آ ۂنیئ ل س دآرآولعلملیبسآ الم ومالنا اقری غالم رناین اقیمس اصحب (نانئ دآر آولعلم لیبس آلسالم ،وآامم ،دجسمِ اعرمہ ،دیحرآ ناد)
آ ۂنیئ ل س دآر آولعلم لیبس آ الم دمينآملعل ،دیحرآ ناد ،آ دنرھآ رپدشی (آدنہل) ۃ ِ ایقم اجہعم ےس ےل رک نانئ اجہعم ومالنا دمحم روضآن آاقلیمس یک وافت نک اجہعم یک آلام ی نارخ
آر
ومالنا اقری غالم رناین اقیمس آ ِ اتسد دآر آولعلم لیبس آلسالم ،دیحرآ ناد آور اجہعم ےک نیت نااینن ںیم ےس آنک؛ آامم و بیطخ ،دجسمِ اعرمہ ،اعنڈس ،دیحرآ ناد
2
ء2٠٠٢
——————————————— ھ٦٢2١
دیحرآ ناد،نا ِم اتکت ————— آ ۂنیئ دآر آولعلم لیبس آلسالم فنصم —————————————— اقری غالم رناین اقیمس 2١————— احفصت
سب ) دیحرآ ناد، دآر آولعلم لیبس آلسالم،وپمکرنگ ———— دمحم آاسحن آہلل یلی (ۂبعش ویپمکرٹ :آرگنیزی رتہمج History of Darul Uloom Sabeel us Salam Hyderabad by Musarhad @Scribd History of Darul Uloom Sabeel us Salam Hyderabad by Musarhad @Blogspot History of Darul Uloom Sabeel us Salam Hyderabad by Musarhad @Wordpress History of Darul Uloom Sabeel us Salam Hyderabad by Musarhad @Archive
:آِس اتکت ےک ےنلم ےک ےتپ Ainah Darul Uloom Sabeelus Salam Hyderabad @Scribd Ainah Darul Uloom Sabeelus Salam Hyderabad @Issuu Ainah Darul Uloom Sabeelus Salam Hyderabad @Archive
نارش دیحرآ ناد، دمۃنی آملعل،دآر آولعلم لیبس آلسالم Därul 'Uloom Sabeelus Saläm Madinatul Ilm, Hyderabad – 500 005 A.P., India Ph: 0091-40-24440450, Fax: 2444 1835
3
فہرست
شیپِ ظفل 7................................................................................... دمرےس اک دو ِر آول8 ......................................................................... پ دمرےس یک ہلی گنٹیم8........................................................................................
رعیب دراجت و ظفح ےک میقم ہبلط ےک آامسےئ رگآیم 9 ....................................................... آونیل آسانڈہ 9 ................................................................................................... دمرےس یک دورسی گنٹیم ٦٠ ................................................................................... وصخیص گنٹیم یزآےئ ووص یِ َحز ِم قرناین ٦٦ ................................................................... ڈنلیکر ٦٦ ......................................................................................................... یٹیمک یک لیکشت ٦2 .............................................................................................. یٹیمک یک وتعیس ٦2 ............................................................................................... دمرےس ےک ےیل رنیم اک وصحل ٦3 ............................................................................ دمرےس یک یلقتنم ٦٢ ............................................................................................. دمرہس آینپ رسرنیم رپ ٦٢ .......................................................................................
دمرےس اک دورسآ دور ٦7 ...................................................................... پ .٦درس اگہ یک ہلی امعرت ٦7 ................................................................................. .2یئن ڈلبنگ یزآےئ درس اگہ ٦8 .............................................................................. .3نسحم الربئریی ٦8 ........................................................................................... انجت دیس ایضء آرلحمان اصحب اک آاقتنل ٦9 .................................................................... یمیلعت رتیق2٠.................................................................................................... انجت دیس ایضء آرلحمان اصحب 2٠.............................................................................
٢
انجت دیس ایضء آرلحمان اصحب یک خڈامت 2٦ .................................................................
دمرےس اک رسیتآ َدور22 ....................................................................... .٦دمرےس یک رنیم یک اصحر دنبی 22 ......................................................................... .2دجسمِ رمع نب حطات یک ریمعت 23 ............................................................................ .3پحفیظ آرقلآ ن 2٢ ........................................................................................... .٢آاظتنیم ڈلبنگ 2٢ ......................................................................................... .٢ویپمکرٹ ڈلبنگ2١ ............................................................................................ .١رلیٹنگ رٹنیس 2١ ............................................................................................ .7وبر ولی ،یکنٹ عم دو رمکے 27 ........................................................................... .8آلسالم اہسبیل 27 ........................................................................................... .9دآگننئ اہل 28 .............................................................................................. .٦٠دآر آالاصتخص 28 ........................................................................................... یملع رتیق 29.....................................................................................................
