The muros times nº 24 agosto setembro 2015

The Muros Times Nº 24 AGOSTO-SETEMBRO—2015

REVISTA DIXITAL DE ARTE E CULTURA 1

The Muros Times Nº 24—AGOSTO—SETEMBRO —2015

Indice: Carpobrotus edulis (p/ Amado Barrera)

Páx. 3

Presentación do especial sobre a Pesca da Baixura en Muros

páx. 4-6

Petroglifos de Monte Naraio (II) (p/ Xocas Figueiras)

páx. 7

Bandas Xuvenís Musicais en Muros (p/ Alianza Uhía Patiño)

páx. 8-9

Memoria de Southampton (p/ Jorge Lago de Pexejo)

páx. 10-12

José María de la Barreda Montenegro

páx. 13-15

Contos de Muros: O home que via as Xans (p/ José M. García Rodríguez)

páx. 16-18

A revolta dos gorrións

páx. 19

¿Qué es el colesterol? ¿Por qué es importante? (p/ Manuela Lado Lestón)

páx. 20-21

Francisco Tettamancy e Muros

páx. 22-23

Resumindo: A Esmorga (p/ Luis Villar)

páx. 24-25

A Nosa Xente: Mario Silva García

páx. 26-27

El tiburón peregrino (p/ Amado Barrera)

páx. 28-29

La tragedia del Ariete (p/ Amador Martín Armesto)

páx. 30-33

Monte Louro (p/ Emilio Xosé Insua)

páx. 34

A fonte da Pontella do Maio (p/ Elixio Vieites)

páx. 35

Contestación atinada (p/ Marcelino García Lariño)

páx. 36

A voz dos nosos poetas (Manuel Mª Pena Silva—Agustín González López)

páx. 37

A serpe da pila da auga bendita da parroquial de Muros (p/ M. Lago Álvarez)

páx. 38-39

“THE MUROS TIMES” non se responsabiliza nin se identifica coas opinions verquidas por parte dos seus colaboradores nos materiais publicados.

Director: Jorge Lago Rama - Editor: Manuel Lago Álvarez Difusión da Cultura—

Depósito legal : C2437-2013 2

Carpobrotus edulis p/ Amado Barrera.

Carpobrotus edulis da Familia das Aizoaceas

ros. Vive de manera natural entre el nivel del mar y los 1.000 m de altitud. En su área de introducción ocupa zonas urbanizadas, terrenos de cultivos y zonas verdes de origen antrópico, la franja litoral halófila y acantilados costeros. En Galicia invade algunas áreas del Parque Nacional de las islas Atlánticas,

Nome común galego: Uña de gato (pola forma das súas carnosas follas) Hoxe traemos a esta sección unha moi interesante especie invasora, xa definitivamente (por máis que nos pese) asentada nas nosas praias, ás que chegóu un bó día do xa lonxano ano 1900, non se sabe cómo, e gustáronlle tanto, que eiquí se quedóu e logo foise espallando polo resto das costas ibéricas, cantábrica, atlántica e mediterránea.

Dificulta la regeneración de especies nativas. Facilita el desarrollo de otras especies invasoras.

- En el norte y noroeste de la Península, invade las zonas superiores de los acantilados, eliminando a las especies autóctonas ya que forma alfombras muy tupidas que cubren superficies considerables de terreno impidiendo el desarrollo de otras plantas

Tódolos seguintes datos copiámolos do “Catálogo español de especies exóticas invasoras”: La vía de introducción en España es desconocida.

Se citó por primera vez en España, en concreto en Galicia, en el año 1900. Produce gran impacto en dunas, arenales, roquedos y acantilados costeros.

Su área de distribución natural está en Sudáfrica (El Cabo). Presenta un carácter invasor muy agresivo, con clara tendencia a aumentar rápidamente sus poblaciones si no se controlan Se ha utilizado como planta ornamental encespedante y fijadora de suelos en zonas costeras. A partir de estos cultivos se ha naturalizado ampliamente en arenales, roquedos y acantilados costeros. Florece de marzo a junio.

El método de control y erradicación más utilizado ha sido la retirada manual de las plantas en las zonas invadidas, seguida de una reintroducción de especies nativas. La presencia de

Los frutos maduros son devorados por gaviotas y pequeños mamíferos (conejos, ratas) contribuyendo así a su dispersión al ser expulsadas las semillas con las deyecciones. Se reproduce activamente por estolones que enraízan fácilmente en los nudos. Necesita climas templados, no tolerando las heladas moderadas o reiteradas. Ha desaparecido por completo en algunas zonas después de un periodo de frío intenso. Soporta bien la sequía, la salinidad y los substratos arenosos, por lo cual se ha utilizado para fijar dunas y taludes en zonas litorales

una vegetación natural previa densa y bien establecida es la mejor medida preventiva, ya que Carpobrotus edulis apenas prospera a la sombra (Sanz-Elorza et al, 2004). El uso del fuego no da buenos resultados con esta planta por el alto contenido en agua de hojas y tallos. - No se conocen enemigos naturales.

Necesita exposiciones a pleno sol. Las semillas germinan abundantemente tras los incendios, pudiendo permanecer en el banco de semillas del suelo sin perder la capacidad germinativa durante varios años. No resulta palatable para los herbívo-

3

Presentación dos eles son, sen dúbida, parte inesquecible das dis-

O 11 de xullo, nas instalacións da antigua fábrica de Sel, tuvo lugar a presentación do especial sobre a Pesca da Baixura en Muros nos anos 50-60, traballo do que é autor o muradano D. Pedro Caamaño Lago.

O acto foi presidido pola Alcaldesa de Muros, Dona María Xosé Alfonso Torres, e xunto con ela interviron, Jorge Lago Rama, director de TMT, Juan Caamaño Cebreiro, ex-Conselleiro de Pesca, Manuel Martinez Caamaño, presidente de Xubimar, e o autor, Pedro Caamaño Lago.

Reproducimos a intervención de Juan Caamaño Cebreiro, quen fixo unha lembranza do mundo do mar en Muros nos seus anos mozos.

Estimada Sra. Alcaldesa, queridos compañeiros de mesa: Don Jorge Lago Rama, Sr. Manuel Martínez Caamaño e Sr. Pedro Caamaño Lago.

Meus ben queridos muradáns.

Síntome verdadeiramente orgulloso de compartir con vostedes a presentación de este número da revista

tintas épocas que conforman as nosas vidas.

TMT dedicado a pesca de baixura e ao que esta su-

Eu, nado nos primeiros anos cincuenta, tamén teño

puxo para Muros alá polos anos 50 e 60, xa, do sécu-

as miñas lembranzas, a primeira que me veu á me-

lo pasado.

moria, cando estaba a gozar da lectura da revista, foi

Penso que todos nos debemos agradecerlle o Sr Pe-

un son: eu durmía na habitación que daba ao Camiño

dro (este titulo de Sr. era un tratamento que a xente

Novo, e aquel son eran as vibracións e os seus co-

nova aplicaba aos que lle precederan nas labores da

rrespondentes ecos nocturnos, que xa moi pasada a

mar polos seus coñecementos e anos de traballo,

media noite, eran producidos polas botas dos mozos,

non era un tratamento reservado para os que traba-

da xente nova, mariñeiros eles, que a saltos e carrei-

llaban noutras actividades tanto administrativas como

ras baixaban polo Camiño Novo para chegar a tempo

mercantís ou de servizos en terra). Dicía, que agra-

de embarcar. Un tempo antes xa pasaran os maiores

decíalle ao Sr. Pedro o traballo de “memoria históri-

co seu camiñar máis canso pero tamén máis cheo de

ca” que supón o de poñer por escrito, en limpo pode-

experiencia.

ríamos dicir, os seus recordos da pesca de baixura.

Outro son que teño eu metido na miña cabeza era o

Sen dúbida é un documento que debe gardarse pola

da sirena da lonxa, que en certa medida marcaba a

xente que non o viviu e tamén polos que viviron na-

vida do pobo e tamén a da miña imaxinación.

queles anos, xa que atoparan na súa lectura recordos esquecidos polo tempo, case que esvarados polo

A parte de sons teño os olores, os cheiros, entre ou-

paso do tempo, recordos bos e menos bos pero to-

tros, os da brea e o dos lumes no peirao onde os mariñeiros nos seus breves descansos en terra entre

4

mariñeiros nos seus breves descansos en terra entre

De aquela época lembro as merluzas, as cales tiña

lance e lance aproveitaban para preparar un peixe e

que levar ao lombo para non ter que arrastralas polo

repoñer as súas forzas.

chan, xa poden imaxinar meu tamaño e o da merluza

A nosa estancia familiar en Muros estaba chea de contidos relacionados con todas as actividades do mundo do mar. Así, teño como un forte recordo, como polas tardes ollaba para o mar desde o peirao

por moi baixiño que eu fora. E tamén lembro o asombro que me producían os congros e a ledicia e sorpresa pola aparición dalgún novo peixe como o que se deu en chamar, creo lembrar, “gaiteiriño”

esperando a chegada dos barcos e en concreto o de Papudita que na compaña do seu fillo Pepe (Pepe Canosa) regresaban despois dunha dura xornada de traballo no mar, o motivo de aquela vixíana era que permitíanme axudar nos traballos de desembarco do peixe e o seu traslado á lonxa. Eu coido que foi a primeira vez que me sentín orgulloso na vida que estaba a comezar. Nin que dicir ten que as veces cando baixaba a esperar a súa chegada eles xa estaban en terra, as máis das veces polo mal tempo que por unha boa pesca, entón o meu desgusto era

Os

grande

seguirían

Alejandro o Machacón e o mesmo Pepe Canosa,

intentando atopar o seu sustento e eu o meu

Alejandro desde terra, e xa “embarcado” Pepe

sentimento de orgullo.

Canosa. Eu na casa oía falar das fanecas da

pero

ao

día

seguinte

eles

meus

primeiros

mestres

pesqueiros

foron

PRIMESA, do PROFUNDO, DOS BIRULLOS e

5

doutros

sitios

onde

se

traballaba no mar, pero eu intuía que a PRIMESA era un sitio preto de Muros e sempre pedíalle a Pepe que me levara xunto

él

no

“Mª

del

Carmen” (nome da súa nai, co que seu pai bautizara o bote) coa ilusión de facer unha boa captura para levala a casa e mostrala aos meus pais.

O Profundo e outras zonas de pesca eran inalcanzables para

lembra o Sr. Pedro no seu traballo, foi como

o meu pensar, as imaxinaba moi lonxe e perigosas.

posiblemente eduquei meu primeiro coñecemento do

Alí só ían os homes feitos a un mar duro e aquilo non

mar e a súas xentes. Un coñecemento que a pesares

estaba ao meu alcance.

de non ser un profesional do mar levo moi dentro de

Tamén lembro que o que me gustaba era pescar con

min, non en balde desde rapaz fun consciente dos

a BULSA, “tecnoloxía” que moi ben nos recorda no

traballos e perigos do mar xa que meu avó paterno e

seu traballo o Sr. Pedro, xa que dese xeito eu sentía

o irmán maior da miña nai perderon a vida en

que picaba máis o peixe, que o trouxese para enriba

accidentes marítimos, este sabemos onde descansa

xa era outro cantar.

meu avó non.

Por outra banda, meu sentimento coa xente, que

NUNCA UN MAR CALMO FIXO BOS MARIÑEIROS.

traballou o está a traballar no mar, está vinculado,

DE XEITO QUE A BUSCA DE UNHA VIDA, A

desde os comezos do meu entendemento, coa

DUREZA, O ESFORZO, O COÑECEMENTO A

solidariedade tanto na terra como na mar. Ben certa é

EXPERIENCIA E SOBRE TODO A SOLIDARIEDADE

a competencia entre artes, embarcacións, caladoiros

FORON A BASE SOBRE O QUE O MUNDO DO MAR

e mesmo tripulantes do mesmo barco, como moi ben

SEMPRE SE MOVEU. NON IMPORTA O QUE

nos recorda o Sr. Pedro. Pero a Solidariedade se

DIGAN DE NOS, POIS NINGUEN VEU NUNCA A

daba ata extremos insospeitados ante calquera dos

SACARNOS AS CASTAÑAS DO LUME

accidentes que se producía na mar. E que todos, amigos e menos amigos, acudían a prestar seus

Moitas grazas por escoitarme e tamén polo que todos

medios, seus brazos e o seu valor sen esperar

vostedes e a xente do mar de este pobo de Muros

recompensa algunha. Solidariedade que chegaba ata

doume para intentar facer de min unha boa persoa.

terra cos familiares que sufrían as tan sentidas

Miña felicitación ao director e ao editor de The Muros

perdas.

