancristía da antiga parroquial de San Pedro, a cal foi desfeita no século XIX para agrandar o cemiterio. Consta de dous corpos, a capela maior de bóveda, e a nave central de varios arcos con capelas aos seus lados. Artaza sitúas no século X ou XI, e a E.T.S.A da Coruña sitúa os restos, xunto coa capela maior, no século XV e a sancristía no XVI.Este dato é posiblemente errado posto que antes da construción da Colexiata de St. María a Nova no ano 1400, esta era a igrexa parroquial. A capela maior comunica co cemiterio a través dun arco e coa sancristía por unha porta lateral, a cal, a súa vez comunica co camiño, ten bóveda de crucería con nervios de perfiles triangulares que descansan en columnas acobadadas de capiteis animados e vexetais. No fronte que da ao cemiterio ten unha pequena xanela saetera,e

do evanxeo hai unha inscrición: “AQUI IAZ DON

na parte traseira dúas, ademais de diversos canzo-

VIDAL FALCOON, MERCADER (O PROCURA-

rros, o conxunto atópase cuberto de tella do país e

DOR) DE LA VILLA”.

a dúas augas. As paredes do edificio están cons-

A sancristía reconvertida en capela da Gracia

truídas con grandes pezas de cantería as cales

tamén esta cuberta de bóveda de crucería con ner-

están repletas de inscricións que dan a entender

vios sobre ménsulas, clave de florón e cornixa con

as persoas que costearon a obra: “MARINA MAR-

perfil de gola. No seu interior conserva unha gran

TIZ PON ESTA”, “FERNANDEZ PUSO ESTAS”,

pila bautismal fermosamente labrada do século XV

PEDRO DE GAMINIZ SU SOBRINO”… No interior

cunha inscrición non seu borde interior que di: “JESUS-FILIUS PATER CUM SPIRITU SANTO”. No exterior da mesma tamén se conservan inscricións e multitude de signos como cruces, círculos e letras. Propiedade: Igrexa

20


Uso actual: Sen uso Código no Catálogo da Xunta: Categoría do Ben: Catalogado (Catálogo da Xunta e dos PXOM) Elementos mobles: No interior ademais de algunha sepultura consérvase a pía bautismal, así como diversas estatuas e restos de enterramentos.

Referencias bibliográficas: Artaza Malvárez, Ramón de: «Historia de Muros y su distrito». 2ª edición. Arquitectura gótica en Galicia: los templos, catálogo gráfico _ETSA de La Coruña. Departamento de Representación y Teoría Arquitectónicas, Colegio Oficial de Arquitectos de Galicia

Afeccións Ten camiño de acceso?: Si Está cuberto de maleza: Non Está afectado por algunha obra: Si Estado de conservación: Malo Atópase en perigo nestes momentos?: Ate non hai moito eran empregadas como deposito do cemiterio, A dia de hoxe estan case o borde do derrumbe, precisaria unha urxente intervención que rematase cos anos de abandono.

21


PRESENTACIONS: O domingo 7 de setembro, o restaurante O Cas-

nuel. Os anteriores foron: “De la luz a las tinie-

telo, en Muros, acolleu a presentación do tercei-

blas” e “Muros, un mar de historia”, editado por

ro libro do autor muradán José Manuel Bermú-

2.0 Editora. En carteira, seguro, queda algún

dez, publicado pola editorial Finisterrae Edicio-

outro que de seguro que, a non tardar, verá a

nes.

luz. O libro presen-

==========0==========

tado, que leva por título

A revista dixital "The Muros Times" e as súas

“Mucho antes

páxinas de Facebook ("I love Muros" e Murada-

de ser mujer” é

nos Na Diáspora) organizaron o sábado 13 de

unha novela

setembro a conferencia e visionado audiovisual

cuxo argumen-

da obra de José Sendón "FALANDO CLARO".

to xira arredor

Ao acto, que se celebrou nos Locais do Centro

do mundo das

Social de Louro, contou cunha importante pre-

drogas e dos

senza de público, que puido coñecer máis sobre

que se atopan

a vida deste veciño de Louro, Claro José Sen-

detrás dese

dón, dirixente anarquista nos anos da II Repú-

negocio. Unha historia contada en primeira per-

blica, e que faleceu no ano 1937, á idade de 40

soa por unha moza que experimenta, desde a

anos.

súa infancia ata a súa adolescencia, un período durante o cal a súa vida dá unha serie de cambios debido as circunstancias e as súas relacións. É un libro de ficción cun certo ontido de advertencia cara aos rapaces e rapazas que se deixan engaiolar polo poder e pola ambición. No presentación, falaron o representante da editorial, José Castro; a psicóloga muradá Raquel González Bermúdez, e o autor da obra, José Manuel Bermúdez, quen explicou con todo detalle os pormenores da novela. Logo, despois das intervencións, o escritor firmou exemplares

O autor, José Sendón, nunha longa disertación,

da súa novela.

fixo unha brillante exposición sobre o perfil bio-

A obra, que foi tamén presentada en Noia e

gráfico de Claro Sendón, remarcando o seu

Barcelona, está xa a venda na web da editorial,

compromiso social coa clase obreira, á que adi-

(pode ser descargada en formato PDF), e nas

cou, desde ben novo, tódalas súas enerxías.

librerías de Muros e do resto de Galicia.

Nun próximo número de TMT, publicaremos os

Este é o terceiro libro publicado por José Ma-

feitos máis salientables deste loitador loureán.