ومالنا دمحم روضآن آاقلیمس 3٠ ................................................................ دیحرآ ناد ںیم آ دم 3٠ ............................................................................................ دجسمِ اعرمہ ںیم رصموایفت 3٦................................................................................... ومالنا یک ردنیگ اک سب ےس یزآ اکر ناہم 32 .................................................................. ومالنا یک افینصتت و ناافیلت 33 .............................................................................. آ رخی مالاقت 3٢ .............................................................................................. ومالنا دمحم روضآن آاقلیمس :کیب رظن37 .......................................................................
دآر آولعلم لیبس آلسالم ،دیحرآ ناد :آنک رظن ںیم 38 ........................................ ٢
دآر آولعلم لیبس آلسالم آور آُس ےس مُلحَقہ آدآرون یک آمہ وبطماعت ٢٠ ........................................
١
الر ِح ِيم ِب ْس ِم ه ِ الر ْح َم ِن ه اَّلل ه
شیپِ ظفل آاحلد و ےب دینی آور ذمہب زیبآری یک وموجدہ اضف آخالیق آور دینی دقرون ےک ےیل تخس حطرہ نب یئگ ےہ۔ رھپ اظنم خکومب وکیسرل ےہ ،آور ِ مہ سج کلم ںیم رےتہ ںیہ ،واہن اک ِ اظنم میلعت رپ ذمہب یک رگتف وزمور و اجےن یک وہج ےس دنی یک افحتظ آور آ دنئہ ولسنن اک دنی ےس رہتش نایق رانھک آنک آمہ ہلئسم نب ایگ ےہ۔ آاس ہلئسم ہک آُس رپ املسمونن اک ذمیبہ صخشت ،ذہتیبی اتکییئ ،یّلم ووجد آور آسالم ےس آن اک قلعت آور رہتش وموقف ےہ۔ دینی دمآرس و اکمیب ےک ایقم اک آلص دصقم ہی ےہ ہک دنہواتسین املسمونن اک رہتش آسالم ےس ہن رصف نایق ت ہکلب وبضمط و مکحتسم رےہ ،آور وہ آسالم آور امتم آسالیم شحصات و آمبیارآت ےک ساھت دنہواتسن ںیم رںیہ۔ املسمونن اک دنی ےک ساھت قلعت نایق رےنھک آور ہر رامےن ںیم دنی ےک خالف آےنھٹ وآےل ںونتن آور رحتاکیت ےک سدِ نات ںیم دمآرس ےن وج خڈامت آاجنم دی ںیہ ،ی د ِز ریغصِ دنہ و ناک یک زگہتش دصی یک نارخ اک ورق ورق آُس رپ سادہِ دعل ےہ۔ آےسی یہ آدآرون ںیم آنک آمہ آدآرہ دآر آولعلم لیبس آلسالم ،دیحرآ ناد ےہ سج یک ناسیس آ س ےس 32سال لبق لضفب آہلل ومالنا دمحم روضآن آاقلیمس ےک اہوھتن لمع ںیم آ یئ۔ آُس وقب ومالنا دجسمِ اعرمہ ےک آامم و بیطخ ےھت آور رآمق آرحلوف دجسمِ دیحر وگرہ اک آامم و بیطخ۔ احظف دبع آرلدیش فراقین ( ی آاحلل غلبمِ دآر آولعلم لیبس آلسالم) یھب رشن ِک اکروآن ےھت۔ راضمن آابملرک اک ہنیہم ُگزر اکچ اھت آور وشآل ٦393ھ اک ہنیہم رشوع و اکچ اھت۔
7
پ دمرےس یک ہلی گنٹیم
دمرےس اک دو ِر آول
وشآل ٦393ھ ےک ےلہپ رشعے ںیم ومالنا دمحم روضآن آاقلیمس ےن آینپ ایقم اگہ اعرمہ ڈلبنگ ،دجسمِ اعرمہ ںیم آنک گنٹیم بلط یک سج ںیم رآمق آرحلوف آور احظف دبع آرلدیش اصحب فراقین رشنک وےئ۔ آِیس گنٹیم ںیم میف ِقہ وطر ےس ےب رس و ساامین ےک اعمل ںیم وتک ًال یلع آہلل دمرےس ےک ایقم اک ہلصی وآ ،سج ےک آلص حمدِک آور َسرحیل ومالنا دمحم روضآن آاقلیمس یہ ےھت۔ آِس ےک دعب ومالنا دمحم روضآن آاقلیمس ےن اقری ریہظ آدلنی رش ی رموحم ،ساقب بیطخ ،دجسمِ اعہیل ،نگ افونڈری ےک درےعی ومالنا دبع آاخلقل آاغفین رموحم ،دجسمِ ایمن م ِ ْسکُ ،یزآنا ُنل ےس رآہطب اقمئ رک ےک دجسمِ ایمن مِسک ںیم دمرہس خالےن ےک وآےطس اعریض وطر رپ ہگج احلص یک۔ آِس رطس دمحب آہلل / ٦8وشآل ٦393ھ ےس دمرےس اک آ اغر و ایگ۔ آور ےلہپ یہ سال ےس ظفح ،نارظہ آور آدتبآیئ رعیب لامعب یک میلعت رشوع و یئگ۔ میقم و ریغ میقم دوونن رطس ےک ہبلط دمرےس ےس ضیف ناےن ےگل۔ :٦دجسم اعرمہ
8
رعیب دراجت و ظفح ےک میقم ہبلط ےک آامسےئ رگآیم ( )٦ومالنا بیعش آملس دنوی آرہری ،میقمِ احل :اجہعم آرہر ،رصم؛ فرردن :انجت وم یی ءاء آدلنی اصحب، ساقب مالرم ،رولیے۔ ( )2ومالنا دمحم اہمش وغری اقیمس ،میقمِ احل :آوب یبہظ۔ ( )3ومالنا دمحم اسحن اقیمس،یزآد ِر ُحزد ،ومالنا دمحم روضآن آاقلیمس۔ ( )٢ومالنا دمحم طاہر اقیمس ساد رگنی ،نامظ ،دآر آولعلم لیبسآدہلٰی ،ساد رگن ،علض وبحمت رگن۔ ( )٢ومالنا دبع آلح دیار اقیمس ،نامظ دآر آولعلم ردیشہی ،دگوآل ،علض وبحمت رگن۔ ( )١ومالنا قیئل آدمح اقیمس ،آامم و بیطخ ،اجعم دجسم ،رکش رگن ،وبدنھ ،علض اظنم آ ناد۔ ( )7وم یی احظف دمحم یفطصم
( )8احظف دبع آ یآدح
( )9احظف دبع آرلدیش
( )٦٠ومالنا دمحم ،نان ،؛ڑآر؛ وریغمہ۔
آونیل آسانڈہ آسانڈہ رکآم ںیم ےس ومالنادمحم روضآنآاقلیمس آوررآمقآرحلوف رعیب دراجت وک ڑپاھےت ےھت ،آور ۂبعشظفح و نارظہ وک احظف دبع آرلدیش اصحب ڑپاھےت ےھت۔ احظفِ وموصف یہ نامظِ خبطم آور دآر آالاقہم ےک دےم دآر و رمیب یھبےھت۔ دو سال نکہی امتم دےم دآرنان نسح ووخیب ےکساھت آاجنم دےتیرےہ۔ دو سالےکدعب دمرےس یک ام ی رضوروتن ےک شیپِ رظن ومالنا دمحم روضآن آاقلیمس ےن احظف دبع آرلدیش اصحب فراقین وک دآیلخ دےم دآروین ےس ُس ُیک دوس رک ےکاخریج دےم دآری ُسپرد یک ،ینعی آُن وک غلبمِ دآر آولعلم لیبس آلسالم یک تیثیح دے رک امہیل یک فرآیمہ یک دےم دآری دی یئگ ،سج وک آپہون ےن وخبیش وبقل فرامنا۔ آورآِس دیمآن ںیم آُپہون ےن آینپ وگناوگن صالوتیحنوک یزوےئ اکرالےت وےئ امہیلیک فرآیمہ ےک ےلئسم وک تہبدح
9
ل دمرہس ےن یھب رھ رور آدنآر نک آ سان رک دنا۔ آِس دیمآن ںیم آُن یک ےب انپہ صالوتیحن اک آارتآف وخد آ ِ ںیم ایک۔ آُن یک ہی خڈمب دمرہس وک آدمحل ہلل نا احل احلص ےہ ،آور إن شاء هللا نا ایحت احلص رےہ یگ۔ دمرےس ےک ایقم ےک وقب دمرےس ےک ناس ےلہپ ےس وکیئ آ دمین وموجد ہن یھت آور ہن دمرےس یک وکیئ یٹیمک یھت۔ رآمقآرحلوف آور ومالنا دمحم روضآن آاقلیمسنال اعموہض ڑپاھنا رکےت ےھت۔ آِس رطس ایقم اک ہلئسم ومالنا دبع آاخلقل رموحم ےک درےعی آور نت اخہ اک ہلئسم نال اعموہض ڑپاھےن ےک درےعی لح و ایگ۔ آور خبطم اک مظن یھب آلِ ریخ ےک اعتون ےس اجری و ایگ۔