Times polos seus esforzos por sacar adiante a revista,

Lembro contar ao meu pai, que naqueles anos e

ao Sr. Pedro polo seu traballo como Sr. do mar e

desde sempre, no pobo observábanse as saídas das

recuperador da memoria e ao Sr. Manuel pola

chemineas dos fogares que sufriran a perda de algún

defensa da xente do mar. E a vostede Sra. Alcaldesa

ser querido e os veciños, vendo que transcorrían uns

grazas pola súa presenza.

días nos que non saía fume por elas, se acercaban e

E A TODOS VOSTEDES, COMO SEMPRE,

ademais de levar consolo sempre se ofrecía ao

ATA SEMPRE.

menos unha cunca de caldo.

Así, xunto con palabras que oía das bocas dos

Muros, 11 de Xullo de 2015.

profesionais como, “a parte”, “quiñón” e “chona”, xunto

Juan Caamaño Cebreiro.

co nome das artes e dos peixes, que tamén nos

6

Petroglifos de Monte Naraio (II) p/ Xocas Figueiras.

solar pola clara orientación cara o poñente ou o nacente, os pés poderían ser exvotos tal como

Tipo de ben: Petróglifo/Estación de arte rupes-

se fixo en época romana nas lapidas, ou pode-

tre,

rían representar un suposto viaxe ao alén.

Concello: Muros Parroquia: Louro (Santiago)

Propiedade: Comunal

Lugar: Monte Naraio Outra denominación do ben: O Axito Cronoloxía: Idade do Bronce, Descrición: Para acceder, dende a igrexa parroquial de Louro collemos a estrada de Taxes e

Uso actual: Forestal Código no Catálogo da Xunta: GA15053028 Categoría do Ben: Catalogado (Catálogo da Xunta e dos PXOM) Elementos mobles: Tradición oral: Referencias bibliográficas: GUIA DE LOS PETROGLIFOS DE MUROS .-J.J. EIROA,PEPA REY http://www.planeamentourbanistico.xunta.es/ mapes/MUROS/documents/22396CA001.pdf Afeccións Ten camiño de acceso?: Non Está cuberto de maleza: Si

dende esta collemos a pista que sae á esquerda

Está afectado por algunha obra: Non

e leva ás casetas das cabras; dende alí collere-

Estado de conservación: Bo

mos cara o oeste durante uns 250 metros.

Atópase en perigo nestes momentos?: É dificil chegar a eles debido a maleza existente na zona.

Consta de varias

Onde está localizado

combinacións de

Latitude: 42.7660457904

gravados entre

Lonxitude: -9.09723758698

os cales destacan as combinacións de círculos concéntricos con cazoletas no medio e a representación de dous podomorfos.

O significado dos círculos podería ser representacións astrales, nalgúns casos con simboloxía 7

BANDAS XUVENÍS MUSICAIS EN MUROS PINTURA PLÁSTICA

Estreáronse como grupo por libre en 2013, no pub Areas de Esteiro, onde os colegas e os veciños os

p/Alianza Uhía Patiño

recibiron coma auténticos héroes. Foi un éxito rotun-

Pintura Plástica nace no seo da Escola Municipal de

do. E dende aí, esto sigue crencendo con baixas

Música de Muros, baixo a tutela do mestre de músi-

como a de Lisa (baixista nun principio, e composito-

ca naquel momento, Xota, que reúne a varios dos

ra dunhas cantas letras) por motivos laborais pero

seus alumnos para formar un combo e empezar a

con novas incorporacións.

facer temas que soen ben e que enganchen.

Fan versións de Nirvana, Dover, AC DC etc, pero

Todos os membros son da parroquia de Esteiro, e

tamén teñen moitas composicións propias, que fi-

ao ser cada un, alumno/a dun instrumento difenren-

xeran cando estaba Lisa, ex membro que non dei-

te a idea pareceulles estupenda e puxéronse a elo.

xan de lembrar e agradecer.

Unha anécdota simpática foi como se lles ocorreu o

Os seus compoñentes, hoxe en día, todos pais e

nome. Un día, cando empezaban a ensaiar, falaron

nais de familia, son:

de ter que porlle un nome ao grupo, e un deles, al-

Otero (bateria) de Esteiro

banel de profesión, dixo que non tiña a cabeza para pensar, que estaba moi cansado e que só lle viña a

Uxio (guitarra) de Esteiro

cabeza a pintura plástica. Despois dunhas boas ri-

Catuxa (teclado e voz)de Esteiro

sotadas, quedou ese nome.

Perre(Guitarra)de Esteiro

Debutaron nun festival de fin de curso da Escola de

Xota (guitarra) de Abelleira

Música, e sentíndose ben xuntos enriba dun escea-

Canario(baixo)de Serres

rio, decidiron seguir máis alá das portas da Esmu, quedando polo camiño Pablo (un dos guitarras) por

As súas pretensións son seguir gozando coa

non querer seguir a andaina moito máis alá do cen-

música, e seguir transmitíndolle ao público as súas

tro educativo.

gañas e o seu bo facer.

Queren agradecer primeiramente ás súas familias a “libertade” que lle dan para poder ensaiar todos os domingos polas tardes e que se queden cos seus pequenos/as, á tía de Otero, que lles deixa a casa no Portiño para poder ensaiar, e ao bar Areas por darlles sempre a oportunidade de tocar alí.

8

JOHN HAPPY DRIVER Kúber, Jesse e Torre, tres rapaces de Esteiro forman o grupo John Happy Driver. Unha banda punk que nace coa Sala Nasmo de Muros, aínda que hoxendía xa non ensaian alí por motivos de compatibilidades horarias.

Alí gravaron as maquetas de "Juevos Coljanderos" e "Directo aos Collóns" un traballo en directo dende a praza do Concello de Muros.

Logo, e xa dun xeito máis casero e con poucos medios pero con moita ilusión, seguiron gravando, e nada menos que tres discos cheos de bos temas. Os discos son: "Vellos, Ijlesias e outras Historias", "Este disco é unha merda, Willkommen!" , "Vouche Apalear".

Tocaron e tocan en sitios dispares; salas de concertos (Sala Moon en Compostela, a Sala Coliseo en Pontedeume, Super 8 en Ferrol, etc), centros sociais (Fuscalho, o Escarnio, Palavea, o Pichel...) e infinidade de bares e chiringuitos de praias.

Afirman que a súa maior arma é o bo rollo que transmiten no directo, que é o que máis lles gusta. Denominan o que fan como "happy punk”, porque no pequeño escenario fan un ambiente cómodo e íntimo, acadando unha fórmula que inclúe a rapidez do hardcore e coa presencia sempre do bo humor e o bo rollo.

Os compoñentes desta simpática banda son: Jesse. Batería. O máis novo da banda. Kúber. Baixo e voz, e tamén a voz da experiencia no grupo. Torres. Guitarra e voz, boa voz según algún!

Máis información e vídeos: https://www.youtube.com/watch?v=bj2tONpBvOQ https://www.youtube.com/watch?v=8L2h9beztZA Toda a discografía pódese escoitar e descargar gratuítamente no Bancamp: https://johnhappydriver.bandcamp.com/ Facebook: John Happy Driver twitter: @driver_happy

9

Memoria de Southampton p/ Jorge Lago de Pexejo

asentamento puidese soster a 43 familias.

Levo máis de corenta anos asentado no municipio

Antes da aparición dos europeos, os shinnecok eran

de Southampton, comarca situada na parte oriental da illa de Long Island, NY e case trinta residindo en Shinnecok Hills, terra ancestral dos primeiros poboadores desta comarca. Todos os anos por estas datas e coincidindo co fin de semana de Labor Day, non deixa de pasar desapercibido o incesante soar de tambores dos nativos celebrando o seu anual Pow Wow .

O PowWow é unha cerimonia, un acto social, unha xuntanza onde os nativos renovan lazos con vellos amigos e establecen novas amizades.

Non se sabe exactamente os comezos desta tradición, aínda que algúns cren que se orixinou como unha danza de guerra practicada polas tribus do

parte do pobo amerindio chamados algonquinos e

Oeste Americano e logo foise extendendo como fes-

estaban vinculados a outras tribos locais que se fa-

tival ceremonial converténdose así no que é hoxe.

cían nomear pola situación xeográfica do lugar que

Co tempo os estilos e contido cambiaron pero o sig-

habitaban: Pequot, Narragansett, Montoukett, etc.

nificado está presente aínda sendo xa parte doutra atracción turística máis.

O Pow Wow empeza coa Gran Entrada, un desfile onde se portan as bandeiras tanto dos Estados Unidos como as da tribo festejante e outras tribos convidadas. Séguenlle os membros convidados, os xefes, princesas, anciáns da tribo e organizadores, tras eles os danzantes e así empeza o festival ao son dos cantos e tambores.

O municipio de Southampton cumpre este ano de 2015 o seu 375 aniversario. 1640 foi o ano en que un pequeno grupo de colonos composto por oito homes, unha muller e un adolescente provenientes de Lynn, Masschusetts, vararon nestas beiras facendo do lugar o primeiro asentamento inglés do estado de

A ciencia arqueolóxica estima que chegaron aquí

NY.

buscando caza cando Long Island estaba aínda

A historia documentada cóntanos que este reducido

baixo o manto do xeo glacial. Pero a súa historia,

grupo de colonos foi ben acollido pola tribo Shinne-

transmitida oralmente de xeración a xeración dilles

cok posibilitando que despois de tan só tres anos o

que eles están dende un principio e que estas terras,

10

ricas e fértiles foron creadas para a sua xente por

Os 375 anos de vida desta comunidade son un capí-

unha deusa que descendeu do ceo facendo crecer a

tulo histórico case totalmente desvinculado á súa

terra baixo os seus pés dende as costas da Gran Tartaruga.

A chegada dos novos colonos non puido ser sorpresiva dado que as tribos locais mantiñan contacto as tribos de ambas as beiras do brazo de mar que separa a Long Island de Nova Inglaterra.

Pódese deducir acertadamente que a xenerosidade mostrada polos locais aos novos colonos foi motivada en parte polo concepto comunitario con que desenvolvían a súa orde social. Se a terra con todas as súas riquezas foilles regalada polos seus deuses

historia posterior. A guerra de independencia tam-

para ser administrada a favor do ben común, era de

pouco lles debeu causar moitos problemas ás fami-

esperar que a carencia do concepto de propiedade

lias locais. O número de persoas que participaron é

privada os incentivase a repartir territorio e guiar na

descoñecido pero suponse que reducido talvez pola

explotación adecuada dos seus recursos.

distancia de centros máis urbanos sendo esta locali-

Non existe documentación de confrontación san-

dade maioritariamente agrícola ou por que aínda

guenta ou violencia entre os nativos e os primeiros

había certas lealdades á coroa como para aportar

colonos, pero a historia mostra que en pouco tempo

voluntarios por parte das familias colonas que eran

as cartas tornáronse en contra dos nativos. As epidemias das que non tiñan defensas, a usurpación ilegal de terreos, a falta de cumprimento de acordos arrendatarios, foron minando inexorablemente a integridade do territorio a favor dos foráneos e relegándoos a vivir en reservas onde precariamente tratan de recuperar unha cultura moribunda así como unha lingua casi desparecida pola imposición de leis discriminatorias que prohibían o seu uso tanto nas escolas como fóra dos poboados.

Oxe a reserva india dos Shinnecocks non alcanza a ter 9 Km cadrados e unha poboación reducida a 620 individuos dedicados moitos deles a venta de tabaco, souvenirs e postos de comida. Tanto os negocios como as vivendas contidas dentro da reserva non pagan impostos de propiedade ao estado nin ao gobernó local pois considéranse unha nación soberana con gobernó propio pero non soberanas. Son “Nacións Dependientes Domésticas” según as leis federales. As normativas e o seu acatamento tamén varían de estado a estado complicando así unha situación que leva a un perpectuo ofuscamento e limbo legal.

exclusivamente de orixen inglés. Cabe engadir que a pesar do illamento propio das comunidades agrícolas afastadas das grandes urbes, no caso de Southampton e a súa comarca non era total. A industria baleeira tubo un enorme auxe na súa época dando lugar a un intercambio comercial de gran importancia abastecendo así aos locais de produtos exóticos e de consumo que outras comunidades carecían.

11

Un novo capítulo xorde cando en 1872 o ferrocarril esténdese ata estes lugares permitindo aos adiñeirados newyorkinos abandonar unha cidade cada vez máis sufocante e que buscando a prístina beleza destas paraxes, transformaron radicalmente o que se coñece hoxe por The Hamptons; un enclave de mansións e palacetes amurallados por altos sebes de aligustre.

igrexa presbiteriana desa localidade.

A pesar da inxente cantidade de turistas que invaden esta zona todos os veráns, Southampton carece de grandes complexos hostaleiros. A política urbanística disuade tal tipo de edificacións potenciando máis a vivenda privada. A Xunta de Zonificación é de carácter independente politicamente e a pesar de que permite todo tipo de deseño arqui-

O municipio de Southampton ten unha área de

tectónico, a tendencia é construír deseños tradicio-

765.6 quilómetros cadrados e unha poboación de

nais de influencia colonial de Nova Inglaterra, esta

56.700 habitantes. Componse de sete vilas incor-

zona formou parte da colonia de Connecticut antes

poradas (con concello propio) e dezaseis adminis-

de ser parte do estado de Nova York.

tradas polo municipio comarcal. O goberno municipal é xestionado por un supervisor e cinco concelleiros, un secretario, un recadador de impostos e un corpo de policía. Os concellos incorporados están suxeitos ao goberno da municipalidade pero xestiónanse de forma autonómica tendo os seus propios alcaldes, policía municipal, concejeros e recadador de impostos.