22


A Casa da Sociedade de Esteiro p/ Elixio Vieites

Tipo de ben: Institucións culturais (museos, arqui-

ce en 1915 para agrupar a agricultores e traballado-

vos, centros educativos...),

res e loitar por fins comúns e cooperativos. Durante

Concello: Muros Parroquia: Esteiro (Santa Mariña) Lugar: Creo Outra denominación do ben: Local Social Esteiro Cronoloxía: Século XX,

Descrición: A casa da sociedade empezouse a construír no verán de 1919 para ser o local da Protección Social Esteirana. O edificio, construído de cachotería e

a Segunda República, pronunciaron discursos nesta

cadeirado de granito, ten tellado a dúas augas e

casa, xentes da categoría de Castelao, Suárez Pi-

fachada principal mirando ao leste con tres portas.

callo, Álvaro de las Casas e Formoso Piñeiro. En

Na segunda planta ten un balcón que ocupa todo a

1936 a casa da sociedade foi saqueada e oficialmente clausurada e o fascismo usouna como local de represión: malleiras, cortes de pelo, e tomas de aceite de ricino. Foi embargada en 1938 por falta de pago á contribución industrial. Propiedade: Pública Uso actual: Equipamento Código no Catálogo da Xunta: Categoría do Ben: Catalogado (Catálogo da Xunta e dos PXOM) Referencias bibliográficas:

fronte da fachada ao que dan outras tres portas. Nas seguintes reformas acométense reedificacións

Agrelo Hermo, Xosé. Abeijón Núñez Francisco. “A

da casa ampliándoa polo sur en 8 metros de longo e

Freguesía de Santa Mariña de Esteiro”.Cuadernos

7 de ancho, con cinco luces na planta baixa e seis

Cruceiro do Rego nº 11. ED. Toxosoutos 2004.ISBN

na alta, seguindo as características da xa edificada.

84-96259-31-5

Foi comprada polo concello en época recente de

http://www.planeamentourbanistico.xunta.es/mapes/

mans privadas, logo de ser usurpada durante a gue-

MUROS/documents/22396CA012.pdf ( pp. 21 de

rra, e rehabilitada,funciona como Local Social de

26)

Esteiro . A Sociedade “La protección Esteirana” na-

23


Don Ricardo Tobío Rama

(I):

-Unha vida de dedicación plena a su pueblop/ Amador Martín Armesto.

cados a similares menesteres. Y cosas del destino... conoce también en el mismo lugar a la que sería su compañera y esposa: Mercedes. Acogida bajo la tutela del sacerdote desde que su padre (un médico de origen vasco muy amigo de don Antonio)

Permítanme comenzar esta reseña biográfica sobre la persona de D. Ricardo Tobío, médico rural, entrañable y siempre recordado, porque no en vano varias generaciones completas de vecinos de la comarca, muchos de ellos aún vivos, pasaron por sus manos desde el mismo momento de su nacimiento. Comenzar, como digo, por un relato que ilustra y nos introduce en la vida de esta ilustre persona, que, a caballo y seguido por su fiel perro, galopa ya por los campos del recuerdo imperecedero. "La familia espera en silencio. Han ido a buscar al médico, en medio de la noche, pero no estaba en casa. “Saleu a filla polo balcón, que vai en Torea. En canto volva, xa ven pra eiquí”. El enfermo descansaba velado por los atribulados familiares, pasando la noche a la luz del hogar, en silencio. Una hora… dos… A las cuatro de la mañana resuenan los cascos de un caballo. “Ehí ven”. Recortándose en la penumbra, cubierto por “O encerado” para protegerse de una lluvia indecisa, aparece una figura a caballo. Salen a ocuparse de la montura. Retorna la confianza, la gente se siente a salvo en la presencia de aquel hombre, alto y seco; entradito en años, pero recio. La familia escucha y observa aquella suerte de hechicero eterno y espera el veredicto. El destino, vida o muerte." Origen familiar. Esta es una larga historia, una dilatada vida profesional dedicada a velar por la salud de sus convecinos y, a la vez, paisanos. Ricardo Tobío Rama nació en Riomaior, lugar de la parroquia de Esteiro, en el municipio de Muros, el 13 de Junio de 1.888. Era el segundo hijo de una familia de labradores. Su padre, Joaquín, venía de la casa de Outeiro, en Solleiros; como su tío Antonio, sacerdote: “Os do Molete” era el apelativo de su familia. Su tío, que ejercía su ministerio en Madrid, en un convento de religiosas, tenía el empeño de dar estudios a sus sobrinos. Y así se ocupó del joven Ricardo, que después de terminar su bachillerato en Noia, se traslada a Madrid con su tío, para estudiar medicina. Allí reside en el convento de San Pascual Bailón, donde coincidió con varios primos suyos dedi-

enviuda y se traslada a La Alcarria, en ejercicio de su profesión. Su futuro suegro tiene tres hijas, las dos mayores le acompañarán en su nuevo destino, dejando a la menor, Mercedes, en el convento, a cargo de D. Antonio. Licenciatura. Matrimonio. Dos primeros hijos. En sus planes estaba volver a su tierra y traerse a su amor. Sin conocerlo podríamos pensar que esto fue casual, pero gallego y esteirán, le tuvo que poder la morriña. Contrae matrimonio con Mercedes Sanchez Sexman en Madrid, en 1911, y con apenas 23 años, se trasladan a Santiago de Compostela, donde termina sus estudios. Allí nace María, la primera de sus 14 hijos. Como

24


"Cobrar" en ayudas o especie: Colaborar en las labores agrícolas o en las tareas de su casa, incluso en su construcción, permitía a los pacientes de su jurisdicción, pasados, presentes o futuros, abonar al médico sus servicios). Recordemos que tocaba a hijo por año; como buen cristiano, lo que Dios mande. Y que la asistencia era domiciliaria, necesitando por ello disponer de un medio de transporte acorde a las vías existentes al uso: Normalmente obligaban a desplazarse a caballo, en la mayor parte de destinos no se podía acceder ni en bicicleta. Hasta los años sesenta, en que don Ri-