دمرےس یک دورسی گنٹیم دمرےس اک آ اغرو ُحکا اھت ،نکیلآت نک آُس اک وکیئ نام وجتیز ںیہن ایک ایگ اھت۔ انچہچن ومالنادمحم روضآن آاقلیمس ےن دی آہجحل ٦393ھ ےک آدتبآیئ دونن ںیم نام رےنھک ےک ےیل آنک آور گنٹیم آینپ ایقم اگہ اعرمہ ڈلبنگ، دجسمِ اعرمہ ںیم بلط یک۔ آُسگنٹیم ںیم یھب رآمقآرحلوفآور احظفدبع آرلدیش اصحبرشنک وےئ۔ دِن پ ےک /٦٠ج رےہےھت۔گنٹیماک آ اغر وآ آوررہظ ےکوقبنک آُس اک ہلسلس اجری راہ۔آِس گنٹیم ںیم ہی نات ن شیپِ رظن ریہ ہک دمرےس اک نام آاس و سج ںیم ونعمیب ےک ساھت ِخ دڈت یھب و۔ انچہچن نیت ٹبیون ےک ۗ م ه م َ َ ْ َ َ ْ ن ّ َ ه ّ م ْ ٌ َّ ٰ ٌ ُّ ْ ٌ ۙ َّ ْ ْ ّ ِم ّٰللا ه ب ي د َّي 51 ْي ب م ب ّت ك و ر ُن ّٰللا ِم ُك ن رک می یک آِس آ یب قد جاء ابتدۂلایخل ےک دعب قرآ ِ ّ ّ ّ ّ َ َ ْ ب رکہمی ےک آافلط " مس مبل َّ ض َوانَ ٗه مس مبل َّ السلٰ ّم" ںیم اتبع ّر السلٰ ّم (آاملدئہ )٦١-٦٢ :یک روینش ںیم آ ی ِ َّ
َ
َ
َ ْ م م " مس مبل" وک وآدح ےس دبل رک " َسب ْیل َّ السلم" وجتیز وآ ،آور آُس ےک ےلہپ " َدا مر ال معل ْوم" یزاھ رک رورآ ّ
َ م ْ م م ار العل ْوم نام "د
َسب ْیل َّ ب رکہمی ںیم دمرےس ےک نام ےک ساھت بۃئن دمرہس السلم"راھک ایگ۔ آ ی ِ ّ م
َ
ےک نام یک یھب انمسبب نایئ اجیت ےہ۔
٦٠
وصخیص گنٹیم یزآےئ ووص یِ َحز ِم قرناین دیع آالیحض اک رامہن حب قر ب آ نا وت دجسمِ ایمن مِسک ںیم َحزم یک ووص ی آور ام ی اعتون ےک ےلسل ںیم آنک وصخیص گنٹیم ریھک یئگ ،سج ںیم وصخمص رضحآت وک دموع ایک ایگ۔ آُن ےک آامسےئ رگآیم در ِس دلی ںیہ: ( )٦اقری ریہظ آدلنی رش ی رموحم ،آامم وحطیب ،دجسمِ اعہیل ،نگ افونڈری ( )2ومالنا دبع آاخلقل آاغفین رموحم ،دجسمِ ایمن م ِ ْسکُ ،یزآنا ُنل ل ( )3ومالنا ساہ دمحم نب دبع آرلحمان آ حموی اقدری ،آامم ،دجسمِ مظعم رورہ ،ملدے نلدی سب ( )٢ومالنا دبع آلمیدان یلی دصیقی ،سانکِ وگل ُکیڈہ ( )٢احظف دمحم وقعیت رموحم ،ؤمدن ،دجسمِ اعرمہ ،اعنڈس
پ ( )١انجت دمحم یلع رعف اجین اھبیئ رموحم ( )7اخہج ریصن آدلنی آ جبیپر رموحم ( )9احدم یلع نسح دصیقی رموحم ( )8آمبیار یلع ینیسح رموحم ( )٦٠دبع آرلمیح دصیقی اصحب
( )٦٦دبع آافغلر اصحب
( )٦2وعسمد آامسلیع رموحم آِس ومعق رپ آِن رضحآت ےن دمرےس اک رھ رور اعتون ایک۔
ڈنلیکر ومالنا دمحم روضآن آاقلیمس ےن دمرہس ےک ایقم ےک ےلہپ یہ سال رجہی سن یک آتیمہ وک دمدِ رظن رےتھک وےئ دمرےس یک رطف ےس امہِ حمم ٦39٢ھ ںیم آنک ڈنلیکر رم َیدب رک ےک عبط رکوآنا وج اک ی وبقمل وآ ،آور دمرےس ےک اعترف اک تہب یزآ درہعی یھب نایب وآ۔ آدمحل ہلل ڈنلیکر اک ہلسلس نا احل اجری ےہ۔
٦٦
یٹیمک یک لیکشت دیع آالیحض ٦393ھےک دعبدمرےس وک مکحتسم رکےن آور رتیق دےنی ےک ےیل آنک یٹیمک یکرضورت سوسحس یک یئگ آور آِس رضورت یک لیمکت یک رغص ےس ومالنا دمحم روضآن آاقلیمس ےن آنک یٹیمک لیکشت دی سج ےک س دلی ںیہ: آراکن در ِِِ ( )٦دمحم یلع رعف اجین اھبیئ رموحم ،دصر
پ ( )2اخہج ریصن آدلنی آ جبیپر رموحم ،دمتعم
( )3دبع آرلمیح دصیقی اصحب ،اخرن
( )٢احدم یلع نسح رموحم ،رنک
( )٢آمبیار یلع ینیسح رموحم،رنک ومالنا دمحم روضآن آاقلیمس دمرےس ےک نامظ رقمر وےئ آور نا ایحت نامظ رےہ۔
یٹیمک یک وتعیس ضعب نااسمدع احالت یک وہج ےس دمرےس وک دو امہ ےک ےیل الل رکیٹی لقتنم ونا ڑپآ ،آور رھپ واہن ےس یدہی منٹپ اخہج ریصن آدلنی رموحم ےک نالت ںیم اعریض مظن رک ےک لقتنم و ایگ ،نکیل حب آنک آ دنیھ ںیم دمرےس یک اھگس یک ینب ویئ تھچ آُر یئگ وت دمرہس اعریض وطر رپ اقری دبع آمیلعل اصحب ےک اکمن ہِل اک یین ،یدہی منٹپ ںیم لقتنم وآ۔ رقتی ًیا اچر امہ دمرہس اقری اصحب ےک اکمن ںیم راہ ،رھپ امعرت یک آصالس و دریگتس ےک دعب آینپ ہگج یدہی منٹپ وآسپ آ ایگ۔ آِس رطس آنک سال یک لیمکت ےک دعب حب دورسے سال اک آ اغر وآ وت راضمن ٦39٢ھ ےک دعب یٹیمک ںیم وتعیس رکےت وےئ انجت دیس ایضء آرلحمان اصحب ،ناررنٹ ،ریبیز ونل ،اعنڈس آور انجت اقری دبع آمیلعل اصحب رموحم ،یدہی منٹپ وک رنک یک تیثیح ےس یٹیمک ںیم سالم ایک ایگ۔ دمرےس ےن آِس رطس رتیق ےک دمآرسےط رکےت وےئ آینپ رمع ےک آ ھٹ ون سال آِیسہگج رورے ےیک۔ دمرےس ےکیمیلعت آاکحتسم یک وہج ٦2
ےس دمرےس یک رہشت اک ی و یکچ یھت ،آِس ےیل ہبلط اک روجع ریثک دعتآد ںیم وےن اگل سج یک وہج ےس آدتبآ یہ ےس واہن ہگج یک یگنت سوسحس یک اجےن یگل۔
دمرےس ےک ےیل رنیم اک وصحل آ ھٹ سال زگرےن ےک دعب یھب دمرےس ےک ناس ہن آینپ دآیت رنیم یھت آور ہن دآیت اکمن ،رگم دمرےس یک دآیت رنیم ےک وصحل ےک ےیل وکںیشش اجری ںیھت۔ رہش ےک آرطآف و آانکف ںیم رنیم دیھکی یئگ نکیل ںیہ دنسپ ںیہن آ یئ۔ بۃآلخر صالہل-نارسک ےک قر ب یک رنیم دنسپ یک یئگ ،آور دمرہس یٹیمک یک وکےس ن ےس دمرےس یک ہی وموجدہ رنیم دمرےس ےک ےیل احلص یک یئگ۔ دمرےس ےک ےیل احلص رکدہ رنیم وکیئ ومعم ی رنیم ہن یھت۔ ہی رتہب ( )72آڑکی ےس رنادہ یھت ،آور دمرےس اک ام یومق ِف آاس ہن اھتہک دمرہس آینت یزی رنیم اکاعموہض نا آنڈوآسن یہ آدآ رک ۔ےک۔ رگم آِس ومعقرپ وصخصا انجت دیس ایضء آرلحمان اصحب ےن آینپ دآیت رمق ےس وطبر قرص آنڈوآسن آدآ رک یٹیمک ےک آراکنً ، ےک آینت یزیرنیمےکوصحل وک وج اظبہرنانکمم رظنآ راہاھت ،نکمم انب دنا۔ آِس ےکدعبرنیم ےک دو ےص ےیک ےئگ۔ آنک یزآ ہصح دمرےس ےک ےیل صتخم رک دنا ایگ ،آور دورسے ےص وک نالت انب رک فروحب رک دنا ایگ۔ آُس ےس وج رمق احلص ویئ وہ یٹیمک ےک آُن یوگن وک آور وخد انجت دیس ایضء آرلحمان اصحب وک یھب ،وہنجن ےن رنیم ےک امکل رنڈی وک ِ وطبر یگشیپ ھچک رمق آدآ یک یھت ،آُن سب وک آدآ رک دنا ایگ۔ رنیم ےک امکل رنڈی وک رمق نک مُشب آدآ ںیہن یک یئگ یھت ،ہکلب انجت دیس ایضء آرلحمان اصحب یک وافت ےک دعب یھب ہی ہلسلس اجری راہ آور آِس یک لیمکت ومالنا دمحم روضآن آاقلیمس ےکاہوھتن لمع ںیم آ یئ۔
٦3
:2دمرےس یک وعیس و رعضی رنیم
دمرےس یک یلقتنم الص تین ،آور ومالنا دمحم روضآن آاقلیمس آہلل اعتیٰل ےک لض و رکم ےس آور دمرہس یٹیمک یک ن جہ دلسلسم آور آخ ِ یک اخومس ایقدت یک یزوتکن ےس رقتی ًیا دس سال ےک دعب وہ ڑھگی آ یہ یئگ حب /27دی آہجحل ٦٢٠2ھ اطمقب /٦٢آوتکیز ٦982ء یزور ہعمج رضحت ومالنا دیس آوب آنسحل یلع ینسح دنویؒ رعف یلع ایمن ےک دس ِب ابمرک ےس دمرےس یک دآیت رنیم رپ دمرےس اک گنسِ اینبد راھک ایگ ،آور آِس ےک ساھت یہ دمرہس یدہی منٹپ ےس آینپ دآیت آور وعیس و رعضی رنیم رپ لقتنم و ایگ۔ وہ ایک یہ وعسمد و ابمرک دن اھت حب دمرےس اک آنک دریہنی اخت رورآ وآ! آِس ومعق رپ آہلل اک انتج یھب رکش آدآ ایک اجےئ ،وہ مک یہ ےہ۔ آے آہلل! ریتآ ےب آاہتن رکش و آاسحن ےہ!
