The muros times nº 22 abril maio 2015

The Muros Times Nº 22 ABRIL-MAIO—2015

REVISTA DIXITAL DE ARTE E CULTURA 1 A Fragata “Tránsito” (Santuario da Virxe do Camiño –Muros-)

The Muros Times Nº 22—ABRIL—MAIO —2015

Indice: Novas de Onte: Solidaridade francesa

Páx. 3

A Fonte dos Picholos (José Manuel Bermúdez Siaba)

páx. 4-5

Entrevista a Manu García

páx. 6-7

Entrevista a María Xosé Alfonso

páx. 8-9

Entrevista a Inés Monteagudo

páx. 10-11

O edificio do Banco Olimpio Pérez (p/ Manuel Lago Alvarez)

páx. 12-13

A Gaita (p/ Esmu-Carnota)

páx. 14-15

¿Qué o o Xeito? (p/ Pedro Caamaño Lago)

páx. 16-17

La presión arterial (p/ Blanca Fachado Lorenzo)

páx. 18-19

As rúas da Vila (p/ José Manuel Formoso Luces (Porrúa)

páx. 20-21

Petroglifos de Monte Naraio (I) (p/ Xocas Figueiras)

páx. 22

CANDELABRO: Aloe arborescens (p/ Amado Barrera)

páx. 23

Bandas Xuvenis Musicais en Muros (p/ Alianza Uhía Patiño)

páx. 24-27

As flores do Camiño (p/ Nieves Formoso Vidal)

páx. 28-29

La tragedia del Ariete (p/ Amador Martín Armesto)

páx. 30-31

¿E cómo poñemos a mes nas Américas (p/ Manuela Tajes)

páx. 32-33

O noso Serres (p/ José Vázquez Rama)

páx. 34

Os Pasais da Salina (p/ Elixio Vieites)

páx. 35

Diagnóstico equivocado

páx. 36

(p/ Marcelino García Lariño)

A voz dos nosos poetas (Manuel Mª Pena Silva—Manuel da Roura)

páx. 37

As tallas da Capela do Carmen (p/ M. Lago Álvarez)

páx. 38-39

“THE MUROS TIMES” non se responsabiliza nin se identifica coas opinions verquidas por parte dos seus colaboradores nos materiais publicados.

Director: Jorge Lago Rama - Editor: Manuel Lago Álvarez Difusión da Cultura—

Depósito legal : C2437-2013 2

Novas de Onte: SOLIDARIDADE FRANCESA p/ Manuel Lago Alvarez.

Do Xornal muradano “La Liga de Amigos” que no

que a las mencionadas mujeres les hubiese ocur-

seu número especial de 1909, fai un recordatorio

rido

mas

daño

que

el

consiguiente

susto"

rememorando o Centenario dos feitos acontecidos en Muros o 26 de marzo de 1809 cando as tropas

"La niña nacida se le puso el nombre de

francesas ocuparon e devastaron a nosa Vila,

Dolores, y fué conocida, entre las personas de su

recollo este artigo firmado por D. Juan Campelo

tiempo, por Dolores de Tal, en recuerdo a la pro-

Rodríguez, farmaceútico en Muros, nesas datas de

cedencia de sus abuelos."

1909.

"No todos los habitantes de Muros pudieron huir. Vivía aquí, por aquellas fechas, una familia venida de la cercana parroquia de Tal, compuesta de cuatro hermanas. Una de ellas, llamada Juana Lestón, después de un parto laborioso, había dado a luz una niña, y su estado no le permitió huir. Una de sus hermanas se ofreció para acompañarla en la convicción de que los franceses no habrían de llegar a su casa, por encontrarse esta en un lugar retirado, pues vivía en dónde llamamos "Rua dos Fornos", hoy Calle de la Aurora , y en la casa que lleva el número 22; más no fué así, pués los soldados franceses entraron en dicha casa y al verlos la hermana de la parturienta arrodillose a los pies de los militares, diciéndoles:" ¡estar por vos, no matar!" al mismo tiempo que les enseñaba la recien nacida." " Aquellos compasivos hombres, hicieron

"La Tradición nos ha trasmitido estos sucesos,

comprender, con ademanes y frases mal pronunci-

que, yo mismo,-dice el autor del relato- he oído de

adas en español, que no les harían daño alguno, y

labios de personas verídicas, las que a su vez las

con el fin de evitar de que otros camaradas pu-

oyeron referir a las mismas que presenciaron los

dieran hacérselo, marchó uno de ellos, quedando

acontecimientos relatados,y por más que algunos

otro de guardia con las dos muradanas; hasta que

no hayan sido escritos todavía, pueden tenerse

oyendo el toque de corneta anunciando la retirada,

todos ellos por verdaderos, dada la veracidad de

marchose también, despidiéndose afectuoso, sin

las personas que nos los han trasmitido."

3

A fonte dos Picholos p/ José Manuel Bermúdez Siaba

A fonte dos Picholos é, sen dúbida algunha, unha das mais representativas obras da recente historia muradá. Aquela fermosa fonte, que ocupou o lugar dunha anterior situada no que coñecemos hoxe como o Curro da Praza, foi testemuña muda do acontecer cotián da vila. Durante anos gardou no anegado fondo da súa pía e na artística talla das súas pedras infinidade de conversas, anécdotas e segredos. Aquela artesanal icona exquisitamente tallada polo mestre canteiro don Antonio Franco, deleitou durante moito tempo, co relaxante rumor da súa auga, as mais sentidas relacións entre aqueles que alí se achegaban para abastecerse dos seus cristalinos e frescos fluídos.

Foi, sen embargo, a partir do ano 1932, sendo alcalde don Isidro García, cando a fonte acadou o seu maior esplendor como obra escultórica ao le-

nuel Fernández, levouse a cabo a primeira pavi-

varse a cabo unha reforma, que non so facilitou o

mentación da praza, obra executada por un contra-

seu uso senón que realzou grandemente a súa

tista da Coruña coñecido como “O Cachafeiro”,

beleza. A fonte, que na súa orixe vertía a auga a

pero a fonte permaneceu no seu lugar.

través duns tubos situados no seu sumidoiro, foi

Tempo despois, don Román Ledo encargou ao

modificada polo mestre canteiro e tallista don Fran-

contratista don Francisco Tobío, de Esteiro, a am-

cisco Iglesias, quen foi tamén autor da fonte da

pliación da curva fronte ao concello, pero a pesar

Pescadería Vella e outras significativas obras da

do progreso os picholos continuaron adornado a

vila. A orixinal e acertada solución consistiu en en-

praza. Foi a partir do ano cincuenta e catro, último

gadirlle dous peixes á columna central que sopor-

do mandato de don Manuel González como alcal-

taba o sumidoiro. Os peixes atopábanse inclinados

de, cando se comezou a desmontar a fonte, cuxas

cabeza abaixo e polas súas bocas xurdía o líquido

pedras foron coñecendo diversos asentamentos

elemento. Esa é a imaxe da fonte que recordan a

nos anos posteriores. Unha parte da fonte recons-

maioría dos muradáns que tiveron o pracer de

truíuse nunha esquina da casa de dona Juana Bei-

apreciar aquel representativo ornamento da vila.

ro, mentres que o resto das pezas terminaron final-

Ao cabo duns cantos anos, sendo alcalde don Ma-

mente depositadas no Campo da Lúa, onde per-

4

maneceron durante moitos anos ata que no ano

les como o castelo, a torre do reloxo, a torre arce-

1970, cando xa Muros fora declarado conxunto

bispal, as murallas e un sen fin de obras das que

histórico, artístico e monumental, un veciño de Vi-

agora queremos ter coñecemento por seren parte

go levou as pedras para reconstruír a fonte nunha

da nosa identidade como pobo. Podemos contri-

finca no lugar de Canido, en Vigo.

buír a manter viva a nosa historia aportando aque-

A fonte dos Picholos ten para Muros un especial significado histórico, ao igual que a maioría das construcións mais relevantes do noso pasado, ta-

les coñecementos que, de seguro, todos temos sobre algún anaquiño do noso patrimonio que foron desaparecendo ao longo do século pasado

5

ENTREVISTA Entrevista Manu García,

persoas desempregadas a procesos de selección, tanto no ámbito público como no privado.

candidato á Alcaldía de

Porqué naceu en Vde. a vocación política?

As persoas que nos presentamos na lista do BNG – AA decidimos dar o paso de asumir este reto por que somos conscientes de que ningunha outra forza pode ser garantía de Futuro para Muros.

A nosa vocación nace na fartura e na necesidade de vivir nun concello realmente democrático.

Muros polo BNG-AA En maio de 2015 vanse celebrar as eleccións municipais, Vde. se presenta como cabeza de lista do BNG - Asambleas Abertas, contenos algo de seu perfil biográfico e humano.

No BNG – Asembleas Abertas presentamos moito máis que un cabeza de lista. Somos un grupo de persoas novas na política, que entendemos que as vellas políticas só conlevan pobreza e emigración, que provimos de diversos ámbitos sociais e

Antes de ser candidato participou Vde. en movementos sociais?

A maioría dos membros da lista provimos de distintos sectores sociais, desde o asociacionismo estudantil e xuvenil, ata as asociacións culturais, deportivas e veciñais. Somos un equipo no que se recollen as distintas realidades sociais do noso municipio. En concreto, eu participei en distintas asociacións estudantís e colaborei cunha sociedade deportiva.

Cómo foi o seu nomeamento como cabeza de lista ?

Como foi sempre, no BNG-AA os membros das distintas listas elíxense asembleariamente. Neste caso concreto, a Asemblea Local do BNG de Muros abriu o proceso de presentación de candidaturas. Un membro da Asemblea propúxome a min como candidato. Ao non rexistrarse máis candidaturas, a miña candidatura única foi refrendada unanimemente pola Asemblea Local. laborais, e que estamos dispostas a continuar o camiño comezado por Domingos Dosil no Concello de Muros. Un camiño baseado na transparencia, na democracia real e na participación cidadá.

Queremos un Concello que estea ao servizo do pobo, axundando á veciñanza no seu día a día, e procurando solucións para o gran problema que ten o Concello de Muros: O Desemprego e o éxodo xuvenil. Traballaremos sen descanso no fomento de dinámicas que creen emprego, e poremos, a través dun servizo público de emprego, os mecanismos necesarios para facilitar o aceso das

Un político, nace ou se fai?

No noso caso, dedicámonos á política por que estamos convencidos de que o futuro depende de nós. Se en Muros non goberna o BNG-AA, se a opción elexida polas veciñas é outra distinta a nós, só hai vellas formas, difamación, inculpacións... Se queremos futuro digno para Muros, so hai unha posibilidade de progreso e de garantía democrática: BNG – Asembleas Abertas.

6

Ante os casos de corrupción, cal sería a súa aptitude?

da participación cidada, para rematar cas vellas prácticas políticas corruptas e desfasadas.

Entendemos que a corrupción é o mellor exemplo de que precisamos democracia real no concello.

Co PP-PSOE non hai futuro, por que as súas políticas amparan a corruptos, ou a actitudes corruptoras. O BNG – AA eliminará a man política nos procesos de contratación de persoal, para acabar dunha vez por todas cos rumores de enchufismo e prevaricación en Muros. A transparencia e a publicidade son ferramentas imprescindibles para acabar ca dúbida nos procesos de selcción, polo que crearemos un organismo público que se encargue das contratacións de persoal laboral e manteremos totalmente ao marxe da decisión aos cargos políticos, e achegaremos á sociedade os medios necesarios para acceder a toda a información relativa ao funcionamento do día a día do Concello.

Si fora elexido, que sería o primeiro que faría?

O que faremos como goberno do primeiro ao último día será traballar por mellorar as condicións de vida no noso Concello. Queremos que Muros sexa o lugar onde a nosa xuventude soñe con formar o seu proxecto vital.

Nesta lexislatura que remata, cal cree que foi o mellor logro que se conseguiu, e cal, o non conseguido ?