consta en el diploma de licenciatura que todavía cuelga en su despacho, obtiene la misma en 1914. En esas fechas, surge la vacante de Médico Titular en Esteiro, a la que se presenta. Por aquel entonces este puesto lo otorgaba el ayuntamiento, y el padre de Ricardo ejerció toda su influencia y la de sus vecinos. Su padre se dedicaba a labores agrícolas para terceros: Él, y posteriormente su hijo Manuel "O Latán", poseían una malladora con la que recorrían la zona prestando sus servicios. Aquel verano hizo doble campaña: La agrícola y la de la promoción de su hijo Ricardo. Ricardo consigue el nombramiento. La plaza obtenida tiene el condicionante de residir en la zona; por esta razón, se trasladan a Riomaior, a la casa de su padre, en cuanto no se establecen. Destino Esteiro. Zona geográfica. Modus. A.P.D. La medicina en el siglo XX. Alquilan una casa en Solleiros, (que ellos estrenan), donde montan inicialmente la consulta. Cuando se trasladan aquí, ya el matrimonio tiene dos hijos, María y Joaquín. En este domicilio nacerán los siguientes cuatro hijos: Luis, Cándida, Ricardo y Mercedes. D. Ricardo compra un terreno en Creo y a partir de 1918, poco a poco, se construye la casa que será su hogar durante el resto de su vida. Allí nacen sus restantes hijos, hasta el número de catorce. La última, fue Pilar, que nace en 1.930. El empleo de Médico Titular, luego reconvertida en A.P.D., (Asistencia pública domiciliaria), o médico rural, para entendernos, le responsabiliza de una zona geográfica bastante extensa: Desde las últimas casas de Abelleira, hacia el interior, casi hasta Paxareiras, Pando, Torea, Marselle… A Silvosa, Riomaior, Esteiro, Maio, Penseira, Arestiño… Magor, las primeras casas do Freixo…, Pues unas treinta aldeas repartidas en aproximadamente 50 Km2.. El transporte era por cuenta del médico, como todas las demás responsabilidades incluidas en el puesto: consultorio, vivienda, medios técnicos, sueldo, pagas... Los ingresos en metálico eran casuales. Aparte del derecho a percibir "Os Arrendos" (La Iguala) de "Tres pesos ao ano" que no todas las familias se podían permitir, y hasta la aparición del sistema del "18 de Julio" ya en los años cuarenta, no tenía ningún otro emolumento fijo. El médico tenía que salir adelante manteniendo una casa de labor agrícola, con sus cosechas, sus animales... (Eso le permitía a su vez

cardo todavía presta sus servicios ya con una edad avanzada, era preciso combinar parte de los trayectos a caballo. No digamos el alumbrado público... Toda una aventura, como un deporte de riesgo pero con mucho riesgo y poco deporte. Estamos hablando de una vida profesional que transcurre a lo largo de casi un siglo; y un siglo de grandes avances en aplicaciones médicas: por las guerras. El siglo XX es también un siglo de guerras, de guerras modernas, de creciente nivel de desarrollo armamentístico. Y la medicina de guerra progresa a su vez, aprovechando la inversión económica generalizada en defensa que realizan los países implicados, y la necesidad de asistencia médica derivada de los enfrentamientos. Siguiendo la vida de D. Ricardo y los conflictos cercanos a su vida, comenzando por las guerras coloniales en las que se vio España, Cuba, Filipinas, Marruecos... la Gran Guerra, que introdujo "modernidades" en el frente de batalla como lo fue la guerra química, (Adelanto que pretendía acabar con la crueldad en los campos de batalla, razón por la que se le otorgó el premio Nobel al inventor de la bomba de gas cloro, dicho sea de paso (1), la Guerra Civil espa-

25


ñola, la Segunda Guerra Mundial, Indochina, Corea, Viet-Nam ... Los avances en medicina civil propiciados por éstos no dejan de ser un fruto de la guerra del que todos nos podemos beneficiar, dicho sin ánimo de la mas mínima justificación. Pero está claro que los mejores cirujanos y los mejores traumatólogos salieron de aquellos médicos que sirvieron en países o zonas involucrados. El caso es que D. Ricardo tuvo en qué entretenerse: De empezar el desarrollo de su carrera con apenas recursos técnicos, sangrías y lavativas y poco más, apoyado por un fonendoscopio, sus dotes de palpación y la encomendación al Altísimo; a conocer el desarrollo de la aplicación de los nuevos descu-

brimientos a la medicina civil: Las vacunas, la asepsia, la penicilina (años cuarenta), la radiografía, la ecografía, los análisis clínicos... D. Ricardo, como tantos profesionales de su tiempo en sus mismas circunstancias, comienza su tarea en Esteiro con su carrera, sus manos y poco más. En las mismas circunstancias, un licenciado de hoy día se moriría de angustia al carecer de los mínimos recursos diagnósticos o paliativos: ¿Cómo te enfrentas, por ejemplo, a un cólico nefrítico? Pués... unas friegas, era lo que había. Encima, un médico rural lo hacía todo: un hueso roto, atender un parto a domicilio, sacar una muela, coser una herida... (sin anestesia, a pelo y sin otros medios

que su instrumental) . Los casos que le sobrepasaban, más por tema de medios que por conocimientos, se remitían al hospital, a Santiago, con una "Cartiña" para sus colegas en aquella institución, donde se daba extensa cuenta del historial del paciente para que allí lo "Trincharan" a gusto y conveniencia. En aquel entonces un médico tenía muchas preguntas y pocas respuestas: Se veía en la necesidad de profundizar, de inmiscuirse, de buscar signos de la enfermedad que no encontraba en otros métodos objetivos de observación, porque simplemente no existían. Pero estaba preparado para ello, la medicina era así; y a pesar de los avances, en cierta manera así sigue y seguirá siendo, nunca acabarán todas las preguntas para un buen médico. En los años 20 ya se conocían la práctica totalidad de las enfermedades que se conocen hoy día. Se sabía lo que era un tumor, incluso estaban definidas muchas patologías neurológicas raras. Lo que ha mejorado es el conocimiento de la enfermedad y su tratamiento, por la aplicación de nuevos sistemas de exploración y el desarrollo de la industria farmacéutica. La generalización en España estos avances, por diversas circunstancias, no se produce hasta los años sesenta. En años posteriores el crecimiento se multiplica en calidad y cantidad, haciendo imposible establecer cualquier parecido con la asistencia médica a disposición en aquellas fechas, años treinta y cuarenta; incluso cincuenta y sesenta, en los que D. Ricardo tiene ya mas de 60 años de edad y cuarenta de profesión, con un conocimiento minucioso de la historia clínica y familiar de cada paciente; lo que sin duda le facilita sus diagnósticos por asociación de antecedentes hereditarios. Aunque en principio no fuera especialista en el tema, la necesidad y la práctica le llevaron a dominar muchos temas, como la obstetricia y ginecología. Todas estas circunstancias hicieron de D. Ricardo un profesional en constante puesta al día, obligado al estudio y volcado totalmente en su oficio. "Foi un esclaviño", como lo recuerdan vecinos suyos ya centenarios. Perfil personal.Cuando hablas del médico con aquellos que le conocieron, la idea que te transmiten es siempre la misma: Volcado en su profesión, era, primero médico: Perpetuo y permanente, siempre a disposición, 365 días al año. Desde 1914 hasta que se retiró en 1969, con ochenta años, (Aunque en los

