Zdrowy jak japonskie dziecko.indd 2
2017-01-25 09:41:09
Naomi Moriyama William Doyle
Zdrowy o k c e i z d e i k s Ĺ„ jak japo
Zdrowy jak japonskie dziecko.indd 3
2017-01-25 09:41:09
Tytuł oryginału: Secrets of The World’s Healthiest Children Przekład: Katarzyna Mojkowska Projekt okładki: Paweł Panczakiewicz/PANCZAKIEWICZ ART.DESIGN Redaktor prowadzący: Bożena Zasieczna Redakcja techniczna: Karolina Bendykowska Korekta: Dorota Wojciechowska-Ring
Na okładce wykorzystano ilustracje © Knysh Ksenya/shutterstock
© 2016 by Naomi Moriyama and William Doyle © for the Polish edition by MUZA SA, Warszawa 2017
Wszelkie prawa zastrzeżone. Żadna część niniejszej publikacji nie może być reprodukowana, przechowywana jako źródło danych i przekazywana w jakiejkolwiek formie zapisu bez pisemnej zgody posiadacza praw.
ISBN 978-83-287-0398-8
MUZA SA Wydanie I Warszawa 2017
Zdrowy jak japonskie dziecko.indd 4
2017-01-25 09:41:09
Naszym rodzicom: Chizuko, Shigeo, Marilou i Williamowi oraz naszemu synowi Brendanowi
Zdrowy jak japonskie dziecko.indd 5
2017-01-25 09:41:09
Zdrowy jak japonskie dziecko.indd 6
2017-01-25 09:41:09
Spis treści Ważna informacja dla czytelników . . . . . . . . . . . . . . . . . 9 WPROWADZENIE Japońskie dzieci wygrywają Światowe Igrzyska w Zdrowiu . . . . . . . . . . . . . . . . . 11 CZĘŚĆ PIERWSZA W jaki sposób moglibyśmy rozwiązać światowy problem? . . . . . . . . . . . . . . . . . 19 1. Globalna wojna o zdrowie dzieci . . . . . . . . . . . . . 21 2. Dlaczego japońskie dzieci są najzdrowsze na świecie? . . . . . . . . . . . . . . . . . 34 CZĘŚĆ DRUGA Siedem sekretów pielęgnacji zdrowia twojego dziecka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 47 Sekret 1 Ulepsz posiłki twojej rodziny tak, by zwiększyć ilość składników odżywczych . . . . . 49 Sekret 2 Celebruj radość z jedzenia i elastycznej powściągliwości . . . . . . . . . . . . . 78
Zdrowy jak japonskie dziecko.indd 7
2017-01-25 09:41:09
Sekret 3 Inspiruj dziecko, by czerpało przyjemność z jedzenia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 94 Sekret 4 Zmień równowagę na rodzinnym talerzu – za pomocą porcji w stylu japońskim . . . . . 111 Sekret 5 Inspiruj dziecko do codziennego cieszenia się aktywnością fizyczną . . . . . . . . 121 Sekret 6 Pielęgnuj spójny, rodzinny styl życia . . . . . . 137 Sekret 7 Bądź dla swojego dziecka autorytetem w kwestii stylu życia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 157 CZĘŚĆ TRZECIA Japońskie inspiracje rodzinnych posiłków . . . . . . . . . 1. Typowy japoński posiłek . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2. Wybór najzdrowszych składników . . . . . . . . . . 3. Odkrywanie japońskich produktów . . . . . . . . . 4. Rodzinne przepisy w japońskim stylu . . . . . . . . 5. Inspiracje, jak jeść zdrowo . . . . . . . . . . . . . . . . .