No BNG-AA entendemos que esta lexislatura foi, de longo, a peor lexislatura desde que existe a democracia. O Goberno saínte entreganos un concello moribundo. Muros precisa dun novo equipo de goberno que sexa garantía democrática e que traballe na creación de emprego e na mellora das distintas actividades económicas que sustentan á nosa xente.

Considera xusto que os emigrantes non podan votar nas municipais?

No BNG – AA consideramos que a política municipal ten que estar en mans das persoas que diariamente, ou habitualmente, convivimos en Muros, sexa cal sexa a súa procedencia.

Xa para rematar, resuma en dez liñas o seu programa electoral.

Desde o BNG – AA, presentamos un proxecto de futuro para Muros que abra ás portas do Concello aos seus veciños e sexa unha ferramenta útil no seu día a día. Queremos un Concello que solucione os problemas reais dos seus habitantes, e non que sexa unha fonte constante de máis problemas e atrancos. Democracia e transparencia para rematar ca sombra da corrupción, participación cidadá, humanización das zonas urbanas, mellora dos servizos sociais, defensa e promoción da cultura propia e sobretodo, dinamización ecónomica e creación de emprego, son os principais eixos sobre os que xira o noso proxecto. Sabemos que Muros pode ser un lugar digno e fermoso para vivir, e temos as ferramentas para conseguilo. Entre todas as persoas que convivimos aquí, cun goberno aberto e participativo, podemos conseguilo.

Muros ten futuro se os seus veciños poden traballar e vivir aquí. Domingos Dosil puxo en marcha os mecanismos para a creación de emprego e para facer de Muros un lugar digno para vivir. Nós daremos un paso máis, crearemos FUTURO.

Qué necesita o noso Concello con mais urxencia?

Muros precisa un proxecto de goberno que asente dinámicas de creación de emprego e que se convirta nun lugar onde a nosa xuventude soñe con vivir. Muros precisa de goberno de FUTURO, que poña o Concello ao servizo dos seus cidadáns.

Cree que a política estatal ten repercusións na política local?

Ca última reforma do PP na que practicamente deixan sen liberdade de actuación real aos Concellos, queda constatado que ten moita non, demasiada repercusión. No BNG – AA apostamos por Concellos onde as persoas podan participar libremente e decidir entre todas o rumbo que debe tomar o seu municipio.

Porqué cree que os muradáns deben votalo a Vde., e non a outr@ ?

Por que nós somos futuro. Muros precisa un cambio xeracional que garantice máis democracia, a través da transparencia na xestión e do fomento

7

ENTREVISTA da corporación municipal, o que me serviu para aprender o funcionamento do concello e para ser consciente do moito que se pode facer dende o goberno municipal pola mellora na calidade de vida dos meus conveciños e conveciñas.

Ser consciente do moito que se pode facer, do moito que hai que facer e de que realmente se pode gobernar “co pobo e ao servicio do pobo” é o que me motiva.

Muros precisa un goberno que estea ao servicio da cidadanía muradá e que a respete, non un goberno que poña á cidadanía ao seu servicio e a humille.

Antes de ser candidato participou Vde. en movementos socias?

Presidín a ANPA do colexio Ricardo Tobío de Esteiro durante 6 anos que resultaron ser moi reivindicativos e nos que se acadaron importantes logros (transporte escolar, especialista de Audición e linguaxe, obras no colexio, actividades extraescolares novidosas,....) . Isto, xunto a colaboracións frecuentes con outras asociacións como a de veciños ou comunidade de montes danme un importante coñecemento do mundo asociativo e das súas necesidades.

Cómo foi o seu nomeamento como cabeza de lista ?

Resultei elixida co 100 % dos votos nunhas primarias abertas á cidadanía, unhas primarias nas que se podía presentar calquera persoa empadroada en Muros e nas que podía votar calquera persoa empadroada en Muros. En Compromiso por Galicia non só falamos de democracia participativa tamén a practicamos.

Un político, nace ou se fai?

Nacen persoas, e logo a súa traxectoria vital lévaas a desenvolver distintas actividades ao longo da súa vida.

Algunhas persoas acaban adicándose á política, pero para min a participación en política é como a participación nunha asociación, no sentido de que debe ser para o ben común. Cando unha persoa pretende vivir da política ou a costa desta, mal asunto, porque entón , para esa persoa xa van ter prioridade as súas necesidades sobre as do ben común.

Entrevista María Xosé Alfonso Torres, candidata á Alcaldía de Muros por CxG. En maio de 2015 vanse celebrar as eleccións municipais, Vde. se presenta como cabeza de lista do partido Compromiso por Galicia, contenos algo de seu perfil biográfico e humano.

O meu nome é María Xosé Alfonso Torres,máis coñecida como María Xosé da Caseira. Nacín en 1967 en Esteiro, no seo dunha humilde familia formada por un

mariñeiro e unha “ama de casa”, e despois de vivir en varios puntos de Galicia por motivos laborais, instaleime definitivamente en Esteiro onde vivo co meu home, o meu fillo e a miña filla.

Despois de cursar EXB no colexio de Esteiro e BUP e COU nos institutos de Noia e Muros, a situación económica familiar fixo que tivera que traballar para poder facer frente aos gastos que inevitablemente conleva ir á Universidade.

Despois do duro paso pola facultade de Matemáticas e da superación da correspondente oposición, na actualidade son profesora de ensino secundario no IES Poeta Añón de Outes onde tamén ostento o cargo de Xefa de estudos de nocturno.

Tiven que pelexar duramente para acadar a situación de estabilidade familiar e laboral na que me atopo, ninguén me regalou nada, por iso a transparencia e a igualdade de oportunidades é algo que defendo con firmeza.

Porqué naceu en Vde. a vocación política?

Todo comezou en 2003 cando por insistencia dun bo amigo aceptei formar parte dunha candidatura municipal . Como consecuencia diso acabei formando parte

Ante os casos de corrupción, cal sería a súa aptitude?

De total rexeitamento, como a de Compromiso por Galicia. Para min é imprescindible a confianza en quen goberna, e esa confianza dificilmente se mantén coas persoas imputadas.

A corrupción é unha das peores lacras, pola inxusticia que supón que mentras uns pasan verdadeiras penalidades para cumprir coas súas obrigas legais, outros se enriquezan ilegalmente ou se apropien do que non é

8

seu. Se é moi importante loitar contra as persoas corruptas, non o é menos loitar na prevención da corrupción, daí que neste caso haxa que poñer a venda antes que a ferida e establecer mecanismos que dificulten a aparición de prácticas corruptas.

Catro anos nos que fiscalizamos o labor do goberno criticando aquilo que nos parecía perxudicial para Muros (como o gasto en asesores ou a subida da contribución); fixemos propostas en positivo como o aproveitamento dos postos libres do mercado como viveiro comercial; e votamos as propostas dos outros grupos con responsabilidade, antepoñendo o beneficio que puideran causar aos intereses partidiarios (mentras PP e PSOE se limitaron a votar en contra das nosas propostas só por ser nosas, non porque non as consideraran necesarias e boas).

Considera xusto que os emigrantes non podan votar nas municipais? É un tema complexo, paréceme inxusto na maioría dos casos, xa é terrible que alguén teña que marchar porque aquí non pode traballar, como para que por enriba non poida facer uso do seu voto para procurar que a situación no seu concello mellora o antes posible para poder retornar.

Pero non me parece inxusto naqueles casos nos que a persoa emigrou hai moitos anos e apenas ten vínculo co noso concello. Hai que buscar medidas intermedias.

Si fora elexida, qué sería o primeiro que faría?

Eliminar os gastos en asesores, levar a pleno a baixada da contribución e reorganizar aos traballadores e traballadoras municipais para ofrecer á cidadanía uns bos servicios, Nesta lexislatura que remata, cal cree que foi o mellor logro que se conseguiu, e cal, o non conseguido ? É difícil atopar un logro conseguido neste mandato, igual a Escola infantil, aínda que levaba anos prometida e chega tan tarde que xa moitas persoas se preguntan se non sería mellor habilitar ese servicio en instalacións do propio colexio , ao que hai que engadir a pésima xestión do goberno municipal que provocou que esta obra deixara ao alumnado do colexio de Esteiro sen pistas deportivas.

Non conseguido, por desgracia, moito: o arranxo do paseo marítimo de Esteiro, as estradas AbelleiraPaxareiras e Campo de Cortes-Louro, posta en marcha das instalacións da antigua fábrica de Sel, soterramento do cableado no casco histórico de Muros,.....

Xa para rematar, resuma en dez liñas o seu programa electoral.

Imposible resumir en 10 liñas o noso proxecto, pero aquí van algúns aspectos importantes que temos claro como acadar: -Trato amable e eficaz coa cidadanía. Reorganización dos empregados do concello para unha mellor prestación de servicios.

-Redución de gastos innecesarios e baixada de impostos .

-Rexeneración democrática e transparencia: publicar actas, orzamentos, liquidacións,.... ; cambios nas contratacións de persoal e de empresas,.....

-Promoción económica: Especial atención e colaboración coas empresas e asociacións do noso concello; oficina de axuda a emprendedores, empresarios, comerciantes e asociacións; parque empresarial, comercio, turismo, mercado,...

-Desenvolvemento do PXOM. Eficacia e axilidade nas licencias de obras.

-Servicios sociais máis eficaces e xustos e equitativos.

Qué necesita o noso Concello con mais urxencia?

Son moitas as necesidades do noso concello, pero o máis urxente é ter un goberno municipal que non malgaste cartos públicos en asesores que non solucionan nada e que xestione eficazmente os recursos humanos, materiais, patrimoniais e económicos do noso concello.

Necesita que a cidadanía estea correcta e respetuosamente atendida nas súas necesidades e necesita que se traballe en promoción económica (actividades formativas, traballo ás empresas do noso concello, valorización e promoción dos valiosos recursos turísticos que temos, coidado da ría,......)

Cree que a política estatal ten repercusións na política local?

Dende logo que si, as leis e normas estatais tamén se aplican a Muros. Por exemplo, a subida do IBI durante os anos 2012 e 2013 foi por decreto do goberno estatal, e o goberno municipal de Muros aproveitou esa subida para deixala permanente a partir do 2014.

Pero non só iso, é importante un goberno municipal que antepoña os intereses da cidadanía muradá aos do partido ao que pertence, o PP de Muros mantívose caladiño cando o xulgado de Muros corría risco de desaparecer por efecto dunha lei estatal, e a cidadanía muradá ten o mesmo dereito a un bo acceso á xustiza que a madrileña.

Porqué cree que os muradáns deben votala a Vde., e non a outr@ ?

Por moitos motivos. Porque represento unha nova forma de facer política baseada no traballo, na constancia, na responsabilidade, na participación da cidadanía e nunha boa xestión, algo que xa demostrei nas miñas áreas cando formei parte do goberno municipal e nestes catro anos na oposición.

9

ENTREVISTA Entrevista a Inés Monteagudo Romero, candidata á Alcaldía de Muros polo Partido Popular En maio de 2015 vanse celebrar as eleccións municipais, Vde. se presenta como cabeza de lista do Partido Popular, contenos algo de seu perfil biográfico e humano.

Nacín en Esteiro, na Insuela, na casa de miña avoa, e son a undécima de doce irmáns. Pasei a miña infancia entre Muros e Santiago, onde estudei. Empecei a traballar moi nova, con 21 anos, en empresas relacionadas co mundo audiovisual, en Bilbao, Madrid e Santiago. Máis tarde enfoquei á miña actividade profesional ao sector público, e durante doce anos traballei en Muros en proxectos de desenvolvemento local. Actualmente traballo na Xunta, na Axencia galega de desenvolvemento rural. Estou casada cun muradán, tamén de familia numerosa, e teño tres fillos, que nestes tempos tamén son familia numerosa.

Son licenciada en dereito, xestor administrativo, teño

10

dous posgraos, en Planificación e desenvolvemento local e en Iniciativas de emprego no ámbito local, e formación complementaria en diversas materias, principalmente xestión de fondos europeos, área na que traballo actualmente.

Gústame moito estar cos meus, a lectura, o verán, e tamén as larpeiradas.

Porqué naceu en Vde. a vocación política?

