OCMW-collectie

ocmw-collecties te gast, editie 3 notre-dame à la rose, lessines

1 Notre-Dame à la Rose, Lessines Foto: Francis Vauban

2 Trepanatieset Klein-Glitschka, Gent, midden 19e eeuw, Collectie NotreDame à la Rose, Lessines Foto: Francis Vauban De firma Klein-Glitschka levert onder meer chirurgische instrumenten aan de Universiteit Gent, aan het Bureau van weldadigheid (latere OCMW) en aan de burgerlijke en militaire hospitalen van het Belgische leger.

3 Heister L. et Ulhoorn H., Heelkundige onderwijzingen, waar in alles wat ter heling en genezing der uiterlyke gebreken behoort, benevens de maniere van verbinden, gevonden word, zynde te gelyk met een goed getal werktuigen, tot de heelkonst dienende, voorzien, 1776, Amsterdam, Isaac Buyn. Collectie Notre-Dame à la Rose, Lessines Foto: Francis Vauban

4 Instrumenten uit de trepanatieset Klein-Glitschka, Gent, midden 19de eeuw. Collectie Notre-Dame à la Rose, Lessines Foto : Francis Vauban

Vlaanderen telt verschillende kunstcollecties die eigendom zijn van het OCMW. Het Brugse Sint-Janshospitaal is echter het enige museum dat OCMW-collecties beheert en ontsluit en dat bovendien op landelijk niveau is erkend. Vanaf 30 oktober 2013 tot 2 februari 2014 is het Henegouwse hospitaalmuseum Notre-Dame à la Rose uit Lessines te gast met twee bijzondere bruiklenen. Door Sibylla Goegebuer

maatschappelijk platform Sinds 2009 bouwt het Sint-Janshospitaal, in opdracht van de Vlaamse Gemeenschap, een netwerk uit van beheerders van OCMW-collecties in Vlaanderen in museaal verband. Het Sint-Janshospitaal stuurt dit netwerk aan en fungeert als expertisecentrum. Het is evident dat het museum verantwoordelijkheid opneemt ter verdediging van de belangen van dit cultureel erfgoed dat ononderbroken een tijdsspanne van eeuwen overbrugt. Een van de aspecten van deze functie is het ontwikkelen van initiatieven om de OCMW-collecties onder de aandacht van het publiek te brengen. Tot op heden werden de volgende initiatieven verwezenlijkt: sinds 2011 de jaarlijkse tentoonstelling “OCMW-collecties te gast” en in 2012 de Openbaar Kunstbezit in Vlaanderen-publicatie “OCMW-collecties. Waardevol erfgoed van eeuwen zorgverlening.” Vanaf 2013 wordt de realisatie van een website voorbereid. Verscheidene OCMW-partners ondersteunen het project dat de zeer diverse kunstcollecties van de instellingen onder één noemer zal voorstellen. Het Sint-Janshospitaal neemt als initiatiefnemer de coördinatierol op zich. Iedere OCMW-partner van de expertisegroep stelt de eigen werking en kunstwerken, die de betreffende instelling beheert, voor.

eyecatchers Er zijn projecten die het verleden koesteren. De gelegenheidstentoonstelling “OCMW-collecties te gast” doet dit niet. Het Sint-Janshospitaal schrijft ook actuele geschiedenis en knippert onbevangen naar de toekomst. De OCMWverzamelingen, zeer verscheiden qua kwantiteit en kwaliteit en vaak niet bij het publiek bekend, ademen de geschiedenis van zieken- en zielzorg in Vlaanderen. Ze dragen een universele betekenis. Het Sint-Janshospitaal ziet de museale functie ruim. Het museum fungeert

ook als maatschappelijk platform dat ononderbroken de aandacht wil vragen voor het allesomvattend belang van het zorgverhaal. OCMW-collecties geven het verhaal een gezicht. Het Sint-Janshospitaal durft toekomstdenken. Vanaf 30 oktober 2013 tot 2 februari 2014 is NotreDame à la Rose uit Lessines de eregast. Het Henegouwse museum is een van de samenwerkingspartners en het enige niet-Vlaamse lid van de expertisegroep. Na het Sint-Janshospitaal Damme (2011) en het Maagdenhuis- museum Antwerpen (2012) stelt deze hospitaalsite, sinds 1993 erkend als “Buitengewoon Erfgoed van Wallonië”, twee museumobjecten tentoon die volledig thuishoren in de nieuwe medische ruimte van het Brugse Sint-Jans- hospitaal. De trepanatieset Klein-Glitschka, midden 19de eeuw en de publicatie Heelkundige onderwijzingen, waar in alles wat ter heling en genezing der uiterlyke gebreken behoort, benevens de maniere van verbinden, gevonden word, zynde te gelyk met een goed getal werktuigen, tot de heelkonst dienende, voorzien, van Heister L. et Ulhoorn H. uit 1776, spelen tijdelijk een hoofdrol in de opstelling. Het is de bedoeling om het museumpubliek aan de hand van eyecatchers af en toe te verleiden tot een langer op- onthoud in de medische proefopstelling. De twee collectiestukken eisen terecht hun plaats op vlakbij de 17de-eeuwse schedeltrepaan met boor, been- krabber en perforator van de Universiteit Gent, de 19deeeuwse trepanatieset en draadzaag van Gigli van het Sint-Janshospitaal en het eind 17de-eeuwse portret van Franciscus Toomkins. Op dit schilderij staat de genees- heer-deken van het Brugse chirurgijnsgilde voor een tafel waarop een schedel en trepanatieboor liggen.

Trepaneren is de ingreep waarbij een opening wordt gemaakt in de schedel om toegang te krij- gen tot de schedelinhoud. Tot in 1885 durft nie- mand de schedelinhoud zelf aan te raken. Trepa- neren gebeurt dus uitsluitend om naar binnen ge- slagen stukken van de schedel uit te lichten. Vanaf 1885 opereert men aan de hersenen en worden grotere trepanatieopeningen nodig. De moderne neurochirurgie ontwikkelt zich. Het maken van een opening in de schedel gebeurt met specifieke instrumenten. 2

3