Sprawozdanie Muzeum Warszawy 2016 by Muzeum Warszawy

Sprawozdanie Muzeum Warszawy

2016

Zdjęcia otwierające rozdziały (s. 1, 10–11, 18–19, 27–28, 93–94, 171–172, 195–196, 260–261, 264, 278, 298, 300, 308, 312–313, 316–317, 327–328, 331) wykonane zostały przez Marcina Czechowicza jako część dokumentacji prac modernizacyjnych siedziby głównej Muzeum Warszawy. Pokazują detale architektury i wnętrz staromiejskich kamienic po konserwacji. Projekt pn. „Modernizacja, konserwacja oraz digitalizacja obiektów zabytkowych siedziby głównej Muzeum Warszawy przy Rynku Starego Miasta w Warszawie”, realizowany w ramach programu „Konserwacja i rewitalizacja dziedzictwa kulturowego”. Wsparcie udzielone z funduszy norweskich i funduszy EOG, pochodzących z Islandii, Liechtensteinu i Norwegii, oraz środków krajowych.

Sprawozdanie Muzeum Warszawy

2016 Warszawa 2017

Spis treści Wstęp

110

Muzeum Ordynariatu Polowego

Strategia Muzeum Warszawy do 2022 roku

111

Wystawy

Polityka gromadzenia zbiorów Muzeum Warszawy

111

Wydarzenia

Program badań Muzeum Warszawy do 2022 roku

112

Wykłady

Strategia komunikacji Muzeum Warszawy na lata 2016–2018

112

Współpraca z instytucjami zewnętrznymi

Organizacja Muzeum

113

Muzeum – Miejsce Pamięci Palmiry

Schemat organizacyjny

114

Wydarzenia

Pracownicy

114

Spotkania

Umowy i zarządzenia

115

Warsztaty i seminaria

115

Uroczystości

Rada Muzeum

117

Rajdy i biegi rocznicowe

Skład Rady

117

Współpraca z instytucjami zewnętrznymi

Inwestycje

118

Muzeum Warszawskiej Pragi

Modernizacja staromiejskich kamienic – głównej siedziby Muzeum

119

Spotkania

Zarządzanie projektem modernizacji

126

Spacery

Kontynuacja umowy z Generalnym Wykonawcą prac budowlanych

127

Wykłady okolicznościowe

i konserwatorskich oraz zawarcie umowy na realizację I etapu wystawy głównej

127

Wydarzenia, warsztaty

Nadzór autorski

134

Lekcje muzealne

Realizacja projektu modernizacji w 2016 roku

135

Inne działania

Dokumentacja przebiegu remontu siedziby głównej Muzeum Warszawy

136

Współpraca przy projektach zewnętrznych

Podsumowanie prac w 2016 roku

136

Współpraca z instytucjami zewnętrznymi

Raporty konserwatorskie

137

Korczakianum

Prace modernizacyjne realizowane przez Dział Utrzymania

138

Wydarzenia

i Serwisowania Technicznego Obiektów

138

Spotkania

138

Wykłady

Popularyzacja wiedzy o Warszawie

139

Prelekcje

Muzeum Farmacji im. mgr farm. Antoniny Leśniewskiej

139

Spotkania poza Korczakianum

Wydarzenia

139

Lekcje muzealne

Wykłady

140

Spacery

Warsztaty

140

Prace archiwalne

Lekcje muzealne

140

Konsultacje i współpraca przy projektach zewnętrznych

Współpraca z instytucjami zewnętrznymi

140

Współpraca z instytucjami zewnętrznymi

100

Muzeum Drukarstwa

141

Dział Edukacji

101

Wydarzenia

141

Wydarzenia

105

Wizyty

145

Projekty edukacyjne

105

Wydarzenia poza siedzibą

145

Warsztaty

106

Warsztaty

146

Lekcje muzealne

107

Wykłady

148

Lekcje muzealne i wykłady poza siedzibą

108

Lekcje muzealne

148

Spacery

109

Współpraca z instytucjami zewnętrznymi

149

Zajęcia Uniwersytetu Trzeciego Wieku

150

Konsultacje

150

Inne działania

262

Biblioteka

151

Centrum Interpretacji Zabytku

152

Wydarzenia

154

Wydarzenia cykliczne

265

Działalność naukowa

162

Seminaria

266

Projekty badawcze

163

Lekcje muzealne

268

Konferencje naukowe

163

Programy i projekty edukacyjne

268

Publikacje pracowników

166

Inne działania

273

Działalność pracowników w organizacjach i towarzystwach naukowych,

167

20. Piknik Naukowy Polskiego Radia

276

Nagrody i odznaczenia za działalność naukową i popularyzatorską

i Centrum Nauki Kopernik

276

Muzeum w organizacjach krajowych i międzynarodowych

276

Konkurs Dyplomy dla Warszawy

komitetach redakcyjnych, stowarzyszeniach

168

Noc Muzeów

168

Centrum Interpretacji Zabytku

279

Wydawnictwa

169

Barbakan

280

Zestawienie publikacji

169

Korczakianum

283

Wybrane publikacje

169

Muzeum Drukarstwa

296

Nowa historia Warszawy

169

Muzeum Farmacji

297

„Almanach Warszawy”

169

Muzeum – Miejsce Pamięci Palmiry

170

Muzeum Ordynariatu Polowego

299

Nagrody

170

Muzeum Warszawy / Rynek Starego Miasta

170

Muzeum Warszawskiej Pragi

301

Dział Promocji i Komunikacji

170

Pawilon Warszawa

302

Konferencje prasowe i briefingi

302

Strona internetowa

173

Wystawy

303

Media społecznościowe

173

Wystawy czasowe

304

Wybrane materiały promocyjne

306

Obecność w mediach

180

Wystawa główna Muzeum Warszawy

306

Kampanie reklamowe

180

Etapy powstawania koncepcji

306

Patroni medialni

184

Rzeczy warszawskie. Podział ekspozycji

306

Konferencje i warsztaty związane z identyfikacją wizualną Muzeum

186

Prace Zespołu kuratorów ds. wystawy głównej

309

Dział Marketingu

190

Wystawy poza siedzibą Muzeum

309

Sprzedaż w księgarniach Muzeum

309

Gadżety muzealne

311

Pawilon Warszawa

197

Zbiory

197

Pion Inwentaryzatorski

198

Inwentaryzacja zbiorów

314

Dział Organizacji Wystaw i Wydarzeń

199

Digitalizacja zbiorów

314

Produkcja wystawy głównej

200

Przechowywanie zbiorów

315

Wystawy przygotowane przez DOWiW

202

Udostępnianie zbiorów

318

Pion Administracyjny

206

Pion Konserwatorski

208

Pracownia Konserwacji Malarstwa

322

Finanse

213

Pracownia Konserwacji Mebli

323

Wydatki zrealizowane w ramach projektu OdNowa

219

Pracownia Konserwacji Papieru

324

Majątek

325

Przychody ze sprzedaży

326

Dotacje

329

Frekwencja

228

Dary i zakupy

228

Pozyskiwanie i wycena zbiorów

231

Polityka gromadzenia zbiorów

232

Najważniejsze dary i zakupy

Wstęp Szanowni Państwo, jak co roku w sprawozdaniu przekazujemy relację z działań, które były prowadzone w Muzeum Warszawy w roku poprzednim. Niektóre z nich były zwieńczone sukcesami, nagradzane prestiżowymi wyróżnieniami, inne zakończyły się niepowodzeniem, jednak większość to codzienna, systematyczna realizacja zadań powierzonych Muzeum. W ubiegłym roku skupiliśmy się na modernizacji siedziby przy Rynku Starego Miasta wraz z budową nowej wystawy głównej Rzeczy warszawskie i jej programu. Towarzyszyło temu opracowywanie zbiorów, wzbogacanie ich poprzez nowe zakupy, konserwacja i digitalizacja. Tak szeroko zakrojone prace, chociaż nie zdarzają się często w historii instytucji, wpisują się w podstawową działalność muzealną. Prężnie funkcjonujące oddziały, w tym Muzeum Warszawskiej Pragi w pierwszym pełnym roku po jego otwarciu czy popularne Centrum Interpretacji Zabytku, były wizytówką Muzeum Warszawy. Wystawy, szeroko rozumiana edukacja, wydawnictwa, seminaria, wykłady naukowe i popularyzatorskie przypominały o naszym istnieniu. Piszą o tym na następnych stronach Koleżanki muzealniczki i Koledzy muzealnicy, które i którzy, niezależnie od stażu czy zajmowanego stanowiska, wiedzą, że ich praca jest cząstką niezbędną dla sprawnego funkcjonowania tej instytucji. Na pierwszych stronach sprawozdania Muzeum z 2016 roku znajdą Państwo dokument kluczowy dla jego działalności w najbliższych latach: Strategię Muzeum Warszawy do 2022 roku (ZOB. S. 12–13). Jest to tekst krótki i syntetyczny, w którym każde słowo ma znaczenie. Jego przygotowanie poprzedziła analiza zbiorów, obejmujących ponad 300 tys. rzeczy związanych z Warszawą, wokół których zostały zbudowane cele dotyczące zarówno samych zbiorów, jak i ich udostępniania. Dopełnieniem Strategii jest dokument Polityka gromadzenia zbiorów Muzeum Warszawy (ZOB. S. 14–15). Można go nazwać podstawą porządku rzeczy już zgromadzonych i tych, które dzięki darczyńcom i zakupom będą systematycznie powiększać nasze zasoby. Aby zobrazować znaczenie Strategii, spróbujmy porównać pracę na poszczególnych stanowiskach w Muzeum do unikatowych, barwnych kartoników puzzli niezbędnych do ułożenia całości. Sformułowanie Strategii jest pełnym obrazem, do którego dążymy i który pozwala na znalezienie właściwego miejsca oraz uzasadnia celowość naszych działań. Uświadamia nam ona, że bez pracy dowolnego z zespołów – działu, oddziału, stanowiska – w obrazie tym pozostanie luka, niekiedy utrudniająca lub uniemożliwiająca realizację zadania. Wiemy, co chcemy osiągnąć w 2022 roku, potrafimy uświadomić sobie miejsce, w którym jesteśmy dzisiaj. Wiemy, czego dokonaliśmy i co jeszcze pozostało przed nami, by obraz odnoszący się do roku 2022, zapisany w Strategii, był prawdziwy. Koleżanki i Koledzy, obserwując Waszą pracę, za którą serdecznie dziękuję, mam pewność, że jest to możliwe. Wierzę, że czytelnicy naszego sprawozdania dostrzegą cel, ku któremu zmierzamy, nie zaś jedynie realizację zadań przypisanych ustawowo muzeom publicznym. Będzie to również ciekawa lektura dla wszystkich zainteresowanych Warszawą i muzealnictwem. Prezentujemy bowiem pracę całego Muzeum w 2016 roku, której efektem, w dużej mierze, będzie ponowne otwarcie siedziby głównej przy Rynku Starego Miasta w maju 2017 roku. Miłej lektury i do zobaczenia Ewa Nekanda-Trepka

DYREKTOR MUZEUM WARSZAWY

Ewa Nekanda-Trepka, fot. MW

Wstęp

Szanowni Państwo, co robi 240 osób zatrudnionych w Muzeum, którego siedziba główna jest zamknięta? Nie wszyscy przecież zajmują się remontem. Otóż mamy co robić – szczególnie w instytucji, która posiada 300 tysięcy wpisanych do inwentarza muzealiów. Ten zbiór jest cenny nie tyle przez swoją wartość materialną, co historyczną. Myślimy o nim jako wspólnym skarbie warszawiaków. Każdego dnia chronimy go, opracowujemy, na różne sposoby pokazujemy i o nim opowiadamy, a w ostatnich latach – intensywnie porządkujemy. Odkąd rozpoczęliśmy w 2013 roku prace nad nową wystawą główną, z uwagą przyglądamy się temu, co znajduje się w naszych magazynach. Równolegle z zespołem myślącym nad scenariuszem wystawy od marca 2014 roku pracował kilkuosobowy zespół opracowujący politykę gromadzenia zbiorów, takiej polityki bowiem muzeum wcześniej nie sformułowało. W czasie przygotowań scenariusza wystawy głównej (o czym piszę szerzej na s. 180–189) szybko doszliśmy do wniosku, że postawimy na zbiory. Ich krytyczny przegląd zaowocował podziałem na 21 kolekcji, które zostaną pokazane na wystawie głównej. Dołączyliśmy do nich zbiory muzealnych oddziałów – tak powstała lista 29 kolekcji, które uznaliśmy za ważne i warte rozwijania. Stworzona przez nas Polityka gromadzenia zbiorów (ZOB. S. 14–15) jest konsekwencją i uzupełnieniem prac nad wystawą główną. Konsekwencja ta znajduje też odbicie w przyjętej w 2016 roku Strategii Muzeum Warszawy do 2022 roku (ZOB. S. 12–13), która jasno wskazuje, że to zbiory są w centrum życia muzeum. Prace nad wystawą główną wpłynęły na poszerzenie naszej wiedzy o stanie posiadania i na decyzję o powrocie do rzeczy. Skupienie się na zbiorach nie jest zatem chwilowe. W wyniku dyskusji uznaliśmy, że stanowi ono istotę działania instytucji. Założenie to znajdzie w przyszłym roku swój wyraz w nowej wystawie głównej Rzeczy warszawskie, na której znajdą się wyłącznie oryginalne muzealia z naszych zbiorów. Odpowiadająca strukturze kolekcji, a tym samym i wystawy, Polityka gromadzenia zbiorów pozwala nam i zobowiązuje do pokazywania tego, co gromadzimy, i gromadzenia tego, co pokazujemy. Wokół tego twardego rdzenia rozwijany jest program wystaw czasowych, który naszkicowaliśmy do 2020 roku, Program badań Muzeum Warszawy do 2022 roku (ZOB. S. 16), programy popularyzacji wiedzy o Warszawie, wydawnictw, konserwacji, przechowywania czy digitalizacji, rozpisane na kolejne lata. Jestem bardzo rad z tej konsekwencji i planu działania. dr Jarosław Trybuś

ZASTĘPCA DYREKTORA DS. MERYTORYCZNYCH

dr Jarosław Trybuś, fot. MW

Wstęp

Strategia Muzeum Warszawy do 2022 roku WARSZAWA, LISTOPAD 2016

1. Funkcje strategii

4. Analiza otoczenia

Strategia Muzeum Warszawy to wytyczne do działania instytucji. Jej wdrożenie nastąpi dzięki spójnym działaniom pracowników, które przyczynią się do większej dostępności największego zbioru świadectw fenomenu Warszawy wśród odbiorców.