Eu máis que vocación política o que teño é vocación de servizo público, por educación, por formación e por sentimento. Penso que os principios que inspiran a xestión pública (igualdade, obxectividade, servizo ó cidadán, eficacia, transparencia e participación, boa fe e confianza lexítima…) son de aplicación tamén na política. Entendo a política como a procura do ben común, e as distintas opcións como vías diferentes para acadar o mesmo obxectivo. Cando un cargo público, ou un candidato a selo, antepón cuestións de carácter particular á busca dese ben común, fai unha perversión do sistema que nos prexudica a todos.

Antes de ser candidato participou Vde. en movementos socias?

Hai xa anos que formo parte de Intermon, e son membro de varias asociacións a nivel local, aínda que a miña participación consiste basicamente na contribución económica. Si tiven a oportunidade de traballar con moitas asociacións a nivel local, tanto en dinamización como en organización, ó que me proporciona unha visión bastante completa do sector no concello. En Muros o movemento asociativo de carácter social, cultural e deportivo é un sector moi dinámico, non así o de carácter económico e empresarial, que hai xa algúns anos está de “capa caída”, e moi necesitado de unión e de iniciativas que o dinamicen.

Cómo foi o seu nomeamento como cabeza de lista?

Hai cerca dun ano o Comité provincial do partido en A Coruña nomeoume presidenta da comisión xestora, e animada e apoiada por afiliados e simpatizantes, aceptei a proposta deste órgano para encabezar a candidatura. O certo é que me custou decidirme, xa que a situación xeral non é a máis doada para afrontar un reto como este, pero por outra parte estou convencida de que Muros precisa e merece outra forma de xestionar e facelas cousas, e se todos pechamos os ollos o deterioro no que está sumido o noso concello vai ser imparable e irreversible.

Un político, nace ou se fai?

Aínda que é certo que hai xente que xa ven “de fábrica” cunhas certas habilidades, penso que a vontade e as conviccións son fundamentais nas eleccións que fai

cada persoa. A vocación de servizo á comunidade pode vir xa marcada na impronta da persoa, pero tamén se aprende, e como todo, a mellor forma de aprender é co exemplo. Nese sentido podemos considerarnos afortunados porque temos cerca bos exemplos desa vocación, que habería que poñer en valor fronte a tantas actitudes personalistas, marcadas polo egoísmo e a autocomplacencia.

Ante os casos de corrupción, cal sería a súa actitude?

Considero á corrupción como un cancro que asola a vida política e económica deste pais, e como tal debe ser tratado: extirpación e tratamento, curativo e preventivo. Pero temos que deixar de lado a hipocresía, ás veces vemos na prensa reportaxes no que se “rasgan as vestiduras” por actitudes e feitos que a propia prensa e tamén a sociedade reproduce constantemente.

Considera xusto que os emigrantes non podan votar nas municipais?

Hai emigrantes que seguen moi involucrados na vida do seu concello de orixe e hai outros que se desvinculan totalmente, por iso penso que non é fácil adoptar unha fórmula xenérica. Quizais o voto dos emigrantes debería integrar un certo compoñente de voluntariedade, ao igual que o ten o voto dos inmigrantes. O que non parece moi equitativo é que o voto de persoas non residentes en ocasións resulte decisivo á hora de escoller aos equipos que nos van gobernar, existindo outras fórmulas posibles de representación para ese colectivo.

Qué necesita o noso Concello con mais urxencia?

O que máis necesitamos é crernos que outro concello e outra forma de xestionar son posibles, deixar a un lado o medo e convencernos de que o concello é a casa de todos. En canto ás necesidades “materiais” son moitas e variadas, dende un cambio na política de atención aos veciños ata unha planificación e xestión ordenada e racional dos recursos, que atenda ás necesidades e non as conveniencias.

Cree que a política estatal ten repercusións na política local?

Creo que as decisións que se adoptan polos órganos estatais teñen repercusións directa na vida dos cidadáns, e tamén, claro está, na gobernabilidade dos concellos. En moitas ocasións a actuación dun goberno municipal está condicionada pola existencia de determinadas normas que marcan pautas de obrigado cumprimento para as corporacións, procedan da Unión Europea, do Estado ou da Comunidade autónoma. Nese sentido parece desexable que exista unha certa sintonía entre as políticas desenvolvidas polas distintas administracións.

Porqué cree que os muradáns deben votal@ a Vde., e non a outr@ ?

Porque non hai outra formación que sexa alternativa de goberno, que é o que o concello precisa. As políticas desenvolvidas polo goberno socialista local non

atenden as necesidades do concello, non responden ás inquedanzas e preocupacións dos cidadáns, non resultan equitativas, prímase a arrogancia, a incompetencia e as malas formas. As formacións nacionalistas están pola súa parte divididas, e son incapaces de chegar a acordos entre elas, estando como están máis ocupadas en marcar as diferenzas que en buscar puntos de acordo que sexan bos para o concello.

Se queremos un concello con futuro, centrado no que importa, cun proxecto realista e realizable, que atenda aos veciños, que busque solucións para os problemas e vías para o desenvolvemento social e económico, agora temos a oportunidade, temos unha opción, votar a candidatura do Partido Popular.

Si fora elexida, que sería o primeiro que faría?

Pois o primeiro que faría sería dalas grazas, as grazas ao pobo de Muros, as grazas ao equipo que me acompaña na lista e ao partido, e as grazas á miña familia.

Se os veciños de Muros confían en min para presidir a corporación, ademais de sentirme agradecida, o que espero é saber responder a esa confianza, e ser capaz de darlle a Muros tanto como Muros me dou e me da a mín.

Nesta lexislatura que remata, cal cree que foi o mellor logro que se conseguiu, e cal, o non conseguido ?

O único logro importante deste equipo de goberno foi conseguir que a arroutada se convertese en criterio de outorgamento e concesión. Pola contra non se conseguiu ningún proxecto importante para Muros. A pesar de que dende a o grupo popular tentaron chegar a acordos sobre temas de relevancia, non foi posible ir mais aló da inclusión de determinados proxectos nos plans da Deputación e reparacións puntuais.

Xa para rematar, resuma en dez liñas o seu programa electoral.

Presentamos unha proposta centrada nas persoas, na mellora da calidade de vida dos nosos veciños, mellora que hai que articular a través da atención, do diálogo construtivo, da participación e dos servizos ós cidadáns (sociais, sanitarios, educativos, culturais…); mellora que tamén vai vir da man das infraestruturas (saneamento, vías e camiños, telefonía e comunicacións…) e da protección do medio ambiente (xestión de residuos, eficiencia enerxética…). O crecemento sostible, a mellora da empregabilidade e o fomento do emprego, unha administración transparente, áxil e eficiente, a aposta polo rural, e a atención aos sectores estratéxicos da nosa economía (mar, turismo, servizos…) constitúen os elementos máis importantes da nosa proposta, e arredor dos que imos ir detallando actuacións e propostas concretas.

11

O edificio do Banco Olimpio p/ Manuel Lago Álvarez

Arquitectos de Madrid) estimouse na cantidade de

Na madrugada do 30 de xuño de 1952, un incendio

961.243,87 pesetas, cantidade que nos tempos de

reduciu a escombros o edificio que albergaba as instalacións do Casino de Muros. Pasados algúns meses o edificio foi mercado polo industrial muradano Don Abelardo Dubert, quen pasado algún tempo vendeullo á Caixa de Aforros de Santiago, entidade que plantexou a súa reconstrución para convertelo en sede da súa sucursal en Muros.

O proxecto foi encargado o prestixioso arquitecto Don Francisco Pons Soroya, neto do famoso Pintor Don Joaquín Soroya, e que fora Diretor Xeral de

agora pode parecer ridícula (apenas 6000 euros),

Arquictetura do Ministerio da Vivenda durante tres

pero que daquela eran –como se dicía antes e ago-

décadas.

ra tamén, “un potosí”- . No seu obxetivo básico o

O edificio incendiado era un inmoble do século XVIII construído en estilo neo-barroco i estaba situado na rúa do mar. O proxecto asinado polo arquitecto Soroya, recolleu as instrucións do propietario que incluían a reedificación da fábrica ampliando a superficie, destinando a planta baixa aos locais da sucursal bancaria, mentres que os dous

arquitecto resumía a obra a realizar nunha actuación sobre un edificio do século XVIII situado no Paseo do Porto de Muros, propiedade da Caixa de Aforros de Santiago de Compostela, de dúas plantas e tres fachadas, e medianera ao fondo: reconstrución e ampliación para sucursal bancaria e vivendas”.

pisos superiores existentes mais un engadido desti-

A construción concibiuse como a conservación de

naríanse a vivendas.

un ben artístico con singular articulación na armo-

O presuposto da obra (aprobado polo Colexio de

12

nía popular da Vila con unha modificación morfolóxica sustancial. A variación mais significativa era a

elevación e creación dun novo andar, mantendo o balcón corrido e cabezas de muros facendo de cortaventos, con tellado que avanza sobre o balcón cubríndoo.

O arquitecto Pons Soroya topouse con que o lenzo (frontal) da planta baixa estaba en moi mal estado coas súas sillerias picadas e revocadas e os seus ocos transformados ata o punto de ser difícil precisar a súa antiga composición, sendo por elo que o

ción cos edificios de referencia.

autor permitiuse deseñar a reconstrución a partir

Con todo, antes do comezo das obras o edificio foi mercado pola entidade Banco Hijos de Olimpo Pérez. Os novos propietarios introduxeron algunhas correccións no proxecto inicial, suprimindo a terceira planta prevista e prescindindo no lenzo de entrada das dúas portas simétricas que o autor deseñara.

A armonía da reedificación fundamentouse tanto no emprego da sillería vista coma na colocación de elementos ornamentais que dignificaron o conxunto, aportando ás balconadas da fachada principal

do modelo compostelán, como referente do lingua-

unha cerraxería artística con referencias decorati-

xe barroco que se quixo reimplantar neste edificio

vas ao Banco Olimpio Pérez.. A foto coas persoas

de Muros, dotando ao edificio de soportais. Feitos

no balcón correspondese ao día da inauguración

os soportais, o arquitecto pasouse por alto o acor-

da sucursal bancaria. Ao ampliar a foto podese ver

do da Corporación Municipal de Muros de 4 de ma-

mellor o texto escrito no que o artesán ferreiro es-

io de 1915, sendo alcalde Don Jacobo Formoso

cribeu:

Porrua, que precisaba con claridade tanto a altura

SOY DEL BANCO HIJOS OLIMPIO PE-

REZ—SANTIAGO.

como a distancia entre os arcos así como a alinea-

13

A GAITA p/ Esmu-Carnota

nada e a superior remata nun “espigo”, lugar onde se introduce a palleta. A lonxitude caría dependedo da tonalidade: RE (grileira, 28 cm), DO

HISTORIA DA GAITA

(redonda ou normal, 31 cm) e SI BEMOL (normal,

As fontes de apoio para o estudio da gaita son principalmente iconográficas e literarias, e algunas referencias en contextos literarios.

Xoan Corominas coa súa tese colocaría a procedencia da palabra GAITA no gótico gaits (cabuxa)

35 cm).

debido a que o fol do instrumento facíase de pele-

O punteiro ten once buratos de distintos diáme-

xo deste animal.

tros, dos cales oito son melódicos (executa as distintas notas) e tres son sempre abertos.

As madeiras máis ultilizadas os o buxo, palo santo, palo rosa e o ébano.

O punteiro galego é cónico, a diferencia dos punteiros orientais que son cilíndricos.

FOL: Antigamente construíanse con pel de cabra, de aí o seu nome, de ovella, carneiro e tamén do estómago do porco. Na actualidade abonda os de pel sintética. Os de pel animal foron desaparecendo pola dificultade para a conservación e a confección. Os de pel son mellores porque conséguese mellor unha afinación perfecta e as palletas e pa-

Idade Media: Coincidindo coa chegada dos suevos á Península sitúan moitos a introducción do

llóns duran máis, xa que soportan menos humidade.

instrumento en Galicia. É unha das etapas máis

A parte inferior do fol chámase “vientre”, a inter-

prestixiosas de gaita, sendo empregada tanto nas

media “garganta” e a superior “cabeza”. Na parte

danzas xograrescas, como nas ceremonias ecle-

superior é de onde saen todos os tubos da gaita:

siásticas.

punteiro, soprete, ronco, roquete, e chillón.