26


años postreros su actividad no era la misma, evidentemente, siguió atendiendo a sus pacientes que así se lo solicitaron hasta esas fechas ; en 1968 atendió sus últimos partos, ya prácticamente ciego.) son 55 años, que resultan 481.800 horas de servicio, pues incluso atendía a sus enfermos estando él mismo enfermo y encamado: Nadie se iba a su casa sin la atención solicitada. Humilde, sereno, serio... Muy hogareño, muy atento y cariñoso con los suyos (que eran todos, porque para todos sus pacientes era como de la familia.) Generoso y caritativo: Siempre adaptando su minuta al nivel de las posibilidades de sus pacientes, que la mayor parte de las veces sufrían sus padecimientos por cuestiones de pobreza. Y si apenas se podía hacer frente en muchas ocasiones al sustento diario, ni que decir a las condiciones de vida o higiene y ni mucho menos a comprar medicinas: Todo había que pagarlo, y dinero no había; nada de recetas de la Seguridad Social. (Me refiero hasta los años sesenta, en que se fue introduciendo el tema para el mundo agrícola y marinero) Era religioso, si faltaba a su misa diaria en su parroquia de Santiago de Tal era porque estaba atendiendo a un enfermo urgente o esperando a una nueva criatura que traer a este mundo. (Sta Mariña de Esteiro, la iglesia nueva celebra este año el 60 aniversario de su consagración, y no fue parroquia hasta el verano de 1965. Obligado citar a D. José Rodriguez Romero, el párroco que promovió su construcción a base de limosnas y colaboraciones de los esteiranos. Posteriormente le sucedería en el puesto su sobrino D.Jaime ) Porque ayudó a nacer, a vivir y a morir a tantos, porque padeció con ellos y se alegraba con ellos en sus recuperaciones, se recuerda a D. Ricardo Tobío con cariño y admiración. Integro y buen cristiano. No existían palabras vanas o malsonantes en su vocabulario. Para un rapaz de aldea nacido en casa grande, aunque de trabajadores; al que se orienta para superar su destino, para ser "una persona de bien". Y él respondió con creces a estas expectativas de su familia, a la constancia y las preocupaciones de su tío Antonio, que fue, sin duda, el padre del milagro de D. Ricardo: Él impulsó con su interés por su sobrino la carrera de este hombre singular. Con este "Padrino" resultaba predecible lo que luego fue una constante en la vida del médico. Además, en los inicios de su profesión, las incertidumbres profesio-

nales eran una constante y prescribir unas misas como parte del tratamiento, un recurso habitual. El médico era un poco, un mediador de la Providencia. A pesar de estas actitudes, o gracias a ellas precisamente, y a pesar de lo influyente que pudiera llegar a ser la personalidad de un médico, un referente de cultura en el mundo rural, no se le conocieron nunca a D. Ricardo otras aspiraciones sociales o

políticas: Su mundo era exclusivamente su profesión y su “familia”, incluyendo en este término su “Otra familia”, la de las respectivas de sus pacientes: D. Ricardo nunca escatimó un consejo, incluso fuera del estricto desarrollo del ejercicio de la medicina, que era acogido con estimación y respeto. Y porque redundaba indirectamente en la salud de sus pacientes, sin ninguna duda, aportando serenidad (hoy diríamos que resolvía situaciones nocivas de estrés). (continuará) (Nota 1.- El premio Nobel de la paz no se otorgó durante el periodo de la 1ª Guerra Mundial. Pero en 1.918 se concedió en la categoría de química al alemán Fritz Haber, conocido como el padre de la guerra química. Inventor, entre otras, de la bomba de cloro, que fué el primer arma conocida de este tipo, recibió el galardón junto a Carl Bosch por sintetizar el amoníaco. Este descubrimiento fué importantísimo para el desarrollo de la industria de los fertilizantes y de los explosivos modernos. Judío polaco de origen, paradojas de la vida, una bomba de gas similar a las diseñadas por él afectó a un cabo austríaco en el frente de Yprés, en Belgica, el 13 de octubre de 1.918, al que dejó ciego temporalmente. Su nombre: Adolf Hitler. Si el mundo es un pañuelo...

27


LO QUE ME GUSTA ES PESCAR. SENCILLEZ Y HUMILDAD Por Ramón Martínez Caamaño Patrón de Pesca de Altura y Sacerdote

Moderando pretensiones y disfrutando de las cocas sencillas lo tenemos más fácil, sabes. Ya lo decían nuestros abuelos: "la avaricia rompe el saco". Caminaba, en una ocasión con mi padre cuando él se detuvo en una curva y después de un pequeño

Cuando todo se desmorona en nuestros proyectos humanos, en nuestros apoyos terrestres; cuando de nuestros más bellos sueños sólo nos queda la desilusión; cuando nuestros mejores esfuerzos y nuestra firme voluntad no alcanzan el objetivo propuesto; cuando la sinceridad y el ardor del amor nada consiguen y el fracaso está ahí, desolador y cruel, frustrando nuestras más bellas esperanzas, se convierte en necesario recurrir a un tratamiento de choque que siempre resulta infalible: retornar a la humildad y sencillez del niño pequeño y recobraremos la felicidad perdida. A modo de ejemplos os cuento dos relatos sencillos pero aleccionadores, que espero os hagan pensar un poco. El primero habla de la ambición desmedida y el segundo de la superficialidad y el vacío interior, estandartes de la sociedad actual. Este era un hombre que con su caña de pescar al hombro se encaminaba cada mañana desde su pueblo hasta la orilla del mar y allí esperaba pacientemente que los peces mordieran el anzuelo. Cuando había sacado tres, emprendía con paso lento el regreso a la casita, donde vivía con su esposa y un hijo. En el pueblo la gente comentaba esta extraña rutina. En cierta ocasión llegó un turista que habiendo observado también lo que nuestro pescador hacía, se decidió a preguntarle: -Perdone, pero me he fijado en que curiosamente todos los días Ud. hace los mismo. Pesca tres peces y entonces se va. -¿Y para qué habría de quedarme? -Para pescar más peces -Pero es que sólo necesito tres. Somos tres en casa. -¿ Y nunca ha pensado en pescar más? -¿ Para qué? -Podría Ud. vender los peces de modo que pudiera comprar redes y una barca. -¿Para qué? -¡Hombre! pues para comprarse una casa más grande, y otro bote, ser muy rico y hacer todo lo que le gusta hacer. -¿Lo qué me gusta hacer? Si ya lo estoy haciendo. ¡Si lo que me gusta es pescar!...... Comparto contigo las ganas de ser feliz, amigo mío.