173 175 180 187 209 285
Aneks I
Zdaniem ekspertów: pierwsze lata życia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 289 Aneks II Zdaniem ekspertów: bądźcie wzorem dla swojego dziecka . . . . . . 292 Aneks III Zalecenia dotyczące karmienia niemowląt i małych dzieci . . . . . . . . . . . . . . 295 O autorach . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 299 Podziękowania . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 301
Zdrowy jak japonskie dziecko.indd 8
2017-01-25 09:41:09
Ważna informacja dla czytelników Ta publikacja ma na celu dostarczenie pomocnych i bogatych w informacje materiałów na poruszane w niej tematy. Jest upowszechniana z zastrzeżeniem, że autorzy oraz wydawca nie są profesjonalistami z zakresu świadczenia usług medycznych, zdrowotnych czy jakichkolwiek innych proponowanych w tej książce. Czytelnik, zanim zdecyduje się zastosować porady zawarte w tej książce lub wyciągnąć z niej wnioski dla siebie, powinien skonsultować się ze swoim lekarzem prowadzącym. W tej książce zawarto opinie reprezentatywnej grupy ekspertów, jednak każde dziecko jest inne, rodziny różnią się między sobą, a problemy zdrowotne twojego dziecka zawsze powinny być rozwiązywane w porozumieniu z w pełni wykwalifikowanym specjalistą, takim jak lekarz, zarejestrowany dietetyk oraz/lub psychiatra. Ta książka w żaden sposób nie zastąpi profesjonalnych porad lekarskich, diagnozy lub leczenia. Nigdy nie lekceważ zaleceń specjalistów ani nie ociągaj się z ich zastosowaniem z powodu czegoś, co przeczytałeś w tej książce. Autor
Zdrowy jak japonskie dziecko.indd 9
2017-01-25 09:41:09
10
Zdrowy jak japońskie dziecko
i wydawca w sposób szczególny nie biorą na siebie odpowiedzialności za wszelkie zobowiązania, urazy, straty czy ryzyko, które pojawiły się w bezpośrednim lub pośrednim następstwie korzystania z jakichkolwiek treści zawartych w niniejszej książce.
Zdrowy jak japonskie dziecko.indd 10
2017-01-25 09:41:09
WPROWADZENIE
Japońskie dzieci wygrywają Światowe Igrzyska w Zdrowiu Daleka, daleka kraina, mówią, że to raj, Lecz gdy ktoś pragnie tam dojść, jeden dzień mu daj wiersz japoński
Na łańcuchu skalistych wysepek Pacyfiku dzieje się coś wspaniałego. Dziesiątki milionów dzieci wygrywają Światowe Igrzyska w Zdrowiu. Mają także trochę zmieniających życie wiadomości dla całej reszty świata. W grudniu 2012 roku międzynarodowy zespół badaczy wspierany przez fundację Billa i Melindy Gatesów opublikował w prestiżowym czasopiśmie medycznym „Lancet” wyniki ogromnego, zakrojonego na światową skalę badania. Nadano mu tytuł: Badanie światowego zagrożenia chorobami, lecz równie dobrze można by je nazwać Światowymi Igrzyskami
Zdrowy jak japonskie dziecko.indd 11
2017-01-25 09:41:09
12
Zdrowy jak japońskie dziecko
w Zdrowiu, ponieważ stanowi ono najbardziej szczegółową, jakiej się kiedykolwiek podjęto, analizę zdrowia oraz przewidywanej długości zdrowego życia na świecie, kraj po kraju. Naukowcy uszeregowali mieszkańców 187 państw pod względem przewidywanej długości zdrowego życia, zwanej HALE, która jest syntezą zdrowia, śmiertelności, chorób, czynników ryzyka oraz innych mających wpływ na zdrowie wskaźników, jakie dziś występują, a wszystko w formie rankingu powstałego w konkretnym momencie. Jak mówi Haidong Wang, adiunkt na Wydziale Zdrowia Światowego Uniwersytetu w Waszyngtonie biorący udział w Światowym Badaniu Zagrożenia Chorobami, „HALE to oczekiwana średnia liczba lat, które urodzone dziś w konkretnym kraju dziecko przeżyje w «pełnym zdrowiu», przy założeniu, że podlega aktualnie obserwowanej specyfice śmiertelności i patologii chorób na przestrzeni życia, bez uwzględnienia lat, które przeżyje w zdrowiu niepełnym z powodu choroby, hospitalizacji oraz/lub urazów”. Pośród globalnej epidemii otyłości, która dotyka milionów dzieci na całej planecie, niszcząc ich zdrowie, skracając im życie i stanowiąc zarzewie ich przyszłych cierpień, studium opublikowane w „Lancecie” odkryło światło dające nadzieję. Badanie wykazało bowiem, że krajem o najwyższej na świecie przewidywanej długości zdrowego życia zarówno mężczyzn, jak i kobiet jest Japonia. Pokonuje swojego największego konkurenta o pełne dwa lata. Według tego badania dzieci urodzone w dzisiejszej Japonii czeka dłuższe życie w zdrowiu niż inne dzieci urodzone w dowolnym kraju na ziemi – będą się cieszyć życiem zarówno dłuższym, jak i zdrowszym.