PARTES DA GAITA

O fol vai forrado dun pano que nas súas costuras ten un cordón trenzado e na parte inferior do vesti-

1º. Fol do depósito do aire

do colgan os frecos.

2º. Tubos que son pezas de madeira unidos ao fol

RONCO:

3º. Lengüetas sonoras: palleta e pallón

É o tubo máis grande da gaita e a súa misión é

PUNTEIRO:

emitir o sonido do instrumento (pedal). Mide uns

Tubo cónico de madeira. A parte inferior acampa-

78 cm según o modelo da gaita, pode variar un

14

chisco, sendo maior nunha tonalidade grave que noutra máis aguda. Componse de tres partes; prima (a parte máis cercana ao fol, leva un espigo onde se coloca o pallón), parte central (é a parte do ronco) e a copa (parte traseira do ronco).

PALLETA: Doble lengüeta de caña, moi importante que estea ben feita, xa que depende, en gran parte da calidade e o timbre do son. Componse dun pequeno tubo de cobre ou latón chamado tudel ou courel,

O ronco vai adornado con frecos de cores, amarrado ao tubo de unha, dúas ou tres borlas (pingon ou perillas). Estes adornos conformas os FARRAPOS DE GAITA. RONQUETA: É máis pequena que o ronco e da unha octava superior de éste. Componse de dúas partes: Prima e copa. A vara adórnase con frecos e borla.

RONQUILLO: Tamén chamado pión ou chión. Non ten copa. Os normais levan paleta e non pallón, cando se usa o pallón zona unha octava máis aguda que a roqueta.

Tubo coa misión de enche o fol de aire. Ten un pequeño espigo que se

de cobre ou latón).

Faise cunha caña que está pechada por un dos extresmos, o outro está aberto. Neste está feito un corte oblícuo de pequeño tamaño que logo se ex-

introduce na baixa corres-

tende horizontamlmente. Esta legüeta debe esta

pondente. Na parte na

separada aproximadamente un milímetro para que

que se introduce o fol ten válvula

por un fío de cáñamo enfiado e pola canga (arame

PALLÓN:

SOPLETE:

unha

sobre o que están dúas láminas de caña, unidas

poda vibrar.

chamada

zapón, que premite a en-

O pallón introdúcese pola parte aberta no espigo

trada do aire, pero impide

do ronco.

a súa salida unha vez dentro desta. O zapón é unha lengüeta de coiro que vai unida a un soplete por unha lámina de metal ou punta pequeniña.

BUXAS: Tubos cilíndricos adecuados ao punteiro, ronco, roquete, chillón e sopelte.

A súa función é a de servir de entrada entre o fol e os tubos, e o seu nome provén da madeira de buxo.

15

¿ Que é o xeito?. p/ Pedro Caamaño Lago

da cabeza da sardiña, para que sen deixala pasar de todo quede enganchada polas jaladas. (ou agallas).

O xeito é a forma mais selectiva de pescar a sardiña, (Sempre baixo o meu humilde entender),

e

consta de unha longa rede, de forma rectangular, denominada como arte de deriva. Consta de tralla de corcho, tralla de plomo, é unha unica rede de enmalle, (quero suliñar “unica rede”, para xustificar a miña tese de rede selectiva). A luz de malla oscila entre uns 25 e uns 40 milímetros, è dependendo de si o peixe e mais ou menos grande, así se usa a malla. Estas redes despois de armadas, non debe-

A tralla de plomo é tamén un cabo armado a todo o

rían ter mais de 15 metros de altura, e de largo ca-

largo da peza, ca función de arrastrar a peza o fon-

da peza uns 90 ou 100 metros, (digo cada peza,

do, para que isto funcione así, tamén leva uns plo-

por que unha “cacea” así é denominado o conxunto

mos en forma de medio tubo que se cerran da re-

de pezas que unha embarcación pode levar), sem-

dor da tralla (ou cabo), con unha distancia tamén

pre dependendo da capacidade da mesma. (Antes

de 15 ou 20 centímetros, e con un peso de uns 50

cando todo era libre seguramente levaban as que

gramos cada un, e ca función como dixen antes de

querían, pero agora non creo que lles permitan le-

arrastrar a rede para o fondo, (ou pa Baixo, por que

var mais de 10 pezas).

estas redes nunca se lle deixa baixar o fondo de todo. ¿Por qué? Por que a sardiña non esta sem-

A tralla de chumbo, (ou a parte de arriba da peza, a

pre a mesma altura. E aquí é onde o patrón ten que

todo largao dela), ia armada con unhas pezas de

empregar a súa sabedoría deixando a “cacea” mais

chumbo de forma circular con un abuxeiro no me-

arriba ou mais abaixo. Para que isto suceda así, ten esta arte do xeito, outras pezas denominadas “voireles” (sempre na xerga Muradana) que deixan a cacea a altura axeitada.

Estes boireles, non son mais que outras boias mais potentes, que constan de unhas laminas de corcho, montadas de forma horizontal, formando un cono.

Da parte mais ancha de estes boireles, saen unhas trallas ou cabos de menos diámetro que as trallas de corcho e plomo, o suficiente largas para darlle a dio, polo que se facía pasar a tralla (ou cabo) e a

cacea a profundidade que o patrón queira, estas

todo o seu largo repartíanse os chumbos de uns 5

trallas denomínanse “sineiras”.

ou 6 centímetros de diámetro, separados entre si, como uns 15 ou 20 centímetros. Estes corchos teñen a función de aguantar a rede vertical para que

Si poñemos un exemplo o mellor entendémolo

a malla se aguante aberta, facilitando a introdución

mais fácil. Si largamos a cacea en unha profundi-

16

dade de 40 metros e a deixamos sen boireles esta cacea iria o fondo, e si a sardiña esta a 10 metros, non colleriamos ningunha, así que o patrón intuíndo con certa experiencia, que a sardiña esta a esa altura, poñeríalle os boireles 10 metros de sineira, para que a cacea quedara a altura das sardiñas, e así mallaran nas redes.

Antes cando non había aparatos electrónicos tiñan que arreglarse como podían para detectar o peixe e saber a que altura estaba, e para eso usaban as aves, onde están as aves están os peixes, os araos, as padelas, os mascatos. Os araos indicaban o

cho, para que a rede, a veces cargada de sardiña

peixe e a profundidade tardando mais ou menos en

non se esmagaran). A expresión debajar e o arte

subir superficie, as pardelas son mais superficales,

de sacar as sardiñas da rede sen estropealas, nin

e indican o peixe mais arriba, os mascatos según a

rompelas mallas o sacala. Para iso ían o carro os

altura que collían para zanbullirse tamén indicaban

mais expertos, a darlle esa media volta de marras,

a profundidade, si se zambullian sesgado, indica-

para que saíran as sardiñas cas agallas enteiras e

ban o peixe arriba.

sen collar, (o collar era a malla que o tirar mal por ela saia ca sardiña). Xeralmente o mais experto era o patrón, o seguinte, que ía a debajar era o segun-

Para entender todo isto estaba o patrón, e por su-

do mais experto, e outro recollendo a rede na

posto a intuición, o conocimento das zonas, como a

“sentina” (a sentina e un espazo no centro da lan-

profundidade, e a calida do fondo, si é de pedra de

cha de babor a estribor, e desde a quilla hasta a

area, ou de fango.

Con esta arte traballase xeralmente, a alborada, aproximadamente, unha ou dúas horas antes de saír o sol. E o “axexo”, tamén outras tantas antes de poñerse o sol.

A forma de largar, normalmente e de norte a sur ou viceversa, pero sempre procurando atravesar a “cacea” as fontes de luz, como é a saída do sol, na alborada, ou na posta do sol no “axexo”. A hora de largar tiñan unha norma moi estrita que era non “aparear”. (Aparear era, non largar no mesmo sentido e nunca mais cerca de 20 ou 30 metros, a teoría era que si estaba moi cerca, por esa parte sacába-

cuberta), o cuarto home dedicábase a estibar os

lle os peixes).

boireles no costado de estribor, deixando o costado

Nas lanchas largaban sempre pola popa, e collían

de babor libre para largar con soltura, o quinto ho-

pola popa. Para coller, montaban o “carro” na popa,

me dedicábase a estibar os peixes nas caixas, ou

e a voz do patrón, vamos a elas, póñanse a tirar

nos cestos, según o caso.

polas redes a man, e a “debajar”. (O carro e un trebello bastante ancho con un rodillo o suficiente an-

17

La Presión Arterial p/ Blanca Fachado Lorenzo DUE – CAP – Muros.

La presión arterial alta (o hipertensión) en los adultos se define como una presión sistólica igual o superior a 140 mm Hg; o una presión dias-

La presión arterial la necesitamos todos. Sin

tólica igual o superior a 90 mm Hg.

ella, la sangre no podría circular a través del cuer-

La "prehipertensión" se define como una presión

po. Y sin un aporte continuo de sangre, nuestros

sistólica entre 120 y 139 o una diastólica entre 80

órganos no recibirían el oxígeno y nutrientes que

y 89.

necesitan para funcionar. Por lo tanto, es importante aprender cómo mantener la presión arterial a

¿CUÁLES SON LOS SÍNTOMAS? Por lo general, no hay síntomas. El corazón,

un nivel saludable.

cerebro y riñones pueden soportar un aumento en ¿QUÉ ES LA PRESIÓN ARTERIAL?

presión por mucho tiempo sin que se produzcan molestias en el cuerpo. Por eso se llama “el mal silencioso” – porque es posible padecer esta condición por años y no mostrar síntomas; de ahí la importancia de la prevención. Pero sin duda alguna, la presión arterial alta perjudica la salud y debe tratarse. La presión arterial alta es un factor de riesgo importante para los derrames cerebrales, los ataques cardíacos y la insuficiencia renal. ¿QUÉ CAUSA LA PRESIÓN ARTERIAL ALTA? No se han encontrado causas específicas

El término “presión arterial” es la medidad de “fuerza” sobre las paredes de las arterias a me-

de la hipertensión, aunque si se han determinado

dida que el corazón bombea sangre a través del

algunos factores de riesgo que pueden hacer que

cuerpo.

la padezca: obesidad, consumo de sal, alcohol,

¿QUÉ SIGNIFICAN LAS CIFRAS DE PRESIÓN ARTERIAL? Cada vez que le toman la tensión le dan dos cifras. La primera de ellas registra la presión sistólica (aquella que se produce en las arterias cuando late el corazón), y la segunda, la presión diastólica (aquella que se registra cuando el corazón descansa entre latidos.

Cuando se anota la presión arterial, el número que representa la presión sistólica precede, o se pone por encima de, el número de la presión diastólica.

tabaco, falta de ejercicio y stress. Los anteceden-

Por ejemplo: 117/76 (117 sobre 76); sistólica =

tes familiares son también deben ser también un

117, diastólica = 76.

motivo para vigilar su tensión alta, por ello, es fundamental que se realicen controles periódicos,

¿CÓMO SE DEFINE LA PRESIÓN ARTERIAL

junto con una dieta saludable y ejercicio físico.

ALTA (O HIPERTENSIÓN)?

18

¿A QUÉ EDAD SE PRODUCE LA PRESIÓN AR-

Reducción en volumen sanguíneo debido a hemo-

TERIAL ALTA?

rragia severa o deshidratación

La presión arterial alta se presenta principal-

Un nivel de presión arterial menos de 120/80 mm Hg

mente en personas mayores de 35 años de edad,

se considera óptima. Niveles por arriba de 120/80

aunque puede también presentarse en los adultos

aumentan el riesgo de enfermedad cardiovascular.

jóvenes, los niños, e incluso los bebés. ¿QUIÉN LA PADECE? La presión arterial alta es más común en los afroamericanos, pero este padecimiento se presenta en personas de toda raza y origen étnico.