W Warszawie funkcjonuje około 100 placówek muzealnych, w ramach których realizowane są różne modele muzealnicze. Są to zarówno muzea sztuki (Muzeum Narodowe w Warszawie, Muzeum Sztuki Nowoczesnej), narracyjne (Muzeum Powstania Warszawskiego, Muzeum Historii Żydów Polskich), jak i tematyczne (Muzeum Literatury). Większość instytucji kontekst swojej warszawskiej lokalizacji wykorzystuje jedynie w części programu. Wyjątkiem jest Muzeum Powstania Warszawskiego, które program związany z powstaniem rozszerza poprzez działalność swojego oddziału – Instytutu Stefana Starzyńskiego. Spośród wymienionych muzeów żadne nie posiada zbiorów pozwalających na kompleksowe badanie Warszawy. Największy zbiór świadectw fenomenu Warszawy posiada Muzeum Warszawy.

2. Okres obowiązywania Lata 2016–2022 to okres istotnych wydarzeń, jakimi są: modernizacja siedziby głównej przy Rynku Starego Miasta, uporządkowanie i digitalizacja kolekcji, wybudowanie magazynów zbiorów oraz otwarcie nowej wystawy głównej. 3. Kim jesteśmy? Muzeum Warszawy jest instytucją kultury m.st. Warszawy. Zostało powołane w 1936 roku jako Muzeum Dawnej Warszawy – oddział Muzeum Narodowego. Od tego czasu misją Muzeum jest gromadzenie, przechowywanie, opracowywanie i udostępnianie zbiorów związanych z Warszawą. Po II wojnie światowej, w 1947 roku, Muzeum uzyskało samodzielność, a w 1950 roku przyjęło nazwę Muzeum Historyczne m.st. Warszawy, która w 2014 roku została skrócona przez Radę m.st. Warszawy. W 2016 roku Muzeum posiada w swoim zbiorze muzealia, które składają się na 230 000 numerów inwentarzowych. Siedziby to obiekty w większości zabytkowe, nad którymi Muzeum sprawuje opiekę.

5. Jak działamy? Szanujemy przeszłość i myślimy o przyszłości, dlatego z pasją i dla dobra wspólnego gromadzimy, badamy i udostępniamy świadectwa dziejów Warszawy. Nasze inicjatywy wynikają z aktualnego stanu wiedzy, który wzmacniamy wieloletnim doświadczeniem, na które składa się praca kilku pokoleń świadomych etosu zawodowego muzealników. Dzięki temu budujemy nie tylko stabilność instytucji, ale przede wszystkim ciągłość i dostępność wiedzy o zabytkach.

Umożliwiając kontakt z muzealiami – świadectwami przeszłości – oraz oferując angażujący program oparty na badaniach naukowych, towarzyszymy naszym odbiorcom w poznawaniu fenomenu Warszawy. 6. Muzeum Warszawy w 2022 roku W 2022 roku jesteśmy najważniejszą instytucją pomagającą w zrozumieniu fenomenu Warszawy. Działamy ekologicznie i etycznie, dbając jednocześnie o wysoki poziom estetyczny naszych materiałów. Otwartość rozumiemy nie tylko jako dostępność naszych zbiorów, ale również umiejętność odpowiadania na potrzeby naszych odbiorców. Gromadzenie i zachowanie zbiorów

Podstawą naszych działań jest zbiór świadectw przeszłości Warszawy. Jego rozwój wyznacza polityka gromadzenia zbiorów, która stanowi łącznik pomiędzy dawnym a obecnym sposobem budowania kolekcji Muzeum. Do 2022 roku powstają magazyny centralne, dzięki którym zyskujemy nowe możliwości udostępniania zbiorów. Ich integralną częścią są pracownie konserwatorskie służące utrzymaniu odpowiedniego stanu muzealiów. Digitalizacja pozwala śledzić stan zachowania muzealiów oraz udostępniać ich cyfrowe wizerunki w formatach umożliwiających swobodną edycję. Badania naukowe

Usystematyzowana kolekcja Muzeum Warszawy to przedmiot naszych badań naukowych, których długofalowe i spójne prowadzenie pozwala dostarczać naszym odbiorcom aktualną wiedzę o fenomenie Warszawy.

Strategia Muzeum Warszawy do 2022 roku

Działania wystawiennicze

Administracja i Inwestycje

Wykorzystując wiedzę pozyskaną w procesie badawczym, prezentujemy ponad 3000 obiektów w ramach nowej wystawy głównej Muzeum Warszawy. Brak jednej narracji i otwartość struktury wystawienniczej pozwala zaspokoić ciekawość różnorodnych grup odbiorców, dając pole do wielostronnej interpretacji świadectw przeszłości Warszawy. Tak rozumiana wystawa główna jest punktem odniesienia dla prowadzonych przez nas działań wystawienniczych.

Dzięki inwestycjom w zabytkowe siedziby Muzeum zapewnia odpowiednie warunki działalności podstawowej. Zmniejszenie liczby lokalizacji i zapewnienie długoterminowego prawa do ich użytkowania pozwala planować z wyprzedzeniem oraz efektywniej nimi zarządzać. Procesy te wspomaga system zarządzania elektronicznego, który oprócz obiegu dokumentów pozwala nadzorować realizację projektów, w tym ich aspekty finansowe. Zwiększamy oszczędności, prowadząc planową politykę zakupową.

Działania wydawnicze

Efekty badań naukowych są źródłem dla wydawnictw Muzeum Warszawy opracowywanych z zastosowaniem pełnego aparatu naukowego. Myśląc o szerokiej grupie odbiorców, dajemy możliwość odbioru publikacji na wielu poziomach: projektu, łatwej nawigacji, starannie dobranych ilustracji oraz specjalistycznych informacji. Łączymy wysoką jakość merytoryczną z dbałością o poprawność używanego języka oraz wysoką jakością edytorską.

7. Relacje zewnętrzne Miasto Stołeczne Warszawa

aktywny członek środowisk kultury oraz partner dla instytucji i organizacji działających na terenie m.st. Warszawy województwo mazowieckie

8. Wskaźniki realizacji strategii Liczba muzealiów objętych badaniami naukowymi Liczba muzealiów udostępnionych tradycyjnie Liczba muzealiów udostępnionych on-line Liczba muzealiów prezentowanych na wystawach własnych Liczba muzealiów prezentowanych na wystawach zewnętrznych Liczba muzealiów opracowanych w formie wydawniczej Liczba muzealiów będących podstawą działań popularyzacyjnych

Dostępność zbioru świadectw fenomenu Warszawy

Stopień dostępności może być badany:

Działania popularyzacyjne

Przyglądamy się z uwagą formom, które najlepiej docierają do naszych odbiorców. Refleksja nad nimi, w połączeniu z wynikami badań naukowych, stanowią punkt wyjścia do konstruowania działań popularyzacyjnych i edukacyjnych. Naszym priorytetem jest stworzenie programu przełamującego bariery ekonomiczne, kulturowe, społeczne.

partner dla instytucji kultury Rzeczpospolita Polska

w stosunku do lat ubiegłych

inicjator sieci muzeów miejskich

pomiędzy obszarami badanymi

Europa

Polityka kadrowa

Jesteśmy odpowiedzialnym pracodawcą – działamy transparentnie oraz aktywnie przeciwdziałamy dyskryminacji. Zatrudniamy w drodze konkursów, a osoby już zatrudnione wspieramy w rozwijaniu ich kompetencji.

aktywny członek sieci muzeów miejskich (ze szczególnym uwzględnieniem stolic) Świat

Finanse

Efektywnie wykorzystujemy środki publiczne dzięki wprowadzeniu systemu mierników frekwencji, sprzedaży, liczby i jakości organizowanych wydarzeń.

w stosunku do liczby wszystkich zbiorów

aktywny członek ICOM i CAMOC

Projektowane wartości liczbowe dla poszczególnych części zostaną uzupełnione do 28 kwietnia 2017 roku.

Wstęp

Polityka gromadzenia zbiorów Muzeum Warszawy WARSZAWA, PAŹDZIERNIK 2016

1. Wprowadzenie

3. Zasady gromadzenia zbiorów

Szanujemy przeszłość i myślimy o przyszłości, dlatego z pasją i dla dobra wspólnego gromadzimy, badamy i udostępniamy świadectwa dziejów Warszawy.

Kryteria doboru:

Muzeum Warszawy z siedzibą w Warszawie przy Rynku Starego Miasta 28-42 (00-272 Warszawa), wpisane do rejestru instytucji kultury przez Prezydenta m.st. Warszawy pod numerem RIK/8/2000/SPW o numerze REGON: 016387044; posługujące się NIP: 5251290392, zwane dalej „Muzeum”, zostało powołane do istnienia w 1936 roku jako Muzeum Dawnej Warszawy, oddział miejskiego Muzeum Narodowego. W maju 1945 roku Muzeum zostało oddzielone od upaństwowionego Muzeum Narodowego w Warszawie. W 1947 roku uzyskało samodzielność prawną, potwierdzoną uchwałą Kolegium Zarządu Miejskiego z 18 marca 1948 roku. Nadana mu w 1950 roku nazwa Muzeum Historyczne m.st. Warszawy obowiązywała do 2014 roku, gdy na wniosek dyrekcji Muzeum, decyzją Rady m.st. Warszawy, została zmieniona na Muzeum Warszawy. Zgodnie z treścią §3 Statutu Muzeum Warszawy „Muzeum inicjuje i pogłębia zainteresowanie miastem, kształtuje wrażliwość estetyczną, interpretuje fenomen Warszawy, aktywnie rozwija naukowe, społeczne i kulturalne życie miasta”, zaś w myśl §4 pkt. 1 Statutu Muzeum Warszawy „Muzeum realizuje cele określone w §3 w szczególności poprzez: gromadzenie zabytków i materiałów dokumentacyjnych związanych z Warszawą”. Celem Polityki gromadzenia zbiorów jest wyznaczenie kierunków kształtowania kolekcji oraz sposobów zapewnienia ciągłości zbiorom. Podstawa prawna gromadzenia zbiorów Muzeum: Gromadzenie zbiorów Muzeum odbywa się na podstawie aktów prawnych obowiązujących w Polsce i wewnętrznych regulacji prawnych Muzeum oraz z poszanowaniem kodeksu etyki ICOM.

Artefakty gromadzone przez Muzeum powinny spełnić przynajmniej jedno z następujących kryteriów: 1. WARSZAWSKOŚCI, WYZNACZONEJ PRZEZ TEMATYKĘ DZIEŁA:

Warszawa jako przestrzeń wytyczona przez granice historyczne i administracyjne; mieszkańcy Warszawy i ich działalność; wydarzenia rozgrywające się w Warszawie. 2. WARSZAWSKOŚCI, WYZNACZONEJ PRZEZ PROWENIENCJĘ (MIEJSCE WYTWORZENIA).

Muzeum w uzasadnionych przypadkach może nabyć do swoich zbiorów artefakt niespełniający wskazanych powyżej przesłanek. Muzeum nabywa do swoich zbiorów:

2. Definicje ARTEFAKT KOLEKCJA SPUŚCIZNA ZBIORY

każde dzieło wykonane przez człowieka, w odróżnieniu od wytworów natury

zbiór artefaktów gromadzony według określonych kryteriów,

wyróżniających go artefakty przekazane Muzeum w spadku przez konkretną osobę lub jej spadkobierców pojedyncze artefakty, kolekcje i spuścizny będące własnością Muzeum

pojedyncze artefakty

kolekcje

spuścizny

Polityka gromadzenia zbiorów Muzeum Warszawy

Stosując się do powyższych kryteriów, Muzeum gromadzi swoje zbiory, do których zaliczają się:

18. Kolekcja filokartystyczna – pojedyncze pocztówki oraz zamknięte serie i zestawy, albumy do przechowywania pocztówek, albumy drukowane;

1. Kolekcja widoków Warszawy – dzieła przedstawiające miasto i dokumentujące jego przemiany w ujęciu ogólnym (panoramy) oraz we fragmentach (ulice, place, budowle);

19. Kolekcja detalu architektonicznego – oryginalne elementy warszawskich budowli oraz małej architektury; 20. K olekcja projektów architektonicznych i urbanistycznych – zrealizowane oraz niezrealizowane koncepcje architektoniczne i urbanistyczne dla Warszawy, szkicowniki architektów, traktaty teoretyczne, materiały inwentaryzacyjne i studyjne, fotografie dokumentujące proces projektowo-realizacyjny, makiety;

2. Kolekcja scen historycznych i rodzajowych – dzieła przedstawiające ważne wydarzenia, a także sceny z życia codziennego i odświętnego, dotyczące przedstawicieli różnych grup społecznych Warszawy; 3. Kolekcja portretów – wizerunki warszawian lub osób związanych z Warszawą;

21. Kolekcja kartograficzna – mapy i plany, materiały fotogrametryczne, dokumentacja kartograficzna;

4. Kolekcja Syren warszawskich – wizerunki symbolu miasta;

22. Kolekcja Korczakowska (Pracownia Korczakianum) – artefakty dokumentujące biografię i dorobek pisarski Janusza Korczaka, dzieje instytucji przezeń tworzonych, losy ludzi z najbliższego mu kręgu, polską i zagraniczną recepcję dzieła oraz postaci;

5. Kolekcja miniatur pomników i rzeźby plenerowej – redukcje, modele, projekty rysunkowe zrealizowane lub niezrealizowane w przestrzeni miejskiej; 6. Kolekcja brązów – przedmioty użytkowe, dekoracyjne, wykonane w warszawskich warsztatach i firmach;

23. Kolekcja dokumentów warszawskich – materiały rękopiśmienne i drukowane, oprócz archiwaliów znajdujących się w zasobie Archiwum Zakładowego Muzeum;

7. Kolekcja sreber i platerów – przedmioty użytkowe, dekoracyjne, wykonane w warszawskich warsztatach i firmach; 8. Kolekcja suwenirów – przedmioty o charakterze turystycznych pamiątek, związane z warszawskimi miejscami i wydarzeniami;

24. Kolekcja audiowizualna i dźwiękowa – utwory audio i audio-wideo (w tym filmowe) na nośnikach analogowych lub cyfrowych o charakterze artystycznym, amatorskim, dokumentacyjnym; 25. Kolekcja archeologiczna – artefakty średniowieczne i nowożytne, pozyskane w wyniku badań archeologicznych prowadzonych w granicach administracyjnych Warszawy oraz dokumentacja tych badań;

9. Kolekcja opakowań i przedmiotów reklamowych firm warszawskich; 10. Kolekcja zegarów – wyroby warsztatów i firm działających w Warszawie; 11. Kolekcja ubiorów i akcesoriów stroju – wyroby warszawskich firm i projektantów branży odzieżowej, dokumentacja dotycząca projektowania mody, asortyment warszawskich sklepów tej branży oraz garderoba mieszkańców Warszawy;

26. Kolekcja Muzeum Drukarstwa (oddział Muzeum) – artefakty związane z technikami drukarskimi, graficznymi i introligatorskimi, wytwory sztuki drukarskiej oraz materiały dotyczące firm i osób związanych z warszawskimi instytucjami z branży szeroko pojętej produkcji i dystrybucji książek (zakłady poligraficzne, firmy księgarsko-wydawnicze i introligatorskie);

12. Kolekcja tkanin dekoracyjnych – wyroby warszawskich firm ze szczególnym uwzględnieniem tkanin Spółdzielni Artystów „ŁAD”; 13. Kolekcja zabytków cechowych – pamiątki po cechach warszawskich;

27. Kolekcja Muzeum Farmacji (oddział Muzeum) – artefakty związane z warszawskimi aptekami, laboratoriami analitycznymi, przemysłem farmaceutycznym do końca XX wieku oraz działalnością zawodową i naukową warszawskich farmaceutów;

14. Kolekcja pamiątek historycznych – przedmioty o wyjątkowej wartości dla dziejów Warszawy, związane z jej mieszkańcami, rozgrywającymi się w niej wydarzeniami, konkretnymi miejscami oraz instytucjami;

28. Kolekcja Muzeum – Miejsca Pamięci Palmiry (oddział Muzeum) – pamiątki historyczne i martyrologiczne związane z historią miejsca, egzekucjami ludności Warszawy i miejscowości podwarszawskich w okresie okupacji niemieckiej;

15. Kolekcja galanterii patriotycznej – przedmioty związane z kultywowaniem pamięci o polskiej historii, kształtujące narodową tożsamość;

29. Kolekcja Muzeum Ordynariatu Polowego (oddział Muzeum) – artefakty związane z dziejami ordynariatu polowego Wojska Polskiego i działalnością należących do niego duchownych wszystkich wyznań.