O municipio conta con once distritos escolares, sen contar as escolas privadas, 47 cemiterios públicos sen contar a sede do Shinnecock Gulf Club reclamado polos nativos como lugar de enterra-

Co tempo, as grandes plantacións agrícolas foron

mento ancestral. Conta cun bo hospital, varios mu-

cedendo sitio para transformarse en viñedos de

seos históricos e de arte, cinco bibliotecas públi-

certo renome e granxas ecuestres. A agricultura

cas, un campus universitario, nove campos de golf

propiamente dita e da que os Hamptons eran fa-

privados e dous públicos e dúas salas de cinema

mosos, oxe é unha mínima expresión do que foi antaño. Temos unha modesta industria pesqueira aínda suficiente para abastecer a zona de peixe fresco e mariscos varios.

A principal industria neste momento é a que prové o turismo con residencia temporal. Construción, mantemento e servizos derivados. O ingreso familiar promedio é de unos 60,000 dólares anuales .

Así é a historia deste pobo que en 1872 deixou o

ademais de varios centros cívicos onde se impar-

seu illamento grazas a unha vía férrea que permi-

ten concertos e outros eventos culturais así como

tiu redescubrir este lugar tantos anos despois de

o Avram Theater no Southampton College e sede

que uns poucos emigrantes vindos de Lynn oísen

do famoso Piano Fest of the Hamptons. Tamén é

os ritmos e cadencias de percusión daqueles que

de destacar o famosísimo Festival de Música de

lles deron tan boa acollida.

Cámara de Bridgehampton con sede estival na

12

José María de la Barreda Montenegro En principio, este nome pouco dirá aos muradáns, pero si dicimos que no ano 1839 foi o primeiro alcalde constitucional de Muros, xa aportamos un dato descoñecido para moitos.

jos en 1833, ocupando cargos políticos en Muros. Hemos de decir que su actividad fue esencialmente docente, y su labor investigadora prácticamente nula. La dilatada trayectoria académica de Barrera, se vio marcada por la difícil integración de las Escuelas de Notariado en el ámbito de la enseñanza su-

Nado na vila de Corcubión, no ano 1807, de 1839 a 1840, aos 32 años, foi alcalde de Muros, cargo do que foi separado por haber posto en prisión sendo alcalde, a un xuíz de 1ª instancia.

Da súa ampla biografía publicada no Diccionario de Catedráticos Españoles de Dereito por Dona Carmen Losa Contreras, entresacamos estes datos: Datos biográficos Nació en Corcubión, La Coruña, el 19-031807. No tenemos datos de su familia, parece que su origen fue muy humilde, pues sabemos que pudo efectuar los estudios de la licenciatura de Derecho gracias a su expediente académico. Se le concedió, según el art. 303 del Plan de Estudios Carlomarde, 1824, la exención de costo en el grado de licenciado, por ser uno de los 10 estudiantes “pobres, más sobresalientes en doctrina y conducta”.

No tenemos datos de su familia, aunque, en numerosos escritos, pone de manifiesto “su escasez de medios para sostener a su familia”. Jubilado en 1892, no sabemos con exactitud la fecha de su fallecimiento, si bien, por los datos de su expediente, lo situamos hacia 1895.

perior, a lo que, en su caso, la falta de formación académica no ayudó. Por otro lado, las dificultades crecieron por “su carácter duro y en extremo susceptible y díscolo no le permitía subordinar sus opiniones y juicio al de otros”, lo que le reportó numerosos sinsabores y la enemistad de muchos de sus compañeros de Claustro, en las numerosas Universidades donde desarrolló su labor docente.

Formación Bachiller en filosofía en el Colegio San Gerónimo, Santiago de Compostela, en 23-061821 y en leyes el 11-06-1824.

Licenciado en leyes, “nemine discrepante” a merito (art.303, Plan Estudios de 1824), en Santiago de Compostela el 10-11-1832.

A pesar de todo ello, aventuramos que debió tener excelentes relaciones con algunos de los miembros del Consejo de Instrucción Pública, pues el expediente que se le incoó por falta grave se resolvió de un modo satisfactorio para él. E, incluso, se vieron atendidas muchas de sus peticiones, quizás para que “no se hiciera notar” más.

Por dispensa ministerial (O.M. 02-12-1871), se le expidió el grado de doctor. Fecha de expedición del título, por haber retrasado el pago de los derechos, en 29-09-1886.

Carrera académica José Mª de la Barrera inició su carrera profesional como Abogado de los Reales Conse-

Tras ejercer como alcalde en Muros, debió

13

trasladarse a La Coruña en 1840 “por consecuencia de una causa que se le formó en el año 1839 o 1840 por haber puesto en prisión siendo Alcalde, a un Juez de 1ª instancia y que también tenía entendido se le había amonestado por el Tribunal por falta de prudencia al informar en sus estrados”.

siempre grave de haberse marchado a Madrid sin mi autorización, pero mucho más grave en las circunstancias en que lo hizo sustrayéndose de concurrir ante la autori-

En La Coruña, ejerciendo como abogado, dio comienzo su carrera académica. Por R.D. de 13-041844, se habían creado las Escuelas de Notariado, en cada capital de Audiencia; habiendo quedado libre una cátedra en dicha escuela por fallecimiento de su titular, Barrera fue nombrado, por recomendación del Presidente de la Audiencia, Catedrático titular del Notariado en 18-07-1849, encargándose de la asignatura “Redacción de instrumentos públicos y Nociones de Derecho civil”, con un sueldo de 2500 pts. anuales, y absoluta compatibilidad con el ejercicio del foro.

Los años de docencia en la Audiencia de la Coruña se vieron mediatizados por la conversión de las cátedras de escribanos en estudios universitarios de Notariado. Éstos debían impartirse en las Facultades de Derecho de los mismos lugares (R.D. 20-08-1851), con la excepción de la existente en La Coruña que pasaría a Santiago, como efectivamente ocurrió por la aplicación de la R.O. de 18 de agosto de 1853. Con este motivo a fecha 1 de octubre de 1851 se le incorporó en el escalafón de catedráticos de las universidades del reino.

Coincidiendo con estos años de mudanza, en 1852 se le incoó un expediente disciplinario, pues, en los exámenes ordinarios de 1852, tras una disputa donde se puso en tela de juicio su opinión sobre determinados conocimiento en la calificación de un alumno, el Catedrático y el Director de la Escuela de Notariado, llegaron a las manos tras ofenderse de palabra y obra. El Rector de Santiago (doc. 264-4º-52), comenzó la instruccón, pidiendo a Barrera que no abandonase La Coruña, para recabar su testimonio. Ante su desobediencia, se marchó a la Corte a gestionar su caso, se le abrió expediente por falta de licencia y se le privó de sus ingresos en los meses de mayo y junio.

El Rector de Santiago informaba: “… Considero por lo tanto responsable al catedrático Barrera de todo lo ocurrido en los días del examen, y a esto debe añadirse la falta

dad competente, y hasta tratando de engañarla diciendo que acerca de la licencia que se requiere le daría el conocimiento debido, siendo así que el mismo día o el siguiente salía para Madrid con un pasaporte expedido para ‘Santiago u otros puntos’, en cuyos actos se da a conocer que su carácter se presta de mala gana a la subordinación, es poco noble, y suspicaz en demasía”.

Tomó posesión como catedrático de la Escuela de Notariado de Oviedo (CANELLA, p. 202) para impartir la asignatura “Nociones de Derecho civil, mercantil y penal”, el 23-10-1858, con un sueldo de 300 pts. anuales. Fue ascendido al nº 24 del escalafón de profesores de enseñanza superior, por R.O. 30-04-1861, con un salario anual de 500 pts. En 1862, además de su asignatura, con muy pocos alumnos, se hizo cargo, entre enero y marzo, de la Cátedra de Derecho civil común y foral, por licencia, de su titular, Ramón Lorente y Mora.

Ante el poco éxito de sus gestiones, consiguió

14

añadir, en 1867, a su cátedra de primer año la de “Teoría y práctica en la redacción de instrumentos y actuaciones judiciales” como sustituto, en 2º cur-

recusación o impedimento al abogado propietario del Tribunal de Comercio de la Coruña.

1854. Miembro del Colegio de Abogados de Santiago. Encargado de la Abogacía de Pobres en 1855 y 1858.

1859. Miembro del Colegio de Abogados de Oviedo; la Junta de Gobierno le nombró abogado de pobres.

so (Orden de la Dirección General de Instrucción Pública, 1-05-1867), con una gratificación de 300 ducados anuales, hasta 1871. En virtud de tal sustitución, y, al amparo de la libertad en el régimen de la enseñanza universitaria que trajo el sexenio revolucionario (Decreto de 21-10-1868), de la Barrera intentó de nuevo acceder a una cátedra de número, al solicitar en Instancia de 21-06-1871, su traslado como catedrático numerario de Facultad a la cátedra “Teoría de procedimientos y práctica forense”, solicitud que fue denegada.

Otras actividades y méritos Real Cédula de Abogado de los Reales Consejos, expedida el 13-08-1833. En 1835, El Arzobispo de Santiago le autorizó a adquirir, leer y retener libros prohibidos.

1838, nombrado, por el Comandante de la Marina de la Coruña, asesor interino en Muros.

1839, Alcalde Primero Constitucional en Muros. El ayuntamiento le comisionó en 1840 para visitar las escuelas del Partido de Muros; y la Comisión General de Instrucción Pública de la provincia le autorizó para hacerlo por sí o por persona de su confianza.

En los años 1865, 1868, 1871 y 1872 fue vocal de los Tribunales de oposiciones: A cátedra supernumeraria de Practica Forense, Filosofía del Derecho, Dº internacional y Legislación comparada en la Universidad Central; de latín y castellano en los institutos de Oviedo y Gijón; de redacción de instrumentos públicos en la Escuela del Notariado de la Central, y procedimientos judiciales y practica forense en Oviedo.

Principales obras Nociones de Dº civil, mercantil y penal. Valladolid, 1881. 653 págs. Con la adenda “El examen filosófico-jurídico de la libertad del interés convencional y la irresponsabilidad penal de la usura”. Esta obra, manual de la asignatura aparece como consecuencia de la libertad de uso de libros de texto que se consagró en el último tercio de siglo (MARTINEZ NEIRA, 2001, págs., 29-33). Bien esta Adenda, por su fecha, o bien una “Exposición en favor de la Unificación legislativa” podrían ser el ejercicio de exposición para el grado de doctor que se realizaba en el siglo XIX (de MIGUEL, págs., 197-122).

Se mencionan en su expediente un opúsculo que no sabemos si llegó a publicarse, ni la fecha de su elaboración: “Proyecto sobre regreso a las Universidades de los estudios teológicos”.

1841-1853. Se incorpora al Colegio de Abogados de la Audiencia de la Coruña. En 1845, es miembro de la comisión encargada de revisar el Reglamento interior.