Contrario a lo que comúnmente se cree, tener hipertensión no necesariamente implica ser una persona tensa, nerviosa o hiperactiva. Una persona calma y relajada por naturaleza puede también padecer la presión arterial alta.

Con frecuencia, la hipertensión es de origen congénito (o hereditario), aunque también hay muchas personas que, a pesar de tener una historia familiar

¿QUÉ EFECTO TIENE LA PRESIÓN ARTERIAL

de presión arterial alta, nunca la desarrollan.

SOBRE EL ORGANISMO HUMANO?

En las personas con diabetes mellitus, gota, o enfer-

Simple y sencillamente, la presión arterial alta

medades del riñón, la probabilidad de desarrollar la

causa que el corazón se esfuerce más que lo nor-

presión arterial alta es mayor.

mal. Así, se incrementa la probabilidad de que se lesionen las arterías o el corazón. La presión arterial

LA PRESIÓN ARTERIAL BAJA:

aumenta el riesgo de ataques cardíacos, ataques

En la gran mayoría de los casos, cuanto más

cerebrales, insuficiencia renal, trastornos oculares,

bajo sea el nivel de presión arterial, tanto mejor. Por

insuficiencia cardiaca y ateroesclerosis.

lo general, la presión arterial no se considera dema-

Si no se trata la presión arterial, el corazón se ve obligado a esforzarse cada vez más para bombear sangre y oxígeno a los órganos y tejidos del cuerpo.

Si se ve obligado a trabajar más que lo normal a largo plazo, es probable que el corazón se agrande y, por consecuencia, se debilite.

La presión arterial alta también daña las arterias y arteriolas. Con el tiempo, éstas se cicatrizan, se endurecen y pierden elasticidad.

Si las arterias se dañan o se endurecen, se disminuye su potencial para aportar sangre a los órganos del cuerpo. En tal caso, los órganos no reci-

siado baja a menos que se presenten síntomas co-

ben bastante oxígeno ni nutrientes, y no pueden fun-

mo mareo o desmayo. En ciertos estados, es posi-

cionar a mayor capacidad. Además, en las arterias

ble que la presión arterial sea demasiado baja. Unos

con acumulaciones de grasa, hay mayor posibilidad

ejemplos son:

de que un coágulo se forme y así corte el suministro

Ciertos trastornos nerviosos o endocrinos

de sangre a la parte del cuerpo correspondiente.

Reposo en cama prolongado

19

As rúas da Vila p/ José Manuel Formoso Luces (Porrúa)

Teño andado por moitas rúas de vilas como Muros, pero como as nosas ningunha. E non é pasión de muradán; é, simplemente,que as nosas son moito mais bonitas. Tan só os seus nomes xa merecen unha mención especial.

Qué vila pode presumir de ter entre os nomes das súas rúas; uns que nos lembran a alegría da vida, como esperanza, salud, salero, paz, recreo, gracia, rosal, descanso,etc, e outros tan significativos como, calvario, amargura, soidade, paciencia, etc. É que somos únicos.

Outros nomes de rúas, por unhas ou por outras causas, fóronse quedando atrás.

Nomes que quedaron no recordo dos muradáns foron: Prim, Cardenal Cisneros, Buenos Aires, Villa de Bilbao, Dr.Novo Campelo, etc.

O que eu e moitos botamos de menos, e que non se adiquen rúas a persoeiros da Vila (que tivemos e temos moitos), que ben merecerían que o seu nome, para lembranza das xeracións futuras, quedara impreso no rueiro de Muros.

20

21

Petroglifos de Monte Naraio (1) p/ Xocas Figueiras.

Tipo de ben: Petróglifo/Estación de arte rupestre, Concello: Muros Parroquia: Louro (Santiago) Lugar: Cerro das Gardas Cronoloxía: Idade do Bronce, Descrición: Para acceder, dende a igrexa parroquial de Louro collemos a estrada que sube ao lugar de Taxes e na mesma a primeira pista que sae a esquerda e conduce o Monte Naraio, se subimos pola mesma atoparemos un pequeno camiño que conduce a un pequeno grupo de pedras visibles dende a pista.

As formas predominantes son os laberintos, mais tamen hai signos cruciformes,círculos concéntricos

e pequenas cazoletas nos centros dos laberintos.

Chama a atención a orixinalidade dos laberintos que se diferencian do esquema típico dos laberintos galegos, dando a pensar que os seus artifices coñecían formas xeométricas moi complexas. Soen atoparse deste tipo nos arredores da ría de Pontevedra. As cruces poderían ser representacións de antropomorfos. O seu significado podería explicarse como un lugar de culto.

Propiedade: Comunal . Uso actual: Forestal Código no Catálogo da Xunta: GA15053027 Categoría do Ben: Catalogado (Catálogo da Xunta e dos PXOM) Referencias bibliográficas: GUIA DE LOS PETROGLIFOS DE MUROS .-J.J. EIROA,PEPA REY Afeccións: Ten camiño de acceso?: Si Está cuberto de maleza: Non Está afectado por algunha obra: Non Estado de conservación: Bo Transitar pola pista e posibel todo o ano, mais a chegada aos gravados pode ser un pouco complicada debido aos toxos que nacen no camiño.

22

“CANDELABRO”:

Aloe arborescens

p/ Amado Barrera.

Mirade que hermosura de candelabro de flores temos en Esteiro.

Orisinaria de Sudáfrica, é da Familia das Liliáceas.

Teñen un único talo que pode chegar aos 4 m. pero que seextende en roseta majestuosa de carnosas follas de borde moi espiñento.

E FLORECE EN PLENO INVERNO, de Decembro a Marzo, o que moito agradecemos os que as flores amamos. Mirade nas fotos qué fermosos candelabros cor escarlata. ¿E sabedes qué? Pois que o zume das súas grosas follas é moi bó para evitar-las ampollas das queimaduras nas que, ainda por riba, combate moi ben a infección bacteriana. E aínda máis, velaiquí vos copio o que pon a Wikipedia esa: “Algunos estudios preliminares indican que esta especie pudiera ser beneficiosa en el tratamiento del cáncer ya que contiene compuestos que inhiben la proliferación celular. Los resultados de un ensayo clínico en el que se trató a 240 pacientes con A. arborescens mostraron que el aloe mejora los efectos de la quimioterapia incrementando su eficacia tanto en tasas de reducción del tumor como en tiempo de supervivencia.”

E tamén pon que das flores se extrae un compoñente para tintura, e que se usan en cosmética.

Ademáis dunha hermosura é unha panacea!

23

BANDAS XUVENÍS MUSICAIS EN MUROS P/ Alianza Uhía Patiño

sinte, de poder liberar as hormonas sobrantes, de protestar contra o sistema sen que soe tan antisistémico e de facer panda sen que os maiores o vexan “tan mal”. E en Muros non foi distinto. O que a miña memoria lembra cando era unha nena é a Makaki cantando nos Fieles (gran orquesta que antes do que eu recordo, chegaron incluso a cantar nun macroconcerto en Madrid cos grandes da música española) ou a Georgie e Fábregas arrasando no instituto con Georgie y sus mariachis (que o fixeron en plan playback para unha representación pero que tivo moito gancho). Seguro que había moitos máis, pero éstes serían os máis cercanos a min. Cando xa tiña idade de saír de festa, había en Muros catro bandas de rock de referencia que daban concertos e enchían locais da zona, e incluso da provincia.

Falo dos Miúdos de Louro, de Estampida da Alivía, dos Macarróns de Esteiro ou dos míticos Chop Suey de Serres. Máis tarde foron xurdiron A media ghasta de Muros, Alterkado ou os Jackas. Os seus locais de ensaio eran os garaxes, galpóns ou casas baleiras que no millor dos casos, as familias lles deixaban para acondicionar como estudio.

O dito, que sempre houbo e haberá (eso espero) bandas, pero nestas datas, cando a densidade de poboación xuvenil é moito máis baixa, afloran aínda máis músicos e isto é un orgullo para os que somos profesionais da Música. Pois neste número vou nomear aos actuais, aos que están buscando unha oportunidade no mundo da música, onde algúns xa conseguiron encher grandes escearios e plazas, con varios discos no mercado, e outros soñan con que chegue esa oportunidade. En vindeiros números falarei máis polo miúdo de cada un deles para dar a coñecer aos componentes e a súa formación musical, e que cando vexamos os seus nomes anunciados en grandes carteis, poidamos dicir “Este rapaz é de Muros, é noso”.

Pode que algún grupo non estea reflexado porque se me escape a información del ou porque non dera contactado cos membros, si é así, pido encarecidamente que se poñan en contacto comigo e nos vindeiros números da revista xa os incluirei.

Aló imos:

Como profesional da Música sentíame na obriga de facer nalgún momento unha reportaxe sobre os grupos musicais que temos en Muros. Hainos de música tradicional, folclóricos, relixiosos, corais, etc … pero desta volta voume centrar nos rapaces/as e xóvenes que se adican, ben profesionalmente ou ben coma un hobby, a facer Música na nosa Vila.

Coñezo e escoitei a varios grupos musicais, pero indagando na información precisa para empezar a escribir este artigo, levei unha grata sorpresa, pois hai moitos e moi variados.

Non podo continuar sen nomear e agradecer a un traballador do Concello que o dá todo e máis porque estes rapaces vaian adiante, está con eles dende o principio, guíaos, axúdaos, aconséllaos e pasa con

eles moitas horas de traballo e do seu tempo libre.

Refírome a Juan, o técnico da Sala Nasmo. Qué gran laboura fai polos nosos rapaces!!!!

Estes grupos xúntanse varias horas á semana no local de ensaio, que para a maioría é a Sala Nasmo, sacrificando o seu tempo de ocio, de estar cos colegas, coas mozas/os, na movida … para tocar, crear, ensaiar. Moitos deles autodidactas, outros estudian música por internet, outros a través de mestres particulares e outros están ou estiveron formados en Escolas de Música Municipais coma as de Muros ou Carnota.

Unha, que xa ten uns cantos anos, sabe que o de formar grupos musicais cando se é xoven vén de vello, é unha forma de poder expresar todo o que se

SOZIOS A LA FUERZA (tributo a la Polla Records). Grupo que rinde homenaxe aos míticos “La Polla Records” banda punk da década dos oitenta. Tocan versións deles. Compóñeno 5 rapa-

24

ces, todos de Muros, ( e non tanto) dende os 24 ata os 37 anos, son autodidactas e tocan por puro hobbie. Empezaron hai 5 anos ao abeiro da Sala Nasmo e Juan, pero aínda que non teñen ningún disco

da en varios concertos.

METALCRÚ. No ano 2010 tres rapaciños de Louro xúntanse para facer o que máis lle gusta … e

grabado levan unha boa recua de concertos ao lombo. Eles son: Luis á batería, Moi na guitarra e coros, Pedro con guitarra solista, Txokobo co baixo e coros e Ángel na voz.

Para ir abrindo boca déixovos un enlace onde os podedes ver e escoitar , youtube: http://youtu.be/ Izscmk-rC_w http://youtu.be/WoeFwUz_4R0 https://www.facebook.com/l.php?u=https%3A%2F% 2Fwww.youtube.com%2Fwatch%3Fv% 3DWoeFwUz_4R0&h=4AQF80QaM

hoxe, dispois de moitos altos e baixos, entradas e saídas de componentes, teñen unha formación sólida e con aspiracións de Metal. Na actualidade compóñena Zubiela (Baño, 30 anos), Roldán (Carnota, 31), Mauro (Louro, 18) e Dani (Louro, 25).

Teñen composicións propias, todas en galego.

Tamén fan versións dos alemáns Accept, dos míticos Black Sabbath e de Sepultura, apuntando tamén a bandas como Metallica, Judas Priest, Running Wild, Rainbow, Scorpions,etc.

DESTERRADOS. Banda de “rock jallejo”; así é

ZEROS. 5 colegas de Louro, autodidactas e con

como se definen estes 5 colegas, xa que cantan na nosa variante do galego, coa nosa gheada e seseo.