16. Kolekcja medalierska – medale, plakiety, medaliony oraz inne wyroby grawerskie o charakterze małej formy rzeźbiarskiej oraz modele i formy do nich, a także projekty rysunkowe; 17. Kolekcja fotografii – fotografie (w tym negatywy), albumy z fotografiami, albumy na fotografie;

Wstęp

Program badań Muzeum Warszawy do 2022 roku Program obejmuje najistotniejsze, strategiczne projekty, na podstawie których będzie budowany wizerunek Muzeum jako instytucji prowadzącej działalność naukową. Oparty jest na tym, co decyduje o odmienności, a w pewnym aspekcie także przewadze Muzeum nad innymi instytucjami nauki: na zbiorach, misji ich opracowywania oraz udostępniania odbiorcom. Projekty, które znajdą się w programie badań, zyskują status działań priorytetowych. Założenia

FENOMEN WARSZAWY Muzeum Warszawy jest instytucją, która bada fenomen miasta, związany nie tylko z przeszłością, ale również problematyką współczesną. Warszawa, jak każde miasto z długą historią, może być postrzegana jako swego rodzaju palimpsest, przestrzeń nadpisywanych znaczeń. Jednak burzliwa historia XX wieku skłania nie tyle do odkrywania coraz głębszych warstw, ile raczej do patrzenia na przeszłość z perspektywy aktualnego kształtu i kondycji miasta. Jego nagłe zburzenie i odbudowa spowodowały zerwanie ciągłości zdarzeń, a historia jest w nim obecna i doświadczana na co dzień. Ponieważ Muzeum mieści się w centrum odbudowanej Starówki i posiada poświęconą tej problematyce placówkę (Centrum Interpretacji Zabytku), w badaniach podejmowane są zagadnienia związane ze zniszczeniem i odbudową tej części miasta. Drugim ważnym aspektem jest badanie społeczności mieszkańców Warszawy, które również łączy perspektywę historyczną i współczesną.

1. P rogram badań konstruowany jest przekrojowo względem struktury Muzeum (nie powstaje indywidualnie dla działów i oddziałów, choć to w nich będą realizowane konkretne projekty); 2. Program badań jest zgodny ze Strategią Muzeum Warszawy do 2022 roku; 3. B adania prowadzone w Muzeum są punktem wyjścia do działalności wydawniczej lub wystawienniczej, a ich wyniki są publikowane i udostępniane.

Obszary badawcze

WYBRANE PROJEKTY

Skąd się biorą warszawiacy? Archiwum Historii Mówionej na Pradze

Badania w Muzeum Warszawy są realizowane w ramach trzech strategicznych obszarów badawczych.

MUZEALNICTWO I MUZEOLOGIA Nowoczesna instytucja muzealna nie może funkcjonować bez refleksji na temat samej istoty muzeum. Obecnie muzea są równie ważnym miejscem debaty na temat muzealnictwa i muzeologii jak ośrodki akademickie. Z praktyki instytucjonalnej wynika wiele przesłanek dla programów i teorii, a rozwój współczesnych muzeów ściśle wiąże się z obserwacją trendów i procesów zachodzących w innych placówkach tego typu na całym świecie. Historia muzealnictwa pozwala poznać przeszłość, która często jest istotnym, pozytywnym lub negatywnym punktem odniesienia. Natomiast muzeologia daje wsparcie przy wytyczaniu nowych celów i kierunków, w dyskusji z różnymi modelami muzeum, w kreowaniu nowych zjawisk. Muzeologia obejmuje także eksperymentalne badania publiczności, z zakresu percepcji i rozumienia prezentowanych w muzeum zjawisk czy obiektów. Wspiera zatem budowanie relacji z odbiorcą.

RZECZY WARSZAWSKIE W zbiorach Muzeum znajduje się blisko 300 tysięcy rzeczy warszawskich – obiektów, które często nie są dziełami sztuki, nie mają wartości artystycznej lub materialnej, jednak opowiadają historię miasta na różne sposoby. Wyzwaniem jest nie tylko opracowanie kolekcji i poszczególnych muzealiów, ale przede wszystkim wypracowanie metody, która pozwoli na „usłyszenie” tych historii. Z wykorzystaniem prac takich uczonych, jak Igor Kopytoff czy Bjørnar Olsen, wypracowany zostanie model „biografii rzeczy”, który pozwoli upodmiotowić muzealia i pokazać je jako aktywnych uczestników historii. Drugim ważnym zagadnieniem w tym obszarze jest prezentacja rzeczy odbiorcom za pomocą nowych technologii cyfrowych. Analizie poddawana będzie relacja między materialnymi rzeczami a cyfrową formą muzeum. WYBRANE PROJEKTY

e-Muzeum Kartografii Warszawy Biografie rzeczy

WYBRANE PROJEKTY

Historia wystaw w Muzeum Warszawy Rzeczy w muzeum / Things in Museum Badanie percepcji obiektów przez publiczność muzealną

Strategia komunikacji Muzeum Warszawy na lata 2016–2018

Strategia komunikacji Muzeum Warszawy na lata 2016–2018 Istotne miejsce w działaniach komunikacyjnych Muzeum Warszawy zajmuje ponowne otwarcie jego siedziby z wystawą główną i nową ofertą w maju 2017 roku. Kluczowym zadaniem jest zatem przedstawienie się na nowo publiczności. Zgodnie ze Strategią Muzeum Warszawy do 2022 roku (ZOB. S. 12–13) została opracowana odrębna strategia komunikacji. Przygotowaliśmy najważniejsze przesłania komunikacji i grupy docelowe; koncepcję prezentacji obiektów od strony wizualnej (jak atrakcyjnie i nowocześnie wykorzystywać obiekty w promocji) i sposób opowiadania o nich; koncepcję działań promocyjnych związanych z otwarciem siedziby głównej i nowej wystawy; kampanię reklamową i informacyjną; koncepcję i projekt nowej dwujęzycznej strony internetowej; koncepcję opowiadania o Muzeum obcokrajowcom. W Strategii Muzeum główny nacisk położony jest na obiekty, w strategii komunikacyjnej również stały się one punktem wyjścia do wszystkich działań promocyjnych. Wyzwaniem było sprawienie, żeby rzeczy przemówiły do publiczności. Chodziło także o maksymalne poszerzenie grupy odbiorców Muzeum, w tym o odbiorców niezaangażowanych i nieposiadających wiedzy profesjonalnej. Zdecydowaliśmy, że najskuteczniejsze będą narzędzia storytellingu, wykorzystywane do budowania silnych i widocznych marek. W tym celu została nawiązana współpraca z zespołem dr. hab. Jacka Wasilewskiego (medioznawcy zajmującego się upowszechnianiem metod storytellingowych w Polsce oraz badaniem narracji na polu komunikacji społecznej), z którym opracowany został model opowiadania historii obiektów. Wierzymy, że ta metoda skutecznie angażuje współczesnego odbiorcę i nadaje znaczenie rzeczom oraz ich historiom. Znaczenie rozumiemy jako zdolność wywoływania emocji i element identyfikacji. Dzięki takiemu podejściu obiekty mogą stawać się nośnikami opowieści, w pewnym sensie również o zwiedzających. Łatwiej także przyswajać i zapamiętywać informacje za pośrednictwem historii, z którymi człowiek może się identyfikować. Za pomocą historii rzeczy pokazujemy zmieniające się miasto i jego różnorodność. Opowiadamy też o mieszkańcach Warszawy jako ludziach, którzy wpływają na charakter miasta. Tym samym strategia komunikacji Muzeum stała się spójna ze strategią marki, jaką jest Warszawa.

goście warszawiacy

to osoby zainteresowane refleksją nad Warszawą

ciągłość wiedzy o zabytkach przekonania o warszawie

rola, przesłanie

znaczenie miasta

Dla m.st. Warszawy jesteśmy aktywnym członkiem środowisk kultury

prezentacja miasta warszawa

muzeum

świadectwa dziejów Warszawy: gromadzenie, przechowywanie, opracowywanie i udostępnianie zbiorów związanych z Warszawą

nie opowiadamy jednej historii miasta

opowiadamy wielowątkową historię miasta i warszawiaków – zaradnych i ceniących wolność budujemy świadomość wspólnoty: poczucie łączności z jego symbolami, tradycją i dawnymi pokoleniami

STORYTELLING: rozbudowujemy historie 64 wiodących obiektów, nadając im znaczenie dla współczesnych odbiorców

jeden model budowania narracji – przeszłość odnosimy do współczesności

dbamy o spójność przekazu i identyfikacji wizualnej

warsztaty komunikacyjne dla dyrekcji i pracowników 4

szeroka kampania promocyjna

dla całej struktury i z marką Warszawa

początek w styczniu, kulminacja w maju 2017 roku współpraca z wybranymi mediami przy akcjach specjalnych nowa, dwujęzyczna strona internetowa książki o wystawie (wersja dla dorosłych, młodzieży i dzieci)

MISJA MUZEUM, KONCEPCJA WYSTAWY GŁÓWNEJ towarzyszymy im w wydobywaniu ich znaczenia

KOMUNIKACJA I PROMOCJA

warszawy

Organizacja Muzeum Schemat organizacyjny

PION MERYTORYCZNY ZASTĘPCA DYREKTORA DS. MERYTORYCZNYCH

Dział Opracowania Zbiorów Dział Badań nad Warszawą Dział Archeologiczny Dział Organizacji Wystaw i Wydarzeń Dział Edukacji Biblioteka Centrum Interpretacji Zabytku Korczakianum Samodzielne Wieloosobowe Stanowisko ds. Wydawnictw

Oddziały Muzeum Warszawy: Muzeum Farmacji Muzeum Drukarstwa Warszawskiego Muzeum – Miejsce Pamięci Palmiry Muzeum Ordynariatu Polowego Muzeum Warszawskiej Pragi Muzeum Woli PION INWENTARYZATORSKI GŁÓWNY INWENTARYZATOR ZBIORÓW

PION KONSERWATORSKI GŁÓWNY KONSERWATOR ZBIORÓW DYREKTOR MUZEUM WARSZAWY

PION ADMINISTRACYJNY PEŁNOMOCNIK DYREKTORA DS. ADMINISTRACYJNYCH

PION INWESTYCYJNY ZASTĘPCA DYREKTORA DS. INWESTYCYJNYCH

PION FINANSOWY GŁÓWNY KSIĘGOWY

PION DYREKTORA MUZEUM

Dział Inwentaryzacji Zbiorów Dział Przechowywania Zbiorów Dział Udostępniania Zbiorów

Pracownia Konserwacji Malarstwa Pracownia Konserwacji Mebli Pracownia Konserwacji Papieru

Dział Logistyczny Dział Obsługi Muzeum Samodzielne Wieloosobowe Stanowisko ds. Bezpieczeństwa Samodzielne Jednoosobowe Stanowisko ds. Archiwum Zakładowego Dział Utrzymania i Serwisowania Technicznego Obiektów Samodzielne Wieloosobowe Stanowisko ds. Nadzoru Inwestycji Samodzielne Wieloosobowe Stanowisko ds. Inwestycji Samodzielne Wieloosobowe Stanowisko ds. Pozyskiwania Dotacji Dział Finansowo-Księgowy Samodzielne Jednoosobowe Stanowisko ds. Kontrolingu Samodzielne Jednoosobowe Stanowisko ds. Rachuby Płac Pełnomocnicy Dyrektora Muzeum Dział Kadr Dział Marketingu Dział Promocji i Komunikacji Samodzielne Wieloosobowe Stanowisko ds. Obsługi Prawnej i Zamówień Publicznych Samodzielne Jednoosobowe Stanowisko ds. BHP Samodzielne Wieloosobowe Stanowisko ds. Gromadzenia i Wyceny Zbiorów Administrator Bezpieczeństwa Informacji

Pracownicy

Pracownicy PRACOWNICY MUZEUM. DANE Z 31 GRUDNIA 2016

238

pracowników

226,4 etatu

122 116,55 etatu

59,8 etatu

pracowników merytorycznych

pracowników obsługi

pracowników administracji

pracowników kierownictwo technicznych

31,05 etatów

14 etatów

Ewa Nekanda-Trepka DYREKTOR

Pion merytoryczny dr Jarosław Trybuś ZASTĘPCA DYREKTORA DS. MERYTORYCZNYCH

Dział Opracowania Zbiorów Jacek Bochiński

Dział Archeologiczny Zbigniew Polak

Biblioteka Katarzyna Žák

KIEROWNIK

KIEROWNICZKA

Agnieszka Dąbrowska Oliwia Mimi Bosomtwe Piotr Głogowski dr Paweł Ignaczak Elżbieta Kamińska dr Anna Kotańska Paweł Krzyżewski Izabela Lewoczewicz Ewa Nowak-Mitura Ewa Perlińska-Kobierzyńska Monika Siwińska Anna Topolska dr Paweł E. Weszpiński Magdalena Wicherkiewicz dr Ewa Wieruch-Jankowska Dział Badań nad Warszawą Aleksandra Sołtan-Lipska KIEROWNICZKA