Desempeñó por turnos la defensa de pobres. En 1849 es nombrado, por el Ayuntamiento de la Coruña, vocal de la asociación de Cárceles. 1849-1851, es elegido como uno de los letrados sustitutos en caso de

15

Contos de Muros:

O HOME QUE VIA AS XANS p/ José María García Rodríguez

Maceiras...Outras sete avemarías polas sete almas solas do Purgadoiro que non teñen quen pregue

O señor Costantino de Lareta vivía na Axesta. Moi

por

pertiño da capela de Santa Ana. Era un home outo

estaban

e grandeiro ao que lle pasaron moitas cousas na

cando

vida. E a pior de todas foi que morréu. Aparecéu

un esforzo que

no leito. A véspera de San Roque, que é no mes de

semellaba cousa

Santa María e aquil ano

do

cadróu ser terza feira.

morto, erguéuse

O señor Costantino da Lareta non tiña quen por il

o

chorase e chorárono as viciñas. Facíanlle un pranto

Costantino

moi bó. As de máis caridade percuraron un hábito

caixa, miróu a

de San Francisco, que llo tuveron que pidir ao P.

dereita

Macías do convento de Louro. Era tamén home

esquerda,

grandeiro e cáseque xigantesco.

berróu:

Puxéronllo ao señor Costantino. E un rosario e un

IAcudídeme

Cristo nas mans e os ollos pechados. Non houbera

viciños, quérenme enterrar vivo!

necesidade de amarrarlle con un paniño o queixo e

E ao ver aquela pantasma erguerse, co hábito

a cabeza, porque non abreú a boca. Morrera sin

francisco posto e un Cristo nas mans, perderon o

piar. A xente maior entraba e saía, os rapaciños

sentido moitas mulleres e moitos dos mozos

tamén. Don Francisco o "Papuseiro" véu a botarlle

puxeron a boca no mundo: --;Resuscitóu o señor

un responsiño pola ialmao Luis Puga e Paspallás

Costantino da Lareta! E fórono correndo pola vila

non se apartaban do cadaleito.

inteira: —Pasoulle coma Cristo, i resuscitóu

Había trazas de que o velorio sería bon. Caña e

E no intre, dos homes e mulleres que fuxiron

café pra mozos e vellos. Pras mulleres chiculate

escaleiras embaixo da casa, un partéuse unha

ou leiteo Iñano a velar i enterrar coma tén que ser.

perna, outro un cadrís, a unha dona déronlle co

A iso das nove da noite, tiraron dalí a tódolos

cóbado no calleiro, con tanta forza que perdéu o

muciños e nantramentras os homes falaban e

alento; outros escorreron e deron coa cachola nas

contaban contos, as mulleres

laxes da rúa, e dahí pra diante... A botica de don

pregaban pola ialma do señor Costantino e polas

Carlos Iglesias chegaron ao mesmo tempo os

ialmas todas do Purgadoiro de xente da Vila. Inda

feridos e os que pregoaban a resurreción do señor

máis, botaban os padrenosos individualizados: pola

Costantino. E nun descansiño, saleu don Carlos a

ialma da señora Manoela Louro, que lle decían

porta, feito un fierabrás:

Manoela de Goberno e fói moi boa muller... Pola

—Calade, bestas: resuscitóu porque non morréu.

ialma do señor Zafacoquiña, que tiña unha tenda

Ou qué pensábades?

na Praza do Cristo... Pola ialma de Isidro do

Pro había quen lle dicía con femenza e insistenza:

Chocho, de

—Resuscitóu, resuscitóu, boticario do carallo...

Mirafrores, que

era tiradentes...

elas...

I

nistas, facendo

demo

nun señor

e

da a e —

Padrenoso con sete avemarías, pola ialma dos

Houbo que agarralos pra que non se fosen as

sete que se afogaron cando viróu a lancha de

piñas. Eiquí non ficou a cousa.

16

O señor Costantino da Lareta, grado a Deus que

almas dos mortos. Almas que non teñen pouso, por

eisí o probara, facéndoo morrer sin morrer,

cousos que non coñecemos. As "Xans" son as

oferecéuse a Santa Rita de Moraña, e levou a

almas dos vivos, en compaña, camiño da morte.

radeira de sí meia Vila. Un feixe dos pescadores

Levan candeas na mantacesas. Os meniños e os

máis forzudos, cargaron o mesmo cadaleito no que

que van a tardar moito en morrer, grandes velas e

il estivera, e co mesmo hábito francisco do P.

fachas. Os que chegaron as beiras da morte,

Macías, que non llo devolvera, levárono na

pequeniñas e trementes. Non son moitas as

procesión, antre os "ofrecidos", mortiño, eisí Deus

persoas que as ven e tamén hai cadelos que as

me salve, do ben que o representaba. E dimpóis

sinten. Destoncias seu oubear e moi tristeiro e fáno

fartos coas empanadas dos cabases, coas botellas

a porta da casa dos aguniantes.

de viño de Ribeiro déronlle todos a pinga, que, dos

O señor Costantino da Lareta escomenzóu a ver as

que estiveran na América, uns falaban ingrés: Yes,

Xans. Pro non era ousado de dicirlles aos amigos

mister. Pirinding it is fandang, que me espricaron

que vía, o perigo que os axexaba. De xeito meirande, aos que iñan a morrer de repente e nino sospeitaban. As Xans se lle aparescían de día, de noite, na rúa, na estrada... Chegábanlle até a porta da casa. As Xans pasan e non falan, O señor Constantino andaba asombrado e con medo. Coma o "Papuseiro" non lle dixera ren, foi a falar coa señora Maricola de Senande, que botaba as cartas y era pastequeira.

Vivía no barro da Fontevella, perto do chafarís que deita a iauga máis freda e millor da Vila. Era muller alongada, de preto sempre vestida a pele e o cabelo branco e os ollos verdes. Botaba a boaventura mirando as raias da man. E adiviñaba o porvir póndo a serear un ovo nun vidro con auga nas noites de lúa chea. Espricóulle ao seu visitante que corría o risco de velas Xans toda a súa vida. E coma

o

señor

Costantino

quixese

máis

espricacións, engadíu que lle pasaba porque fora que quer dicir que iste mundo é un fandango.

mal bateado. Cicáis, por erro, lle puxeran os óleos

loutros dábanlle ao arxentino: ¿ Che, no más, y la

da Estrema; ou o padriño lle rezara mal o Credo.

pucha? que non sabíamos si nos perguntaban pola

—Iso teve que ser, dixo o señor Costantino da

pucha da cabeza ou pola xuvenca que tíñamos na

Lareta,

corte... Ao seguente día, o señor Costantino da

Gonzálvez, era tatexo e zazo.

Lareta presentóuse na praza, na casa de don

—Non teve que ser élle, confirmóu a pastequeira.

Francisquiño o "Papuseiro" e díxolle: —Vín as

Porque ¿a quén se lle ocurréu poñerlle de padrino

Xans...

de boutismo a un zazo? Ou é de novo bateado ou

O crego dóuse ben conta do que lle falaban. Non é

vái a ver as Xans toda a súa vida.

que non soubera qué dicir, é que non quixo dicir

En certo modo, o señor Costantino véu o ceo

ren. Calóu.

aberto. Rubíu a costa que pasa por diante da

porque

meu

padriño,

don

Rosendo

----------------xxxxx--------------

capeliña de san Xosé e fói direitiño pra casa do

Todos sabedes o que són as Xans. A Santa

cura, don Ramón o Currión, home gordecho e

Compaña, Hoste ou Estadea e a procesión das

severo, e servo de Deus apaixoado. A beira da

17

eirexa, de frente da Alameda, tiña un casa bonita

Señor Xesucristo... E persinóuse o señor Dictinio

con albres de lilas na porta. O dito señor abade

ao pernunciar tan santo nome. Logo engadiú: —

recebéuno no seu despacho i escoitado o caso,

Isa auga, santa e miragreira, deixa aos homes

botóuno a couces, coma quen dí: —iFora da miña

ceibes dos seus pecados e creba tódalas cadeas

casa, larpeiro! Lampantín, ¿tí non sábelo Credo?

que amarren súa ialma, con mouros, encantos e

¿Non oubiches dicir: credo in unum baptismum in

ánimas da outra vida...

remissione peccatorum? iNon che hái máis que un

Chegada a víspera da San Xuán, xuntáronse

boutismo, un soliño, pra toda a vidal

nunha fonte de auga moi limpa, que se chama

'¿Toda a vida vendo as Xans, fói coma se véu o

Fonte das Preñadas, iestá no Campo de Cortes,

señor Costantino da Lareta! E baixóu polo Camiño

máis arriba da capela de San Roquiño das

Novo pra o Curro dos Touros, tristeiro e afrixido.

Campanilliñas,

o

señor

Costantino,

o

Facía unha noite de luar. Dóu por acaso coa señora Maricola, a pastequeira, que lle dixo: — Percura ao señor Dictinio, o Evanxelisteiro de Louro. E fói na súa percura.

Louro non é lonxe. A carreiriña dun can, máis ou menos, dende Muros. Pásase por diante da capela do Espiritu Santo, que estaba traballado en pedra iera un santo rexo, que non séi por qué, meu tío Xequin dos Pitos mandóu que o pintasen de branco. Logo unha camiñada, alá embaixo fica a praia da Vouga, onde veñen as toniñas e os

evanxelisteiro, máis os padriños apropiados. Ben

arroases a pasala noite, dimpóis chégase ao

revisados os óleos de batear, rezado o Credo de

convento e logo a aldea.

Nicea, en latín, moi amodiño, ispido o catecúmeno

Nunha das pirmeiras casas, ao pe da estrada,

de meio corpo enriba, escurréulle as doce en

vivía o señor Dictinio. Coma evanxelisteiro era moi

puntiño da noite, aquela iauga que era a do río

miseiro e gostaba de -facer oficio de sancristán.

Xordán, pola cabeza, ao tempo que o señor

Visitaba enfermos, aconsellaba xente e disque en

Dictinio dicíalle: —Priscilio, estóuche bateando no

segredo misaba. Pro isto poidera ser mintira. O

nome do Padre, e do Fillo e do Santo Esprito...

señor Costantino da Lareta petóu a porta da casa

Dimpóis cantaron un hino fermoso, monótono e

e o señor Dictinio mandóuno pasar. Era neto do

solene, de groria a Deus.

Evanxelisteiro que aparesce no Poema dos

Pensaredes o que queirades. O señor

Mártires Galegos e fói enterrado ao pe da súa

Costantino da Lareta non cambeóu de nome.

hermida. Cada ano froréeenlle na campa, lirios

Tampouco se enteiróu moita xente da segunda

azúes e brancos e cecenas na boca. Enteiróuse

veceira en que fora bateado. Nin endexamáis

do caso por miudo e seu neto díxolle ao señor

voltóu a ver as Xans. Pro iso sí, cando sentía

Costantino: —De certo, vostede está mal bateado

oubear aos cadelos, distinguía moito ben aos que

e hái que boutizalo de novo. Pro eu faréino. Pode

as vían dos que nón. E si aquiles oubeaban a

boutizar calquer home ou muller que teña uso de

porta de calquer doente ou agoniante, de

razón.

antemán, botáballe un padrenoso pola ialma.

Amén diso, iste ano, o día de San Xuán cái en

Iñalle a todos ao enterro. Chegóu a moi vello.

domingo e na véspera, as doce da noite, tódolos

Morréu de doenza e Deus dóulle agarimo no seu

ríos, fontes e regatos de Galiza levan a mesma

seo e téno no ceo, pra sempre, cos seus louros

auga do río Xordán, na que fói bateado Noso

anxos.

18

A REVOLTA DOS GORRIONS O 21 de agosto no salón de plenos do Concello de Muros tuvo lugar a presentación da novela do escritor muradán José Manuel Bermúdez, “A REVOLTA DOS GORRIONS”. O acto, que foi presidido pola Alcaldesa de Muros Dona María Xosé Alfonso Torres, tamén contou coa presenza do muradán Domingo Guerra París que en nome da Revista Dixital Muradana “The Muros Times” fixo unha semblanza biográfica do autor, ao que desexou o maior dos éxitos nos seus andares literarios.

Sinopsis da novela: Na segunda metade do século XV, as clases baixas e medias de Galicia estaban a sufrir unha situación de inestabilidade e carencias que alimentaron, durante anos, o descontento xeral e os desexos de xustiza dos menos favorecidos. Aos períodos de malas colleitas por mor da falta de choivas, sumábanselle os abusos da aristocracia, e a inseguridade que supoñían os salteadores e criminais que actuaban baixo o amparo dos nobres e do alto clero. O descontento do pobo estoupou finalmente, na primavera de 1.467, nunha gran revolta popular coñecida como “A Gran Revolta Irmandiña”. Naquel contexto social, un labrego chamado Valente Bolaño, coñecido como “Valente de Covas”, alistouse no numeroso exército popular en busca de liberdade e vinganza. Ao longo de varios anos Valente había ser protagonista, tanto dos satisfactorios logros acadados na guerra, como de desoladoras perdas persoais. Acadada a vitoria, pouco durou aquel tempo de paz e xustiza, xa que unha contra revolta dos nobres, ansiosos por recuperaren o poder e os seus territorios, desencadeou un novo enfrontamento.

Valente retomou unha vez máis as armas para defender a liberdade conquistada e ultimar, de paso, o seu inconcluso desquite.

19

¿Qué es el colesterol? ¿Por qué es importante? de acumulaciones de grasa en las arterias que

p/ Manuela Lado Lestón

obstruyen el flujo sanguíneo y así aumentan el

DUE - CAP—Carnota

riesgo de ataques al corazón y ataques al cerebro. ¿Cómo se desarrolla el colesterol alto?

El colesterol es una sustancia blanda y grasosa que proviene de dos fuentes: el cuerpo y los

Todas la células del organismo humano contienen

alimentos. El colesterol que circula por la sangre se llama colesterol total en sangre; el que proviene de la comida se llama colesterol de la dieta. El tener niveles excesivos de colesterol en la sangre eleva el riesgo de desarrollar enfermedades del corazón y de sufrir un ataque al corazón. Sin embargo, el cuerpo necesita cierto nivel de colesterol para funcionar normalmente, y el hígado produce todo lo necesario.

Los Niveles de Colesterol Total

(infarto, ictus)

Un nivel de colesterol total en sangre por debajo de 200 se considera deseable.

Un nivel de colesterol total entre 200 y 239 se

colesterol — lo necesitamos para vivir. Pero, de

considera al límite del colesterol alto. En este

hecho, el cuerpo fabrica todo el colesterol que

rango, el nivel de riesgo de un ataque al corazón

necesita; en realidad no es necesario adquirirlo a

comienza a elevarse.

través de la dieta.

