Laatste Nieuws!

LAATSTE NIEUWS! 0 6/0

D e

v e r d w e n e n

9/2011 - 31/1 2/2 0

11

k r a n t e n

v a n

R o t t e r d a m

De krant: een rijk verleden, kansrijke (digitale) toekomst door Geert-Jan Laan en Leo Pronk In 1946, zo ongeveer een jaar na de bevrijding, telde Rotterdam tien dagbladen. We noemen ze: De Waarheid, De Maasbode, De Rotterdammer, Rotterdamsch Nieuwsblad, Rotterdamsch Parool, Algemeen Dagblad, Nieuwe Rotterdamsche Courant, Het Vrije Volk, Dagblad Scheepvaart en de Handels- en Transport Courant.

Dat is nu, anno 2011, wel anders. De digitale revolutie heeft de nieuwsvoorziening en -consumptie drastisch veranderd. Vele kranten fuseerden en zijn uiteindelijk verdwenen, overal in de – vooralsnog vooral westerse – wereld. Dat dit ook in Rotterdam gebeurde, is dus zeker niet vreemd. Integendeel, juist in een moderne dynamische stad met meer dan 170 nationaliteiten is het niet verwonderlijk dat het internetgebruik zo’n geweldige vlucht heeft genomen.

Trouw Natuurlijk zijn er gelukkig nog heel wat mensen die vinden dat ze geen ochtend (of avond) zonder krantje kunnen. Ze hebben de vele veranderingen in krantenland geaccepteerd en zijn hun papieren informatiebron trouw gebleven. De krant veranderde voortdurend: nu eens van kleur, dan weer van vormgeving, formaat, aandachtsgebied en verschijningstijdstip. Het aanpassingsvermogen

Cup- en krantenglorie in 1970; RN en HVV pakken uit met extra- en bliksemedities

2

Ook verslaggevers in Kralingen uit de kleren op Holland Popfestival Rotterdam 1970

3

Een zomer waarin alles lukte: hoe de haven-staking van ’70 leidde naar prestigieuze persprijs

4 5

‘We schoppen die Turken eruit’: het oproer van ’72 in de Afrikaanderwijk

Uiteindelijk bleven eerst nog het Rotterdams Nieuwsblad en Het Vrije Volk over. Die vormden uiteindelijk het Rotterdams Dagblad, nu een kopblad van het Algemeen Dagblad.

Over dit rijke verleden gaat deze krant en deze tentoonstelling. Laatste Nieuws! heet de tentoonstelling en ook de krant. Een kreet geïnspireerd door de straatverkopers van weleer die probeerden de krant aan de man te brengen met kakelvers nieuws van die dag. Dat verkopen kostte die jongens in die tijd weinig moeite, want voor de verspreiding van het nieuws was de krant het transportmiddel bij uitstek. De nieuwsgierige burger was toen nog grotendeels aangewezen op zijn dagblad, zijn informatiebron van papier.

Verder in deze krant

‘Is er geschoten bij jullie?’ Het gijzelingsdrama van ’72 op de Olympische Spelen in München

van de krantenlezer is de afgelopen decennia stevig op de proef gesteld.

Voor sommigen was de laatste verandering net een brug te ver, anderen liet zich niet wegjagen, ook niet door de verleidingen die de technische hoogstandjes als de eReader en de iPad gingen bieden. Hoogstandjes die op zich een nieuwe, kansrijke toekomst voor de krant mogelijk maken.

De samenstellers van de tentoonstelling en de makers van deze krant kijken met genoegen, trots en soms een beetje weemoed terug op vooral die boeiende jaren zestig, zeventig en tachtig. Kranten maken en verkopen was een plezierige en verslavende vorm van topsport bedrijven, want er was nog zoveel gezonde onderlinge wedijver. Krantendirecteuren en hoofdredacteuren deden hun uiterste best zich te onderscheiden van hun vele concurrenten. Met keiharde primeurs, bijzondere extra edities en onthullende dossiers werd geprobeerd te scoren en elkaars lezers af te snoepen.

Ontzuiling Dat lukte overigens in beperkte mate omdat de ontzuiling nog niet was begonnen. Primeurs en bliksemedities of niet, de gemiddelde VVD’er bekeerde zich niet snel tot Het Vrije Volk, de doorsnee socialist stapte niet gauw over op de NRC, de gereformeerde Rotterdammer werd niet zomaar lezer van de Maasbode.

De verzuilde maatschappij zorgde voor instandhouding van een gevarieerd medialandschap van kranten én omroepverenigingen. En voor volle kerken en druk bezochte vakbondsvergaderingen.

Die tijd is intussen al lang voorbij.

Mét de samenleving veranderden uiteraard de media en daarmee ook de journalistiek. Wie alleen maar oog heeft voor de geschiedenis, zal daar om treuren. Maar wie de nostalgie van zich afschudt, weet wel beter.

Die moet erkennen dat ‘vroeger’ zeker niet alles beter was.

In de jaren zeventig werden fantastische kranten gemaakt en werd bevlogen journalistiek bedreven. Maar er wordt nu – in de kranten, maar ook op de radio, televisie en vele websites - echt nog steeds goed en soms imponerend journalistiek werk verricht. De talloze inzendingen voor de vele mediaonderscheidingen die Nederland rijk is – van de nationale Tegels tot de Vondelingprijs, van de Persprijs Rotterdam tot de prijs voor onderzoeksjournalistiek De Loep getuigen daarvan.

Geschiedenis De reden waarom nu dan toch opeens een tentoonstelling wordt gewijd aan Het Vrije Volk – ooit de grootste krant van Nederland – en de andere verdwenen kranten van Rotterdam, is eenvoudig. De rijk geschakeerde naoorlogse dagbladpers

is een stukje geschiedenis waarover nu nog flink wat mensen kunnen meepraten, als lezer en als krantenmaker. Bezoekers aan de tentoonstelling weten nu nog wat Het Vrije Volk was of Dagblad Scheepvaart, journalisten van toen kunnen we nu nog vragen hun herinneringen op papier te zetten. Over een kwart eeuw kan dat nauwelijks meer.

In zekere zin sluiten we met deze krant en tentoonstelling een tijdperk af. Wij doen dat aan de hand van grote gebeurtenissen in de recente geschiedenis die hun sporen achterlieten op de Rotterdammers en hun kranten. Gebeurtenissen als de Europa Cup voor Feyenoord in 1970 en het popfestival in Kralingen in hetzelfde jaar, tot het oproer in de Afrikaanderwijk in 1972 en het dramatische einde van het RijnSchelde-Verolme-concern medio ’80. We waren erbij, rapporteerden erover met pen en camera en lieten het lezen.

Laatste Nieuws!

Laatste Nieuws! – de verdwenen kranten van Rotterdam.

Van 6 september tot 31 december 2011 in het Schielandshuis, Korte Hoogstraat 31, Rotterdam.

Openingstijden: dinsdag tot en met zondag 11.00 – 17.00 uur

6

De Lockheed-affaire: hoe 2 Rotterdamse kranten alle andere media de hakken lieten zien

7

Rijn-Schelde-Verolme: de grootste industriële ramp uit de Nederlandse geschiedenis

8 9

Strips in de krant – Rotterdamse dagbladen liepen voorop De Rotterdammer, Het Rotterdams(ch) Parool, De Tijd/De Maasbode, Dagblad Scheepvaart: zij waren erbij

10/11 12

Atlas van Stolk: in de schatkamer van de politieke prenten Wat niet kon: Het Vrije Volk en de Grote Sprong Voorwaarts van 1988

De Rotterdamse havenjournalistiek: ooit Hollands glorie, nu aan lager wal Van hoogbouwstop tot architectuurstad: Rotterdam kijkt omhoog April 1991: HVV + RN = RD, een nieuwe krant in one paper city Rotterdam

13 14 15 16

pagina 2

LAATSTE NIEUWS!

MUSEUM ROTTERDAM

Cup- en krantenglorie door Hans Coolegem Ooit was er een tijd, dat er in Rotterdam en omgeving een krantenoorlog heerste. Nou ja oorlog. Het was een vergulde concurrentiestrijd om de gunst van de lezer. Op zulke momenten wordt alles aangegrepen om maar zo goed mogelijk voor de dag te komen. Om nieuwe zieltjes te winnen. Want een lezer weghalen bij de concurrentie, betekende tevens een verlies bij je tegenstander.

Ruim veertig jaar geleden sloten de Rotterdamse en Haagse tak van de krantenfamilie Sijthoff weer een verbond. De Haagse broers Ap en Freddy Sijthoff hadden van de Haagsche Courant een groot succes gemaakt, want het regionale dagblad was op weg naar de 175.000 lezers.

Toen door de samenwerking het Rotterdamsch Nieuwsblad (RN) ook een injectie kreeg, had dat z’n invloed in het Rotterdamse. De Maasstad was toen een bolwerk van kranten met Het Vrije Volk, het Rotterdams Parool, De Rotterdammer en de Maasbode. De concurrentie was groot en ook de inventiviteit om elkaar lezers af te vangen.

Met een ij Mei 1970. Rotterdam stond op het punt een grootse manifestatie te krijgen, Rotterdam Communicatie’70, in de volksmond snel omgedoopt tot C70. Maar voor de Maasstad stond er nog wat meer op het

programma. Feijenoord, toen nog geschreven met een ij en niet met een y, die de naam later een internationale tint gaf, was bezig om historie te schrijven en imponeerde in de Europacup I, de internationale competitie tussen de landskampioenen voor de beker ‘met de grote oren’. Het begon in Reykjavik, waar in de eerste ronde het IJslandse KR Reykjavik met 2-12 werd verslagen.

De euforie werd groter toen tegen AC Milan in de tweede ronde de stadionclub overeind bleef. En toen de Rotterdammers ook FC Vorwärts Berlin en Legia Warschau wisten te weerstaan, maakten Feijenoord, Rotterdam, Rijnmond en heel Nederland zich op voor de finale tegen het Schotse Celtic.

Marketingstudies waren nog niet geïntroduceerd, maar binnen de krantenwereld werden dergelijke extreme gebeurtenissen veelal aangegrepen om goed uit te pakken.

Ook bij het Rotterdamsch Nieuws-

- Ook Het Vrije Volk was niet vies van spektakel en stunts. De Europacupfinale van de club van Zuid tegen het Schotse Celtic in Milaan in 1970 inspireerde ook HVV tot journalistieke hoogstandjes. Direct na het laatste fluitsignaal werd in de stad een bliksemeditie verspreid met de onvergetelijke kop WE HEBBEN ‘M!!

De kop is een echte klassieker geworden. Veertig jaar later, in 2010, werd van deze krantenvoorpagina zelfs een t-shirt gemaakt en via een supporterswebsite te koop aangeboden. Het shirt met de afbeelding van deze historische krant was in een mum van tijd uitverkocht. -

blad, dat door de ‘Haagse injectie’ het verloren terrein in de Rijmond weer wilde heroveren. De stemming was er ook naar, want er ging geen moment voorbij of er werd over Feijenoord gesproken. Niet alleen op de krant, maar ook in de stad en eigenlijk was heel Nederland Feijenoord-gek.

San Siro Dat de komende finale, die op 6 mei 1970 in het Milanese stadion San Siro zou worden gespeeld, het hoogtepunt van het jaar zou worden, tekende zich al snel af. Met als uiteindelijk resultaat dat maar liefst 20.000 voetballiefhebbers de reis naar Italië ondernamen. Achtduizend reisden per vliegtuig, 5.500 supporters gingen per touringcar, 2.500 zochten het spoor op en tuften naar Milaan, terwijl zo’n vierduizend supporters met eigen vervoer naar de hoofdstad van Lombardije afreisden. Er werd door de krant zelfs een speciale RN-trein naar de Cupfinale in Milaan gecharterd. Wie ƒ 139,50 neertelde kreeg tweemaal ontbijt, een lunch en een diner, inclusief metrovervoer in Milaan naar het stadion en tevens een zeer goede staanplaats voor de finale. En met twee tientjes meer kon je een couchette (slaapplaats) reserveren.

Extra editie Er moest dus worden uitgepakt.

En dat gebeurde niet alleen aan de Schiedamse Vest, bij het begin van de Oude Binnenweg, waar de persen ’s middags altijd op volle toeren draaiden om het kersverse product bij de abonnees te brengen. Want het was een gewoonte om bij bijzondere evenementen direct erna een extra editie uit te brengen. Maar omdat er tienduizenden Rotterdamse liefhebbers ook naar Italië afreisden, werd hetzelfde bedacht voor de voetbalsupporters in Milaan. Een bijzondere operatie, waardoor een overeenkomst werd gesloten met een Italiaanse drukkerij.

Een stunt, waaraan veel journalisten ter plekke samenwerkten met het thuisfront., Rob Vente, Ger Bestebreurtje, Fred Racké, Daan Overhoff, Ria Racké en Aad Wagenaar waren in Milaan actief. De laatste zorgde voor het sfeerverhaal, terwijl Ton Schuurmans per trein reisde om in een groot verhaal de sfeer tussen de Feijenoord-supporters weer te geven. Rob Vente had de dagen voor de topmatch een dagelijks column in de krant verteld door Coen Moulijn, de lieveling van het Rotterdamse publiek.

- Extra editie van het Rotterdamsch Nieuwsblad, direct na de wedstrijd óók verkrijgbaar in Milaan -

Rugdekking Op de redactie in Rotterdam werd ook door een grote ploeg rugdekking gegeven. Want de techniek was nog niet zo verfijnd. Verhalen moesten nog per telefoon worden doorgebeld en er werd gebruik gemaakt van de eerste vorm van de fax, waarbij foto’s of tekst middels een draaiende cylinder puntje voor puntje werden overgeseind.

Een tijdrovende bezigheid, zodat ook de aparte fotozenders van het ANP en de buitenlandse bureaus AP en Reuter in de gaten moesten worden gehouden. Onder leiding van Daan Sprong heerste er een bijzondere sfeer op de redactie, waar Piet Ocks, Bram Oosterwijk, Hans Coolegem, Bas van Bochove en Bas van den Berg zich niet alleen met de opvang van artikelen van de collegae in Milaan bezig waren.

Zo vestigde Piet Ocks zich voor de televisie en schreef het verslag mee.

Want mocht er met de verbindingen tussen Milaan en Nederland iets gebeuren, dan was er toch een verslag voorradig. Maar het liep technisch voortreffelijk; Ocks schreef een verslag, dat nooit de krant haalde.

Als er iets bijzonders gebeurde op de krant toonde ook directeur Freddy Sijthoff zijn grote belangstelling.

Ook op deze avond ontbrak de courantier niet. Tussen de redactiemensen genoot ook hij van de sfeer en de spanning, die een dergelijke expeditie met zich meebrengt. Zelf was ik na twee jaar als medewerker aan het Rotterdamsch Nieuwsblad verbonden en sinds 1 mei 1970 in vaste dienst. Ik herinner me nog goed dat na het winnende doelpunt van Over Kindvall een euforie ontstond, die ik nimmer nog heb meegemaakt. Mijn

taak was om meteen na afloop van de wedstrijd Ruud Geels te bellen.

De rossige aanvaller was door trainer Ernst Happel voor het hoogtepunt van het seizoen gepasseerd en omdat Geels naast povere speltechnische kwaliteiten ook weinig karakter had getoond, liet Happel hem thuis.

Ove Kindvall De snel gemaakte bijdrage, getiteld ‘Geels: Blij maar toch verbitterd’ haalde de front van de eerste extra editie, die zo snel mogelijk moest worden gedrukt en aan de feestende supporters op straat moest worden uitgedeeld. Het artikel bleef staan tot de foto van de winnende treffer (2-1) van Ove Kindvall op de fotozender verscheen en bij het openingsstuk ‘Europa’s sterkste’ kon worden geplaatst. Het product was daarmee af en de stunt gelukt. Want ook in Italië verliep de operatie voortreffelijk en kon de extra editie van het Rotterdamsch Nieuwsblad snel naar de Milanese binnenstad worden gebracht, waar uitzinnige Feijenoord-supporters feest vierden. Het Piazza Duomo, het grote plein voor de Dom, werd rood-wit gekleurd en door de Hollanders ingenomen.

Dronken De supporters waren dronken van geluk. De bijzondere stunt van de krant zorgde na gedane arbeid voor de makers op alle fronten ook voor een uitbundige sfeer. De opzet om indruk te maken was gelukt. Tijd om er het glas op te heffen. ‘s Morgens, over zessen, ging uiteindelijk het licht in de kamer van Daan Sprong uit. . .

MUSEUM ROTTERDAM

LAATSTE NIEUWS!

pagina 3

Kroniek van de Rotterdamse dagbladen (1)

Zonder journo’s geen Kralingen Pop

Meteen na de Tweede Wereldoorlog begint de zuivering van de pers. Ook van de kranten die in de regio Rotterdam zijn gevestigd of daar uitkomen.

Titels die loyaal met de Duitsers waren of zelfs sterk hebben geholpen, krijgen (tijdelijke) verboden voor verschijning en/of hergebruik van de titel. Voor individuele journalisten worden beroepsverboden ingesteld voor een aantal jaren of zelfs voor de rest van hun leven. De massamedia waren voor de Duitsers een gericht propagandamiddel om het vertrouwen van de bevolking te winnen.

Deels lukte dat.

Gezuiverde journalisten en andere persmedewerkers kregen na de oorlog een certificaat. Dat leidde tot heftige discussies over goed en kwaad. Vooral over enkele grote regionale krantenconcerns (zoals het Rotterdamsch Nieuwsblad) en De Telegraaf.

Vermeldenswaard over de oorlog is nog dat in de regio Rotterdam al op 18 mei 1941 het eerste illegale krantje verscheen in Schiedam, gemaakt door Bertus IJzerdraad. Meer dan 330 medewerkers (journalisten en verspreiders) van de illegale pers zouden volgens schattingen in de oorlog zijn geliquideerd.

door Hans Maas

3 september 1944: Oprichtings-

vergadering van Het Vrije Volk in de Koopmansbeurs in Amsterdam door enkele voormalige redacteuren van Het Volk. L.J. Klein, voormalig chef buitenland, bedenkt de nieuwe naam.

Het Vrije Volk wordt in feite een voortzetting van Het Volk (in Rotterdam: De Voorwaarts).

Sfeer heeft-ie gekregen. De eerste dag al maakten we met een handjevol collega’s een rondje Kralingse Bos en zagen dat het hek zo lek was als een mandje. Je hoefde helemaal geen 35 gulden toegang te betalen als je de achter- of de zij-ingang nam. We schreven zelfs precies op waar de grootste gaten zaten.

Dat organisator Georges Knap daardoor nog jarenlang deurwaarders achter zijn broek aankreeg, beseften we niet. Er kwamen naar schatting 50.000 mensen zonder te betalen door de hekken heen. Zoals we er ook pas veel later achterkwamen dat er zonder ons journalisten waarschijnlijk helemaal geen Kralingen Pop zou zijn geweest.

In Rotterdam werd C70 gevierd, een suf wijkenbreed stadsfeest, 25 jaar na de bevrijding. Voorzitter Anton Fibbe pikte het ideetje van jongerenwerker Georges Knap op om een popfestival bij de Kralingse Plas te houden. En vanaf dat moment zeurden wij journo’s de ons onbekende Georges de oren van de kop, dit zou en moest het Europese antwoord op Woodstock worden.

Berry Visser De publiciteitscampagne was al begonnen voordat er ook maar één groep was geboekt voor Holland Popfestival Rotterdam ’70 zoals het officieel heette. De arme Georges wist niet waar hij de groepen van-

- Een staaltje participerende journalistiek: popverslaggevers zijn net mensen en gaan als anderen ook uit de kleren (foto Museum Rotterdam) -

daan moest halen en kwam door ons aandringen en onze bemiddeling terecht bij de beginnende organisator Berry Visser die door het festival heel groot zou worden.

Dr. John liet zich strikken voor een gage van 2500 dollar!! En de Byrds deden het nog voor het schijntje van 6000 dollar. Als de hasj en de booze backstage maar gratis waren.

De groepen kregen vooraf keurig betaald, anders zouden ze niet zijn gekomen. Maar de podiumbouwers, roadies , geluidstechnici en aan- en afvoertroepen moesten achteraf om hun geld zeuren.

Berry Visser groeide groot met zijn Mojo, Georges Knap bleef zitten met een failliete boedel. Maar dat schreven we toen niet op. We hadden het te druk met in katzwijm vallen voor Grace Slick van Jefferson Airplane. Zoals ze White Rabbit zong in Rotterdam, zo moest het ook hebben geklonken op de drie grote Amerikaanse festivals Monterey, Woodstock en Altamont.

Roger McGuinn van The Byrds liet een slappe plattitude uit zijn mond vallen: “The vibes are good here”.

Maar het klonk als een magische mantra en we schreven het met z’n allen op. Hij sprak de woorden ge-

in 1966 ov dingsdag ko ele nummer krant Trouw dam, die in lezers heeft.

6 mei 1945 voorheen ill uit Amsterd ook op de m

Het Rot f

6 mei 194

de voorheen in Amsterda Rotterdam d damsch Par

7 mei 19

katholieke grotendeels mengesteld.

1941 als ee in Nederland verboden.

7 mei 19

christelijke De Rotterda Nieuwe Haa Leidsche Co Dordtsch Da Het Rotterda

19 september 1944: In al bevrijd Eindhoven verschijnt het eerste legale nummer van Het Parool.

- Er werd ook gewoon mineraalwater gedronken op het Kralingse popfestival (foto Ben Blumers) -

Kralingen Pop 1970. Het zal maar je eerste, echte, grote verslaggeversklus zijn. De chef nieuwsdienst had gezegd: ,,Sfeer wil ik hebben, vooral sfeer. Niet te veel muziekgeleuter.’’ Als langharig maar werkwillig stuk tuig had ik nog tegengeworpen dat ik een perskaart had, dat ik als VIP backstage mocht en misschien wel een interview kon krijgen met Dr. John. Ik vergat erbij te zeggen The Nighttripper, want de chef zei: “Dat is goed, doe de dokter er maar bij. Er zullen wel mensen omvallen, dat is in Woodstock ook gebeurd.”

Kronie Rotter dagbla

lukkig al op vrijdag 26 juni terwijl hij pas de volgende dag zou spelen.

Hij moet hebben geweten dat in Nederland op zondag geen kranten verschijnen en dat ook toen al de deadline voor de zaterdagkranten heel vroeg was.

Love and Peace Mensen klommen in de regietoren, levensgevaarlijk. Maar deze drie dagen kon niets fout gaan. Er was Love and Peace. Een enkeling flipte op teveel rode Libanon, maar daar waren heel veel dr. Johnnetjes van Release om ze met suikerwater op te lappen.

We deden aan participerende journalistiek en sprongen naakt de Plas in. Bij In the Summertime van Mungo Jerry deden we mee met het in de lucht gooien van plastic eetborden. We lieten ons zeiknat regenen, maar het verschil met de hippies was wel dat wij dan toch weer naar de Plasmolen trokken om een stukkie te tikken op een portable machine, keurig op gecarboniseerd papier.

We brachten het naar de krant of stopten het in een treinbrief. Mijn kopij ging naar Breda, want ik was de jongeren- en popredacteur van De Stem. Nog wel. Want in Kralingen werd ik verliefd op Rotterdam en solliciteerde bij de eerste de beste gelegenheid naar een baan bij Het Vrije Volk. Alleen al die naam. Zo voelden we ons bij Kralingen Pop: vrij volk.

1 maart 1945: Het Vrije Volk verschijnt voor het eerst in Eindhoven.

Op 3 april 1945 in Enschede. Op 25 april 1945 in Groningen.

