"Bardzo piękny poemat medytacyjny wielkiego samotnika" – tak o twórczości Bolesława Biegasa pisał Gustav Kahn. Nonkonformistyczna postawa Biegasa i podążanie własną drogą raziło część współczesnych mu artystów. Marginalizowany, wręcz zwalczany przez profesorów Akademii Sztuk Pięknych, lekceważony przez kolegów po fachu i polskich krytyków. Doceniony przez przedstawicieli wiedeńskiej secesji oraz paryskiej awangardy. We Francji odniósł sukces artystyczny i komercyjny – w Polsce jest nadal słabo znany. 30 września 1954 roku o godzinie 1.45, w Szpitalu Neckera przy 149 rue de Sevres w Paryżu w wieku 77 lat zmarł Bolesław Biegas. Umierając bezpotomnie, całą swoją spuściznę artystyczną przekazał Polskiemu Towarzystwu HistorycznoLiterackiemu w Paryżu, do którego należał od 14 listopada 1951. Msza żałobna odbyła się 5 października w Kościele Polskim przy 263 rue Saint-Honoré, pogrzeb zaś na cmentarzu w Montmorency, gdzie spoczywa wielu członków PTH-L. Wydaje się, że związki Bolesława Biegasa z Płockiem zasadniczo są bardzo wątłe, ale czy tak jest w istocie? To w Płocku 4 stycznia 1897 roku władze carskie wydały mu paszport o numerze 60/2. Z diecezji płockiej pochodził ks. Aleksander Rzewnicki, który pierwszy dostrzegł nieprzeciętne zdolności u młodego pastuszka z Koziczyna, wioski wchodzącej w obręb parafii, której wówczas był proboszczem. On skierował go do ludzi, których pozycja społeczna i koneksje umożliwiły Biegasowi naukę oraz wyjazd do Francji. To jego w Płocku w 1909 roku odwiedzał Biegas, co zostało udokumentowane wspólną fotografią.
Bolesław Biegas i ksiądz Aleksander Rzewnicki (Płock 1909)
Ksiądz Aleksander wspierał artystyczny rozwój Biegasa w czasie, kiedy większość
jego
wcześniejszych
promotorów,
na
czele
z
Aleksandrem
Świętochowskim, odwróciła się od niepokornego artysty. W swoim Pamiętniku płocczanki wspomina Biegasa Maria Macieszyna, a Kazimierz Askanas w Sztuce Płocka pisze o modzie na symbolizm, jaka zapanowała w zamożniejszych domach płockich mieszczan po wystawie światowej w Paryżu. Moda ta sprawiła, że pojawiło się w płockich domach wiele rzeźb francuskich twórców wysokiej klasy, jak Moreau czy Maillol, a wśród nich oryginały i kopie rzeźb Bolesława Biegasa. Askanas pisze wręcz o szczególnej popularności Biegasa w Płocku w pierwszych latach XX stulecia, co wiązało się z mecenatem Izydora Mayznera, przemysłowca i mecenasa sztuki (ojca Kazimierza Mayznera – adwokata i publicysty, założyciela Klubu Artystycznego Płocczan).
Dokonania
i
osiągnięcia
Biegasa
opisywała
lokalna
prasa:
„Głos Płocki”, „Echa Płockie i Łomżyńskie” oraz „Mazur”.