Un valor de 240 o más se considera colesterol en

Algunas personas desarrollan colesterol por causas

sangre alto, y se asocia con un mayor riesgo de

genéticas — sus cuerpos lo fabrican en exceso.

ataque al corazón. ¿Qué significa el colesterol “bueno” y “malo”?

El colesterol HDL (siglas en inglés de lipoproteína de alta densidad") se considera el “bueno" porque de hecho éste ayuda al cuerpo a prevenir las acumulaciones de grasa y colesterol en las arterias.

El HDL se adhiere a otras moléculas de colesterol

Pero otras lo desarrollan debido a sus estilos de

en la sangre y las transporta al hígado para ser

vida, especialmente la dieta. Comer alimentos altos

excretadas del organismo. Los niveles altos de

en grasa y colesterol puede aumentar el colesterol

colesterol HDL se asocian con un menor riesgo de

en sangre a niveles excesivos. Hay dos tipos

ataques al corazón; el colesterol HDL bajo eleva

principales de grasa que se encuentran en la

ese riesgo.

comida: la saturada y la no saturada. La grasa

El colesterol LDL (siglas en inglés de "lipoproteína

saturada es la que más aumenta el colesterol en

de baja densidad") es el “malo”. Tener un alto

sangre.

índice de LDL en la sangre aumenta la probabilidad

¿Qué alimentos aumentan el colesterol en

20

sangre?

Coma al menos dos porciones por semana de

La grasa saturada es la principal causa dietética del colesterol en sangre alto. Ésta se encuentra

pescado horneado o asado a la parrilla, en particular los pescados grasos, como la caballa, la trucha de lago, el arenque, las sardinas, el atún

principalmente en los alimentos que provienen de

“albacora”

animales como:

y

el

salmón.

Escoja grasas y aceites no saturados como

La leche entera, la mantequilla, la crema y los

margarinas líquidas y blandas en recipiente, y aceite

quesos altos en grasa, la manteca, la grasa de puerco y la grasa de pollo y pavo, las carnes grasosas como las costillas, los “hot dogs”, el chorizo y los chicharrones. La manteca vegetal y los aceites de algunas plantas tropicales también contienen grasa saturada.

Las grasas trans no son saturadas, pero pueden aumentar el colesterol total y LDL (el malo) y disminuir el colesterol HDL (el bueno). Las grasas trans son el resultado de añadir hidrógeno a los aceites vegetales que se usan en productos horneados comerciales y en la mayoría de los restaurantes y lugares de comida rápida. También existen naturalmente en algunos alimentos como la carne y la leche. Estos alimentos pueden ser altos en

grasas

trans:

de oliva, maíz, y soja. ¿Cómo disminuir el riesgo de colesterol alto? · Estas sugerencias pueden ayudarle a disminuir su riesgo:

Las galletas dulces y saladas y otros productos

Hacerse chequear el colesterol en sangre.

horneados

Aprender lo que significan sus cifras de colesterol.

comerciales

vegetales Las

hechos

parcialmente

patatas

fritas,

y

con

aceites

hidrogenados

otros

alimentos

fritos

comerciales El colesterol de la dieta puede aumentar el colesterol LDL (el malo). Sólo los alimentos que provienen

de

animales

contienen

colesterol:

La mantequilla, el queso, productos de leche entera, las

yemas

de

huevo

Las carnes, las aves, el pescado y los mariscos Los órganos como el hígado y los riñones Los alimentos que provienen de plantas (frutas, vegetales,

granos,

nueces

y

semillas)

no

contienen colesterol.

Comer menos alimentos altos en grasas saturadas, grasas trans y colesterol. ¿Qué alimentos bajan el colesterol en sangre?

Las grasas no saturadas pueden ayudar a bajar el colesterol LDL cuando usted úselas en lugar de las grasas saturadas y trans en su dieta. Estas son algunas

buenas

selecciones:

Comer más frutas, vegetales, legumbres y granos, especialmente granos enteros.

Caminar a paso ligero media hora al día, o hacer otras actividades físicas la mayoría de los días de semana.

21

Francisco Tettamancy e Muros Ao longo dos tempos, foron moitos os autores que escribiron sobre Muros. Tanto en prosa como en poesía, acercaron aos lectores a un pobo con unha longa e dilatada historia; a un pobo cargado do ár dos tempos que nunca deixou, a propios e alleos sin argumento inspirativo para escribir sobre il.

Un deles, foi o coruñés Francisco Tettamancy, quen loou a Muros nhun fermoso poema no que con gran coñecemeno do andar de Muros e os muradáns, dende a lonxanía puxo en verso o que moitos pensaban pero non se atrevían a escribir.

Velaiqui a biografia deste queredor de Muros e as súas xentes, e o poema que lle adicou con sentido agarimo, a principios do seculo XX.

Francisco Tettamancy Gastón, nado na Coruña o 10 de outubro de 1854 e finado na mesma vila o 15 de maio de 1921, foi un escritor en lingua galega e castelá.

Orfo de pai, tivo que emigrar de moi novo á Arxentina, aínda que segundo Carré Aldao “o cariño da nai e da terra” enseguida o traerían de volta para o berce natal. Xa na Coruña entrou a traballar como administrativo ao servizo da Deputación provincial, en cuxos negociados se ocuparía o resto da súa vida, e en 1899 obtivo aínda o título de profesor mercantil na Escola Superior de Comercio da Coruña, cunha meritoria memoria de grao sobre a historia comercial da vila que estará na base dunha das súas obras máis celebrada.

Parente político e íntimo amigo de Uxío Carré Aldao, participou con regularidade nos célebres faladoiros da Cova céltica, que se desenvolvían polas tardes

nos locais da Libraría Rexional de Carré, nucleados, desde o seu traslado á Coruña, arredor da figura excelsa de Manuel Murguía, e onde tantas iniciativas a prol do rexurdimento político e cultural da Galiza se idearon.

Fixo parte Tettamancy, así, da redacción do importante xornal rexionalista coruñés Revista Gallega, que dirixía Galo Salinas Rodríguez, e co seu propio nome ou so seudónimo asinou artigos (tanto en prosa galega como castelá) e poesías (sempre en galego) en moitas publicacións da Coruña, da Galiza, da España e da emigración galega en América. Foi vogal da asociación rexionalista Liga Gallega na Cruña, e un destacado impulsor do monumento Aos Mártires da Libertade que por iniciativa desta organización se levantou en Carral. En 1904 constituíu, con outros 42 socios, a Asociación de la Prensa da Coruña, e foi membro fundador e numerario da primeira Academia Gallega (1905-1906), institución na que tamén se ocupou até á morte.

Na sede da xa denominada Real Academia Gallega é que terá lugar no 17-18 de maio de 1916 a reunión constituínte da Hirmandá de Amigos da Fala da Coruña, primeiro xerme das Irmandades da Fala, achándose entre os asistentes á mesma Antón e Ramón Vilar Ponte, Uxío Carré Aldao, Florencio Vaamonde Lores, Manuel Lugrís Freire, Luís Porteiro Garea, Manuel Banet Fontenla, F. Tettamancy e máis outros.

Como propagandista destas Irmandades Tettamancy participou, entre outras actividades, no histórico mitin galeguista celebrado en Lugo no 28 de xaneiro de 1917.

Para Vicente Risco, que en 1929 sentaba na cadeira do coruñés na RAG, Tettamancy merecería, por esta e outras razóns, a cualificación de nacionalista galego; Carvalho Calero, ao periodizar a literatura galega, incluíuno entre os diádocos autodidactas da escola cruñesa, e por idade tamén se adscribiu á Xeración rexurdimentista de 1868.

En lingua castelá deu ao prelo varias monografías moi ben documentadas relativas á historia de Galiza, todas elas referencia ineludíbel aínda hoxe nas súas respectivas áreas temáticas.

Entre outros méritos foi correspondente da Real Academia de la Historia e da Real Academia de Bellas Artes de San Fernando, e condecorado por outras varias institucións.

Personaxe moi apreciado no ambiente cultural do

22

seu tempo, o enterro de Francisco Tettamancy constituíu unha extraordinaria manifestación de dó cidadán, e en 1962 a cámara municipal coruñesa outorgaría o seu nome a unha rúa do popular barrio dos Mallos.

Obras en lingua galega

Marcados signos D´o podentío son d'aquelas razas Que ti palpaches e desapareceron E d'as que agora o espiritu apenado En van relembra...

Ademais de artigos e poemas na prensa, Tettamancy publicou en galego varios libros de poesía e ensaio:

Ti fuches berce de varós ilustres,

 

D´os astilleiros teus, a sona conta

Ti, d'a naval industria fuche emporio;

Enredadas. Poesías (1902):

O castro de Cañás; Diego de Samboulo (Leenda histórica). Poemetos (1903): Libreiría Rexional de Euxenio Carré, A Cruña –

 

Que mar sulcaron Naves xentiles qu´en sangrentas loitas Cal a d'as Dumas, groria conquistaran

Boicentril. O druidismo e o celtismo gallegos.

A o mando de Feijóo, aquel galego

A Epopeya irlandesa (1912): Víctor Said Armesto (Traballo leído o 3 de agosto de 1917, con motivo do homenaxe consagrado pol-a “Irmandade da Fala” na Cruña para honral-a memoria de tan ilustre escritor.

Patricio insine.

Por mor d´as tuas virtudes, n´outros tempos Siñaladas mercedes otorgáronche



C’unha folla de Murguía, e un colofón de Carré Aldao) (1917):

Os relses castelás e ricos homes que agora négate

O castro de Cañás (Boicentril) (1919): 2ª ed. corr. e aum., en ¡Terra a nosa! Supremento de El Noroeste (20.02.1919), vol. 2, A Cruña.

A

O cacique felón que t'esnaquiza Como esnaquiza o chan galaico

MUROS

Tramandolle as arterias d'o Progreso Para él medrare…

Soberbia vila que vestixos gardas D'un pasado feliz que non se atoupa N'os ciclos que hoxe fuxen camiñando

Os tesouros que o mar a o home regala

Sin rumbo certo,

E en estractlva industria se converten,

Deixa que a miña lira presto sone

Elementos en non remotas fechas

Y en acordes de ledas armonías

De vida foran

Gabarte poida cal ti así o mereces,

Pra ti; mais hoxe, centralismo fatal

Meigo curruncho,

Que a España rila, matou teu benestar...

D'esta patria adourada, que esquencida

E vas xomendo... e a eito ti esmoreces,

De cote pol-os seus, en pranto horrendo

Muros amado ¡...

Fendéndoa van, sin que o sosego veña A calmal o seu dor...

Fermosa vila que d'encantos chea E que o mar vai rolarte pol-o ondeaxe

A o celta valeroso ti recordas

Que a cotio de yodo te perfuma,

A o grego e a o fenicio agarimaches,

¡Que te saüdo¡…

e d´o roman presentas n´o teu seo, Mostras d'abondo.

E a o saudarte, cal a gaviota

A maxestá d'o dolmen e o menhire,

que axiña cruza tu alongada ría,

O altivo Castro o vale domeñando

Donde a vella Brigancia, os aires levante

Dendes d'a Serra, Louro e Miraflores,

Os meus suspiros

23

Resumindo: A ESMORGA P/ Luis Villar.

lientar tamén a brutalidade que o vai caracterizando

A esmorga é unha novela tremendista escrita por

ó longo de toda a obra.

Eduardo Blanco Amor, publicada en Buenos Aires

Cando Cibrán os ve, estos convenceno para que

en 1959 e en Galicia en 1970. Foi unha das

vaia con elesde esmorga. E pasan o día enteiro po-

primeiras novelas galegas de posguerra, e marcou

los baixos fondos da cidade de Auria, en Ourense,

un fito na historia da literatura galega. A súa repercusión nas xeracións posteriores levouna a ocupar un lugar destacado do canon literario. O libro foi adaptado ao cinema e mailo teatro e traducido a varias linguas.

Capitulo I: No primeiro capítulo Cibrán aparece declarando nun xuízo, narrando o acontecido nunha noite co Milhomes e o Bocas, dous amigos seus.

No xuízo só fala el contestando ás preguntas do xuíz que actúa como interlocutor “mudo” na declaración de Cibrán; aparece definido por un guión e tamén polas alusións que Cibrán fai ó mesmo durante as súas declaracións. Cibrán nomea varias veces o “pensamento”, que é como o remordimento e o arrepentimento que sinte por aquela noite de troula, bébedo.