Zdrowy jak japonskie dziecko.indd 12
2017-01-25 09:41:09
Japońskie dzieci wygrywają Światowe Igrzyska w Zdrowiu
13
Jak poradziła sobie Wielka Brytania? Nie znalazła się nawet w pierwszej dwudziestce. Pojawiła się na miejscu dwudziestym trzecim, tuż przed Chile i Portugalią. Oto wyniki Światowych Igrzysk w Zdrowiu i Długowieczności.
Najwyższa średnia długość życia, mężczyźni i kobiety Państwo
Miejsce w światowym rankingu
Japonia Singapur Hiszpania Szwajcaria Andora Korea Południowa Włochy Australia Izrael Szwecja Kanada Tajwan Francja Nowa Zelandia Austria Holandia Niemcy Kostaryka Irlandia Cypr Malta Grecja Wielka Brytania Chile Portugalia
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25
Zdrowy jak japonskie dziecko.indd 13
2017-01-25 09:41:09
14
Zdrowy jak japońskie dziecko
Poniżej dolna część listy, w której pojawiły się następujące państwa: Państwo Stany Zjednoczone Chiny Kuwejt Zjednoczone Emiraty Arabskie Arabia Saudyjska Korea Północna Indonezja Rosja Egipt Pakistan Indie Somalia Afryka Południowa Afganistan Haiti
Miejsce w światowym rankingu 32 34 51 59 60 92 104 112 120 132 134 175 159 176 187 (ostatnie miejsce)
Źródło: „Średnia długość życia w zdrowiu [HALE] dla 187 państw, 1990– –2010: Przegląd systematyczny przeprowadzony pod kątem Globalnego Badania Obciążenia Chorobami”, „Lancet”, 15 grudnia 2012–4 stycznia 2013. HALE to jednorazowy ranking oczekiwanej średniej długości życia dziecka urodzonego dziś, oparty na bieżących danych z zakresu zdrowia i śmiertelności.
Dokumentację konieczną do powstania tej książki przygotowaliśmy i sporządziliśmy wspólnie, William i Naomi Moriyama Doyle, lecz narratorką będzie Naomi.
Zdrowy jak japonskie dziecko.indd 14
2017-01-25 09:41:09
Japońskie dzieci wygrywają Światowe Igrzyska w Zdrowiu
15
ZDROWY STYL ŻYCIA JAPOŃCZYKÓW To książka o tym, jak Japończycy w sposób czasem przypadkowy odkryli naturalny i wspólny dla całego narodu wzorzec żywienia, aktywności i myślenia, który pomaga żyjącym tam dzieciom i dorosłym osiągnąć najwyższe miejsce na świecie w rankingach długiego życia w zdrowiu, oraz uderzająco lepsze wyniki w porównaniu z mieszkańcami innych rozwiniętych państw. Szukaliśmy odpowiedzi na pytanie, dlaczego dzieci japońskie czeka najdłuższe i najzdrowsze życie – i analizujemy potencjalne wnioski, jakie mogą wyciągnąć rodzice z całego świata, by pomóc własnym dzieciom żyć długo i zdrowo. Wierzę, że to, czego można nauczyć się z japońskiego sposobu życia, może wykorzystać dla własnej rodziny każdy rodzic, niezależnie od miejsca zamieszkania. W tej książce pragnę pokazać, dlaczego japońskie dzieci są najzdrowsze na ziemi i czego od Japończyków mogłaby się nauczyć reszta świata. Japońskie dzieci niewątpliwie mierzą się z podobnymi wyzwaniami jak większość maluchów we wszystkich rozwiniętych państwach na świecie: zbyt długi czas spędzany przed ekranami, nieregularne pory posiłków, niezdrowe „gotowe” jedzenie i fast foody, szkoła, w której pobyt przynosi skutki odwrotne od zamierzonych, stres społeczny, a także mniej czasu na swobodną zabawę, relaks, czytanie dla przyjemności czy poznawanie przyrody. To nie jest książka, w której znajdziecie przeświadczenie, że japońskie jedzenie czy metody wychowawcze są z natury lepsze od tych, które ma każdy inny naród. Chociaż w wielu aspektach bardzo zdrowe, nawyki