Bolesław Biegas
Kolekcja dzieł Bolesława Biegasa znajdująca się obecnie w zbiorach MMP w przeważającej części składa się z obiektów pozyskanych w depozyt od Polskiego Towarzystwa Historyczno-Literackiego/Biblioteki Polskiej w Paryżu i już w niedalekiej przyszłości znajdzie po raz kolejny, a dokładnie piąty, swoje wystawiennicze miejsce na mapie Płocka. Cztery poprzednie stałe wystawy prac Bolesława Biegasa mieściły się w Płocku kolejno; w latach 1997-2004 na Zamku Książąt Mazowieckich przy ul. Tumskiej 2, w latach 2005-2010 w secesyjnej kamienicy przy ul. Tumskiej 8, w latach 2011-2014 w Galerii Kino mieszczącej się w budynku NovegoKina Przedwiośnie przy
ul. Tumskiej 5a, od 2015 do chwili obecnej w zabytkowym spichlerzu przy ul. Kazimierza Wielkiego 11b. Docelowo kolekcja prac Biegasa znajdzie swoje miejsce w jednej z oficyn dobudowanych do nowego gmachu muzeum przy ul. Kolegialnej 6. Muzeum Mazowieckie w Płocku w roku 1992 podjęło starania o sprowadzenie do Polski dzieł Bolesława Biegasa i zorganizowanie w swojej ówczesnej siedzibie na Zamku Książąt Mazowieckich przy ul. Tumskiej 2 wystawy prezentującej w możliwie wszechstronny sposób twórczość tego artysty, który przed śmiercią wyraził wolę, by część jego spuścizny mogła wrócić do niepodległej Polski i być w stałej ekspozycji w jednym z muzeów. Mazowiecki rodowód, a nade wszystko charakter twórczości Bolesława Biegasa, w której, a zwłaszcza w rzeźbie, widoczne są wpływy francuskiej secesji, sprawiły, że już na początku lat siedemdziesiątych Muzeum Mazowieckie w Płocku podjęło pierwszą , nieudaną próbę pozyskania w depozyt pewnej liczby prac tego artysty, posiadając we własnych zbiorach jedynie jeden obiekt jego autorstwa – rzeźbę datowaną na 1920 rok, wykonaną z terakoty przedstawiającą akt męski w pozycji siedzącej - „Myśl-siła myśli” pozyskaną w 1971 roku w wyniku darowizny.
Myśl - Siła Myśli, Terakota, 1920, wym. 54x30x27 cm
W 1991 roku muzeum podjęło współpracę z p. Xavierem Deryngiem, który prowadził badania i rozpoczął prace przygotowawcze do zorganizowania w Paryżu pierwszej monograficznej wystawy twórczości Bolesława Biegasa. Ze strony płockiego muzeum została udzielona mu daleko idąca pomoc w zbieraniu materiałów na terenie Polski. Pierwsza monograficzna wystawa Bolesława Biegasa została otwarta w maju 1992 roku w Trianon de Bagatelle w Paryżu i wówczas Muzeum Mazowieckie podjęło drugą próbę przeniesienia części ekspozycji jego prac do
Płocka. W międzyczasie płocka kolekcja wzbogaciła się o drugi eksponat jego autorstwa – obraz olejny namalowany na sklejce „Wieczór-kochankowie” datowany na 1923(25) rok, nabyty w 1985 roku w Desie w Salonie nr 1 w Warszawie.
Wieczór - Kochankowie, olej na sklejce, 1923-1925, wym. 32x24 cm
W 1995 roku po raz trzeci muzeum podjęło starania w celu sprowadzenia i organizacji wystawy w Płocku, tym razem zakończone sukcesem, czego efektem była stała wystawa otwarta we wrześniu 1997 roku, uświetniająca jubileusz 175-lecia Muzeum Mazowieckiego w Płocku. Wystawę i towarzyszący jej katalog (dwie wersje różniące się objętością) przygotowano dzięki dotacji finansowej Ministerstwa Kultury i Sztuki i Mazowieckiego Towarzystwa Kultury. Autorką katalogu i kuratorką wystawy była Ewa Bobrowska-Jakubowska, związana z Muzeum Bolesława Biegasa mieszczącego się w gmachu Polskiego Towarzystwa Historyczno-Literackiego w Paryżu przy Quai d´Orléans 6. Wystawie towarzyszył katalog wydany przez Muzeum Mazowieckie. Miał dwie wersje różniące się objętością: pełna wydana w nakładzie 500 egz. liczyła 168 stron, skrócona wydana w nakładzie 200 egz. liczyła 36 stron. W katalogu wystawy z 1997 roku w Muzeum Mazowieckim w Płocku Leszek Talko, prezes Polskiego Towarzystwa Historyczno-Literackiego, dyrektor Biblioteki Polskiej w Paryżu, pisał: Wystawa dzieł Bolesława Biegasa w Muzeum Mazowieckim w Płocku ma w sobie symboliczną wymowę. Jest także długo oczekiwanym zadośćuczynieniem
pragnieniom
artysty
o
niezwykłych
kolejach
życia.