٦٢
دمرہس آینپ رسرنیم رپ
:3دمرےس یک دق می امعرت آور یکنٹ دمرہس سج وقب یدہی منٹپ ےس لقتنم و رک صالہل-نارسک یک آینپ دآیت رنیم ںیم آ نا وت آُس وقب دمرےس یک رنیم ںیم آنک ناو ی آور آنک تہب یزی یکنٹ یھت۔
:٢ناو ی
٦٢
ناو ی ےس لصتم ھچ رمکون رپ لمتشم آنک دو زنمہل اکمن اھت۔ زین اہپر آور وعیس دیمآن اھت ،آِن ےک غالوہ ھچک ہن اھت۔ یٹیمک یک وکےس ن ےس دجسمِ آرمق یک ریمعت یک یئگ ،آور دو یزے اہ ین رپ لمتشم نیٹ روس تھچ یک آنک یزی امعرت ونبآیئ یئگ وج آنک رعےص نک درس اگہ آور ہبلط یک ایقم اگہ ےک وطر رپ آامعتسل ویت ریہ۔ آَت آنک ہصح دآگننئ اہل ےک وطر رپ آامعتسل ونا ےہ ،آور دورسآ ہصح ٹوھ ے ںوچن ےک ایقم و اعم ےک ب رغمت وآےطس۔ آنک ناوریچ اخہن ناو ی ےک لصتم انبنا ایگ وج آ س یھب اکر آ دم ےہ۔ دجسمِ آرمق ےس اجی ِ وھترےافےلص رپ لسغاخہن،نبسات اخہن آور تیبآلجال رپلمتشم آنک ٹوھیٹ یس امعرتریمعت یک یئگ وجآیھبنک رریِ آامعتسل ےہ۔
:٢دجسمِ آرمق آور دو اہل ب ُحیوت وھترے افےلص رپ دنچ یلمیف وکآررٹ انبےئ ےئگ سج ںیم آ س یھب ھچک غالوہ آرںی دجسمِ آرمق ےس اجی ِ آسانڈہ رکآم یلمیف ےک ساھت میقم ںیہ۔ ہی امتم اکم نیت سال یک رصتخم دمت ںیم آور دمرہس یٹیمک یک رسرپیتس ںیم آاجنم دےی ےئگ۔ آِس رطس ٦972ء نا ٦98٢ء یک ریتہ ساہل دمت وک دمرہس اک الہپ دور اہک اج اتکس ےہ، ویکن ہک اہین نک دمرےس اک رفس آور ریمعت و رتیق یٹیمک یک رآسب رگنآین ںیم ویئ۔ آرآنیکِ یٹیمک اقن ِل رعتفی ںیہ نج یک وکےس ن یک وہج ےس دمرہس آِس زنمل نک اچنہپ۔
٦١
دمرےس اک دورسآ دور ٦98٢ء ںیم انجت دمحم یلع رعف اجین اھبیئ رموحم ےک آ افعت ےک دعب انجت دیس ایضء آرلحمان اصحب وک دمرہس یٹیمک اک دصر انبنا ایگ ،آور ٦98٢ء ےک آوآرخ ںیم آرآنیکِ یٹیمک ،آےنپ امتم آایتخرآت انجت دیس ایضء آرلحمان اصحبِ ، دصر دمرہسآور ومالنا دمحم روضآنآاقلیمس،نامظِ دمرہس وکرتشمَہک وطر رپ ُسپُرد رک ےک نعم ً ۃل دمرےس یک امتم دےم دآروین ےس دسب یزدآر و ےئگ۔ آت دمرےس ےک دورسے دور اک آ اغر ٦98٢ء ےک آوآرخ ےس ونا ےہ ینعی اہین ےس دمرےس یک وج ھچک ریمعت و رتیق ویئ ےہ ،وہ آِیہن دوونن رضحآت یک رتشمَہک ِخ دڈ و َحہڈ ےک ےجیتن ںیم ویئ ےہ۔
پ .٦درس اگہ یک ہلی امعرت
پ ٦98٢ء ےک دعب سب ےس ہلی امعرت وج ونبآیئ یئگ وہ ناو ی ےس لصتم رغمیب اجیب آ ھٹ رمکون رپ لمتشم مسبع درس اگہ یھت وج آ س یھب ِ وطبر درس اگہ مَل ےہ۔
پ :١درس اگہ یک ہلی امعرت
٦7
.2یئن ڈلبنگ یزآےئ درس اگہ
:7یئن ڈلبنگ یزآےئ درس اگہ دمرےس یک رنیم ےک وسْظ ںیم رشمیق اجیب ٹوھ ے یزے رقتی ًیا /3٠رمکون رپ لمتشم دو زنمہل پ آ ر.یس.یس .امعرت یزآےئ درس اگہ ےہ ،سج ںیم رعیب آول ےس ےل رک حصصات نک یک میلعت ویت ےہ، آور لقتسم دآر آالاقہم ہن وےن یک وہج ےس رعیب لاموتعن ےک ہبلط آِیس امعرت ںیم میقم یھب ںیہ ،ینعی درس اگہ آور دآر آالاقہم دوونن وتیثیحن ےس ہی امعرت آامعتسل یک اجیت ےہ۔ ہی امعرت دمرےس یک دنچ میظع آاشلن امعروتن ںیم ےس آنک ےہ وج آِیس دور یک ناد اگر ےہ۔
.3نسحم الربئریی دمرےس یک رسیتی میظع آاشلن امعرت نسحم الربئریی ےہ ،وج ی آ یقب دو زنم ین رپ لمتشم ےہ ،رگم آِس ںیم اچر زنم ین یک اجنگشئ ریھک یئگ ےہ۔ ہی امعرت رعیب درس اگہ یک امعرت ےک ساےنم رغمیب اجیب ےہ آور اقن ِل دنڈ ےہ۔ آِس اک قلعت یھب آِیس دور ےس ےہ۔
٦8
:8نسحم الربئریی
انجت دیس ایضء آرلحمان اصحب اک آاقتنل ہبنش /22 ،رعیب اآلخر ٦٢٦3ھ اطمقب /2٠آوتکیز ٦992ء وک رجف ےک وقب دل اک دورہ ڑپےن ےس انجت دیس ایضء آرلحمان اصحب اک آاقتنل و ایگ۔ ٓ َ ه ٰرج مع ْو َ ا ََّّّن ّ هّلِل ّ َوا ََّّّن اّل ْ ّ ن ی ّ
آہلل اعتیٰل آںیہنرغ ِِ
م رحمب فرامےئ۔ تہب ُجلص آور آامین دآر صخش ےھت۔٦98٢ء ےک آوآرخ ےس /2٠آوتکیز ٦992ء ینعی سات ساہل دور وج دمرےس اک دورسآ َدور ےہ آور
ِ دصر دمرہس آور نامظِ دمرہس اک رتشمَہک دور ےہ، آُس ںیم آنک ٹوھیٹ درس اگہ ،آنک یزی درس اگہ آور آنک میظع آاشلن الربئریی ریمعت یک یئگ۔ ہی آِس دور یک ریمعتی رتیق ویئ۔
:9دیس ایضء آرلحمان اصحب یک ربق ٦9
یمیلعت رتیق آِس َدور یک یمیلعت رتیق آِس رطس ریہ٦98٢ :ء نک مشش رعیب نک یہ میلعت ویت یھت ،رگم آِس دورسے َدور پ ںیم متفہ رعیب اک آ اغر وآ۔ رھپ دورہ دحیب اک آ اغر وآ۔ آِس ےک دعب ح ُدصصات ےک یھب ےبعش اقمئ وےئ۔ آِس رطس ریمعتی آور یمیلعت دوونن رطس یک رتیق آِس َدور ںیم ویئ۔ آِیس ےک ساھت ہی دورسآ َدور متخ و اجنا ےہ۔
انجت دیس ایضء آرلحمان اصحب الص ایتگجل ،علض رک می رگن ےک رےنہ وآےل ےھت۔ لقنِ اکمین انجت یک دیپآشئ مکی آوتکیز ٦929ء 1وک ویئ۔ ً ۃ رک ےک دیحر آ ناد آ ےئگ ےھت۔ مجلدہ دیحر وگرہ ںیم میقم ےھت آور دبع آافغلر اصحب ےک ساھت ناررنٹسِب ںیم اعنڈس رپ ریبیز ونل خالےت ےھت۔ سج رامےن ںیم رآمق آرحلوف دجسمِ دیحر وگرہ اک آامم و بیطخ اھت ینعی ٦972ء ںیم ،آُس رامےن ںیمانجت دیس ایضء آرلحماناصحب دجسمِدیحروگرہ ےک دمتعمنادصرےھت۔ آِسےک دعب دجسمِ اعرمہ ،اعنڈس ےک دمتعم انبےئ ےئگ۔ وافت ےس دنچ امہ لبق نک دجسمِ اعرمہ ےک دمتعم رےہ۔ انجت دیس ایضء آرلحمان اصحب یغیلبت لامعب ےک رسرگم اکر ُکن یھب ےھت۔ ےچسد نکدے املسمن ،اہنیب دنی م دآر ،جلِص آور و ی تفص آتسان ےھت۔ داع ےہ ہک آہلل اعتیٰل آُن یک ترفغت فرامےئ ،آور آ ُن یک خڈامت وک آُن ےک ےیل دصقہ اجرہی انبےئ۔ آ نیم م آ نیم!
