The Muros Times nº 28 - Febreiro - Marzo - 2016

The Muros Times -Revista Dixital Muradana de Arte e Cultura-

Nº 28 FEBREIRO-MARZO—2016

REVISTA DIXITAL DE ARTE E CULTURA 1

The Muros Times Nº 28—FEBREIRO—MARZO —2016

Indice: Carpobrotus edulis (p/ Amado Barrera)

Páx. 3

Repaso pola historia de Esteiro (p/ Santi Llovo)

páx. 4-9

Bandas Xuvenis Musicais de Muros (p/ Alianza Uhía Patiño)

páx. 10-12

Tradicións de Muros en Semana Santa

páx. 13

Monte Louro e Lagoa de Xarfas (p/ Elixio Vieites)

páx. 14-15

Céltiga e Muros (p/ Manuel Lago Álvarez)

páx. 16-17

¿Qué pasa después del infarto cardiaco?

páx. 18-19

Os protocolos notariais do Distrito de Muros

páx. 20-21

A botella viaxeira (p/ Amado Barrera)

páx. 22

O brasón da Capela do Carmen (D. Ramón de Artaza Malvarez)

páx. 23

Os nosos fotografos (Carlos París Romero)

páx. 24-25

Dúbidas do Galego: Os nomes dos dedos (p/ César Lorenzo Gil)

páx. 26-27

A cabana do Beato Arias del Fresno (p/ Xokas Figueiras)

páx. 28

Imáxenes da Parroquial de Muros (p/ Pablo Andrade.)

páx. 29-31

O informe da Real Academia da Historia (p/ Manuel Lago Álvarez)

páx. 32-33

Garantía de confesión (p/ Marcelino García Lariño)

páx. 34

A Voz dos nosos poetas (Manuel María Pena Silva)

páx. 35

A Voz dos nosos poetas (Agustín González López)

páx. 35

Un contiño rabelo (p/ José María García Rodríguez)

páx. 36

As Igualas médicas en Muros (p/ Manuel Lago Álvarez)

páx. 37-39

“THE MUROS TIMES” non se responsabiliza nin se identifica coas opinions verquidas por parte dos seus colaboradores nos materiais publicados.

Director: Jorge Lago Rama - Editor: Manuel Lago Álvarez Difusión da Cultura—

Depósito legal : C2437-2013 2

Quitameriendas y Azafrán silvestre p/ Amado Barrera.

Ah, parece ser, que Merendera montana es endé-

El gallo canta y, porque canta, amanece.

mica de nuestra ibérica península y el muy sur de

De igual manera estas flores florecen y, porque lo

la Francia (quizás no pase de donde no pasaba la

hace, antes anochece. O sea, que cuando ellas

“Marca hispánica”, mire usted qué cosas, dicho

vienen, lo bueno se acaba, llega el mal tiempo.

sea lo cual de manera informal).

Porque ellas campean, la merienda de campo se acaba.

La mejor señal para diferenciarlas es que el safrán

La vemos los muradanos por doquier en cuanto el campo pisamos, que montañoso es. Aunque lo de “montana” no lo toméis en serio, no hace falta mucha montaña para que estas flores hermoseen buenos campos de pasto o fértiles suelos del sotobosque. Aunque es cierto que se ven más M.m. según más subimos hacia Torea por ejemplo.

Importante dato al ojo: No la probéis siquiera, es tóxica la traicionera. Por eso hay tantas, que las vacas ya lo saben y las ovejas también (¿pero cómo demonio lo saben ellas?), Los topos sus bulbos bravo (Crocum nudiflorus) es que ésta última tiene

ramonean, son menos venenosos, disque. De pa-

estilizado porte, un tallo de hasta 15 cm, mientras

so le hacen un favor, pues así estimulan formación

que la mejor llamada “quitameriendas” (Colchicum

de nuevos bulbos.

montanum:Merendera montana) se queda pegada

Más detalles encontraréis si en guguel los buscáis.

al suelo, la muy rastrera.

De nada.

(La M.m. de la imagen parece tener más de 6 pétalos, pero es porque estan brotando de dos bulbos —o—

pegaditos).

3

REPASO POLA HISTORIA DE ESTEIRO. OS ORÍXENES (I) 1583, foron os ingleses que en varias ondadas

Do libro de Santi Llovo

asolaron as nosas costas. Un dos protagonistas

"MEMORIA SALGADA DUN POBO"

máis relevantes daqueles ataques foi Francis Dra-

Dende tempo inmemorial os núcleos de poboación

ke que en 1585 e 1589 fixo varias incursións, che-

da costa galega foron regularmente atacados por

gando a destruír as cidades da Coruña e Vigo.

hordas de guerreiros e piratas de distinta orixe. As

A principios do século XVII foron os piratas turcos

primeiras das que se teñen constancia procedían

os que saquearon as aldeas e vilas das Rías Bai-

dos países escandinavos, como Noruega, Suecia ou Dinamarca. Os vikingos ou normandos invadiron durante séculos as costas atlánticas europeas.

Hai rexistradas, a lo menos, catro incursións a Galicia nun período de case 200 anos. A primeira foi arredor do ano 841, a segunda entre 858 e 861, a terceira entre os anos 966 e 971, e por último a correspondente ó período comprendido entre os anos 1008 e 1038. Resulta especialmente significativa a rogativa que diariamente se facía nas igre-

xas. Durante todo ese século e o seguinte, navíos ingleses e franceses, os denominados “corsarios”, atemorizaron regularmente toda a costa galega.

Desa época é a construción da meirande parte dos

xas durante séculos, ata hai ben pouco: “A furore

baluartes defensivos costeiros, como o castelo de

Normannorum líbera nos, Dómine”.

Muros e as garitas de vixilancia como a de Monte

Logo das invasións normandas, no século XII apa-

Louro, que mediante sinais de fume avisaban aos

receu a piratería árabe que foi quen de fustrigar ás

veciños da chegada de barcos “sospeitosos”. A

poboacións “cristiáns”, chegando incluso á costa

última gran incursión foi a sufrida por Muros en

galega. O Arcebispo “Gelmírez”, en 1120, fundou a

plena guerra da independencia: o 26 de marzo de

chamada “Armada de Galicia” para defender a

1809 un ataque das tropas francesas, que entraron

costa próxima a Compostela dos piratas árabes.

na ría a bordo de varios navíos, saqueou a vila

Despois dun período máis ou menos “tranquilo”, a

queimando preto de 190 vivendas.

partires dun embargo decretado por Felipe II en

É doado entender por qué, durante moitos séculos,

4

os núcleos de poboación en toda a costa galega

rreiro, no tomo II da súa obra “Historia de S.M.I

estaban afastados do mar ou ben defendidos con-

Catedral de Santiago”. No documento noméanse

venientemente. Como queira que as murallas e

as igrexas do “Comisso” de Carnota, pertencente á

castelos unicamente as podían construír vilas de

diocese de Iria Flavia. Entre outras de doada iden-

certa entidade, a única defensa dos lugares e alde-

tificación reflicte a “ecclesia ad stario ad zendemi-

as da costa, e Esteiro non foi unha excepción, era

re”. Ramón de Artaza no seu libro “Historia de la

a súa localización estratéxica, en lugares escondidos, como a Silvosa, ou de doada escapatoria cara á montaña, como o Maio e Solleiros. En todo caso, apartados da beiramar.

Dito isto, convén ter presente que antigamente o topónimo “Esteiro” non se correspondía con ningún lugar concreto. Era o esteiro do Río Maior e o conxunto de lugares que estaban no seu contorno, formaban a chamada freguesía de Esteiro.

Precisamente as primeiras referencias escritas de Sepulcro de Don Suero Gomez de Sotomayor

Esteiro como núcleo independente de poboación son de carácter eclesiástico. A posible primeira referencia sobre a existencia dunha igrexa en Es-

Villa de Muros y su distrito” interpreta que se está a referir a Esteiro e a Muros respectivamente.

Independentemente da veracidade desa interpretación o que si é certo e que en 1451, o entonces arcebispo de Santiago, don Álvaro de Isorna, outorgou un foro sobre varias freguesías do alfoz de Muros a don Suero Gómez de Sotomayor, logo de que quedaran vacantes pola morte de don Alfonso de Carranza, dean que fora da Igrexa de Santiago.

Entre estas freguesías estaban a de Santiago de Tal e a de Santa Marina de Esteiro. En 1485 o que fora mariscal Don Suero Gómez de Sotomayor (A coñecida como "Torre de San Sadurniño” de Cambados son os restos dun castelo que mandou levantar o mesmo Suero Gómez de Sotamayor sobre os restos doutro que o Arcebispo Xelmirez construíra para se defenderen dos normandos e que se esnaquizou na revolta Irmandiña.), outorgou testamento legando o foro sobre as mencionadas freguesías ao seu fillo don Payo Gómez. Co-

teiro data do ano 830. O dato aparece nun documento atribuído a Trictino, delegado do Rei Alfonso II, publicado polo historiador Antonio López Fe-

mo queira que don Payo morreu novo, o dereito transmitiuse a un fillo natural de don Suero chamado don Ferrán Yáñez de Sotomayor.

5

Ferrán Yáñez de Sotomayor casou con Urraca Ares e o fillo de ambos, tamén chamado Suero Gómez de Sotomayor, herdou o dereito, aínda que, por conta das mencionadas freguesías, preiteou co arcebispo de Santiago. O resultado do litixio plasmouse no seguinte acordo: “En la ciudad de Toledo a doce días del mes de junio de 1529, don Suero Gómez de Sotomayor y el arzobispo don Juan Pardo de Tabera, llegaron a unas capitulaciones sobre dichas feligresías, otorgándole el Arzobispo foro por su vida, la de un hijo y un nieto, tres vidas y no más….”.