Małgorzata Berezowska Julian Borkowski Barbara Hensel-Moszczyńska Izabella Maliszewska Romuald Morawski Katarzyna Wagner Krzysztof Zwierz

Kamila Baturo Karolina Blusiewicz Katarzyna Meyza Zuzanna Różańska-Tuta Urszula Skwara-Nieckuła Ewelina Więcek Elżbieta Wilczak-Dąbrowska Grażyna Zborowska-Znajkowska Dział Organizacji Wystaw i Wydarzeń Joanna Trytek

Adam Borsuk Grażyna Deneka Aldona Weselińska Centrum Interpretacji Zabytku Anna Zasadzińska KIEROWNICZKA

Dominika Dragan-Alcantara Agnieszka Krasoń dr Andrzej Skalimowski Korczakianum Marta Ciesielska

KIEROWNICZKA

KOORDYNATORKA PRAC KOMÓRKI

Ksenia Góreczna Judyta Jerzyk Marek Lisik Julia Missala Ida Skrzeszewska Krzysztof Świerczewski Michał Tański Jakub Telec

Magdalena Pęzińska Agnieszka Witkowska-Krych Samodzielne Wieloosobowe Stanowisko ds. Wydawnictw Małgorzata Mycielska KOORDYNATORKA PRAC KOMÓRKI

Julia Odnous

Dział Edukacji Radosław Adamski KIEROWNIK

Jan Bliźniak Patryk Jaworek Anna Kwiatkowska Aleksandra Kwietniewska Władysław Roguski Katarzyna Szafrańska Anna Zdanowska

etatów

Organizacja Muzeum

Oddziały Muzeum Warszawy Muzeum Drukarstwa Warszawskiego Barbara Rogalska

Muzeum – Miejsce Pamięci Palmiry Joanna Maldis

Muzeum Warszawskiej Pragi Katarzyna Kuzko-Zwierz

KIEROWNICZKA

Maria Biegańska Michał T. Horoszewicz Joanna Makuch-Folwarska Łukasz Sobierajski Andrzej Zaborowski

Bartłomiej Grudnik Dominika Jarzyńska-Pokojska Monika Kościk

Adam Lisiecki

Muzeum Farmacji dr hab. Iwona Arabas, prof. PAN

KIEROWNIK

KIEROWNICZKA

Muzeum Ordynariatu Polowego dr Jacek Macyszyn Stanisław Maliszewski Renata Sokołowska

Magdalena Ciepłowska Marcin Więcek Anna Zabiegałowska-Sitek

P.O. KIEROWNIKA

Katarzyna Chudyńska-Szuchnik Karolina Jusińska Ewa Kalnoj-Ziajkowska Patrycja Labus-Sidor Anna Mizikowska Katarzyna Szumlas Anna Wigura Jolanta Wiśniewska Muzeum Woli Anna Banaś P.O. KIEROWNIKA

Maria Ejchman Magdalena Staroszczyk

Pion inwentaryzatorski Grzegorz Konsalik

GŁÓWNY INWENTARYZATOR ZBIORÓW

Dział Inwentaryzacji Zbiorów Katarzyna Czajkowska Adrian Czechowski Igor Oleś Aneta Pietrzkowska

Dział Przechowywania Zbiorów Zuzanna Sieroszewska-Rolewicz

Dział Udostępniania Zbiorów Agata Korycka-Marciniak

KIEROWNICZKA

Andrzej Filipkowski Magdalena Gryc Dorota Parszewska Rafał Radziwonka Joanna Rykiel

Agnieszka Rozciecha Aleksandra Różycka

Pracownia Konserwacji Mebli Edward Pawlikowski

Pracownia Konserwacji Papieru Igor Nowak

KOORDYNATOR PRAC KOMÓRKI

Michał Kempa Adam Wrzosek

Agata Kłos

Pion konserwatorski Robert Kołodziejski

GŁÓWNY KONSERWATOR ZBIORÓW

Pracownia Konserwacji Malarstwa Katarzyna Głogowska Beata Galperyn-Kołodziejska KOORDYNATORKI PRAC KOMÓRKI

Anna Dąbrowska Katarzyna Lesiakowska-Tofil

Pracownicy

Pion administracyjny Jarosław Skarżyński

PEŁNOMOCNIK DYREKTORA DS. ADMINISTRACYJNYCH

Dział Logistyczny Janusz Kurczak

Dział Obsługi Muzeum Barbara Rosiak

KIEROWNIK

P.O. KIEROWNIKA

Michał Bogumił Mateusz Gołos Krzysztof Hernik Dawid Łukasiak Tomasz Maślanka Artur Miniewicz Leszek Sokołowski Mariusz Stawski Jakub Supera Grzegorz Wieczorek Marcin Wronecki Edward Wydra Danuta Zembrzuska Magdalena Żarska

Krystyna Bielecka Maryla Błachewicz Adam Burakowski Natalia Drozdowska Mirosława Gral Jolanta Haponiuk Marcin Józefecki Magdalena Jurczak Izabella Kielak Agata Kłoszewska Barbara Końska Małgorzata Kościelniak Aneta Kozak Anna Koźniewska Barbara Kwiatkowska Hanna Lasecka Maria Lejmanowicz Ewa Lenczewska Marzena Łasińska Anna Łęgowska Danuta Mantycka Małgorzata Marciniak Marta Marczak Agata Mączka Krzysztof Owczarczyk Grażyna Piwko

Teresa Przewodowska Bożena Rogowska Małgorzata Rosak Maria Ruszczak Aleksandra Rykiel Małgorzata Rzepkowska Alicja Sokołowska Elżbieta Tańska Anita Tomaszewska Barbara Trębicka Joanna Wiewiórka Janina Zasada Justyna Żak Samodzielne Jednoosobowe Stanowisko ds. Archiwum Zakładowego Mirosław Zwierzchowski Samodzielne Wieloosobowe Stanowisko ds. Bezpieczeństwa Edward Nowak KOORDYNATOR PRAC KOMÓRKI

Emilia Majdak Paweł Mika Tomasz Walusiński

Pion inwestycyjny Artur Zbiegieni

ZASTĘPCA DYREKTORA DS. INWESTYCYJNYCH

Dział Utrzymania i Serwisowania Technicznego Obiektów Andrzej Karolak

Samodzielne Wieloosobowe Stanowisko ds. Inwestycji Joanna Dudelewicz

KIEROWNIK

KIEROWNICZKA

Marek Góreczny Rafał Koński Ryszard Kramek Adam Rogowski

Maciej Baran Krzysztof Chmielewski Kamil Jaworski Marta Krakowska Janusz Antoni Mróz Anna Okińczyc Wiesław Procyk Żaneta Urbaniak Andrzej Zacharski Agnieszka Zemlak

Samodzielne Wieloosobowe Stanowisko ds. Nadzoru Inwestycji Anna Okińczyc Samodzielne Wieloosobowe Stanowisko ds. Pozyskiwania Dotacji Teresa Krupa

Organizacja Muzeum

Pion finansowy Krystyna Salamonik-Latos

GŁÓWNY KSIĘGOWY

Dział Finansowo-Księgowy Dorota Wyrębek KIEROWNICZKA

Samodzielne Jednoosobowe Stanowisko ds. Kontrolingu Mariusz Sejdak

Samodzielne Jednoosobowe Stanowisko ds. Rachuby Płac Barbara Kobus

Dział Promocji i Komunikacji Katarzyna Szacińska-Szymeczko

Samodzielne Wieloosobowe Stanowisko ds. Obsługi Prawnej i Zamówień Publicznych Konrad Wojewódzki

Aneta Derewęda Karolina Gerej Agnieszka Piętka Małgorzata Szopa Magdalena Zoń

Pion Dyrektora Muzeum Pełnomocnik Dyrektora ds. Naukowo-Badawczych dr Magdalena Wróblewska

KIEROWNICZKA

Tadeusz Baranowski Klementyna Belina-Brzozowska Joanna Bębenek Marcin Dziurdzik Julia Głogowska Grażyna Kułakowska Katarzyna Muranty-Sawicka Magdalena Skrętkowicz dr Anna Światłowska

Dział Kadr Agnieszka Manota KIEROWNICZKA

Katarzyna Lipka-Kadaj Katarzyna Roguska Joanna Żak Dział Marketingu Katarzyna Maciantowicz-Siołkowska Karolina Koźlicka-Nowakowska Patryk Markuszewski Anna Skiba Magdalena Stankiewicz Jolanta Szyman Katarzyna Wieźlak Jolanta Zawistowska

Małgorzata Heymer Magdalena Kłos Maciej Rozbicki

STRUKTURA WYKSZTAŁCENIA

powyżej 55 lat

podstawowe

1 osoba

zasadnicze

12 osób

średnie

47 osób

licencjat

13 osób

magisterskie

122 osoby

osób

Samodzielne Jednoosobowe Stanowisko ds. BHP Michał Wojdat

KOORDYNATOR PRAC KOMÓRKI

STRUKTURA WIEKU

41–55 lat

Anna Ambroziak Kamil Jaworski Kinga Wiśniewska

Samodzielne Wieloosobowe Stanowisko ds. Gromadzenia i Wyceny Zbiorów dr Tomasz Pruszak

KIEROWNICZKA

do 40 lat

KOORDYNATOR PRAC KOMÓRKI

osoby

108 osób

podyplomowe

41 osób

doktorat

11 osób

habilitacja

1 osoba

DOKSZTAŁCANIE PRACOWNIKÓW W 2016 ROKU

w ramach budżetu przeznaczonego na szkolenia: podniesienie kwalifikacji zawodowych 115 pracowników W TYM: podjęcie studiów wyższych lub podyplomowych 5 pracowników

Umowy i zarządzenia

Umowy i zarządzenia W 2016 roku Samodzielne Wieloosobowe Stanowisko ds. Obsługi Prawnej i Zamówień Publicznych opracowało prawie 800 umów, których zakres przedmiotowy był bardzo szeroki: od usług związanych z bieżącą działalnością Muzeum po zakup muzealiów. Do najczęściej podpisywanych umów należały umowy o dzieło. Na zamówienie Muzeum powstało wiele utworów, m.in.: mapy, filmy, audiobooki, teksty, przekłady, scenariusze, projekty graficzne, fotografie, ilustracje, z przekazaniem autorskich praw majątkowych. Drugi zbiór tworzyły umowy cywilnoprawne związane z działalnością popularyzatorską Muzeum (wykłady, warsztaty, spacery, przemówienia i spotkania). Ze wszystkich umów zawartych w 2016 roku na szczególne wyróżnienie zasługuje ta dotycząca produkcji nowej wystawy głównej, o wartości 5 254 560 złotych brutto. W kontekście rozwoju i działań Muzeum istotne były zawierane w 2016 roku porozumienia: z muzeami (Muzeum Narodowe; Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie; Muzeum Techniki i Przemysłu NOT), uczelniami wyższymi (Akademia Sztuk Pięknych w Warszawie, Uniwersytet Warszawski, SWPS Uniwersytet Humanistyczno-Społeczny), organizacjami trzeciego sektora (m.in. Stowarzyszenie Architektów Polskich, Stowarzyszenie Miasto Jest Nasze, Stowarzyszenie Upowszechniania Inicjatyw Kulturalnych Sztuka Nowa), a także z takimi instytucjami, jak Centrum Myśli Jana Pawła II czy Goethe-Institut (w ramach 25-lecia traktatu pomiędzy Rzeczpospolitą Polską a Republiką Federalną Niemiec o dobrym sąsiedztwie i przyjaznej współpracy oraz 25-lecia partnerstwa Warszawy i Berlina). W 2016 roku Dyrektor Ewa Nekanda-Trepka wydała 26 zarządzeń, czyli aktów wewnętrznych regulujących funkcjonowanie Muzeum, z których większość bezpośrednio dotyczyła pracowników. Szczególnie istotne były dwa zarządzenia: nr 23/2016, o wprowadzeniu Strategii Muzeum Warszawy do 2022 roku (ZOB. S. 12–13), zawierającej kompleksowe wytyczne mające na celu scalenie działań pracowników, które przyczyniają się do zwiększenia dostępności największego zbioru świadectw fenomenu Warszawy wśród odbiorców; nr 19/2016, wprowadzające Politykę gromadzenia zbiorów Muzeum Warszawy (ZOB. S. 14–15) – dokument wyznaczający zasady gromadzenia zbiorów, kierunek kształtowania kolekcji oraz sposoby zapewnienia ciągłości zbiorom. Muzeum przeprowadziło 72 postępowania przetargowe o wartości powyżej 30 000 euro. Część dotyczyła obsługi bieżących potrzeb Muzeum, realizowanej w tym zakresie przede wszystkim przez działy logistyki, promocji i marketingu, wiele było związanych konserwacją obiektów muzealnych, inne dotyczyły zaś renowacji, modernizacji i otwarcia siedziby głównej Muzeum przy Rynku Starego Miasta. Konrad Wojewódzki

KOORDYNATOR SAMODZIELNEGO WIELOOSOBOWEGO STANOWISKA DS. OBSŁUGI PRAWNEJ I ZAMÓWIEŃ PUBLICZNYCH

Konrad Wojewódzki, fot. MW

zarządzeń

postępowania przetargowe

778 umów

Rada Muzeum Skład Rady Omawiane zagadnienia

prof. dr hab. Marek Ignacy Bryx

dr Tomasz Makowski

PEŁNOMOCNIK REKTORA DS. ROZWOJU

PRZEWODNICZĄCY RADY MUZEUM WARSZAWY,

KAMPUSU, KIEROWNIK KATEDRY MIASTA

DYREKTOR BIBLIOTEKI NARODOWEJ

Sprawozdanie merytoryczne Muzeum Warszawy za 2015 rok

Ewa Malinowska-Grupińska

Bilans Muzeum Warszawy za 2015 rok

INNOWACYJNEGO SZKOŁY GŁÓWNEJ HANDLOWEJ

PRZEWODNICZĄCA RADY M.ST. WARSZAWY

dr hab. Dorota Folga-Januszewska PROF. ASP, PRZEWODNICZĄCA POLSKIEGO

Maciej Miłobędzki

KOMITETU NARODOWEGO ICOM,

WSPÓŁZAŁOŻYCIEL I CZŁONEK ZARZĄDU

ZASTĘPCA DYREKTORA MUZEUM

PRACOWNI JEMS ARCHITEKCI

PAŁACU KRÓLA JANA III W WILANOWIE

Andrzej Golimont

Jarosław Myjak BYŁY WICEPREZES ZARZĄDU BANKU PKO BP

PREZES ZARZĄDU SZPITALA PRASKIEGO PW. PRZEMIENIENIA PAŃSKIEGO

prof. dr hab. Maria Poprzęcka WYDZIAŁ ARTES LIBERALES UNIWERSYTETU

Jarosław Jóźwiak

WARSZAWSKIEGO

WICEPRZEWODNICZĄCY RADY MUZEUM WARSZAWY, PRZEWODNICZĄCY RADY

Ryszard Wojtkowski

NADZORCZEJ MIEJSKIEGO PRZEDSIĘBIORSTWA

ZASTĘPCA NACZELNEGO DYREKTORA

WODOCIĄGÓW I KANALIZACJI

ARCHIWÓW PAŃSTWOWYCH

W M.ST. WARSZAWIE S.A.