silencio me preguntó: "además del cantar de los pájaros, ¿ escuchas alguna cosa más?". Agudicé mis oídos y algunos segundos después le respondí: "estoy escuchando el ruido de una carreta". "Eso es"-dijo mi padre- "Es una carreta vacía" Pregunté a mi padre: ¿cómo sabes que es una carreta vacía, si aún no la vemos?" Entonces mi padre respondió: "es muy fácil saber cuándo una carreta está vacía, por causa del ruido. Cuanto más vacía esté la carreta, mayor es el ruido que hace". Me convertí en adulto y hasta hoy cuando veo a una persona hablando demasiado, interrumpiendo la conversación de todos, siendo inoportuna o violenta, presumiendo de lo que tiene, sintiéndose prepotente y haciendo de menos a la gente, tengo la impresión de oir a mi padre diciendo: "cuanto más vacía la carreta, mayor es el ruido que hace" Cuánta verdad!!!!!! La humildad consiste en callar nuestras virtudes y permitirle a los demás descubrirlas. Y en los momentos en que las cosas de la vida no nos van muy bien, siempre es bueno recurrir a las virtudes primigenias del hombre para que nos ayuden a vivir la vida con un talante más positivo y encontrar la alegría y la felicidad perdidas. ENVEJECER ES OBLIGATORIO, MADURAR ES OPCIONAL Un fortísimo abrazo a todos y que estas dos grandes virtudes calen en nuestras vidas.

28


Campos de

dencias desta conserveira. Contan tamén que de Vieta puideron fuxir tres presos que se refuxiaron nas abas do monte Pindo, e que axudados polos veciños non foron capturados.

concentración de

Nos campos de Muros os prisioneiros trataban de matar as horas mortas facendo pequenos traballos manuais. En Vieta, contan as mesmas testemuñas, facían barquiños dentro de botellas e en Anido fichas de dominó e caixiñas de papel de barba endurecidas con goma de laca.

Muros: Anido e Vieta. p/ Manuel M. Caamaño Durante os anos que durou a Guerra Civil, en Muros establecéronse dous campos de concentración de prisioneiros. Un na fábrica de Vieta, propiedade de Salvador Roura Vieta e que nos anos 70 foi vendida a Daniel Rodríguez Blanco e que está sita preto do Rebordiño, e o segundo na fábrica de Anido, que era propiedade da familia de asentadores cataláns "Romaní" e que está situada ao pe da praia da Virxe.

Nos Campos de Muros , ao parecer tan só se rexistrou oficialmente unha morte. Foi a de Pedro Boto Riesgo, asturiano de 75 anos, solteiro. Preso en Vieta e que fina ó 17 de xaneiro de 1938 a causa dunha hemorraxia cerebral. Aínda que moitas testemuñas aseguran que foron varios máis os mortos en ambos campos. No Rexistro Civil de Muros figura a acta de defunción deste preso.

Teño escoitado testemuñas de veciños que contaban das penurias que pasaban o prisioneiros, a maioría deles combatentes é represaliados cántabros e asturianos, que logo da caída da fronte do norte, foron conducidos a estas dependencias en espera de ser xulgados ou enviados para os famosos batallóns de traballadores forzados. A vida nestes campos a pesar de non ser doada pola falta de adecuación das dependencias para albergar prisioneiros, era mitigada pola axuda que recibían de moitos veciños. Uns movidos pola compaixón e a caridade, e outros por que tiñan algún familiar loitando no bando nacional, trataban de dar exemplo así, por se os seus caian presos dos republicanos. Con respecto a esto contase una anécdota dunha muller da Acea que levaba comida para os presos, e vendo como un militar maltrata a un deles dille.

"En Muros, provincia de La Coruña, a diecisiete de enero de 1938, ante D. Abelardo Dubert García, Juez Municipal y D. Manuel Sánchez Rodríguez, Secretario, se procede a inscribir la defunción de Pedro Boto Riesgo, de setenta y cinco años de edad, natural de Santa Marína, provincia de Oviedo...accidentalmente domiciliado en Muros, ...de profesión desconocida y de estado soltero.

- Mire señor, teño tres fillos na guerra. E se caeran prisioneiros quixera que os tratasen mellor do que trata vostede a este pobre home. A rúa que vai dende a estrada xeral hasta ata a fábrica de Anido, foi ancheada e asfaltada polos presos do campo que estaban ao mando do Capitán Pardal Vidal. Un home ao parecer de bos sentimentos e que trataba aos presos con compaixón.

Falleció el diecisiete de Enero a las siete horas y cuarenta y cinco minutos a consecuencia de hemorragia cerebral según resulta de certificación facultativa...y su cadáver habrá de recibir sepultura en el cementerio de Muros.

Aínda hoxe en dia ese camiño que baixa ata a antiga conserveira leva o nome de "Rúa do Pardal". Creo que seria mais axeitado que se chamase "Rúa de Pardal", pero supoño que quen puxo o rótulo non sabia a quen facía honor o nome da rúa.

Esta inscripción se practica en virtud de oficio del Sr. Capitán Jefe del Campo de Concentración de prisioneros de Guerra de Vieta de esta villa...Habiéndola presenciado como testigos D. Waldo Mouriño San Juan y D. Manuel Fabeiro Gómez, mayores de edad y vecinos de esta localidad."

Cóntase tamén o caso dunha muller asturiana que veu a Muros na procura do seu fillo preso en Anido. Esta muller hospedouse varios meses no "Retiro de Valdexeria" ate que finou. Contan que o Capitán Pardal permitiu que os presos puideran asistir ao enterro da muller no cemiterio de Serres.

É de salientar que durante os anos da Guerra Civil, moitos dos axustizados ou "paseados" que foron mortos cun tiro na caluga, figuran nos rexistros como falecidos a causa dun derrame cerebral! Macabro eufemismo para limpar conciencias de asasinos. Non sei se este é o caso?

