LAATSTE NIEUWS! 0 6/0
D e
v e r d w e n e n
9/2011 - 31/1 2/2 0
11
k r a n t e n
v a n
R o t t e r d a m
De krant: een rijk verleden, kansrijke (digitale) toekomst door Geert-Jan Laan en Leo Pronk In 1946, zo ongeveer een jaar na de bevrijding, telde Rotterdam tien dagbladen. We noemen ze: De Waarheid, De Maasbode, De Rotterdammer, Rotterdamsch Nieuwsblad, Rotterdamsch Parool, Algemeen Dagblad, Nieuwe Rotterdamsche Courant, Het Vrije Volk, Dagblad Scheepvaart en de Handels- en Transport Courant.
Dat is nu, anno 2011, wel anders. De digitale revolutie heeft de nieuwsvoorziening en -consumptie drastisch veranderd. Vele kranten fuseerden en zijn uiteindelijk verdwenen, overal in de – vooralsnog vooral westerse – wereld. Dat dit ook in Rotterdam gebeurde, is dus zeker niet vreemd. Integendeel, juist in een moderne dynamische stad met meer dan 170 nationaliteiten is het niet verwonderlijk dat het internetgebruik zo’n geweldige vlucht heeft genomen. Trouw Natuurlijk zijn er gelukkig nog heel wat mensen die vinden dat ze geen ochtend (of avond) zonder krantje kunnen. Ze hebben de vele veranderingen in krantenland geaccepteerd en zijn hun papieren informatiebron trouw gebleven. De krant veranderde voortdurend: nu eens van kleur, dan weer van vormgeving, formaat, aandachtsgebied en verschijningstijdstip. Het aanpassingsvermogen
Cup- en krantenglorie in 1970; RN en HVV pakken uit met extra- en bliksemedities
2
Ook verslaggevers in Kralingen uit de kleren op Holland Popfestival Rotterdam 1970
3
Een zomer waarin alles lukte: hoe de haven-staking van ’70 leidde naar prestigieuze persprijs
4 5
‘We schoppen die Turken eruit’: het oproer van ’72 in de Afrikaanderwijk
Uiteindelijk bleven eerst nog het Rotterdams Nieuwsblad en Het Vrije Volk over. Die vormden uiteindelijk het Rotterdams Dagblad, nu een kopblad van het Algemeen Dagblad. Over dit rijke verleden gaat deze krant en deze tentoonstelling. Laatste Nieuws! heet de tentoonstelling en ook de krant. Een kreet geïnspireerd door de straatverkopers van weleer die probeerden de krant aan de man te brengen met kakelvers nieuws van die dag. Dat verkopen kostte die jongens in die tijd weinig moeite, want voor de verspreiding van het nieuws was de krant het transportmiddel bij uitstek. De nieuwsgierige burger was toen nog grotendeels aangewezen op zijn dagblad, zijn informatiebron van papier.
Verder in deze krant
‘Is er geschoten bij jullie?’ Het gijzelingsdrama van ’72 op de Olympische Spelen in München
van de krantenlezer is de afgelopen decennia stevig op de proef gesteld. Voor sommigen was de laatste verandering net een brug te ver, anderen liet zich niet wegjagen, ook niet door de verleidingen die de technische hoogstandjes als de eReader en de iPad gingen bieden. Hoogstandjes die op zich een nieuwe, kansrijke toekomst voor de krant mogelijk maken. De samenstellers van de tentoonstelling en de makers van deze krant kijken met genoegen, trots en soms een beetje weemoed terug op vooral die boeiende jaren zestig, zeventig en tachtig. Kranten maken en verkopen was een plezierige en verslavende vorm van topsport bedrijven, want er was nog zoveel gezonde onderlinge wedijver. Krantendirecteuren en hoofdredacteuren deden hun uiterste best zich te onderscheiden van hun vele concurrenten. Met keiharde primeurs, bijzondere extra edities en onthullende dossiers werd geprobeerd te scoren en elkaars lezers af te snoepen. Ontzuiling Dat lukte overigens in beperkte mate omdat de ontzuiling nog niet was begonnen. Primeurs en bliksemedities of niet, de gemiddelde VVD’er bekeerde zich niet snel tot Het Vrije Volk, de doorsnee socialist stapte niet gauw over op de NRC, de gereformeerde Rotterdammer werd niet zomaar lezer van de Maasbode.