٦
/٦آوتکیز ٦929ء = لگنم /27 ،رعیب آاثلین ٦3٢8ھ
2٠
انجت دیس ایضء آرلحمان اصحب یک خڈامت ٦973ےس ٦983ء نک دس سال تیثیحبِ ُرنکِ یٹیمک ،دمرےس وک آُن یک خڈامت احلص ریہ ںیہ ،آور ٦98٢ ےس ٦992ء نک ون سال تیثیحبِ دصر دمرےس وک آُن یک خڈامت احلص رںیہ۔ آِس رطس ہلمج /٦9سال آُپہون ےن دمرےس یک خڈمب یک۔
2٦
دمرےس اک رسیتآ َدور
انجت دیس ایضء آرلحمان اصحب ےک آاقتنل ےک دعب ینعی ٦992ء ےس دمرےس اک رسیتآ َدور رشوع ونا ےہ۔ آِس دور ںیم دمرےس یک امتم رت دےم دآرنان عم ً ۃل ومالنا دمحمروضآن آاقلیمس ےک اکدنوھن رپ آ ڑپیت ےہ۔ ومالنا دمحم روضآن آاقلیمس تہب یہ نا تمہ آور نا وحہلص آتسان ےھت۔ آُپہون ےن دمرےس یک ریمعت و رتیق اک ہلسلس اجری یہ ںیہن راھک ہکلب زیت رت رک دنا۔ آِس رسیتے َدور ںیم دمرےس یک وج ریمعتی رتیق ویئ ،آُس یک لیصفت در ِسِِ دلی ےہ۔
.٦دمرےس یک رنیم یک اصحر دنبی
:٦٠دمرےس اک آاحطہ (وگ ل آرھت) 22
ومالنا دمحم روضآن آاقلیمس ےن دمرےس ےک احالت رپ رظن دآ ی وت داھکی ہک اصحر دنبی ہن وےن یک وہج ےس دمرےس یک /٢١آڑکیرنیم ریغوفحمط ےہ ،آور وآہعق یھبیہیاھت۔ اقنیضب یک اگنںیہ دمرےس یک وعیس و رعضی آور اصحر دنبی ہن وےن یک وہج ےس ریغ وفحمط رنیم رپ یمج ویئ یھت۔ آ ےئ دن ےنتف دیپآ رکےت رےتہ ےھت، آور دمرےس یک رنیم وک ہرےنپ یک وکشش ںیم ےگل رےتہ ےھت ،سج وک ومالنا یک دور نیب اگنہ ےن اھبیب ایل۔ ذہلآ ٦992ء ےک دعب آُپہون ےن وج سب ےس الہپ اکم ایک وہ دمرےس یک اصحر دنبی اک اھت۔ /٢١آڑکی رنیم یک اصحر دنبی وکیئ ومعم ی اکم ہن اھت ،رگم ومالنا ےن آِس وک رک یہ دآال۔ آِس رطس دمرےس یک /٢١آڑکی ریغ وفحمط رنیم اصحر دنبی ےک درےعی وفحمط و یئگ۔ ٦992ء ےک دعب ومالنا اک ہی سب ےس الہپ آور آمہ اکرناہم ےہ۔ آِس ومعق رپ دبع آہلل نا امیلسن رموحم ،نارسک آور اقدر ناسا ،ریشم آ ناد دوونن امومن اھبےجن وک فرآومس ںیہنایک اجاتکس ےہ۔ آِن دوونن رضحآتےن اصحر دنبیےک ےلسلںیمومالنادمحم روضآن آاقلیمس اک رھ رور ساھت دنا۔ اصحر دنبی ےک ومعق رپ آِن دوونن رضحآت یک وموجدیگ ےس اصحر دنبی اک اکم آ سان ےس آ سان رت و ایگ۔
.2دجسمِ رمع نب حطات یک ریمعت اصحر دنبی ےس افرع وےن ےک دعب دجسمِ رمع نب حطات یک ریمعت اک آ اغر وآ وج آت رقتی ًیا لمکم احلب ںیم وموجد ےہ۔ ہی دمرےس یک میظع آاشلن دجسم ےہ۔ الربئریی ےک ےھچیپ رغمیب اجیب وآعق ےہ۔ آِس دجسم ںیم م کیب وقب رقتی ًیا داھیئ ہرآر صلی امنر آدآ رک سکیے ںیہ۔ ہی ومالنا اک دورسآ آمہ آور یزآ اکرناہم ےہ۔ آِس دجسم ےک ےچین ِشما ی اجیب آنکاہل ےہ ،وج انیمیسراہل ےک نامےس وموسم ےہ۔ دنچساللبق رآہطب آد ِت آسالیم اک آخالس آِیس اہل ںیم وآ اھت۔ آِس ےک غالوہ نحص ےک ےچین آنک سب ےس یزآ اہل یھب ےہ۔ آِس اہل وک ومالنا دمحم روضآن آاقلیمس ےن آینپ ردنیگ یہ ںیم اقیض اجمدہ آالسالم ےک نام ےس وموسم رکےت وےئ "اقیض اجمدہ
23
:٦٦دجسم رمع نب حطات اہل" راھک اھت۔ سا ِل زگہتش وجن 2٠٠٢ء ںیم وچدوآن یہقف انیمیسر آِیس اہل ںیم دقعنم وآ اھت۔ ہی اہل آیھب زتنبن ےس اخ ی ےہ آور زجوی اکم آیھب نایق ےہ۔ آِس دجسم یک ریمعت ومالنا اک دورسآ آمہ آور یزآ اکرناہم ےہ۔
.3پحفیظ آرقلآ ن ہی امعرت دجسمِ رمع نب حطات ےک قر ب یہ ِشمال رغمت یک اجیب وآعق ےہ۔ ہی امعرت یھب دمرےس یک میظع آاشلن امعروتن ںیم ےس آنک ےہ۔ آِس امعرت ںیم ظفح یک میلعت دی اجیت ےہ آور ظفح ےک امتم ہبلط
2٢
:٦2پحفیظ آرقلآ ن آِیس امعرت ںیم میقم ںیہ۔ ہی امعرت ساےنم آور ِشما ی اجیب ےس دو زنمہل ےہ۔ آِس ےک رغمیب اجیب آنک یزآ اہل ےہ۔
.٢آاظتنیم ڈلبنگ ہی امعرت یھب دجسمِ رمع نب حطات ےک قر ب ُحیوت رشمق اجیب وآعق ےہ۔ ہی امعرت دو زنمہل ےہ آور دنچ رمکون رپ لمتشم ےہ۔ میظنت و رتیق ےک امتم آومر آِیس امعرت ےس آاجنم دےی اجےت ںیہ۔ :٦3آاظتنیم ڈلبنگ 2٢
.٢ویپمکرٹ ڈلبنگ پ برشمق وآعق ےہ۔ آِس امعرتںیم ویپمکرٹ یک میلعت ہی امعرت حفیظ آرقلآ نےک ساےنموھترے افےلص رپ اجی ِ اک مظن ےہ۔ ہی یھب رتہبنی امعرت ےہ آور ویپمکرٹ ےک سانا ِن سان ےہ۔
:٦٢ویپمکرٹ ڈلبنگ
.١رلیٹنگ رٹنیس ہی امعرت دصر دروآرے ےک قر ب رغمیب اجیب وآعق ےہ۔ آِس امعرت ںیم اخشہ دنم ہبلط وک سالیئ و کزاھیئ یک میلعت دی اجیت ےہ۔ :٦٢رلیٹنگ رٹنیس 2١
.7وبر ولی ،یکنٹ عم دو رمکے ہی امعرت ناو ی ےس لصتم ِشمال رغمت اجیب وآعق ےہ۔ سب ےس ےچین وبر ولی ےہ سج اک ناین آ س یھب ےنیپ آور اھکنا ناکےن ںیم آامعتسل ونا ےہ۔ آِس ےک آورپ دو رمکے ںیہ ِحن ںیم ےس آنک رمکہ ِ وطبر یبط کنیلک آنک رعےص نک آامعتسل ونا راہ۔ آِس ےک آورپ ینعی سب ےس آورپ آنک یزی یکنٹ ےہ۔