Don Suero Gómez de Sotomayor casou con dona Ginebra de Haro y Acuña e o seu fillo don Diego Álvarez de Sotomayor foi quen recibiu por herdanza o foro. “… en Madrid a ocho días del mes de marzo de 1530, el Arzobispo de Santiago don Juan de Tabera, por fallecimiento de don Suero, ratifica con don Diego, el acuerdo y capitulaciones a las que Igrexa parroquial de San Miguel de Valadares

había llegado con su padre…”.

A súa vez don Diego casou con dona Juana de Castro y Guisamonde. Do fillo destes, chamado

formaba parte do “Arciprestazgo de Entíns, junto

novamente Suero Gómez de Sotomayor, transmi-

con Muros” e reflectía literalmente o seguinte:

tiuse ao seu neto don Pedro Álvarez de Sotomayor,

SANTA MARIÑA DE ESTEIRO. ANEJO DE TAL

última “voz” do foro, que tamén tería preito co Arcebispo de Santiago no ano de 1600 .

“Esta felegresía tiene veinte y nueve feligreses. Los fructos doze partes: las siete y un desmero, la cura

A resolución do preito non debeu resultar favorable

y tres, por sincura, el cardenal Represa, las dos por

para os intereses da familia dos Sotomayor, porque

sincura, don Lope de Montenegro, hierno de Don

na seguinte referencia atopada aparece a familia

Phelipe. La cura presenta el Monasterio de Sant

dos Montenegro de Pontevedra, sen saber nestes

Martín, la sincura que tiene el cardenal es de pre-

momentos nin cando nin como se lle transmitiu o

sentación del Monasterio de Sobrado y la que tiene

foro ou o dereito sobre a freguesía, caso de que así

Don Lope es mera collativa eclesiástica. La fábrica

fora. Trátase dun documento datado en 1607 deno-

no tiene renta ninguna, sino unos cuartos de ye-

minado “Memorias del Arzobispado de Santiago”

guas .

escrito por don Gerónimo del Hoyo, canónico, cardeal e visitador dese arcebispado. Neste documen-

Dunha primeira análise do contido deste documen-

to, don Gerónimo, ao pouco de ser nomeado por

to pódese concluír varias cousas: En primeiro lugar,

Don Maximiliano de Austria, relacionaba os arci-

os 29 veciños viñan a corresponder a unha poboa-

prestados pertencentes ao Arcebispado de Santia-

ción aproximada de 150 persoas. En segundo lu-

go e facía un pequeno relatorio económico e social

gar, neses tempos a bisbarra tiña algún tipo de de-

de cada freguesía. Referido a Esteiro, recollía que

pendencia con Don Lope de Montenegro, nobre da

6

cidade de Pontevedra. Este dato resulta certamen-

sidor apostólico da Igrexa de Santiago e herdeiro

te curioso porque os Montenegro e os Sotomayor,

do foro, por testamento outorgado en Santiago o

os anteriores titulares do foro, con Pedro Madruga

16 de marzo de 1678, deixa e institúe como her-

como principal expoñente, eran inimigos acérri-

deiros de todos os seus bens e dereitos aos seus

mos. En terceiro lugar, en materia eclesiástica, a

irmáns D. Alonso Martínez e Dª María Martínez e

“sincura” era dos mosteiros de San Martín

aos fillos de do seu irmán D. Juan Martínez de la

(probablemente San Martín Pinario de Santiago) e de Sobrado.

En 1630 o entonces arcebispo de Santiago, Fray José González de Villalobos, volveu a outorgar o foro sobre a freguesía de Esteiro: “En la ciudad de Valladolid a 19 días del mes de mayo del año de 1630, por cuanto el foro de las cinco feligresías del alfoz de Muros estaba vaco, se le hace nuevo a favor del doctor Francisco Martínez de la Vega y su mujer doña María González de Villalobos (obviamente familiar do arcebispo). Por dicho foro sus descendientes se intitularían “Señores de Valladares”.

A partires dese ano de 1630 o foro sobre a freguesía de Esteiro vai formar parte deste novo “Señorío de Valladares” e, xeración tras xeración, vaise transmitir entre os descendentes de don Francisco Martínez de la Vega e a súa dona. Unha vez falecido don Francisco, dona María González de Villalobos, a súa viuva, outorgou testamento en Pontedeume o 3 de xuño de 1655: “.... y digo que

Vega. Como queira que don Alonso, tamén inqui-

yo tengo un fuero de la dignidad arçobispal del

sidor de Santiago e a súa irmán María, morreron

Señor Santiago con cinco feligresías en el alfoz de

sen descendencia o Señorío de Valladares, e con

Muros que son: Santiago de Tal, Santa Marina de

el o foro sobre a freguesía de Esteiro, pasou en

Esteiro, San Miguel de Valladares, San Mamed de

1725 aos fillos que Juan Martínez de la Vega tivo

Albores y San Martiño de Fonte… …pension en

con María Piñeiro do Vilar.

cada un año ocho ducados y ocho marabedis y en

Dos catro fillos da parella, Roque, Alonso, Juan e

el seme da facultad para poder nombrar la persona que a mi mejor me pareciere para que suceda

María Martínez de la Vega, foi esta última quen

en dicho fuero…”. No citado documento nomea

transmitiu o señorío. María casou con Pedro Antonio Bermúdez de Castro e a partir dese momento,

por fillos e herdeiros a: D. José Martínez de la Vega, D. Alonso, D. Juan, Dª Tomasa, Dª María e Dª

os titulares do Señorío de Valladares levaron ese

Magdalena Martínez de la Vega, mujer de D. Fran-

apelidos . O seguinte titular do Señorío foi don

cisco de Saavedra y Carnero do Vilar.

Juan Antonio Bermúdez de Castro e os seus descendentes o ostentaron ata a abolición decretada

O licenciado don José Martínez de la Vega, Inqui-

7

primeiramente en 1811 polas Cortes de Cádiz e definitivamente en 1837 polas seguintes Cortes constituíntes.

Respecto ao mencionado anteriormente, referido aos foros e señoríos, cómpre lembrar que o sistema político español na Idade Moderna consagraba a desigualdade xurídica dos súbditos. Existían os vasalos ou súbditos de “realengo” e os vasallos de señorío. Os primeiros tiñan máis liberdades, dependían directamente da xustiza do rei e menores cargas

secular, como o do Conde de Lemos, e de carácter eclesiástico. Dentro destes, a súa vez, diferenciábanse os episcopais, como o do bispo de Mondoñedo, e os monásticos, como o de Sobrado. Evidentemente o Señorío de Valladares, e con el todas es freguesías adscritas, formaban parte do señorío eclesiástico do Arcebispado de Santiago, quen era o titular do dereito. Estes tipos de señorío eran normalmente os máis levadeiros economicamente e incluso, tal e como sucedeu en moitas localidades do Señorío de Santiago, os vasalos podían non ter que pagar nada ó señor Aínda que a forma máis común de pagamento do vasalaxe era o diñeiro, tamén era normal a prestación en especie ou mesmo en servizos persoais. A prestación en especie podía consistir en gran, leña, galiñas e mesmo queixos, e os servizos persoais, normalmente asociados aos señoríos monásticos, económicas. Polo contrario, os segundos estaban

consistían, por exemplo, nunha prestación anual

sometidos aos poderes intermedios dos señores

dun día de traballo.

xurisdicionais, que aparte de exercer a xustiza e ou-

En canto ao tipo de pagamento dos vasalos aos titu-

tras mostras de autoridade, sometían aos seus va-

lares do señorío de Valladares, pouca información

sallos a cargas económicas adicionais. En calquera

se atopou. No testamento outorgado en 1655 por

caso, era un vasalaxe de tipo feudal que tiña o seu

dona María González de Villalobos, fálase dunha

orixe nos séculos XIII ou XIV.

pensión anual de oito ducados e oito marabedís. En

Dentro dos señoríos distinguíanse os de carácter

calquera caso non resulta crible que a Freguesía de

8

Santa Mariña de Esteiro fixera outro pagamento ó Señorío de Valladares que non fora en especie. Hai que ter presente a incomunicación secular desta bisbarra, que impedía ou dificultaba enormemente calquera tipo de comercio . O que si está acreditado é que a principios do século XIX na propia parroquia de Valadares, ao carón da súa igrexa, celebrábanse feiras de gando vacún nos luns seguintes aos primeiros domingos de cada mes . A estas feiras acudían os gandeiros dos arredores a faceren as súas compravendas. Sobre estas transaccións recadábanse determinadas contribucións a través duns persoeiros chamados “Mayordomos”. Compre lembrar que a posibilidade de celebrar feiras e mercados estaba suxeita a unha especie de réxime concesional, polo que en todo caso había que contribuír.

Tal como do seu anexo de Esteiro, sen reflectir a procedencia do nado ou do defunto. Será a partir de

Estes tipos de señoríos eclesiásticos perviviron no

1764, 1788 e 1743, coincidindo co maior incremento

tempo na súa dobre modalidade xurisdicional e terri-

de poboación do “Anejo”, cando respectivamente

torial ata a súa completa abolición polas Cortes constituíntes de primeiros do século XIX. Nembargante, así como a primeira modalidade desapareceu sen máis, a territorial pasaría a converterse, en moitos casos, en propiedade privada do “Señor” que os posuía, converténdose en dono.

Outros documentos que convén ter presente á hora de determinar as orixes da igrexa e do propio Esteiro como núcleo independente de poboación, son os antigos libros sacramentais da parroquia. Estes libros, que na actualidade se custodian no Arquivo Diocesano da Santiago, constitúen unha importantí-

aparecen en libros separados os bautizados, defun-

sima fonte de información para coñecer a evolución

tos e matrimonios, referidos exclusivamente á parro-

sociolóxica da bisbarra.

quia de Esteiro. (continuará)

Ao igual que no resto de parroquias, no mencionado arquivo custódianse tres tipos de libros sacramentais: o de bautizados, o de defuntos e o de matrimonios. En concreto, polo que se refire a Esteiro, o libro de bautizados se remonta a 1620, o de defuntos a 1619 e o de matrimonios a 1636. Outro dato a ter en conta é que, ata mediados do século XVIII, os libros recollían indistintamente os asentos tanto de

9

BANDAS XUVENÍS MUSICAIS EN MUROS p/ Alianza Uhía Patiño.