Cibrán, descríbese como un home humilde, de cla-

de borracheira, vagando por varios lugares e beben-

se baixa, que se acaba de reconciliar coa súa mu-

do sen cesar:

ller, e que quere refacer a súa vida e convertirse

Capítulo II

nun home responsable e respetable. Conta que

Despois de seguir vagando por Auria, de bar en bar,

cando vai cara o seu traballo, nun dia moi chuvioso

o Milhomes ten a idea de ir a un pazo onde traballa

atopa o Bocas e o Milhomes, dous amigos seus bé-

un parente seu, que lles invita a quedarse na bode-

bedos. Milhomes, tamén chamado “maricallas” ou

ga , onde seguen a beber. Por descoido préndenlle

“setesaias”, traballaba como xastre; tiña unha ma-

lume ó pazo e escapan de alí.

neira de ser moi burlona, e as veces era moi bruto;

Capítulo III

esto ten como consecuencias pelexas. O Bocas, o

Nunha das dúas aventuras, ó saír dunha taberna,

líder do trío dos esmorgantes, é un home corpulen-

deciden ir o pazo dos Andrada onde queren ver a

to, forte, e por iso, vencedor nas pelexas. É de sa-

24

unha fermosísima muller, xa que todos os do pobo

el. Cando o Milhomes e Cibrán escoitan os berros

din que alí vive, pero que pouca xente a ollou así

da muller van onda eles. O Milhomes intenta axuda-

que entran por un burato do xardín para podela ver,

la muller, e colle unha navalla, e aínda que Cibrán

e consiguen vela, está na galería e un deles, O Bo-

intenta detelo, iste mata ó Bocas dunha coitelada, e

cas, queda namorado dela.

logo fere, a Cibrán. O intentar fuxir cae nunha lagoa

Capitulo IV

xeada, e afoga.

Despois, como ainda teñen algúns cartos, deciden ir a casas de alterne, pero da primeira vótanos fóra,

e acusan o Bocas de asasino, decindo que a noite pasada deixou morto a un home; e na segunda tamén os votan; así que deciden voltar ós bares de bébeda.

Empezan a pensar en fuxir de Auria á mañá se-

Despois a garda civil colle a Cibrán , e cando este

guente nun tren, e entón aproveitan as últimas ho-

remata as declaracións o xuíz ordénalle voltar ó

ras nun bar, pero un home advírtelles que a garda

cuartelillo, pero desesperado, Cibrán colle a navalla

civil sospeita que van escapar e pensa esperalos na

que servira como proba e crávase con ela. Cibrán

estación.

morreu tras declarar ante o xuíz, aínda que o autor

Capítulo V

da obra informanos que non se soubo claramente

Como O Bocas ten a teima de estar coa muller que

como morreu, xa que tamén se mencionan os mal-

viran pola mañá. Deciden voltar á casa dos Andra-

tratos os que Cibrán foi sometido pola garda civil.

da; e así entran dentro da casa, onde o Bocas e o

Comentario persoal:

Milhomes rouban unhas alfaias. Pero enfádanse o

Creo que neste libro reflíctese moi ben a realidade

atopar a muller, que resultou ser unha boneca, e o

da época no que está narrado, especialmente nos

Bocas enfurécese e afirma que quere estar cunha

mundos marxinais da cidade de Auria, por como as

muller que non sexa unha prostituta.

persoaxes están descritas, o final e algo dubidoso

Para satisfacer a súa teima van ó vertedeiro de Au-

quedando sen descubrir como foi a morte do prota-

ria, onde vive unha muller, Socorrito, que din que

gonista, Cibrán.

está tola, e que quere ter moitos fillos, pero só con homes que ulan ben, o Bocas obrígaa a estar con

—xOx—

25

A NOSA XENTE MARIO SILVA Traemos ás páxinas de TMT a un personaxe, que aínda que non naceu en Muros ten ás súas raíces familiares na nosa xente. Mario Silva e fillo dun lourean que nos anos cincuenta emigrou a Venezuela. O seu pai, Manuel Silva Fernández (Manuel dá Roura), dende a lonxanía dá emigración, nunca deixou de lembrar, no pensamento, na palabra e na súa prosa e poesía, ás terras queridas de Louro e ás súas xentes. O seu fillo Mario e un vivo exemplo de superación ante ás adversidades; un exemplo como ou doutros moitos galegos que nados na emigración souberon adaptarse á terra que vos acolleu sen renunciar á loita polos dereitos dá persoa.

Na nosa labor de divulgación recollemos de diferentes páxinas esta pequena biografía de Mario Silva que ofrecemos aos nosos lectores.

Mario Silva García naceu o 25 de novembro de 1959 en Cidade Bolívar, estado Bolívar, no sur de Venezuela. É un político, e condutor de televisión venezolano. Foi condutor do programa La Hojilla na canle estatal Venezolana de Televisión (VTV), e do programa Sobre o niño do cuco transmitido por Makunaima Kariña Radio 104.9 FEMTÓMETRO (MK 104.9 FM).1 Actualmente segue conducindo o programa "A Hojilla", a través da emisora radial MK 104.9 FEMTÓMETRO, e por vía audiovisual a través do servizo Ustream.

Tanto o presidente Nicolás Maduro, coma o deputado Diosdado Cabello, anunciaron que Mario Silva regresaría á pantalla de Venezolana de Televisión o sábado 23 de febreiro de 2015, e exhortaron a toda a militancia revolucionaria a non se perder o retorno da HOJILLA, dando así inicio a unha nova tempada do devandito programa.

Fillo de inmigrantes españois, pai galego (Manuel dá Roura) e nai canaria, (Elena García), estudou primaria na súa terra natal no Colexio San Francisco de Asís. É bacharel graduado no Ciclo Diversificado Antonio Díaz, antiga Escola Técnica en Cidade Bolívar. Simpatizou dende mozo con organizacións de esquerda Liga Socialista e CLP de Bandera Roja nos anos setenta.

Ante a crise laboral que empezaba a recruar a finais 26

do primeiro goberno de Carlos Andrés Pérez e o goberno de Luis Herrera Campins, despois de laborado como debuxante técnico en ministerios e a etapa final de construción da Represa de Guri,

culminaría traballando no Bloque de Publicacións De Armas durante 19 anos ata 1999, cando é despedido por non acatar ordes do patrón, quen lle esixía premer a empregados baixo o seu cargo para que votasen en contra do referendo constituínte no que se aprobaría a Constitución da República Bolivariana de Venezuela de 1999.

Pasa a formar parte da páxina web Aporrea.org como caricaturista, articulista e contista. En 2004 nace «A Hojilla en Internet», como resposta á intensa campaña dos medios de comunicación privados e ante a eventual posibilidade dun referendo convocado pola oposición venezolana.

«A Hojilla en Internet» escribíase de luns a venres e chega a perfilarse como unha das columnas máis urticantes do chavismo. As visitas diarias a esta columna pasarían de doce mil e dende os programas de opinión dos medios privados, aínda cando trataron de ignorala, non puideron obviar comentarios que respondían ao irónico estilo de Mario Silva.

Ese mesmo ano 2004, xusto antes do referendúm revogatorio dese ano, «A Hojilla Digital» transcende e sae ao aire, La Hojilla en TV no cal compartía traballo con Eileen Padrón e Néstor Francia, que máis adiante se separarían do programa, na canle do estado venezolano VTV (Venezolana de Televisión, Canle 8); tratando temas de opinión da actualidade política venezolana, desmentindo o que consideraban «manipulación dos medios de

comunicación» de Venezuela. O mesmo slogan do programa «Resgando o veo mediático» define o fío do programa.

Actividade política A súa tendencia política é de esquerda, marxistaleninista, socialista e comunista. Apoia firmemente o proceso político coñecido como a Revolución bolivariana e ao Presidente venezolano Hugo Chávez. Foi obxecto de moitas controversias debido ao seu polémico programa televisivo La Hojilla, fortemente criticado por diversos sectores da oposición, pero tamén un dos máis populares dentro dos partidarios do presidente Hugo Chávez.

Aínda sen cursar estudos de Periodismo ou Comunicación Social, Mario Silva utiliza mecanismos comunicacionales que -no seu momento-, marcaron o inicio nos medios de comunicación afectos á Revolución bolivariana ao

latinoamericana como Fidel Castro, ao presidente de Bolivia, Evo Morales, ao vicepresidente de Bolivia, Álvaro García Linera, ao Chanceler de

Bolivia, David Choquehuanca e destacados políticos venezolanos, filósofos, escritores, cantautores revolucionarios, etc. No proceso de fundación do Partido Socialista Unido de Venezuela (PSUV), convocouse a unhas eleccións internas para elixir as autoridades máximas do partido. Mario Silva sería o terceiro máis votado do PSUV, detrás de Adán Chávez e Aristóbulo Istúriz.

No 2008 anunciou a súa intención de ser precandidato para a gobernación do estado Carabobo, estado situado no centro norte de Venezuela, o que o levou a participar e inscribirse nas eleccións primarias do Partido Socialista Unido de Venezuela (PSUV), sendo electo no proceso de primarias do PSUV pola maioría das bases co 61,25% dos votos,2 como o candidato oficial do goberno para esa entidade federal.

Non obstante, nas eleccións rexionais foi derrotado polo candidato opositor Henrique Salas Feo, resultando este vencedor.3 El PSUV alcanzaría a vitoria en 14 municipios do estado Carabobo, quedando como primeira forza desa rexión.

A derrota circunstancial da súa candidatura no estado Carabobo, non sería obstáculo para que o seu regreso á televisión como moderador de La Hojilla. A súa tendencia ao radicalismo de esquerda é criticado por opositores e polos que manteñen unha posición moderada dentro do goberno de Hugo Chávez. Non obstante, é no sector das masas populares, onde ten popularidade e aceptación.

Participaría nas primarias do Partido Socialista Unido de Venezuela (PSUV) que designaría aos candidatos para as eleccións a deputados do 26 de setembro de 2010 pola parroquia El Valle de Caracas, non resultando electo, sen deixar de seguir confrontando aos partidos de oposición venezolanos dende La Hojilla en TV.

incluír unha nova forma de espir a manipulación da información, confrontando mediante arquivos audiovisuais a opinión xerada a diario polos adversarios da Revolución bolivariana versus as súas actuacións, opinións e actividades políticas que mostraron no pasado. O afondamento no estudo das mensaxes subliminais e a semiótica, a radicalización nas súas opinións, a irónica irreverencia mostrada por Mario Silva ante as cámaras da canle do Estado (Venezolana de Televisión) e a vulgarización da linguaxe que vai dirixido esencialmente ás masas populares, xeraron unha clara polarización nos que lle seguen todas as noites. Mesmo, dentro do gremio xornalístico en xeral, aínda é percibido como unha "desviación" dentro da comunicación, non obstante os altos niveis de aceptación do programa La Hojilla en TV .

(17 a 25 puntos en share de audiencia).

Ademais do presidente da República Bolivariana de Venezuela, Hugo Rafael Chávez Frías, entrevistou personalidades relevantes da política

27

EL TIBURÓN PEREGRINO p/ Amado Barrera

(Cetorhinus maximos)

característica forma de su hocico, largo y comprimido en los jóvenes, recordando a una probóscide, aunque en el adulto es corto, subcónico y de extre-

Es el segundo pez más grande, sólo superado en

mo redondeado. No carecen de dientes, aunque

longitud por el Tiburón Ballena, si atendemos a la

nada que ver con los del gran tiburón blanco, con el

longitud de los ejemplares más grandes encontra-

que se puede confundir su silueta, son mucho más

dos, 12 y 18 m respectivamente.

pequeños (5-6 mm) y en forma de gancho, siendo

Ambos son totalmente inofensivos y también

realmente funcionales sólo las 3 o 4 filas de la man-

muy afines por su alimentación y por muchos carac-

díbula superior y las 6 o 7 hileras de la inferior. Pero

teres biológicos.

el peregrino anda casi siempre con su enorme boca

Centrándonos en nuestro peregrino, diremos

abierta filtrando plancton y una característica espe-

que es la única especie del único género de la fami-

cífica es que sus aberturas branquiales son muy

lia Cetorhinidae, lo que es ya es singularidad nota-

amplias: rodean casi todas las partes posterior y

ble.

ventral de la cabeza.

Este pacífico tiburón pasa bastante tiempo

Adjuntamos recorte de prensa de EL CO-

flotando o navegando lentamente en superficie con

RREO GALLEGO en que se informaba de la captura

el dorso a flor de agua, filtrando agua para capturar

accidental de un ejemplar joven. Ni antes ni después

su planctónico alimento (a 2 nudos por hora , filtran-

hemos tenido noticia de otro peregrino tiburón en la

do unas 100 t./h de agua) y que parece ser que a

ría, todo hay que decirlo.

fines de otoño baja a las profundidades y permane-

Bibliografía: Enciclopedia Salvat de las Ciencias

ce todo el invierno sin alimentarse.