En Vieta (contas as testemuñas), que os presos tiñan un militar de comandante máis rigoroso que o Capitán Pardal. Este militar non permitía que os veciños achegasen comida para os presos nin que os prisioneiros saísen en ningún caso fora das depen-

29


Os nosos fotograf@s José García Martínez, a quen mellor coñecemos por José do Brinqueiro, é un fotógrafo

afecionado,

mu-

radán de nacemento e sentimento. Nado no barrio de Espiñaredo (Serres), leva a afición pola fotografía moi dentro. Ven facendo fotos dende os catorce anos e aínda que ten unas quince cámaras, a súa favorita e unha “nikon”, que sempre leva consigo e que lle permite captar momentos irrepetibles nos seus andares. Persoaxes populares, fotos ao solpor, as pedras, o mar..., e un sinfín de temas nos que expresa unha mensaxe cálida: o longa que e a vida e o corta que e a existencia. Facer fotos pode ser fácil, pero captar sentimentos e bastante difícil, pero o Brinqueiro lógrao transmitindo emocións que penetran no espectador.

30


31


aquí na cidade.

¡Adeus...Louro!

Isto no está feito para min. Un día ou dous, ben; pero máis...sa non.

Anónimo.

Os meus terreos estarán agora cheos de toxos e de xestas. ¿Quén o diría? Canto nos deron que facer e tamén de comer. Era terra viva. Agora é terra en repouso. Despois será terra morta, sepultada. Sepultada con formigón ou con piche. Para sempre.

A miña pel ten o sabor e a cor da terra. Vin durante

oitenta anos nace-lo sol. A terra bebeu miles de veces o sudor da miña frente e dos meus brazos.

A veces ocórreseme que connosco, os da miña

Pero sentín tamén o gozo de saborea-las cousas puras e nelas parecéume encontrar ainda un frescor da vida. Eu sentínme vivo na auga limpa das miñas fontes e dos meus regatos. No pan amasado pola miña muller, cocido no forno da miña casa; un pan só pan. Señor, sentínte ó saborea-los froitos das miñas figueiras e das miñas maceiras, dos meus perais e da miña horta. Son froitos que non perderon o sabor do sol nin da choiva. Os oitenta anos de comunión con todo que me regala a creación, hoxe encóntrome na cidade, onde nadie se acorda das nosas terras, onde a ninguén lle interesa xa o noso pan. Os meus fillos pensaban que todo aquí rería mellor, máis grande, máis divertido, máis fácil...Si, hai máis ferro, máis cemento, máis xente, máis igrexas tamén... pero eu xa non podo rezar. Sinto a rebelión na sangue. Non podo durmir porque oio o lamento angustioso da miña Terra que protesta e chora.

quinta, vai morrer algo máis que unha xeración. Vai morre-lo monte, o río, o muiño, o campo, o mar, o carro...a xuventude...a nosa maneira de ser.

Xa non podo encontrarme cos que medraron conmigo. Xa non os encontro polas corredoiras baixando cos seus carros en busca de herba ou millo. Xa non os encontro na taberna despois do traballo. Só vexo caras e caras que pasan e pasan sen que nadie me saude, sen que nadie me sorría, sen que nadie me fale, sen que nadie me queira... Señor, ¿Qué é este vacío que sinto no peito?. ¿Cando volverei a miña casa? ¿Volverei algún día? Ainda quero seguir coidando dos meus frutais . ¿Onde estará o meu cadeliño? Quero morrer no meu fogar. Quero coida-la tumba da miña muller. Non quero que se me borre o seu recordo. ¡Os recordos!, xa é o único que me quedan se sigo vivindo

32

Contáronme que na Braña, en Sistos, en Tra-lo riu, en Monte Louro, anda se poden oi-las voces dos homes que sostendo a empuñadura do arado tratan de apurar coas súas voces o traballo das pintas, das xouvencas,.. que aínda se poden escoita-los eixos dos carros rinchar coma se estivesen laíandose da carga que levan, que aínda resoan as súas rodas ó longo dos camíños cheos de lama e laxas con fondas rodeiras que pouco a pouco van quedando soterradas... e eu quero, por derradeira vez volver a escoitar o que foi a miña vida, Señor..


ANISAKIS: en la prevención está la clave nas o muere en el interior de los tejidos que han invadido.

Dra. Castiñeira. Este parásito únicamente afecta a las personas que no sigan unas pautas de prevención específicas a la hora de consumir pescado.

El según tipo de dolencia que podría aparecer es la ALERGIA AL ANISAKIS. En la mayoría de los casos, antes se han producido sucesivas infecciones, después una sensibilización del organismo y, por último, la reacción alérgica.

El ANISAKIS, es un pequeño parásito escondido en el interior del pescado que puede provocar en las personas trastornos digestivos o intestinales e incluso aler-

Si se confirma la alergia, los especialistas aconsejan extremar las precauciones y evitar el consumo de pescado crudo o poco cocinado, incluidos los ahumados. Las reacciones van desde una urticaria o una hinchazón a, en los casos más graves, un choque anafiláctico. FORMULAS DE PREVENCIÓN. Evitar el anisakis en casa empieza en el momento de la compra de pescado. Estas son algunas de las medidas de prevención: Evitar el consumo de pescado o marisco crudo o mal cocinado. Adquirir el pescado limpio y sin vísceras. En caso contrario, deberán limpiarse en el momento de llegar al hogar. Congelar el pescado a -20ºC durante 24 – 48 horas destruye el parásito (en neveras industriales). En el caso de neveras domésticas, que suelen tener menos potencia, el tiempo de congelación debería llegar a los 5 días. Cocinar bien todo el pescado a temperaturas superiores a 60ºC o más altas, mata las larvas de anisakis en 10 minutos. El pescado está bien hecho cuando al pinchar la pieza con un tenedor o cuchillo, la carne se desprende fácilmente de la espina y tiene un color opaco. En general, son 10 minutos para piezas de unos 2,5 cm. de grosor, dando la vuelta a los 5 minutos. La cocción completa y la fritura sueles ser más seguros que la plancha y el microondas. Debe prestarse especial atención a los boquerones en vinagre, el sashimi, al sushi, al carpaccio y otras preparaciones con pescado crudo, ceviches, huevas de pescado crudas o semicrudadas, arenques y otros pescados crudos preparados en salmuera y pescados sometidos a ahumados en frío. En estos casos, deberán congelarse previamente al consumo. No hay riesgo en el caso de los moluscos bivalvos (ostras, mejillones o almejas), aunque se consumen crudos. Tampoco son peligrosas las conservas en aceite, ya que en su elaboración se aplica tratamiento térmico que elimina el parásito.