TRAPOS SUCIOS Falar de TRAPOS SUCIOS xa son palabras maiores, posto que estes muradáns chegaron e están a chegar moi alto. Grupo de rock por excelencia.

Comezan xuntándose no ano 2002 nun piso vacío dun dos componentes, Juno, que máis tarde, por motivos laborais e persoais ten que deixar o grupo.

Na actualidade segue o resto xa con estudio propio e moito traballo ao lombo.

Son Germán Mosqueira (canta), Ricardo Mayo, Kaio (guitarra), Denís Lamela (guitarra); Manolo Romero, Tararo (baixo) e Pedro A. Lago (batería).

A ilusión compensou a falta de experiencia e, despois de moito traballo, logran gravar, no ano 2006, a súa primera maqueta: “En un lugar olvidado”.

Pechados no estudio, enfráscanse na gravación dos 12 temas que formarían o seu primeiro disco, en xuño de 2007, “¿Y tú qué opinas?”, que contou coa colaboración dun número un da música en Galicia, Javi Maneiro (O fillo da necha), cantante de Heredeiros da Crus e Jabon Blue.

A mediados de 2008 gravan unha maqueta de 4 cancións da que se regalaron 1000 copias en adianto do que sería o seu segundo disco en estudio,

10

“Con el agua al cuello”, sacado á venda en xullo de 2009 e distribuido en toda Galicia.

Trapos Sucios compartiron cartel con grupos da talla de Rosendo, Barricada, Barón Rojo, Porretas, Gatillazo ou The Lokos e colaboraron no seu directo artistas da talla de Charlie (baixista de Los Suaves).

No ano 2008 quedan 4º clasificados no concurso "A polo ghit" que organizou a Radio Galega e proclámanse campeóns do "I concurso de rock da deputación da Coruña".

En 2013, despois de moito tempo preparando o seu seguinte traballo e apartados dos escenarios, presentan "Idiocracia", 12 novas cancións coas que iniciaron un novo período de concertos.

Pensando no novo proxecto, non deixan de tocar e mostrar as súas gañas e a súa ilusión alá por onde van.

Teñen páxina web propia www.trapossucios.com onde se pode consultar todo o relacionado co grupo: noticias, concertos, fotografías, videos, letras, escoitar a súa música... e incluso descargar gratis os discos e maquetas.

Déixovos este enlace que é dunha entrevista sonora bastante recente nos últimos minutos do programa do festival rock in río tea http:// www.ivoox.com/4077616 E estoutro que é dunha entrevista algo máis antiga, escrita pero moi completa http:// musicaengalego.blogspot.com.es/2012/10/entrevista -trapos-sucios.html?m=1

Zeros 5 compoñentes: Lalo (31, guitarra) Tucho (26, baixo e coros) Pablo (21, guitarra e coros) Carlos (25, batería) Dani( 27, voz).

Todos eles sen formación previa, autodidactas e de bo oído.

Zeros comezou como unha forma de diversión entre 5 de amigos de Louro (Muros), que compartían o gusto musical e que se xuntaban para ensaiar e tocar, versionando aos seus grupos favoritos; Rosendo, Barricada, Los Suaves, Platero y tú… Pouco a pouco convertiuse en costume, ata que no verán do 2013 lle deron a oportunidade de amosar o que estaban a facer e que tanto lles gustaba. Á xente que acudiu gustoulle o que escoitaba e así llo transmitía a eles, así que foron aumentando o repertorio e comenzaron a traballar en temas propios, no que se notan as referencias citadas anteriormente.

Nese mesmo verán tocaron no Asaghieiras Máster Festival, compartindo escenario con grupos xa consolidados. Foi una experiencia increíble para eles, e a partir de aí, abríronse algunhas portas nos pobos veciños e non tanto... Concertos en Carnota, Corcubión, Santiago de Compostela…e Muros. Tocar no Castelo Rock 2014, compartinco escea con Terbutalina, o Caimán do Río Teo e Los Suaves, foi para

11

eles o evento máis importante e máis lembrado ata o día de hoxe, pero seguen a traballar nos propios temas (gravados nunha maqueta na que se identifica o noso estilo, que é o que nos gusta facer, e o camino que queremos seguir).

As expectativas destes mozos é seguir e avanzar, mover a maqueta e seguir tocando en festivais, salas, pubs … ao longo da Comunidade, e porqué non, mais alá.

Agradecen este artigo e aproveitan para mencionar a certas persoas sen as que sería imposible que este proxecto saíse adiante, entre eles, Naso do Xeixo, Jaime de Cacho, Marcos, Javi, familias e parexas, e como non, a Juan da Nasmo polo seu tempo, coñecementos e paciencia.

Déixovos o seu enlace de facebook, www.facebook.com/ZEROS , onde poderedes ver fotos do grupo e videos dalgúns concertos.

No twitter: @info_zeros

escoitar e descargar totalmente de balde, “A muer-

Terbutalina

te”, “Ritmo serbio”, “Hostias para todos”, “Hostias”,

Terbutalina nace no 2010, e dende esa non parou

“Broncodilatador”, “Que-de-leite” e “Live in Catoira”.

de tocar, de medrar e de facer pasalo ben. Son cin-

Todos os temas que interpretan son propios; non

co monógamos e promiscuos das Rías Baixas

fan versións.

(Muros e Pontevedra) que pasearon e pasean o seu intenso garaxe-punk por salas, festivais e festas varias de todo o Estado.

Eles son: Miguel Terbutalino. Guitarra e cantante. Ventín.

Mon Terbutalino. Guitarra. Esteiro.

A mellor mostra do rebumbio que teñen organizado

Brais Terbutalino. Teclado. Esteiro.

está nos seus directos, nos que non existe a marxe

Samuel Terbutalino. Baixo. Muíño do Vento.

para o descanso.

Diego Terbutalino. Batería. Pontevedra.

As cousas poden facerse de tres xeitos: polas

Ningún ten formación musical académica. Todos

boas, polas malas e como as fai Terbutalina.

son autodidactas. E según eles mesmos din, non tocan de oído, tocan de olfato!

Teñen varios discos xa no mercado e que se poden

12

www.terbutalina.net

Tradicións de Muros en Semana Santa Na Semana Santa de Muros, unha das tradicións que se vai perdendo e a de cantar “motetes” no percorrido da procesión do Venres Santo. Dende tempos que non se acordan era tradicional que un grupo organizado de homes cantase unhas pezas sinxelas, pero moi emotivas que refrexaban a relixiosidade dun pobo apegado á tradición.

Motetes como “Pobre Madre”, “El Madero”, “Stabat Mater”, “O Quam Amabilis”, “Oh Cruz, bendito leño” etc, eran pezas que se repetían ano tras ano na procesión do Venres Santo. Durante a Novena dos Dolores cantábase a Corona da Virxe Santísima (por tan acerbo dolor...), canción da que se teñen datos dende o ano 1861.

D e la mad re e l co r azó n ?

Este acompañamento músico-vocal da procesión do Santo Enterro non ten referencias de que se fixese noutras vilas galegas, polo que facía de Muros un punto de encontro de xentes doutras vilas, para escoitar e participar de tan fermosa expresión de fe.

T ercer d o lo r Deshecha en un mar de llanto B u sc a s a l H ij o a mo ro so , Yo le p erd í capricho so ; ¿ Y n o mu e ro d e q u e b ran t o?

Por tan acerbo, etc.

Por tan acerbo dolor, O v i r g e n , c u a n d o e s p i r e mo s , Ha ced q u e el a l ma en treg u e mo s E n la s ma n o s d e l S eñ o r.

S eg u nd o d o lo r ¡Qué congoja cuando visteis P erseg uido al tierno infan te, Y co n d es v e lo a n h el an t e E n E g i p t o o s g u a re c is te i s !

Por tan acerbo, etc.

Reproducimos en TMT as letras dos cantos “Pobre Madre” e a “Corona da Virxe Santísima”, cancións que moitos recordarán.

C u a rto do lo r B a ñ a d o en s an g r e y s u d o r Le encuentras, ¡ay! Sin figura: Madre, ¿cuál fue tu. amargura?

Hijo, ¿ c u á l f u e t u d o l o r ?

Por tan acerbo, etc

Pobre Madre Pobre Madre, pobre Madre, pobre Madre...

Pobre Madre, pobre Madre, pobre Madre...

Que profundo es tu quebranto, No llores, porque tu llanto, Me traspasa, me traspasa el corazón.

Pobre Madre, pobre Madre, pobre Madre...

Oh, Madre afligida, oh Madre amorososa, Que alma dichosa sabrá tu dolor.....

Donde Madre tierna, volverás tus ojos, Sola y sin tu Amado de tu Corazón, Sola y sin tu Amado de tu Corazón.

Oh, Madre afligida, oh Madre amorososa, Que alma dichosa sabrá tu dolor.....

Donde Madre tierna, volverás tus ojos, Sola y sin tu Amado de tu Corazón, Sola y sin tu Amado de tu Corazón.

Quinto dolor ¿Cómo tu angustia medir?

A t u h i j o , sin refrigerio, C o n t e m p l a s en imp roperio Y en tormento atroz morir!

Por tan acerbo. etc.

S ex to d o lo r ¿Y es ese tu dulce bien, Tu esposo y dueño adorado? ¡Ay madre! ¡y en qué han parado Las delicias de Belén¡ Por tan acerbo, etc.

CORONA DE LOS SIETE DOLORES DE MARÍA SANTÍSIMA

Séptimo dolor Quedo sin mi dulce amado; No me ll a m é i s v e n t u r o s a : ¡Ay! Una fúnebre losa

P rim e r do lo r ¿Y tan p resto , S imé on „ D u ra mu e r te p ro f e t i z a s?