Antes se le llamaba “tiburón elefante”, por la

28

29

La tragedia del Ariete (II)

¡Viva el Ariete, que vale por siete! p/ Amador Martín Armesto.

más de lo que esperaban, pero ya era tarde para dar vuelta, no es lo que se espera de un barco de Vayamos por partes.

guerra. A la altura de las Sisargas la cosa estaba

Sus dotes marineras no ofrecían ventaja alguna en

mucho más cruda. Y se continuó. Al poco, deja de

caso de grandes olas. No era cómodo en ciertos

funcionar la válvula giroscópica, que regulaba la

rumbos, cabeceaba y embarcaba mucho mar. Pe-

presión hacia las turbinas. Y se continuó. El buque

ro esto era común en muchos barcos de la Armada,

empezó a embarcar demasiada agua. Y se conti-

no eran anchos y estables cargueros,

nuó. Empezaron a fallar las bombas de achique, y

eran armas de combate donde primaba más la ra-

se continuó. Ya parecía que no habría motivo nin-

¿Qué fue lo que pasó?.

guno que justificase desistir del viaje.

El agua empezó a pasar a los depósitos de fuel y entonces se averió la caldera de popa. A las 17 horas, y sin conseguir sobrepasar cabo Silleiro, el viento, que roló más a sur, aleja al barco de su posición y el capitán manda arribar destino a Muros; pero una contraorden, ya con el barco a la altura de la ría, le impone dirigirse capeando hasta Marín, al objeto de reparar sus averías en las instalaciones de la Armada. Ya de noche, se inutiliza la segunda caldera. El casco se retuerce a pidez que la comodidad. En cuanto a su equipo

cada golpe de mar y se acaba produciendo un agu-

motor, no era de lo último de lo último, pero era

jero en la proa, a la altura del sollado de marinería,

algo habitual en la época. Doble turbina a vapor,

por donde entra agua en abundancia. Al amanecer,

alimentada por tres grupos de calderas indepen-

a las ocho de la mañana, no había presión en las

dientes calentadas con fuel, capaces, con sus

calderas de proa, y con la única caldera en servicio

30.000 CV. de llevar las 1.550 TM que desplazaba,

se inicia una serie de maniobras de emergencia. El

a treinta y dos nudos a tope. Como suele suceder

barco trata de alejarse de la costa, a la que las olas

en estos casos,

nunca hay una sola causa del

se empeñan en llevarlo, y se da la señal de soco-

desastre, sino una suma de fatalidades. En primer

rro. De Marín sale la fragata "Legazpi", al mando

lugar, el temporal. El Ariete tuvo que enfrentar ese

del capitán Pérez Linos. Ya antes de que llegue al

día olas de 12 m y vientos de 20 KmH. ¿Por qué

Ariete, acude el petrolero "Camporraso", en ruta

zarparon en esas condiciones? En el año 66 los

de Bilbao a Algeciras. Un gigante de 11.000 Tm. al

medios de previsión del tiempo eran rudimentarios,

lado de las 1.500 del "Ariete", al que casi arrolla en

en comparación con los de hoy día. Había mucho

varias ocasiones tratando de aproximarse para lan-

pronóstico cargado de "experiencia de veterano".

zarle un cabo. La maniobra no es fácil debido al

Hacia las 10 de la mañana el viento pareció amai-

estado de la mar, un marinero del petrolero fallece

nar y a las 11 se mantuvo sin ir a más, con lo que

por accidente manejando las estachas. A las 13,40

se mandó zarpar. Al salir de la ría se encontraron

horas, y ya el "Ariete" sin propulsión ninguna,

30

llega el "Legazpi" y hace un primer intento de darle

librando la roca donde se dejó algunas planchas del

amarre, sin éxito. Lo vuelve a intentar el

casco. Al final, sin máquina y sin posibilidad de go-

"Camporraso", pero el petrolero debe, no obstante,

bierno, habiendo perdido las lanchas salvavidas, el

desistir ante el peligro que supone para él el escaso

"Ariete" concluye en las rocas de Ardeleiro la que

calado de la zona. El "Legazpi" consigue al fin darle

iba a ser su última singladura.

amarre tras varios intentos. El "Ariete" larga una cadena para frenar el arrastre que apenas se nota,

El pueblo de Lira y de otras localidades próximas

y que más tarde tendría que ser cortada al quedar

estaban al tanto del discurrir de los hechos. La radio

atrapada en el fondo e impedir el movimiento del

costera de Finisterre fue dando las noticias sobre el

buque. El remolque se pierde por dos veces, un

caso y los barcos estaban a vista de la costa, des-

marinero de la fragata auxiliadora sufre accidental-

pertando el interés y la solidaridad de unas gentes

mente la amputación de un brazo. A pesar de ello, y

desde siempre ligadas al mar. El drama fue seguido

ante la proximidad de los bajos de "O Arguileiro", el

por los vecinos desde la costa, incluso salieron de

"Legazpi" lo intenta por cuarta vez. Situado a proa

Muros varias Bakas con la intención de recoger a la

del buque a la deriva, buscando la máxima aproxi-

tripulación del destructor, pero la marina se negó a

mación, en un momento una gran ola levanta al

tal auxilio: Un buque de guerra no se abandona así

Ariete impulsándolo hacia delante.

como así. Cuando el barco por fin embarrancó a

Desde el "Legazpi" ven lo que se les viene encima y

200 m de la costa, ya los vecinos estaban prepara-

dan avante toda, sin poder evitar ser alcanzados

dos con todo lo que su experiencia marinera acon-

por la roda del "Ariete", que cae sobre su popa tras

sejaba proveer: Cuerdas,

una corta persecución;

produciéndole daños de

mantas... las luces de los tractores... Una colabora-

cierta consideración, sin más consecuencias de pu-

ción inestimable para una disciplinada tripulación,

ro milagro. Todavía el "Legazpi" haría un quinto y

que condujo a un desembarco organizado y sin ago-

último intento, con el mismo resultado negativo. El

bios. Antes de comenzar, el barco fue amarrado no

"Ariete" pasa por el escollo "O Petón do Arguileiro",

sin dificultad a las rocas, para evitar que se despla-

31

bicheros,

salvavidas,

zase en medio de la maniobra y provocase males

empezaron a vir os primeiros, cheiños de chapapo-

mayores, yéndose otra vez hacia afuera o arrollan-

te de arriba abaixo." "Os rapaces axudaban tamén,

do a los marineros en el agua. La tripulación forma-

señalando o camiño pra chegar a carretera, xa non

ba en cubierta, esperando su turno para ser evacuada mediante un andarivel improvisado con una cesta; y aguantando las olas que superaban el barco, que a cada golpe de mar desembarcaban dos o tres marineros antes de que les tocase la vez. Y que más decir que no se haya dicho ya, sobre la ayuda desinteresada y total de los vecinos, sacando y cuidando aquellos chavales, empapados de fuel como venían, arropándolos y alimentándolos como harían con sus propios hijos, pues eran todos hermanos por parte de mar. La gente se repartió por las casas de Carnota a Muros, como se pudo,

se via". " O capitán, que foi o último en desembar-

tras pasar primero revisión médica en el dispensario

car, durmiu aquí. Cando chegou puxo un coitelo de

provisional, instalado en la planta superior de la pa-

prata enriba da mesa, o coitelo co que cortóu o ca-

nadería-bar del pueblo, el salón de fiestas.

bo do andarivel pra pechar o paso pra o barco"-"

Cuando llega el comandante médico procedente del

"Daquela non había teléfono no bar, había que ir a

Ferrol, solo puede constatar que Don Perfecto Do-

telefónica, ahí arriba, e non paraban de ir e vir."-"A

mingo García Caamaño, médico y a la sazón alcal-

capilla Dos Remedios estivo aberta toda a noite,

de de Carnota, asistido por sus colegas D. Serafín y

Moita xente pasou por alí. Ese ano, pola festa dos

el doctor Domingo Fabeiro de Muros, tiene ya todo

Remedios, veu o capitán general e trouxo a banda

solucionado y de la mejor manera: La tripulación ya

de música da Armada, de Ferrol."-"A o día siguinte

está siendo atendida y no hay ningún herido grave

do naufraxio veu un camión de Ferrol con uniformes

que evacuar.

i estaba o capitán xeneral, un tal Francisco, repar-

El "Ariete", partido en dos sobre las rocas, fue

tindo zapatos, coma un mais. Formouse unha morea

dado por irrecuperable el 2 de Marzo. Inmediata-

coa roupa que foron devolvendo os mariñeiros, da

mente la Armada procedió a desmantelar la artillería

que lle habían prestado nas casas."

y a evacuar la santabárbara: Granadas y explosivos

esas prendas se llevaron de recuerdo, conservadas

fueron arrojados al fondo en alta mar. Desguazado

como oro en paño, con todo el agradecimiento del

por la empresa "Dosil", en el lugar se quedó de re-

mundo.

Muchas de

cuerdo un ancla del buque. La rueda del timón se conserva en la capilla Dos Remedios, junto con una

¿Cómo era la fragata "Legazpi" ?

maqueta del barco.

En esta tierra de marineros, donde tantos hombres

Me acerqué a Lira, buscando datos in situ para

han servido en la armada, me permito ampliar aquí

elaborar este trabajo. En la panadería "Louro" me

algunos datos sobre el barco que en su día salió en

atienden Manolo, el hijo del panadero que cedió su

socorro del Ariete, que seguro que a más de uno le

local para atender a los marineros la noche del nau-

ayudarán a reverdecer laureles de sus años mozos.

fragio. También está presente otro de los protago-

El Legazpi era un buque de la denominada "Clase

nistas de aquella fecha: Juan Manuel Gómez, pa-

Pizarro",

trón mayor. Entre ambos van refrescando sus re-

"Sarmiento de Gamboa" y el "Vicente Yáñez Pin-

cuerdos. "O recordo coma si fora hoxe. Meu pai

zón". Proyecto español, de la Dirección General de

Xosé tiña o pan preparado pra meter ó forno cando

Construcciones Navales Militares, por el que se

32

como lo fueron el "Magallanes",

el

construyeron 8 buques cañoneros que costaron 50

lugares de la ría donde el mar causara grandes

millones de pesetas cada uno en su día, fue bota-

destrozos. El mismo domingo visitó Muros, Carno-

do el 3 de Agosto de 1.944 y entregado a la arma-

ta y Lira, donde agradeció a sus vecinos la colabo-

da un año más tarde. Entró en servicio el 18 de

ración prestada en el salvamento. El lunes acudió

Agosto de 1.951. Medía 95,21 m de eslora, 12,15

a una misa en Marín por las once víctimas que de-

m de manga y 3,78 de calado, un desplazamiento

jaron aquellos temporales. En 2016 se cumplirán

de 1.685 Tm. y un motor de 6.000 CV que le permi-

50 años de la tragedia..

tía alcanzar los 20 nudos. Su tripulación la compo-

Para saber más:

nían 255 hombres. Reconvertido a Fragata con el

"La odisea de la fragata Ariete en la Costa de la

distintivo F-42, formaba la escuadrilla 41, junto

Muerte", Vicente Cuquerella Jarillo. Vicealmirante

con los minadores "Júpiter" y "Vulcano".

de la Armada.

Efemérides.- El 19 de Abril de 2006 se celebró en Lira, en el lugar del embarrancamiento,

una

reunión de supervivientes de aquella tragedia, siendo alcalde de Carnota Don Xosé Manuel García.

El Decreto de Presidencia del Gobierno 3290, de 29 de Diciembre de 1.966 otorga "Por sus méritos en la asistencia a la tripulación del Destructor Ariete, el título de Muy Humanitaria a la villa de Carnota." Se repartieron 67 medallas al mérito civil, de diversas categorías, a los vecinos que ayudaron aquella noche.

El Ministro de Marina, el ferrolano Pedro Nieto

"Naufragios de la Armada Española". Alejandro

Antúnez, viajó a Marín el 27 de Febrero para salu-

Anca Alamillo y Lino J. Pazos Pérez.

dar a los náufragos del Ariete y felicitar a la tripulación del Legazpi. Luego visitó Portonovo y otros

33

"1966. Naufragio de la Fragata Ariete". Javier de Tapia Blanca Mazarrasa.

MONTE LOURO Do blog do profesor Emilio Xosé Insua (http://ainsuadoinsua.blogspot.com.es/) recollemos este magnifico comentario sobre a novela de Luis Rei Núñez, “MONTE LOURO”. Vale a pena pasar polo blog do profesor Insua, nel atoparemos interesantes artigos sobre temas moi variados.

MONTE LOURO, DE LUÍS REI NÚÑEZ (Unha peripecia vital transoceánica) Editouse en 2009 da man da colección de Narrativa das Edicións Xerais de Galicia, a novela gañadora da vixésimo sétima edición do Premio de Novela Longa Eduardo Blanco Amor, organizada polo Concello de Burela. Trátase de Monte Louro, da autoría de Luís Rei Núñez (A Coruña, 1958), presentada ao certame baixo o lema "Arcadia bis" e merecedora do citado galardón por decisión unánime do xurado.

O autor, ben coñecido xa pola súa brillante biografía do rianxeiro Rafael Dieste (A travesía dun século), por poemarios como A rolda invisible e Alma mareira e por obras narrativas como Expediente Artieda, A estrela dos polisóns, Toda a vida ou O señor Lugrís e a negra sombra e pola súa recente participación como cabeza da candidatura municipal da Marea de Pontevedra ofrece neste seu Monte Louro unha novela de enorme alento e calidade, moi ambiciosa do punto de vista estrutural e argumental, escrita nun galego rico e pulcro e, por iso mesmo, chamada a se converter nunha referencia imprescindíbel no panorama da narrativa galega da nova centuria.