dr hab. Andrzej Kunert

dr hab. Michał F. Woźniak PROF. UMK, DYREKTOR MUZEUM OKRĘGOWEGO

BYŁY SEKRETARZ RADY OCHRONY PAMIĘCI

IM. LEONA WYCZÓŁKOWSKIEGO

WALK I MĘCZEŃSTWA

W BYDGOSZCZY

prof. Jack Lohman

Robert Zydel

DYREKTOR THE ROYAL BRITISH COLUMBIA

DYREKTOR BIURA MARKETINGU MIASTA

MUSEUM W VICTORII, KANADA

Maria Łukaszewicz RADNA M.ST. WARSZAWY

Wystawa główna Muzeum Warszawy Prace remontowo-budowlane prowadzone przez Muzeum Warszawy Stanowisko Rady w sprawie konieczności budowy magazynów centralnych dla Muzeum Warszawy Sprawa przekazania kolekcji malarstwa Aleksandra Sochaczewskiego na rzecz Muzeum Niepodległości Starania Dyrekcji o pozyskanie środków na nową aranżację Muzeum Farmacji im. mgr farm. Antoniny Leśniewskiej, oddziału Muzeum Warszawy Stan realizacji zaplanowanych działań w ramach inwestycji Muzeum Warszawy Plan rozwoju Muzeum Warszawy do 2019 roku

Inwestycje Muzeum OdNowa – zakrojony na dużą skalę projekt modernizacji siedziby głównej Muzeum na Rynku Starego Miasta w 2016 roku wszedł w fazę realizacji. W dalszym ciągu trwały prace budowlane i instalacyjne celem wyposażenia 11 zabytkowych kamienic w nowoczesną infrastrukturę wymaganą dla budynków użyteczności publicznej, a szczególnie muzeów. Obowiązujący standard techniczny dla tego typu obiektów został opracowany przez Narodowy Instytut Muzealnictwa i Ochrony Zbiorów. W zabytkowym pałacu Muzeum Woli przy ul. Srebrnej 12, w którym mieści się oddział Muzeum, kontynuowane były prace modernizacyjne; zakończono pierwszy etap prac przy elewacjach. Działania te były finansowane z dotacji z MKiDN oraz ze środków przyznanych na inwestycję przez Urząd m.st. Warszawy. Opracowano dokumentację projektową i uzyskano pozwolenia na drugi etap polegający na modernizacji wnętrz. Pozwolenie dotyczy także wyposażenia budynku w nowoczesne instalacje wymagane w Muzeum. Wielobranżowa dokumentacja projektowa wraz z kosztorysami umożliwiła także przygotowanie wniosku o uzyskanie dotacji z Regionalnego Programu Operacyjnego Dziedzictwo kulturowe na kontynuację tej inwestycji. Muzeum Farmacji, oddział Muzeum, został zmodernizowany i wyposażony w nowe przyłącze elektryczne i instalację elektryczną oraz wymagane instalacje niskoprądowe zapewniające bezpieczeństwo muzealiów i zwiedzających. Sfinalizowane pod koniec roku prace modernizacyjne pozwolą w drugim etapie na montaż nowej ekspozycji. Przygotowany wniosek aplikacyjny do MKiDN dotyczy dofinansowania prac nad nową ekspozycją stałą w tym oddziale. Pozyskanie funduszy z programu MKiDN Dziedzictwo kulturowe, priorytet: Miejsca pamięci narodowej, pozwoliło zrealizować w Muzeum – Miejscu Pamięci Palmiry prace polegające na zagospodarowaniu terenu wokół obiektu. Dzięki temu dofinansowaniu wyposażono również w nowe głośniki kierunkowe stałą wystawę multimedialną. Z funduszu przyznanego przez Urząd m.st. Warszawy, zapewniającego ciągłość projektu „Renowacja i adaptacja na cele kulturalne piwnic staromiejskich Warszawy na obszarze wpisu na listę Światowego Dziedzictwa UNESCO”, przeprowadzona została naprawa i konieczna wymiana urządzeń wentylacyjno-klimatyzacyjnych w adaptowanych piwnicach znajdujących się pod kamienicami muzealnymi. Prace te były niezbędne do uzyskania tam prawidłowych parametrów klimatu przed planowaną realizacją wystawy stałej. Podziękowania należą się wszystkim pracownikom Muzeum, którzy byli włączeni w te działania i z determinacją oraz zaangażowaniem realizowali zadania inwestycyjne w 2016 roku. Artur Zbiegieni

ZASTĘPCA DYREKTORA DS. INWESTYCYJNYCH

Artur Zbiegieni, fot. MW

Inwestycje

Modernizacja staromiejskich kamienic – głównej siedziby Muzeum W 2016 roku trwały prace modernizacyjne siedziby Muzeum Warszawy rozpoczęte w 2013 roku jako projekt inwestycyjny pn. „Modernizacja, konserwacja oraz digitalizacja obiektów zabytkowych siedziby głównej Muzeum Warszawy przy Rynku Starego Miasta w Warszawie”. Projekt jest realizowany w ramach programu „Konserwacja i rewitalizacja dziedzictwa kulturowego”, przy wsparciu udzielonym z funduszy norweskich i funduszy EOG, pochodzących z Islandii, Liechtensteinu i Norwegii, oraz środków krajowych. Joanna Dudelewicz

Joanna Dudelewicz, fot. MW

KIEROWNICZKA – KOORDYNATORKA PROJEKTU

WARTOŚĆ PROJEKTU

53 342 264,26 zł netto

W 2016 roku Projekt Muzeum otrzymał zwiększone dofinansowanie na dodatkowy zakres rzeczowy i aktualnie wysokość dofinansowania z funduszy NMF i EOG wynosi

64 611 992,21 zł

18 294 818,77 zł

brutto

Został także przedłużony termin realizacji Projektu do końca kwietnia 2017 roku

Wartość wykonanych prac w roku 2016 z umowy podstawowej generalnego wykonawcy prac budowlanych i konserwatorskich wynosi

netto

15 433 046,51 zł brutto

Zarządzanie projektem modernizacji Muzeum, realizując Projekt, powołało Komitet sterujący Projektem oraz Zespół zarządzający Projektem. Komitet sterujący Projektem Przewodniczący Ewa Nekanda-Trepka

Dorota Wyrębek

Edyta Mazur

Skład: dr Jarosław Trybuś

Joanna Trytek

Monika Pecko

DYREKTOR MUZEUM WARSZAWY

ZASTĘPCA DYREKTORA DS. MERYTORYCZNYCH

Artur Zbiegieni

ZASTĘPCA DYREKTORA DS. INWESTYCYJNYCH

Krystyna Salamonik-Latos GŁÓWNA KSIĘGOWA

Jarosław Skarżyński

P.O. PEŁNOMOCNIKA DYREKTORA DS. ADMINISTRACYJNYCH

Grzegorz Konsalik

GŁÓWNY INWENTARYZATOR ZBIORÓW

Robert Kołodziejski

GŁÓWNY KONSERWATOR ZBIORÓW

Joanna Dudelewicz

KIEROWNICZKA – KOORDYNATORKA PROJEKTU

KIEROWNICZKA DZIAŁU FINANSOWO-KSIĘGOWEGO KIEROWNICZKA DZIAŁU ORGANIZACJI WYSTAW I WYDARZEŃ

Żaneta Urbaniak

SAMODZIELNE WIELOOSOBOWE STANOWISKO DS. OBSŁUGI PRAWNEJ I ZAMÓWIEŃ PUBLICZNYCH

Kamil Jaworski

SAMODZIELNE WIELOOSOBOWE STANOWISKO DS. OBSŁUGI PRAWNEJ I ZAMÓWIEŃ PUBLICZNYCH

Urszula Świerżewska-Chrzan

ZASTĘPCZYNI DYREKTORA BIURA FUNDUSZY EUROPEJSKICH I POLITYKI ROZWOJU URZĘDU M.ST. WARSZAWY

Agata Wolpe

ZASTĘPCZYNI DYREKTORA BIURA FUNDUSZY EUROPEJSKICH I POLITYKI ROZWOJU URZĘDU M.ST. WARSZAWY

BIURO FUNDUSZY EUROPEJSKICH I POLITYKI ROZWOJU URZĘDU M.ST. WARSZAWY BIURO FUNDUSZY EUROPEJSKICH I POLITYKI ROZWOJU URZĘDU M.ST. WARSZAWY

Hubert Mrozowski

BIURO FUNDUSZY EUROPEJSKICH I POLITYKI ROZWOJU URZĘDU M.ST. WARSZAWY

Dorota Czerwińska

STOŁECZNY ZARZĄD ROZBUDOWY MIASTA

Kinga Księżak

STOŁECZNY ZARZĄD ROZBUDOWY MIASTA

Barbara Koryś

BIURO KULTURY URZĘDU M.ST. WARSZAWY

Agata Kawicka-Teter

BIURO KULTURY URZĘDU M.ST. WARSZAWY

Marta Krakowska

PROTOKOLANTKA

Projekt pn. „Modernizacja, konserwacja oraz digitalizacja obiektów zabytkowych siedziby głównej Muzeum Warszawy przy Rynku Starego Miasta w Warszawie”, realizowany w ramach programu „Konserwacja i rewitalizacja dziedzictwa kulturowego”. Wsparcie udzielone z funduszy norweskich i funduszy EOG, pochodzących z Islandii, Liechtensteinu i Norwegii, oraz środków krajowych.

Modernizacja staromiejskich kamienic

Zespół zarządzający Projektem Joanna Dudelewicz

KIEROWNICZKA – KOORDYNATORKA PROJEKTU

Marta Krakowska

ASYSTENTKA KIEROWNICZKI – KOORDYNATORKI PROJEKTU

Agnieszka Zemlak

SPECJALISTKA DS. DOFINANSOWAŃ UNIJNYCH

Zespół inspektorów nadzoru inwestorskiego ds. technicznych Anna Okińczyc Michał Janiak Beata Koźliczak Zespół inspektorów nadzoru konserwatorskiego dr hab. Wiesław Procyk

INSPEKTOR NADZORU KONSERWATORSKIEGO W ZAKRESIE ARCHITEKTURY I RZEŹBY

dr hab. Krzysztof Chmielewski

INSPEKTOR NADZORU KONSERWATORSKIEGO W ZAKRESIE MALARSTWA

Zespół merytoryczny Magdalena Wróblewska Barbara Hensel-Moszczyńska Zespół ds. wystawy głównej Julia Missala Zespół ds. prawnych i zamówień publicznych Żaneta Urbaniak Małgorzata Kania Kamil Jaworski Kinga Wiśniewska Anna Ambroziak

Maciej Baran

Zespół ds. rozliczeń finansowych Dorota Wyrębek Mariusz Sejdak

Janusz Mróz

Zespół ds. promocji Katarzyna Szacińska-Szymeczko Julia Głogowska

INSPEKTOR NADZORU KONSERWATORSKIEGO W ZAKRESIE MALARSTWA INSPEKTOR NADZORU KONSERWATORSKIEGO W ZAKRESIE METALU

Andrzej Zacharski

INSPEKTOR NADZORU KONSERWATORSKIEGO W ZAKRESIE MATERIAŁOZNAWSTWA I FIZYKI BUDOWLI

Koordynacja i rozliczanie Projektu ze strony Partnera Projektu – Biura Funduszy Europejskich i Polityki Rozwoju Urzędu m.st. Warszawy Hubert Mrozowski

Zespół zarządzający Projektem, fot. Alicja Szulc

Zespół inspektorów nadzoru oraz specjalistów ds. rozliczeń finansowych i zamówień publicznych ze Stołecznego Zarządu Rozbudowy Miasta na mocy porozumienia w sprawie zastępstwa inwestycyjnego, wspierający Zespół zarządzający Projektem W SZCZEGÓLNOŚCI:

Paweł Barański

DYREKTOR STOŁECZNEGO ZARZĄDU ROZBUDOWY MIASTA

Zespół ds. rewitalizacji obiektów zabytkowych Dorota Czerwińska KIEROWNICZKA ZESPOŁU

Anna Fedoruk Leonia Wolska Inspektorzy nadzoru Adam Kleinschmidt Kinga Księżak Wiesław Krzyżyński Roman Kulczak Jolanta Startek Grzegorz Telecki

Inwestycje

Kontynuacja umowy z Generalnym Wykonawcą prac budowlanych i konserwatorskich oraz zawarcie umowy na realizację I etapu wystawy głównej W roku 2016 Muzeum kontynuowało realizację umowy z Generalnym Wykonawcą prac budowlanych i konserwatorskich, firmą Castellum sp. z o.o. z Wrocławia; po wyłonieniu tejże w postępowaniu przetargowym Muzeum podpisało z nią także umowę na realizację I etapu wystawy głównej. Castellum sp. z o.o. Piotr Napierała