A y! ¿n o ve s cu á l ma rtiriz a s

q u e e n v u e l v e su cu erpo helado .

Por tan acerbo, etc.

13

Monte Louro e Lagoa de Xarfas p/ Elixio Vieites.

illado constituído por granito de dúas micas, situado no extremo sur do LIC, que se eleva abruptamente

Tipo de ben: Paisaxe histórica/cultural, Paisaxe na-

sobre unha plataforma de abrasión ou rasa, ata unha

tural, Concello: Muros - Parroquia: Santiago de Louro— Lugar: Louro - Cronoloxía: Descoñecida,

altura de 239 m. A área, foi cualificada Punto de Interese Xeolóxico (PIG C-116). Na punta desta península está o Faro de monte Louro, e nos dous cumes

Descrición: O Lugar de Interés Comunitario está

máis altos os restos da Capela da Madalena e un

formado por unha fronte costeira de mar aberto, de

punto de vixilancia, “A Garita”, que dan nomes os

perto de 15 km. de lonxitude, limitada por Carnota e

seus respectivos outeiros . O pxom de Muros con-

o extremo noroccidental da ría de Noia e Muros, no

templa dous petróglifos e un concheiro na zona de

que alternan tramos de costa rochosa e baixíos co-

“Os Mouros”, e a referencia de Rey Castiñeiras dun-

mo Os Forcados, Anguieiro e A Insua, parte dos ca-

ha zona que pola toponimia (Os Profundos, Eira dos

les están propostos como Reserva Mariña de Intere-

Mouros…) podería albergar algún tipo de asenta-

se Pesqueiro . Tamén ten grandes praias de coios e areais, incluíndo sistemas dunares ben conservados, unha lagoa litoral e unha impresionante elevación

mento ou abrigo. Tamén estivo en outro tempo, no entorno do Faro, o Forte de Monte Louro, que fora construído no ano 1520 por orden do arcebispo D.

rochosa. Todos estos elementos conforman unha

Alonso III de Fonseca para defender a enseada de

área de gran beleza paisaxística e natural, en parti-

Louro dos ataques de piratas e invasores, e que es-

cular o complexo de barra litoral e as dunas. O Mon-

taba considerado como o punto defensivo máis im-

te Louro é un “inselberg” ou afloramento rochoso

14

portante de Muros, chegando a contar en algún tem-

dos Abrigos de Monte Louro, poderían responder á

po con dezaseis canóns.

cristianización dun lugar de lendas ou rituais pa-

Uso actual: Forestal

gáns. Un refrán: A xente da zona sabía cando

Categoría do Ben: Catalogado (Catálogo da Xunta

ía chover polo tipo de sombreiro de néboa que se

e dos PXOM)

lle poñía a Montelouro. “Cando Montelouro ten tou-

Tradición oral: O folclore de Louro garda lembran-

ca, chuvia, ..moita ou pouca”

za dunha vila afundida da que se escoitan as cam-

Referencias bibliográficas:

pás e ademais sinala un grande burato na aba do

As Montañas De Galicia, Enrique Vélez Barrio. Mª

monte, coñecido como “Os profundos de Monte Louro”, no que habería un tesouro custodiado por un

Carme Pereiro Edicións Xerais de Galicia,S.A. ISBN: 84-7507-763-5 - Webs http://ruc.udc.es/bitstream/2183/8711/1/ CC39art3ocr.pdf - pax 3 http://www.planeamentourbanistico.xunta.es/siotuga/ documentos/urbanismo/MUROS/ documents/22396CA004.pdf (pax 13 e 15 para os petróglifos) http://www.planeamentourbanistico.xunta.es/siotuga/ documentos/urbanismo/MUROS/ documents/22396CA008.pdf (pax 9 e 11 para concheiros e abrigos) Afeccións: Ten camiño de acceso?: Si Está cuberto de maleza: Si

boi que brúa nas noites de temporal.

Está afectado por algunha obra: Non

Neste conxunto dáse a dualidade que se repite no

Estado de conservación: Bo

imaxinario do pobo galego: lagoa-monte . Tamén a

Onde está localizado: Latitude: 42.7453103278

construción da ermida da Madalena nun dos cumios

Lonxitude: -9.08629417419

do monte, tendo ao pé os vestixios do asentamento

15

CELTIGA e MUROS p/ Manuel Lago Álvarez Céltiga foi unha revista de temática galega que se publicou en Bos Aires entre 1924 e 1932. De periodicidade quincenal converteuse no punto de encontro da intelectualidade galega residente en Arxentina. Eduardo Blanco-Amor, Eliseo Pulpeiro e Ramón Suárez Picallo foron os directores literarios dunha publicación pola que desfilaron Castelao, Maside, Suárez Couto, Francisco Asorey, Luis Ksado e outros ilustres galegos.

No ano 1925 a revista convocou un concurso fotográfico con fotos enviadas dende Galicia, anunciando

que

ademais

de

publicalas

premiaríanse con valiosos obxetos i en efectivo.

No número 17 da revista, (10-Setembro1925) publicouse unha fermosa foto do faro de Rebordiño, que foi remitida por F. Iglesias, quen posteriormente

debeu

mandar

para

a

súa

publicación algunha outra foto. O Sr. Iglesias o non velas publicadas presentou unha queixa aos responsables da revista. No número 20 da revista, na sección “Buzón y Canasto”, a revista contestou: “No se impaciente; ni Muros es tan desgraciado, ni Finisterre y Noia tan crueles. Las otras fotografías irán en próximos números. Sosieguen los ánimos en vez de avivar los odios. Mire que una guerra entre

eses

tres

hermosos

pueblos

sería

espantosa”.

A revista publicou as fotos no nº 21 (10-111925) e quedou así a cousa.

Reproducimos as

fotos da polémica. Non teñen moita calidade debido a que foron escaneadas sobre o exemplar tamén escaneado da revista pero aí quedan para facer historia da queixa dun muradán diante de tan importante revista.

16

—-XxX—

17

¿Que pasa después del Infarto cardiaco?

La mayoría de las personas sobrevive el primer

regresa al trabajo en el término de dos semanas o

ataque al corazón y retorna a su vida normal para

hasta de tres meses, según la gravedad del ataque

disfrutar muchos años más de actividad productiva.

al corazón. Su médico determinará cuándo puede

Sin embargo, sufrir un ataque al corazón significa

regresar y si su trabajo actual es adecuado para

que es necesario hacer algunos cambios en su vi-

una persona que ha sufrido un ataque al corazón.

da. El médico le recomendará medicamentos y

Es normal sentirse tan deprimido?

cambios en el estilo de vida, según el grado de da-

Los pacientes de ataque al corazón sentirán distin-

ño que haya sufrido el corazón y de enfermedades

tas emociones, generalmente durante dos a seis

del corazón que tenga. Seguir las recomendacio-

meses luego del ataque. La depresión es bastante

nes del médico para alcanzar una recuperación

normal, junto con el temor y la ira. Por ejemplo, cada vez que usted siente algo de dolor, podría sentir el temor de que vuelva a suceder, el temor de morir. Eso es normal y comenzará a desaparecer a medida que pasa el tiempo. Podría sentir ira porque esto le sucedió a usted y es probable que se sienta irritado y "pierda la paciencia" con las demás personas. El resentimiento es común luego de un ataque

total es algo que depende de usted.

Por cuánto tiempo necesitaré descansar luego del ataque El descanso es importante luego de un ataque al corazón, pero es igual de importante que usted participe en actividades recreativas y eventos sociales, y comience a hacer de la actividad física una parte de su vida diaria. En muchos casos, los médicos recomendarán que los sobrevivientes realicen más

al corazón. Trate de entender que su familia y sus

actividad física de la que realizaban antes del ata-

amigos están tan preocupados como usted. Aun-

que al corazón. Un sueño reparador es particular-

que la depresión es normal luego de un ataque al

mente importante para los pacientes de ataque al

corazón, si interfiere con el sueño, la alimentación,

corazón. Además, si se siente cansado durante el

la autoestima o si usted tiene pensamientos suici-

día, tome una siesta o un descanso corto. Los pa-

das, debe hablar de estos sentimientos con su mé-

cientes cardiacos deberían descansar antes de co-

dico y las personas cercanas a usted. No tenga

menzar a sentirse demasiado cansados. El médico

miedo a pedir ayuda. La recuperación es mucho

le indicará qué es lo mejor en su situación particu-

más rápida con un equipo de apoyo confiable de

lar, aunque la mayoría de los pacientes de ataque

profesionales de la salud, la familia y los amigos.

al corazón hallan que tienen suficiente energía tan-

¿Cómo se sentirá mi familia?

to para el trabajo como para las actividades recrea-

El ataque al corazón que usted sufrió probablemen-

tivas.

te haya tenido un efecto emocional enorme en su

¿Cuándo puedo volver al trabajo?

familia. Podrían sentirse atemorizados, enfurecidos,

La mayoría de los pacientes de ataque al corazón

resentidos o hasta culpables. Los adolescentes son

18

particularmente sensibles y podrían pensar que algo

cia se llevan a cabo en un hospital con un equipo de

que ellos hicieron provocó su ataque al corazón. Es

rehabilitación o con la ayuda de su médico, enfer-

mejor para todos que cada uno exprese sus senti-

mera, dietista u otros profesionales de la salud.

mientos. No reprima sus sentimientos, puede ser

¿Por qué son importantes los cambios en el esti-

algo destructivo. Si piensa que la consejería le ayu-

lo de vida?

daría a su familia a enfrentar el ataque al corazón

Hacer cambios en el estilo de vida es una de las

más pronto, pídale a su médico que le remita a al-

cosas más importantes que usted puede hacer para

guien que le pueda ayudar.

prevenir otro ataque al corazón, las enfermedades

¿Es normal el dolor en el pecho después de un

del corazón y el ataque cerebral. Los principios bási-

ataque al corazón?

cos

No todos tendrán dolor en el pecho (angina de pe-

Evitar el tabaco: Si usted fuma luego de un ataque

cho), pero si usted lo tiene, debería ser un dolor o

al corazón, sus probabilidades de sufrir un segundo

una presión suave en el pecho que desaparece rá-

ataque

pidamente. Generalmente se presentará durante o

Ser más activo: La actividad física regular aliviará el

de

la

prevención

se

son:

duplican.

estrés y la depresión, ayudará a controlar el peso y a reducir la presión arterial y los niveles de colesterol.