gias. España es el segundo país con mayor número de infecciones de este tipo después de Japón. El 90% de ellas se producen tras ingerir boquerones no cocinados y en esta categoría, los macerados en vinagre, si no se han congelado antes. Estos gusanos solo pueden contaminar si el pescado se come crudo. Tras la captura, la limpieza y evisceración inmediata del pescado es fundamental, así como lo es el congelarlo y cocinarlo a temperaturas adecuadas para matar el parásito. Siempre que se sigan estas recomendaciones, es posible consumir pescado sin ningún riesgo y con total seguridad todo el año. El ANISAKIS puede afectar a cualquier persona que consuma pescado contaminado con este parásito. En ese caso, se pueden producir dos tipos de dolencias El primero, la ANISAKIASIS, una INFECCION provocada por la ingesta de pescado con larvas vivas de anisakis. Puede ser leve o grave y suele producir: dolor abdominal, náuseas e incluso vómitos. Los síntomas aparecen con un margen de una hora a dos semanas después de haberlo consumido. Generalmente, el parásito se elimina de forma espontánea a través del tracto digestivo en unas tres sema-

33


XIMIELA EN NEW YORK p/ Neves Formoso Vidal Hai efemérides que os pobos non deben esquecer nunca, e moitas veces, por formar parte de eventos históricos que se producen por primeira vez, o seu recordo hase avivar de xeración en xeración. Un destes eventos que quedará para sempre no recordo é a visita de "Ximiela" a Nova York. Se o ano pasado, 2013, esta Agrupación Folclórica acadaba vintecinco anos de vida, en outubro do 2014 viu cumprido o soño de cruzar o Atlántico e visitar e cumprimentar aos moitos muradáns e muradás que viven lonxe de nós, nas terras norteamericanas. Foi un reencontro emotivo, unha apoteose, un ir e vir de apertas e bágoas, no que a embaixada muradá tivo a ocasión de levar aos nosos emigrantes os apreixos e saúdos de tódolos veciños do Concello. Da estancia de "Ximiela" na "Cidade dos Rañaceos" encargouse un grupo de entusiastas e amigos que fixo que os días pasasen nun lóstrego. Memorables foron as actuacións en Casa Galicia e no Centro Español de Queens, e espectacular a presenza de "Ximiela", o 12 de octubre, no desfile do Día da Hispanidade. "Ximiela" percorrendo a Quinta Avenida da Gran Mazá ¡¡, representando no só a Louro e a Muros, senón a toda Galicia, foi un alarde de muradanía que fixo resoar os versos do sempre recordado bardo loureán Agustín González López: “Puxenme a repetir soños antigos. / Busquei as verdes illas / aló no mar de lonxe..." Noraboa a todos os que fixeron posible a presenza de "Ximiela" en Nueva York e noraboa a tódolos compoñentes de "Ximiela" polo seu bo facer a prol da cultura da Nosa Terra. (As fotos foron recollidas do Facebook e son de: Tono Beiro, Manuel Lariño, Nellie Lago, Socorro Lago)

34


35


Un “DRON” en Muros Foi toda unha novidade e longamente esperada.

Este verán un “dron”

voou

polos ceos das terras de Muros, da man dun muradán da parroquia de Tal; da man de Manuel Lariño, emigrante en New York e un namorado das súa terra, das súas xentes e das súas paisaxes. Para todos ver o “dron” sobrevoar as nosas rúas e lugares, foi unha auténtica novidade. Moitos tiñan oído falar destes aparellos pero para a gran maioría era un gran descoñecido. Manuel “Bicho”.

chámalle

o

seu

“dron”,

o

Mercouno nas “Américas” e

non dubidou en que fora parte da súa equipaxe e traelo consigo co obxetivo de gravar dende os ceos, todas as cores das nosas fermosas terras. O seu “dron” pode alcanzar unha altura de 1000 metros, que resultan mais que suficientes para otear unhas vistas impresionantes. O “dron” de Manuel está equipado con un estabilizador de alta precisión, que lle permite gravar sen que o aparato vibre, o que nos ofrece unha calidade única. Para deleite de todos, Manuel publicou no Facebook, as imaxes gravadas polo seu “bicho”. Impresionantes ¡.

Fomos

quen de ver o todo Muros dende os ceos e con todo luxo de detalles, como nunca antes o habíamos visto. Graciñas, Manuel, polo teu traballo ¡.

36


A voz dos nosos poetas

O IMPOSIBLE AMOR. O meu amor é como un doce pranto de mornas bágoas no solpor da vida, como unha chuvia lene sobre a auga dun mar feito de brétemas infindas, ou un voar de pombas asustadas no mencer dunha luz estremecida... ** Meu imposible amor, ¿onde encontrarte?

No teu colo outra vez. Sinto morriña.

Cando quixen nomearte, xa fuxiras.

Triste… Alegre… Francas velas ao vento. Alerta, capitán, que zarpa o teu navío. Ataca temporal. Campa o bravío. Encirra vendaval de barlovento.

*** Non te poido apreixar e non te teño, nin sei se a túa sombra vai coa miña, pero énchesme a alma de dozura e no teu mel naufrago noite e día. **** Máis alá do alén, alén dos mundos que foron, que serán, ou non existan, máis alá de min mesmo e dos meus soños, para amarte revivirei das cinzas.

(Ramón Rey García: PAPELES ESCRITOS)

Triste… Alegre… Cambiante o movemento. Imaxes: debruzando en mar o río, o tempo derramando no vacío, a vida regalando o seu talento. Alegre… Triste… Infancia que foi miña. A pedra lar. A man que me acariña. Abrazos paternais e protectores. Abeiro familiar. Seráns. Solpores. Bálsamo, por favor, para esta espiña; penso nos bicos, nai; sempre os mellores. No teu colo outra vez. Sinto morriña. (Rioderradeiro)

37


A presenza dos franciscanos en Louro e Muros p/ Manuel Lago Álvarez

(II)

padroado lle pagaba o concello, e tamén nunha acta municipal de 15 de abril de 1810, a Xustiza e Rexemento da Vila invitou os Excmos Sres. D.