.8آلسالم اہسبیل ہی امعرت دصر دروآرے ےس قر ب رشمیق اجیب وآعق ےہ۔ ہی دو زنمہل امعرت در آلص وعآیم خڈمب ےک ےیل آنک یزآ اہسبیل ےہ،وج قر ب التکم یل ےہ۔ آاتتفس ونا آیھب نایق ےہ۔
:٦١آلسالم اہسبیل 27
:٦٢وبر ولی ،یکنٹ عم دو رمکے
.9دآگننئ اہل ہی امعرت ناوریچ اخےن ےک قر ب رشمیق اجیب وآعق ےہ۔ آِس امعرت ںیم آسانڈہ پ آور حصصات ےک ہبلط ےک اھکےن اک مظن ےہ۔
:٦7دآگننئ اہل
.٦٠دآر آالاصتخص ہی امعرت آاظتنیم ڈلبنگ ےس لصتم رشمیق اجیب وآعق ےہ۔ ہی پ امعرت ح دصصات ےک ہبلط ےک ےیل انبیئ یئگ ےہ اسیج ہک نام ےس یھب طاہر ےہ۔ ہی امعرت آیھب نا لیک م ی لمکم ےہ رگم قر ب آ ل ےہ۔
:٦8دآر آالاصتخص
28
ْ
َ َ َ َ َشة َك ّملة .ہی لمکمدس امعرںیت وہ ںیہ نج اکامشر ومالنا دمحمروضآن آاقلیمس ےکوصخیص اکر ناومن ّتلك ع ںیم ونا ےہ ،ویکن ہک ہی امتم امعرںیت انجت دیس ایضء آرلحمان اصحب ےک آاقتنل ےک دعب ریمعت یک یئگ ںیہ۔ ٌ َ
ٌَ
آِس ےک غالوہ آنک امہمن اخہن یھب رریِ ریمعت ےہ۔ تھچ ڑپ یکچ ےہ ،درگی اکم نایق ںیہ۔
یملع رتیق وین وت دآر آولعلم لیبس آلسالم ںیم ےنتج یمیلعت ےبعش اقمئ ںیہ وہ سب ومالنا دمحم روضآن آاقلیمس یہ ےک د ن و رکف ےک ےجیتن ںیم اقمئ وےئ ںیہ ،رگم آُن ےک آِس وصخمص َدور ںیم یھب دمرےس ےن یمیلعت آابتعر ےس اک ی پ رتیق یک۔ حصصات ےک مرنڈ ےبعش اقمئ دتر ب
وےئ۔ ِ ئ آور ارگنیری اال د ن میلعت ناہتف ہبلط ےک ےیل
وصخیص
دراجت اقمئ وےئ۔ رشن و آساعب اک ہبعش اک ی رحتمک وآ آور اک ی اتکںیب ر ِ ویر عبط ےس آ رآہتس وںیئ۔ :2٠کلیۃ آرشلہعی یک درس اگہ
29
ومالنا دمحم روضآن آاقلیمس /٦٦وجالیئ ٦9٢٢ء وکاھبگ رھت رور ،روسل رور ،علض درہگنھب ،وصہب ءار ںیم دیپآ وےئ۔ آدتبآیئ میلعت اجہعم رحماہین ومنگپر ،دمرہس داھہک ،اپمچرن آور دمرہس ہینیسح ،رآیچن ںیم احلص یک۔ و تاطست یک میلعت ےک دعب دآر آولعلم دویدنب آ ےئگ۔ ٦9١7ء ںیم دورہ دحیب یک لیمکت ےک دعب آاصتخص ی آرقلآ ن ںیم دآہلخ ایل ،آور ٦9١9ء ںیم اقمہل شیپ رکےن ےک دعب آاصتخص ی آرقلآ ن یک لیمکت یک۔
دیحرآ ناد ںیم آ دم آُیہن دونن دجسمِ اعرمہ، اعنڈس ،دیحرآ ناد ںیم آامم و بیطخ یک ہگج اخ ی ویئ۔ رضحت ومالنا اقری دمحم بیط اصحب رحمۃ آہلل ہیلع ،ممتہمِ دآر آولعلم دویدنب حب دیحر
:٦9ومالنا روضآن یک دجسمِ اعرمہ ںیم ایقم اگہ
آ ناد رشتفی الےئ وت دجسمِ وصخصا دبع آ یاہت اصحب ،دمتعمِ دجسمِ اعرمہ ،اعنڈس ےن رضحت ممتہم اصحب اعرمہ یک یٹیمک ےک آراکن ً ےس آامم و بیطخ ےک وآےطس دراخسب یک۔ رضحت ممتہم اصحب ےن آُن یک دراخسب وبقل فرامےت وےئ رضحت ومالنا م ِعرآ ُس آقحل اصحب ،نایب ممتہم ،دآر آولعلم ،دویدنب یک وساتط ےس ومالنا دمحم روضآن آاقلیمس وک دجسمِ اعرمہ ےک وآےطس بختن فرام رک دیحرآ ناد ےک ےیل روآہن رک دنا۔ آِس رطس ومالنا دمحم روضآن
3٠
آاقلیمس اصحب دآر آولعلم دویدنب ےس دیحرآ ناد آ ےئگ۔ آُن یک آ دم رپ آرآنیکِ یٹیمک ےن آُن اک سان دآر آابقتسل ایک۔ د ِل مُص َطر ےس روھچ آے روقنِ یزم
ںیم وخد آ نا ںیہن النا ایگ ون
دجسمِ اعرمہ ںیم رصموایفت ومالنا دمحم روضآن آاقلیمس اک دجسمِ اعرمہ ںیم وچیھت زنمل رپ ایقم اھت۔ دجسم ںیم ناوچنن وقب یک امنر ڑپاھےت ےھت۔ رہظیک امنر ےک دعب قرآ ن اک درس دےتی ےھت ِحس ںیم مصلیون یک ریثک دعتآد رشنک وآ
:2٠دجسمِ اعرمہ
رکیت یھت آور ومالنا
ےک درس ےس ضیف نات ویت یھت۔ رصع ےک دعب مشکات رشفی اک درس دےتی ےھت۔ آِس رطس دحیب رشفی ےس یھب مصلیا ِن دجسم ضیف نات وےت ےھت۔ ہعمج ےک دن آےنپ وصخمص آدنآ ِر حطایب ےک درےعی
یوگن وک وحسمر رک دےتی ےھت۔ یہی وہج ےہ ہک آُن ےک ریصبت آفرور حطات وک ُسبیے ےک ےیل یگ ُدور ُدور ےس آ ےت ےھت ،سج یک وہج ےس دجسمِ اعرمہ آینپ گن دآامین اک ہوکہ ایک رکیت یھت۔ 3٦
ومالنا یک ردنیگ اک سب ےس یزآ اکر ناہم
:2٦لیبس آلسالم یک اعتیمل ڈلبنگ ومالنا ےک تہب ےس اکر ناومن ںیم سب ےس یزآ اکر ناہم دآر آولعلم لیبس آلسالم اک ایقم ےہ ،سج وک آ ُپہون ےن دیحرآ ناد ںیم آینپ آ دم ےک نیت سال دعب ٦972ء ںیم آاجنم دنا۔ رآمق آرحلوف آور آاحلس احظف اقری دبع آرلدیش اصحب فراقین ومالنا ےک آونیل اعمون رےہ۔ ومالنا ےن آِس آدآرے وک ہن رصف اقمئ فرامنا ہکلب آینپ یہ ردنیگ ںیم نا ِم رعوس نک اچنہپنا ،سج اک اتیج اجاتگ وبثت دآر آولعلم لیبس آلسالم ،آینپ لکش ںیم آ س یھب وموجد ےہ۔ وهلل احلمد وله الشکر (آہلل یہ ےک ےیل ساری رعتںیفی ںیہ آور آُیس ےک مہ رکش زگآر ںیہ۔) 32
:22دجسمِ رمع نب حطات اک دآیلخ ہصح