Po
opuszczeniu Polski młody Bolesław Biegas przybył do Paryża, miasta, w którym będzie tworzył jako rzeźbiarz, malarz, a także dramatopisarz, niemal do ostatnich chwil swego życia. Na francuskiej ziemi doświadczył serdecznej gościnności,
przyjaźni, a także wielkiego uznania ze strony krytyków i sfer artystycznych. W testamencie zapisał spuściznę twórczą Polskiemu Towarzystwu HistorycznoLiterackiemu, stworzonemu przez emigrantów po upadku Insurekcji Listopadowej, które po dziś dzień jest bastionem polskości i gromadzi skarby polskiej nauki, kultury i sztuki. W Bibliotece Polskiej, zarządzanej przez Towarzystwo, powstało w roku 1974 Muzeum im. Bolesława Biegasa. Pierwsza pośmiertna na ziemi polskiej wystawa Bolesława Biegasa w Muzeum Mazowieckim w Płocku, w obecności przedstawicieli władz rządowych polskich, francuskich, wojewodów ziemi płockiej i ciechanowskiej, wójta Koziczyna, zorganizowana przy współpracy Polskiego Towarzystwa Historyczno-Literackiego w Paryżu, stanowić będzie historyczną datę powrotu wielkiego twórcy do rodzinnych stron w niepodległej ojczyźnie.
Okładka katalogu wystawy z 1997 r.
Wystawa ta zasadniczo różniła się od tej prezentowanej w 1992 roku w Paryżu, której koncepcję opracował Xavier Deryng. Płocka ekspozycja w znacznie większym stopniu uwzględniała prace Biegasa znajdujące się w polskich kolekcjach państwowych i prywatnych i w rezultacie okazała się sukcesem. Dzięki niej postać artysty na stałe weszła do kanonu polskiej historii sztuki. Obie wystawy spowodowały zainteresowanie twórczością zapomnianego dotąd artysty, a jego prace coraz częściej zaczęły pojawiać się na rynku antykwaryczny na czym również skorzystało Muzeum Mazowieckie wzbogacając swoją kolekcję jego prac o dwa kolejne obiekty rzeźby w brązie („Matka”, „Zagadka”) nabyte w 1998 roku od prywatnych osób.
Zagadka, brąz, 1902, wym. 34x30x6 cm
Matka, brąz, 1903, wym. 45x27,5x13,5 cm
W 2005 roku Muzeum Mazowieckie w Płocku funkcjonujące już w nowej siedzibie - secesyjnej kamienicy przy ul. Tumskiej 8 na powierzchni 75 m ² zaaranżowało na nowo ekspozycję prac Biegasa. W 2011 roku dzięki pozyskaniu bardzo dużego depozytu prac Biegasa znajdujących się w posiadaniu prywatnego kolekcjonera – Roberta Szustkowskiego, przy
współpracy
z
ARTgalerią.net
reprezentowana
przez
Romana
Gniewaszewskiego zorganizowało największą na terenie Polski stałą ekspozycję prac Bolesława Biegasa. Zlokalizowano ją w nowo utworzonej galerii MMP
mieszczącej się w budynku NovegoKina Przedwieśnie przy ul. Tumskiej 5a – vis a vis siedziby muzeum. Jej otwarcie 14 maja 2011 inaugurowało obchody jubileuszu 190-lecia Muzeum Mazowieckiego w Płocku. Aranżację wystawy zaprojektowała architekt wnętrz Alicja Szewczy-Salska i artysta plastyk Anna Szprynger. Przestrzeń wystawiennicza tamtej ekspozycji prac Biegasa obejmowała 306 m² i składały się na nią 133 obrazy i 56 rzeźb (brąz, gips). Eksponowane obrazy obejmowały różne cykle: mistyka nieskończoności (27), wampiry wojny (24), sławni ludzie (25), portrety sferyczne (19), portrety sferyczne znanych polityków (18), obrazy o tematyce politycznej (5), portrety (9), Tytani i Tytanidy (6). Eksponowane rzeźby obejmowały cykle: portrety (50), zamki (3), cykl kosmiczny (5), mudry (8), znani artyści (7), geometryczne (17), myśliciele (7), pełnoplastyczne posągi (4). Eksponowane wówczas prace pochodziły od trzech właścicieli: kolekcjonera Roberta Szustkowskiego (143), Polskiego Towarzystwa Historyczno-Literackiego/Biblioteka Polska w Paryżu (42), Muzeum Mazowieckiego w Płocku (4). Przekrojowy, międzynarodowy charakter wystawy zorganizowanej przez Muzeum
Mazowieckie
w
Płocku
we
współpracy
z
ARTgalerią.net
był
bezprecedensowym przedsięwzięciem na taką skalę i stanowił niepowtarzalną okazję dla kompleksowego zapoznania się z twórczością artysty, który z biegiem lat zyskiwał coraz to więcej zwolenników. Wernisażowi towarzyszyła promocja monograficznego opracowania twórczości Bolesława Biegasa autorstwa Xaviera Derynga. Wydawcą liczącej 306 stron monografii było Polskie Towarzystwo Historyczno-Literackie/Biblioteka Polska w Paryżu oraz ARTgaleria.net.