Zdrowy jak japonskie dziecko.indd 15
2017-01-25 09:41:09
16
Zdrowy jak japońskie dziecko
żywieniowe Japończyków nie są idealne, a w niektórych kwestiach zaczynają upodabniać się do mniej korzystnych zwyczajów zachodnich. Japonia rozpoczęła w ostatnich latach narodową kampanię Shokuiku (Edukacja Żywieniowa), która ma na celu odwrócenie negatywnego trendu i przywrócenie populacji lepszych zwyczajów żywieniowych. Niemniej jednak eksperci często stawiają bardziej tradycyjną japońską żywność oraz styl życia pośród najzdrowszych na świecie. Jako rodzice – matka rdzenna tokijka, ojciec zaś rodowity nowojorczyk – siedmioletniego syna, który dorasta w Nowym Jorku, William i ja jesteśmy w świecie rodzicielstwa nowicjuszami. Nie ma dnia, w którym nie czulibyśmy zachwytu i pokory wobec tego wszystkiego, czego jeszcze musimy się nauczyć, oszołomieni, że nie istnieją ekspresowe metody wychowywania dzieci oraz jak bardzo jest to niedoskonały, zmienny proces, który ewoluuje wraz z tym, jak rodzina się wspólnie uczy i dojrzewa. Nie twierdzimy, że dzieci, by być zdrowymi, muszą jeść japońskie jedzenie, lecz załączyliśmy na końcu książki serię inspirowanych tą kuchnią przepisów. Są one przykładowe i służą wspólnej zabawie, jeśli tylko macie na nią ochotę, jednak jest to zupełnie nieobowiązkowe. Dodamy na koniec, że nie jest to książka o emocjonalnych, duchowych czy innych formach zdrowia. Sformułowanie „najzdrowsze dzieci na świecie” w pewien arbitralny sposób podkreśla nacisk na zdrowie fizyczne. Czujemy jednak, że zdrowie fizyczne i długie życie w zdrowiu, jak ocenia przełomowe Globalne Badanie Zagrożenia Chorobami opublikowane w „Lancecie” w 2012 r., jest krytycznym odbiciem ogólnego zdrowia człowieka.
Zdrowy jak japonskie dziecko.indd 16
2017-01-25 09:41:09
Japońskie dzieci wygrywają Światowe Igrzyska w Zdrowiu
17
KSIĄŻKA W SKRÓCIE Panujące w rodzinie wzorce myślenia, odżywiania się i ruchu, którym przyglądamy się w tej książce, są odzwierciedleniem najnowszych zaleceń wielu światowych ekspertów w dziedzinie zdrowia i diety dziecka. Zawierają na przykład wytyczne, które pozwalają zapobiegać otyłości u dzieci, przedstawione w Globalnej Strategii Diety, Aktywności Fizycznej i Zdrowia Światowej Organizacji Zdrowia (WHO), która radzi*: • zwiększyć spożycie owoców i warzyw, w tym warzyw strączkowych (grochu, fasoli i soczewicy), produktów pełnoziarnistych oraz orzechów; • ograniczyć przyjmowanie kalorii pochodzących z tłuszczów nasyconych i zarazem zwiększyć spożywanie tłuszczów nienasyconych; • ograniczyć spożycie cukru; • być aktywnym fizycznie – poświęcać codziennie łącznie 60 minut na regularną, średnią do intensywnej, aktywność odpowiednią do etapu rozwoju. Te zalecenia są proste, jednak nie zawsze jest łatwo wcielić je w życie. Pisząc tę książkę, zebraliśmy opinie wielu naukowców z zakresu medycyny, a także ekspertów do spraw
* Rekomendacje Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) w kwestii żywienia niemowląt i małych dzieci znajdziecie w Aneksie III na s. 295.