A construción do edificio propio do convento, dá-

Gaspar Melchor de Jovellanos, ministro que fora de

tase no ano 1432. Esta data a aporta o Cronista franciscano Gonzaga, apoiadonse nunha Bula do Papa Eugenio IV que concede indulxencias aos que visitaran a igrexa en certos días do ano. Nembergantes o ilustre franciscano P. Atanasio López di: <O convento do Rial de Muros e tamén un dos varios oratorios fundados en Galicia por Fr. González Mariño para a <observancia> antes do ano 1407. O convento, e sen dubida o que se menciona na bula do antipapa Benedicto XIII, que e chamado Santa María da Rale, na diócesis de Santiago>. O analista Wadingo refuta a opinión dos que afir-

Gracia e Xusticia e o Marqués de Campo Sagrado,

maron que se debeu a fundación a D. Pedro Álva-

desterrados políticos que naquelas datas estaban

rez Mariño, opinión que tamén comparten os ilus-

en Muros, para que levasen na procesión do Ver-

tres cronistas franciscanos Gonzaga, e o P. Jacobo

nes Santo as chaves dos Sagrarios da Colexiata e

de Castro, atribuíndo a fundación aos fieis da Vila

do convento, que ambas, dí a acta, <corresponden

de Muros, sumamente afectos a Orde Franciscana.

a este ayuntamiento por razón de Patronato>

Sexa coma fora hai un documento municipal do

Tamén nas <Respuestas Generales> da Vila de

ano 1820 (24 de febreiro), no que o concello de

Muros do Catastro do Marqués de la Ensenada do

Muros contestando a un oficio do concello de San-

ano 1753. E aparte de que é un precioso documen-

tiago, relativo a unha petición que se lle facía a Mu-

to que detalla nas súas cuarenta respostas o que

ros para que describirá a Vila, para unir o expeden-

era a Vila, como era a súa economía, os seus lin-

te para solicitar que voltase a Audiencia Nacional

des, os nomes dos rexedores e propietarios, as

do Reino de Galicia a Santiago, o concello de Mu-

medidas usadas para as terras, os tipos e o valor

ros, ao referirse o convento dos franciscanos di: <A

en Reais de Vellón dos froitos que daban; e as in-

la distancia de una muy corta media legua hay un

dustrias, tipos e cantidade de embarcacións

convento de Religiosos… en su origen fue un Here-

(pataches, pinazas e lanchas de falca e pesca) cos

mitorio fundado en el año 1223, y en el 1432 pasó

seus respectivos donos e rutas máis correntes, e

a ser convento, según la opinión más verosímil.

actividades máis cotiás dos vecinos, etc... pois…na

Así el Heremitorio como el convento fueron costea-

resposta 25 falase do convento de Louro, reafir-

dos por los de Muros>.

mandose, unha vez mais, que o Patrono do con-

Anos antes, noutro documento municipal aparece o

vento era o Concello de Muros. A pregunta fíxose

Concello da Vila como Patrono da capela maior do

así:

convento, asegún consta nun documento do ano

común, como salario de Justicia y Regidores, fies-

1725 sobre a renuncia feita polo P Gardián Frei

tas de Corpus u otras; empedrado, fuentes, sirvien-

Jacinto Rey, de unha pensión que por razón de

tes, etc., de que se deberá pedir individual razón.

38

25. Que gastos debe satisfacer el


25ª

A la Veinte y cinco …………………………

<mandas>.

(pag12) <si a la fundación de otra Colejiata para

Así, entre outras, atopamos estas:

relebar a los Vecinos de ella, de concurrir con los

Nun tumbillo de pergaminos do ano 1435 se lles

Diezmos que antes de otra fundación se pagaban

deixa un legado <a os fraires da prove vida de ora-

al Cura Parrocho que era de la que ay en la Cole-

torio de Santa María do Rial, quarenta mrs

giata, y el expresado Cavildo: paga tamvién esta

(maravedís) de moneda vella blanca… en cada

Villa al Convento de San Francisco de ella quatro-

hun anno para sempre por día de san francisco

cientos y cinquenta Reales de Vellón por razón de

para huna pitança porque rroguen a deus…>.

patronato y sermones de XXX año: así mismo paga la Casa y aceite que se consume en las dos Yglesias Colegiata y Parrochial, que por un quinquenio llega a mil Reales de Vellón cada año: setecientos cinquenta de subsidio y escusado por las dos Yglesias Colegiata y Parrochial anualmente, y en cada tercio doscientos y cinquenta… etc, etc. Estos documentos aseveran de forma certa que o convento de Louro tiña por patrono o Concello da Vila, por razón de <fundación>. Cando falamos dunha <fundación> estámolo a facer, non só do feito propio de articular a forma de construir o edificio e con qué medios económicos, senón tamén de cómo se fan as <mandas>, esto é: que a través da institución de misas, aniversarios, e outros actos relixiosos a celebrar durante o ano, se dotase económicamente con esmolas e legados, ó convento

para

a

súa permanencia. En

diferentes

arquivos Muros

de existen

documentos da fundación

de

capelas como a de San Xosé, Santa Isabel e outras, non

pero

aparecen

os relacionados coa fundación do convento de Louro. Nembergantes, sí que aparece mencionado o convento de Louro en multitude de documentos, nos que diferentes fieis dispoñen a súa vontade de deixar cartos para o convento en diferentes

En Outro: Nunha manda de Fernán Boon morador que foi da Vila no ano 1421, se lle deixa. <… metade das ditas rrendas de quarto de casa a os frayres doratorio de san francisco de Muros, que me digan misas…>. No testamento de Juan Gill, no ano 1563, dice: <Item mando que los fraires y monges del monasterio e convento de san Franco do Rial da par desta Vila de Muros dentro de un ano e un día después de mi fallecimiento Digan por mi anima En el dho monasterio… dos trintanarios de misas rresadas…> E así en moitos dos testamentos desas épocas. E o tempo pasaba, e a vida no convento trascorría como o Santo de Asís o dispuxera: como un concurso e encontró de irmáns, coa práctica das virtudes franciscanas – humildade, obediencia e pobreza- que sempre foron o fio conductor cotidiano nas casas da Orden. Os frades adicabanse a oración e a cura de almas; e adicados tamén a extender por toda a bisbarra a palabra de Deus. Pero había mais. Os frades, que vivían da caridade, tamén facían caridade, atendendo aos mais necesitados. (continuará)

39


COLABORA:

CONCELLO DE MUROS

40


Turn static files into dynamic content formats.

Create a flipbook
Issuu converts static files into: digital portfolios, online yearbooks, online catalogs, digital photo albums and more. Sign up and create your flipbook.