Okładka monografii Bolesława Biegasa, którego promocja miała miejsce w trakcie uroczystego wernisażu.
W terminie od 5 czerwca do 6 lipca 2014 r. w Galerii Kino zaprezentowano wystawę czasową poświęconą Bolesławowi Biegasowi ze szczególnym uwzględnieniem jego związków z Płockiem. Pretekstem do jej zorganizowania była 60 rocznica śmierci artysty. Wystawie towarzyszył 20-to stronicowy katalog wydany przez Muzeum Mazowieckie w nakładzie 200 egz.
Okładka katalogu wystawy czasowej zorganizowanej w 60 rocznicę śmierci artysty
W połowie 2014 roku właściciel największej części depozytu eksponowanego w Płocku poinformował o zamiarze wycofania swoich prac co spowodowało zamknięcie ekspozycji w Galerii Kino w dniu 13 lipca 2014 r. 16 października 2015 roku w zabytkowym spichlerzu przy ul. Kazimierza Wielkiego 11b została otwarta stała wystawa prac Bolesława Biegasa funkcjonująca do chwili obecnej. Na powierzchni 137 m² eksponowanych jest 57 obiektów (40 rzeźb gipsowych, 3 rzeźby w brązie, 13 obrazów oraz oryginalna tkanina z ornamentem wykonanym wg projektu Bolesława Biegasa). Z wystawianych 57 obiektów 4 są własnością Muzeum Mazowieckiego w Płocku, a pozostałe 53 pochodzą z kolekcji Towarzystwa Historyczno-Literackiego/Biblioteki Polskiej w Paryżu. Na uwagę zasługuje fakt, że do prezentowanych już publiczności w Muzeum Mazowieckim zbiorów dołączyła duża, gipsowa rzeźba „Mars” z 1911 r. przywieziona w 2014 r. z Paryża a dwie gipsowe rzeźby przekazane wcześniej w depozyt Muzeum Mazowieckiemu w Płocku w stanie uszkodzonym, zostały poddane konserwacji i po raz pierwszy zostały udostępnione publiczności. Najciekawszym obiektem jest pochodząca sprzed 1912 r. tkanina lniana z aplikacjami, wykonana przez wieśniaczki w Masłówce, według projektu Bolesława Biegasa, którą ze względu na swoją
unikatowość TH-L/BP w Paryżu wypożyczyło tylko do października 2016 r. Wyjątkowość tego eksponatu wynika z faktu, że do czasów obecnych zachowała się tylko jedna tkanina wykonana wg projektu artysty, która obecnie istnieje w dwóch częściach. Jedna jej część wypożyczona z Paryża ze zbiorów TH-L/BP właśnie zostanie udostępniona publiczności, druga znajdująca się w zbiorach Muzeum d’Orsay w Paryżu nigdy nie była wystawiana.
Wrzesień 1997 otwarcie ekspozycji na Zamku Książąt Mazowieckich przy ul. Tumskiej 2,
Koncert towarzyszący otwarciu wystawy inaugurującej obchody jubileuszu 175-lecia MMP.
Koncert towarzyszący otwarciu wystawy inaugurującej obchody jubileuszu 175-lecia MMP. Na zdjęciu od lewej siedzą: Zygmunt Buraczyński, Jakub Chojnacki (prezes TNP w latach 1968-2002), Leszek Talko (prezes PTH-L, dyrektor Biblioteki Polskiej w Paryżu), Dariusz Krajowski-Kukiel (prezydent Płocka).