Zdrowy jak japonskie dziecko.indd 17
2017-01-25 09:41:09
18
Zdrowy jak japońskie dziecko
zdrowia i odżywiania dziecka na całym świecie, by poznać ich wizję tego, w jaki sposób pomóc dzieciom żyć zdrowiej. William i ja przeprowadziliśmy także wywiady z fascynującą grupą kobiet, które przekazały nam swoje interesujące uwagi na temat zdrowia dzieci i ich zwyczajów żywieniowych: była to grupa japońskich mam wychowujących swoje dzieci w Nowym Jorku, gdzie mieszkają na emigracji. Z tych wszystkich wywiadów wyłoniło się siedem „sekretów”, które w moim przekonaniu mogą pomóc wielu rodzicom pielęgnować i poprawić stan zdrowia ich dziecka. Przedstawię je wszystkie w drugiej części książki.
Zdrowy jak japonskie dziecko.indd 18
2017-01-25 09:41:09
CZĘŚĆ PIERWSZA W JAKI SPOSÓB MOGLIBYŚMY ROZWIĄZAĆ ŚWIATOWY PROBLEM?
Zdrowy jak japonskie dziecko.indd 19
2017-01-25 09:41:09
Zdrowy jak japonskie dziecko.indd 20
2017-01-25 09:41:09
1.
Globalna wojna o zdrowie dzieci Dzieci na całym świecie dotknął kryzys. Zdrowie naszych pociech ulega atakom, nie tylko ze strony odwiecznie nękających je chorób zakaźnych, głodu, ignorancji, wojny czy biedy, lecz także z powodu stosunkowo nowej grupy wrogów, którzy są tworami współczesnej cywilizacji. Należą do nich: dziecięca otyłość, siedzący tryb życia, brak równowagi w nawykach żywieniowych i wynikające z tego choroby cywilizacyjne, które narażają na uszczerbek zdrowie naszych dzieci, a także skracają ich życie. Weźmy pod uwagę brutalną rzeczywistość, o której donosi Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) oraz lekarze, naukowcy i władze zajmujące się służbą zdrowia w Wielkiej Brytanii, Stanach Zjednoczonych oraz na całym świecie. Zgodnie z opublikowaną w 2014 r. w czasopiśmie medycznym „Lancet” analizą, przy której sporządzaniu korzystano z danych zebranych podczas Globalnego Badania Zagrożenia
Zdrowy jak japonskie dziecko.indd 21
2017-01-25 09:41:09
22
Zdrowy jak japońskie dziecko
Chorobami, pomiędzy rokiem 1980 a 2013 powszechność występowania nadwagi i otyłości na świecie wzrosła o 27,5 procent u dorosłych i, co jest nawet bardziej alarmujące, o 47 procent u dzieci. W badaniu zwrócono uwagę na fakt, że otyłość jest kwestią dotykającą ludzi wszędzie, w każdym wieku i o różnych dochodach. W 2013 roku 22 procent chłopców i dziewcząt w krajach rozwiniętych miało nadwagę lub było otyłych. „Wzrost liczby przypadków otyłości u dzieci jest szczególnie niepokojący w wielu krajach o niskich bądź średnich dochodach – stwierdziła Marie Ng, główna autorka artykułu. – Wiemy, że otyłość u dzieci ma poważne konsekwencje dla zdrowia, włącznie z chorobami układu krążenia, cukrzycą i wieloma odmianami raka”.
WPŁYW NADWAGI NA ZDROWIE Według WHO, nadwaga bądź otyłość u dzieci wiąże się z większym ryzykiem wystąpienia różnych problemów zdrowotnych, włącznie z astmą, wysokim ciśnieniem krwi, chorobami mięśniowo-szkieletowymi, stłuszczeniem wątroby, insulinoopornością i cukrzycą typu drugiego, chorobami układu krążenia, a także obturacyjnym bezdechem sennym. W późniejszym życiu są bardziej narażone na otyłość, cukrzycę typu drugiego, choroby układu krążenia, niektóre rodzaje nowotworów, chorobę obturacyjną płuc, problemy natury psychicznej, emocjonalnej i społecznej, zaburzenia układu rozrodczego, a także przedwczesny zgon czy niepełnosprawność. „Nasze postrzeganie normalności uległo zmianie; nadwaga jest teraz bardziej powszechna niż niezwykła”, powiedziała w 2014 roku przedstawicielka WHO, Zsuzsanna Jakab.