Elegir una buena nutrición: Una buena nutrición le ayudará a controlar el peso, reducir la presión arte-

justo después del esfuerzo físico, una emoción intensa o una comida muy pesada. Avísele a su médico si tiene CUALQUIER dolor en el pecho. Hay ejercicios y medicamentos que le pueden ayudar a aliviar o prevenir el dolor. Si la angina empeora con el tiempo o comienza a ocurrir luego de hacer un poco de ejercicio, acuda al médico inmediatamente. ¿Por qué es importante la rehabilitación cardiaca?Una de

rial y los niveles de colesterol y ayudará al cuerpo a

las mejores cosas que puede hacer por usted es

sanar

inscribirse en un programa de rehabilitación cardia-

Aunque use medicamentos recetados, sigue siendo

ca en el que todo lo que necesita para recuperar y

extremadamente importante llevar un estilo de vida

mantener la salud se encuentra en un solo lugar.

saludable para el corazón.

Las investigaciones demuestran que la rehabilita-

¿Qué ocurre con las relaciones sexuales luego

ción cardiaca salva vidas. En un estudio reciente, la

de un ataque al corazón?

muerte cardiaca fue inferior, hubo menos ataques

La mayoría de las personas puede continuar con el

recurrentes y se redujo la necesidad de cirugías car-

mismo patrón de actividad sexual luego de recupe-

diacas en aquellos pacientes que recibieron entre-

rarse de un ataque al corazón. Hable con su médi-

namiento con ejercicio, comparados con los que

co. Es probable que se le recete nitroglicerina si ex-

recibieron “atención habitual”. Los programas de

perimenta dolor en el pecho (angina) durante o des-

rehabilitación le pueden ayudar a cambiar sus hábi-

pués de las relaciones sexuales.

tos de estilo de vida. Estos programas con frecuen-

19

más

rápidamente.

OS PROTOCOLOS NOTARIAIS DISTRITO DE MUROS Cada vez estase volvendo máis fácil atopar documentación

DUARTE DE BARROS, ANTONIO

1620-1632

acerca da historia de Muros. Os buscadores de Internet e un

FERNANDEZ, JOSE

1626-1629

FERNANDEZ, JUAN

1609-1610

FERNANDEZ, LORENZO

1589

pouco de paciencia ofrecemnos a posibilidade de acceder aos fondos dixitalizados de diferentes arquivos.

Fronte a idea

extendida de que o saqueo de Muros polas tropas francesas o 26 de marzo de 1809, levara ao lume a totalidade dos arquivos

FERNANDEZ DE VALLADARES, P 1591-1631

municipais e os dos escribáns e notarios da Vila, agora sabemos

GARCIA, FELIPE

1777-1799

GARCIA DE CAAMAÑO, MANUEL

1648-1687

que non foi así. De feito, no Arquivo Histórico Universitario de Santiago están dispoñibles os protocolos dos escribáns e notarios do distrito de Muros, dende o ano 1600 ata o 1904.

Estos protocolos foron cedidos polo colexio Notarial de A Coruña ao AHUS, no ano 1993, e conforman unha fonte inmensa de información histórica de todo tipo relativa a unhas épocas nas que todo se documentaba. Ofrecemos en TMT, a relación de escribáns e notarios do distrito de Muros dende o ano 1600 ao 1904.

ARDELEIROS, MARCOS DE

1627-1631

BARRAL, ALBERTO

1606-1620

BARRAL, ALBERTO DE

1630-1637

BARREIRO, CARLOS

1756-1775

BARREIRO, DOMINGO

1721-1758

BAZARRA DE CAAMAÑO, G.

1600

BROCOS CARRILLO RAMON

1849-1881

CAMPELO, TOMAS

1758-1808

CAPELO Y PARDIÑAS

1809-1832

CEREYJO, LUIS CAYETANO

1797-1832

CEREIJO FDEZ, JOSE MARÍA

1856-1896

CEREIJO VAZQUEZ, JUAN

1819-1859

GARCIA CARANTOÑA MANUEL Mª 1831-1842 GARCIA DE CASTRO, FRANCISCO 1696-1740 GARCIA FEIJOO, ANTONIO

1690

GARCIA GAYOSO, PABLO

1699-1737

GONZALEZ PIÑEIRO, JOSE MARIA 1832-1863 GONZALEZ SEÑORANS, BENITO

1762-1804

GRANERO, FRANCISCO

1809-1814

ILLANES ALBORES, JACOBO

1798-1832

INSUA GARCIA, DOMINGO

1880-1889

20

LAXE, JOAQUIN PEDRO

1819-1836

LAXE Y LUACES, F. PABLO

1764-1796

LAXE Y OREIRO DIEGO DE

1707-1764

LEIS Y CAAMAÑO, DOMINGO DE

1680-1693

LOPEZ DE FAXIN, BARTOLOME

1695-1746

LUACES PAZOS Y FIGUEROA , J.

1741-1785

LUACES PAZOS Y FIGUEROA, J.

1635-1675

MANEIRO MORALES, JOSE

1890-1893

MARTINEZ, JOSE

1778-1791

MARTINEZ VARELA, JOAQUIN

1814-1854

MEIRANES, ANTONIO

1635-1644

NOVO DE VALLADARES, JUAN

1560-1594

OJEA Y CISNEROS PABLO F.

1747-1757

OTERO, FAUSTINO

1742-1761

PAIS LUCES, MANUEL

1893-1904

RAMOS, MARTIN

1756-1782

RELOBA QUIROS, ANTONIO

1738

REY, PEDRO ANTONIO

1801-1817

RODRIGUEZ DE OREIRO, A.

1695-1716

RODRIGUEZ DE OUTEIRO, D.

1890-1904

RODRIGUEZ PEQUEÑO, J.

1890-1904

RODRIGUEZ GUEZ DE SOTO, B.

1676-1682

TEIJEIRO YAÑEZ

1884-1889

TRILLO BERMUDEZ, FCO.

1735-1739

VAAMAONDE FIG, RAMON

1780-1797

VALLADARES, J. FRANCISCO1

1655-1666

VARELA, JOSE LORENZO

1812-1855

21

A botella viaxeira P/ Amado Barrera

bao a clase dende que empezara o cole, xa facía tres semanas, pero aínda non cadrara por onde o

Lanzado á mar dentro dunha botella de plástico na costa nororiental dos Estados Unidos, chega a Esteiro aos dez meses de navegar as corrientes oceánicas unha mensaxe de dous rapaces namorados das

papel

agar-

daba

coa

toda

impa-

ciencia

ondas mariñas.

do

mundo, pero

Paradóxicamente, ao chegare a Esteiro comezóu a

incapaz

non menos perigosa, aínda que a última (que non

de

facer nada, e

derradeira) parte, por insegura, do seu tan longo e

mesmo Noli

azaroso viaxe: a botella, de plástico, dobrada xa des-

xa

pois de Deus sabe cántos golpes de mar e contra as

o

dera

por perdido,

rochas e baixo o sol... non tiña tan mal aspecto...

que non se

para facer de balón: ise foi o uso que lle deron na-

lembraba

quela calurosa tarde de Setembro cinco rapaces es-

donde

teiráns, José Ramón, José Ricardo, Marcos, Ismael e

o

agochara.

Ángel... ata que un deles decatóuse de que dentro

De

do “balón” había algo. Desenrosca-lo tapón foi impo-

súpeto,

sible, pero en toda panda que se precie hai recursos

alí

estaba o papel, suplicando... e o profe de Inglés ía

para case que todo e nunca falta unha navalla. Reali-

empeza-la clase do día: ¡Había chegado a final da

zada a urxente cesárea unha mano colleú con certa

viaxe! (continuará)

emoción aquél estrano, enrugado e húmido papel... que semellaba unha carta... en inglés!.

Maldita sexa, despois de case que tres meses de vacacións ningún daqueles rapaciños sabía traducir aquél difícil inglés que, ademáis, era case que ilexible. Bueno, xa atoparemos quen o faga, de momento ímolo gardar... nun “tenis”!!!. O meu gozo nun pozo, debeu de pensa-la mensaxe.

Enton chegóu Noli. Noli ten unha irmá moi estudiosa, seguro que ela sabe traducilo. O papel temblaba coa emoción. Pero... a mensaxe xa case que non era mensaxe: palabras medio invisibles, de trazo esvaído, papel enrugado, medio roto... non era cousa de cinco minutos, xa o traduciremos logo... e logo se va o santo ao ceo, que xa empeza o cole... e o papel vealaí vos quedóu, agochado e agardando nun libro...¿chegaré algún día ao meu destino -o de ser contestado-?... ¿e se ninguén volve necesitar este libro?

Pero -elemental, querido Watson-, aquel libro era o de Inglés!! Un bó día, Noli abreu o libro, leva-

22

O Brasón da Capela do Carmen

cabaleiro a cinco doncelas do poder dos moros que as levaban como pago do tributo das cen doncelas e por ter unha figueira na casa, en memoria de gañar esa batalla, usaron estas armas os descendentes; o

Texto: Don Ramón de Artaza Malvarez

terceiro descoñecido; o cuarto son as armas do Na fachada da capela da Virxe do Carme,

apelido Feijóo, escudo en vermello cunha espada de

encóntrase este escudo gironado (oito cuarteis). O

prata coa gornición de ouro e a punta do seu fío

primeiro cuartel Maldonado ou Rúa; o segundo

cara a arriba e tres roeles de ouro a cada lado.

cinco follas verdes de figueira en ouro, que fai

Outros en lugar de roeles poñen feixes de vimbio

referencia ao apelido Figueroa. Solar xunto ao

verde. Solar no val de Ramiras, xunto a un Priorato

ponte de Sarandones en Abegondo, preto da

de Santa Comba, que é da casa de Celanova. É

Coruña. As cinco follas débense a liberar certo

nobre e antiga, descenden da Casa e familia de San Rosendo.