PREZES ZARZĄDU

Krzysztof Terka

WICEPREZES ZARZĄDU

Janusz Żurawski

KIEROWNIK KONTRAKTU

Robert Wanat

KIEROWNIK BUDOWY

Joanna Kościuk

KOORDYNATORKA KONTRAKTU, KOORDYNATORKA PRAC KONSERWATORSKICH

Marcin Krawiec

KIEROWNIK ROBÓT

Bartosz Kulawiecki

SPECJALISTA DS. ROZLICZEŃ

Wit Podczerwiński

KIEROWNIK PRAC KONSERWATORSKICH W ZAKRESIE KONSERWACJI STROPU POLICHROMOWANEGO NUMER I I II

Marcin Kozarzewski

KIEROWNIK PRAC KONSERWATORSKICH W ZAKRESIE KONSERWACJI STROPU POLICHROMOWANEGO NUMER III

Kacper Kozarzewski

KOORDYNATOR PRAC KONSERWATORSKICH

Łukasz Sroka

KIEROWNIK ROBÓT W ZAKRESIE PRAC KONSERWATORSKICH ELEWACJI I WNĘTRZ

Piotr Maślanka

KOORDYNATOR PRAC W ZAKRESIE NISKICH PRĄDÓW

KIEROWNIK PRAC KONSERWATORSKICH W ZAKRESIE DETALU ARCHITEKTONICZNEGO

Jan Tyluś

Marcin Tofel

KIEROWNIK ROBÓT SANITARNYCH W ZAKRESIE INSTALACJI WENTYLACJI MECHANICZNEJ I KLIMATYZACJI

KIEROWNIK DZIAŁU PRZYGOTOWANIA PRODUKCJI

Marek Ostrowski

Andrzej Karolczak

Sławomir Wietrzykowski

KIEROWNIK PRAC KONSERWATORSKICH

KIEROWNIK ROBÓT W ZAKRESIE OKABLOWANIA STRUKTURALNEGO

Mariusz Masłosz

KIEROWNIK PRAC W ZAKRESIE INSTALACJI GASZENIA GAZEM

Sebastian Kamiński

KIEROWNIK PRAC W ZAKRESIE NAGŁOŚNIENIA

Marek Trocha

Marek Waraksa

Jacek Pawłowski

Edward Suchmiel

KIEROWNIK PRAC KONSERWATORSKICH W ZAKRESIE KONSERWACJI ELEMENTÓW METALOWYCH KIEROWNIK PRAC KONSERWATORSKICH W ZAKRESIE MALARSTWA (ELEWACJE)

SPECJALISTA DS. BHP

KIEROWNIK ROBÓT W ZAKRESIE INSTALACJI NISKOPRĄDOWYCH

Jacek Mróz

Tomasz Dziubiński

INŻYNIER BUDOWY

Mirosław Nowakowski

KIEROWNIK ROBÓT ELEKTRYCZNYCH KIEROWNIK ROBÓT SANITARNYCH

Nadzór autorski

Zawarcie umowy z Generalnym Wykonawcą I etapu wystawy głównej. Od lewej: Ewa Nekanda-Trepka, Dyrektor Muzeum Warszawy, Piotr Napierała, Prezes zarządu firmy Castellum sp. z o.o., fot. Tadeusz Baranowski

Nad realizacją prac budowlanych pracuje nadzór autorski: projektanci, którzy opracowali wielobranżowe projekty budowlane i wykonawcze – firma KB sp. z o.o. z Krakowa, w składzie:

Nad realizacją wystawy głównej pracuje nadzór autorski: projektanci PL Studio Patryk Żurawski, pod kierunkiem

mgr inż. arch. Jerzy Wowczak

mgr inż. Bożena Utracka

mgr inż. arch. Patryka Żurawskiego

mgr inż. arch. Ewa Wowczak

Ryszard Kowalski

mgr inż. arch. Agnieszki Łańko

dr inż. Stanisław Karczmarczyk

mgr inż. Andrzej Nowak

dr inż. Wiesław Bereza

inż. Marcin Florczyk

mgr inż. Erika Sefcic

inż. Jacek Balana

mgr inż. Andrzej Ciesielski

inż. Tomasz Tokarz

mgr inż. Marta Gawor-Ciesielska

Modernizacja staromiejskich kamienic

Kamienice strony Dekerta po modernizacji, fot. Cesar Delgado Martin

KAMIENICA MONTELUPICH

KAMIENICA GAGATKIEWICZA

KAMIENICA KUROWSKIEGO

KAMIENICA POD MURZYNKIEM

KAMIENICA SZLICHTYNGOWSKA/ KLEINPOLDOWSKA*

KAMIENICA BARYCZKOWSKA

KAMIENICA KAZUBOWSKA

KAMIENICA FALKIEWICZOWSKA

* Kamienica Szlichtyngowska – nazwa używana w okresie międzywojennym. Po weryfikacji historycznych właścicieli przeprowadzonej przez architekta odbudowy muzealnych kamienic, Stanisława Żaryna, została uznana za błędną i zastąpiona nazwą „kamienica Kleinpoldowska”

Realizacja projektu modernizacji w 2016 roku Prace wykonane w zakresie dokumentacji

wykonywano również niezbędne analizy i ekspertyzy, w tym prawne, w zakresie prowadzonych postępowań z zakresu ustawy o zamówieniach publicznych, i specjalistyczne, m.in. w zakresie oświetlenia wystawienniczego i nagłośnienia

wykonano wielobranżowe projekty plastyczne wraz z kosztorysami I i II etapu wystawy głównej wykonano opracowania merytoryczne związane z uszczegółowieniem scenariusza merytorycznego wystawy głównej

wykonywano bieżące aktualizacje rozwiązań projektowych, programy konserwatorskie oraz aktualizację ekspertyzy zabezpieczeń przeciwpożarowych dla obiektu i kosztorysów inwestorskich wraz z ich specjalistyczną weryfikacją dla potrzeb Specyfikacji Istotnych Warunków Zamówienia (SIWZ)

przygotowano koncepcje kuratorskie części gabinetów wystawy głównej wraz z nadzorami opracowywano teksty na potrzeby wystawy głównej wraz z tłumaczeniami na języki obce oraz redakcyjnymi i korektorskimi opracowaniami tych tekstów na wystawę, do katalogu oraz wydawnictw Projektu

trwały prace nad scenariuszem i projektem plastycznym wystawy czasowej prezentującej zakupy i konserwacje eksponatów uzupełniających istniejące kolekcje Muzeum

Inwestycje

Postępowania o udzielenie zamówienia publicznego

trwała bieżąca realizacja szczegółowych programów konserwatorskich oraz konserwatorskiej dokumentacji powykonawczej i powykonawczej dokumentacji branżowej w zakresie realizacji prac budowlanych i instalacyjnych inwestycji

w ramach postępowania przetargowego wyłoniono Generalnego Wykonawcę I etapu wystawy głównej oraz wykonawców w zakresie zakupów i dostaw: oświetlenia wystawienniczego w przestrzeniach kondygnacji podziemnych, sprzętu fotograficznego dla potrzeb pracowni digitalizacyjnej, foteli kinowych, regałów przesuwnych do archiwum bibliotecznego i sprzętu IT

wykonywano dokumentację fotograficzną realizacji inwestycji wykonano opinię i analizę dotyczące zwiększenia mocy w budynku

zgodnie z przepisami ustawy o zamówieniach publicznych oraz wewnętrznymi regulacjami Muzeum w odniesieniu do Polityki gromadzenia zbiorów Muzeum Warszawy (ZOB. S. 14–15) oraz dokonywania zakupów muzealiów przeprowadzono kilkadziesiąt komisji zakupowych, w ramach których dokonano zakupów eksponatów uzupełniających istniejące kolekcje muzealne

opracowano opinię ekspercką dotyczącą projektu plastyczno-przestrzennego oraz zweryfikowano pod względem kosztorysów dla potrzeb przetargu i SIWZ opracowano kosztorys w zakresie prac naprawczych i odkażających piwnic

w ramach prac budowlanych i konserwatorskich uzyskano pozwolenia Stołecznego Konserwatora Zabytków na:

w wyniku postępowań przetargowych i poniżej 30 tys. euro wyłoniono wykonawców konserwacji eksponatów przeznaczonych do I i II etapu wystawy głównej, wykonawców: ram do obrazów, realizacji i konserwacji makiet, filmów, tłumaczeń, opracowań tekstowych i korekt oraz opracowań graficznych na potrzeby wykonania wystawy głównej oraz katalogu i wydawnictw Projektu

prowadzenie prac na podstawie zamiennych rozwiązań projektowych związanych z uzyskanymi odstępstwami w zakresie zabezpieczeń przeciwpożarowych

trwają postępowania przetargowe na dostawę i montaż mebli oraz sprzętu w ramach doposażenia siedziby głównej Muzeum

prowadzenie prac konserwatorskich w wyniku prowadzonych badań konserwatorskich przy sklepieniach i ścianach z odkrytymi detalami w sieni kamienicy nr 36

Promocja i informacja o Projekcie

Prace wykonywane w zakresie pozwoleń administracyjnych

wydanie dwujęzycznej publikacji promującej realizację Projektu (tom I) – Małgorzata Popiołek Od kamienicy do muzeum. Historia siedziby Muzeum Warszawy przy Rynku Starego Miasta / From a Tenement House to a Museum. The History of the Museum of Warsaw’s Site in the Old Town Market Square (ZOB. WIĘCEJ, WYDAWNICTWA, S. 290–291)

uzyskano pozwolenie organu administracji budowlanej na zamienne rozwiązania projektowe wraz z uzyskaniem zgody na odstępstwa Komendy Głównej Państwowej Straży Pożarnej w zakresie ochrony przeciwpożarowej obiektu ponadto zrealizowano kilkanaście komisji konserwatorskich z udziałem przedstawicieli Stołecznego Konserwatora Zabytków, uzgadniając zakres prac dotyczących konserwacji wnętrz i polichromowanych drewnianych stropów, w tym również przy udziale rzeczoznawcy MKiDN w zakresie polichromii

wykonano kolejne etapy dokumentacji fotograficznej: sesje fotograficzne utrwalające postępy prac realizowanej modernizacji dotyczące prac budowlanych i konserwatorskich 11 kamienic. Fotografie są wykorzystywane do celów promocyjno-informacyjnych Projektu, dla potrzeb MKiDN oraz będą elementem wydawnictwa promującego realizację Projektu (tom II)

Modernizacja staromiejskich kamienic

opracowano naukowo i wydano publikację pokonferencyjną Skąd się biorą Warszawiacy? Migracje do Warszawy w XIV–XXI wieku (ZOB. WIĘCEJ, S. 294–295), pokłosie konferencji zorganizowanej w 2015 roku przy udziale Partnera Projektu z Islandii (ZOB. SPRAWOZDANIE MUZEUM WARSZAWY 2015, S. 265–267).

trwa realizacja I etapu wystawy głównej oraz konserwacja i realizacja makiet, ram do obrazów wraz z przygotowaniem przestrzeni kondygnacji podziemnych (odkażanie) zrealizowano wizyty studyjne związane z przygotowaniem wystawy głównej oraz prac budowlanych i konserwatorskich służące poszerzeniu wiedzy i poznania działalności instytucji muzealnych o podobnym charakterze

wykonano projekty graficzne, opracowano teksty oraz wykonano tłumaczenia i korekty tekstów na potrzeby działań promocyjnych Projektu (m.in. materiałów promocyjnych, jak kalendarze, notesy, zeszyty, plakaty, ulotki;

wykonano rysunki na potrzeby projektu graficznego części wystawy głównej Dane Warszawskie

ZOB. WIĘCEJ, WYBRANE MATERIAŁY PROMOCYJNE, S. 304).

zakupiono film animowany odnoszący się do historii i współczesności Warszawy

opracowano materiały filmowe promujące Projekt i modernizację oraz zrealizowano trailer filmowy pokazujący zakres przeprowadzonych i prowadzonych prac

zrealizowano dostawę sprzętu i wyposażenia fotograficznego do pracowni digitalizacyjnej

realizowano nową, wielofunkcyjną stronę internetową wraz z tłumaczeniami tekstów na język angielski na potrzeby tej strony

trwa montaż foteli kinowych zamontowano regały przesuwne do archiwum bibliotecznego

wykonywano aktualizacje bieżących informacji na serwisach społecznościowych Muzeum (Facebook, Instagram)

zakupiono defibrylator Zakupy, digitalizacja, konserwacja, szkolenia

przeprowadzono wiele szkoleń dla pracowników, poszerzających ich wiedzę w zakresie zmieniających się przepisów ustawy o zamówieniach publicznych, finansowych, kadrowych i konserwatorskich

dokonywano zakupów eksponatów, uzupełniających istniejące kolekcje muzealne, na wystawę główną, w tym m.in. zakupiono: brązy, rzeźby, srebra i platery, drobne rzemiosło artystyczne, obrazy olejne i tempery oraz akwarele, zdjęcia, negatywy, tkaniny – ubiory

prowadzono nadzory autorskie oraz inwestorskie nad inwestycją

zrealizowano konserwację muzealiów, które będą eksponowane w I etapie wystawy głównej; poddano jej m.in. obrazy, miniatury portretowe, papier: grafiki i rysunki, elementy rzemiosła artystycznego z brązu, ramy obrazów, zbiory archeologiczne

Prace budowlane i konserwatorskie zewnętrza i wnętrz 11 kamienic w 2016 roku

zdigitalizowano zbiory malarstwa i sreber

zakończono prace konstrukcyjne i instalacyjne, m.in. instalację gaszenia gazem, c.o., elektryczną, niskoprądową, wentylacyjną i zabezpieczeń przeciwpożarowych

zrealizowano III etap transferu malowideł ściennych z dawnej siedziby wydawnictwa „Iskry” wraz z konserwacją tych malowideł; zamontowano malowidła w czytelni Muzeum mieszczącej się w kamienicy nr 40

zakończono przełożenie i częściową wymianę pokrycia dachowego wykonano w części pomieszczeń wystawienniczych nową podkonstrukcję dla zawiesi pod obrazy

zdigitalizowano trzy polichromowane stropy po konserwacji

wykonano nowe zadaszenie dziedzińca nr 32 oraz wymianę zadaszeń dziedzińców nr 34 i 36 wraz z wymianą świetlików

trwa wymiana oświetlenia wystawienniczego w przestrzeniach kondygnacji podziemnych

zakończono tynkowanie ścian

Inwestycje

Procentowe zaawansowanie prac budowlanych i konserwatorskich

zamontowano windy i podnośniki trwa malowanie

Nad realizacją prac budowlanych i konserwatorskich prowadzony jest nadzór inwestorski, konserwatorski i autorski.

trwa montaż osprzętu instalacyjnego trwają prace związane z realizacją ramp usprawniających komunikację dla osób niepełnosprawnych ruchowo

100% wykonanie wzmocnienia stropu w kamienicy nr 38

trwają prace wykończeniowe w zakresie konserwacji drewna (olejowanie podłóg i woskowanie klatek schodowych)

90%

wykonanie oparcia zadaszenia zd3 – płyta żelbetowa, izolacja cieplna i przeciwwodna wg rysunku n61–01 rew. C wykonanie dodatkowych rozdzielni elektrycznych (RG-S-A, RG-O-A,

trwają prace wykończeniowe w zakresie realizacji nowych konstrukcji ścianek szklanych i częściowej wymiany stolarki okiennej na nową, przeciwpożarową

100% RG-P-A) w kamienicy nr 36 wraz z ich przemalowaniem oraz rozbudową istniejących rozdzielni elektrycznych RG i RG1

zakończono badania konserwatorskie wewnątrz obiektu

100%

zakończono konserwację drewnianych stropów polichromowanych i odkrytych polichromii na parterze kamienicy nr 36

100%

zakończono prace związane z konserwacją stropów drewnianych, sklepień, detali architektonicznych, m.in. sztukaterii i portali kamiennych