Bankiet towarzyszący otwarciu wystawy inaugurującej obchody jubileuszu 175-lecia MMP. Na zdjęciu od lewej: prof. Andrzej Rottermund (dyrektor Zamku Królewskiego w Warszawie), Leszek Talko (prezes PTH-L, dyrektor Biblioteki Polskiej w Paryżu), David Tuszyński (artysta), Adam Struzik (marszałek Senatu RP), Tadeusz Zaremba (dyrektor MMP w larach 1997-2004), Jakub Chojnacki (prezes TNP w latach 1968-2002).
Otwarcie wystawy Bolesława Biegasa inaugurującej obchody jubileuszu 175-lecia MMP. Na zdjęciu od lewej: Ewa Bobrowska-Jakubowska (Muzeum Bolesława Biegasa w Paryżu), Franciszek Cemka (Ministerstwo Kultury i Sztuki), prof. Andrzej Rottermund (dyrektor Zamku Królewskiego w Warszawie), Lena Szatkowska (dziennikarka). Na zdjęciu od prawej: Adam Struzik (marszałek Senatu RP), Zygmunt Buraczyński (wiceprezydent Płocka), Jakub Chojnacki (prezes TNP w latach 1968-2002).
Na zdjęciu od lewej: Ewa Bobrowska-Jakubowska (Muzeum Bolesława Biegasa w Paryżu) oprowadza po wystawie. Na zdjęciu od prawej: zwiedzający wystawę David Tuszyński (artysta), Anna Majewska (konserwator zabytków).
Na zdjęciu: Tadeusz Zaremba (dyrektor MMP w larach 1997-2004), Leszek Talko (prezes PTH-L, dyrektor Biblioteki Polskiej w Paryżu).
Informacji dla prasy udziela kuratorka wystawy Ewa Bobrowska-Jakubowska (Muzeum Bolesława Biegasa w Paryżu).
lata 1997-2004 ekspozycja na Zamku Książąt Mazowieckich przy ul. Tumskiej 2,
lata 2005-2010 ekspozycja w kamienicy secesyjnej przy ul. Tumskiej 8
Wrzesień 2011, otwarcie ekspozycji w Galerii Kino przy ul. Tumskiej 5a
Uroczyste otwarcie ekspozycji Bolesława Biegasa w Galerii Kino (filii MMP). Na zdjęciu od prawej: Leonard Sobieraj (dyrektor MMP), Danuta Dubois (dyrektor Biblioteki Polskiej w Paryżu). Na zdjęciu od prawej: Leonard Sobieraj (dyrektor Muzeum MMP), Xavier Deryng (francuski historyk sztuki), Robert Gniewaszewski (ARTgaleria.net)
Na zdjęciu od prawej: Leonard Sobieraj (dyrektor MMP) oraz projektantki ekspozycji Anna Szprynger (artysta plastyk) i Alicja Szewczyk-Salska (architekt wnętrz). Na zdjęciu od prawej: projektantki ekspozycji Anna Szprynger (artysta plastyk) i Alicja Szewczyk-Salska (architekt wnętrz), Leonard Sobieraj (dyrektor MMP).
Na zdjęciu od prawej: Xavier Deryng (francuski historyk sztuki), Leonard Sobieraj (dyrektor Muzeum Mazowieckiego w Płocku), Danuta Dubois (dyrektor Biblioteki Polskiej w Paryżu), Robert Szustkowski (kolekcjoner sztuki).
Promocja monograficznego opracowania twórczości Bolesława Biegasa autorstwa Xaviera Derynga oraz czasopisma odkrycia w sztuce w całości poświęconego Bolesławowi Biegasowi.
Promocja monograficznego opracowania twórczości Bolesława Biegasa autorstwa Xaviera Derynga. Na zdjęciu od lewej: Tadeusz Zaremba (dyrektor MMP w larach 1997-2004) Xavier Deryng (francuski historyk sztuki –autor monografii).
Ekspozycja w Galerii Kino przy ul. Tumskiej 5a, lata 2011-2014
Październik 2015, otwarcie ekspozycji w spichlerzu przy ul. Kazimierza Wielkiego 11b
Uroczyste otwarcie ekspozycji Bolesława Biegasa w spichlerzu (filii MMP). Na zdjęciu od lewej: Tomasz Kordala (wicedyrektor MMP), Szymon Zaremba (autor aranżacji i kurator wystawy).
Ekspozycja w spichlerzu przy ul. Kazimierza Wielkiego 11b, od 2015