Son da parroquia de Baño-Serres e Louro. Fan Hard Rock con algunhas pinceladas de metal, con composicións propias e tamén algunhas versión de grupos galegos. Empezaron tamén baixo a á da Sala Nasmo polo 2010, e considéranse unha banda de garaxe. Autodidactas menos un que se formou na Esmu de Carnota. Son: Pincho (30), Will (30), gustos moi similares, xuntáronse na Nasmo para dar renda solta as súas creación. Agradecendo de antemán a Juan da Nasmo e a Naso do Seixo (entre outros) por confiar neles nun principio e ata o final, versionan a grupos como Rosendo, Barricada, Los Suaves, Platero y tú… e fan tamén composicións propias. Son Lalo (guitarra), Tucho (baixo e coros), Pablo (guitarra e coros), Carlos (batería) e Dani( voz), dende os 21 ata os 31 anos.

Con varios concertos á espalda e unha maqueta lista, vanse consolidando como grupo de rock, e podedes ver unha mostra no seguinte enlace de facebook: www.facebook.com/ZEROS (fotos do grupo e videos de algún concertos) https://www.facebook.com/l.php?u=https%3A%2F%

Cayona (32) , Mauro ( 18) e Dani (25).

Para mostra un botón, aquí vos deixo a súa última maqueta en Bandcamp: http:// osdesterradosgz.bandcamp.com/ Tamén en Youtube, onde hai varios vídeos da ban-

25

2Fzeros1.bandcamp.com%2Falbum%2Fzeros5&h=4AQF80QaM

que serva de precedente, atrévome a decir que eles sí que son profetas na súa terra, posto que cada concerto que ofertan en Muros, sexa de balde ou de pago, enchen!

Son Germán Mosqueira (canta), Ricardo Mayo, Kaio (guitarra), Denís Lamela (guitarra); Manolo Romero, Tararo (baixo) e Pedro A. Lago (batería).

E aí vos deixo uns enlaces para que os podades ver actuando e en diversas entrevistas. www.trapossucios.com http://www.ivoox.com/4077616 http:// musicaengalego.blogspot.com.es/2012/10/ entrevista-trapossucios.html?m=1

REACCIÓN. “Os máis xóvenes e atrevidos da Nasmo”, así os define Juan, o seu mentor. Rock,

TERBUTALINA. Terbutalina nace no 2010 nun garaxe. A súa música é garaxe punk, e eles son 5 rapaces, e non tanto, de Muros e Pontevedra, ou sexa, das Rías baixas. Eles son Miguel, Guitarra e

punk e o que se lles poña por diante. Son Chema (14), Tomás (16), Antón (15) e Xaquín (16), todos da parroquia de Serres. Alumnos todos de Escolas de Música e Conservatorios, empezaron xuntándose para facer a música do coro da Igrexa, pero pouco a pouco, sen abandonar o primeiro, fóronse volcando ás guitarras eléctricas e demáis. Agora, xa soñan con ser unha banda de rock e apuntan moi alto, xa que con poucos anos de idade contan cuns cantos concertos ás súas espaldas.

TRAPOS SUCIOS. Xa son 5 homes ben forma-

cantante (Ventín); Mon, Guitarra (Esteiro); Brais, Teclado (Esteiro); Samuel, Baixo (Muíño do Vento) e Diego, Batería (Pontevedra).

Teñen varios discos xa no mercado e que se poden escoitar e descargar totalmente de balde, “A muerte”, “Ritmo serbio”, “Hostias para todos”, “Hostias”, “Broncodilatador”, “Que-de-leite” e “Live in Catoira”.

Todos os temas que interpretan son propios; non fan versións. www.terbutalina.net dos, que aínda que empezaron sendo uns rapaces, levan 13 anos tocando xuntos e crecendo coa música. Grupo de rock máis que consolidado con tres discos no mercado (“¿y tú que opinas?” – “Con el agua al cuello” – “Idiocracia”) e estudio propio.

Compartiron cartel con grupos da talla de Rosendo, Barricada, Barón Rojo, Porretas, Gatillazo ou The Lokos e colaboraron no seu directo artistas coma Charlie (baixista de Los Suaves). Gañaron o primeiro concurso Rock da Deputación da Coruña e, sen

ARCHIVO ADXUNTO. Son tres rapaces de 17 anos que fan música punk e rock. Tres amigos de sempre que se xuntaron no 2012 a facer o que máis lles gustaba, Música. Contan que cando se xuntan para ensaiar, co “bo rollor” que hai entre eles a música e as composicións flúen soas.

Tocan versións doutros grupos pero tamén teñen composicións propias, de feito xa están preparando a súa primeira maqueta na Sala Nasmo.

26

Antón Beiro, Lino e Dani García. Tres autodidactas e Dubi e Dani formados moitos anos na Escola Municipal de Música de Carnota.

Ensaian todas as fins de semana na Nasmo, pero tamén lles costa seguir adiante por mor do traballo, aínda que coas gañas que teñen de empezar a “dar guerra” e de ter o seu “bautismo de lume” sobre un

Son Adirán Bouzas, Yeray Santana e Javi Fernández.

FISIONBOYS. 4 chavales de Muros (Louro, Ventín escenario, todo se leva.

e Baño) que fan rock. Xúntanse na Nasmo para versionar a grupo como The Hivies ou Libertines, pero

MAESTRO ROMERO. Un dúo de guitarras que soa xenial. Alberto Romero (Muros) e Alfonso Gallardo (Esteiro) forman un set acústico onde as súas cancións son un agasallo para os oídos.

Alberto estase especializando actualmente nos estudios superiores de música e a especialidade de Alfonso é a palabrería e verborrea, polo que música e letras conflúen sen problemas.

tamén coas súas propias composicións, das cales, están gravando algunhas nestes intres con Juan.

Todos con estudios musicais nas Escolas Municipais de Música de Carnota e Muros, teñen grandes aspiracións de chegar lonxe na música, aínda que non deixan de recoñecer que hai dificultades moitas, como problemas para xuntarse á hora de ensaiar (un estudia fóra e xa só poden quedan nas fins de semana, os estudios e a idade de querer andar de festa, entre outras). Son Samuel, Xanma, Javi e Alberto.

EVIL BASTARD. 5 homes ben levados, así son eles. 4 de Muros e 1 de Carnota. Nace o grupo cando abre a Nasmo, cun elenco distinto ao de hoxe, do cal só quedou un, Dani. Fan “Melodic Death Metal” con moita influencia de grupos do estilo, pero buscando sempre facer algo diferente e pouco visto na nosa zona.

Eles son Rubén (Dubi de Carnota), Rubén (Rufo),

Maestro Romero nace hai ben pouco, en maio de 2014, cando dous coñecidos de 6 anos atrás fan que os seus camiños coincidan en dirección, paixóns e ideais. Composicións propias e versión, o millor que ofertan é a súa música en directo.

Un verán cheo de concertos (17) polas vilas de Galicia, con moito esforzo de cartos e tempo, fai que os dous componentes se rearfirmen máis nos seus ideais e nos seus soños, que non son outros que tocar, tocar e seguir tocando.

E ata aquí podo ler! Que a Música non pare … porque a música é vida!!!!

27

AS FLORES DO CAMIÑO p/ Nieves Formoso Vidal Por Vilares, Longarela, Pereusós, A Pontella, Eiroa, Cruz da Pedra, Monte Louro.

Ali por donde botamos a andar, polos camiños, polas rodeiras, polo monte, polas veiras dos ríos, polos arrós e moi pretiño de nos, sempre temos as fermosas paisaxes das flores silvestres.

Elas xurden como da nada, sen apenas coidados, non o precisan, solo o calor das raiolas do sol son as que lle axudan a amosarnos os seus cores fermosos facendo unha paisaxe incomparable.

Teñen o seu sitio, o seu tempo, nunca fallan e saen o noso encontro coas mellores galas e fanse imprescindibles como valor ecolóxico e importantísimas na conservación do medio ambiente. Moitas non sabemos nin siquera como se chaman e nin siquera lle botamos unas olladas e darlle o valor que lles corresponde.

Estas que amoso, solo son una pequeniña mostra do immenso mundo da nosa flora.

Herba anónima (Agustín González López)

Digo as herbas do entorno con precisos palabras…

De outras non sei o nome.

Non sei como chamalas.

Herbiña, ti, miuda, entre mil acochada…

Teu nome descoñezo.

Non sei como te chaman.

Sei que estarás nun libro, que existes rexistrada nun nome colectivo que outras moitas abarca…

Mais eu queróche dar un nome que che vala e que me vala a min para terte bautizada, ti entre tantas outras, herbiña liberada..

Quizais saiba quen es este vento que pasa.

28

29

La tragedia del Ariete (I)

¡Viva el Ariete, que vale por siete! p/ Amador Martín Armesto.

aquellos días destacaron el éxito del desembarco, sin víctimas, la ayuda de la población local que se

Sinopsis.- El jueves 24 de Febrero de 1966, a

volcó con todos sus medios (Como ha sucedido

las doce del mediodía, sale despachado de Ferrol

tantas veces en Galicia en este tipo de desgracias).

con destino Cartagena, el destructor de la armada

Incluso arriesgando sus vidas durante horas.

"Ariete" al mando de D. Francisco Carrasco, con

destacando el comportamiento de la tripulación, su

Y

una tripulación total de 168 hombres. Siguiendo la derrota habitual, se encuentra con un fuerte temporal de sudoeste que imposibilita la navegación en su rumbo. A pesar de las malas condiciones, continúan navegando. Capeando a marcha lenta,

no

consiguen sobrepasar cabo Silleiro. Tras sufrir varias averías, el barco es auxiliado sin éxito por otros buques y, a la deriva, encalla en la costa de Lira.

Allí es socorrido por la población local, pendiente del suceso desde hacía horas: Además de estar los

orden y disciplina, ejemplo de abnegación y valor

buques a la vista, la radio costera, desde el faro de

ante el peligro.

Finisterre, retransmitía el suceso en directo.

No encontraremos nada sobre las causas del si-

¿Cómo era el destructor "Ariete"?

niestro, el estado del buque o las órdenes inade-

Capitán de Corbeta Don Francisco Carrasco. Desti-

cuadas. Eran otros tiempos y la prensa tenía mu-

nado luego a Cartagena, retirado como capitán de

cho cuidado con soltar cualquier tipo de acusación

Navío. Fallecido en 1996. Otra tripulación; Don

o sospecha que responsabilizase al aparato del es-

Salvador Martínez, de Cartagena, cabo 2º sonaris-

tado y mucho menos a las heroicas fuerzas arma-

ta, último en abandonar el buque junto al capitán.

das. Hoy tampoco lo haremos, no toca, pero que

Construido en Astillero Bazán, El Ferrol. Botado el

cada uno reflexione a su manera es algo inevitable.

24 de Febrero de 1955.

En aquellos tiempos de la mili obligatoria, las dota-

Dimensiones: Eslora, 94 m. Manga, 9,5 m. Calado,

ciones de marinería de nuestros buques de la Ar-

3,6 m.

mada eran básicamente de reemplazo. Eran es-

Desplazamiento, 1.550 Tm.

cuelas flotantes donde se formaban

Motor: Potencia, 30.800 CV.

tripulaciones permanentemente. La marina incor-

Velocidad máxima 32 nudos.

poraba a sus reclutas muy jóvenes, entraban en

Tripulación 195 hombres.

caja desde los 15 años directamente todos los que

Armamento: 2 cañones de 76,2 mm. 2 cañones de

se habían sacado la cartilla de navegación; y se

40 mm. 2 canastas lanzatorpedos, lleva 6 torpedos

incorporaban a los 18 o 19 años, según cupo. Así

ASW de 325 mm.

que el 24 de febrero de 1966 teníamos un barco

8 morteros MK6. Dos varaderos para cargas de

con 150 valientes niños-hombres a bordo, que vi-

profundidad. 2 erizos MK II ASW.

vieron la noche del miedo más increíble de sus vi-

¿Qué le ocurrió al Ariete?

das. Cuando su barco por fin encalló en la rompiente fue como si hubiesen llegado a Hawái de

Los comentarios en las notas de prensa de

30

vacaciones. Habían regresado del infierno.