De verzuilde maatschappij zorgde voor instandhouding van een gevarieerd medialandschap van kranten én omroepverenigingen. En voor volle kerken en druk bezochte vakbondsvergaderingen. Die tijd is intussen al lang voorbij. Mét de samenleving veranderden uiteraard de media en daarmee ook de journalistiek. Wie alleen maar oog heeft voor de geschiedenis, zal daar om treuren. Maar wie de nostalgie van zich afschudt, weet wel beter. Die moet erkennen dat ‘vroeger’ zeker niet alles beter was. In de jaren zeventig werden fantastische kranten gemaakt en werd bevlogen journalistiek bedreven. Maar er wordt nu – in de kranten, maar ook op de radio, televisie en vele websites - echt nog steeds goed en soms imponerend journalistiek werk verricht. De talloze inzendingen voor de vele mediaonderscheidingen die Nederland rijk is – van de nationale Tegels tot de Vondelingprijs, van de Persprijs Rotterdam tot de prijs voor onderzoeksjournalistiek De Loep getuigen daarvan. Geschiedenis De reden waarom nu dan toch opeens een tentoonstelling wordt gewijd aan Het Vrije Volk – ooit de grootste krant van Nederland – en de andere verdwenen kranten van Rotterdam, is eenvoudig. De rijk geschakeerde naoorlogse dagbladpers
is een stukje geschiedenis waarover nu nog flink wat mensen kunnen meepraten, als lezer en als krantenmaker. Bezoekers aan de tentoonstelling weten nu nog wat Het Vrije Volk was of Dagblad Scheepvaart, journalisten van toen kunnen we nu nog vragen hun herinneringen op papier te zetten. Over een kwart eeuw kan dat nauwelijks meer. In zekere zin sluiten we met deze krant en tentoonstelling een tijdperk af. Wij doen dat aan de hand van grote gebeurtenissen in de recente geschiedenis die hun sporen achterlieten op de Rotterdammers en hun kranten. Gebeurtenissen als de Europa Cup voor Feyenoord in 1970 en het popfestival in Kralingen in hetzelfde jaar, tot het oproer in de Afrikaanderwijk in 1972 en het dramatische einde van het RijnSchelde-Verolme-concern medio ’80. We waren erbij, rapporteerden erover met pen en camera en lieten het lezen.
Laatste Nieuws! Laatste Nieuws! – de verdwenen kranten van Rotterdam. Van 6 september tot 31 december 2011 in het Schielandshuis, Korte Hoogstraat 31, Rotterdam. Openingstijden: dinsdag tot en met zondag 11.00 – 17.00 uur
6
De Lockheed-affaire: hoe 2 Rotterdamse kranten alle andere media de hakken lieten zien
7
Rijn-Schelde-Verolme: de grootste industriële ramp uit de Nederlandse geschiedenis
8 9
Strips in de krant – Rotterdamse dagbladen liepen voorop De Rotterdammer, Het Rotterdams(ch) Parool, De Tijd/De Maasbode, Dagblad Scheepvaart: zij waren erbij
10/11 12
Atlas van Stolk: in de schatkamer van de politieke prenten Wat niet kon: Het Vrije Volk en de Grote Sprong Voorwaarts van 1988
De Rotterdamse havenjournalistiek: ooit Hollands glorie, nu aan lager wal Van hoogbouwstop tot architectuurstad: Rotterdam kijkt omhoog April 1991: HVV + RN = RD, een nieuwe krant in one paper city Rotterdam
13 14 15 16