Nationale

28 juli 19

Op 2 mei 1945 kwam de Voorwaarts met een nooduitgave waarin de dood van Hitler werd gemeld

2 mei 1945: Laatste nummer van Dagblad van Rotterdam dat fout is geweest in de oorlog.

5 mei 1945: Eerste nummer Het

Vrije Volk in Amsterdam: Dagblad voor het Democratisch Socialisme.

Verschijnt in het hele land. In Rotterdam groeit de krant uit tot de grootste editie. Op 31 december 1945 bereikt Het Vrije Volk landelijk een hoogtepunt met 357.739 abonnees. Dat aantal is nooit overtroffen, ook niet toen Het Vrije Volk zich in 1956/1957 ‘de grootste krant van Nederland’ mocht noemen. De ‘foute’ De Telegraaf heeft die koppositie

onale Rotte schijnt de Courant (NR aanpassinge wensen van schijningskregen. Voo het meest van Nederla Het Nieuwe landelijke ui

11 augus

van de Nieu rant, kopbla blad.

3 novembe

de Nieuwe kopblad van populaire ui

16 maart

Eerste nummer Het Vrije Volk in Amsterdam op 5 mei 1945

Vervolg op pagina 5

Blokzijl, de nalist die we de Duitse b oordeeld.

Vervolg

pagina 4

LAATSTE NIEUWS!

MUSEUM ROTTERDAM

Een mooie toekomst verspeeld door Anton Heuff In maart 1970 verhuisde de landelijke redactie van Het Vrije Volk van het Amsterdamse Hekelveld naar de Slaak in Rotterdam, waar de plaatselijke HVV-editie de grootste regionale krant was. Daarmee kreeg Rotterdam er een derde landelijke titel bij, naast NRC en Algemeen Dagblad. Dit is alleen van belang voor de geschiedschrijving, want het einde van Het Vrije Volk als landelijk dagblad was nog geen twee jaar later een feit. Voor de Rotterdamse krant, bevrijd van de ballast die van het Hekelveld was meegekomen, leek nog een mooie toekomst te zijn weggelegd. Maar onder hoofdredacteur Herman Wigbold verdween de Rotterdamse identiteit – het sterkste verkoopargument ¬– naar de achtergrond.

De stads- en regioredactie van Het Vrije Volk stond in de aanloop naar 1970 op springen. Voor een aantal oudgedienden was het niet langer vanzelfsprekend dat de krant in een tijd die bol stond van de spanningen trouw de Rotterdamse Partij van de Arbeid bleef volgen. De botsing tussen de haven- en industriële ontwikkeling aan de ene, en het leefklimaat in de Rijnmond aan de andere kant, werd zichtbaar toen Hoogovens het plan voor een staalfabriek op de Maasvlakte lanceerde.

Het kreeg een warm onthaal op het Rotterdamse stadhuis, PvdA-burge- Een foto die moest aantonen wat er bij Hoogovens IJmuiden de pijp uitgaat, en op deze wijze een rol speelde in het milieuprotest in Rijnmond, werd door burgemeester Thomassen afgedaan als ‘een falsificatie’.

Dat was voer voor de cartoonisten! Zie deze ‘vroege’ T(h)eo Gootjes.

In dezelfde tijd werd de bouw van de ‘space tower’ op de Euromast aangekondigd, waarop Theo inspeelde (in De Tijd/De Maasbode van 7 maart 1970). -

meester Wim Thomassen voorop, maar ontketende een protestgolf onder de bevolking. De Rotterdamse PvdA-raadsfractie stond onder druk van de partijgenoten in de Rijnmond, waar werd gesnakt naar schone lucht. In de partijafdelingen roerde zich al Nieuw-Links. Er was niet langer sprake van één PvdA. Maar Het (ontkoppelde) Vrije Volk liet een scherpe stellingname over aan de concurrentie.

Paniek Het nieuws kent echter zijn eigen dynamiek. Op 6 februari 1969 onthulde Het Vrije Volk een gemeentelijke visie op havenontwikkeling, het Plan 2000+, met onder meer een horrorscenario dat heel Voorne-Putten opofferde aan de havenexpansie. De primeur van Bert Bakker veroorzaakte paniek aan de Coolsingel, maar er viel weinig te ontkennen. Thomassen was in zijn enthousiasme vér voor de muziek uit gehold, door een ambtelijke nota prematuur van zijn politieke visie te voorzien. In een commentaar verdedigde Het Vrije Volk de onthulling met een verwijzing naar het in-

spraakrecht, dat immers alleen iets voorstelt wanneer plannen in een vroeg stadium bediscussieerd kunnen worden. Daarom had de krant besloten tot publicatie, ”wat men er op het Rotterdamse stadhuis ook van denkt”.

De krant had dus met zoveel woorden afstand genomen van partijgenoot Thomassen. Maar op de redactie ging iets anders spelen: de dreigende ondergang van De Arbeiderspers, uitgeefster van Het Vrije Volk. Drastische bezuinigingen en reorganisaties dienden zich aan.

Oud zeer kwam weer aan de oppervlakte: Rotterdam verdient het geld, Amsterdam smijt het over de balk, wie betaalt straks het gelag? Het vooruitzicht dat de Amsterdamse redactie de krant zou gaan maken in Rotterdam was nét wat nog nodig was om een grote leegloop op de redactie te ontketenen.

Daardoor ontbeerde de Rotterdamse redactie de nodige zwaargewichten toen de krantenproductie aan het Hekelveld werd beëindigd en de grote redactiezaal aan de Slaak in beslag werd genomen door Amster-

- Het Rotterdamse bolwerk van HVV aan de Slaak: tijdelijk ’n Amsterdams accent -

dammers. Zij waren met velen, zij maakten de voorpagina, en het was een ongelijke strijd om daarop Rotterdams nieuws geplaatst te krijgen.

Wat blijft van deze periode is het beeld van een aangeslagen, onzekere Rotterdamse redactie die langzaam bezwijkt onder het overwicht van de Amsterdamse collega’s en hun redactionele formule.

De situatie veranderde niet toen eind 1971, Herman Wigbold was inmiddels hoofdredacteur, de landelijke editie werd opgeheven. De krant die nu alleen in Rotterdam en regio verscheen, werd nog volgens dezelfde formule, door dezelfde mensen, vanuit ‘landelijk’ denken gemaakt.

Zo werd Het Vrije Volk een kopblad*) van zichzelf. Voor krantenmakers én lezers is een kopblad meestal een ongemakkelijk compromis. Hier was het echter schizofrenie. Wat de krant had moeten hebben, was een gedefinieerde core business – alle neuzen in één richting. Maar andere ambities en dromen belemmerden het zicht op die realiteit. *) Een kopblad is een krant die verschijnt binnen een uitgeversconcern en die een afgeleide is van het sterkste blad in de groep. Op de voorpagina wijkt alleen de naam (kop) af van die van het moederblad, binnenin heeft het kopblad eigen plaatselijke pagina’s.

Een zomer waarin alles lukte door Aad Wagenaar In 1970 vierde Rotterdam een kwart eeuw bevrijding en dertig jaar wederopbouw met een zogenaamde manifestatie. Ze heette Communicatie 70, al gauw afgekort tot C70. De aanduiding Communicatie ten spijt had de manifestatie eigenlijk geen duidelijk thema; er werd in de stad voortdurend van allerlei leuks gedaan, dat weinig met elkaar te maken had. Maar het was wel steeds hartstikke gezellig in de binnenstad. Dat kwam ook omdat de altijd zo kale naoorlogse Coolsingel door een lint van kleurige houten paviljoentjes opeens een levendige avenue was geworden. En over dat alles scheen vrijwel aanhoudend een gulle zon.

Die lente en zomer lukte alles in Rotterdam. De stad was de swingendste van het land geworden.

Dat was begonnen toen op 6 mei Feyenoord in Milaan als eerste Nederlandse voetbalclub de Europacup won. De huldiging van het elftal op Stadhuisplein en Coolsingel was de grootste publiekshappening ooit gehouden in Nederland.

Het was in die voortdurende sfeer van Hela Hola en natuurlijk ook Geen Woorden Maar Daden dat Rotterdam in de laatste week van augustus getroffen werd door een staking aan de waterkant. Hij begon op 26 augustus op de scheepswerven RDM en Wilton-Feijenoord en breidde zich in de twee volgende dagen uit tot vrijwel de hele me-

taalindustrie, stuwadoorsbedrijven en sleepdiensten. Op 29 augustus lag de hele haven plat. De staking richtte zich tegen koppelbazen maar droeg ook de eis om meer loon in zich.

Ik werkte in die tijd bij het Rotterdamsch Nieuwsblad. Onze krant pakte elke dag met vele pagina’s uit over de havenstaking, een gebeurtenis immers die de levendigheid in de al maanden bruisende stad nog verder verhoogde met zijn haast dagelijkse stakersoptochten, een confetti van vlugschriften en de vuistenballerij voor het stadhuis.

Dat alles nog steeds in het licht van de niet falende zomerzon van 1970 en daarom wilde het, alle soms maoïstische retoriek ten spijt, maar niet

grimmig worden aan de waterkant en in de binnenstad.

Ik hield me op de krant niet bezig met nieuwsgaring en verslaggeving maar mocht me elke dag over de havenstaking uiten in een min of meer ironisch commentaar, gevat in het toen sterk opkomende journalistieke genre van de column. Er viel voor mij dagelijks volop te relativeren, te grinniken en smalen en ik deed dat met overgave.

Op 15 september was de havenstaking voorbij. Op de krant schakelden we snel weer over op de dagelijkse faits divers van C70. De staking was historie, althans voor mij. Ik had er ook nauwelijks meer aan teruggedacht toen de post mij ruim een half jaar later een uitnodi-

- Historisch beeld: havenstakers komen uit de Maastunnel (foto Hans de Bakker) -

ging van de Nederlandse Dagbladpers bracht: wilde ik op 14 mei op de jaarvergadering in Amsterdam Hilton haar gast zijn?

De volgende ochtend op de redactie bleek dat nog vijf collega’s zo’n invitatie hadden ontvangen: Koos de Gast (redactiechef), Wim Huibers, Ton Schuurmans, Bram Oosterwijk en Gerard van Dijk. Nog een paar dagen later werd ons het geheim achter de oproep onthuld. Het Rotterdamsch Nieuwsblad, verper-

soonlijkt in onze zesmansequipe, moest naar Amsterdam komen om er de jaarlijkse Prijs voor de Dagbladjournalistiek in ontvangst te nemen: een kunstwerkje en een enveloppe met geld. We hadden de onderscheiding verdiend met onze overvloedige en samenhangende berichtgeving over de havenstaking.

Ik beschouwde het als een leuke toegift bij alles dat was gelukt in die mooie zomer van 1970.

MUSEUM ROTTERDAM

LAATSTE NIEUWS!

pagina 5

Kroniek van de Rotterdamse dagbladen (1)

Oproer Afrikaanderwijk:

‘We schoppen die Turken eruit!’

Meteen na de Tweede Wereldoorlog begint de zuivering van de pers. Ook van de kranten die in de regio Rotterdam zijn gevestigd of daar uitkomen.

Titels die loyaal met de Duitsers waren of zelfs sterk hebben geholpen, krijgen (tijdelijke) verboden voor verschijning en/of hergebruik van de titel. Voor individuele journalisten worden beroepsverboden ingesteld voor een aantal jaren of zelfs voor de rest van hun leven. De massamedia waren voor de Duitsers een gericht propagandamiddel om het vertrouwen van de bevolking te winnen.

Deels lukte dat.

Gezuiverde journalisten en andere persmedewerkers kregen na de oorlog een certificaat. Dat leidde tot heftige discussies over goed en kwaad. Vooral over enkele grote regionale krantenconcerns (zoals het Rotterdamsch Nieuwsblad) en De Telegraaf.

Vermeldenswaard over de oorlog is nog dat in de regio Rotterdam al op 18 mei 1941 het eerste illegale krantje verscheen in Schiedam, gemaakt door Bertus IJzerdraad. Meer dan 330 medewerkers (journalisten en verspreiders) van de illegale pers zouden volgens schattingen in de oorlog zijn geliquideerd.

door Henk Schaaf Opeens sloeg de vlam in de pan. Er heerste al enige dagen een broeierige sfeer in de Rotterdamse Afrikaanderwijk, een arbeidersbuurt ´op´ Zuid. De zomer was warm, de jeugd hing in de laatste weken van de schoolvakantie in augustus 1972 verveeld rond op straat en op het Afrikaanderplein, onder de overkapping.

Vertier vonden ze er niet. Het werd tijd om eens in beweging te komen, vonden zij. Maar wat en hoe? Er was toch in de hele wijk geen ene moer te doen.

Een paar straten verderop vergaderde een actiecomité. De gemoederen liepen er hoog op. Een buurtbewoonster was uit haar woning in de Goede Hoopstraat gezet omdat de Turkse eigenaar er een groep landgenoten in wilde onderbrengen, gastarbeiders die in de haven en op scheepswerven werkten. Hij deed dit niet uit menslievendheid, maar vooral om de eigen zak te spekken.

Een kamer met stapelbedden leverde twintig piek per week op. “Ze nemen de hele wijk over. We schoppen ze er weer uit!”, riep het actiecomité dat anders zo constructief meedacht over de sociale samenhang.

Pension De wijkbewoners hadden moeten aanzien hoe hun woonomgeving snel van karakter veranderde. In korte tijd waren vijftig huizen omgevormd tot pension. En dan waren de panden die malafide verhuurders in handen hadden, nog niet meegeteld. “Die Turken krijgen alles, en wij – echte Rotterdammers – mogen jaren wachten op een behoorlijk huis,” klaagde de bevolking van de Afrikaanderwijk.

De afrekening liet niet lang op zich wachten. Op 10 augustus 1972 trok-

ken jonge mannen ´s avonds op naar de Turkenpensions. Stenen gingen door de ruiten, de voordeur werd ingetrapt. De inventaris op de eerste verdieping werd uit het raam op straat gesmeten. “We gaan alleen weg als dit huis voortaan weer door Nederlanders wordt bewoond”, eiste een gangmaker onverbiddelijk toen gemeentelijke autoriteiten, gealarmeerd door een politiechef, poolshoogte kwamen nemen. Die deden toezeggingen, maar in de Afrikaanderwijk werden ze niet geloofd.

De volgende avonden golfde het gewelddadig protest van links naar rechts, over de Paul Krugerstraat en weer terug. Als jong verslaggever van Het Vrije Volk bivakkeerde ik in de wijk. Je kon er de klok op gelijkzetten. Na het avondeten was het telkens raak.

Vakantieadres De hoofdredactie stuurde collega Geert-Jan Laan en fotograaf Niels van der Hoeven naar Zwitserland, waar zij burgemeester Thomassen op zijn vakantieadres confronteerden met verhalen en beelden van de gebeurtenissen. Thomassen keerde spoorslags per vliegtuig,

3 september 1944: Oprichtings-

vergadering van Het Vrije Volk in de Koopmansbeurs in Amsterdam door enkele voormalige redacteuren van Het Volk. L.J. Klein, voormalig chef buitenland, bedenkt de nieuwe - Huisraad wordt van tweehoog naar beneden gegooid (foto Henk Speksnijder) - naam.

Het Vrije Volk wordt in feite een voortzetting van Het Volk (in Rotterverdreven. reisde eind augustus met dit HVV-duo, terug naar Rotdam: DeIkVoorwaarts).

terdam. De avond erna liet hij zich per dienstauto naar de wijk rijden.

De menigte reageerde woedend.

De auto werd belaagd en dreigde te worden omgegooid. De mobiele eenheid joeg de relschoppers hard uiteen.

samen met twee mannen – Duran 19 september 1944: In alinbevrijd en Dumush – naar het dorp het Eindhoven verschijnt het Turkse achterland, waar huneerste fami-legale nummer van Heteven Parool. lie woonde.

Zij waren weg uit de angst.

De gemeente Rotterdam 1 maart 1945: Het Vrije Volk verbesloot een voor jaar het latereerst tot ineen spreischijnt Eindhoven. dingsbeleid voor migranten.

Op 3 april 1945 in Enschede. Op 25

Na een week verliep het oproer. De jeugd van het plein en een groep twintigers hadden hun verzetje gehad. Een deel van de mediterrane buurtbewoners was uit de pensions

(Voor dit artikel zijn enkele feiten ontleend aan het boek ‘Afri, leven in een migrantenwijk’ van Jutta Chorus)

‘Der Story geht durch…’ door Geert-Jan Laan In augustus 1972 was ik met HVV- fotograaf Niels van der Hoeven in het Zwitserse Sedrun. Daar had burgemeester Thomassen een, overigens eenvoudig, chalet. Hij was gewoon met zijn gezin op vakantie. In Rotterdam begonnen de rellen in de Afrikaanderwijk steeds ernstiger vormen aan te nemen, die aanvankelijk door ambtenaren op het stadhuis werden gebagatelliseerd.

Via de nieuwsdienst van Het Vrije Volk wist ik de burgemeester te overtuigen van de ernst van de situatie. In de vroege morgen van maandag 14 augustus zouden we met de door HVV gehuurde auto met Thomassen naar het op 200 kilometer afstand gelegen vliegveld Kloten rijden. En natuurlijk, het verhaal moest op maandag 14 augustus ‘exclusief ’ in de krant. Geen internet, laptops en mobiele telefoons.

Op zondagavond had ik het verhaal al doorgebeld onder voorbehoud.

‘Burgemeester toch vervroegd terug’. Die maandagochtend was een

race tegen de klok om op tijd de vlucht KL 312 naar Amsterdam te halen. Terwijl Niels de auto wegbracht , droegen Thomassen en ik onze bagage. “De bagage is al weg,” zei een Zwitserse KLM- medewerkster.

De woorden “Oberburgemeister von Rotterdam” deden echter hun werk. Niels verscheen en ging met Thomassen aan boord. Maar ik moest nog bellen. HVV was in gesprek. En nog eens. Dus gooide ik een handvol Zwitserse franken op de balie en schreef het telefoonnummer op. “Bitte anrufen. Der

story geht durch”. Met een apart busje werden zowel onze koffers als ik naar de KLM DC 8 ‘Albert Schweitzer’ gebracht.

In het vliegtuig maakte ik mij toch nog zorgen. Gezagvoerder J.W. van Mameren wilde best de verkeerstoren op Schiphol vragen of ook zij de krant nog even wilden bellen. Vanwege de verstaanbaarheid had hij er een gedichtje van gemaakt.

“Thomassen en Laan Komen er aan Wees niet bang Turks Fruit heeft voorrang”

april 1945 in Groningen.

Op 2 mei 1945 kwam de Voorwaarts met een nooduitgave waarin de dood van Hitler werd gemeld

2 mei 1945: Laatste nummer van Dagblad van Rotterdam dat fout is geweest in de oorlog.

5 mei 1945: Eerste nummer Het

Vrije Volk in Amsterdam: Dagblad voor het Democratisch Socialisme.

Verschijnt in het hele land. In Rotterdam groeit de krant uit tot de grootste editie. Op 31 december 1945 bereikt Het Vrije Volk landelijk een hoogtepunt met 357.739 abonnees. Dat aantal is nooit overtroffen, ook niet toen Het Vrije Volk zich in 1956/1957 ‘de grootste krant van - Burgemeester voortijdig Nederland’Thomassen mocht noemen.

Deterug ‘foute’ van Telegraaf zijn vakantieheeft in Zwitserland De die koppositie (foto Niels van der Hoeven) -

Kroniek van de Rotterdamse dagbladen (2) in 1966 overgenomen. Op Bevrijdingsdag komt ook het eerste officiele nummer van de voorheen illegale krant Trouw uit, gemaakt in Amsterdam, die in Rotterdam eveneens veel lezers heeft.

1 april 1

6 mei 1945: Eerste nummer van de voorheen illegale krant De Waarheid uit Amsterdam. Komt in Rotterdam ook op de markt.

damsch N verbod van opnieuw ui Dordrechts

De Dordte illegale kra tenaar wor meen Dagb

15 april

29 april

Het Rotterdamsch Parool in februari 1968

6 mei 1945: Eerste nummer van

de voorheen illegale krant Het Parool in Amsterdam die op 9 april 1947 in Rotterdam de eigen editie Het Rotterdamsch Parool krijgt.

7 mei 1945: Opnieuw komt de katholieke De Maasbode uit die grotendeels in Rotterdam wordt samengesteld. De Maasbode was in juli 1941 als een van de eerste kranten in Nederland door de Duitse bezetter verboden.

7 mei 1945: Heruitgave van de christelijke (vooral gereformeerde) De Rotterdammer met de kopbladen Nieuwe Haagsche Courant, Nieuwe Leidsche Courant en per 12 mei het Dordtsch Dagblad. Samen vormen ze Het Rotterdammer Kwartet.

Nationale Rotterdamse Courant

28 juli 1945: Onder de titel Nationale Rotterdamsche Courant verschijnt de Nieuwe Rotterdamsche Courant (NRC) die door zijn snelle aanpassingen in de oorlog aan de wensen van de bezetters een verschijnings- en titelverbod heeft gekregen. Voor de oorlog was de NRC het meest gezaghebbende dagblad van Nederland. Op deze dag start ook Het Nieuwe Dagblad, de populaire landelijke uitgave van De Maasbode.

11 augustus 1945: Heruitgave van de Nieuwe Schiedamsche Courant, kopblad van Het Nieuwe Dagblad.

3 november 1945: Heruitgave van

Algemeen uitgave va De krant is gericht op Wordt gean van het Da

1 juli 194

sche Coura onder de o we Rotterd

8 mei 19

de Perszu een naams Courant N een verbod ari 1949 w de Raad v zuivering v verschijnt van De Te Phoenix’. voor Rotte Dordrechts door de raa

12 septe

van De Tel te verkrijge

Extra e w

1 februar

ooit breng dag een ex tersnoodra nacht brac de telexen de ‘Noodt De landelij rend Mens Dordtsch correspond

31 maart

van De Ma derland. Ee nieuwe fus bode.

de Nieuwe Dordtsche Courant als kopblad van Het Nieuwe Dagblad (de populaire uitgave van De Maasbode).

DE

2 januar

Max Blokzijl

Rond half twee kwamen we, Thomassen afgezet op het stadhuis, gelijk met de eerste editie van de krant op de redactie aan de Witte de Eerste nummer Het Vrije Volk Withstraat. in Amsterdam op 5 mei 1945 Opening krant. Natuurlijk.

Vervolg op pagina 5

Kroni Rotter dagbla

16 maart 1946: Executie van Max Blokzijl, de enige Nederlandse journalist die wegens collaboratie tijdens de Duitse bezetting ter dood is veroordeeld.

Vervolg op pagina 7

komt uit Courant als Dagblad.

31 maar

mer van d Courant als Dagblad.

Vervolg

pagina 6

LAATSTE NIEUWS!

MUSEUM ROTTERDAM

‘Is er geschoten bij jullie?’ door Peter Ouwerkerk De telefoon in het appartement aan de Riesstrasse, Olympisch persdorp 1972. Een flat dat ik tijdens deze Zomerspelen deel met mede-HVV’er Bep van Houdt en Parool-collega Leo Bolle. Aan de andere kant van de lijn: Paul van der Put, nieuwsdienst Het Vrije Volk, vanuit de Witte de Withstraat in Rotterdam. Het is krap half zes in de ochtend. Het bed in München is nog vrijwel onbeslapen.

Dinsdag 5 september 1972 zal immers de enige betrekkelijke rustdag worden van de Heitere Spiele: beetje zeilen, beetje boksen, beetje dressuur. De extra’s voor de volgende krantendag zijn al geschreven: ik heb een paginagroot profiel van de zwemkoningin van de Spelen, de Australische Shane Gould, uit de Adler Tippa gerammeld. Gold, voor de grappenmakers. De voorproductie is vervolgens lustig weggespoeld met halve liters Beiers bier. De ochtend gloort al wanneer ik de sleutel in het appartementsslot draai.