90%

ułożenie dodatkowych kabli WLZ z rozdzielni RG i RG1 do pomieszczenia nr 36/0/1 w kamienicy nr 32

wzmocnienie wnęki pod nowe rozdzielnie elektryczne na parterze kamienicy nr 36

wykonanie robót ogólnobudowlanych w pomieszczeniach butlowni I i II piętra

zakończono konserwację i częściową realizację nowej stolarki drzwiowej

100%

zakończono prace związane z konserwacją podłóg kamiennych i drewnianych parkietów (konserwacja i układanie nowych parkietów wzorowanych na starych)

100% wzmocnienie bruzd dla instalacji słaboprądowych

naprawa ubytków w stropie w pomieszczeniach 32/3/01-02 oraz 32/3/03 – kamienica nr 32

Roboty budowlane

zakończono konserwację detalu kamiennego wewnątrz budynków

85,5% wykucia, wymurowania i ścianki działowe

zakończono konserwację metaloplastyki wewnętrznej, m.in. drzwi i krat oraz poręczy klatek schodowych

100% szyb windowy w kamienicy nr 42

wykonano metaloplastykę zewnętrzną – m.in. drzwi i kraty oraz detale obróbek dachowych

97%

wykonano dekoracje malarskie w patio 1

szyb windowy w kamienicy nr 30

59,5% elementy żelbetowe

odtworzono posadzki kamienne w patio 1 i 2, na dziedzińcu 1 i 2 oraz zakonserwowano posadzki kamienne wewnątrz budynku

83%

dachy i więźby dachowe

Modernizacja staromiejskich kamienic

76%

stropy – remont i wzmocnienia

51%

stolarka okienna i drzwiowa

54%

tynki, malowanie i okładziny wewnętrzne

73%

podkłady i posadzki

42%

elementy ślusarskie

10%

podłogi podniesione i rampy zjazdowe

INSTALACJA WENTYLACJI MECHANICZNEJ 88% przewody i izolacje 70% osprzęt przewodów 60% wentylatory 90% centrale wentylacyjne

INSTALACJE WEWNĘTRZNE – C.O. I C.T. 97% instalacje c.o. 66% instalacje ciepła technologicznego

INSTALACJE ELEKTRYCZNE 99,1% wykonanie instalacji zasilania wraz z tablicami

56%

zadaszenie, patio i schody przy budynku nr 32

100% wykonanie instalacji odgromowej 38% dostawa i montaż oświetlenia

65%

zadaszenie przy budynku nr 34 i płyta rewizyjna INSTALACJE SŁABOPRĄDOWE

47,5% zadaszenie przy budynku nr 36

100% trasy kablowe 43,5% instalacja CCTV

100% kanały zewnętrzne i wewnętrzne

72,5% instalacja IT 50% instalacja AV

63%

rampa przy budynku nr 28/30

45%

dźwigi osobowe i podnośniki

43,5% instalacja sygnalizacji pożaru 90% instalacja systemu oddymiania 42,5% instalacja systemu DSO 42,5% instalacja systemu sygnalizacji włamań, napadu

36,5% wyposażenie

i zabezpieczenia eksponatów 90% depozytor kluczy

Procentowe zaawansowanie prac instalacyjnych

INSTALACJA GASZENIA GAZEM

INSTALACJE WODNO-KANALIZACYJNE

80% rurociągi

74% instalacja wody użytkowej

80% armatura i komponenty

86% instalacja hydrantowa

10% pomiary i uruchomienie systemu gaszenia gazem

89% kanalizacja sanitarna i deszczowa

50% roboty budowlane

INSTALACJA CHŁODNICZA 89%

Inwestycje

Procentowe zaawansowanie prac konserwatorskich Rynek Starego Miasta

ELEWACJA FRONTOWA

od ul. Krzywe Koło

od ul. Nowomiejskiej

ul. Nowomiejska

prace dokumentacyjne i badawcze

90%

100%

90%

rusztowania

100%

95%

100%

prace konserwatorskie na elewacji budynku

93%

92%

86%

85%

94%

92%

93%

85%

93%

Rynek Starego Miasta dziedzińce 1, 2 kamienice

Rynek Starego Miasta Lapidarium kamienice

ul. Nowomiejska Lapidarium kamienice

28 – 30 – 32

38 – 40

4–6–8

prace dokumentacyjne i badawcze

90%

rusztowania

100%

ELEWACJE DZIEDZIŃCÓW

prace konserwatorskie na elewacji budynku

92%

90%

Tymczasowe zabezpieczenie stropów i malowideł

100% 100%

Lapidarium patio 2 (dziedziniec kamienicy 36)

90%

50%

90%

100%

92%

85%

87%

90%

55% klatki schodowe

38% drzwi wewnętrzne

40 roboty ciesielskie – zabezpieczenie stropów

Lapidarium patio 1 (dziedziniec kamienicy 34)

Elementy wystroju wnętrz

Rynek Starego Miasta

roboty ciesielskie – zabezpieczenie obrazów

Lapidarium podcienie, łączniki

60% pozostałe elementy drewniane

85% elementy kamienne

Konserwacja – restauracja stropów polichromowanych 62,5% metaloplastyka

100% strop nr I (płaski na II piętrze – sceny religijne i rodzajowe), ok. 1730

89% dekoracje sztukatorskie

100% strop nr I (belkowany na I piętrze – dekoracja emblematyczna), ok. 1620

Uwaga: procentowe zaawansowanie w zakresie rzeczowym jest wyższe o ok. 15 % od finansowego.

95% strop nr III (kasetonowy na II piętrze – dekoracja „gotycka”), ok. 1620

Modernizacja staromiejskich kamienic

Prace konserwatorskie zrealizowane jednostkowo w 2016 roku

Od stycznia do grudnia 2016 roku

WNĘTRZA

ELEWACJE

przygotowano

Konserwacji poddano wszystkie

3200 m² łączna powierzchnia elewacji

zabytkowe elementy wystroju

poddanych konserwacji

architektonicznego.

ok. 260

kart akceptacji materiałów

w tym

zamontowano

tynki i dekoracje sztukatorskie ponad 300 m² ok. 100 m²

sgraffita partie polichromowane poza tym

600 m²

sklepienia

1400 m²

sufity płaskie

8000 m²

elementy kamienne

ok. 600 ok. 20 sztuk ok. 130 sztuk

opraw oświetleniowych drzwi po konserwacji nowych drzwi oraz witryn aluminiowo-szklanych

detale sztukatorskie (obramienia otworów, gzymsy)

w tym

wykonano powierzchnie ceglane

650 m²

posadzki

detale kamienne – przedwojenne

150 m²

kamienne portale powojenne

ponad 14 000 m²

z uzupełnieniami tynków i malowaniem

i przedwojenne

i powojenne (obramienia

szpachlowań ścian

otworów, portale, dekoracje rzeźbiarskie)

2800 m²

drewniane stropy

ponad 4500 m2

szpachlowań sufitów z uzupełnieniami tynków

w tym

i malowaniem

170 m²

z drewna przedwojennego

zrealizowano

180 m²

polichromowane

750 m²

drewniany wystrój klatek

rekonstrukcja złoceń w partiach ich pierwotnego występowania 22 sztuki

okute blachami drzwi wejściowe

35 sztuk

kraty okienne inne elementy metaloplastyki wymiana obróbek blacharskich

(bez stropów) 53 sztuki

schodowych

ponad 3800 m2

parkietów na klatkach ponad 750 m²

ok. 300 m²

INNE DETALE

drewniane i kamienne parapety drewniane i metalowe obudowy grzejników kute balustrady, poręcze i pochwyty kraty ozdobne przedwojenne i powojenne partie polichromowane

schodowych powierzchni zamontowanej

stolarka drzwiowa

i rur spustowych

powierzchni parkietów

ślusarki wewnętrznej

Inwestycje

Dokumentacja przebiegu remontu siedziby głównej Muzeum Warszawy Zdjęcia Marcin Czechowicz

2016

styczeń

5. 1. Elewacje frontowe kamienic muzealnych po konserwacji, z odtworzoną kolorystyką z 1953 roku. 2. Prace przy wymianie zadaszenia dziedzińca wewnętrznego kamienicy nr 34. 3. Prace wykończeniowe w kamienicy nr 38 (Gabinet Widoków Warszawy). 4. Prace instalacyjne w sieni kamienicy nr 34: bruzdowanie kanałów oraz montaż okablowania instalacji elektrycznych i niskoprądowych; zabezpieczona klatka schodowa. 5. Stolarka w sieni kamienicy nr 30 przeznaczona do konserwacji.

Modernizacja staromiejskich kamienic

luty

1. Bruzdowania instalacyjne na klatce schodowej kamienicy nr 30. 2. Przestrzeń wystaw czasowych w kamienicy nr 32; przebicie nowego przejścia do kamienicy nr 30 i trwający montaż okablowania. 3. Przestrzeń wystaw czasowych w kamienicy nr 30. Ruszt stalowy nad podniesioną posadzką i wypełnione kanały wentylacyjne przed ich osłonięciem. 3.

Inwestycje

marzec

1. Detale wystroju architektonicznego po konserwacji i bruzdowania wypełniane okablowaniem w sieni kamienicy nr 32. 2. Fragment elewacji frontowej kamienicy nr 36 z widocznym sgraffito po konserwacji i wejściem głównym do kamienicy w trakcie prac konserwatorskich wraz z zapleczem budowy. 3. Prace wykończeniowe związane z wymianą zadaszenia na dziedzińcu kamienicy nr 34.

Modernizacja staromiejskich kamienic

kwiecień

1. Klatka schodowa w sieni kamienicy nr 34 z widocznymi bruzdowaniami wypełnionymi okablowaniem, przed ich osłonięciem. 2. Rusztowanie na klatce schodowej w kamienicy nr 30. 3. Dziedziniec wewnętrzny kamienicy nr 34 z elewacjami ze sgraffitem po konserwacji oraz nowym zadaszeniem i zabezpieczoną nową posadzką wraz z ogrzewaniem posadzkowym; przygotowane do prac wykończeniowych. 4. Czasowo zamknięte przejście między kamienicami nr 30 i 32. 5. Przestrzeń wystaw czasowych w kamienicy nr 28 w trakcie przygotowań do położenia parkietu i wykończenia ścian.

Inwestycje

maj

1. Posadzki w przestrzeni wystawy głównej w kamienicy nr 40 (sala z malowidłem Wojciecha Fangora) przygotowane do położenia parkietu. 2. Zakonserwowane elewacje frontowe kamienic muzealnych z odtworzoną kolorystyką. Widok od strony narożnika ul. Krzywe Koło. 3. Elewacja siedziby Muzeum po konserwacji. Widok od ul. Nowomiejskiej. 4. Sień kamienicy nr 40 z klatką schodową. Widoczna gotycka ściana ceglana. 5. Prace wykończeniowe ścian i posadzek, po zaślepieniu bruzdowań instalacyjnych w kamienicy nr 36 (Gabinet Suwenirów).

Modernizacja staromiejskich kamienic

czerwiec 1. Widok z okna kamienicy nr 42 (Gabinet Widoków Warszawy) ze zdjętym parkietem przeznaczonym do konserwacji. 2. Konserwatorskie prace wykończeniowe przy sklepieniu w kamienicy nr 34 (Gabinet Pomników). 3. Prace przy montażu parkietów w kamienicy nr 38 (Gabinet Portretów).

Inwestycje

lipiec

1. Prace przy okablowaniu instalacyjnym przestrzeni biurowej na poddaszu kamienicy nr 42. 2. Gabinet Dyrekcji na II piętrze kamienicy nr 42; ruszt osłaniający instalacje wentylacji mechanicznej. 3. Drewniane klepki podłogowe z przestrzeni wystawowej w kamienicy nr 34. 4. Stolarka drewniana w sieni kamienicy nr 28 przeznaczona do konserwacji.

Modernizacja staromiejskich kamienic

1. Fragment przestrzeni pod arkadami zadaszonego dziedzińca wewnętrznego kamienicy nr 34; wyprowadzenia instalacyjne okablowania i osłonięte przestrzenie szklane do wymiany. 2. Przestrzeń wystawy głównej w kamienicy nr 40; zabezpieczenie konserwatorskie malowidła Wojciecha Fangora. 3. Przestrzeń biurowa w kamienicy nr 30; drewniane klepki podłogowe przygotowane do ułożenia. 4. Łącznik kamienicy nr 34 z kamienicami sąsiednimi; prace wykończeniowe ścian. 5. Przestrzeń wystawy głównej w kamienicy nr 42 (Gabinet Sreber i Platerów Warszawskich); konstrukcja pochylni pomiędzy kamienicami nr 40 i 42.

sierpień

Inwestycje

wrzesień

1. Montaż opraw oświetleniowych w przestrzeniach biurowych w kamienicy nr 28. 2. Przestrzeń biurowa w kamienicy nr 30. W tle prześwit przed montażem oszklenia. 3. Prace wykończeniowe przy belkowych stropach w przestrzeni wystaw czasowych w kamienicy nr 28. 4. Wykończanie parkietu wraz z montażem osprzętu w przestrzeni wystawy głównej w kamienicy nr 38 (Gabinet Widoków Warszawy). 5. Klatka schodowa kamienicy nr 36; widok na latarnię-punkt widokowy. 6. Prace wykończeniowe przy posadzkach i montowanie osprzętu instalacyjnego na ścianach w przestrzeni wystaw czasowych w kamienicy nr 28. 7. Prace wykończeniowe przy detalach sklepień w sieni kamienicy nr 32. 8. Prace przy posadzkach w przestrzeni wystawy czasowej w kamienicy nr 32; wylany jastrych. 9. Wykończanie posadzek w przestrzeni biurowej na parterze kamienicy nr 28.

Modernizacja staromiejskich kamienic

Inwestycje

październik

1. Montaż opraw oświetleniowych w sali konferencyjnej w kamienicy nr 28. 2. Prace przy wymianie listwy do montażu wystawienniczego w kamienicy nr 38 (Gabinet Widoków Warszawy). 3. Prace wykończeniowe przy drewnianych belkach stropowych w przestrzeni biurowej w kamienicy nr 32. 4. Widok na zabezpieczenia konserwatorskie klatki schodowej w kamienicy nr 32. 5. Przestrzeń wystawy głównej w kamienicy nr 32 (Gabinet Ubiorów); prace przy realizacji pochylni między pomieszczeniami kamienic nr 34 i 36.