Tivo

moitos

cabaleiros de ordes e grandes ligazóns. O quinto Romero, armas xa descritas; o sexto pode ser Bermúdez, escudo jaquelado de ouro e sabre, bordadura do mesmo metal, cargada dunha cadea de azur.

As armas primitivas desta antiga e nobilísima casa de Galicia

foron:

Escudo

jaquelado de ouro e sabre (negro). O sétimo pode ser Abalde ou Carantoña, nunha das súas variantes; o oitavo Pardiñas

e

o

descoñecido.

—=—

23

do

centro,

Os nosos fotograf@s Carlos París Romero Nunca foi tan fácil sacar fotos. Da man do home, a tecnoloxía fotográfica superouse a si mesma e foi quen de converterse nun fiel aliado que acode presto á chamada; pero con todo a man do home segue sendo imprescindible para captar momentos únicos que so o corazón pode ver. O muradano Carlos París é un dos moitos afeccionados muradáns que retrata algo que el quere con paixón: o mar; un mar que el capta en diferentes momentos do día, arrincándolle unha beleza de cores que nunca se repiten. E tamén, coa luz da noite, da noitiña, da anoitecida, do asexo, do amanexo, da alborada, da lusada... Carlos dalle a súas fotos unha vida diferente. Carlos e o mar son un todo un, por ilo as súas fotos teñen alma; un alma mareira que transmite a serenidade do infinito.

24

25

Dúbidas do Galego Os nomes dos dedos A partir deste número, TMT terá a honra de

coloquiais podemos denominalo matapiollos ou ca-

contar entre os seus colaboradores co periodista

chapiollos. De polgar vén a magnitude de lonxitu-

César

Lorenzo

de polgada. En Galicia usouse antigamente cunha

Gil, quen durante

medida de 2,33 cm, aproximadamente, xa que en

máis dunha déca-

cada lugar variaba a súa equivalencia. É lóxico

da, á parte de

pensar que tradicionalmente se usou para medir

coordinar o labor

cousas moi pequenas, por exemplo mobles ou

xornalístico e es-

obxectos. Hoxe, a polgada úsase case unicamente

cribir reportaxes,

para medir tamaños de pantallas. A medida que se

entrevistas, infor-

usa é a da polgada inglesa (2,54 cm). “Os televiso-

macións e demais

res modernos, con máis polgadas ca nunca, pare-

textos, encargouse da corrección lingüística do se-

cen máis pequenos ca os vellos”.

manario A Nosa Terra e do xornal dixital A Nosa Terra

Diario.

No

seu

blog

dubidasdogalego.wordpress.com/

aporta

Ao carón do polgar está o índice. É un dedo con

https:// aquela

experiencia en forma de consellos e resolución de dúbidas sobre o galego.

Os nomes dos dedos p/ César Lorenzo Gil.

Aínda que poida parecer que todo o mundo sabe como lles chamamos aos dedos, ultimamente estou comprobando persoalmente que ou ben hai unha conciencia hiperenxebre sobre o asunto ou unha

gran poder simbólico xa que se considera que nel

progresiva perda das palabras propias diante da

repousa o alento da vida. Por exemplo, de índice a

potencia do castelán.

índice lle traspasa Deus a Adán a vida no famosísi-

Así que como este é un blog que resolve dúbidas,

mo fresco de Michelangelo Buonarroti na Capela

destinado loxicamente a quen as ten, cómpre expli-

Sixtina do Vaticano. Tamén é común que na icono-

car ao xeito como lles chamamos aos dedos en

grafía dos magos, o poder do feitizo naza neste

galego.

dedo. En contextos máis familiares podemos denominalo mostreiro ou furabolos. A tradición indica

Estiramos os cinco dedos da man. Cada un ten o

que o de furabolos vén do vello costume dos pana-

seu tamaño e o seu nome. Os dedos empezan a

deiros de furar con este dedo os pans denantes de

contarse desde o polgar. Debemos evitar o castela-

enfornalos para que cozan máis saborosos. O

nismo pulgar e o lusismo polegar. En rexistros máis

adxectivo furabolos describe, segundo a zona,

26

tamén ben unha persoa entremetida, ben unha

ha forma divertida como lles chamar aos dedos da

persoa traste ou ben unha persoa buscavidas.

man na versión máis popular: “Este é o dedo maimiño; este é o seu padriño; este é o e maior de

Seguimos a conta: no centro da man está o dedo

todos; este outro é o furabolos; e este que vive só

maior. Non debemos usar o castelanismo dedo

é o escachapiollos”.

corazón. En rexistros coloquiais podemos empregar a forma pai de todos (aínda que tal perífrase é

E falando de acenos, aínda que hai varios nos que

pouco económica, lingüisticamente falando). O

participan varios dedos, un dos máis complexos é

xesto de levantar o dedo maior mentres pechamos

o da figa, que consiste en colocar o dedo polgar

o resto ten un significado ofensivo para quen llo

estirado por entre o índice e o maior, os cales fi-

mostramos. En castelán leva o nome de peineta;

can pechados xunto co resto. En Galicia usouse

en galego non ten un nome definido. Hai quen di

tradicionalmente con dous fins ben diferentes. Por

que a tradición xurdiu na Idade Media, cando os

un lado, considerábase unha profilaxe contra o

arqueiros e besteiros levantaban ese dedo antes

mal de ollo e incluso Sargadelos produciu unha

dunha batalla para que os seus inimigos visen que realmente podían usar a arma xa que era habitual que se un especialista en arco ou bésta caía preso, acabase con ese dedo mutilado para así garantir que nunca máis podería usar tal instrumento de guerra. Non sei que veracidade ten a historia.

O que si recordo é que meus avós cando te querían mandar á merda (ou tomar polo cu, que era o obxectivo final de tal aceno antes de que tal “desexo” se convertese en algo politicamente incorrecto) levantaban o maior e un tanto menos, até a primeira falanxe, o índice. Eles non levantaban a

versión de porcelana que se podía levar ao pesco-

man en vertical cara ao insultado senón que a

zo. Mais noutros contextos, a figa usouse para

mantiñan case en horizontal, máis oculta da visión,

declarar escarnio ou burla de alguén. Conta Fran-

deduzo que por discreción.

cisco Xavier Rodríguez, redactor do Diccionario Gallego-Castellano (editado no 1854 e no 1863),

O cuarto dedo chámase anular. O significado ten a

que o costume da figa naceu en Milán.

ver coa tradición de colocar nesa falanxe o anel de vodas. Tamén recibe os nomes de mediano ou

Disque durante a Idade Media, o pobo milanés

medianiño. É relativamente complicado separar o

rebelouse contra o poder do emperador romano-

dedo mediano do dedo maior. De aí que nin todo o

xermánico Frederico e conseguiu expulsar a em-

mundo poida facer o saúdo vulcano de Star Trek.

peratriz a quen, para escarniala, mandárona fóra das murallas montada nunha mula mirando para o

E chegamos ao final da man. O dedo quinto é de-

rabo do animal. De alí a pouco, Frederico conse-

nominado en galego maimiño, belleco, mamiño,

guiu tomar de novo a cidade e quixo escarmentar

pequeniño ou moumiño. A RAG considera formas

os milaneses ao tempo que vingar a súa dona. O

menos recomendables maniño e meimiño. Meñi-

emperador mandou colocar un figo no cu dunha

que é un castelanismo.

mula e obrigou a que cada un dos rebeldes o sa-

Cando eu era pequeno, miña nai cantaba unha copla tradicional que che valía para aprender dun-

case de tal lugar sen usar as mans, só cos dentes.

De aí o nome de figa e a forma da man que pretende simular unha bévera a saír do ano da besta.

27

Cabana do beato Arias del Fresno p/ Xokas Figueiras

abre é a porta.

Propiedade: Privada

Tipo de ben: Vivenda singular,

Uso actual: Sen uso

Concello: Muros

Código no Catálogo da Xunta:

Parroquia: Louro (Santiago)

Categoría do Ben: Non está inventariado

Lugar: San Francisco

Elementos mobles:

Outra denominación do ben:

Tradición oral:

Cronoloxía: Época Baixomedieval,

Referencias bibliográficas:

Descrición: Trátase dunha cabana situada dentro do recinto do Convento de Louro. A construción

Afeccións:

debe pertencer a algún momento da Idade Media

Ten camiño de acceso?: Si

anterior o século XVI, pois na segunda metade do

Está cuberto de maleza: Non

mesmo, Arias del Fresno, que era un dos monxes

Está afectado por algunha obra: Si

franciscanos do convento, retirouse á cabana. Alí

Estado de conservación: Regular

coidou a outro dos irmáns, quen contraera a peste,

Atópase en perigo nestes momentos?:

acabando Arias sucumbindo a enfermidade, o que lle valeu a consideración de beato.