A par-

ma prioritario. Cuando los alemanes pactan la ocu-

tir de los relatos de aquellos hombres, recién naci-

pación de Francia, en el curso de la segunda guerra

dos esa noche, podemos hoy ofrecer esta pequeña

mundial, "adquieren" los derechos sobre su ingenie-

reconstrucción de los mismos, ya que algunos de

ría militar.

ellos escribieron o colaboraron en varias historias publicadas sobre los hechos.

Entre este patrimonio se encuentran varios barcos de guerra en construcción que pasan a encuadrarse

El Ariete era un barco de guerra de un tipo que

en la Kriegsmarine y que, a su vez, son cedidos a la

respondía a los estándares de la época en que fue

marina española junto con los planos de su cons-

proyectado, allá por los años treinta. Un proyecto

trucción.

francés, clase denominada "Le Fier". El concepto

llegaron a pagar dado el desenlace del conflicto. Así

Aunque no fueron un regalo, nunca se

se construyen en los astilleros de Bazán, en El Ferrol, varios barcos de este tipo: "Meteoro", "Furor", "Osado",

"Audaz",

"Relámpago",

"Temerario",

"Intrépido"... y el "Ariete". Todos ellos desaparecidos, el último el Intrépido,

mandado a desguace

Marzo de 1.982.

El Ariete fue remozado y recalificado varias veces: torpedero, caza submarino, fragata,

fragata

rápida. Y finalmente, en 1.961 fue clasificado como destructor, identificado como D-36 y encuadrado en la 31 escuadrilla de escolta, con base en El Ferrol.

Así que,

aunque "antiguo"

no era un barco

era un barco rápido, estrecho y largo, para ofrecer

"anticuado". Merced a los acuerdos de 1.953 con

una silueta reducida a los posibles barcos enemigos

los Estados Unidos, había sido actualizado apenas

y sacar el mayor partido de sus motores. El proble-

cinco años antes del desastre.

ma de la navegabilidad con mala mar no era un te-

fue lo que pasó?. (continúa en el próximo número)

31

Entonces, ¿Qué

E cómo poñemos a mesa nas Américas? p/ Manuela Tajes.

Para empezar, -si fora posible-, o mantel debe facer

Despois de escribir da “cociña nas Américas”, al-

xogo coa vaixela que estea moi ben pranchadiño e

guén me preguntou que como se pon ou ordena a

que colgue igual por tódolos lados da mesa. No cen-

mesa “nas Américas”. Pois, de ordinario, creo que

tro da mesa pódense pór unha flores pero procuran-

se ordena como en todo o mundo: pratos, garfos, coitelos, vasos, servilletas, etc, colocados de maneira que o comensal os teña a man, e non teña que estirar os brazos molestando aos demais.

O mais doado e sempre facer que os comensais estean cómodos, pero cando se teñen invitados a cousa é facer que a mesa (como escaparate da comida), teña unha vista agradable aos ollos dos invitados, e para elo nada mellor que armala con algo de gusto e sobre todo poñerlle especial coidado a simetría do conxunto.

Que non falte un bo mantel; que a vaixela estea im-

do que non impidan que os comensais se podan

pecable e sobre todo, (e creo que é o mais impor-

ver. Colocar os pratos en orde inversa ao seu uso.

tante) que os comensais se sintan coma na súa ca-

A servilleta, que será sempre de tela, colocarase a

sa. Non vou inventar nada novo, pois como xa di-

esquerda do prato ou sobre el, e dobrada de forma

xen, aquí case todo se fai como aí, e do que vou

sinxela (en forma de rectángulo ou triángulo).

explicar hai infinidade de xente que ten escrito cen-

Preparados os pratos, toca pór os cubertos.

tos e centos de manuais.

32

O coitelo, a pa de peixe e a culler á dereita do pra-

linguaxe co uso dos cubertos. Así, si un comensal

to (o coitelo co fío mirando ao prato). O garfo á

pon pon os cubertos que está usando en forma de

esquerda. Os cubertos dispóñense de tal maneira

triángulo sobre o prato, quer dicir que fixo unha

que os primeiros que se utilizan son os máis afas-

pausa. Si os pon en forma de cruz, está dicindo

tados do prato, e os que se utilizan en último lugar

que xa rematou e que espera polo seguinte prato.

os máis próximos a este.

Si os pon en vertical, quer dicir que xa rematou e non quer mais comida. Si os pon en horizontal, está dicindo que o prato foi excelente e si non lle gustou porá os cubertos encima do prato co fío do coitelo entre os dentes do garfo. Isto último non sole verse cando temos invitados na casa, que, prefiren calarse (e creo que o facemos todos). De todos os xeitos en América a maneira mais usual e simplificada é de poñer o coitelo e o garfo en trián-

Os cubertos de sobremesa colócanse en fronte do prato (entre este e as copas): o garfo mirando á

gulo indicando unha pausa e en diagonal da dereita ao centro, que rematou.

dereita e a culleriña ou coitelo mirando á esquerda.

O pano da mesa non

As copas sitúanse en fronte do prato. Hai varias

se usará nunca como

maneiras de dispoñelas, pero a máis ortodoxa é en

babeiro. Despois de

fila e un pouco desprazadas cara á dereita do pra-

despregada non debe

to. A orde das copas se-

volver

rá: de maior a menor ta-

mesa ata rematada a

maño e de esquerda a

comida e se un ten

dereita. Empezando pola

que

esquerda, primeiro a co-

deixala na cadeira. Finalizada a sobremesa e se se

pa de auga, logo a de

abandona a mesa para tomar café noutro lugar,

viño tinto e logo a de viño branco; entre estas dúas

entón o pano da mesa pode permanecer na cadei-

últimas

cava.

ra ou se o anfitrión o

En fronte do prato, un pouco á esquerda, colócase

fai, deixala na mesa

o pratiño do pan. O pan cortarase coa man (nada

pero sen pregar.

colócase

a

copa

de

de coitelo), e os miolos, a ser posible, que caian no pratiño (que para algo se pon).

poñerse

erguerse

na

debe

Pois xa está. Pero como ben pensades, hai

Por último, non se poñen cinceiros na mesa. Se

mil e una maneiras de

houbese fumadores entre os comensais os cincei-

pór a mesa...que cada

ros só se sacarán cando se sirva o café. O que lle

un terá o seu particular estilo, pero o importante

guste fumar entre prato e prato, que se aguante,

será sempre coidar dos convidados como si foran

que fumar na mesa, ademais de malo para a saú-

un mais da casa. E por último, a hora de recoller a

de e de moi mala educación.

mesa, fregar e aviar a cociña, recordarlle aos ho-

Posta así a mesa, o tamén importante é que as viandas gusten aos invitados, e que o servizo dos pratos se faga en orden (nada de servir a ensalada de postre). Para saber si un comensal rematou o prato, fixo unha pausa, ou non lle gustou hai unha

33

mes da casa que tódolos días e o Día Internacional da Muller Traballadora. Eles o entenderán perfectamente. Saudiños dende as Américas.

O noso Serres ampliar, quedando a nave central de forma cuadrangular.

A economía de Serres case sempre se sustentou no sector agrario e gandeiro, considerándose durante moito tempo a despensa natural de Muros, a máis de ter tamén un vínculo estreito co sector do

p/ José Vázquez Rama (Pepe do Conde) Serres é unha das sete parroquias do Concello de Muros que segundo o padrón municipal de 2013 conta con 2.088 habitantes, dos que 1.091 son mulleres e 997 homes, sendo a segunda parroquia en número de habitantes do noso Concello. A poboación de Serres está distribuída en 13 núcleos principais: A Acea, con 208 hab.; Anido, con 17; Avesada con 27; Badernado con 206; Boavista, con 207; Burleo, con 23: O Castelo, con 40; Portugalete, con 95; A Retorta, con 98; A Rocha con 64; Serres, con 328; Serres de Arriba, con 92 e Valdexería, con 113. Este noso Serres nada ten que ver coa outra poboación que tamén chamada Serres se atopa en Grecia, na Macedonia, a 70 km, de Tesalónica. e que ten cerca de 60.000 habitantes. Con ser pequeno o noso Serres, non por elo deixan de ser importantes estas coplas que de antigo se cantaban:

mar, básicamente co marisqueo a pe e con embarcacións de artes varias. Todo isto complementado con moito mariño mercante i emigración en Europa e América. Na actualidade, Serres acolle a meirande parte dos servizos públicos do Concello: Cartel da garda Civil, Centro Médico, piscina, polígono industrial, colexios, institutos, punto limpo, etc. Grazas, sobre todo, á boa e desinteresada disponibilidade xeral dos veciños a aportar o solo necesario na procura do ben común, que non sempre foi agradecida e ben retribuída polas institucións á hora de devolverlle, de algunha forma, esta boa dispoñibilidade na procura duns bos servizos para todo o Concello.

O lugariño de Serres é pequeno pero forte; para pasar por él hai que sacar pasaporte.

En España levan como apelido o topónimo Serres, un total de 720 persoas, pero ningunha delas habita en Serres, Muros, ou no resto de Galicia. Un total de 251 fano na provincia de Barcelona, e outras 289 en Tarragona. En Madrid hai 32 persoas co apelido Serres.

A parroquia de Serres está baixo a advocación de San Xoán Bautista. A igrexa parroquial de San Xoán Bautista sufriu ao longo da súa historia diferentes ampliacións e remodelacións. A partida máis antiga conservada no seu arquivo é de 1600. No século XVIII a Confraría da Nosa Señora das Dores financiou a construción da capela maior, incorporada ó corpo principal da igrexa. No ano 1792 construíuse o corpo e as dúas capelas da igrexa, obra que fora adxudicada a Ramón de Sande, mestre de obras de Muros. En 1982 levouse a cabo unha gran ampliación, quedando o edificio actual con planta de cruz latina, sacristía, presbiterio, nave central e dúas capelas.

En 1984 remodelouse o presbiterio, desprazándose cara adiante o altar de pedra incorporado ó retablo, tamén de pedra. Engadiuse tamén un sagrario de pedra atopado entre escombros. En 1991 volveuse

Xente traballadora e, sobre todo, honesta, da que un se pode fiar. Entendo que merece unha mención especial a vocación desinteresada de servizo público de moitos parroquianos, algúns integrados en asociacións como a Comunidade de Montes, que ó mesmo tempo colabora con outras de tipo cultural, deportivo ou, simplemente, con grupos de veciños que buscan o ben común por vocación e de forma desinteresada, dando un bo exemplo do que deberían de aprender moitos mandatarios, en vez de velo solo como algo que lles resta protagonismo.

Eu definiría ós de Serres como xente de palabra. Lémbrome dunha frase que escoitei algunha vez, e que agora está en desuso, dicía: "a miña palabra é un documento", i era verdade, aínda que alguén sempre se queira aproveitar da bondade dos demais.

34

Os Pasais da Salina p/ Elixio Vieites.

Tipo de ben: Ponte, Concello: Muros / Parroquia: Esteiro (Santa Mariña) Lugar: Reboredo Cronoloxía: Século XIX, Descrición: Os Pasais da Salina son os restos do que antes fora unha ponte que formaba parte do percorrido do Camiño Real que atravesaba o río Maior na parroquia de Esteiro polo lugar de Reboredo, entre O Maio e

centos de metros máis abaixo. A consecuencia

Solleiros. Durante séculos, o denominado “Camiño

inmediata desta construción foi o abandono e es-

Real” era a única comunicación terrestre da zona.

polio de todo o que se podía aproveitar da vella.

Entraba en Esteiro dende Mosteiro, na parroquia

Na actualidade só quedan unhas poucas pedras

do Freixo de Sabardes, no veciño concello de Ou-

que formaban parte das cepas e que non resultaba

tes, e despois discorría por Uhía, A Devesa, O

doada transportar polo seu peso excesivo. O en-

Maio, A Salina e Solleiros. Saía de Esteiro polo

torno foi acondicionado no 2011 e tamén se empe-

Trobiscón, collendo cara a Abelleira. O camiño

drou un tramo do que fora a antiga vía de comuni-

neste punto só estaba operativo cando a marea

cación . Na foto secundaria da ficha podemos ver a

baixa o permitía. En determinados momentos este

foto do cartel do proxecto coa antiga ponte, antes

camiño tiña servizo de dilixencia, a máis famosa foi

de ser desmantelada.

a de Belarmino de Solleiros, onde había unha “casa de postas”. As casas de postas dispoñíanse nas principais poboacións ao longo das liñas de correos e nas vías principais para prover o fornezo de cabalos necesario para realizar as viaxes. Moitas servían tamén de parada de dilixencias para viaxeiros.