ومالنا یک افینصتت و ناافیلت ومالنا اہجن آنک رطف ےب میال بیطخ ،رقمر ،وآظع ،دمیز ،رکفم آور مظتنم ےھت ،وںیہ ال وجآت آلِ ملق یھب ےھت۔ یہی وہج ےہ ہک رہش ےک ریثک آالساعب آور اتممر آابخر ینعی رورناہم ایسسب ںیم آ ت ےک اضمنیم لسلست ےک ساھت ساعئ وےت رےہ۔ آِس ےک غالوہ "آ ت ےک وسآل" ےک ونعآن ےس یوگن ےک وسآل اک ح وجآت یھب دےتی رےہ ،سج ےس وعآم و وخآص ضیفتسم وےت رےہ آور ومالنا وک آُن یک ُ ش ِن رحتری رپ دآد دےتی رےہ۔ غالوہ آرںی ومالنا یک مرنڈ یئک اصتفین ںیہ نج ںیم ےس دنچ اک نام درجدن دلی ےہ:
33
آے آتسان! وقب یک تمیق اچہپن ،ناںیت آُن یک ناد رںیہ یگ ،رچآ ِع رآہ ،دینی دمآرس آور رصعِ احرض ،راکت و اتمع ملق ،جنگ اہےئ دصۂق رطف– آاکحم و اسملئ ،دیع آالیحض – آاکحم و اسملئ ،رفسِ آ رخت ،آرسآ ِر ایحتِ ، رگآن امہی۔
آ رخی مالاقت /9ربمتس 2٠٠٢ء 2یزو ِر رعمجآت وبقب دس ےجب سب رآمق آرحلوف دجسمِ اعرمہ ےس اشع یک امنر ڑپاھ ےک دمرہس آ راہ اھت۔ دمرےس ےک ٹیگ ےک ک قر ب اچنہپ یہ اھت ہک ٹیگ ٹال آور ومالنا یک اکر ٹیگ ےس ناہر یلکن۔ اکر ٹیگ ےس ناہر لکن رک ُرک یئگ۔ رآمق آرحلوفیھب ُرکایگ۔سالم وکالم وآ، رھپ ومالنا ےن فرامنا ہک س وسریے ریمآ دیلہ اک رفس وعق ےہ ،آِس ےیل س دجسمِ اعرمہ ںیم ہعمج یک امنر آ ت ڑپاھ دںی۔ آِس ےک دعب اکر روآہن و یئگ
:23ومالنا دمحم روضآن آاقلیمس
آور ںیم دمرہس آ ایگ۔
/9 2ربمتس 2٠٠٢ء یزو ِر رعمجآت = /2٢رحب ٦٢2٢ھ
3٢
حبص ویئ وت رآمق آرحلوف ہعمج یک امنر ڑپاھےن ےک ےیل دجسمِ اعرمہ اعنڈس آ ایگ۔ اہین آ ےن ےک دعب ولم وآ ہک ومالنا یک تعیبط رخآت و یئگ ےہ آور دیلہ اک رفس وتلمی و ایگ ےہ۔ ومالنا وک دوآ اخےن ںیم رشنک رکآ دنا ایگ ےہ۔ /٦٦ربمتس 2٠٠٢ء یزور ہبنش وبقب /٦٦ےجب دن ومالنا آاچنک وکام ںیم ےلچ ےئگ آور احلب وشتشی ناک و یئگ۔ ومالنا وک وشرگ ،ڈلب رپرشی آور اہرت :ہی نبیون آرمآص ےلہپ یہ ےس ےھت ،آت آنک آور رمص اک آاضہف و اکچ اھت ،ینعی ِدامیغ اعرہض۔ وکام یہیک احلب ںیمومالناےک دامعاکآ رپنشی ایک ایگ،رگمہی آ رپنشییھب ردنیگ ےک ےیل اکر آ دم نایب ہن و اکس۔ وقب زگرنا ایگ آور ؏ رمص یزاتھ ایگ وجن وجن دوآ یک ےسیج ےسیج وقب زگرنا اج راہ اھت ،نا آدیمی یزیتھ اج ریہ یھت۔ /٦٦آوتکیز 2٠٠٢ء 3یزو ِر ریپ رہظ یک امنر ےس افرع و رک رآمق آرحلوف حش ِب ومعمل دجسم یک الربئریی ںیم اھٹیب اھت۔ ھچک یگ ریمے ناس الربئریی ںیم آ ےئ آور ےنہک ےگل ہک ومالنا ےک نارے ںیم آ ت وک وکیئ نارہ آطالع ےہ؟ ںیم ےن ال یملع طاہر یک آور آُیس پ وقب مہ امتم یگ ریک اہسبیل چنہپ ےئگ اہجن ومالنا رشن ِک دوآ اخہن ےھت۔ آُس وقب دِن ےک داھیئ ج رےہ
ےھت۔ واہن ےنچنہپ رپ ولم وآ ہک ومالنا دآ ِر افین ےس وکس رک ےک دار اخللد ٰرج مع ْو َ ن ّ
َّ ٓ َ َّ ه روآہن و ےکچ ںیہ۔ اَّّن ّّلِلّ َواَّّن اّل ْی ّ ه
پ ہی ربخ یزیز و آاقرت آور نیقلعت رپ یلج نب رک گِزی آور وھتری یہ دری ںیم امتم رہش ںیم ھیل یئگ۔
زیہجت و نیفکت اک آاظتنم ایک ایگ آور آُیس سب َدس ےجب دجسمِ اعرمہ ںیم انجرے یک امنر ڑپیھ یئگ۔ وقب یک یمک ےک ناووجد انجرے یک امنر ںیم ریثک دعتآد ںیم یگ رشنک وےئ۔ تہب ےس یگ وج دجسمِ اعرمہ ہن آ ۔ےک ےھت، دمرہس چنہپ ےئگ۔ آُن یک راعیب رکےت وےئ دمرےس ںیم یھب انجرے یک امنر آدآ یک یئگ۔ رھپ دمرےس یہ ںیم ومالنا یک دتنیف لمع ںیم آ یئ۔ آِس رطس ومالنا ہشیمہ شیمہ ےک ےیل آُیس دمرےس ںیم وس ےئگ ےسج آُپہون ےن 3
/٦٦آوتکیز 2٠٠٢ء = /27ابعشن ٦٢2٢ھ
3٢
آےنپ وخن ےنیسپ ےس اچنیس اھت آور وج آُن ےک ےیل إن شاء هللا دصۂقاجرہی رےہ اگ۔ داع ےہ ہک آہلل اعتیٰل آُن یک ترفغت فرامےئ آور آُن وک أع ٰلی علینی ںیم ہگج اطع فرامےئ۔ آمنی مث آمنی۔ ہی وہ اتسرہ اھت وج /٦٦وجالیئ ٦9٢٢ء 4وک امشل ںیم ولطع وآ ،رفس رکےت وےئ /2٢سال ےک دعب ٦9١9ء ںیم َحیوت ںیم دآلخ وآ ،آور /3٢سال نک َحیوت ںیم ےنکمچ آور آینپ روینش ریھکبےن ےک دعب /٦٦آوتکیز 2٠٠٢ء 5وک ینعی اکلم ساھٹ سال نیت امہ یک رمع ںیم رس رنیمِ دنک ںیم ہشیمہ شیمہ ےک ےیل رغوت و ایگ۔
:2٢ومالنا روضآن آاقلیمس اصحب یک ربق
/٦٦ ٢وجالیئ ٦9٢٢ء = لگنم /2٠ ،رحب ٦3١3ھ /٦٦ ٢آوتکیز 2٠٠٢ء = ریپ /27 ،ابعشن ٦٢2٢ھ
3١
ومالنا دمحم روضآن آاقلیمس :کیب رظن نام:
دمحم روضآن آاقلیمس ودل آاحلس ا بی آنسحل رموحم
دیپآشئ:
/٦٦وجالیئ ٦9٢٢ء اقمبم :اھبگ رھت رور ،روسل رور ،علض درہگنھب ،وصہب ءار ،آدنہل متح ص د افلض و ص ،دآر آولعلم دویدنب
خڈامت:
آامم و بیطخ ،دجسمِ اعرمہ ،اعنڈس ،دیحرآ ناد
میلعت:
ناین و نامظ ،دآر آولعلم لیبس آلسالم ،دیحرآ ناد ُرنکِ نایسیس و اعملہ ،آ ل آنڈنا ملسم رپلنس ال وبرد؛ نایب دصر ،آسالیم ہقف آڈیکیم ،آنڈنا؛ ت رشہیع ،ولھپآری رشفی، ،ہنٹ، احصت لحد و دقع ،آامر ِ ُرنک ،سلجمِ وشرٰی ،دنوہ آاملعل ،ؤنھکل؛ ُرنک ،آ ِ ءار؛ ُرنکِ نایسیس ،آلمعہڈ آاعل ی لیڈر ب آاضقلء وآالاتفء، ،ہنٹ؛ نایب دصر ،میظنتِ آانبےئ دق می ،دآر آولعلم دویدنب؛ ُرنکِ نایسیس و اعملہ ،آ ل آنڈنا یّلم اکلسن؛ ُرنکِ نایسیس ،سلجمِ ہیملع ،آ دنرھآ رپدشی؛ نایب دصر، دینی دمآرس وبرد ،آ دنرھآ رپدشی؛ نایب دصر ،ویناییبیڈ ملسم وفرم ،آ دنرھآ رپدشی۔ آہلل ابترک واعتیٰل ےس داع ےہ ہک ومالنا وک حیب آرفلدوس ںیم ہگج بیصن فرامےئ ،آور آُن ےک آِس اگلےئ وےئ ناع وک ہشیمہ اتلھپ وھپاتل آور ہر مسق ےک رشور و نتف ےس وفحمط رےھک۔ آ نیم۔ ؏ آںی داع آر مَن و آر ہلمج اہجن آ نیم ناد (ہی داع ریمی رطف ےس ےہ۔ امتم اعمل یک رطف ےس آِس رپ آ نیم و۔)
37
دآر آولعلم لیبس آلسالم ،دیحرآ ناد :آنک رظن ںیم 2٠٠٢ء
٦٢2١ھ ِ س ایقم ۃ
وشآل ٦393ھ اطمقب ٦972ء
نااینن
ومالنا دمحم روضآن آاقلیمس ،اقری غالم رناین اقیمس ،آور احظفدبع آرلدیش فراقین
زمن رہبق
/ ٢١آڑکی پحفیظ آرقلآ ن ،نارظہ و رپآرمئی ،رعیب آول نا دورہ دحیب (فصیلب) ،ۃیلک آرقلآ ن (صصخت ی آریسفتل) ،ۃیلک آدحلیب (صصخت ی آدحلیب) ،ۃیلک آرشلتعۃ (صصخت ی
یمیلعت ےبعش
آلفقہ وآالاتف) ،ۃیلک آدلوعہ (صصخت ی آدلوعہ) ،ۃیلک آللعۃ ارعلۃیب وآ دآ ءا (رعیب رنان وآدت ںیم صصخت) ،دتر ب آالہمئ (افحط وک بصنمِ آاممب و حطایب ےک القئ انبےن ےک ےیل رتیتیب ہبعش) ،لامع ِب اخص (رصعی درس اگون ےس افرع دشہ ہبلط ےک ےیل رصتخم دمیت اعمل وکرس)
درگی ہبعش ( )٦ویپمکرٹ نشکیس ( )2رلیٹنگ رٹنس ( )3الربئریی ( )٢دآر آاطملہعل ( )٢دآر آالاتف ()١ دآر آالساعب ()7درتفِ مُجا َستی وریمعتآت ()8افش اخہن ( )9آلفالس (آنمجنِ ہبلط) ()٦٠ اجت افص (آردو ہس امیہ) ( )٦٦وصت آلسالم (رعیب ہس امیہ) ( )٦2امعمر (ہبلط اک سال ناہم) رقتی ًیا 8٠٠ س ہبلط دآر آالاقہم ںیم رقتی ًیا 7٠٠ معت م ہبلط آسانڈہ و ہلمع
7٠
ساالہنٹجب
رقتی ًیا 9٠الھک 38
درآعئِ آ دمین
احصت ریخ اجہعم ےک ناس وکیئ لقتسم درتعہ آ دمین ںیہن ےہ۔ لضِ خڈآ ودنی ےک دعب آ ِ رضحآت یک رطف ےس اطع رکدہ راکت ،دصاقت آور آدمآدی اعتون یہ ےک درےعی آِس ےک آرخآاجت یک لیمکت ویت ےہ۔
اجہعم وک در ( )٦دآر آالاقہم :اہلٹس ےک ےیل لقتسم امعرت ہن وےن یک وہج ےس آِس وقب ہبلط شیپ وفری درس اگون ےک رمکون ںیم رےتہ ںیہ ،سج یک وہج ےس آُںیہن اک ی ُدوشآرنان شیپ آ یت ںیہ۔ آِس ےیل آُن ےک ےیل غالدحہ لقتسم دآر آالاقہم یک وفری رضورت ےہ۔ رضورںیت ( )2امہمن اخہن :اجہعم ںیم کلم و ریبو ِن کلم ےس وقیًا وفقیًا فلتخم یملع ںیتیصخش آ یت ریتہ ںیہ۔ اجہعم ںیم امہمن اخہن ہن وےن یک وہج ےس آُن یک ایضتف و رآحب رساین ںیم اک ی مشکالت اک ساانم رکنا ڑپنا ےہ۔ امہمن اخےن ےک آنک ےص رپ رصف تھچ دآ ی یئگ ےہ ،درگی اکم نایق ےہ۔ ( )3یلمیف وکآررٹ :اجہعم ںیم آسانڈہ و ہلمع ےک ےیل یلمیف وکآررٹون یک تخس رتنی انیمطن یبلق ےک ساھت آےنپ فرآضئ آاجنم دے رضورت ےہ ناہک وہ لمکم نک وسیئ و آ ِ ںیکس۔ نامظ
ومالنا دمحم اسحن آاقلیمس
دآر آولعلم لیبس آلسالم دمۃنی آملعل ،دیحرآ ناد – ٢٠٠٠٠٢ آے .یپ ،.دنہ وفن٠٠9٦ - ٢٠ - 2٢٢٢٠٢٢٠ : ف یکس٠٠9٦ – ٢٠ - 2٢٢٢٦83٢ :
39
دآر آولعلم لیبس آلسالم آور آُس ےس مُلحَقہ آدآرون یک آمہ وبطماعت ۞صالہ و سالم ۞ ِ وہظر دقیسﷺ
ع رآ ہ ۞ ۞ بختن داعںیئ ۞ آے آتسان! وقب یک تمیقاچہپن ۞ رچآ ِ
ض ناںیت آُن یکناد رںیہیگ ۞ دینی دمآرس آور رصعِاحرض ۞راکت و دصقہرطف – آاکحم واسملئ ۞ دیع آال حٰی
– آاکحم و اسملئ ۞ رجآمئ – رمص آور غالس ۞
گلدستۂ سبب ۞ جنگ اہےئ رگآن امہی ۞ رفسِ آ رخت – آاکحم
اتمع ملق ۞ خالل و و اسملئ ۞ رصعِ احرض ےک یہقف اسملئ ۞ ربمغیپِ آَخالق و آتساتین ۞ آَرسآ ِر ایحت ۞ ِ ایپم رحمب ۞ آسالم اک ِ رحآم ۞ بندِ رحمب اک ِ اظنم اسمخڈ ۞ اخبری رشفی یک آ رخی دحیب اک درس ۞ س رحم ۞ وہ وج سارعی اک سبب وآ ۞ دو ےتفہ آرمہکی ںیم ۞ قرآ ین آمدب ۞ ایپ ِم آوخت ۞ قرآ ِن رک می درو ِ – نارخِ آتساتین اک سب ےس یزآ زجعمہ ۞ نارخِ دتونیِ ریست ۞ حیب آور آلِ حیب – اتکت وسبب یک
وصل ہقف ۞ حب اتسرے وٹت اجںیئ ےگ ۞ آسالم اک ِ اظنم رشع و راکت ۞ تفقہ مُطلَ دقہ روینش ںیم ۞ آ سان آ ِ اک ہلئسم قرآ ن و دحیب یک روینش ںیم ۞ آ ِص ِ الس اعمرشہ ۞ آنمجنِ ہبلط "آلفالس" اک ساانلہم "امعمر" (آردو)
۞
ُخلُ
النهضة اإلسالمیة
وصل دحیب ۞ اقونن آسالیم ۞ آصطالاح ِ تآ ِ (رعیب) ۞ آامم آوب ہفینح یک دتونیِ ِ
ق میظع ۞ آصالیح آاعشر۞ ِ
٢٠