Onde está localizado:

A cabana é unha pequena construción de cachota-

Latitude: 42.7630855441

ría con cuberta a dúas augas e unha cruz no cumio

Lonxitude: -9.07480841872

da fachada principal, na que o único van que se

Empregamos o sistema de coordenadas WGS84

28

Imáxenes da Parroquial de Muros p/ Pablo Andrade.

estaba na igrexa de San Pedro. Moitas das imaxes foron doadas polos fieles como as de San Vicente

A Igrexa católica venera ao santos pero non os

de Paul e a Virxe dos Dores, doadas por Don

adora. Adorar algo ou alguén fóra de Deus é

Ramón de Artaza Malvarez, ou a da Virxe

idolatría. Hai que saber distinguir entre adorar e

Milagrosa, doada no ano 1925 polo párroco-

venerar. A Igrexa respeta as imaxes de igual forma

ecónomo de Muros, Don Joaquín Malvarez Dubert,

que se respeta e venera a fotografía dun ser

e que foi feita nos talleres do artesán compostelán

querido. En tódalas igrexas católicas hai imaxes

Sr. Otero. Seguramente que houbo moitas mais

pero na parroquial de Muros hainas por ducias e a

imaxes doadas polos fieis, pero a falta de datos

devoción popular veneraas dende sempre. Unhas

concretos ou de poder acceder aos libros de fábrica

imaxes teñen máis xiareiros que outras, pero todas

parroquiais, quedémonos co importante: as imaxes

elas forman un conxunto de fe baixo diferentes

están na igrexa a disposición de todos para

advocacións. A imaxe máis anterga da que se

contemplar ou venerar o que representan ou tamén

teñen datos é a de Santa Ana, que foi traída da

para admirar o arte co que foron feitas.

capela do Carme, e que antes de estar no Carme

29

30

31

O informe da Real Academia da Historia sobre a obra de Don Ramón de Ar taza p/ Manuel Lago Alvarez

h i s to ri a . D e c i d id o a ello, dedicose á preguntar e indagar primero, buscar y anotar

A Gaceta de Madrid de 13 de setembro de 1912

después; y de scifran do, co tejando y es -

publicou una Real Orde pola que se autorizaba a compra polo Goberno e con destino ás bibliotecas públicas do Estado da cantidade de 78 exemplares do libro de Don Ramón de Artaza Malvarez “RECUERDOS DE LA MUY NOBLE, MUY LEAL Y MUY HUMANITARIA VILLA DE MUROS”, ao precio de sete pesetas exemplar, e que o importe total dos mismos (553 pesetas) fose librado a favor do interesado.

Para poder formalizar o acordo de

compra o expediente tuvo que completarse con varios informes, entre eles un da Real Academia da Historia que foi elaborado por D. Antonio Rodríguez Vila.

Informe sobre a obra de Don Ramón de Artaza: A los efectos del art. 1 del Real decreto de 1 º de Junio de 1 9 0 0 , h e r e c i b i d o d e nuestro respetable Director encargo de i n f o r - mar sobre la obra del Sr, D. Ramón de Artaza y Malvarez, cuyo título es Re-

cribiendo, ha llegado a reunir «es tos pe -

cuerdos de la muy noble, muy leal y muy hu-

queños apuntes» , co mo él los llama.

manitaria villa de Muros (Imp. de «El Eco de

Examina el origen eti mológico e histó-

Santiago», un vol. 4º, 311 págs, con vistas

rico de la villa de Mu- ros, sus primeros

fotográficas y grabados intercalados en el

pobladores, los dólmenes celtas y las

texto).

vías ro-mana s , l a hi sto ria y tradi ció n de

Con laudable modestia califica el autor

l a i sla d e l a Quie b ra y l a d el m on te Pi n -

de Apuntes para la his-t o r i a d e e s t a v i l l a ,

d o y o tros re s to s a n ti guo s , p ro ced ien do

el fruto de su trabajo; y sin embargo,

e n tod a es ta in cie rta y o bs cu ra ed ad c on

l a a r - dua y profunda investigación que pa-

l a cau tel a y p rud enc ia n ec es aria s , prefi-

ra llevarla a cabo ha realiza-do, merecería

riendo decir poco y bien fundamentado, a

ciertamente más adecuado calificativo.

dar pábulo a los vuelos de la fantasía y

De sd e mu y ni ño di ce el a u to r q ue s e

de la fábula.

d es pe rtó en él u n afá n g ra nd e po r de -

Describe a continuación la situación de

fe nd e r, como ju s tís ima ca us a , tod o lo

aquella hermosa villa, sus privilegios, gre-

q ue a Gali - cia intere saba, y en especial

mio del mar y otras instituciones locales.

a su pueblo na tal , su giriéndole el c a ri ñ o

Es-casas y vagas son las noticias que

a é l l a i d e a d e e s c ri b i r s u a n ti q u ís i ma

32

men señorial no debió ser mu y opresi vo , porque, lelos de detener el desarrollo y prosperidad de aquel territorio, pare. - ce como que le impulsa y favorece en el camino del progreso y mayor desen vol vimiento. En 1488 lleg ó a su apogeo como po-blación marítima, elevándose el número de sus vecinos a 1.000, siendo es tos tan emprendedores, que hacían viajes marítimos a Portugal, Andalucía, Francia, Flandes, Inglaterra, Italia y otras naciones.

Enumera el Sr. Artaza, a partir desde este tiempo, el rápido crecimiento del aquel activo concejo, registrando mayor y más i n te re s a n te n ú me ro d e d a to s a m e d i d a q u e v a e n t ra n d o e n l a e da d m o d e rna.

El acierto con que el autor ha aprovechado sus prolijas inves-tigaciones en el Archivo municipal de aquella villa, en el de la Catedral de Santiago, en el de la Diputación de La Coruña, en los de algunos particulares, y cuantos elementos históricos ha podi- d o e n c o n t r a r , h a c e n d e esta obra un resumen utilísimo y una m o n og ra f ía m u y re c o m e nd a b l e d e a q u é l l a m u y n o b l e , m u y l e a l y muy humanitaria villa.

sobre ella ha podido reunir el Sr. Arta za

P o r to d o l o c u a l e l q u e s u s c ri b e o p i n a

referentes a la primera parte medioeval ,

q u e , a p e s a r d e a l g u - nas deficiencias e

a semejanza de lo que ocurre a muchas

inexactitudes, propias de una labor históri-

de las pequeñas localidades de Espa- ña

ca emprendida por primera vez, reúne esta

del mismo periodo, que llevaron una exis-

obra las condiciones de m é ri to re le van te ,

tencia tan sencilla, monótona y desvaneci-

i n ves ti ga ció n p ro pia y o tra s qu e p re vie ne

da, que casi puede decirse que carecen de

el citado decreto de I.° de Junio de

historia. Desde el siglo XIII , asegurada ya

1 9 0 0 , p a r a q u e e l G o b i e r n o de S. M. ad-

la reconquista, comien-za n a vi s l u m b ra rs e los

p ri m e ro s

re s p l an d o re s

del

quiera el mayor número posible de ejem-

re n a c i -

plares de ella.

m i en to en el movimiento artístico, literario, comercial y político, y desarrollanse los

L a A c a d em i a , n o o b sta n te , a c o rd a rá ,

gérmenes de la . vida municipal en los más

c o m o s i emp re , l o m ás a c e rta d o y j u s to .

aparta-dos y reducidos lugares.

La villa de Muros , de origen realengo ,

Ma d ri d , 13 d e Ma yo d e 1 9 1 0 .

pasa a fines del cita do Siglo a ser de señorío y a depender de la iglesia de Santia-

ANTONIO RODRÍGUEZ VILLA.

go por do na ció n de l re y D . Fe rn an do , h e c ha en 8 de A go s to d e 129 8 , Este régi-

33

GARANTÍA DA CONFESIÓN p/ Marcelino García Lariño

ben e marchei do hospital. Mais unha vez vin á revisión, coma hoxe, e atopeime con el no corredor.

Atopábame na sala de espera do hospital agardan-

Pareino e díxenlle:

do a que me chamaran á consulta de cardioloxía,

–Señor cura, ¿faría o favor de confesarme?

cando cadrou a pasar por alí un sobriño meu que

–¡Como non! Agora mesmo, veña comigo- contes-

estaba de capelán no devandito centro sanitario.

El non se decataba de min; pero eu, que xa o vira de lonxe, agardei a que pasara ó meu carón para dicirlle: –Bos días, reverendo.

–¡Ouh padriño! –porque tamén son padriño- ¿E que fas por aquí?

–Veño á revisión.

–Agora levo moita présa, que me están agardando, e logo veño a pé de ti.

Foise o reverendo, e o paisano que estaba ó meu lado preguntoume: –¿Ese cura que acaba de falarlle é seu afillado?

–Elle si señor. Meu afillado e máis meu sobriñocontesteille.

Entón el, o paisano, díxome: -Se tódolos curas foran coma ese, ata eu iría á misa.

toume-. E alá fomos á capela. Eu sei que el non

–¿E iso por que?

me coñeceu, e non é de estrañar ¡confesará a tan-

–Pois... voulle contar: Eu ingreseille neste hospital

tos!... Pero cando me estaba confesando debeuse

cun infarto. Estívenlle moi maliño, moi maliño;

relembrar de min porque interrompeume para pre-

aquela conta máis alá que acá. Tan malo estiven

guntar: “¿E a vostede non o confesei haberá sete

que quixen acollerme a tódalas garantías –que non

ou oito meses en coronarias” – “Si, señor”. – “¡Pois

me daban ningunha– e, polo si ou polo non, que a

lisque de aquí e non me veña dar a lata”! “¿Ou non

cousa estaba caio non caio, pedín que me viñera

sabe que as miñas confesións teñen garantía para

poñe-los sacramentos e facer tódolos doados re-

cinco anos”?

quilorios. E veu este señor, o que agora acaba de pasar. E confesoume. Pasou o tempo, púxenme

34

A voz dos nosos poetas

Noutra esfera final que te depura.

Fotografía: Nieves Formoso Vidal.

Esta vida promete unha arrogante

XUNCOS

algarada de ardor arborescente;

p/ Agustín González López

rompe o tempo a paixón adolescente, gasta os folgos da fe de cada amante.

¡Xunqueiras da Lagoa¡ Afianse no ar,

Esta vida propón de interesante unha historia insegura, insuficiente;

tremen nas augas,

pasa o crono a restar internamente

fios de viva sombra...

desalentos que conta en cada instante.

Van e veñen e arden; dinse, néganse, voan

Esta vida propende a reiniciarse

Tecen á luz da lúa,

nunha estancia máis plena e máis segura;

libres danzas nas ondas...

ninguén sabe se en nova singradura pode un home deixar de reiventarse.

