Luc Peire 100

1

La famille Godderis, olieverf op doek, 130 x 100 cm, 1951. Collectie Stichting Jenny & Luc Peire Foto Archief Stichting Jenny & Luc Peire, Knokke

Op 7 juli 1916 wordt kunstenaar Luc Peire te Brugge geboren. Hij zal te Parijs overlijden op 7 februari 1994. De evolutie van zijn beeldende stijl blijft een unicum binnen de internationale kunstbeweging van de 20ste eeuw. We vatten ze in één volzin samen: “Peires stijl evolueert vanuit het expressionisme over een persoonlijke reductie en stilering van de menselijke figuur naar een voorstelling van de mens als spiritueel wezen, gesymboliseerd in de verticale beweging en gesitueerd in een uitgebalanceerde ruimte.” Zo groeit Peire internationaal uit tot de meester van het abstract verticalisme. De abstractie bij Peire is er dus niet zomaar “in een flits” gekomen, doch wel zeer geleidelijk, consequent en persoonlijk doorvoeld. Hoe legt Luc Peire die weg af, van figuratief naar non-figuratief (abstract)? We volgen hem op zijn artistiek parcours. Door MARC PEIRE, curator Stichting Jenny & Luc Peire

Als kunststudent te Brugge (1930-1935), te Gent (1932-1935) en in de ateliers Monumentale Kunst van Gustave Van de Woestyne te Antwerpen (1935-1940) leert Luc Peire op sublieme wijze de academische technieken van het tekenen en het schilderen, maar raakt ook in de ban van Constant Permekes 'niet-academische, vrije' aanpak. Sommige landschappen, portretten en interieurs uit die periode verraden in compositie, kleur en toets ongeremd de krachtig expressieve beeldentaal van de meester uit Jabbeke. Maar bij de jonge Luc Peire treedt nooit overdreven vervorming van het afgebeelde op. Op Peires leertijd volgt – tijdens de sombere oorlogsjaren – een animistische, beter omschreven als ‘intimistische' tussenperiode. Luc Peire komt nu in contact met het Brusselse kunstleven.

1947: invloed van de Italiaanse frescoschilderkunst (Trecento & Quattrocento) Vlak na de oorlog sluit Peire zich aan bij La

Jeune Peinture Belge. Maar samen met zijn Vlaamse vrienden-kunstenaars Rik Slabbinck en Jack Godderis neemt hij al op 15 maart 1947 ontslag. Het trio protesteert namelijk tegen de steeds sterker wordende invloed van de École de Paris binnen deze Belgische kunstenaarsgroep. In oktober van datzelfde jaar onderneemt Luc Peire een lange studiereis naar Italië, op zoek naar de wortels van de klassieke kunst. De wondere fresco’s van Giotto in Padua en van Piero della Francesca in Arezzo fascineren hem. Na die reis, vanaf 1948, beheerst het structurele principe van deze Italiaanse frescoschilderkunst ook zijn werk. Op het tweedimensionale vlak wordt gecomponeerd met omlijnde vormen en kleurvlakken. Details worden meer en meer achterwege gelaten. De aanzet tot essentialiseren en schematiseren van figuren en vormen tot een harmonisch gestructureerd verfijnd spel van heldere kleuren duikt op in 1949-1951 tijdens reizen in Spanje en op verschillende locaties in Marokko. In 1950 leert Luc Peire op de Balearen zelf de techniek van het al frescoschilderen (een muur beschilderen op de natte pleisterlaag) en past ze het jaar daarop toe onder andere in het woonhuis van zijn broer te Sint-Kruis (Brugge).

1951: ‘fresco op doek’ Beïnvloed door de techniek en door het monumentale karakter van zijn fresco’s gaat Luc Peire over tot het schilderen op doeken van groter formaat zoals La Famille Godderis (1951, CR 455). Luc Peire komt nu tot een krachtiger schematiseren en stileren van het uitgebeelde. Eliminatie van het detail en vereenvoudiging verhogen de structurele kracht van het doek. In La Famille Godderis herinnert de kunstenaar ons nog aan verschillende genres (stilleven, portret, interieur) die hij vroeger schilderde en nu tot een mooie vorm-kleursynthese brengt op één doek.

1952-1953: Belgisch-Kongo / Tenerife Een lange reis naar Belgisch-Kongo en Tenerife (1952-1953) en intense gesprekken met kunstessayist Eduardo Westerdahl en architect Alberto Sartoris op dit Canarische eiland leiden tot een nieuwe artistieke geboorte van Luc Peire. Vanaf nu worden werken gerealiseerd waarin de mens niet meer anekdotisch, als individu wordt voorgesteld maar als être humain, als vergeestelijkte vorm, bevrijd van alles wat wijst op het zintuigelijke, en gesitueerd in een ruimte met kleurtonen van metafysisch blauw, bruin, zwart en wit. Mens en ruimte zullen vanaf nu het oeuvre van Peire blijven beheersen.

Midden jaren ’50: verdere verticale abstrahering – Parijs Vanaf 1954 zet het formalisme en de abstraherende tendens zich nog sterker door. Luc Peire zoekt nu de Parijse artistieke wereld op. De kunstenaar speelt voortaan met variaties van ruimtelijkheid (diep, open, ingedeeld, decormatig). Menselijke figuren slankt hij verder af in verticaliteit of groepeert ze tot gebundelde arabesken. Nadien gaan die over tot een verticaal (gebundeld) lijnenspel met suggestieve buigin

1

2

1

Mwinda Mingi , olieverf op doek, 130 x 162 cm, 1955. Belfius collectie

2 Ramses, olieverf op doek, 114 x 146 cm, 1962. Groeningemuseum Brugge © Lukas – Art in Flanders vzw, foto Dominique Provost / Musea Brugge

gen en rondingen en het hoofd als cirkelvorm (Mwinda Mingi, 1955, CR 626).

In een volgende fase verdeelt Luc Peire het vlak in verticale stroken en banden. Het schilderij wordt de scène van een spel met wisselende vlakken, transparante architectuurwanden, banden in graduele kleurtonen (gordijneffect) of zuivere lijnen, al dan niet verruimd en verdiept door een diagonaal (bijvoorbeeld Ramses, 1962, CR 833) of een buiging. Steeds bevat zijn werk ruimtelijkheid en spatiale diepte door de (gesuggereerde) horizontale in de benedenzone en de intensiteit van kleuren met de dominanten rood, geel, blauw.

Midden jaren ’60 tot het einde: abstract verticalisme Vanaf zijn verblijf in New York (1965/1966) tot aan zijn laatste werk (1992) houdt Luc Peire zich als abstract ‘verticalist’ consequent aan de dunne verticalen, smalle of brede kleurstroken en -banen die zich aanvankelijk centraal sereen ritmeren en bundelen (Bruges, 1968, CR 1019). Later situeren die zich aan de zijkanten van een veelal monochroom veld. Zo nodigt Luc Peire de beschouwer uit zijn werk virtueel binnen te stappen, aangezogen door de ruimtelijke kracht van de kleur.

Maar Luc Peire beschildert niet alleen doeken en panelen. Hij tekent ook en maakt heel wat gravures. In 1992 schonk hij zijn hele grafisch oeuvre (etsen en gravures) aan zijn geboortestad Brugge. Met de ‘zwart-wit-graphie’ als persoonlijke kunstvorm (een mengvorm van schilderij en gravure) bereikt Luc Peire de essentie van zijn doorgedreven verticalisme. Hij past dit model van geritmeerde optical art toe in zijn drie spiegel-environments (1967, 1968, 1973) waarin hij in uiterste consequentie de climax van zijn artistieke streven bereikt: het verticale, het oneindige en de ruimte. Peires wil tot samenwerking met andere kunstenaars, architecten en urbanisten leidt ook tot heel wat integratieprojecten in België en in Frankrijk.

3 4

De artistieke carrière van Luc Peire volgt een breed en internationaal parcours. Hierover getuigt ook de echtgenote van de kunstenaar, Jenny Peire-Verbruggen, in haar dagboeknotities De ateliers van Luc Peire. Niet minder dan 26 ateliers overal ter wereld heeft ze samen met haar man bewoond. Na de dood van de kunstenaar in 1994 (een jaar na Jenny’s overlijden) kwam zijn erfenis in handen van een Stichting met de naam: Atelier Luc Peire - Stichting Jenny & Luc Peire. Ze is gevestigd in de De Judestraat 64 te Knokke-Dorp. De Stichting beschikt over het atelier, de bungalow en de tuin van de kunstenaar. Ze richtte er ook een functionele nieuwbouw op als ‘kluis’ voor de werken van Luc Peire. Voor het tentoonstellen van Peires sleutelwerk Environnement I (uit de Collectie van de Vlaamse Gemeenschap) werd een ‘tuinkamer’ ontworpen. Zeker een bezoek waard! Info: www.lucpeire.com

3 Bruges, olieverf op doek, 195 x 130 cm, 1968. Collectie Stichting Jenny & Luc Peire Foto Archief Stichting Jenny & Luc Peire, Knokke

4 Luc Peire in zijn Environnement I, synthetische verf op formica, spiegels, 339 x 339 x 240 cm, 1967. Collectie Vlaamse Gemeenschap, in langdurige bruikleen Stichting Jenny & Luc Peire, Knokke Foto Jean Mil

Abstracte lijnen. 100 jaar Luc Peire van 7 juli tot 6 november 2016 Arentshuis

Luc Peire omringd van 9 juli tot 4 september 2016 Atelier Luc Peire – Stichting Jenny & Luc Peire Knokke

De fresco’s (1951) van Luc Peire te SintKruis (Brugge) zaterdag 10 september 2016 (14:00 – 18:00) en zondag 11 september 2016 (10:00 – 18:00) Open Monumentendag Vlaanderen Brugge Uitsluitend op reservatie via www.openmonumenten.be Luc Peire-evocatie door Wouter M. Hessels en Marc Peire zondag 25 september 2016 om 10.30 uur Vriendenzaal Musea Brugge