Modernizacja staromiejskich kamienic

6. Widok strony Dekerta; kamienice muzealne po konserwacji elewacji i pokrycia dachowego. 7. Przestrzeń biurowa III piętra kamienicy nr 32 przed lokalizacją lekkiej przeszklonej ścianki działowej; montaż osprzętu instalacyjnego. 8. Podnośnik dla osób niepełnosprawnych ruchowo pomiędzy klatką schodową kamienicy nr 32 a pomieszczeniami sal wystawowych w kamienicy nr 38 (Gabinetem Portretów). 9. Świetlik nad klatką schodową kamienicy nr 40.

Inwestycje

listopad

1. Detal portalu wejściowego do kamienicy nr 32 od strony Rynku Starego Miasta, po konserwacji. 2. Rzeźby attyki kamienicy nr 28 po konserwacji. 3. Fragmenty elewacji kamienic: nr 36, z zakonserwowanym sgraffitem, i nr 34. 4. Widok z góry na część strony Dekerta. 5. Fragment detali kamienicy nr 32, po konserwacji. 6. Klatka schodowa w kamienicy nr 30. 7. Fragment portali kamiennych w sieni na parterze kamienicy nr 38. 8. Przestrzenie biurowe w kamienicy nr 40 w czasie prac wykończeniowych. 9. Konserwacja posadzek drewnianych w sali kasowo-szatniowej na parterze kamienicy nr 32. 10. Klatka schodowa kamienicy nr 40; prace związane z montażem oszkleń.

Modernizacja staromiejskich kamienic

10.

Inwestycje

grudzień

1. Prace wykończeniowe, olejowanie parkietów w kamienicy nr 38 (Gabinet Portretów). 2. Prace wykończeniowe, olejowanie parkietów i montaż osprzętu instalacyjnego w kamienicy nr 42 (Gabinet Sreber i Platerów Warszawskich). 3, 5. Prace wykończeniowe w kamienicach: nr 36 (Gabinet Syren Warszawskich) i nr 34 (Gabinet Pomników). 4. Prace wykończeniowe, olejowanie parkietów w kamienicy nr 38 (Gabinet Widoków Warszawy).

Modernizacja staromiejskich kamienic

6. Przestrzeń wystawy głównej w kamienicy nr 42 (Gabinet Sreber i Platerów Warszawskich) z windą na pierwszym planie. 7. Przestrzeń archiwum bibliotecznego w kamienicy przy ul. Nowomiejskiej 4 z elektrycznymi, metalowymi regałami przesuwnymi. 8. Przestrzeń biurowa w kamienicy nr 32 od strony dziedzińca wewnętrznego. 9. Przestrzeń biurowa w kamienicy nr 32 od strony Rynku Starego Miasta. 10. Przestrzeń wystaw czasowych w kamienicy nr 28.

10.

Inwestycje

Podsumowanie prac w 2016 roku Wiesław Procyk, inspektor nadzoru konserwatorskiego w zakresie architektury i rzeźby W 2016 roku efekty prac konserwatorskich prowadzonych od dwóch lat na fasadach i elewacjach wewnętrznych jedenastu kamieniczek północnej pierzei Rynku Starego Miasta stawały się coraz bardziej widoczne. Odnosząc się do szczegółów opracowanej wcześniej dokumentacji badawczej, po złożonych próbach o profilu technologicznym i estetycznym, uzyskaliśmy długo oczekiwaną rozwibrowaną gamę barw kształtującą odrębny wizerunek kolorystyczny i estetyczny odnawianych kamienic. To wrażenie nabiera większej mocy przy bliższej obserwacji poszczególnych elementów i podziałów architektonicznej narracji oraz motywów dekoracji rzeźbiarskich. Spod grubych warstw zabrudzeń i licznych przemalowań wydobyto relikty autentycznego przekazu, definiujące poszczególne ogniwa kolorystycznej szaty, rozmalowanej na płaszczyznach i profilach dekoracji architektonicznej. Podczas kilkunastomiesięcznych prac specjaliści oczyścili i odsłonili ornamentykę płaskorzeźbionych detali. W umiejętny i wyważony sposób wykreowali stylowy modelunek nielicznych w całej pierzei kamiennych attyk, wieńczących kamienice nr 28 i 32. Zakończono także prace związane z zabezpieczeniem historycznych elementów złoceń, wykonanych techniką olejną na wybranych polach kamiennych detali. W całości odrestaurowane kamienne oboknia, ozdobne portale i odrzwia emanują teraz naturalną barwą wiekowej patyny i elegancją motywów. W szerokim zakresie zrealizowano także trudne pod względem logistycznym zadanie polegające na całkowitej renowacji historycznych wnętrz wraz z ich wielobranżową modernizacją i przystosowaniem do nowoczesnych standardów użytkowania. Należy podkreślić, że pod wystrojem poszczególnych pomieszczeń w bezkolizyjny sposób, z zachowaniem cennej materii i oryginalnego charakteru, ulokowano kosztowne, najbardziej przestrzenne pod względem objętościowym kanały wentylacji bytowej, kilometry instalacji elektrycznych, niskoprądowych, zaopatrujących w energię współczesne media, systemy telekomunikacji i ostrzegania przeciwpożarowego. Z niemniejszym zaangażowaniem odnowiono, uzupełniono analogicznym wątkiem i zakonserwowano zabytkowe posadzki wykonane z wyszukanych gatunków drewna. Odrestaurowano także elementy bogato profilowanej stolarki drzwiowej, zastępując zespoły najbardziej wyeksploatowane nowymi, wykonanymi na podstawie zachowanych wzorów.

Renowacja powierzchni i detalu architektonicznego oraz adaptacja wnętrz jedenastu kamienic siedziby głównej Muzeum Warszawy – Rynek Starego Miasta nr 28-42 i Nowomiejska 4-8 Fot. Wiesław Procyk

Prace konserwatorskie przy detalach wystroju architektonicznego i rzeźbiarskiego fasad kamienic Rynku Starego Miasta po stronie Dekerta.

Strona Dekerta przed rozpoczęciem prac w 2013 roku

Strona Dekerta w końcowej fazie programu w 2016 roku

Prace konserwatorskie przy detalach wystroju architektonicznego i rzeźbiarskiego w attyce kamienicy nr 28, wzmiankowanej w źródłach historycznych około 1458 roku.

Modernizacja staromiejskich kamienic

Prace przy kamiennych postaciach patronujących rodzinie Falkiewiczów: Matki Boskiej, w centrum kompozycji, oraz św. Stanisława i św. Elżbiety, sierpień 2015

Widok attyki kamienicy z około 1917 roku. Fot. autor nieznany

Prace konserwatorskie przy kamiennych sterczynach z dekoracji attyki kamienicy nr 28, sierpień 2015

Sterczyna zachodnia z attyki kamienicy nr 28 po zakończeniu prac konserwatorskich i pozłotniczych w 2016 roku

Podstawa madonny z kartuszem i gmerkiem rodziny Falkiewiczów przed rozpoczęciem prac, maj 2015

i w trakcie prowadzonych zabiegów, wrzesień 2015 Attyka kamienicy nr 28 po zakończeniu bieżących prac w 2016 roku

Inwestycje

Prace konserwatorskie przy detalach wystroju architektonicznego i rzeźbiarskiego elewacji kamienicy nr 36, wzmiankowanej w źródłach historycznych około 1449 roku.

Pełne finezji szczegóły modelunku rzeźbiarskiego w późno renesansowej dekoracji kamiennych detali portalu i nadproża okiennego, wydobyte spod warstw zabrudzeń i odrestaurowane podczas bieżących prac w 2016 roku. W tle graficzny rysunek zmiennej artykulacji dwubarwnego pseudoboniowania po zakończeniu zabiegów konserwatorskich w 2016 roku

Widok ogólny kamiennych detali wystroju rzeźbiarskiego pierwszej kondygnacji kamienicy z 1928 roku i sprzed rozpoczęcia prac remontowych w 2013 roku

Prace konserwatorskie przy detalach sztukatorskiego i kamiennego wystroju we wnętrzach kamienicy nr 32.

Sztukaterie i detale kamienne w sieni. Końcowa faza prac konserwatorskich i adaptacyjnych, listopad 2016

Zwornik w Izbie Wielkiej. Końcowy etap prac, listopad 2016

Tablica Bony i Barbary Baryczko. Końcowy etap prac, marzec 2016

Modernizacja staromiejskich kamienic

Krzysztof Chmielewski, Maciej Baran, inspektorzy nadzoru konserwatorskiego w zakresie malarstwa W 2016 roku kontynuowano i zakończono większość prac prowadzonych w zakresie dekoracji malarskich. Na wszystkich elewacjach kamienic oraz w ich wewnętrznych dziedzińcach ukończono realizację przyjętych wcześniej założeń kolorystycznych ustalonych na podstawie przeprowadzonych badań tynków i warstw malarskich, zarówno laboratoryjnych, jak i sondażowych. Ogólnym założeniem przy rekonstrukcji kolorystyki elewacji był powrót do tej, którą kamienice uzyskały po odbudowie zniszczeń wojennych w 1953 roku. Równolegle prowadzono konserwacje zachowanych na elewacjach dekoracji malarskich oraz sgraffit. W kamienicy nr 34 ukończono prace konserwatorskie przy polichromiach trzech XVII- i XVIII-wiecznych drewnianych stropów. Zostały one wzmocnione i oczyszczone z wieloletnich zabrudzeń oraz nieautentycznych, pociemniałych werniksów. Tam, gdzie było to wskazane, usunięto stare i nieestetyczne retusze i zastąpiono je nowymi uzupełnieniami ubytków warstw malarskich. Dzięki czyszczeniu i pracom retuszerskim forma artystyczna dekoracji stała się kompletna i czytelniejsza. W trakcie prac w kamienicy nr 36 pod wtórnymi warstwami natrafiono na duże fragmenty zabytkowych tynków na sklepieniach, fragmenty dekoracji sztukatorskich, takich jak żebra, konsole i zworniki sklepień, oraz fragmenty kwiatowej i linearnej dekoracji malarskiej. Zadecydowano o ich konserwacji i ekspozycji. W sieni tej kamienicy odnaleziono fragmenty podobnych dekoracji sztukatorskich pochodzących z tego samego okresu. W 2015 roku z byłej siedziby wydawnictwa „Iskry”, mieszczącej się przy ul. Smolnej, zdjęto dekoracje malarskie i rysunkowe wykonane na ścianach przez znanych polskich grafików. Fragmenty te w 2016 roku poddano konserwacji, naklejono na nowe przenośne podłoża i zamontowano na ścianach we wnętrzu biblioteki Muzeum Warszawy przy Rynku Starego Miasta.

Elewacje kamienic z widocznymi dekoracjami malarskimi i sgraffito. Fot. Marcin Czechowicz

Inwestycje

Polichromowane stropy w kamienicy nr 34

Polichromowane zwieńczenie sklepienia na parterze kamienicy nr 36

Prace przy dekoracjach z siedziby wydawnictwa „Iskry”

Fot. Marcin Czechowicz

Modernizacja staromiejskich kamienic

Janusz Mróz, inspektor nadzoru konserwatorskiego w zakresie metalu W 2016 roku wykonawcy kontynuowali i w dużej części zakończyli prace konserwatorskie przy stalowych kratach zewnętrznych i wewnętrznych, balustradach, latarniach i drzwiach, a także przy drzwiach opierzonych stalowymi blachami i bramie dwuskrzydłowej zamykającej przejazd od strony ul. Krzywe Koło. Większość tych elementów została przewieziona do Muzeum i zamontowana. Obiektom przywrócono właściwy wygląd, zapewniono właściwą ochronę antykorozyjną, uzupełniono uszkodzone dekoracje. W drzwiach naprawiono wielkie, ozdobne zamki i zrekonstruowano do nich klucze. Rozpoczęto prace konserwatorskie przy najstarszym brązowym obiekcie Muzeum, którym jest płyta inskrypcyjna odlana na pamiątkę wybudowania w 1573 roku pierwszego stałego mostu na Wiśle. Inicjatorem budowy był król Zygmunt August. Tablica z tekstem po łacinie informuje o zaangażowaniu króla i ufundowaniu tablicy w 1582 roku przez jego siostrę, Annę Jagiellonkę. Płyta została osadzona na ścianie budynku stanowiącego wjazd na most. Uszkodzona podczas zdejmowania w 1863 roku, przetrwała w zbiorach Muzeum Narodowego, po II wojnie przekazana została do ówczesnego Muzeum Historycznego m.st. Warszawy. Realizowane były również prace konserwatorskie przy obiektach metalowych ze zbiorów Muzeum; wybrane przedmioty zostaną zaprezentowane w ramach nowej wystawy głównej Rzeczy warszawskie (ZOB. WIĘCEJ, S. 180–189). Do najciekawszych należą srebra i platery wykonane przez firmy warszawskie, takie jak Norblin, Malcz, Plewkiewicz, Henneberg, czy brązy i obiekty galwanotechniczne, m.in. z firm: Braci Łopieńskich, Karola Juliusza Mintera, Kranz & Łempicki, redukcje pomników warszawskich i inne ciekawe wyroby znanych warsztatów rzemieślniczych, np. wiszący świecznik korpusowy wykonany w firmie Romana Szewczykowskiego. Wśród obiektów metalowych symboliczne znaczenie ma przekazana do konserwacji rzeźba Syreny, wieńcząca fontannę wzniesioną w 1855 roku na Rynku Starego Miasta. Syrena odlana została w cynku według gipsowego modelu Konstantego Hegla i pokryta galwanicznie brązem w zakładach metalowych Mintera. W 1928 roku, w wyniku plebiscytu, fontannę na Rynku zlikwidowano, a rzeźbę przeniesiono do klubu sportowego Syrena na Powiślu. Uszkodzenia wojenne naprawiono w 1951 roku w firmie Braci Łopieńskich.

Płyta inskrypcyjna z 1582 roku w trakcie konserwacji

i po konserwacji, fot. Janusz Mróz

W roku 1955 Syrena stanęła na terenie Centralnego Parku Kultury, skąd zabrano ją w 1970 roku po kolejnych uszkodzeniach dokonanych przez chuliganów. Po pracach naprawczych zdecydowano w 1972 roku o powrocie Syreny na Stare Miasto, nowym miejscem było sąsiedztwo Wieży Marszałkowskiej, przy której ustawiono dla rzeźby wysoki granitowy cokół. W 1999 roku zapadła decyzja o ponownej obecności rzeźby na Rynku. W oczekiwaniu na ustawienie cokołu przez pewien czas eksponowano ją na dziedzińcu Zamku Królewskiego. W 2008 roku została skopiowana i odlana w brązie. Kopia zastąpiła odlew cynkowy, który umieszczono w Lapidarium ówczesnego Muzeum Historycznego m.st. Warszawy.

Inwestycje

Rzeźba Syreny z fontanny na Rynku Starego Miasta z 1855 roku. Stan przed konserwacją

i po konserwacji, fot. