e l d a n S ë r p T i r , a l l Krénge
DE PANEWIPPCHEN 1/2017
Urformen an der Natur: Kréngel, Trëndel a Spiral
Iw we Wi erb ele
Um Wollekenhimmel gi Wierbele vu Wand a Loftdrock gebilt. Heiansdo entsteet sou e staarke Wand, datt souguer Stierm oder Wierbelstierm opkommen.
e Plazen, wo deen us i Op s ec en entstinn. n. h ekär fe la umm bl ne
ënns du en. f r u t Na Spiral r a e n n d éngele a r Vill Mënsche gi vun der Spiralform inspiréiert, wéi z.B Architekten … ll ra n, K
e
neblumm best eet r Son e id c s h r n e e w e i den d’Mu iw B , si Blé ste ie n
s 2 Spiralen, d tt a u éi g ë éin rM o d n o n e d e n éi k d te len dee n r ne e a g n r S n on ,ë
Fir d’Mathematiker ënner iech: D’Spiralform an der Natur entsprécht enger mathematescher Regel:
d’Fibonacci-Rei
2 11
5
du dech op d’Wie h c r ku o piralform an s s ng S a o der p o r o L n b aus Pissblu vu piral , Steng… ze mmen éi lee , g S rzäpp ë
en
er
DE PANEWIPPCHEN 1/2017 TEXT: MICHELLE GROSBUSCH
En Trëndel (Strudel) ass e Wierbel an deem sech d’Waasser an enger kreesfërmeger Beweegung no ënnen dréint. Dobäi entsteet an der Mëtt eppes wéi een Triichter. Trëndele kënne geféierlech gi fir Schwëmmer a kleng Booter. Den Trëndel kann een erofzéien, et ass ganz schwéier géint déi Wierbelbeweegungen unzekommen. Dofir besteet d’Gefor dran z’erdrénken. Fir datt dat net geschitt, soll een, wann een an en Trëndel geréit, net géint d’Kraaft vun der Dréibeweegung ukämpfen, mee mat aller Kraaft Richtung Buedem schwammen fir ënner den Trëndel ze tauchen.
3
e
n
.
Aner Wierbelen a Welle kanns du am Mier gesinn.
Wierbelen , n e l e Kréng u d ch ralen an der Natur! o h i Sic a Sp
13 21
… oder Landartkënschtler
Ki f
An am Weltraum kënne mir aner Galaxien a Spiralniwwele beobachten. Den Andromeda-Niwwel kanns du nuets bei klorem Himmel souguer och ouni Spektiv erkennen.
1 1+1=2 1+2=3 2+3=5 3+5=8 5+8=13 8+13=21 ...
Mee dat ass net nei! Scho viru 5000 Joer hu Mënsche Spiralen op e grousse Steen zu Newgrange an Irland gerëtzt.
Och un eisem, ehm, dem Mënsch sengem Kierper kënne mir Spiralformen entdecken: Hand a Fangerlinnen, Ouermuschel, Häerzmuskel, Nuebelschnouer, Hoer...
8