Monte Louro reconstrúe en catro grandes capítulos a complicada peripecia dun individuo desde a súa infancia no Muros da inmediata posguerra a carón da súa pobre nai, "viúva de vivo", e do seu avó Domingos, que lle ensina a pescar, ata o seu internamento nun psiquiátrico bonaerense nos anos setenta, onde o acabará atopando en 1983 unha filla cuxa existencia el propio ignoraba.

Ao longo da novela, o protagonista verase impelido a fuxir en varias ocasións (de Muros a Barcelona, primeiro; de Barcelona a Bos Aires, despois) e terá que mudar mesmo de nome e apelidos varias veces (Delio, Artemio, Yago...). Irá así medrando, coñecendo os resortes máis profundos da conduta humana, gozando dalgúns grandes amores e enfrontándose a todo tipo de reptos e desafíos, sempre coa paisaxe de Monte Louro como ancoraxe espiritual necesaria para non derramar a propia identidade.

Os amantes da cultura marítima, coidamos, toparán especialmente celmosas e significativas moitas das páxinas desta grande novela, nomeadamente da súa primeira parte, "O fillo da robinsona", en que se recrea con trazo maxistral o ambiente mariñeiro do Muros de antes e despois da guerra do 36. Retrátanse aquí, efectivamente, as marcantes diferenzas sociais entre proletarias da conserva, reghateiras e fillas de patróns e armadores (os Artaza, os Romaní, etc.) e as evolucións e loitas da rillotería masculina criada na ribeira. Tamén se evocan o espertar, auxe e desfeita posterior do societarismo mariñeiro no porto muradán (representado na obra polo personaxe Xacobe), algunhas traxedias no mar e mesmo os baños nas praias da contorna das humildes "poubanas".

Páxinas brillantes, emotivas e ben escritas, que tornan máis máxico, se couber, o perfil xa de seu inesquecíbel do Monte Louro real.

34

A Fonte da Pontella do Maio p/ Elixio Vieites.

Tipo de ben: Fonte, Concello: Muros Parroquia: Esteiro (Santa Mariña) Lugar: Maio, O Outra denominación do ben: Fonte do Maio Cronoloxía: Século XX, Descrición: Fonte de pedra situada en Esteiro, no barrio do Maio, e que consta dun tronco central e unha gran pía octogonal feita de bloques de granito. Cada lado da pía está feito dun só bloque que ten adorno de aresta, cerca da base, e borde redondeado e saínte na parte superior para facer de pousadoiro. O tronco central de catro lados con adorno de moldura ao nivel dos canos e rematado en pequena cornixa coroada con forma piramidal estriada que serve de basea unha figura de copa.

Cada lado do tronco cuadrangular ten un cano que verte polo medio de dúas barras de ferro que serven de apoio aos recipientes de recoller auga. Segundo a placa que consta nun muro do entorno, foi feita polo canteiro alcumado “O Neto de Reboredo

Afeccións

“ en 1911 e sendo o alcalde daquel ano D. José

Ten camiño de acceso?: Si

Romaní. Á fonte foi anovada no 2001, e fíxoselle

Está cuberto de maleza: Non

unha homenaxe no 2011, no seu centenario, o cal

Está afectado por algunha obra: Non

foi celebrado polos veciños con diversos actos.

Estado de conservación: Moi bo Atópase en perigo nestes momentos?:

Propiedade: Pública Uso actual: Equipamento Código no Catálogo da Xunta:

Onde está localizada:

Categoría do Ben: Catalogado (Catálogo da Xunta e dos PXOM)

Latitude: 42.7973924021

Elementos mobles:

Lonxitude: -8.97480010986

Tradición oral: Referencias bibliográficas: http://www.quepasanacosta.com/?p=10659 http://www.planeamentourbanistico.xunta.es/ siotuga/documentos/urbanismo/MUROS/ documents/22396CA018.pdf (pax.7 de 18)

35

CONTESTACIÓN ATINADA p/ Marcelino García Lariño

vían, pois un andaba ó mar e outro adicábase as cousas do clero.

Como todos sabedes hai moitas clases de

Mais un día, co gallo do enterro dun conveciño,

contestacións. Unhas moi afortunadas e outras que

don Manuel, o crego, viu ó Antonio na igrexa, e moi

non din nada; hainas que comprometen, tamén nas hai insultantes, inxuriantes, abraiantes, ofensivas, provocativas e tamén aldraxantes. E non digamos xa as afagantes, aduladoras e eloxiantes.

E tamén, como igualmente sabedes, hai moitas formas de preguntar: Unhas veces con malicia, outras con retranca, con maldade, perversas e moi ruíns. Hai de todo, igual que as contestacións.

Moitas veces no se pregunta só para saber, senón

amable,

para humillar ou desprezar.

non

lle

coubo

o

pan

no

corpo,

arrechegouse a el, e díxolle:

Hai tamén quen se da moi boa maña para

–Antonio, ó cabo de doce anos que levo na

preguntar, que ten facilidade e sabe arrincar o que

parroquia, é a primeira vez que che vexo na igrexa.

desexa saber, que é mesmo que dicir que sabe E o Antonio, moi afable tamén, contestoulle:

tirar da lingua. E por contra, tamén hai quen sabe dar resposta e replicar de mala maneira deixando

–Pois eu nos trinta anos que levo pescando ó

quedar mal o que, talvez con mala intención, fixo a

bacallau en Terranova tampouco vin a vostede por

pregunta.

alá.

Ás veces soamente están o preguntador e o preguntado, e outras que se fan e se contestan á vista do público, como esta que vos vou contar: O

cura

da

parroquia

e

máis

Antonio

do

Chascarraschás eran veciños, pero non tiñan moito roce que digamos por non dicir ningún; cada un andaba ó seu e aguantaba como podían os seus cotiáns quefaceres, que non eran poucos. Aínda que vivían bastante preto un do outro apenas se

36

A voz dos nosos poetas

Fotografía: Nieves Formoso Vidal.

Naraio p/ Agustín González López

Na eternidade, amor,

Altos na luz, outeiros arredados,

máis prodixiosa.

sen xente, sen camiños, sen estradas...

Co corazón escribo. É cousa dura.

Fondos curros e picos enfiados

É dura de pelar a despedida.

a altísimas rexións iluminadas...

É dura de parar esta tortura

Densas fragas e vales solagados

que abrolla torrencial pola ferida.

Co corazón esculpo unha escultura, esencia dunha estampa inmaculada;

en profundo verdor; humanizadas terras de brañas, ríos, leiras, prados;

excurso, divagar, literatura,

xeometrías sen fin multiplicadas...

refén a túa estancia imaxinada.

Agárdame, Naraio, vou ós cumes,

Seguro, alá, no Edén, hai un regazo onde te acolleu Deus como é debido; por certo, o teu ladrar foi promovido coma expresión de fe de fondo trazo.

SÚA, fiel e formal, pura e preciosa, na eternidade, amor, máis prodixiosa.

ás vixías, as altas fermosuras; á luz que me arrebata as pesadumese,s O mar aberto, areas e brancuras.oo Louro en cristais, semáforos de lumes..o O rueiro no sol... Nós nas alturas...

(Rioderradeiro)

37

A serpe da pila da auga bendita da parroquial de Muros p/ Manuel Lago Álvarez

transmita a través da auga.

Entrando pola porta principal da parroquial de Santa María

Esta teoría pagán sostena o estudioso i escritor Juan

do Campo de Muros, a man dereita, achegada ao fuste

García Atienza (1930-2011), no seu libro “Segunda Guía

dun dos arcos carpaneis que sosteñen o coro alto,

de la España Mágica”, (http://www.gbv.de/dms/sub-

atopámonos con unha pila de auga bendita. Labrada en

hamburg/386943168.pdf)) quen o escribir sobre a nosa pila

pedra, e de estilo románico, esta pila,

agora situada

entrando a dereita, nalgún tempo estivo colocada no lado esquerdo, como así o amosa unha fotografía de principios dos anos vinte do século anterior.

Formando parte do labrado da pedra, a pila ten no seu interior a alegoría dunha serpe. Ben conservada, enroscada en espiral, a cabeza da serpe mira ao interior da nave, en directo ao este, onde se atopa o presbiterio co seu altar maior.

Non é que a pila románica de Muros sexa única, pero si que chama a atención o feito da serpe dentro dela, polo que cabería divagar acerca das intencións do mestre canteiro que a esculpiu.

Unha serpe somerxida nas

bendicidas augas podera ter unhas dobres intencións. A serpe sempre foi considerada polo cristianismo como indutora do mal; por ela, Adan i Eva, foron expulsados do paraíso e por elo, Deus a maldixo. ("Porque has hecho esta cosa, tú eres la maldita de entre todos los animales domésticos y de entre todas las bestias salvajes del campo. Sobre tu vientre irás, y polvo es lo que comerás todos los días de tu vida" (Gén 3:14).

dí: «la serpiente del Paraíso tentó a nuestros primeros padres ofreciéndoles el fruto del Árbol del Conocimiento, no del Bien y del Mal como se empeñan en traducir los

E así, maldita a serpe, a intención do mestre canteiro non

cristianos. Una serpiente en el fondo de la pila no hace otra

foi outra que ao labrala na pila para que estivera

cosa que bendecirla, transmitiendo el conocimiento a quien

constantemente dominada polo “Ben” que supón a auga

se santigua con esa agua lustral y poniéndole en

bendita, a serpe quedaría proscrita para facer calquera tipo

condiciones de captar el misterio con el que va a

de mal. Esta e non outra sería a intención do artista. Non

enfrentarse en el templo».

cabe pensar que no tempo en que a pila foi labrada e colocada no templo, pudera darse a interpretación pagan de que a serpe como animal portador de sabiduría a

Estas afirmacións puderan, pero non. A pila poido ser esculpida nos séculos XI-XII; o templo actual foi construído sobre un edificio románico xa existente, e este, como era 38

Oestrímnia e Oestrímnicos os habitantes destes lugares e campos, despois do castigo dos serpes puxéronse en fuga baleirando esta terra ata do seu propio nome.

Si recompoñemos todo o anterior podemos facernos mais coa idea de que a serpe labrada na pila nada transmite, e mais foi a orde dalgún eclesiástico que ordenou que nun lugar no que se adoraban as serpes, se simbolizara de forma expresa o dominio da nova relixión sobre ritos anteriores, e nada mellor que cristianizar a serpe sumerxíndoa na auga bendita.

Fai uns anos, pila e templo de Muros, foron tamén obxeto dunha investigación por parte de Epifanio Alcañiz, investigador das enerxías telúricas, quen determinou que: “La Ex-colegiata de San Pedro cuenta con un vórtice de 19500 UB en su interior y uno de 13500 UB* en el crucero moi habitual en históricas épocas, en lugar onde se

de la entrada. El que esculpió la pila… sabía muy bien lo

prácticaban ritos e cultos anteriores e posteriores ao

que hacía, al margen de la simbología que se le quiera

Cristianismo.

Tamén lembrar que entre os antergos

otorgar a la serpiente enroscada no deja de ser una espiral

poboadores de Muros se atopaban os “saefes”, (ou

que energiza el agua que contiene la pila, unas 9000 UB,

sefes,ou ofis, do grego όφις, de onde tamén Ophiussa,

la calidad biótica del lugar es de 7800 UB” estaríamos pues

terra das serpes) foron un pobo da Idade de Ferro que habitou o sur de Galiza e Portugal e que, mesturándose cos oestrimnios, deu orixe ao pobo galego. ( e de pasada... a esta Ophiusa fai referencia o escritor romano Rufo Afesto Avieno, na súa Ora marítima, na que describe tamén as costas galegas no século IV dc.

Neste poema “Ora maritima”, (146 a 155) cando falando dos oestrimnios (loca et arva Oestrymnios habitantibus), narra como estes foron expulsados das súas terras por unha invasión de serpes: Retrocedendo polo litoral de Ophiussa cara dentro e plano, o mar insinuase e -coma contei antes- internase nas terras, ó que chaman Sardo,

con un lugar especial con una importante Energía Telúrica.

9000 Unidades Bovis, medidas co famoso biómetro de Bovis, no lugar que ocupa a pila, non é que sexan moitas unidades, pero quédame a dúbida de saber si no seu

empregándose sete días de marcha a pé.

primitivo emprazamento as unidades eran máis ou menos,

Ophiussa ten o morro tan para diante saído

ou ben, si as enerxías telúricas desprazáronse de lugar

canto escoitas que se deita a illa de Pélope

xunto coa pila, aínda que a distancia entre ámbolos dous

en terras gregas. Esta terra primeiro chamada

lugares non é moita.

39

COLABORA:

CONCELLO DE MUROS

40