‘Geschoten..?’ herhaal ik vanuit een dronkenmansdroom. ‘Aangeschoten , zul je bedoelen…’

De telex in Rotterdam is aanmerkelijk sneller dan ik bij mijn positieven ben. Internationale persbureaus

drinken ook, maar slapen nooit.

‘Een dode, één gewonde, terroristen…’ zegt Put in telegramstijl.

Op hetzelfde moment bonst douchedeler Bolle op de deur van het appartement. Bolle, joods. Ook hij is uit bed gebeld. Weet: Palestijnse guerilla’s zijn de flat van de Israëlische ploeg binnengedrongen, hebben gemoord en gijzelen tien à vijftien sporters. Hier hemelsbreed 600 meter vandaan misschien.

Ontnuchtering De ontnuchtering is nog nooit zo snel ingetreden.

Bolle rept zich naar de overkant van de Riesstrasse, waar een bevriende Israëlische tv-collega huist. De reporter belt in een oogwenk met Tel Aviv, dat zowaar wél rechtstreeks

- Het drama in München leidt andermaal tot een extra editie van Het Vrije Volk, die wordt uitgedeeld op ondermeer de Coolsingel. (foto Peter Molkenboer) -

contact krijgt met het atletendorp.

Het is schokkend de radeloze betrokkenen de schrale feiten te horen weergeven in het Hebreeuws. Bolle vertaalt, verdoofd: ‘Connollystrasse 31. Israëlische ploeg. Mosje Weinberg, worstelcoach, doet deur open, meteen gedood. Worstelscheidsrechter Josef Gutfreund zwaar gewond in de flat. Tien tot vijftien joodse sporters in gijzeling gehouden. Door Palestijnen.’

Reuter, UPI, AP en AFP formuleren inmiddels de eis: ‘Wij vermoorden de elf gijzelaars als tweehonderd Arabische guerillastrijders niet worden vrijgelaten uit Israëlische gevangenissen.’Het Palestijnse vluchtelingenprobleem, anno 1948, leidt andermaal tot verblindende haat. Niemand heeft ooit oog voor ze. Daarom. De rolverdeling van de tweemans-HVV-équipe, in combine met Parool’s Bolle, is snel gemaakt. Verslaggevers willen meteen naar dé plek, maar hoewel we vanuit ons raam de helikopters erboven kunnen zien cirkelen, is een ooggetuigenverslag uitgesloten.

De telefoonbeambte in het Olympisch Dorp, die even na vieren ’s nachts een paar donkere gestalten in trainingspak over een hek zag klimmen, wist toen nog niet dat in hun sporttassen machinepistolen zaten in plaats van loopschoenen. De klauteraars waren allerminst wezen trainen in nachtelijk duister. Zij zetten de Vrolijke Spelen in brand.

München is opeens om heel andere reden wereldnieuws.

Code Wat doe je, wanneer er hekken voor

je voeten vallen, wanneer de ogen blijven verstoken van de werkelijkheid? Van Houdt luistert de radio af, ik kleef me aan de televisie, Bolle sluit zich op bij zijn Israëlische tvcollega. We spreken een code af, mocht iemand van ons worden gestoord door een onbekende klop op een deur.

De mobiele telefoon moet nog worden uitgevonden, de bakelieten bestaat al wel. Zover is het niet, München-Rotterdam, maar op internationale ochtenden als deze wel.

Wie ‘door’ is, houdt de lijn zo lang mogelijk open; het contact met de nieuwsdienst zal een paar centen hebben gekost.

De ernst van de situatie is duidelijk: in Rotterdam wordt meteen besloten tot waar Het Vrije Volk (ook) sterk in is: een extra luncheditie, ruim voordat de middageditie van de pers zal rollen.

Ik begin aan een sportief commentaar, kom niet verder dan ‘Vrolijke Spelen met een zwarte rand’. Theo Gootjes tekent de vijf Olympische ringen als bebloedvlekte kogelgaten.

En Hoofdredacteur Herman Wigbold tikt, onder het kopje ‘TE CYNISCH’: De Palestijnse guerrilla’s tonen een bijna feilloos instinct om voor hun terreur juist die omstandigheden te kiezen, die voor normaal voelende mensen het weerzinwekkendst zijn […] Dat nu het internationale sportveld werd gekozen als decor, ligt dan ook in de lijn van deze mentaliteit. De ogen van de wereld zijn op deze plek gericht – daarmee is de verklaring rond.’

Wanneer de extra editie erop zit, rept Van Houdt zich naar de ge-

sloten hekken van het Olympisch Dorp. Ik blijf wacht houden in het persdorp. We beleven álles op een ondraaglijke afstand, vrezen dat deze rustdag moet worden bijgezet tot de zwartste dag in de Olympische geschiedenis: er wacht een verschrikkelijke afloop.

Om 22.18 uur zie ik helikopters in de richting van – zal dra blijken – het militaire vliegveld Fürstenfeldbrück kiezen. De gijzelnemers hebben om een vrijgeleide gevraagd: vijf Palestijnen, negen gegijzelden.

Het wordt hun laatste vlucht. Op Fürstenfeldbrück staan vijf scherpschutters klaar, één schiet te vroeg, één politiechef raakt in paniek, één helikopter wordt opgeblazen, een andere doorzeefd.

Om kwart voor één ’s nachts moet Olympia-perschef Hans Klein bekend maken: ‘We zijn te optimistisch geweest over een goede afloop.’ De dodenbalans telt: elf Israëli’s, vijf Palestijnen en één Duitse politieman – Fliegerbauer, wie herinnert zich zijn naam.

De Heitere Spiele zijn halverwege in één keer geëxplodeerd in Bittere Spiele.

Rouwdienst De volgende ochtend wordt in het Olympia Stadion een rouwdienst gehouden, met elf lege stoelen. De Israëlische ploeg is ijlings afgereisd.

IOC-president Avery Brundage is even stil, en zegt dan ‘The Games Must Go On’. ‘s Avonds verliest in datzelfde stadion het voetbalelftal van WestDuitsland van Hongarije: 1-4. Hennie Kuiper wordt op 7 september Olympisch wegkampioen wielrennen. Niemand durft te juichen.

Big bad Betty door Bep van Houdt Betty Stöve had op 1 juli 1977 geschiedenis kunnen schrijven als tweede Nederlandse met een Grand Slamtitel en wel precies 50 jaar nadat Kea Bouman in Parijs de open Franse titel had gewonnen. Betty speelde de finale tegen de Engelse Virginia Wade maar was al kansloos na de halve finale die ze won van de nu bekende tv-presentatrice Sue Barker. De Engelse pers liet er geen gras over groeien dat ‘Our golden Ginnie’ bij het eeuwfeest op Wimbledon in ‘Ginnies golden final’ de titel ging veroveren tegen Big Bad Betty.

Was Betty bad, dus slecht? Uiteraard niet, want ze speelde de finale. Maar de alliteratie vond men zo mooi, die drie B’s achter elkaar. Betty zou Betty niet zijn als ze met de nodige tact en diplomatie had gewezen op de onjuiste betiteling en daar had ze wel succes mee. Dat was het enige ook want Betty Stöve, geboren Rotterdamse en op dat moment met haar ouders wonend in Alblasserdam, boekte succes met het

bereiken van drie finales en werd vervolgens een van de weinigen op Wimbledon die die drie allemaal verloor. In 1977 was ze de zesde met die 3 nederlagen.

Van de partij tegen Wade, een driesetter, herinner ik me dat ze de eerste met 6-4 won en daarna geen kans meer had tegen het uitgekookte maar doorzichtige spel van de Engelse waar Betty steeds intrapte.

Wade retourneerde veel kort achter het net en de struise Betty liep dan op naar het net, meestal naar de rechterkant, om met moeite de bal te raken waarna Wade met een crossbal het punt kon maken.

De beslissing viel in de tweede set.

De Rotterdamse raakte de eerste drie games kwijt. Een geweldig herstel bracht haar op 3-3, Wade ging op love naar 4-3 en dat was net iets te veel voor Stöve die daarna nog

- Betty Stöve en haar rivale Virginia Wade die de schaal triomfantelijk omhoog houdt -

maar 1 game maakte: 4-6. 6-3 6-1 en Wade mocht van de Queen de schaal ontvangen.

“Volgende keer wil ik de bruid zijn en niet het bruidsmeisje,” zei Betty. Ze won wel dubbeltitels in het Grand Slam, onder meer in 1972, maar de bruid is ze nooit ge-

worden. De zaterdag erna, na haar derde nederlaag, kwam ze niet zoals bijna elke dag naar mijn radiohokje: “Betty is terribly crying,“ vernam ik.

Anderhalve dag later verontschuldigde zij zich telefonisch. Typisch Betty, a royal lady. Die titel kreeg ze van mij.

MUSEUM ROTTERDAM

LAATSTE NIEUWS!

Kroniek van de Rotterdamse dagbladen (1)

Lockheed:

pagina 7

Kroniek van de Rotterdamse dagbladen (2)

Een Rotterdams krantensucces

Meteen na de Tweede Wereldoorlog begint de zuivering van de pers. Ook van de kranten die in de regio Rotterdam zijn gevestigd of daar uitkomen.

Titels die loyaal met de Duitsers waren of zelfs sterk hebben geholpen, krijgen (tijdelijke) verboden voor door Geert-Jan Laan verschijning en/of hergebruik van de titel. Voor individuele journalisten Op 5 december 1975 opende de toen al op Rotterdam teruggetrokken krant worden Het Vrije Volk met het beroepsverboden ingesteld verhaal dat met de ‘hoge Nederlander’ die steekpenningen had ontvangen van of meerdere vooreen een aantal jaren of zelfs voor de Amerikaanse vliegtuigfabrieken niemand anders werd bedoeld dan zijne koninklijke prins rest van hunhoogheid leven. De massamedia waren voor de Duitsers een gericht Bernhard, echtgenoot van koningin Juliana. propagandamiddel om het vertrouwen van de bevolking te winnen. kwam bij dat onze correspondent in en zou te maken hebben met de verAfgezien van het weekblad Nieuwe Deels lukte dat.

Washington Fred Foppen ook over koop van het kasteeltje Warmelo van Revue bleef het oorverdovend stil in Gezuiverde journalisten en andere goede bronnen beschiktekregen binnennade de de toen net overleden moeder van alle Nederlandse media. Hoe kwam persmedewerkers onderzoekscommissie van deDat AmeBernhard, prinses Armgard. dat? Dat kwam omdat mijn collega oorlog een certificaat. leidde rikaansetotSenaat.

Op 5 december kwam de tweede Rien Robijns en ik in september heftige discussies over goed en kwaad. Vooral over enkele grote rebron in de vorm van de Ameri1975 in het belastingparadijs Liechgionale krantenconcerns (zoals het Zwijgen kaanse Wall Street Journal. Onze tenstein een plaatselijke belastingNieuwsblad) en De Hoe datRotterdamsch verder is gegaan, is bekend. hoofdredacteur Herman Wigbold adviseur zo kwaad hadden gekreTelegraaf.

Maar hoe kwam het dat vooral in die aarzelde nu geen moment meer. gen dat hij spontaan dit voorbeeld Vermeldenswaard over de oorlog eerste maanden als Rotterdam de Tele- al Het verhaal ging de krant in. Daar noemde. Het was een vaag verhaal is nog dat bladen in de regio op 18 mei 1941 het eerste illegale krantje verscheen in Schiedam, gemaakt door Bertus IJzerdraad. Meer dan 330 medewerkers (journalisten en verspreiders) van de illegale pers zouden volgens schattingen in de oorlog zijn geliquideerd.

3 september 1944: Oprichtings-

vergadering van Het Vrije Volk in de Koopmansbeurs in Amsterdam door enkele voormalige redacteuren van Het Volk. L.J. Klein, voormalig chef buitenland, bedenkt de nieuwe naam.

Het Vrije Volk wordt in feite een voortzetting van Het Volk (in Rotterdam: De Voorwaarts).

Kroniek van de Rotterdamse dagbladen (3)

in 1966 overgenomen. Op Bevrijdingsdag komt ook het eerste officiele nummer van de voorheen illegale krant Trouw uit, gemaakt in Amsterdam, die in Rotterdam eveneens veel lezers heeft.

1 april 1946: Eerste nummer van

6 mei 1945: Eerste nummer van de voorheen illegale krant De Waarheid graaf,uitAlgemeen ook Amsterdam.Dagblad Komt in maar Rotterdam toonaangevende ook op de markt.nieuwsrubrieken

damsch Nieuwsblad mag na een verbod vanwege het oorlogsverleden opnieuw uitkomen, alsmede kopblad Dordrechtsch Nieuwsblad.

op de televisie en radio er het zwijgen toededen?

Dat had te maken met de serviele houding die vrijwel alle Nederlandse media aannamen wanneer de daden van het koningshuis werden omschreven.

Vooral Bernhard, Het Rotterdamsch Parool in wanneer hij van een 1968 verre reis tefebruari rugkeerde, had altijd de lachers op zijn hand.

6 mei 1945: Eerste nummer van de voorheen illegale krant Het Parool

Pas toen in het voorjaar van 1976 in Amsterdam die op 9 april 1947 in premier DendeUyl commisRotterdam eigen een editie Het Rottersie van drieParool wijzekrijgt. mannen instelde damsch bleek dat de zaak inderdaad ernstig meinog 1945: komt tede was. 7Maar was Opnieuw er een grote katholieke De Maasbode uit die rughoudendheid. Zo slaagde Den Rotterdam saUyl grotendeels er nog inineen tweedewordt affaire mengesteld. De Maasbode was in juli met 1941 de Northropvliegtuigfabrieals een van de eerste kranten ken uit de NRCdoor te houden. in Nederland de Duitse bezetter Ons verboden. grote voordeel was onze voorsprong. We hadden goede contacten Heruitgave de met 7de mei jonge1945: secretaris van devan comchristelijke (vooral gereformeerde) missie Donner, Ab Geelhoed. Ook De Rotterdammer met de kopbladen politici als Anne Vondeling en WilNieuwe Haagsche Courant, Nieuwe lem Leidsche Duisenberg wilden tegenover Courant en per 12 mei het ons Dordtsch – off theDagblad. recordSamen – welvormen dingen ze bevestigen.

Het Rotterdammer Kwartet.

De Dordtenaar als opvolger van de illegale krant De Vrije Pers. De Dordtenaar wordt kopblad van het Algemeen Dagblad.

15 april 1946: De titel Rotter-

29 april 1946: Eerste nummer

Algemeen Dagblad dat als ochtenduitgave van het NRC-concern start.

De krant is in eerste instantie geheel gericht op de Rotterdamse regio.

Wordt geannonceerd als voortzetting van het Dagblad van Rotterdam.

waarts met een nooduitgave waarin de dood van Hitler werd gemeld

kregen. Voor de oorlog was de NRC het meest gezaghebbende dagblad van Nederland. Op deze dag start ook Het Nieuwe Dagblad, de populaire landelijke uitgave van De Maasbode.

Strijd op het veld en langs de lijn 2 mei 1945: Laatste nummer van Dagblad van Rotterdam dat fout is geweest in de oorlog.

5 mei 1945: Eerste nummer Het

door Fred Wallast

Vrije Volk in Amsterdam: Dagblad voor het Democratisch Socialisme.

De dagbladen in Rotterdam beconcurreerden elkaar in de jaren 70 op tal van fronten. Die strijd Verschijnt in het hele land. In Rotwerd onder meer elk weekeinde zichtbaar langs de velden van de amateursportclubs, dààr terdam groeit want de krant uit tot de waren zieltjes te winnen. Goede verslagen van amateursportwedstrijden waardeerden lezers grootste editie. veel Op 31 december zeer en elke maandag werden de sportpagina’s van de Rotterdamse dagbladen nauwkeurig nage1945 bereikt Het Vrije Volk landelijk hoogtepunt met 357.739 abonplozen op nieuws over het ‘eigen’ cluppie. Het merendeel van die verslageneen kwam van zogeheten aantal is nooit overtroffen, medewerkers en met goede medewerkers kon je als dagblad de concurrentnees. dusDat aftroeven. ook niet toen Het Vrije Volk zich in 1956/1957 ‘de grootste krant van dewerkers aanstuurden.

Kneepjes In die jaren 70 werd ik pardoes Nederland’ mocht noemen. De ‘foute’ In de loop van de week je de De eerste jaren leerde ik veel van sportmedewerker van De HavenDe Telegraaf heeft kreeg die koppositie

loods. Op mijn allereerste klus, de ‘Nachtzwemmarathon’ van Capelle aan den IJssel, leerde ik de collegasportverslaggevers kennen. Iedereen die ook maar iets met sport in de regio van doen had, was op dat evenement aanwezig en een betere gelegenheid om snel ingevoerd te raken en al die mensen een beetje te leren kennen, was niet denkbaar.

Rotterdams Nieuwsblad-journalist Peter van Zwienen. Hij leerde mij de kneepjes van het vak en haalde mij na twee jaar over sportmedewerker van het Rotterdams Nieuwsblad te worden.

Daar begon mijn ‘echte’ journalistieke leven. Karel Strack van Schijndel en later Jan Dijkgraaf waren mijn sportredacteuren, die de me-

opdrachten; zaterdag naar Capelle-De Zwervers voor een verslag van 120 regels en zondag 80 regels over de hockeywedstrijd KrimpenCapelle. Die verslagen leverde je ’s zondagsavonds in op de redactie aan de Duikerlaan, waar Karel of Jan de Eerste nummer Het Vrije Volk eindredactie verrichtte om je werk in Amsterdam op 5 mei 1945 vervolgens per fax naar Rijswijk te zenden.Vervolg op pagina 5

11 augustus 1945: Heruitgave van de Nieuwe Schiedamsche Courant, kopblad van Het Nieuwe Dagblad.

3 november 1945: Heruitgave van Het dewoord ‘concullega’s’ bestond Nieuwe Dordtsche Courant als nog kopblad niet, maar hetNieuwe zou ook toen (de al van Het Dagblad een populaire uitstekende weergave zijn van uitgave van De Maasbode). de verhoudingen tussen de medewerkers van de dagbladen. Je trof elkaar elk weekeinde langs de velden. Dikwijls was de sfeer vriendschappelijk, maar na afloop was de concurrentie duidelijk zichtbaar.

Elke medewerker wilde liefst een eigen quote vanMax spelers of trainers, Blokzijl die je de volgende dag niet terug las maart 1946: van Max in de16kranten van deExecutie concullega’s.

Blokzijl, de enige Nederlandse In de nababbel werd de strijd op jourhet nalist die wegens collaboratie tijdens veld de dusDuitse nog bezetting even voortgezet door ter dood is verde medewerkers om de volgende oordeeld. dag toch maar vooral een beter verslag te brengen dan de concurrent. optijd! pagina 7 ’t WasVervolg een mooie

18 oktobe

van het Alg Vrije Volk. A Oplage kom Na korte tij

24 decem

De Maasb gewijzigd i dam versch titel De Tij De totale la gelopen to

7 decem

Rotterdam op in De Ch

1 juli 1946: Nationale Rotterdam-

sche Courant mag weer verschijnen onder de oorspronkelijke naam Nieuwe Rotterdamsche Courant (NRC).

8 mei 1948: De Commissie voor de Perszuivering legt De Telegraaf een naamsverbod op van 30 jaar. De Courant Nieuws van de Dag krijgt een verbod van 20 jaar. Op 27 januari 1949 worden deze verboden door de Raad van Beroep voor de Perszuivering vernietigd. Op 6 mei 1949 verschijnt een eerste ‘Nood-uitgave’ van De Telegraaf onder de titel ‘De Phoenix’. Ook de naamsverboden voor Rotterdamsch Nieuwsblad en Dordrechtsch Nieuwsblad worden door de raad van beroep vernietigd.

12 september 1949: Heruitgave van De Telegraaf. Ook in Rotterdam te verkrijgen. Eerste oplage 50.000.

19 september 1944: In al bevrijd Eindhoven verschijnt het eerste legale nummer van Het Parool.

Jan Prince Een mooi voorbeeld is nog de actie van de toenmalige collega Jan Prins 1 maart 1945: Het Vrije Volk ver- van Sijthoff-pers ( Haagsche Couschijnt voor het eerst in Eindhoven. rant/Rotterdams Nieuwsblad).

Op 3 april 1945 in Enschede. Op 25 Hij belde de baas van Lockheed genaamd Carl Rotterdamse Kotchian. Die was april 1945 in Groningen.

Nationale Courant er niet, maar zou terugbellen. En 28 juli titelsorry Natidat deed hij 1945: met deOnder tekst:de“So onale Rotterdamsche Courant verprince. But I had to testify and menschijnt de Nieuwe Rotterdamsche tion Courant your name.”

(NRC) die door zijn snelle En zo lieten in feite bescheiaanpassingen in detwee oorlog aan de den wensen Rotterdamse van dekranten bezettersalle eenNeverderlandse media hakken zien. schijningsende titelverbod heeft ge- Premier Den Uyl geeft in de Tweede Kamer tekst en uitleg over de veelbesproken Lockheed-affaire (fotoOp Tieleman van Rijnberk) 2 mei 1945 kwam de Voor-

Kroni Rotter dagbla

HV

23-25 n

congres va besluit in g Volk te ‘ont niet langer sociaal-dem teur niet l congres.

2 januar

verschijnt traditionele mocratisch Hoofdredac ,,Dat we di betekent n of iets derg

Extra editie op zondag over de watersnoodramp

1 februari 1953: Als eerste krant ooit brengt Het Vrije Volk op zondag een extra editie uit over de watersnoodramp. In de voorgaande nacht bracht ANP om 04.22 uur op de telexen het eerste bericht over de ‘Noodtoestand in Zwijndrecht’.

De landelijke primeur komt van Barend Mensen, chef redacteur van het Dordtsch Dagblad en tevens ANPcorrespondent in Dordrecht.

31 maart 1959: Laatste nummer van De Maasbode, Dagblad voor Nederland. Een dag later verschijnt de nieuwe fusiekrant De Tijd-De Maasbode.

DE TIJD-De Maasbode

2 januari 1960: Eerste nummer komt uit van Nieuwe Dordtsche Courant als kopblad van het Nieuwe Dagblad.

31 maart 1960: Laatste nummer van de Nieuwe Schiedamsche Courant als kopblad van het Nieuwe Dagblad.

Vervolg op pagina 9

1 april

Nieuwsblad sche Coura port Cour Sijthoff Per

1 januar

Nieuwsblad Schiedams Dagblad en uit.

9 maart

Het Vrije V beëindigd. zeven editi vier.

Krant en radiogids in één tas

1 oktobe

van de fus (van NRC meen Han Centrale re Rotterdam

1 septem

komt het e

Vervolg

pagina 8

LAATSTE NIEUWS!

MUSEUM ROTTERDAM

Drama RSV leidde tot vernieuwing door Hans Roodenburg Het werd in 1983 het grootste industriële drama uit de Nederlandse geschiedenis: de surséance van Rijn-Schelde-Verolme (RSV). De gevolgen waren vooral te merken in de Rotterdamse regio waar de meeste scheepswerven en bedrijven van het concern waren gevestigd. De media – landelijk en regionaal – stonden bol van de reportages en verhalen over de teloorgang van het industriële concern. Koplopers daarin, óók vanwege de betrokkenheid en journalistieke relaties, waren de Rotterdamse kranten Het Vrije Volk en het Rotterdams Nieuwsblad.

Vanaf beginjaren ’80 - toen zich al de val van de grote scheepsbouw in Nederland aankondigde – tot nog geruime tijd na afloop van de parlementaire enquête eind 1984 over de overheidssubsidies aan RSV (totaal 2,7 miljard gulden) hadden deze twee Rotterdamse kranten bijna elke dag wel berichtgeving over het drama.

Het verhaal over RSV (6000 van de in totaal 17.000 werknemers werden al heel snel ontslagen) kan eigenlijk in een notendop. Door de massaproductie in de grote scheepsbouw in Japen en opkomende andere landen in het Verre Oosten, waar seriebouw en veel lagere loonkosten waren, konden Nederlands grootste scheepsbouwwerven (en ook die elders in Europa) het op de wereldmarkt niet meer bolwerken.

Het werd ook steeds duidelijker dat RSV niet meer uit de verliezen zou komen. De overheid (kabinet plus parlement) dacht eerst ook nog dat zij werkgelegenheid in deze industriële sector in stand kon houden door – steeds oplopende – subsidies te geven.

Bom Uiteindelijk was er geen redden meer aan en werd op 19 februari 1983 uitstel van betaling aangevraagd voor RSV. De bom barstte.

Zeker ook in de politiek. Vanaf dat tijdstip werd het concern ‘gecontroleerd’ ontmanteld. Duizenden arbeidsplaatsen gingen in de loop van de jaren verloren. Vooral in de regio Rotterdam bij de RDM, Verolme Botlek, Wilton Fijenoord in

Schiedam, Verolme IJsselmonde en Verolme Alblasserdam.

Geluk bij een ongeluk was dat andere ondernemingen en eigenaren de werkgelegenheid deels en op de duur op de werven en andere vestigingsplekken overnamen. Zij richtten zich op de bouw en ontwikkeling van zeeschepen die nog wél toekomst hadden. Het gaat hierbij om ‘speciale schepen’ en zee-installaties die innovatief waren en per constructie hogere technologie vergden.

In eerste instantie was dat ook de werf Van der Giessen-de Noord in Krimpen aan de IJssel (in middelgrote schepen). Veel later (in 2003) heeft deze werf ook het loodje gelegd. Nog huidige voorbeelden die het wel hebben gered en zich voortdurende hebben vernieuwd zijn de werven (van IHC Merwede, specialist in baggerschepen), Huisman in Schiedam (wereldfaam in offshoreequipment), Keppel Verolme in de Botlek (de grootste reparatie- en onderhoudswerf van Europa in offshore-constructies) en de scheepsbouwgroep van Damen.

Al met al heeft het debacle van RSV toch nog iets goeds voortgebracht: de modernisering van de industriële scheepsbouwproductie in de regio Rotterdam. Daardoor is er ook een aanzienlijke hoeveelheid (andersoortige) arbeidsplaatsen, hoe hoger opgeleid de werknemers waren hoe beter, in stand gehouden.

Enquête De parlementaire enquête naar RSV heeft in 1984 nog voor heel wat

- Demonstratie van RSV-werknemers voor behoud van werk. En boodschap aan de minister van Economische Zaken Van Aardenne: ‘Gijs aan het spit’ (foto Tieleman van Rijnberk) -

beroering gezorgd. Misschien nog meer dan thans stond de politieke besluitvorming in Den Haag in die jaren in de schijnwerpers. De afkeer van ‘de politiek’ was ook zeker nog geringer.

Na afloop van de parlementaire enquête moest er een kop van jut worden gevonden. Kabinet (te lang met steun doorgegaan) én de medeverantwoordelijke Tweede Kamer (onvoldoende toezicht gehouden) kregen vanwege het politieke beleid ervan langs. Met name de minister van Economische Zaken, Gijs van Aardenne (VVD) uit Dordrecht (afkomstig van de werf Penn & Bauduin) werd misleiding van de Tweede Kamer verweten omdat hij die niet correct op de hoogte had gehouden van de steunoperaties.

Hij – als lid van het kabinet Lubbers van CDA en VVD – werd het ‘aangeschoten wild’. Hij hoefde niet af te treden. Maar hij kreeg ook geen plaats meer in het volgende kabinet Lubbers. Zijn hoogste topambtenaar, ‘industriepaus’ Joseph Molkenboer (overleden in 1999), die de uitvoerder was van de ‘blanco

cheque’ aan RSV die in 1979 al was gegeven, had al eind 1983 het veld geruimd vanwege zijn cruciale rol.

Werkgelegenheid Ironisch in het politieke spel was en is dat door zijn beleid Gijs van Aardenne jarenlang werkgelegenheid in de grote scheepsbouw bij RSV in stand wist te houden. Iets waarvoor vooral de oppositie (PvdA, CPN en D66) en de vakbeweging pleitten.

Het politieke spel was op de wagen.

Van Aardenne (overleden in 1995) werd de kwade genius. Eigenlijk samen met de destijds beminnelijke bestuursvoorzitter Allerd Stikker van RSV. Na het drama is er weinig meer van hem gehoord.

Vertrouwelijk vertelden twee niet onbelangrijke spelers op de achtergrond, Tweede Kamerlid Arie van der Hek van de oppositionele PvdA én districtsbestuurder scheepsbouw Herman Berkhout van de nog grote Industriebond FNV, tegen de verslaggever van Het Vrije Volk dat van hen de politieke kop van Van Aardenne niet hoefden te rollen. ,,Je kunt zeggen wat je van hem wilde,

hij was in ieder geval een deskundige industrieel.’’

Ballentent In een genoeglijk onderonsje in De Ballentent aan de Parkkade in Rotterdam deed de kleurrijke Berkhout eerder (‘we nemen er nog eentje…’) ook nog de hilarische uitspraak dat ‘we van alles hebben geprobeerd om RSV overeind te houden’. ,,Maar in feite konden we in de grote scheepsbouw nooit meer op tegen de Japanners en Zuid-Koreanen. In feite is RSV een grote sociale werkplaats geworden waar we veel mensen aan het werk moesten houden tot betere oplossingen...,’’ vertelde de inmiddels (in 2002) overleden Berkhout.

Met een variant op deze uitspraak heeft voormalig voorzitter van de raad van commissarissen van RSV, Jan de Vries, tijdens de enquête alle media gehaald.

Nog steeds is er bij de centrale overheid een trauma over steunverlening aan ondernemingen. Europees beleid verhindert dat trouwens ook grotendeels.

Fuseren met de aartsvijand… door Wim Smit Sommige oer-Vrije Volkers wilden het in eerste instantie niet geloven. Samenwerken, ja zelfs fuseren met de ‘aartsvijand’? Want zo werd het Rotterdams Nieuwsblad door veel HVV’ers toch gezien.

Het zou niet moeten kunnen. Maar de realiteit gebood anders. In 1984 werd dan toch de Avondbladen Combinatie Rotterdam (ACR) opgericht. Het commerciële huwelijk tussen Het Vrije Volk en Rotterdams Nieuwsblad was een feit.

ren zaten, aan de Witte de Withstraat in Rotterdam. RN’ers kwamen van “verre”. Van de Coolsingel… En dat was wennen. Voor beide bloedgroepen.

Bloedgroepen Behalve de samenwerking op het advertentionele vlak werden ook de overige administratieve disciplines samengevoegd. Algemene, financiële en abonnementenadministraties, ze moesten er allemaal aan geloven.

HVV’ers bleven zitten waar ze al ja-

In die beginfase zaten HVV’ers en RN’ers dan ook strikt gescheiden van elkaar op (bijvoorbeeld) de abonnementadministratie. En denk maar niet dat op die abonnementenadministratie van de ACR een mutatie van een RN-abonnee door iemand werd behandeld van HVV-

De grote truc achter die ‘prefusie’ van Het Vrije Volk en Rotterdams Nieuwsblad was de verplichte advertentiecombinatie die voor beide kranten gold. Vooral het Rotterdams Nieuwsblad had daar baat bij.

Daar was echter ook niet veel voor nodig. Het RN had nauwelijks Rot-

terdamse advertenties. Het advertentievolume van het RN steeg na het huwelijk met Het Vrije Volk dan ook spectaculair. Bijkomend voordeel was dat de krant zo wat minder afhankelijk werd van steun van het toenmalige Bedrijfsfonds voor de Pers.

huize of andersom. De onzichtbare muur was in het begin nog niet geslecht. Dat vroeg nog enige tijd.

In pak met stropdas Toen die muur uiteindelijk was geslecht, waren beide bloedgroepen fysiek nog steeds herkenbaar. Veel ACR-mensen van RN-huize bleven keurig in het pak met stropdas.

Pas na 1991, na de vorming van het Rotterdams Dagblad, werd langzaam maar zeker ook die muur geslecht…

MUSEUM ROTTERDAM

LAATSTE NIEUWS!

Kroniek van de Rotterdamse dagbladen (1)

Kroniek van de Rotterdamse dagbladen (2)

pagina 9

Een zeer sociale Spreeuw

Meteen na de Tweede Wereldoorlog in 1966 overgenomen. Op Bevrijbegint de zuivering van de pers. Ook dingsdag komt ook het eerste officivan de kranten die in de regio Rotterele nummer van de voorheen illegale door Geert-Jan Laan en Leo Pronk dam zijn gevestigd of daar uitkomen. krant Trouw uit, gemaakt in AmsterTitels die loyaal met de Duitsers wadam, die in Rotterdam eveneens veel ren of zelfs sterk hebben geholpen, lezersgenomen heeft.

Hij was net 21 toen hij op 14 februari 1946 als leerling-journalist in dienst was van de krijgen (tijdelijke) verboden voor editie Arnhem van Het Vrije Volk. Een jaar later werd de wat verlegen en schuchtere geboren Arnverschijning en/of hergebruik van 6 mei 1945: Eerste nummer van de hemmer overgeplaatst naar het winderigedeentitel. kaal gebombardeerde Rotterdam.

In het begin was hij Voor individuele journalisten voorheen illegale krant De Waarheid diep ongelukkig. Maar de sfeer binnen de jonge redactionele met namen Komt als Pierre worden nieuwe beroepsverboden ingesteld ploeg uit Amsterdam. in Rotterdam Janssen, Willem Duys, Adri Laan, Bob Nahuisen, Jaapjaren vanofder voor een aantal zelfsMerwe, voor de Alfred ookKossmann, op de markt. en Bertus Bruins sleepte hem er doorheen. Hij werd een fanatieke rest van hun leven.Rotterdammer.

De massamedia waren voor de Duitsers een gericht propagandamiddel om hettienvertrou- teller bovendien die zijn kennis heel Boezembarakken.

Er kwamen In augustus 1948 nam hij de door wen van de bevolking te winnen. goed op jonge leerling-verslaggevers tallen schaakborden binnen. Al Bertus Bruins opgezette rubriek Deels lukte dat. kon overbrengen. gauw volgden acties voor kleding, “Spreeuwenpraat” over. Hij voegde Gezuiverde journalisten en andere meubilair, brillen en orthopedisch er een dimensie aan toe. In die arme persmedewerkers kregen na de midden van de jaren zesschoeiseloorlog en ontstond een Dat echteleidde Wie in hetHet naoorlogse jaren vroeg een lezer of een certificaat.

Rotterdamsch Parool in 18 op de redachulpverleningsorganisatie, waarbij er een oproep kon worden gedaan tot heftige discussies over goed en tig als broekje van februari 1968 kwaad. Vooral overZessen enkele grote organisatorisch Nel van (in re- tie van Het Vrije Volk aan de Slaak om schaakborden ter beschikking gionale krantenconcerns de rubriek Florine genaamd)(zoals de het kwam te werken, kreeg onherroepete stellen van de patiënten van de mei 1945: Eerste nummer van Rotterdamsch Nieuwsblad) en De lijk te6maken met oudere collega’s zaak op poten zette. de voorheen illegale krant Het Parool Telegraaf. die als begeleider optraden.

Scholen in Amsterdam die op 9 april 1947 in Vermeldenswaard over de oorlog journalistiek bestonden nog Bestelauto Rotterdam de eigen editie Het Rotteris nog dat in de regio Rotterdam al voor de de enige opleiding Op een op zeker ogenblik puilden Parool krijgt. waar men 18 mei 1941 het eerste de illegale niet endamsch magazijnen onder de krant uit van ge- naar toe kon was destijds het Instikrantje verscheen in Schiedam, 7 mei 1945: Opnieuwinkomt maaktendoor Bertus Perswetenschap Am-de de goederen reed een IJzerdraad. bestelautoMeer tuut voor katholieke De Maasbode uit dan 330 medewerkers (journalisten sterdam waar cursussen op zaterdagdie van de krant wel drie tot vier uur grotendeels in Rotterdam wordt saen verspreiders) van de illegale pers konden worden gevolgd. heen en weer om spullen af te hamengesteld. De Maasbode was in juli zouden volgens schattingen in de len en opnieuw af te leveren. Een 1941 als een van de eerste kranten oorlog zijn geliquideerd.

Mentor niet-vferzekerd gezin kreeg op die in Nederland door de Duitse bezetter manier na een brand 1944: een volledige 3 september Oprichtings- Aanvullende verboden.scholing kon echter nieuwe inboedel. woord vergaderingGeen van Het Vrije daarVolk in de geen kwaad en op dat gebied had 7 mei 1945: vantede Koopmansbeurs Amsterdam door Het Vrije Volk een Heruitgave naam hoog over in de krant, wat nuinonvoorstelchristelijke (vooral gereformeerde) enkele voormalige redacteuren van houden. Dus kreeg elke nieuwe baar lijkt.

De Rotterdammer met de Het Volk. L.J. Klein, voormalig chef leerling in Rotterdam eenkopbladen perNieuwe Haagsche Courant, Nieuwe buitenland, bedenkt de nieuwe naam. soonlijke mentor toegewezen.

Zo Jan Meijer was niet alleen de man Leidsche Courant en per 12 mei het Het Vrije Volk wordt in feite een Pronk gekoppeld Janze achter een rubriek van metHet eenVolk belangDordtsch Dagblad.

Samen aan vormen voortzetting (in Rotter- werd Leo Meijer,Hetvan wie hij talloze kneepjes rijke maatschappelijke functie, hij Rotterdammer Kwartet. dam: De Voorwaarts).

- Pieter Spreeuw -

leerde over het journalistieke métier was ook een rasverslaggever met een 19pennetje. september In veral bevrijd en wat daar toen mee samenhing. uitstekend Een1944: goede Eindhoven verschijnt het eerste legale nummer van Het Parool.

Kroniek van de Rotterdamse dagbladen (3) 1 april 1946: Eerste nummer van

De Dordtenaar als opvolger van de illegale krant De Vrije Pers. De Dordtenaar wordt kopblad van het Algemeen Dagblad.

Jan Meijer zag erop toe dat de 15 april 1946: titel Rotterleerling-journalist in De etablissemendamsch Nieuwsblad mag na een ten als café De Koophandel aan verbod vanwege het oorlogsverleden de Oostzeedijk ook alsmede de inwendige opnieuw uitkomen, kopblad mensDordrechtsch goed verzorgde.

En hij keek Nieuwsblad. instemmend toe hoe de leerling bil29kreeg aprilvan1946: Eerste nummer jartles ervaren collega’s als Algemeen Dagblad dat als ochtendde latere VI-hoofdredacteur en buruitgave Cees van het NRC-concern Want start. gemeester Roozemond.

De krant is in eerste instantie geheel wie wil leren, krijgt ook levenslesgericht op de Rotterdamse regio. sen. Wordt geannonceerd als voortzetting Toenvan eind zestig de landelijke het jaren Dagblad van Rotterdam. krant uit Amsterdam kwam werd juli 1946: Nationale RotterdamJan 1Meijers fijnzinnige rubriek, sche Courant mag verschijnen waaruit zo’n groot weer sociaal gevoel onder de oorspronkelijke naamheeft Nieubleek, hem afgenomen. Dat we Rotterdamsche Courant (NRC). hem diep geraakt. Hij schreef verder vanuit van re8 mei huis.

1948:Juweeltjes De Commissie voor portages over de steden en Telegraaf dorpen de Perszuivering legt De rondeen Rotterdam. naamsverbod op van 30 jaar. De Courant Nieuws van de Dag krijgt verbodtenslotte van 20 jaar.een Op 27 januHij een schiep geheel ari 1949 worden deze verboden door nieuwe rubriek over oud-Rottervan Beroep voor de Persdam.deInRaad de bonte hond. Als geen zuivering vernietigd. Op 6 mei 1949 anderverschijnt wist hijeenook op deze manier eerste ‘Nood-uitgave’ de band met de lezer aandete titel halen. van De Telegraaf onder ‘De In 1968, toen Pieter Spreeuw twinPhoenix’. Ook de naamsverboden voorbestond, Rotterdamsch Nieuwsblad en tig jaar verwoordde hij dat Dordrechtsch aldus: ,,Ik heb hetNieuwsblad gevoel datworden ik bij de raad van beroep mijndoor lezers aan tafel zit envernietigd. de kleine

dingen bespreek van alle dag, pre12 september 1949: Heruitgave cies van zoalsDedat in elk gezin gebeurt.”

Telegraaf. Ook in Rotterdam te verkrijgen. Eerste oplage 50.000.

Hij stierf op maandag 12 februari 1990. Hij was nog maar net 65.

Kroniek van de Rotterdamse dagbladen (4) 18 oktober 1960: Eerste nummer van het Algemeen Ochtendblad - Het Vrije Volk. Alleen in de losse verkoop.

Oplage komt nimmer boven de 8000.

Na korte tijd uit de roulatie.

24 december 1965: Titel De Tijd-

De Maasbode in Nederland wordt gewijzigd in De Tijd. Alleen in Rotterdam verschijnt de krant nog onder de titel De Tijd-De Maasbode tot 1972.

De totale landelijke oplage was teruggelopen tot net onder de 60.000.

7 december 1966: Trouw en het

Rotterdammer Kwartet gaan samen op in De Christelijke Pers.

Nationale Rotterdamse Courant

28 juli 1945: Onder de titel Nationale Rotterdamsche Courant verdoor Jan Booister schijnt de Nieuwe Rotterdamsche Courant (NRC) die door zijn snelle Krantenstrips kennen een lange geschiedenis. Aan het einde van de negentiende eeuw deden in de aanpassingen in de oorlogzeaan Amerika hun intrede. Pas rond 1920 gingen Nederlandse kranten over tot plaatsing wensen van de bezetters een vervan het getekende verhaal. Het Rotterdamsch Nieuwsblad was koploper. schijnings- en titelverbod heeft geOp 2 mei 1945 kwam de Voorkregen. Voor de oorlog was de NRC waarts met een nooduitgave meest gezaghebbende dagblad waarschuwd.

Want werd waarin de er dood van weleens Hitler werd krant het zonder Daar zagen Yoebje en Achmed, van Nederland. gemeld strip, vaak met Op deze dag start ook in de strip gekotst. Of de helden jawel, op 1 april 1921 hun eerste Het Nieuwe Dagblad, de populaire tekst als vervolgliepen bloot, zonder overigens ook avontuur van start gaan, getekend landelijke uitgave van De Maasbode. maar iets2 te op een ge- van verhaal onder de door Henk Backer. De sociaalmeitonen 1945:watLaatste nummer slachtsdeel leek. van Rotterdam dat fout is tekeningen. democratische beweging kon niet 11 augustus 1945: Heruitgave Dagblad Het van de RotterDe stripgeweest werd populair, achterblijven. Hansje Teddybeer en Nieuwe Schiedamsche Couin de oorlog.dus vroerant, Nieuwkopblad van Het Nieuwe Dagdamsch gen de makers meer geld. Wat tot Mimi Poezekat gaven op 26 febru5 mei 1945: Eerste Protesnummer Het blad en blad.

Het Vrije stopzetting leidde in 1931. ari 1922 het antwoord in de VoorVrije Volk in Amsterdam: Dagblad Volk, ontstaan uit ten volgden en na negen maanden waarts, voorloper van Het Vrije 3 november 1945: Heruitgave van voor het Democratisch Socialisme.

Voorwaarts en Het vervolgdeVerschijnt het getekende duo de Volk. Maar de grote klapper volgde de Nieuwe Dordtsche Courant als in het hele land. In Rotbleven van vooravonturen.

Zo geliefd waskrant de (kranbij deze krant in 1929 met Bulletje Het Nieuwe Dagblad (de terdam groeit de uit tot de Volk, kopblad ten)stripgrootste toen. Ook Tripje en Boonestaak van A.M. de Jong en populaireMaar uitgave van De Maasbode). editie.

Op en31Liezedecember aan lopen. bertha in1945 het Rotterdamsch George van Raemdonck. Uitgevers bereikt Het Vrije NieuwVolk landelijk de veranderende met 357.739 blad, in een 1923hoogtepunt gestart, waren dat. Erabon- tijdgeest liet ook het beeldverhaal wisten wat ze met strips konden nees.

Dat aantal is nooit overtroffen, in de krant niet ongemoeid. Strips kwamen Tripje’s chocoladerepen, bewerkstelligen. Met strips werden ook niet toen Het Vrije Volk zich in waren steeds minder aan één krant speelkaarten met figuren uit de jonge lezers getrokken, en met een 1956/1957 ‘de grootste krant van gebonden. Hans Kresse, bij voorstrip, zelfs een Tripje mondharmovervolgverhaal werden ze ook aan Nederland’ mocht noemen. De ‘foute’ nica. EnDe toen het eerste de krant gebonden. Veel vrees voor Telegraaf heeftTripjeboek die koppositie beeld, kwam met Eric de Noorman

HVV ooit de grootste van Nederland

23-25 november 1967: Het

congres van de Partij van de Arbeid besluit in grote meerderheid Het Vrije Volk te ‘ontkoppelen’: het dagblad zal niet langer de partijkrant zijn van de sociaal-democraten; de hoofdredacteur niet langer gekozen door het congres.

2 januari 1969: Het Vrije Volk verschijnt voor het eerst zonder de traditionele bijvermelding van ‘democratisch-socialistisch dagblad’.

Hoofdredacteur Messer destijds: ,,Dat we die term hebben weggelaten betekent natuurlijk geen ommezwaai of iets dergelijks.’’

het weglopen van abonnees bestond er overigens niet. Nederland was nog verzuild. Wie rood was, las Voorwaarts, en wie rechts was RN.

Bloot Als altijd durfden linkse kranten meer dan rechtse. Bulletje en Boonestaak bewezen dat. Daar werd door pedagogen dan ook voor ge-

in de winkels lag, stonden er op het Beursplein in Rotterdam duizenden mensen in de rij om een exemplaar te kunnen kopen. De bereden politie moest de stripliefhebbers in bedwang houden.

Veel striphelden volgden. Kleine Ko Eerste nummer Het Vrije Volk zag het daglicht, er waren Meelmuts in Amsterdam op 5 mei 1945 en Roetkop, Snuffelgraag en KnaVervolg op pagina 5 gelientje en ga zo maar door. Geen

en die werd aan een groot aantal dagbladen verkocht.

Met Kapitein Max Blokzijl Rob gebeurde hetzelfde.

16 maart 1946: Executie van Max Blokzijl, Ontzuiling de enige Nederlandse journalist die wegens collaboratie tijdens Na Paulus de Boskabouter, Kick de Duitse bezetting ter dood is verWilstra, Suske oordeeld. en Wiske, Appie Happie, Dol en Mina, Julia en Rip Kirby, de naoorlogse helden van 7 ontvooral Vervolg HVV en op RN,pagina sloeg de

Extra editie op zondag over de watersnoodramp

1 februari 1953: Als eerste krant ooit brengt Het Vrije Volk op zondag een extra editie uit over de watersnoodramp. In de voorgaande nacht bracht ANP om 04.22 uur op de telexen het eerste bericht over de ‘Noodtoestand in Zwijndrecht’.

De landelijke primeur komt van Barend Mensen, chef redacteur van het Dordtsch Dagblad en tevens ANPcorrespondent in Dordrecht.

31 maart 1959: Laatste nummer van De Maasbode, Dagblad voor Nederland. Een dag later verschijnt de nieuwe fusiekrant De Tijd-De Maasbode.

zuiling toe. En de strips moesten sneller. Het vervolgverhaal verdween.

Zo heeft de strip zich aangepast aan de tijd. De grappen zijn vluchtiger, DE TIJD-De Maasbode een stuk grover soms, vaak met de actualiteit als onderwerp ge2 januari 1960: Eerste en nummer regeld gaan ze over relaties en de komt uit van Nieuwe Dordtsche daarbij behorende hedendaagse Courant als kopblad van het Nieuwe Dagblad. Er is zelfs een strip met problemen. een psychiater in de hoofdrol. De maart Laatste numstrip31 Single gaat 1960: vooral over hedenmer van de Nieuwe Schiedamsche daagse vrouwenproblemen.

Courant als kopblad van het Nieuwe DaarDagblad. hadden Yoebje en Achmed en Hansje Teddybeer en Mimi Poezekat geen idee van, honderd jaar Vervolg op pagina 9 geleden.

Economisc van de Ha rant.

20 septe

damsch Nie standigheid Haagsche C

HVV zel

verkiez

1 oktobe

RN en HVV stripvoorlopers 1 maart 1945: Het Vrije Volk verschijnt voor het eerst in Eindhoven.

Op 3 april 1945 in Enschede. Op 25 april 1945 in Groningen.

Kronie Rotter dagbla

staakt de l trekt zich al op Rotterda Arnhem (e bouwwerk 44 kleine r Vrije Volk raas in.

1 oktober

Parool, kop met nevene opgeheven

28 febru

Arbeidersp naar HVV C Dagblad U Dagblad e Perscombin Volkskrant cent krijgen

5 april 1

Rotterdamm terdammer ) komen u van Trouw.

Ward Messer

1 april 1969: Rotterdamsch Nieuwsblad is, samen met de Goudsche Courant en Handels- en Transport Courant, overgenomen door Sijthoff Pers in Den Haag.

RN op d fa

28 nove

Nieuwsblad brengt de insteekkranten Schiedamsche Courant, Vlaardinger Dagblad en Nieuwe Brielse Courant uit.

Rotterdams Haagsche de insteek blad, Sch Dordrechts verdwijnt a

9 maart 1970: De productie van

3 februar

1 januari 1970: Rotterdamsch

Het Vrije Volk in Amsterdam wordt beëindigd. In Rotterdam worden zeven edities gedrukt en in Arnhem vier.

Krant en radiogids in één tas

den zijn Trouw. De t Dordts Dag ondertitel v lijke oplage Al op 2 o deze onde 1975 houd perswereld van Trouw ruggelopen

4 april 1 oktober 1970: Eerste nummer

van de fusiekrant NRC Handelsblad (van NRC uit Rotterdam en Algemeen Handelsblad uit Amsterdam).

Centrale redactie wordt gevestigd in Rotterdam.

1 september 1971: In Rotterdam

komt het eerste nummer uit van het

Vervolg op pagina 11

Nieuwsblad verdwijnt e uit de titel.

23 januar

het uitgeve

4 maart 1

stakingen. schoter Co

Vervolg

pagina 10

LAATSTE NIEUWS!

MUSEUM ROTTERDAM

De Rotterdammer verzette bakens te laat door Wim de Regt De Rotterdammer had als niet zo vleiende bijnaam ´t Rotterdammertje, ter onderscheid van de deftige Nieuwe Rotterdamsche Courant die in de jaren ´60 van de vorige eeuw óók in de Witte de Withstraat – toentertijd de ´Fleet Street´ van de Maasstad – was gevestigd. Het christelijk-nationale (lees: gereformeerde) dagblad verdiende die spot niet, alhoewel het zich oubollig presenteerde als een ´gezellige krant´.

Opgericht in 1903 als spreekbuis van de Antirevolutionaire Partij, was De Rotterdammer ook na de Tweede Wereldoorlog nog een volwassen regionale krant, het lijfblad van 100.000 abonnees van gereformeerde en nóg meer orthodoxe gezindte in Rotterdam en verre omgeving. Met de zusterbladen Nieuwe Haagsche Courant, Nieuwe Leidsche Courant en Dordtsch Dagblad vormde De Rotterdammer het Kwartet en had daarmee een omvang die bestand leek tegen de dreigende uitdunning van het krantenlandschap.

Maar dat was een illusie. De ´gezellige krant´ verzette de bakens niet.

Hoofdredacteur dr. Evert Diemer (1911-1997), kort na de bevrijding de opvolger van zijn vader Hendrik Diemer, had niet de moed om, desnoods met kleine stapjes, de inhoud aan te passen aan ook in ge-

reformeerde kringen veranderende opvattingen over geloof, politiek en samenleving.

De Rotterdammer bleef een behoudende krant. Geen zondagsport, niets over kunst, film, toneel, televisie, kortom geen enkel woord dat in Diemers ogen tot het opzeggen van abonnementen zou kunnen leiden. Zijn ingrijpen ging zelfs zo ver dat een hevige brand op zondag ´in het weekeinde´ had gewoed! En het weer was nooit ´slecht´, hooguit ´ongunstig´.

Afscheid Het vasthouden aan ´oude waarden´ voorkwam niet dat jaarlijks honderden lezers afscheid namen van de Rotterdammer. Ze kozen voor het destijds populaire Algemeen Dagblad of voor de NRC. Daar lazen we wat ze in hun eens zo vertrouwde krant misten. Bioscoop

en schouwburg waren niet langer het ´voorportaal van de hel´.

Toen De Rotterdammer ver in de tweede helft van de vorige eeuw heel selectief wél over film en toneel (maar niet over sport op zondag) ging schrijven, was het te laat.

Het massale vertrek van lezers was niet meer te stuiten. De ´gezellige krant´ had voor hen afgedaan.

Schipbreuk De ondergang volgde spoedig. De Rotterdammer en de andere Kwartet-bladen gingen in 1971 op in het toen nog gereformeerd getinte dagblad Trouw. De voormalige verzetskrant had níet verzuimd naar zijn lezers te luisteren. Maar dat betekende niet dat Trouw toen een florissant bestaan leidde. De schipbreuk van de Rotterdamse krant was de (eerste) redding van het Amsterdamse dagblad.

- Bij het gouden jubileum in 1953 presenteerde De Rotterdammer zich als een ´gezellige krant´, al vijftig jaar. -

Parool: de vrolijkste redactie ooit door Geert-Jan Laan De vrolijkste redactie waar we ooit gewerkt hebben. Zo typeerden, onafhankelijk van elkaar, zowel Jan Gerritsen als ik, onze korte periode op de redactie van Het Rotterdams Parool aan de Westblaak.

De vrolijkste redactie waar we ooit gewerkt hebben. Zo typeerden, onafhankelijk van elkaar, zowel Jan Gerritsen als ik, onze korte periode op de redactie van Het Rotterdams Parool aan de Westblaak.

Redactiechef was Frans Nieuwenhuijze. Hij was in 1948 begonnen als leerling-journalist. Op de begane grond aan de Schiedamsesingel werkte de administratie/commercie.

Op de zesde etage in een dubbele flat zetelde de redactie. Een aantal jaren later naar de Westblaak. Zogezegd een vrolijke boel. Er waren zo’n 15 redacteuren. Een van de gangmakers was de plaatsvervangend chef en raadsredacteur Han van der Meijde. Hoewel wij allen, ook overdag, een biertje niet schuwden, voegde hij daar ook nog een behoorlijke hoeveelheid jenever aan toe.

Op een ochtend, toen hij alleen het bewind voerde, stonden alle aanwezige redacteuren op de bureaus te bellen. Van der Meijde zag mijn verbaasde blik en zei: ,,Ja, GeertJan. We hebben besloten vandaag alles staand te doen.”

Maar Nieuwenhuijze zelf kon er

ook wat van. Toen ‘Amsterdam’ weigerde een nieuwe koelkast te leveren, liet hij de oude, kapotte koelkast met veel ceremonie begraven in het zand van de metrowerken voor de deur. Een foto met tekst ging naar het Personeelsblad in Amsterdam en ja hoor. Een nieuwe koelkast kon worden besteld.

Plattegrondje Wie nieuw verscheen kreeg van hem een plattegrondje van de redactie waarop de namen van de redacteuren en de plek van hun bureau.

Hij was ook goed in het maken van statistieken ver voor zoiets in de mode kwam.

Bekende namen Het was een kleine krant die zowel redactioneel als commercieel het hoofd boven water moest houden.

En dat lukte behoorlijk met extra uitgaven bij grote beurzen en manifestaties.

Redactioneel waren er veel primeurs en vaak originele achtergrondverhalen. Een per week werd de toen toonaangevende Pagina Extra van Het Parool op zijn Rotterdams in-

- Redactievergadering in 1966 van het Rotterdamsch Parool. Achter de tafel in het midden hoofdredacteur Herman Sandberg, geflankeerd door Frans Nieuwenhuijze (links) en Bob Steinmetz. In een halve cirkel er omheen Han van der Meijde, Aad Kerbert, Hans Baaij, Janny Roos, Nelly Boom, Dick van den Polder, Hans Ratsma, Hans Reismann, Bert van Polen, Theo de Jong, Karel Koolhoven, Jo Pijnappels en Wim Ammerlaan. -

gevuld. Namen ? Ik moet helaas een keuze maken. Sport, Dick van den Polder en Jan D. Swart. Walter de Vos, Jan Vroegindeweij, Theo de Jong en Willem Ammerlaan. Frans Happel, ‘bunder’ Hans Rooden-

burg. En natuurlijk Hans Baaij. Hij ging naar de NVSH .

Bij een lezing op Rotterdam-Zuid waarin hij het publiek probeerde op seksueel gebied meerdere ‘standjes’ bij te brengen, bleef het ijzig stil.

Uiteindelijk zei een robuuste havenarbeider. ,,Meneer. Wij kennen de beginstand. Verder zijn wel alleen geïnteresseerd in de ruststand en de eindstand van Feyenoord.”

In 1971 was het voorbij.

MUSEUM ROTTERDAM

LAATSTE NIEUWS!

Kroniek van de Rotterdamse dagbladen (1)

Kroniek van de Rotterdamse dagbladen (2)

Kroniek van de Rotterdamse dagbladen (3)

Hoe de Maasbode in DE TIJD verstreek

Meteen na de Tweede Wereldoorlog in 1966 overgenomen. Op Bevrij1 april 1946: Eerste nummer van begint de zuivering van de pers. Ook dingsdag komt ook het eerste officiDe Dordtenaar als opvolger van de van de kranten die in de regio Rotterele nummer van de voorheen illegale illegale krant De Vrije Pers. De Dorddam zijn gevestigd of daar uitkomen. krant Trouw uit, gemaakt in Amstertenaar wordt kopblad van het AlgeTitels die loyaal met de Duitsers wadam, die in Rotterdam eveneens veel meen Dagblad. ren of zelfs sterk hebben geholpen, lezers heeft. krijgen (tijdelijke) verboden voor 15 april 1946: De titel Rotterverschijning en/of hergebruik van 6 mei 1945: Eerste nummer van de damsch Nieuwsblad mag na een de titel.

Voor individuele journalisten voorheen illegale krant De Waarheid verbod vanwege het oorlogsverleden door Frans Jozef van der Heijden worden beroepsverboden ingesteld uit Amsterdam. Komt in Rotterdam opnieuw uitkomen, alsmede kopblad voor een aantal jaren of zelfs voor de ook op de markt.

Dordrechtsch Nieuwsblad.

Toen ik inrest 1962 Maasbode kwam was De Maasbode al niet veel meer dan DE TIJD De Maasvan bij hun De leven.

De massamedia de Duitsers een gericht 29 dan aprileen 1946: Eerste nummer bode. Vanwaren het voor deftige katholieke, landelijke dagblad was niet veel meer over regionaal propagandamiddel om het vertrouAlgemeen Dagblad dat ochtendkopblad van DE TIJD. Dat ontleende zijn kwakkelend bestaan dan nog voornamelijk weer aanalszijn wen van de bevolking te winnen. uitgave van het NRC-concern kopbladen Het Nieuwe dagblad, De Nieuwe Schiedamse courant, De Nieuwe Dordtse Courant, De start.

Deels lukte dat.

Nieuwe Zuid-Hollander, het Delfts Katholiek Dagblad en de Westerbode. De krant is in eerste instantie geheel Gezuiverde journalisten en andere gericht op de Rotterdamse regio. persmedewerkers kregen na de Wordt geannonceerd als voortzetting 1972. van het Dagblad van Rotterdam. tot een bescheiden Van het gezag krant, naDat de leiddetige verworden oorlogvan eendecertificaat.

Het Rotterdamsch Parool in Overigens is in Rotterdam met enig in RotTweede Wereldoorlog aan deover Kor-goed enpositie van stadskrant, tot heftige discussies februaridie 1968 Vooral was over dan enkele grote re-terdam tegenover Het Vrije Volk, 1 juli 1946: Nationale leedvermaak gevolgd dat nietRotterdamalleen tenaerstraatkwaad. gevestigd, ook gionale krantenconcerns (zoals het sche Courant mag weerDE verschijnen De Maasbode, maar ook TIJD Het Rotterdams Nieuwsblad en niet veel meer over. Alleen de drukmei 1945: Eerste Nieuwsblad) en De onder de oorspronkelijke naam Nieuals vrij conservatieve zelfs het6 Rotterdams Paroolnummer en De van zelf tenslotte kerij restteRotterdamsch nog onder de naam De de voorheen illegale krant Het Parool Telegraaf. we Rotterdamsche Courant (NRC). bolwerk het heeft moeten afleggen Rotterdammer niet erg veel had in Maasbode,Vermeldenswaard maar verder was over het vanin Amsterdam die op 9 april 1947 in de oorlog DeDe Volkskrant, af 1959 DE TIJDdatenin nog eensRotterdam DE Rotterdam de eigen editie Het Rotter- tegen katholieke is nog de regio alte brengen.

8 mei 1948: Commissiedie voor in de jaren zestig zichlegt ontdeed van TIJD wat de sloeg ook illegale damsch Parool krijgt. op klok 18 mei 1941zonder het eerste de Perszuivering De Telegraaf dat predicaat katholiekopen pro-De maar een krantje moment in het inzakelijke verscheen Schiedam, ge-Onverschillig een naamsverbod vaneen 30 jaar. meionbegrijpelijk, 1945: Opnieuwdatkomt Bertus IJzerdraad. MeerWas het7nog Courant van de Dag krijgt koersNieuws ging varen. bij de gressieve Rotterdammaakt aan tedoor slaan. katholiekevanDe De Maasbode uit die Hoe dat danleiding 330 medewerkers (journalistende overname een verbod 20 jaar. Op januzij, hetvanprestige van27DE Maasbode Werd onder van directeurgrotendeels in Rotterdam wordt sa- TIJD De en verspreiders) van de illegale pers ari 1949 worden deze verboden door Maasbode was van lieverdoor DE TIJD in 1959 de kathohoofdredacteur Johan Kuijpers en mengesteld. De Maasbode was in juli zouden volgens schattingen in de de Raad van Beroep voor de Perslee niet groot meer in Rotterdam. lieke gemeenschap geen hand uitvooral hoofdredacteur Lau Wüst in 1941 als een van de eerste kranten oorlog zijn geliquideerd. zuivering vernietigd. Op 6 mei 1949 Een belangrijke oorzaak niet stak, zo inbegrijpelijk wasdehet dat bezetter het de jaren vijftig nog stellig bepaald Nederland door Duitse verschijnt een eerste school ‘Nood-uitgave’ zozeervanin DedeTelegraaf geringeonder oplage (nog‘De katholiekverboden.

Rotterdam totaal onverwat in de katholieke wereld van OprichtingsNe3 september 1944: de titel geen 5000 op het maar in de derland werd gedacht,vanbijHet hetVrije begin vergadering Volk in deschillig liet dat het doek moest valPhoenix’.

Ooklaatst), de naamsverboden mei 1945: Koopmansbeurs Amsterdam voor Rotterdamsch Nieuwsblad en van de Amsterdamse TIJD De Heruitgave Maasbode van in de handelwijze van de jaren zeventig wasin dat pres- doorlen over7De christelijke (vooral gereformeerde) enkele voormalige redacteuren van Dordrechtsch Nieuwsblad worden De Rotterdammer met de kopbladen Het Volk. L.J. Klein, voormalig chef door de raad van beroep vernietigd.

Nieuwe Haagsche Courant, Nieuwe buitenland, bedenkt de nieuwe naam.

Leidsche Courant en per 12 mei het Het Vrije Volk wordt in feite een 12 september 1949: Heruitgave Dordtsch Dagblad. Samen vormen ze voortzetting van Het Volk (in Rottervan De Telegraaf. Ook in Rotterdam Het Rotterdammer Kwartet. dam: De Voorwaarts). te verkrijgen. Eerste oplage 50.000.

pagina 11

Kroniek van de Rotterdamse dagbladen (4) 18 oktober 1960: Eerste nummer van het Algemeen Ochtendblad - Het Vrije Volk. Alleen in de losse verkoop.

Oplage komt nimmer boven de 8000.

Na korte tijd uit de roulatie.

24 december 1965: Titel De Tijd-

De Maasbode in Nederland wordt gewijzigd in De Tijd. Alleen in Rotterdam verschijnt de krant nog onder de titel De Tijd-De Maasbode tot 1972. redactie, dielandelijke heel Rotterdam niet De totale oplage was teruggelopen tot net onder de 60.000. zag zitten.

7 december Trouw en het De Telegraaf als1966: leidraad Rotterdammer Kwartet gaan samen Nieuws voor de landelijke editie, op in De Christelijke Pers. laat staan voor de voorpagina, was alleen nieuws als de eindredactie het in De Telegraaf had gelezen.

Weliswaar kwam dan alsnog de opdracht direct 200 regels te leveren, waarbij over het hoofd werd gezien dat allang een verhaal was aangeboden, maar dat zonder het ook maar HVV de grootste een moment te ooit wegen, al was terug van Nederland gewezen naar de Rotterdamse editie november 1967: van Het met 23-25 zijn kopbladen.

Overigens: congres van de Partij van de Arbeid die 200 regels kwamen er dan – een besluit grotedertig meerderheid Vrije dag te laat in – nog in de Het landeVolk te ‘ontkoppelen’: het dagblad zal lijke krant terecht, tenminste als De niet langer de partijkrant zijn van de Telegraaf er ook op terug kwam. sociaal-democraten; de hoofdredacteur niet langer gekozen door het

(Frans Jozef van der Heijden was redaccongres. tiechef te Rotterdam) 2 januari 1969: Het Vrije Volk

verschijnt voor het eerst zonder de traditionele bijvermelding van ‘democratisch-socialistisch dagblad’.

Hoofdredacteur Messer destijds: ,,Dat we die term hebben weggelaten betekent natuurlijk geen ommezwaai of iets dergelijks.’’

Dagblad Scheepvaart was de 19 september 1944: In al bevrijd

Eindhoven verschijnt het eerste legale nummer van Het Parool.

eerste school voor de journalistiek 1 maart 1945: Het Vrije Volk verschijnt voor het eerst in Eindhoven.

Op 3 april 1945 in Enschede. Op 25 april 1945 in Groningen.

Nationale Rotterdamse Courant

door David van der Houwen

28 juli 1945: Onder de titel Nationale Rotterdamsche Courant verschijnt de Nieuwe Rotterdamsche Collega’s, vrienden, maar ook tal van hoogwaardigheidsbekleCourant (NRC) die door zijn snelle ders verdrongen zich in oktober 1925 in deaanpassingen woning van A. oorlog Voogt,aan de in de aan de Heemraadsingel. Deze redacteur van Dagblad wensen van de Scheepbezetters een vervaart was 40 jaar journalist. Prominente vertegenwoordigers van geschijnings- en titelverbod heeft Op 2 mei 1945 kwam de Voorde oorlog wasen de NRC tal van bedrijven en organisaties hem Voor gelukwensen waarts met een nooduitgave kwamenkregen. het meest gezaghebbende dagblad de meer dood van Hitlerschemerlamp werd deden hemwaarin onder eens cadeau. van Nederland. Op deze dag start ook gemeld Het Nieuwe Dagblad, de populaire maar Jacobs moest laten noemen.

In de jaren zeventig keken de autolandelijke uitgave van De Maasbode. riteiten met heel1945: andereLaatste gevoelens 2 mei nummer vanTwee mensen in het bedrijf met de zouden1945: maarHeruitgave voor naar de journalisten van Dagblad 11Jong augustus Dagblad van Rotterdam dat fout isnaam De verwarring werd JaapCouScheepvaart.

Dieinlieten – geïnspivan zorgen. de NieuweLater Schiedamsche geweest de oorlog. rant, kopblad van isHethijNieuwe hoofdredacteur.

Helaas veel teDagreerd door de tijdgeest – hun haar 5 mei 1945: Eerste nummer Het blad. vroeg overleden. groeien, hun baard staan en voelden Vrije Volk in Amsterdam: Dagblad zich niet erg verbonden met de po3 november 1945: Heruitgave van voor het Democratisch Socialisme.

Doorstroming sitie van deVerschijnt krant als in‘officieel orgaan de Nieuwe Dordtsche Courant als het hele land. In Rotvoor van de Het ‘havenbaronnen’ van cargadoors scheepsagenten’. kopblad Nieuwe Dagblad (de terdamengroeit de krant uit tot deGelukkig doorstroming bij DeDagblad uitgave van Maasbode). grootste editie. Op 31 decemberwas de populaire Havenstakingen werden met Volk grotelandelijkScheepvaart groot. Bij deze krant 1945 bereikt Het Vrije een hoogtepunt met en 357.739 betrokkenheid beschreven ook abon-leerde je in korte tijd alle aspecten nees.

Dat aantal is nooit overtroffen, van het vak. De ene dag een hakritiek op ongebreidelde havenontook niet toen Het Vrije Volk zich in venstaking; de volgende middag in wikkelingen drong tot de kolom1956/1957 ‘de grootste krant van Londen of Hamburg een interview men door.Nederland’ De nogmocht wel noemen. gezagsgeDe ‘foute’ trouwe hoofdredacteur Hugo De Telegraaf heeft die van koppositiemet een havenwethouder en in het

Hoek zal zich – als hij tussen de middag thuis ging eten – bij zijn vrouw vaak hebben beklaagd over dat jonge volk. Dat zat tegen die tijd vaak al in het café, aangespoord door chef redactie Jaap de Jong, die dat rebelse eigenlijk wel leuk vond.

Eerste nummer Het Vrije Volk Maar hij gingin wel akkoord met de Amsterdam op 5 mei 1945 eis van de directeur van de uitgeveVervolg op dat pagina 5 rij met dezelfde naam, hij zich

weekeinde bij toerbeurt de scheepstijdingen rubriceren en persklaar Max Blokzijl maken. Die kwamen toen nog via maart 1946: Executie van Max de telex 16 binnen.

Blokzijl, de enige Nederlandse journalist die wegens collaboratie tijdens Na eendepaar jaar was je door die Duitse bezetting ter dood is verbrede praktijkervaring een zeer geoordeeld.

schikte kandidaat voor een plek bij andere kranten, zeker in de periode Vervolg op pagina 7 opdat er nog geen journalistieke

Extra editie op zondag over de watersnoodramp

1 februari 1953: Als eerste krant ooit brengt Het Vrije Volk op zondag een extra editie uit over de watersnoodramp. In de voorgaande nacht bracht ANP om 04.22 uur op de telexen het eerste bericht over de ‘Noodtoestand in Zwijndrecht’.

De landelijke primeur komt van Barend Mensen, chef redacteur van het Dordtsch Dagblad en tevens ANPcorrespondent in Dordrecht.

31 maart 1959: Laatste nummer

van De Maasbode, Dagblad voor Nederland. Een dag later verschijnt de nieuwe fusiekrant De Tijd-De Maasbode.

20 september 1971: Rotter-

damsch Nieuwsblad verliest zijn zelfstandigheid en wordt kopblad van de Haagsche Courant.

HVV deed zelfs aan missverkiezingen

1 oktober 1971: Het Vrije Volk

staakt de landelijke verspreiding en trekt zich als regionaal dagblad terug op Rotterdam, zijn sterkste editie, en Arnhem (enige tijd). Het landelijke bouwwerk van De Arbeiderspers met 44 kleine regionale edities van Het Vrije Volk stort met donderend geraas in.

1 oktober 1971: Het Rotterdams

Parool, kopblad van Het Parool, en met neveneditie De Schiedammer is opgeheven.

28 februari 1972: Eigenaar De Arbeiderspers stoot Het Vrije Volk af naar HVV CV, waarin de Nederlandse Dagblad Unie (met o.a. Algemeen Dagblad en NRC Handelsblad) én Perscombinatie (Het Parool, De Volkskrant en Trouw) ieder 50 procent krijgen.

5 april 1972: De kranten van het Rotterdammer Kwartet (met De Rotterdammer en het Dordtsch Dagblad ) komen uit als afzonderlijke editie van Trouw.

RN op de Coolsingel met befaamde lichtkrant

Nieuwsblad brengt de insteekkranten Schiedamsche Courant, Vlaardinger Dagblad en Nieuwe Brielse Courant uit.

9 maart 1970: De productie van

3 februari 1975: De Kwartetbla-

Het Vrije Volk in Amsterdam wordt beëindigd. In Rotterdam worden zeven edities gedrukt en in Arnhem vier.

DE Dagblad TIJD-DeScheepvaart Maasbodein mei 1974 op een natuurlijke locatie. Hoofdredacteur - De redactie van Jaap de Jong (de enige met stropdas) temidden van onder anderen Bep Conrad links (later AD), 2 januari 1960: nummer David van derEerste Houwen uiteraard met baard, naast hem zittend 1 Kruyt oktober komt uit Theo van Nijenhuis Nieuwe (later Dordtsche Volkskrant) en Ton (later 1970: AD) - Eerste nummer van de fusiekrant NRC Handelsblad Courant als kopblad van het Nieuwe (van NRC uit Rotterdam en AlgeDagblad. meen Handelsblad uit Amsterdam). journalisten die een mooie carrière leidingen waren. Voor veel van die 31 maart 1960: Laatste numCentrale redactie wordt gevestigd bij Dagblad Scheepvaart zijn begon-in jonge journalisten was Jaap de Jong mer van de Nieuwe Schiedamsche Rotterdam. nen. Dat geldt ook voor mij. Ik ben hun leermeester. Mijn eerste stukje Courant als kopblad van het Nieuwe daarom blij dat ik 1971: destijdsIn een baan wierp Dagblad. hij met een schampere lach in 1 september Rotterdam bij een bank voor de prullenmand. Later bleek dat dit komt het heb eersteingeruild nummer uit vaneen het

aanstelling als leerling-journalist bij Vervolg op pagina 11 Dagblad Scheepvaart.

brengen i grafisch p helemaal i acties. And en verschi sies voora listen zoud hebben pri nooit meer afhankelijk

30 septe

Volk star Weekeditie terdam waa verhalen va laatste num komt uit op

1 maart

het Rotter een advert onder de n natie Rotte Het Vrije V 50 procen procent) ee Eigenaar S dams Nieu van 30 pro

23 april

wordt als k Dagblad o mond kom uur per dag

30 septem

28 november 1972: Kopblad Rotterdamsch Nieuwsblad (van de Haagsche Courant) verschijnt met de insteekkranten Vlaardings Dagblad, Schiedamsche Courant en Dordrechtsch Nieuwsblad. De laatste verdwijnt al per 1 april 1973.

1 januari 1970: Rotterdamsch

4 maart

Dag

1 april 1969: Rotterdamsch

Nieuwsblad is, samen met de Goudsche Courant en Handels- en Transport Courant, overgenomen door Sijthoff Pers in Den Haag.

Kroni Rotter dagbla

Economisch Dagblad als opvolger van de Handels en Transport Courant.

Ward Messer

Krant en radiogids in één tas

bij zijn manier van opleiden hoorde.

Vervolg 9 van Er is een lange op lijstpagina te maken

Kroniek van de Rotterdamse dagbladen (5)

den zijn volledig geïntegreerd in Trouw. De titels De Rotterdammer en Dordts Dagblad blijven bestaan als ondertitel van Trouw. De gezamenlijke oplage in 1975 is bijna 150.000.

Al op 2 oktober 1982 verdwijnen deze ondertitels. Tussen 1960 en 1975 houdt de rationalisering de perswereld in zijn greep. De oplage van Trouw is in 1985 inmiddels teruggelopen naar 123.300.

4 april 1978: Rotterdamsch

Nieuwsblad bestaat 100 jaar. De ‘ch’ verdwijnt een jaar later, in april 1979, uit de titel.

23 januari 1979: NDU gaat op in het uitgeversconcern Elsevier.

4 maart 1980: Overal in het land stakingen. Het Vrije Volk, De Winschoter Courant en De Waarheid

Vervolg op pagina 13

gespecialis dagbladen Dagblad S ting van de nog twee d blad Transp is in de ja bijlage in Economisc

27 maar

poging de Het Vrije V en modern kende) hui gen door g

30 ma num

30 maart

van de tite Rotterdam dingspogin Vrije Volk i met een op en het Ro kele duize daaronder.

Vervolg

pagina 12

LAATSTE NIEUWS!

MUSEUM ROTTERDAM

De Atlas Van Stolk en politieke tekenaars door Emilie van der Maas In de Atlas Van Stolk is de politieke tekening van grote betekenis. Dankzij schenkingen en aankopen beschikt de collectie over duizenden cartoons die zijn gemaakt door tekenaars als Raemaekers, Jordaan, Behrendt en Gootjes.

Sinds 1900 verschijnt de politieke tekening in de Nederlandse krant.

Ze vormt een belangrijk onderdeel, want de krant geeft hiermee, weliswaar zonder woorden, commentaar op de actualiteit.

Albert Hahn is een van de vroegste en bekendste politieke tekenaars.

Hij tekent van 1902 tot zijn dood in 1918 voor het zondagsblad van Het Volk en De Notenkraker. Als bevlogen socialist komt Hahn op voor algemeen kiesrecht en de arbeidersbeweging. Voor Het Volk van 18 september 1911 verbeeldt hij de strijd voor algemeen kiesrecht als een tweegevecht tussen de gewone man en de kapitalist.

De grootste Het Volk (in Rotterdam Voorwaarts) wordt na de Tweede Wereldoorlog voortgezet als Het Vrije Volk. Het dagblad is van 1946 tot 1963 de grootste krant van Nederland met een oplage van circa 300.000 exemplaren. Met het teruglopen van het aantal abonnementen wordt Het Vrije Volk in 1970 een regionale krant. In 1991 gaat het dagblad op in het Rotterdams Dagblad.

Albert Hahn heeft veel politieke tekenaars geïnspireerd, onder wie

een van zijn opvolgers, Theo Gootjes. Vanaf het midden van de jaren zeventig maakt Gootjes politieke prenten voor Het Vrije Volk en later voor het Rotterdams Dagblad.

Gootjes werk wordt gekenmerkt door de scherpe zwart-wittegenstelling zonder perspectief.

In 1995 geeft een tekening van Gootjes aanleiding tot een kort geding. Hij beeldt Neelie Kroes af als prostituee, dit in verband met een bedrijf dat door Kroes tijdens haar ministerschap is gesubsidieerd. Het verwerkt chemisch afval en lapt daarbij de milieuregelgeving aan zijn laars. Kroes eist excuses. De rechter vonnist dat het Rotterdams Dagblad ten onrechte de indruk heeft gewekt dat zij smeergeld heeft ontvangen.

Het dagblad krijgt echter geen boete en hoeft niet te rectificeren. Kort daarop maakt Gootjes ‘Een politieke prent’ met drie rechters die zich over een politieke tekening buigen.

De Telegraaf Behalve Het Volk ziet ook De Telegraaf de aantrekkingskracht van een echte politieke tekenaar. Het dagblad probeert Hahn te contracteren, maar die blijft trouw aan zijn

- Tekenaar Tom Janssen in Trouw: wat er met de krant kan gebeuren die doet alsof internet niet bestaat -

socialistische principes en weigert.

In 1909 biedt Louis Raemaekers zijn diensten aan. Hij wil weg bij het Algemeen Handelsblad, waar hij door de redactie gebonden is aan voorgestelde en goedgekeurde onderwerpen. Hij wordt aangenomen bij De Telegraaf en is daar werkzaam tot 1940.

In de Eerste Wereldoorlog wordt De Telegraaf aangesproken op de fel anti-Duitse tekeningen door Rae-

Atlas Van Stolk in het Schielandshuis

maekers. De Duitsers dienen klachten in bij de Nederlandse overheid, maar onder bescherming van directeur Hak Holdert kan Raemaekers zijn werk voortzetten.

Ook nu nog kan een cartoon veel ophef veroorzaken. In 2005 roept de Deense krant Jyllands Posten tekenaars op spotprenten te maken van de profeet Mohammed, dit tot woede van de islamitische wereld.

De Deense premier laat weten dat hij niet kan ingrijpen, omdat het

Vier eeuwen nieuws op papier De krant houdt ons alweer zo’n 400 jaar op de hoogte van het laatste nieuws. Een samenleving zonder deze berichtgeving is ondenkbaar. De expositie Kranten, 400 jaar nieuws op papier toont bijzondere voorbeelden van de papieren krant uit zijn lange bestaan.

De Atlas Van Stolk laat op deze expositie de geschiedenis van de papieren kranten door de eeuwen heen zien. Van een vroege uitgave van het Algemeen Handelsblad uit 1830, een illegale krant uit de Tweede Wereldoorlog tot een editie van Het Vrije Volk.

Twee keer per jaar wordt door middel van een tentoonstelling een deel van de collectie van de Atlas getoond. Van 8 juli t/m 2 oktober 2011 laat de Atlas Van Stolk in het Schielandshuis de geschiedenis van de krant zien.

(Kranten, 400 jaar nieuws op papier t/m 2 oktober 2011. Locatie Atlas Van Stolk in het Schielandshuis, Korte Hoogstraat 31, 3011 GK Rotterdam, 010 - 217 67 67, www.atlasvanstolk.nl. Bereikbaarheid metro en tram 1, 8, 20, 21 en 23 halte beurs, bus 32 halte Keizerstraat.

Openingstijden di t/m zo 11.00-17.00 uur)

- De Atlas van Stolk bezit ook vele posters en affiches van kranten, zoals de Nieuwe Courant en Het Vrije Volk -

gaat om vrijheid van meningsuiting.

Naar aanleiding daarvan tekent Bas van der Schot de ‘zelfmoordcartoonist’ in een ‘opblaas’vest van potloden met de woorden ‘Heb je mijn geinige Mohammed-tekening al gezien?’

Tabloid In de krantenwereld doen tabloid en tablet hun intrede. Niet iedereen is er even gelukkig mee. In Nederland is tabloid populair geworden door gratis kranten als Metro, Spits en De Pers. In 2004 gaat Het Parool als eerste dagblad over op tabloidformaat. Na Het Parool volgt ook Trouw in 2005 en gebruikt daarbij de aanduiding compact. Beide kranten dragen door hun overgang naar het kleinere tabloid-formaat bij aan de verbetering van het imago van dit formaat. Onder invloed van vooral Engelse boulevardbladen zoals The Sun was het tabloid in een minder gunstig daglicht komen te staan.

Het AD, waaraan Rotterdams Dagblad, Haagsche Courant en Utrechts Nieuwsblad worden gekoppeld, gaat in september 2005 over op tabloid. In 2010 volgt de Volkskrant, waarvoor Jos Collignon een cartoon maakt waarop de broadsheet ten grave wordt gedragen. Een jonge vrouw loopt parmantig achter de stoet aan met het kleine formaat in haar hand.

Toekomst Technologische vernieuwingen als internet gaan evenmin aan de dagbladen voorbij. Met een iPadapplicatie en inzet van Facebook en Twitter hoopt men nieuwe en jonge lezers te lokken. Tom Janssen schetst wat er gebeurt als de krant internet negeert. Voor Trouw tekent hij een krantenverkoper, die roept ‘Aller-allerlaatste nieuws!’, waarop twee voorbijgangers laconiek reageren met ‘We lezen het wel op internet’.

n de se (1)

MUSEUM ROTTERDAM

Kroniek van de Rotterdamse dagbladen (2)

LAATSTE NIEUWS!

Kroniek van de Rotterdamse dagbladen (3)

Kroniek van de Rotterdamse dagbladen (4)

HVV en de Grote Sprong Voorwaarts

pagina 13

Kroniek van de Rotterdamse dagbladen (5)

Economisch Dagblad als opvolger de Wereldoorlog in 1966 overgenomen. Op Bevrij1 april 1946: Eerste nummer van 18 oktober 1960: Eerste nummer van de Handels en Transport Couvan de pers. Ook dingsdag komt ook het eerste officiDe Dordtenaar als opvolger van de van het Algemeen Ochtendblad - Het rant. n de regio Rotterele nummer van de voorheen illegale illegale krant De Vrije Pers. De DordVrije Volk. Alleen in de losse verkoop. of daar uitkomen. krant Trouw uit, gemaakt in Amstertenaar wordt kopblad van het AlgeOplage komt nimmer boven de 8000.

20 september 1971: Rotterde Duitsers wadam, die in Rotterdam eveneens veel meen Dagblad.

Na korte tijd uit de roulatie. damsch Nieuwsblad verliest zijn zelfebben geholpen, lezers heeft. standigheid en wordt kopblad van de verboden voor 15 april 1946: De titel Rotter24 december 1965: Titel De TijdHaagsche Courant. hergebruik van 6 mei 1945: Eerste nummer van de damsch Nieuwsblad mag na een De Maasbode in Nederland wordt duele journalistendoor Leo voorheen illegale krant De Waarheid Proefkranten die de abonnees verbod vanwege het oorlogsverleden gewijzigd in De Tijd.

Alleen in RotterPronk boden ingesteld uit Amsterdam. Komt in Rotterdam nooitonder te ziendekregen: HVV of Metropool, rood of groen…. opnieuw uitkomen, alsmede kopblad dam verschijnt de krant nog n of zelfs voor de ook op de markt.

Dordrechtsch Nieuwsblad. titel De Tijd-De Maasbode tot 1972. tv in discussie moest met verteHet jaar 1987 vormde een belangrijk keerpunt in de geschiedenis van Het Vrije Volk.

Hoofdredacteur De massamedia De totale landelijke oplage was terugsers een gericht 29 april 1946: Eerste nummer gelopen tot net onder de 60.000.

Herman Wigbold ging, opvolger Gerard Krul kwam. Of liever gezegd: kwam terug. Om leiding te geven genwoordigers van de traditionele om het vertrouAlgemeen als komen ochtend- als de Grote Sprong Voorwaarts.

HVV-achterban. Gerard Krul gaf aan een forse vernieuwing van de krant die in de Dagblad boekendatzou deed king te winnen.

7 december 1966: Trouw en het uitgave van het NRC-concern start. te kennen HVV dat de krant er inderdaad Een sprong werd het inderdaad, maar helaas leverde die niet het gewenste resultaat op. zelfs aan Rotterdammer Kwartet gaan samen De krant is in eerste instantie geheel niet alleen meer was ‘voor de bijmisssten en andere op in De Christelijke Pers. gericht op de Rotterdamse regio. standsmoeders’ en NieuweWordt wind Herman Wigbold (1925verkiezingen die biecht werd kregen na Onder de geannonceerd als voortzetting staalde kaders, maar voor heel prohem niet in dank afgenomen. Het gressief Rotterdam. De keuze viel Met Gerard (1950-2006) aan 1998) is HetHetVrije Volk nooit de caat. Dat leidde van hetKrul Dagblad van Rotterdam.

Rotterdamsch Parool in aantal opzeggingen na de uiteindelijk op behoud van de titel het roer zou er vanaf 1987 een geworden diefebruari hij vanaf 1 oktober 1971: Hettv-uitzenVrije Volk es over goed krant en 19681970, staakt de landelijke verspreiding en enkele grote re1 juli 1946: Nationale Rotterdamding was verbijsterend groot.

Het Vrije Volk en een bijrol voor nieuwe wind gaan waaien. Hij had gelet op het verspreidingsgebied, trekt zich als regionaal dagblad terug cerns (zoals het sche Courant mag weer verschijnen De Grote Sprong Voorwaarts was de naam Metropool. De schok van vanaf 1970 al geruime tijd bij HVV had behoren te zijn: een Rotter6 mei Eerste nummer van Rotterdam, zijn sterkste editie, en uwsblad) en De oorspronkelijke naam Nieu- de verkleuring van rood naar groen een op kostbare exercitie die uiteindegewerkt,onder waardehij van leerling-jourdamse krant met1945: een sterke focus op de voorheen illegale krant Het Parool Arnhem (enige tijd). Het landelijke we Rotterdamsche Courant (NRC). lijk bouwwerk geen vrolijke balans opleverde: vond men al groot genoeg. Temeer nalist opklom tot adjunct-hoofdrehet stedelijke en regionale nieuws. in Amsterdam die op 9 april 1947 in van De Arbeiderspers met over de oorlog nog meer abonnees de van traditijongste Neder-voor omdat ook de vormgeving van de bleef een krant maken metRotter- dacteur 8(toen Rotterdam de eigen editie Het 44 kleine regionale uit edities Het gio Rotterdam Wigbold al meide1948: De van Commissie HVV ooit de grootste onele achterban vertrokken en gede op de schop ging. land). Hij dus zo’nlegt beetje landelijkedamsch pretenties enkrijgt. allure en het Parool Vrije Volk stort met donderend et eerste illegale de wist Perszuivering De waar Telegraaf krant behoorlijk van Nederland nieuwe jonge lezers uit D66en hij aan een begon toen hij op bijvan de30krant grootste deel van zijn redactie stond raas in. n Schiedam, genaamsverbod jaar. De Nieuwe rubrieken en medewer7 mei 1945: Opnieuw komt de terugkeerde IJzerdraad. Meer 23-25 hun november Het Courant van jaren de Dag andere progressieve kringen bleven intrede, 1967: jonge tena Nieuws een aantal vak-krijgt kers deden daarachter. oktober 1971:beweerden Het Rotterdams katholieke Maasbode uit die centraleeen ers (journalisten congres vankansen de Partij Arbeid verbod van 20 Op toch 27 janu- kenaars weg.1Kwade tongen toen kregen bijvan eendekrant FNV. Maar hijjaar. wist Dat leverde veleDe journalistieke Parool, kopblad van Het Parool, en grotendeels in Rotterdam wordt san de illegale pers besluit in grote meerderheid Het Vrije ari 1949 worden deze verboden door al dat de eigenaren van Het Vrije waar speelsheid en creativiteit meer niet alles: niet dat het abonneeaantal hoogstandjes op en volle prijzenkasmet neveneditie De Schiedammer is mengesteld. De Maasbode was in juli chattingen in de Volk te ‘ontkoppelen’: het dagblad zal de Raad van Beroep voor de PersVolkopgeheven. bewust akkoord waren gegaan ruimte kregen. ‘Het Vrije Volk is intussen nog dramatischer was geten. Wigbolds verdienste was dat hij 1941 als een van de eerste kranten eerd. niet langer de partijkrant zijn van de zuivering vernietigd. Op 6 mei 1949 met het GSV-avontuur omdat daareindelijk vrij geworden’, was de slogedacht. zijn redactie de kans gunde scoren in Nederland door deteDuitse bezetter daald dan sociaal-democraten; de hoofdredacverschijnt een eerste ‘Nood-uitgave’ mee het doel waarnaar streefde de presentatie van de nieuwe Het roer om. Begeleid en veel tijd en energie te steken in 44: Oprichtings28 februari 1972:men Eigenaar De verboden. niet langer gekozen door het vanmoest De Telegraaf onder dedoor titel ‘De gan bijteur alleen maar sneller werd krant congres. in de Rivierahal in Diergaarde extern Phoenix’. adviseur Ook Jan Ligthart werd onderzoeksjournalistiek. Landet Vrije Volk in de Arbeiderspers stoot Het Vrijebereikt: Volk af de naamsverboden 7 mei 1945:onderwerpen Heruitgave van de een nieuw Amsterdam door naar HVV waarin de Volk Nederlandse opheffing vanCV,Het Vrije en savoorVrije Rotterdamsch Nieuwsblad Volk ontworpen.

Er en Blijdorp. Vele Rotterdammers kwalijke en internationale christelijke (vooral gereformeerde) redacteuren van Dagblad Unie (met o.a.

Algemeen 2 januari 1969: Het Vrije Volk Dordrechtsch Nieuwsblad worden mensmelting met het Rotterdams men erop af en voor de thuisblijvers werden proefkranten gemaakt, aan werden enthousiast en energiek De Rotterdammer met de kopbladen lezerspanels , voormalig chef Dagblad en NRC Handelsblad) én voor het zonder door devoorgelegd. raad van beroep waarmee al sinds 1984 was erverschijnt die zaterdag in eerst maart 1988de Nieuwsblad Invernietigd. somaangepakt.

Keerzijde van de medailNieuwe Haagsche Courant, Nieuwe de nieuwe naam.

Perscombinatie (Het Parool, De traditionele bijvermelding van ‘decommercieel werd samengewerkt. een gratis groene HVV die huis-aanmige proefkranten kreeg de titel le was datLeidsche er watCourant minderenaandacht per 12 mei het rdt in feite een Volkskrant en Trouw) ieder 50 pro12 september 1949: Heruitgave mocratisch-socialistisch dagblad’.

Tussen maart huis was bezorgd. en werd was voor Dordtsch stad en regio.

Dat heeftvormen de ze HVV een Dagblad.

Samen t Volk (in Rottercent krijgen. 1988 en maart 1991 vanbijrol De Telegraaf.

Ookvervangen in Rotterdam Hoofdredacteur Messer destijds: zijn er nog vele mooie kranten gedoor detenaam Metropool.

In andere krant uiteindelijk opgebroken, Het Rotterdammer Kwartet.met s). verkrijgen.

Eerste oplage 50.000. ,,Dat we die term hebben weggelaten maakt, met 1972: spraakmakende verhaCultuurschok werd gespeeld met de steunkleur: het ‘arbeideristische’ imago waarvan 5 april De kranten van het betekent natuurlijk geen ommezwaai 944: In al bevrijd Rotterdammer Kwartet (met De Rotlen en stunts op sport-, cultuuren of iets dergelijks.’’

De verandering werd door velen voor het ‘aloude rood’ kwam het HVV ook ver na de ontkoppeling nt het eerste leterdammer en het Dordtsch Dagblad havengebied.

Ze oogstten bewonals een cultuurschok ervaren.

Dat ‘frisse groen’. Om maar vooral te lavan de PvdA nog steeds niet was et Parool. ) komen uit als afzonderlijke editie dering, lof, roem.