Zdrowy jak japonskie dziecko.indd 22
2017-01-25 09:41:09
Globalna wojna o zdrowie dzieci
23
„Nie możemy pozwolić na to, by dorosło kolejne pokolenie, dla którego otyłość będzie normą. Brak aktywności fizycznej w połączeniu z kulturą promującą tanie, łatwe do przyrządzenia jedzenie, pełne tłuszczów, soli i cukru, jest zabójczą mieszanką”. Tak wiele osób tyje w zastraszającym tempie, że była przewodnicząca brytyjskiej Food Standards Agency*, Deirdre Hutton, powiedziała kilka lat temu w wywiadzie dla „Timesa”: „Wystarczy spojrzeć na liczbę ludzi, których stan zdrowia pogarsza się na skutek złego odżywiania, lub którzy przedwcześnie umierają na skutek choroby wynikającej z diety, by wiedzieć, że musimy coś z tym zrobić. Jeśli przyjrzeć się liczbie otyłych dzieci i tempu, w jakim ona rośnie, wnioski są przerażające”. Nasza kultura wydaje się skonstruowana w taki sposób, by promować otyłość, i to zjawisko narasta. Dr Hermann Toplak z Uniwersytetu w Grazu w Austrii oraz prezes elekt Europejskiego Stowarzyszenia Badań nad Otyłością (European Association for the Study of Obesity) zaobserwował: „Skutek jest taki, że we współczesnym społeczeństwie wiele dzieci – nie mówiąc już o dorosłych – nie nabiera wystarczającej masy i sprawności mięśni oraz utraciło kulturę «klasycznego jedzenia», wypartą przez niekontrolowane pochłanianie żywności wynikające z kultury «jedzenia i podjadania»”. Kryzys otyłości jest klęską obejmującą cały świat oraz bombą zegarową, jeśli chodzi o służbę zdrowia. Opanowuje regiony historycznie zamieszkane przez osoby szczupłe, takie jak kraje śródziemnomorskie oraz Azję, włącznie * Odpowiednik Sanepidu.
Zdrowy jak japonskie dziecko.indd 23
2017-01-25 09:41:09
24
Zdrowy jak japońskie dziecko
z Włochami, Hiszpanią, Indiami i Chinami. Sytuacja pogarsza się na tyle, że niedawno naczelny lekarz Stanów Zjednoczonych nazwał otyłość „terrorem wewnętrznym” i powiedział, że jeśli nic nie zrobimy, „rozmiary problemu sprawią, że zbledną ataki terrorystyczne z jedenastego września oraz inne przejawy terroryzmu”. Dr Meir Stampfer z Harvard School of Public Health powiedział WebMD News: „To po prostu zdumiewające. Epidemia otyłości pochłania cały kraj [Stany Zjednoczone]. Problemem jest to, że nadwaga staje się normą. Ludzie patrzą na swoje brzuchy, widzą brzuchy innych, i uznają, że są przeciętni. Lecz w tym kraju osoba o średniej wadze ma już dużą nadwagę”. W Wielkiej Brytanii dane zebrane przez rząd wskazują, że wśród dzieci 10- i 11-letnich ponad 35 procent chłopców oraz 32 procent dziewczynek ma nadwagę, o czym doniósł „Guardian” w lutym 2014 roku. Z tego 20,7 procent chłopców oraz 17,7 procent dziewczynek to dzieci otyłe. Londyński kardiolog dr Aseem Malhotra nazwał otyłość „największym zagrożeniem dla zdrowia na całym świecie” i dodał, że „koncerny produkujące śmieciowe jedzenie sponsorują wydarzenia sportowe, a sportowcy zachwalają przesłodzone napoje za pomocą reklam, które trafiają do najbardziej wrażliwych członków społeczeństwa, włącznie z dziećmi”.
WZROST LICZBY PRZYPADKÓW OTYŁOŚCI I CUKRZYCY W WIELKIEJ BRYTANII Wielka Brytania jest jednym z krajów rozwiniętych, w których liczba osób otyłych rośnie najszybciej, ma też jeden z największych odsetków otyłych chłopców i dziewcząt. Nie-
Zdrowy jak japonskie dziecko.indd 24
2017-01-25 09:41:09
Globalna wojna o zdrowie dzieci
25
dawne badanie (Przewaga stanów przedcukrzycowych w Anglii od roku 2003 do 2011, opublikowane w „BMJ Open” w czerwcu 2014 r.) wykazało, że jedna trzecia ludności znajduje się na granicy cukrzycy typu drugiego, ponieważ wysoki poziom glukozy w ich krwi kwalifikuje się jako stan przedcukrzycowy. „Jeśli ten wzrost zachorowań na stany przedcukrzycowe i samą cukrzycę nie zostanie teraz zatrzymany, to zniszczy on służbę zdrowia – powiedziała Barbara Young, dyrektor naczelna Diabetes UK. – Wiele problemów, takich jak zbyt duża liczba nagłych przyjęć do szpitali, wynika z tego, że mniej więcej jedna na sześć osób, w każdym szpitalu w dowolnym czasie, ma cukrzycę. Więc ma to ogromny wpływ na narodową służbę zdrowia i ten problem będzie narastał”. Jak na ironię, pomimo faktu, że narodowa służba zdrowia stanowi pierwszy punkt kontaktu dla dzieci i rodzin, jeśli chodzi o kwestie związane ze zdrowiem, szacuje się, że połowa jej personelu jest otyła bądź ma nadwagę. Według wstępu do wydanego w grudniu 2014 r. „Postgraduate Medical Journal”, napisanego przez doktora Malhotrę i jego kolegów, szpitale Wielkiej Brytanii opływają w tanie, wysokokaloryczne, ubogie w składniki odżywcze napoje i przekąski. Autorzy zanotowali: „słodycze, chipsy i słodkie napoje są dostępne dla personelu i pacjentów za pośrednictwem automatów na szpitalnych korytarzach, a pacjenci przykuci do łóżek mogą robić zakupy ze szpitalnych wózków. Dodatkowo wiele placówek ma na swoim terenie franczyzowe oddziały popularnych sieci fast foodów. Sama obecność takich produktów w miejscach związanych z opieką zdrowotną usprawiedliwia wszechobecne przyzwolenie na ich spożywanie”.
Zdrowy jak japonskie dziecko.indd 25
2017-01-25 09:41:09
26
Zdrowy jak japońskie dziecko
Według dr Kathryn Brown, pediatry i diabetolog w Gateshead Health NHS Foundation Trust, „cukrzyca typu drugiego nie jest tylko chorobą dorosłych, a w ciągu ostatnich dwóch lat odnotowujemy wzrost liczby nastolatków dotkniętych tą przypadłością. Jest to przede wszystkim związane z ich poważną nadwagą”. Dodała też, że „wiąże się z tym wielkie ryzyko występowania we wczesnej dorosłości takich komplikacji jak niewydolność nerek, a także problemów ze wzrokiem. To kluczowe, abyśmy starali się, żeby ludzie byli tak aktywni, jak to tylko możliwe, i pomagali im zdrowiej się odżywiać, jeśli mamy zapobiec rozprzestrzenianiu się tej epidemii”.
WIELE NACJI ODNOTOWUJE SPADEK POZIOMU AKTYWNOŚCI FIZYCZNEJ W maju 2014 roku „Times” donosił, że dzieci w Szkocji należą do najmniej aktywnych na świecie, przy czym większość szkockich chłopców codziennie spędza ponad cztery godziny na grach komputerowych i oglądaniu telewizji. Jakby tego było mało, jedynie jedno na siedmioro dzieci z tej części Wielkiej Brytanii jada co najmniej pięć porcji warzyw i owoców dziennie. Według danych rządu walijskiego odsetek dzieci otyłych w Walii jest najwyższy w Wielkiej Brytanii – około 35 procent dzieci ma nadwagę bądź jest otyłych. Profesor Graham MacGregor, specjalista z zakresu chorób układu krążenia w Instytucie Profilaktyki w Wolfston, Barts oraz w London School of Medicine and Dentistry na Uniwersytecie Queen Mary of London, powiedział
Zdrowy jak japonskie dziecko.indd 26
2017-01-25 09:41:09
Globalna wojna o zdrowie dzieci
27
nam, że „doskonałe kampanie reklamowe przemysłu spożywczego pojawiające się zarówno w Stanach Zjednoczonych, jak i w Wielkiej Brytanii (w dużej mierze prowadzone przez wcześniejszych dyrektorów z branży tytoniowej) sprawiają, że rodzicom jest bardzo trudno zadbać o zdrowe odżywianie dzieci, szczególnie gdy pojawia się presja rówieśników. W Irlandii, według wykładowcy University College Dublin dr Mimi Tatlow-Golden, „małe dzieci, w wieku od trzech do pięciu lat, nadal oglądają około tysiąca reklam telewizyjnych niezdrowej żywności w ciągu roku. Raport Card UNICEF z 2013 roku wykazał, że nieomal trzy czwarte irlandzkich dzieci w wieku 11, 13 i 15 lat spędza na umiarkowanej do intensywnej aktywności fizycznej mniej niż godzinę dziennie. W raporcie Dorastanie w Irlandii szacuje się, że 45 procent irlandzkich dziewięciolatków ma w swoim pokoju telewizor, pomimo odkrycia zależności pomiędzy oglądaniem telewizji a słabym zdrowiem u dzieci.
PROBLEM NA SKALĘ ŚWIATOWĄ W Stanach Zjednoczonych otyłość jest jeszcze większym problemem, a niektórzy obawiają się, że Wielka Brytania pójdzie w ich ślady. Jak głosi raport ze stycznia 2014 roku zamieszczony w „New England Journal of Medicine” (Przypadki otyłości u dzieci w Stanach Zjednoczonych), ta przypadłość u dzieci jest istotnym amerykańskim problemem zdrowotnym. US Centers for Disease Control donosi w swoim raporcie, że procent otyłych dzieci w wieku od 6 do 11 lat w Stanach Zjednoczonych wzrósł z 7 procent w roku 1980 do prawie
Zdrowy jak japonskie dziecko.indd 27
2017-01-25 09:41:09
28
Zdrowy jak japońskie dziecko
18 procent w 2012 roku. Podobnie jest z odsetkiem otyłej młodzieży w wieku od lat 12 do 19, który w tym samym czasie wzrósł z 5 procent do prawie 21 procent. W wielu krajach rozwiniętych, włącznie z Wielką Brytanią, tendencja wzrostowa wydaje się zatrzymywać – zatrzymuje się jednak na alarmująco wysokim poziomie. Na przykład w Australii, według artykułu opublikowanego w styczniu 2010 r. w „International Journal of Obesity” (Tendencje w powszechnym występowaniu nadwagi u dzieci w Australii pomiędzy 1985 a 2008 rokiem) procent ten utrzymywał się na stałym poziomie lub odnotowano jedynie niewielki wzrost liczby chłopców i dziewcząt cierpiących na nadwagę bądź otyłość przy praktycznym braku zmian na przestrzeni wcześniejszej dekady. Jednak odsetek otyłych chłopców i dziewcząt w Australii zatrzymał się na poziomie przeszło 25. Epidemia dziecięcej otyłości opanowuje nawet państwa nad Zatoką Perską. W czerwcu 2013 roku Abu Dhabi Media Company donosiła, że 20 procent młodych ludzi jest uznawanych za otyłych, a 14 procent ma nadwagę. W Chinach zachodnie sieciowe restauracje z fast foodem, takie jak McDonald’s, KFC czy Pizza Hut, a także lokalne sieci barów szybkiej obsługi rozkwitają jak grzyby po deszczu. Jednocześnie dzieci tyją w zastraszającym tempie. W tym kraju znajduje się 1100 restauracji McDonald’s, a ta liczba ma wzrosnąć do 2000 w ciągu najbliższych kilku lat. W lipcu 2014 r. dziennik „China Daily” donosił o „alarmującym wzroście otyłości u dzieci”. Szacuje się, że 23 procent młodych Chińczyków i 14 procent młodych Chinek poniżej 20. roku życia cierpi na nadwagę bądź otyłość.
Zdrowy jak japonskie dziecko.indd 28
2017-01-25 09:41:09