Ao contrario do que se podería pensar, a Ponte da Salina fíxose case ao mesmo que a ponte nova da estrada que vai de Noia a Muros. A súa contratación tivo lugar polo concello de Muros no ano 1895 e rematouse en 1896, tendo así o Camiño Real un punto onde cruzar o río. No ano 1906 xa estaba operativa a nova estrada cunha nova ponte uns

35

Propiedade: Pública Uso actual: Sen uso Código no Catálogo da Xunta: Categoría do Ben: Dato descoñecido Referencias bibliográficas: Llovo Taboada, Santiago. Memoria salgada dun pobo. Deputación da Coruña. Ano 2013.

ISBN 978-84-9812-211-4 Agrelo Hermo, Xosé Abeijón Núñez. F. A Freguesía de Santa Mariña de Esteiro. Cadernos Cruceiro do Rego. Ed Toxosoutos ISBN 84-96259-31-5, ano 2004.

DIAGNÓSTICO EQUIVOCADO p/ Marcelino García Lariño

puido falar; pois ó chegaren ó Centro Médico, nada máis velos na sala de espera a enfermeira xa os fixo pasar diante de tódolos pacientes que alí ha-

O señor Manuel entrou na consulta do Centro Médico, onde xa era coñecido dende moitos anos. Ía buscar receitas como adoita facer tódolos meses. Ó entrar, moi agarimosa e amigable coma decote, recibiuno a enfermeira dicíndolle: –¡Ola, Manuel! Bos días.

–¡Ola! Moi bos días.

Sentouse a enfermeira e díxolle: –Ven por receitas ¿non si? Xa hai tempo que non o vexo por aquí ¿Estivo fóra?

–Pois si. Acabo de chegar dunha viaxe.

–¡Que ben, non llo sabía! ¿A onde foi logo?

–Funlle a Roma a reza-lo Ánxelus co Papa.

Aínda ben non oíu isto a enfermeira, ergueuse coma un lóstrego e liscouse a todo meter para o despacho do médico.

O señor Manuel non escoitaba o que falaban; pero, pola abertura da porta, vía os xeitos nerviosos que facía a enfermeira explicándolle ó galeno e barrenando co dedo índice a sen. Ó pouco aparecen os dous, enfermeira e médico, e este dille: –Manuel, ¿qué tratamento está tomando?

bía. Mandounos sentar e foi dicirlle ó médico: –Doutor, xa están aquí o señor Manuel e a súa muller, a señora María.

Veu o médico e díxolle a enfermeira: –Atenda ó señor Manuel –. E dirixíndose a señora María: –Vostede veña comigo.

–Non lle sei –respondeulle con toda cachaza e naturalidade Manuel–. Tomo o que vostede me deu; pero non me lembro do nome das menciñas. –Pois mire –faloulle o doutor–: Se pode ser hoxe, hoxe; e senón mañá, tráiame tódalas menciñas que está tomando, e veña cosa súa muller.

Levouna para o seu despacho, invitouna a sentar, e moi metido no seu papel de médico, faloulle: –Mire, señora María. Vostede xa ve como se volveu o seu home e tan pouco tempo. Onte, sen ir máis lonxe, apareceu aquí dicíndonos que acababa de chegar de Roma de rezar o Ánxelus co Papa.

–Moi ben, si señor –contestoulle con toda humildade e educación o señor Manuel, que era moi calmoso e moi correcto.

–É certo, que tamén fun eu –contestoulle a señora María. Entón o doutor levantouse, franqueou a porta e foi coa señora María para a sala onde estaba o señor Manuel coa enfermeira. E díxolle a esta.

Así ó fixo. A señora María, muller do señor Manuel, preguntáballe ó seu home que lle atopara ó médico para chamar tamén a ela; que debía de ser cousa moi mala, e que se patatín e que se patatán. Manuel, con toda a tranquilidade do mundo, faloulle así á muller:

–Déalle o señor Manuel tódalas receitas que lle pida. E de aquilo que pensábamos non hai nada. É moi difícil que dúas persoas se poñan tolas ó mesmo tempo.

–Mira, María. Ti non abras a boca, ¿escoitas? Ti, nin palabra. Ti déixame falar a min; porque estes pensan que estou desconxelado, e van levar un nabo de moito carallo. Non lle saíu o señor Manuel a cousa como el quería, xa que no

36

A voz dos nosos poetas

Pendentes do talismán.

Platea de campanario; neste auditorio confío que non baleire albedrío aplaudindo innecesario.

Proscenio, estricto escenario; franco actor de señorío debruza verbo bravío, desemboca en balneario.

Piromanía inminente, vibrante ollada insurxente , brazo incendiario en oferta nun papel de celofán.

LA LANCHA DE “BATUTA” _________

Ay, la lancha de Caamaño.

Ay, Batutiña patrón.

Ay, la caña del timón, Atrancado el travesaño.

Ay, la amura carenada Con percebe y “arneirón”.

Ay del redondo tapón, De la “cadeira” tapada.

Ay de la roda gastada Por el roce del chicote, Ay, los senos de los cotes Que sujetan la poutada.

Ay, que la driza mojada No desliza en la pasteca.

Ay, que no corre ni seca.

Ay, roldana despintada.

Ay, cadena del rezón Oxidada y carcomida.

Ay, la quilla resentida, Las cuadernas y el timón.

Ay, la lancha de Caamaño Zozobrada en Touriñán El año de poco pan Y de sardinas mal año.

Ay, Batuta, Batutiña De la nariz remachada, De dedos presos en liña, Sudores de agua salada.

Patrón de puño vacío.

Patrón de caña ignorada.

Patrón sin tapa regala, Sin “salseiros” ni rocío.

Patrón Patrón Patrón Patrón

Prisioneiros de Xermán, perplexos, coa boca aberta cen mil paisanos alerta pendentes do talismán.

http://rioderradeiro-naeiroa.blogspot.com.es/

de luna en la frente. de lluvia en la cara. sin vela ni vara. varado en poniente.

Patrón de barcas perdidas Y de redes fondeadas, De maderas encharcadas Y de las proas hundidas.

Ay, compañero patrón De la nariz remachada, Ausente de la bancada, Sin la mano en el timón.

(Manoel da Roura)

37

As tallas da Capela do Carme. p/ Manuel Lago Álvarez

escultura.

Para identificar a imaxe o primeiro foi descartar

O amigo Xosé Manuel Porrúa tróuxome unhas fotos de dúas imaxes que estaban na capela do Carme e que por mor das obras de recuperación que escomenzaron estes días, trouxéronse para a parroquial. As imaxes colocáronse no altar do Cora-

que se tratase doutro evanxelista, porque tan só San Marcos está representado polo león. Aos outros evanxelistas represéntanse por: A San Xoán, un aguia; a San Lucas un toro, e a San Mateu un anxo.

zón de Xesús e correspóndense coas que presidían os retablos laterais existentes na capela do Carme.

A primeira delas e unha imaxe do evanxelista San Marcos. Con cara tenra, barba e bigote e ollos ben proporcionados

e

serenos, a talla feita en madeira policromada é de tamaño medio.

O evanxelista sostén no seu brazo esquerdo un libro e aos seus pes descalzos, a cabeza dun animal, que aínda que algo terioforme, semella sen dúbida a un león, símbolo por excelencia do evanxelista Marcos.

A segunda imaxe, xa non foi tan fácil identificala. Tamén de tamaño medio, representa a unha persoa maior con longas barbas, falto de pelo na cabeza, co torso espido, e que sostén na súa man dereita algo así como unha peza paralelepípeda que poderá imitar unha pedra ou un anaco de pan ben cortado.

A túnica da imaxe resulta remontada de cintura para abaixo, deixando as pernas espidas, co singular de que a perna esquerda está dobrada hacia atrás, descansando a rodilla sobre a cabeza dun león, que semella grandemente ser do mesmo tamaño e feitura que a cabeza do león da outra

Posto a rebuscar na vida dos santos para dar nome ao santo que representa esta escultura, topeime con varias nos que o león ou leóns tiveron algo que ver nos seus andares por este mundo. Ao remate quedeime con San Antón abade, e paso a explicar o porqué.

San Antón Abade foi un monxe cristián que viviu no século IV. O relato da súa vida, transmitido principalmente pola obra de San Atanasio ten elementos históricos e outros lexendarios. Outro historiador de San Antón foi San Xenaro, que na súa obra “Pablo el Simple” (un famoso anacoreta), conta que Antón foi a visitalo na súa idade madura

38

e que o corvo que, asegún a tradición, alimentaba

lén. A presunta fogaza de pan non e tal; é unha

diariamente a Pablo entregándolle una fogaza de

pedra coa que o santo se mortificaba dándose gol-

pan, deu a benvida a Antón suministrando dúas

pes no peito, e o león, unha representación do ani-

fogazas. Á morte de Pablo, Antón enterrouno con

mal que o santo curou e que agradecido o acom-

axuda de dous leóns; de aí o seu padroado sobre

pañou ata a súa morte. A diferente iconografía re-

os sepultureiros e os animais.

lativa a San Xerónimo así o mostra: medio espido;

Vista a historia de San Antón, e a imaxe da que

con unha pedra na súa man dereita; unha cruz na

escribía ao principio, na que o santo apoia a súa

esquerda, e o león aos seus pes.

rodilla na cabeza do león, e que está sostendo un

O que non me resultou moi claro foi o porqué da

pan na súa man dereita, pois ten tódolos visos de

presenza da talla deste santo na capela do Carme.

que a talla representa a San Antón Abade.

Normalmente as igrexas e capelas teñen santos e santas polos que a devoción popular sinte predilección, pero buscando fun quen de atopar algúns documentos que fan referencia aos fundadores.

A construción da capela do Carme dátase no ano 1767, pero ata o de agora non se dou topado o escrito de fundación e as “mandas”, que este pudera conter. O que sí din foi con unha referencia a un contrato do ano 1783, feito en Muros entre Don Fernando María Carantoña Oca e Mendoza, Conde de Medina y Contreras, veciño de Noia e Don Simón Malvarez, a quen o devandito contrato señala como “protector de la Capilla de Nuestra Señora del Carmen”, e aquí o gran dato descoñecido… no contrato faise constar que a Capela do Carmen fora fundada por Don Jerónimo Durán e Don José de Montes. Este contrato forma parte do arquivo notarial de Don Felipe Jacobo García, notario de Muros, no ano 1783.

Por outra banda, as tallas semellan ser feitas polo mesmo autor. Son barrocas, do século XVIII, e po-

Aínda hoxe o nome de Jerónimo non e moi

la súa feitura estilizada, polo abundante da policro-

habitual nas terras de Muros, pero aí está como

mía na talla de San Marcos, e singularmente polos

fundador da capela e por ese feito… do mais nor-

rostros pequenos, ben puderan ser feitas polo ar-

mal e habitual nas fundacións de capelas que os

tista compostelán José Gambino, quen foi un dos

seus promotores as dotasen de imaxes dos seus

grandes artistas da escola do barroco composte-

santos de cabeceira. Quédome con esta explica-

lán, e sogro doutro grande artista da mesma épo-

ción a espera de que algún día apareza o docu-

ca, José Antonio Ferreiro.

mento de fundación da capela, onde estarán refre-

Pero, pero... os datos do león e a fogaza de

xadas as “mandas”, que de bo seguro tamén farí-

pan que creín concluíntes, non o son. A imaxe

an referencia a colocación dunha imaxe de San

correspondese coa de San Xerónimo, tamén ana-

Jerónimo na Capela do Carme.

coreta durante 35 anos nunha cova perto de Be-

39

40