Maar van roem gevoel werd versterkt toen hoofdten zien dat de krant niet meer werd bevrijd. van Trouw. alleen kan je niet leven. redacteur Krul bij Sonja Barend op gemaakt voor de socialistische geet Vrije Volk verrst in Eindhoven.

Enschede. Op 25 gen.

Nationale Rotterdamse Courant Extra editie op zondag over de

‘Dubbelbrug’ vaart in triomf door de stad 28 juli 1945: Onder de titel Nati-

wam de Voornooduitgave an Hitler werd eld

door

onale Rotterdamsche Courant verschijnt de Nieuwe Rotterdamsche Courant (NRC) die door zijn snelle aanpassingen in de oorlog aan de wensen van de bezetters een verschijnings- en titelverbod heeft gekregen. Voor de oorlog was de NRC het meest gezaghebbende dagblad van Nederland. Op deze dag start ook Het Nieuwe Dagblad, de populaire Ben Maandag landelijke uitgave van De Maasbode.

watersnoodramp

1 februari 1953: Als eerste krant ooit brengt Het Vrije Volk op zondag een extra editie uit over de watersnoodramp. In de voorgaande nacht bracht ANP om 04.22 uur op de telexen het eerste bericht over de ‘Noodtoestand in Zwijndrecht’.

De landelijke primeur komt van Barend Mensen, chef redacteur van het Dordtsch Dagblad en tevens ANPcorrespondent in Dordrecht.

tste nummer van wind vormde in februari 1989 eerst31nog de spelbreker 11 augustus 1945: Heruitgave rdam dat fout Harde is maart 1959: Laatstevoor nummer het doorgaan van een van de meest transporten van de Nieuwe Schiedamsche Cou- spectaculaire g. van De Maasbode, Dagblad voor Nerant, kopblad vanhaven Het Nieuwe derland. Een dag verschijnt de die de Rotterdamse ooit Dagheeft meegemaakt: hetlater vervoer ste nummer Het blad. nieuwe fusiekrant De Tijd-De Maasover water van de tweede Van Brienenoordbrug. terdam: Dagblad bode.

3 november 1945: Heruitgave van isch Socialisme. aan de oevers van de Oude Maas, bij De nieuwe boogbrug, een vrijwel de Nieuwe Dordtsche Courant als ele land. In Rotidentiekekopblad replicavanvan brugDagblad die (de de Spijkenisserbrug en vooral in het Het de Nieuwe krant uit tot de centrum van Rotterdam, waar de al sinds populaire 1965 deuitgave noordelijke met van De Maasbode). p 31 december boog rond middernacht arriveerde, de zuidelijke Maasoever verbond, rije Volk landelijk t 357.739 abonvolgden duizenden belangstelwas samengesteld bij het bedrijf nooit overtroffen, lenden het onalledaagse spektakel.

Grootint in Zwijndrecht. Alleen Vrije Volk zich in Spontane feesten laaiden op, cafés met een grote omweg en over het otste krant van DE TIJD-De Maasbode hielden hun deuren langer open. water was het gevaarte van bijna oemen. De ‘foute’ De doorvaart van de 300 meter lang en 40 meter hoog die koppositie 2 januari 1960:SpijkenisserEerste nummer brug enkomt van uit de van Hef,Nieuwe het absolute op zijn plaats te krijgen. Nadat het Dordtsche hoogtepunt vanalshet transport, transport op maandag 13 februari Courant kopblad van het was Nieuwe Max Blokzijl Dagblad. precisiewerk, waareen nauwkeurig vanwege het onstuimige weer was maart Executie van Max bij niet alleen stuurmanskunst maar afgelast, 16 waren de 1946: elementen donBlokzijl, de enige Nederlandse jour31 maart 1960: Laatsteeen numook wind en waterhoogten derdag 16 februari gekalmeerd. Het nalist die wegens collaboratie tijdens mer van de Nieuwe Schiedamsche cruciale rol speelden. De speling nieuwe brugdeel kon, in bedwang de Duitse bezetting ter dood is verCourant als kopblad van het Nieuwe was nietDagblad. meer dan enkele tientalgehoudenoordeeld. door vier sleepboten, Het Vrije Volk

p 5 mei 1945

gina 5

ongehinderd koers zetten naar Rotterdam. Het werd een ware triomfVervolg op van pagina 7 tocht. Langs de route de brug,

len centimeters, toen het feestelijk verlichte brugdeel op zijn drijvende opgejuich paginavan 9 de pontons Vervolg onder luid

Ward Messer

RN op de Coolsingel met befaamde lichtkrant

Nieuwsblad brengt de insteekkranten Schiedamsche Courant, Vlaardinger Dagblad en Nieuwe Brielse Courant uit.

28 november 1972: Kopblad Rotterdamsch Nieuwsblad (van de Haagsche Courant) verschijnt met de insteekkranten Vlaardings Dagblad, Schiedamsche Courant en Dordrechtsch Nieuwsblad. De laatste verdwijnt al per 1 april 1973.

9 maart 1970: De productie van

3 februari 1975: De Kwartetbla-

1 januari 1970: Rotterdamsch

Het Vrije Volk in Amsterdam wordt beëindigd. In Rotterdam worden zeven edities gedrukt en in Arnhem vier.

Krant en radiogids in één tas

den zijn volledig geïntegreerd in Trouw. De titels De Rotterdammer en Dordts Dagblad blijven bestaan als ondertitel van Trouw. De gezamenlijke oplage in 1975 is bijna 150.000.

Al op 2 oktober 1982 verdwijnen deze ondertitels. Tussen 1960 en 1975 houdt de rationalisering de perswereld in zijn greep. De oplage van Trouw is in 1985 inmiddels teruggelopen naar 123.300.

- Brienenoordbrug februari 1989 Henk Speksnijder -

4 april 1978: Rotterdamsch

toeschouwers de nummer nacht 1 oktobermidden 1970: in Eerste door de HefNRC gleed.

Sinds vangeopende de fusiekrant Handelsblad uit Rotterdam en Alge1965 (van had NRC de eerste Van Brienenmeen Handelsblad uit Amsterdam). oordbrug trouw dienst gedaan als Centrale redactie wordt voor gevestigd nieuwe oeververbinding hetin Rotterdam. snelverkeer tussen Rotterdam en Dordrecht.

Maar 1971: door IndeRotterdam grote 1 september verkeerstoename toenhet komt het eerste waarmee nummer uit van niemand rekening had gehouden, Vervolg op pagina bleek de brug snel te klein 11 en een

Nieuwsblad bestaat 100 jaar. De ‘ch’

veroorzaker vanjaar veellater, fileleed. verdwijnt een in aprilSinds 1979, begin tachtig werd daarom geuitjaren de titel. werkt aan de bouw van een tweede 23 januari 1979: NDU gaat op te in exemplaar om het verkeer beter het uitgeversconcern Elsevier. laten doorstromen. Na het invaren van de boogbrug en, een aantal 4 maart 1980: Overal in het land maanden later,Het de Vrije basculebrug, stakingen.

Volk, De ging Winde tweede Brienenoordbrug op schoterVan Courant en De Waarheid 1 mei 1990 open voor het verkeer.

Vervolg op pagina 13

Kroniek Rotterd dagblad

2 april 199

4 maart 1980: HVV als actiekrant

brengen in overleg met stakend grafisch personeel kranten uit die helemaal in het teken staan van de acties. Andere kranten waren tégen en verschijnen niet. Heftige discussies vooraf en naderhand. Journalisten zouden hun onafhankelijkheid hebben prijsgegeven. Nadien zijn er nooit meer ‘actiekranten’ door de onafhankelijke pers uitgegeven.

30 september 1983: Het Vrije

Volk start met een landelijke Weekeditie voor buiten de regio Rotterdam waarin de beste achtergrondverhalen van het dagblad staan. Het laatste nummer van deze Weekeditie komt uit op 20 december 1990.

1 maart 1984: Het Vrije Volk en het Rotterdams Nieuwsblad gaan een advertentie- en oplagefusie aan onder de naam Avondbladen Combinatie Rotterdam (ACR). Daarin heeft Het Vrije Volk (eigenaren NDU voor 50 procent en Perscombinatie 50 procent) een belang van 70 procent.

Eigenaar Sijthoff Pers van het Rotterdams Nieuwsblad heeft een belang van 30 procent in ACR. 23 april 1985: De Dordtenaar

wordt als kopblad van het Algemeen Dagblad ochtendkrant. Radio Rijnmond komt in de lucht met twaalf uur per dag uitzending.

Dagblad Scheepvaart

1 april 1969: Rotterdamsch

Nieuwsblad is, samen met de Goudsche Courant en Handels- en Transport Courant, overgenomen door Sijthoff Pers in Den Haag.

Kroniek van de Rotterdamse dagbladen (6)

30 september 1987: Einde van de gespecialiseerde Rotterdamse vakdagbladen Economisch Dagblad en Dagblad Scheepvaart . De voortzetting van deze twee vakkranten, eerst nog twee dagen per week, is Nieuwsblad Transport. Dagblad Scheepvaart is in de jaren 70 al opgegaan als bijlage in de Vervoerskrant van het Economisch Dagblad.

27 maart 1988: In een laatste

poging de krant te redden verschijnt Het Vrije Volk in een geheel nieuwe en modernere vorm. De (vanzelfsprekende) huiskleur rood wordt vervangen door groen.

het Rotterda krant). Een n dat voortkom het Rotterd startoplage v eerste twee j de NDU en procent). Pe NDU het bela Sijthoff Pers blad over.

23 novemb

verkoopt zijn (met onder blad, NRC H dams Dagbla uit Perscom Meulenhoff). moment de krant, Trouw

21 juni 199

Metro (van Metro Intern Telegraaf Ho knooppunten voer, starten de week. Vo de oplage i 125.000.

12 novemb

start met een terdam: vier enkele op de Startoplage z

21 mei 200

der Apax ve 47,5 procent

30 august

organisatie i Algemeen Da terdams Dag derneming A PCM en Weg Dagblad, Do we, Haagsch Nieuwsblad o dam verliest zijn redactio heet voortaa het Algemee terdams Dag rond de 140.

Maart 201

splitst en ve grote winst o den opgezad kranten, De gaan naar d (bezit al Het delsblad en ringsmaatsch derheidsbela

September

30 maart 1991: allerlaatste nummer Het Vrije Volk

30 maart 1991: Laatste nummer

van de titels Het Vrije Volk en het Rotterdams Nieuwsblad. De reddingspoging uit maart 1988 van Het Vrije Volk is mislukt. De krant eindigt met een oplage net onder de 50.000 en het Rotterdams Nieuwsblad enkele duizenden betalende lezers daaronder.

Vervolg op pagina 15

Rotterdam re gio gericht d Dagblad als tie van AD Ni De Telegraaf brengen dage richt op de re

Bronnen: ‘Jour 2000’ van Huu 2004), ‘Kroniek blad- en opinie (Otto Cramwinc niet vergeten.

Volk’ (Veen uitg 1991) en ‘Het K de Tweede Wer Jong (Staatstuit

pagina 14

LAATSTE NIEUWS!

MUSEUM ROTTERDAM

Havenjournalisten zijn afgemonsterd door Bram Oosterwijk Met het opschuiven van de Rotterdams haven van de stad naar het (verre) westen is óók de havenjournalistiek niet meer wat die in de naoorlogse periode decennialang is geweest. In het enige overgebleven lokale dagblad dat de Maasstad nog rijk is en ook in de reeks van gratis huis-aan-huisbladen wordt nog maar incidenteel aandacht besteed aan nieuws over de haven. En dat nieuws is er toch nog altijd! Rotterdam mag dan sinds een paar jaar wat geloste en geladen tonnen goederen betreft niet meer de allergrootste van de wereld zijn, in Europa staat onze haven nog heel stevig aan de top.

Het plaatselijke dagblad en ook die andere bladen hebben de haven om wat voor reden dan ook min of meer aan de zijlijn gezet. De krant heeft de laatste scheepvaartredacteur het is alweer een paar jaar geleden - overboord gezet en en passant is daarmee tevens de kennis over de haven mee de diepte ingegaan. Ze komt af en toe nog wel met een havenbijlage, maar die heeft niet al te veel serieuze diepgang. Een kleine honderdduizend mensen zijn vandaag de dag voor hun werk afhankelijk van de haven en die zullen er toch op gezette tijden wel over willen lezen? De constatering is dat de havenjournalistieke hoogtijdagen voorbij zijn. Het is van belang dat Radio Rijnmond en TV Rijnmond op gezette tijden nog wél over de haven reppen.

Uit beeld Weinig te lezen dus over de haven.

En voor het zíen van die haven geldt in feite datzelfde. Zeeschepen zijn uit beeld verdwenen omdat ze vrijwel alleen nog in het westelijk havengebied komen. Een uitzondering is de cruisevaart; elk jaar komen er aan de Wilhelminakade meer cruiseschepen bij. Ze trekken veel bekijks! Hóé anders was dat vanaf de bevrijding. Rotterdam telde bijna tien lokale kranten en die deden stuk voor stuk véél aan de haven. De meeste hadden een echte scheepvaartredacteur, die op de redactie hoog in de pikorde stond.

Doorgaans had hij zelfs een plaatsvervanger. Er viel veel over de haven

en de in- en uitgaande scheepvaart te schrijven. Dagelijks zelfs!

Het begon in die naoorlogse dagen met het herstel van de door de Duitsers moedwillig verwoeste haven. Kaden en kranen lagen in stukken en moesten als eerste worden herbouwd. Rederijen bouwden hun vloten weer op en wilden dat wéten ook. De scheepvaartpers was er steevast bij als er weer een nieuweling in de haven was verschenen of als er moest worden proefgevaren met een schip dat op één van de vele werven in en om Rotterdam was gebouwd. De kranten besteedden er - er was immers heel wat onderlinge concurrentie! - soms wel een pagina aan.

Eerste Stuwadoorsbedrijven namen nieuwe loodsen in gebruik; cargadoorsbedrijven betrokken nieuwe kantoren. De haven groeide snel en

- Het vrachtschip Abbedyk van de Holland-Amerika Lijn ligt afgemeerd aan een kade in Rotterdam.

Elevators lossen de lading direct in binnenvaartschepen. -

passeerde in de beginjaren ’60 New York als eerste op de wereldranglijst.

De Botlek werd aangelegd, Europoort kwam er en later de Maasvlakte. De toegang tot de Nieuwe Waterweg werd gemoderniseerd.

Scheepvaartredacteuren trokken er bij nacht en ontij op uit als er tot ver in de jaren ‘60 weer eens een schip op één van de Waterwegpieren vastzat of op het strand van Hoek van Holland dan wel Terheijde was

- Twee havensleepboten brengen het passagiersschip Willem Ruys van de Koninklijke Rotterdamsche Lloyd een drijvend dok van de Rotterdamsche Droogdok Maatschappij op Heyplaat binnen. -

gestrand. Wie weet er nog van de Faustus, die een enorm gat in de Noorderpier sloeg? Van de vastgelopen Ping An? Dit soort scheepsrampen komen gelukkig niet meer voor. Krachtige scheepsmotoren en een up-to-date begeleiding vanaf de wal zorgen er voor dat aan dat soort rampen een einde is gekomen.

Beretrots Rotterdam was beretrots op zijn haven. Jaren achtereen werd er met spanning gewacht op het moment dat het 25.000ste schip van het jaar de Waterweg op kwam varen. Een prachtig rond aantal! Mét een krans om de boeg. Kapitein en bemanning werden door de burgemeester ontvangen. De kranten stonden er bol van. En trots is de haven natuurlijk nog steeds. Het programma van de drukbezochte havendagen zijn er het bewijs van.

Rotterdam had beroemde rederijen en dito schepen. De Koninklijke Rotterdamsche Lloyd en de Holland-Amerika Lijn, Van Nievelt Goudriaan en de Havenlijn. De Wil-

lem Ruys, de Nieuw Amsterdam en de Rotterdam, die als enige van het stel in de zomer van 2008 voorgoed in haar thuishaven is ‘teruggekeerd’.

De rederijen zijn opgeheven of verkocht aan het buitenland, de schepen zijn gesloopt of gezonken.

Kyoto Vijfenvijftig jaar lang had Rotterdam de havenpersclub Kyoto. In 1956 opgericht aan boord van het Zweedse vrachtschip Kyoto, dat op z’n eerste reis was. De scheepvaartredacteuren smeedden die dag aan boord een havenpersclub, die de naam Kyoto kreeg.

Kyoto werd een begrip, maar moest dit jaar worden opgeheven omdat er vooral gepensioneerde scheepvaartredacteuren waren overgebleven en er vrijwel geen jonge leden te vinden waren. Kyoto had dan ook geen bestaansrecht meer.

De opheffing van deze bijzondere club symboliseert de ondergang van de eens zo fameuze Rotterdamse havenjournalistiek. Sic transit, gloria mundi!

Persprijs Rotterdam nu in Schielandshuis Rotterdam kent sinds een aantal jaren een eigen mediaonderscheiding: de Persprijs Rotterdam.

Deze prijs is een initiatief van de Stichting RD Persprijs, een stichting die in augustus 2005 werd opgericht toen het Rotterdams Dagblad als zelfstandige krant ophield te bestaan en deel ging uitmaken van AD Nieuwsmedia.

De redactie van het Rotterdams Dagblad had voor speciale journalistieke projecten nog een eigen spaarpotje dat nog niet helemaal op was.

Directie en hoofdredactie besloten, met instemming van de redactieraad, er een speciaal fonds mee in het leven te roepen ter stimulering van kwaliteitsjournalistiek in en over Rotterdam. De RD Persprijs, later omgedoopt in ‘Persprijs Rot-

terdam’, was geboren.

Sinds 2006 wordt elk jaar op de laatste woensdag van oktober de prijs uitgereikt, in 2011 dus voor de zesde keer. Doorgaans is de Rotterdamse Kunsthal de locatie maar in 2011 gebeurt het in het Schielandshuis, een ‘uitstapje’ ter gelegenheid van de tentoonstelling over de verdwenen kranten van Rotterdam.

Voor de winnaar van de Rotterdam-

se mediaonderscheiding ligt woensdagavond 26 oktober 2011 5000 euro klaar plus een symbolisch ereblijk in de vorm van een object van glaskunstenaar Ming Hou Chen.

Dag- en weekbladjournalisten in én buiten Rotterdam, maar ook zij die werken voor een omroep, fotografen, internetredacteuren en vormgevers kunnen in aanmerking

komen voor de Persprijs Rotterdam.

De inzendingen worden beoordeeld door een jury onder voorzitterschap van Saskia Stuiveling, president van de Algemene Rekenkamer. De Rotterdamse oud-politica wordt bijgestaan door Lida Iburg (rtv-programmamaker in ruste), Wim van Krimpen, oud-museumdirecteur (o.m. Kunsthal en Haags Gemeentemuseum), Henk Brons, directeur-generaal van de Rijksvoorlichtingsdienst en Henk Dam, oud-hoofdredacteur/directeur van de GPD. Zie ook www.rdpersprijs.nl

- De Persprijs Rotterdam -

MUSEUM ROTTERDAM

n de se (2)

Kroniek van de Rotterdamse dagbladen (3)

LAATSTE NIEUWS!

Kroniek van de Rotterdamse dagbladen (4)

Kroniek van de Rotterdamse dagbladen (5)

Van hoogbouwstop tot architectuurstad

omen. Op Bevrijk het eerste officivoorheen illegale emaakt in Amsteram eveneens veel

e nummer van de rant De Waarheid omt in Rotterdam door

sch Parool in i 1968

rste nummer van e krant Het Parool op 9 april 1947 in n editie Het Rottergt.

pnieuw komt de aasbode uit die terdam wordt saasbode was in juli de eerste kranten de Duitse bezetter

eruitgave van de l gereformeerde) met de kopbladen Courant, Nieuwe en per 12 mei het Samen vormen ze Kwartet.

1 april 1946: Eerste nummer van

De Dordtenaar als opvolger van de illegale krant De Vrije Pers. De Dordtenaar wordt kopblad van het Algemeen Dagblad.

18 oktober 1960: Eerste nummer van het Algemeen Ochtendblad - Het Vrije Volk. Alleen in de losse verkoop.

Oplage komt nimmer boven de 8000.

Na korte tijd uit de roulatie.

15 april 1946: De titel Rotter-

24 december 1965: Titel De Tijd-

damsch Nieuwsblad mag na een verbod vanwege het oorlogsverleden opnieuw uitkomen, alsmede kopblad Ben Maandag Dordrechtsch Nieuwsblad.

29 april 1946: Eerste nummer

Algemeen Dagblad dat als ochtenduitgave van het NRC-concern start.

De krant is in eerste instantie geheel gericht op de Rotterdamse regio.

Wordt geannonceerd als voortzetting van het Dagblad van Rotterdam.

De Maasbode in Nederland wordt gewijzigd in De Tijd. Alleen in Rotterdam verschijnt de krant nog onder de titel De Tijd-De Maasbode tot 1972.

De totale landelijke oplage was teruggelopen tot net onder de 60.000.

7 december 1966: Trouw en het

Rotterdammer Kwartet gaan samen op in De Christelijke Pers.

sche Courant mag weer verschijnen onder de oorspronkelijke naam Nieuwe Rotterdamsche Courant (NRC).

8 mei 1948: De Commissie voor

de Perszuivering legt De Telegraaf een naamsverbod op van 30 jaar. De Courant Nieuws van de Dag krijgt een verbod van 20 jaar. Op 27 januari 1949 worden deze verboden door de Raad van Beroep voor de Perszuivering vernietigd. Op 6 mei 1949 verschijnt een eerste ‘Nood-uitgave’ van De Telegraaf onder de titel ‘De Phoenix’. Ook de naamsverboden voor Rotterdamsch Nieuwsblad en Dordrechtsch Nieuwsblad worden door de raad van beroep vernietigd.

12 september 1949: Heruitgave

van De Telegraaf. Ook in Rotterdam te verkrijgen. Eerste oplage 50.000.

HVV ooit de grootste van Nederland

23-25 november 1967: Het

congres van de Partij van de Arbeid besluit in grote meerderheid Het Vrije Volk te ‘ontkoppelen’: het dagblad zal niet langer de partijkrant zijn van de sociaal-democraten; de hoofdredacteur niet langer gekozen door het congres.

2 januari 1969: Het Vrije Volk verschijnt voor het eerst zonder de traditionele bijvermelding van ‘democratisch-socialistisch dagblad’.

Hoofdredacteur Messer destijds: ,,Dat we die term hebben weggelaten betekent natuurlijk geen ommezwaai of iets dergelijks.’’

Kroniek van de Rotterdamse dagbladen (6)

Economisch Dagblad als opvolger van de Handels en Transport Courant.

20 september 1971: Rotter-

damsch Nieuwsblad verliest zijn zelfstandigheid en wordt kopblad van de Haagsche Courant.

HVV deed zelfs aan missverkiezingen

1 oktober 1971: Het Vrije Volk

1 juli 1946: Nationale Rotterdam-

pagina 15

staakt de landelijke verspreiding en trekt zich als regionaal dagblad terug op Rotterdam, zijn sterkste editie, en Arnhem (enige tijd). Het landelijke bouwwerk van De Arbeiderspers met 44 kleine regionale edities van Het Vrije Volk stort met donderend geraas in.

1 oktober 1971: Het Rotterdams

Parool, kopblad van Het Parool, en met neveneditie De Schiedammer is opgeheven.

28 februari 1972: Eigenaar De

Arbeiderspers stoot Het Vrije Volk af naar HVV CV, waarin de Nederlandse Dagblad Unie (met o.a. Algemeen Dagblad en NRC Handelsblad) én Perscombinatie (Het Parool, De Volkskrant en Trouw) ieder 50 procent krijgen.