Sombras dos xuncos, liñas que no lago se perden,

Esta vida pretende proxectarse

curvándose, afiándose,

noutra esfera final que te depura.

vivos, nas augas verdes...

Esta vida presente é de impostura.

Sombras dos xuncos, soños que foxen, van e veñen,

(Rioderradeiro)

que navegan, sen írense pola auga de sempre...

http://rioderradeironaeiroa.blogspot.com.es

35

Un Contiño Rabelo

E viña miña nai e collía a garfela de servilo caldo e botáballo nunha cunca de barro. Facía a señora

NIN REN, MEU FILLO p/ José María García Rodríguez.

A señora Xusta era moi velliña e gordecha. Tiña a

Xusta sentadoiro da repisa da mesma lareira, ao quentiño da labarada na ínvernia; leváballe eu un boeado de pan de boroa que ela metía, en anaquiños, no caldo, pra que estivase mol e non lle dése

pele queimadiña do sol e na cahola ficáballe un pouquiño de cabelo, moi branco. Tapábase cun mantelo de cóor. Viña os sábados a casa de meu abó, porque era día de esmola. Eu era un cativo de moi pouquiños anos e levantaba poucas cuartas do chan.

Todolos probes sediábanse na porta a esperar. Os máis deles humildosos e cando baixaba meu abó, recibíano coas puchas na man. Pro a señora Xusta, non. Nunca saberéi por qué, rubía as esqueiras e paseniño, paseniño, chegaba a cueiria. Sentábase nunha cadeira, até que viña calquera da casa. Podía ser meu abó, podía ser miña nai, poidera, ser eu mesmo. Destoncias, denantes que a visen, erguíase, e iña pra un corruncho, e logo poñíase a dicir:

traballo as cansada enxivas.

—Caio, caio, caio, coa fame... Caio...

Dicíanos "Deus llo paguiño". Alimpábase a boca coa

E iña camiñando a radeira, hasta a misma cadeira

boneca do brazo direito e iña paseniño, pra porta, a

onde estaba e deixábase sediar nela espatuxada.

xuntarse cos demáis probes, aos que meu abó lles

—;Ai, miña probe señora Xusta decíamoslle. será que vostede non manxóu cousiña quente nin onte nin hoxe?

daba un can, ou can e cadela, ou dous cans aos máis vellos e algunha peseta aos que lles dicían "probes vergonzantes", que non ousaban pidir iestaban lonxe fora do curro da casa, encostados nunha

—Non papéi ren, meu filliño. Nin ren.

E cando dicía "nin ren" metía na boca a unlla do de-

parede que lles axudaba a sostéla fame. Que ises sí que non tiñan nin, ren, malpocados.

do groso da man direita, e cun dentiño que ainda retiña nela, facía un ruidiño que soaba coma a "tic", e con cada "tic" borbollaba, "nín ren, nin ren".

36

As Igualas Médicas en Muros. p/ Manuel Lago Álvarez A sanidade de agora nada ten que ver coa doutros tempos. Nos andares dos días que nos tocan, nunca tan fácil foi acceder á prestación dos servizos médicos. Unha chamada telefónica ou uns clips

No ano 1813, publicouse unha normativa de réxime local que obrigaba aos concellos a atender como materias fundamentais a hixiene dos pobos (limpeza das rúas e prazas, mercados, hospitais, cárceres e casas de caridade ou de beneficencia), o saneamento dos focos de infección e a policía sanitaria mortuoria, etc. Como tantas veces, unha cousa e lexislar e outra aplicar. Dez anos despois, (1823), voltase a lexislar, e tanto do mesmo. Non foi ata o ano 1836, durante a rexencia de María Cristina e mediante un Real Decreto de 15 de octubre de 1836 (Gaceta de Madrid, 21-X-1836) «se restablece en su fuerza y vigor la Ley de las Cortes de 3 de febrero de 1823, relativa al gobierno económico-político de las provincias», que asignaba aos concellos, no seu artigo 1º, igual que a súa

no teclado do PC, son capaces de dicirnos día e hora para que un galeno nos atenda, e co seu saber nos alivie dos males de corpo e mente.

antecesora, a Instrucción… de 1813, a policía de salubridade e comodidade. Nembergantes, a rehabilitada Instrucción… contén unha importante novi-

E moi pouca a documentación que existe

dade, indica aos concellos, no artigo 12, que de-

nos arquivos municipais de Muros sobre os asun-

ben procurar contratar a un facultativo ao menos

tos relacionados coa sanidade. Como moito, al-

para a asistencia dos pobres, financiando os seus

gúns acordos nas actas capitulares dos séculos

servizos cos fondos do municipio e, no suposto de

XIX e XX e algunhas outras referencias recollidas

que tamén atendera ao resto dos veciños, se lle

na hemeroteca do arquivo de Galicia, aínda que, a

retribuiría cos recursos obtidos das ‘igualas’.

existencia de dous pequenos hospitais en Muros (o lazareto da Virxe do Camiño e o Hospitalillo da Trinidade, extramuros da Vila), dan conta de que a poboación de Muros estaba, -dalgún xeito-, atendida no sanitario.

37

En cumprimento do lexislado, o concello de

quedarse libre desde luego vacante la plaza o bien

Muros en sesión de 20 de xaneiro de 1842 acor-

por si se acuerda pagar al exponente la misma

dou convocar as prazas de “médico y sangrador”,

cantidad de 9000 reales anuales, pues en este

“para que asistan a aquellos pobres y pudientes de

caso prefiriese este punto”.

todo el vecindario de esta Villa y sus arrabaldes” ,

Pódese supoñer que a reacción de “pobres

fixando como pago a cantidade de 3300 reais

y pudientes”, aos que o médico atendía foi a de

anuais, ordeando a publicación do anuncio no boletín oficial da provincia.

verse sen médico per secula, xa que o concello

Pasados algúns meses

(o 31 de octubre de 1842) o concello aproba un regulamento mediante o cal estabreceronse as obrigas de médico e pacientes. Deste regulamento chama a atención o feito singular que permitía aos doentes discutir co médico tanto o diagnóstico como o tratamento proposto polo galeno.

En 28 de agosto de 1843, o concello acordou que o nomeamento de médico recaese na

non dispoñía de fondos para facer fronte aos 9000

persoa de Don Domingo de Lago y Domínguez,

reais que o médico solicitaba para seguir facendo

veciño de San Mamede de Carnota. O contrato

o seu traballo en Muros, foi a de movilizarse e

firmouse o 1 de setembro do mesmo ano e nel re-

adoptar a medida de comprometerse a comple-

collese o tratamento de “cirujano” para o profesio-

mentar o soldo do galeno, para que o médico non

nal contratado.

abandonase Muros e os deixara sen os seus servizos, sendo así que o médico Dr. Dominguez, no-

E foron pasando os anos, e o médico aten-

vamente, en escrito dirixido ao concello o 16 de

dendo a “pobres y pudientes”, pero en 31 de de

febreiro de 1849, manifesta: “Los vecinos del Pue-

decembro de 1848, o cirurxán titular, Don Domingo

blo agradecidos de lo que representa se han reuni-

de Lago y Domínguez presentou no concello un

do para formar entre sí una suscripción, de modo

escrito no que dicía: “que no pudiendo subsistir

que con este aumento ya no existe el motivo en el

por más tiempo con la dotación que le está asigna-

que el que suscribe se apoyaba para hacer esta

da, como ya antes de ahora lo tiene hecho presen-

renuncia. Por lo mismo la retira sin exigir del Ayun-

te, se vio en la necesidad de buscar otro punto de

tamiento otros emolumentos que los que siempre

más bueno, y repetidamente pudo conseguir el de

se le han pagado”.

San Mamed de Carnota por la cantidad de 9000 reales anuales. El que habla no puede por menos

Non se teñen datos do importe que cada

de manifestarlo así a los corporativos bien por

casa da Vila e arrabaldes tivo que pagar ao médi-

38

co en concepto de “iguala”, xa que sendo un trato

la iguala de todos los vecinos pudientes, según

entre os veciños e o médico o concello non intervi-

costumbre que se viene practicando”. O anuncio

ña no reparto da cuota que cada casa con fume

leva data de 18 de novembro de 1873 i está asina-

tiña que aportar. Un dato a ter en conta é que o

do polo entón alcalde Don José Fernández.

padrón de habitantes aprobado polo concello o 12 de febreiro de 1842 recollía un total de 1362 veciños e 6262 almas, no total do concello. A parroquia de Muros contaba con 549 veciños e 2278 almas. Distribuíndo o importe da iguala (5700 reais) entre o número de veciños (549), danos que cada veciño debería aportar arredor de 11 reais ao ano, que de seguro serían algo menos ao participar tamén da iguala os veciños dos arrabaldes.

Tampouco se teñen datos do tempo que o

Pasando os anos o concello continuou coas súas facultades para nomear os médicos i estes co dereito a cobrar as igualas como complemento ao cirurxán Don Domingo de Lago y Domínguez, esti-

salario acordado pola corporación. Esta norma das

vo prestando os seus servizos en Muros. Un dato

igualas continuou aplicándose ata principios dos

a ter en conta e o do anuncio do concello de Mu-

anos oitenta do século anterior.

ros, na Gaceta de Madrid, de novembro de 1873,

destes acordos, escribirei pronto sobre o aconteci-

polo que se fai pública a vacante de médico-

do nos primeiros anos do século XX co nomea-

cirujano.

Neste anuncio explicase que a praza

mento dun terceiro galeno, e a polémica que se

está dotada con un haber de 1000 pesetas ao ano,

suscitou cando foi destituído ao cambiar a correla-

que non reais. (A peseta como unidade monetaria

ción de forzas na corporación municipal.

naceu o 19 de octubre de 1868, por decreto do

—-=—-

Goberno Provisional logo do derrocamento de Isabel II. No anuncio explícase o seguinte: “y además

39

No anecdotario

COLABORA:

CONCELLO DE MUROS

40