5 april 1972: De kranten van het Rotterdammer Kwartet (met De Rotterdammer en het Dordtsch Dagblad ) komen uit als afzonderlijke editie van Trouw.

Toen wethouder Hans Mentink in 1977 de nieuwe Shelltoren aan het Hofplein afdeed als de ‘laatste erectie’ Extra van het rdamse Courant editiegrootkapitaal op zondag over dein Rotterdam, had dat voor de stad grote gevolgen. In de eerste plaats luidde zijnwatersnoodramp afwijzing een rigoureuze hoogbouwstop in: multinationals konden in Rotterdam Ward Messer nder de titel Natiniet meer ongebreideld hoge kantoren bouwen. Bovendien richtte Mentink zich op het ‘gezelliger’ che Courant ver1 februari 1953: Als onder eerste krant maken van de binnenstad, meer door de bouw van kleinschalige wooncomplexen, zoals de e Rotterdamsche 1 kubuswoningen april 1969: Rotterdamsch ooit brengt Het Vrije Volk op zonwoningen aan het Haagseveer, de vermaarde en het door puntdaken gekenmerkte e door zijn snelle Nieuwsblad is, samen met de Gouddag een extra editie uit over de waRN op de Coolsingel met beaan het Pompenburg. de oorlog aan‘kabouterdorp’ de sche Courant en Handels- en Transtersnoodramp. In de voorgaande faamde lichtkrant

ezetters een verport Courant, overgenomen door nacht bracht ANP om 04.22 uur op we torens, kantoorgebouwen én ten weg trokken uit indeDen stad, moest in het het centrum was over 28 november 1972: Kopblad lverbod heeft Woningbouw geSijthoff Pers Haag. de telexen eerste bericht Rotterdamsch Nieuwsblad (van de orlog was de NRC in Zwijndrecht’. woontorens of soms een combinatie Rotterdam alle zeilen bijzetten om een breuk demet‘Noodtoestand de richtlijnen van Haagsche Courant)profileerde verschijnt met ebbende dagblad 1 januari Rotterdamsch De landelijke primeur komt van Bavan beide.

Rotterdam in het centrum grote 1970: bedrijven aan het naoorlogse Basisplan, dat voorde insteekkranten Vlaardings deze dag start ook Nieuwsblad brengt de insteekkranten rend Mensen, chef redacteur van het zich met een skyline, die in het vlak-Dagzich te binden. Het nog vrijwel onschreef dat de Rotterdamse binnenblad, Schiedamsche Courant en lad, de populaire Schiedamsche Courant, Vlaardinger Dordtsch Dagblad en tevens ANPke Nederland al snel spectaculaire bebouwde Weena bleek uitstekend stad vooral was bedoeld om in te Dordrechtsch Nieuwsblad. De laatste an De Maasbode.

Dagblad en Nieuwe Brielse Courant correspondent in Dordrecht. proporties aannam de 1973. stad het geschikt om hoofdkantoren te vestiwerken en uit te gaan. Wonen deden verdwijnt al peren 1 april uit. trotse predikaat ‘architectuurstad’ gen van ondernemingen die anders de Rotterdammers de Laatste nieuwenummer 945: Heruitgave 31 maart in1959: de stad wel rug konden toe- van opleverde. wijken aan van de De randen van Dagblad de stad.voor Ne3 februari 1975: De Kwartetblahiedamsche Cou9 eens maartde1970: De productie Maasbode, den zijn volledig geïntegreerd in Het Nieuwe DagEen gedachtegang dag later verschijnt de keren. Het Vrije Volk in Amsterdam wordt Het inzichtderland. dat die titels De onverwachRotterdammer en beëindigd.

In Rotterdam worden nieuwe fusiekrant De Tijd-De MaasHet leekTrouw. of deDe stad deze Zo beleefde Rotterdam in de jaren een desolate binnenstad opleverde, Dordts Dagblad blijven bestaan zeven edities gedrukt en in Arnhem bode. te aandacht opvatte als stimulans om als tachtig de eerste hoogbouwgolf. won in de jaren zeventig steeds meer 5: Heruitgave van ondertitel van Trouw. De gezamenvier. op de ingeslagen weg voort te gaan.

Nationale Nederlanden bouwde terrein. Nieuwe woningen en meer sche Courant als lijke oplage in 1975 is bijna 150.000.

Onder Aldeopnoemer ‘Het zijn hoofdkantoor Delftse Poort aan moesten de binnenstad euwe Dagbladinwoners (de 2 oktober 1982Nieuwe verdwijnen Rotterdam’ het centrum uit- en het Weena, met een hoogte van 151 verlevendigen, een uitgangspunt dat an De Maasbode). deze kreeg ondertitels.

Tussen 1960 breiding1975 naar houdt de Kopdevan Zuid, het de meter jarenlang het hoogste kannog steeds in ere wordt gehouden. rationalisering perswereld zijn greep. De oplage havengebied op dein Wilhelminapier toorgebouwKrant vanen Nederland. Ook radiovan Trouw is in 1985 dat door het wegtrekken vaninmiddels de be- telangs de Coolsingel Ponskaart gids in verrezen wolruggelopen naar 123.300. drijvigheid lag te wachten op nieukenkrabbers,éénniet tas zozeer met een

4 maart 1980: HVV als actiekrant

brengen in overleg met stakend grafisch personeel kranten uit die helemaal in het teken staan van de acties. Andere kranten waren tégen en verschijnen niet. Heftige discussies vooraf en naderhand. Journalisten zouden hun onafhankelijkheid hebben prijsgegeven. Nadien zijn er nooit meer ‘actiekranten’ door de onafhankelijke pers uitgegeven.

30 september 1983: Het Vrije

Volk start met een landelijke Weekeditie voor buiten de regio Rotterdam waarin de beste achtergrondverhalen van het dagblad staan. Het laatste nummer van deze Weekeditie komt uit op 20 december 1990.

1 maart 1984: Het Vrije Volk en het Rotterdams Nieuwsblad gaan een advertentie- en oplagefusie aan onder de naam Avondbladen Combinatie Rotterdam (ACR). Daarin heeft Het Vrije Volk (eigenaren NDU voor 50 procent en Perscombinatie 50 procent) een belang van 70 procent.

Eigenaar Sijthoff Pers van het Rotterdams Nieuwsblad heeft een belang van 30 procent in ACR. 23 april 1985: De Dordtenaar

wordt als kopblad van het Algemeen Dagblad ochtendkrant. Radio Rijnmond komt in de lucht met twaalf uur per dag uitzending.

Nuanceringen De richting die in de jaren tachtig en negentig is ingeslagen, geldt nog Dagblad Scheepvaart steeds, al zijn nuanceringen hier en daar noodzakelijk.

Nog steeds 30 september 1987: Einde van de gespecialiseerde Rotterdamse vakmoeten er meer mensen in de bindagbladen Dagblad en nenstad komenEconomisch wonen. WoontoDagblad Scheepvaart . Deook voortzetrens zijn volop gebouwd, op ting van deze twee vakkranten, eerst het Wijnhaveneiland, waar de Red nog twee dagen per week, is NieuwsApple blad vanTransport.

KCAP Dagblad een opvallende Scheepvaart verschijning is.

De Kop van Zuidals is in de jaren 70 al opgegaan is nogbijlage steedsinniet af, al telt devan pierhet de Vervoerskrant Economisch Dagblad.woontorens inmiddels twee nieuwe Montevideo (Mecanoo) en New 27 (Alvaro maart Siza) 1988: enIn staat een laatste Orleans het poging de krant te redden verschijnt hoogste kantoorgebouw nu aan het Het Vrije Volk in een geheel nieuwe Wilhelminaplein: de De Maastoren, en modernere vorm. (vanzelfspreontworpen door Dam en Partners. kende) huiskleur rood wordt vervan-

Kroniek van de Rotterdamse dagbladen (7) 2 april 1991: Eerste nummer van het Rotterdams Dagblad (middagkrant). Een nieuw regionaal dagblad dat voortkomt uit Het Vrije Volk en het Rotterdams Nieuwsblad. De startoplage van 112.000 groeit in de eerste twee jaar. Eigenaren zijn eerst de NDU en Sijthoff Pers (ieder 50 procent). Per 1 januari 1994 neemt NDU het belang van 50 procent van Sijthoff Pers in het Rotterdams Dagblad over.

23 november 1995: Reed Elsevier verkoopt zijn dagbladendivisie NDU (met onder meer Algemeen Dagblad, NRC Handelsblad en Rotterdams Dagblad) aan PCM (ontstaan uit Perscombinatie en boekengroep Meulenhoff). In PCM zitten op dat moment de dagbladen De Volkskrant, Trouw en Het Parool.

21 juni 1999: De gratis dagbladen

Metro (van het Zweedse concern Metro International) en Sp!ts (De Telegraaf Holding), verkrijgbaar bij knooppunten in het openbaar vervoer, starten op alle werkdagen van de week. Volgens Metro bedraagt de oplage in de regio Rotterdam 125.000.

12 november 2002: De Telegraaf

start met een speciale editie in Rotterdam: vier dagen per week met enkele op de regio gerichte pagina’s.

Startoplage zou 35.000 zijn geweest.

21 mei 2004: De Britse investeerder Apax verwerft een belang van 47,5 procent in PCM.

30 augustus 2005: Grote re-

organisatie in de randstad bij het Algemeen Dagblad en o.m. het Rotterdams Dagblad. In de nieuwe onderneming AD Nieuwsmedia (van PCM en Wegener) gaan Rotterdams Dagblad, Dordtenaar, Rijn en Gouwe, Haagsche Courant en Utrechts Nieuwsblad op in het AD. In Rotterdam verliest het Rotterdams Dagblad zijn redactionele zelfstandigheid en heet voortaan, gecombineerd met het Algemeen Dagblad, AD Rotterdams Dagblad. De startoplage is rond de 140.000.

Maart 2010: PCM wordt opgesplitst en verkocht. Apax pakt een grote winst op het met grote schulden opgezadelde concern. De ADkranten, De Volkskrant en Trouw gaan naar de Belgische Persgroep (bezit al Het Parool). In NRC Handelsblad en nrcnext krijgt investeringsmaatschappij Egeria een meerderheidsbelang.

gen door groen.

In de gemeentelijke Architectuurnota van 2010 wordt erop gehamerd dat vooral de context waarin de hoogbouw komt te staan van belang is en dat er op de begane grond, in de ‘plinten’, veel meer te beleven moet zijn. Bij nieuwe bouwplanAl een paar jaar later was het weer DE TIJD-De Maasbode maart 1991:Centraal allerlaatste nen, zoals30Rotterdam en we impulsen. hoogte die Amerikanen doorgaans snel gedaan met de hoogbouw4 aprilStedenbouwkundige 1978: Rotterdamsch nummer Het Vrije Volk de overdekte markt op de BinnenRiek Bakker presenteerde een aan het gebouwtype verbinden, stop. Juist2 hoogbouw bleek eennummer Nieuwsblad bestaat 100 jaar.plan De ‘ch’ januari 1960: Eerste kantoormaar voor1 oktober Nederlandse uitgelezen komt manieruitomvanop Nieuwe een klein eenen jaarwoonwijk, later, in aprildie 1979, rotte draait alles om de beleving.

1970:begrippen Eerste nummer voor eenverdwijnt Dordtsche 30 maart 1991: Laatste nummer vooral bestond uit op de smalle pier toch van van respectabele omvang.

De oppervlak veel nieuwe binnenstaduit de titel. de fusiekrant NRC Handelsblad Courant als kopblad van het Nieuwe lokzijl van de titels Het Vrije Volk en het Het gaat allang niet meer om de (van NRC uit Rotterdam en Alge- geconcentreerde hoogbouw. toren bovenop de Beurs, een ontbewoners teDagblad. huisvesten. Studies als Rotterdams Nieuwsblad.

De geredExecutie van Max 23 januari 1979: NDU gaat op in meen Handelsblad uit Amsterdam). bouwen alleen, maar veel meer omHet werp van Rob van Erk, wees uit dat de ‘ponskaart’, een hoge woontoren dingspoging uit maart 1988 van Nederlandse jourhet uitgeversconcern Elsevier.

31 maart 1960: Laatste redactie het gevoel datiszemislukt. teweeg brengen.

‘Manhattan aan de hoogbouwCentrale helemaal niet wordt lelijk,gevestigd maar in De uitdrukking aan het Weena ontworpen door ar- numVrije Volk De krant eindigt ollaboratie tijdens mer van de Nieuwe Schiedamsche Rotterdam. met een oplage net onder de 50.000 Daar moet Rotterdam nog het een Maas’ was geboren.

Internationaal ook een opvallende blikvanger kon chitect Henk Klunder, wezen in die 4 maart 1980: Overal in het land g ter dood is verCourant als kopblad van het Nieuwe en het Rotterdams Nieuwsblad enen ander leren, hoezeer de crisistijd vermaarde architecten als Renzo zijn. richting. Dagblad. stakingen. Het Vrije Volk, De Win1 september 1971: In Rotterdam kele duizenden betalende lezers ook tegenwerkt.

Architectuurstad Piano en Norman Foster tekenden Een andere reden om hoogbouw schoter Courant en De Waarheid komt het eerste nummer uit van het ben jedaaronder. snel, keihard werken is nodig ontwerpen voor gebouwen, hoewel Architectuurstad niet meer te veroordelen was econoagina 7 misch: naarmate Vervolg op pagina 9 Vervolg op pagina 11 Vervolg op pagina 13 Vervolg om het te blijven.op pagina 15 de resultaten soms wat tegenvielen.

Door de gehele stad verrezen nieude havenactivitei-

September 2011: In het gebied

Rotterdam resteert nog één op de regio gericht dagblad: AD Rotterdams Dagblad als ochtend- en middageditie van AD Nieuwsmedia.

De Telegraaf en de gratis krant Metro brengen dagelijks enkele pagina’s gericht op de regio Rotterdam.

Bronnen: ‘Journalistiek in Nederland 18502000’ van Huub Wijfjes (Boom Amsterdam 2004), ‘Kroniek van de Nederlandse dagblad- en opiniepers’ van Jan van de Plasse (Otto Cramwinckel Amsterdam 2005), ‘.. en niet vergeten. Herinneringen aan Het Vrije Volk’ (Veen uitgevers Amsterdam/Antwerpen 1991) en ‘Het Koninkrijk der Nederlanden in de Tweede Wereldoorlog’, deel 12 van L. de Jong (Staatstuitgeverij SDU Den Haag).

pagina 16

LAATSTE NIEUWS!

MUSEUM ROTTERDAM

Evenveel liefde voor cultuur als voor heipalen door Leo Pronk Op 29 maart 1989 valt bij alle medewerkers van de Avondbladen Combinatie Rotterdam c.v. en Het Vrije Volk c.v. een brief in de bus van directie en hoofdredactie. De boodschap is niet vrolijk, een jaar na de introductie van het nieuwe Vrije Volk. Na Jan Ligthart was het nu de beurt aan bestuursadviseur drs. Co de Koning om het Rotterdamse krantenbedrijf uit z’n benarde positie te helpen. De Koning ziet van de twaalf mogelijke opties er nog maar twee die de moeite van het onderzoeken waard zijn: of de titels versmelten tot één krant, of één titel wordt ochtendblad en de andere blijft avondkrant. Een ding is duidelijk: voor twee avondkranten in de regio Rotterdam is binnenkort geen geld en dus geen plaats meer.

Op dat moment koesteren sommigen nog de hoop dat optie 2 een haalbare kaart is: het Rotterdams Nieuwsblad naar de ochtend en Het Vrije Volk in de avond. Maar wie hebben er nu belang bij de komst van een Rotterdamse ochtendkrant die abonnees zou kunnen terugsnoepen van het Algemeen Dagblad? In elk geval niet de (mede-) eigenaar van Het Vrije Volk, de Nederlandse Dagbladunie, die ook het AD uitgeeft. Die wil uiteraard geen meeëters op de Rotterdamse ochtendbladenmarkt.

Er is geen ontkomen meer aan: Rotterdam zal binnen afzienbare tijd een one paper city zijn. HVV-hoofdredacteur Gerard Krul realiseert zich dat ook. Als de vernieuwing van zijn krant niet voldoende aanslaat bij de lezers, als het niet meer lukt ‘zo lang mogelijk en zo goed mogelijk een progressief, dus niet links, dus wel Rotterdams dagblad toen doen uitgeven’, sluit hij een fusie met het RN ook niet uit, laat hij op 9 maart 1989 in een bevlogen notitie weten.

Wat hij wel uitsluit is het simpel sluiten van zijn tent en de abonnees overhevelen naar het RN, een optie die hij in kringen van RN-uitgever Sijthoff beluistert.

Landjepik Krul: ,,Is er een fusie denkbaar die de divergerende belangen verzoent?

Eén slechts. De samenwerking die Het Nieuwe Rotterdam een Nieuwe Rotterdamse Krant gaat brengen. Waarbij de prinsen en de krullenjongens hun energie niet verspillen aan een spelletje landjepik, maar de energie bundelen om tot één grotere en betere krant te komen voor een grotere en betere lezersmarkt in de Rijnmond.’’ Ter verduidelijking: Kruls RN-collegahoofdredacteur heette Jan Prins.

En hij filosofeert verder: ,,Er komt een nieuwe krant, met een nieuwe naam, met een nieuwe ploeg mensen, voor een nieuwe stad. Rotterdam 1990 is een mooie aanleiding voor zo’n cadeautje aan de stad.

Die krant herbergt het beste van wat was, schudt zich dat doende de oude luizen uit de versleten pels en stelt zich tot doel Rijnmond te gaan

veroveren door in 1995 een betaalde oplage te hebben gerealiseerd van 140.000 abonnees. Die krant is een Rotterdamse krant. Hij is dus degelijk. Hij is dus onafhankelijk. Hij is dus niet zeurderig. Hij houdt van hoofdlijnen in het nieuws en van details in de menselijke sferen. Hij houdt van vrouwen. Hij haat blasé, walgt van zelfgenoegzaamheid; hij houdt evenveel van cultuur als van heipalen, hij vindt dat mensen zelfstandig moeten zijn, moeten werken voor hun brood, totdat ze dat niet meer kunnen. Die krant noodt tot zelf kiezen, zelf verantwoordelijkheid nemen. Die krant knipoogt af en toe, zonder geloofwaardigheid te verliezen. Hij is een tikkie chique, maar wel sjiek tot op kontzakhoogte…Onder zo’n project zet ik mijn schouders.’’

Schiphol Veertien maanden later, op 17 mei 1990, kom ik terug van een privéreis in de VS en krijg op Schiphol van Gerard Krul het dringende verzoek niet gelijk naar huis te gaan maar eerst langs te komen op de krant. De boodschap daar is hard en duidelijk: HVV en RN gaan fuseren, er is geen plaats in de herberg voor het leidende duo Krul en Laan die dat ook niet willen omdat ze er geen heil in zien. Bovendien gaan ze samen een nieuw krantenavontuur beginnen via krantenmagnaat Robert Maxwell die hen in een gesprek van 24 minuten in Londen een contract heeft aangeboden. Het komt erop neer dat ze een jaar de tijd (en het geld) krijgen om te onderzoeken of er een markt is voor een ‘center-left’ dagblad op tabloidformaat geconcentreerd op de Randstad c.q. Rotterdam.

Omdat dit nieuws op straat dreigt te komen moet snel besloten worden of Pronk met de collega’s Maas en Eckhardt de redactionele leiding van Het Vrije Volk willen overnemen en daarmee in wezen het fusieproces namens HVV te leiden. Bedenktijd is er nauwelijks want het ligt in de lijn der verwachtingen dat Krul en Laan de volgende dag hun portefeuille ter beschikking stellen in de Raad van Commissarissen van Het

- Zaterdag 30 maart 1991, nummer 13445: de laatste. -

Vrije Volk. Hetgeen ook gebeurt op vrijdag 18 mei 1990.

De mededelingen van Krul en Laan slaan in de Raad in als een bom.

President-commissaris André van der Louw treedt per onmiddellijke ingang af, commissaris Voors is een dag ervoor al vertrokken, werknemerscommissaris Simons is op vakantie. De drie resterende commissarissen Damen, Van Ginkel (beiden Perscombinatie) en Van de Velde (NDU) besluiten Laan en Krul ontslag te verlenen per 1 augustus 1990 met dien verstande dat ze al vanaf 1 juni zullen ‘defungeren’. Het trio Pronk-Maas-Eckhardt kan haast niet anders dan per (vrijwel) direct het stokje overnemen.

Een krankzinnig boeiende maar ook slopende periode van tien maanden volgt waarin met de collega’s van het Rotterdams Nieuwsblad, onder lei-

ding van hoofdredacteur Jan Prins, een nieuwe krant wordt ontworpen waarbij adviseur Co de Koning wederom een begeleidende rol krijgt te vervullen. Gerard Krul krijgt min of meer zijn zin: er komt een nieuwe Rotterdamse krant die niet de naam van het Rotterdams Nieuwsblad zal dragen. Maar veel scheelt het niet, qua titel althans. Inhoudelijk krijgt de krant de beste elementen van zowel HVV als het RN. Tranen Op zaterdag 30 maart 1991 verschijnen Het Vrije Volk en het Rotterdams Nieuwsblad voor de allerlaatste maal. Er vloeien tranen, zowel in de kolommen als op de redactieburelen, maar niet al te veel en al te lang, want er is geen tijd. Direct na het paasweekeinde, op dinsdag 2 april, moet de nieuwe krant van de

persen rollen. Vooruit met de geit; weg met de achteruitkijkspiegels.

Lezers van beide kranten blijken zich over het algemeen goed in het nieuwe dagblad te kunnen vinden (‘Sprekend RN’, zegt de een; ‘typisch HVV’ de ander). De gevreesde exodus van lezers blijft uit; er is weer hoop.

Gerard Kruls droom over de abonneestand op 1 januari 1995 komt weliswaar niet helemaal uit, maar de teller blijft er niet ver vandaan steken. Die nieuwe Rotterdamse krant, samengesteld uit twee oude dagbladen en grotendeels bemand door mensen van die twee redacties, heeft het 12,5 jaar lang niet slecht gedaan. Misschien wel omdat het een degelijke, onafhankelijke, niet zeurderige, vrouwvriendelijke krant was, met evenveel liefde voor cultuur als voor heipalen.

Colofon Laatste Nieuws! is een uitgave ter gelegenheid van de gelijknamige tentoonstelling in het Schielandshuis in Rotterdam. De tentoonstelling is een gezamenlijk project van het Nederlands Persmuseum en Museum Rotterdam. Deze krant is financieel mede mogelijk gemaakt door de Stichting Democratie en Media en de Stichting Personeelsfonds Rotterdams Dagblad (v.h.

Het Vrije Volk). Met dank aan de AD-redactie voor haar medewerking.

Vormgeving: Ron Baas

Hoofdredactie: Geert-Jan Laan, Leo Pronk Fotoredactie/verwerving: Hans Grootenhuijs Kroniek: Hans Roodenburg

Foto’s, tekeningen: Hans de Bakker, Ben Blumers, Theo Gootjes, Hans Grootenhuijs, Niels van der Hoeven, Tom Janssen, Peter Molkenboer, Tieleman van Rijnberk, Henk Speksnijder

Teksten: Jan Booister, Hans Coolegem, Anton Heuff, Frans Jozef van der Heijden, Bep van Houdt, David van der Houwen, Geert-Jan Laan, Ben Maandag, Hans Maas, Emilie van der Maas, Bram Oosterwijk, Peter Ouwerkerk, Leo Pronk, Wim de Regt, Hans Roodenburg, Henk Schaaf, Wim Smit, Aad Wagenaar, Fred Wallast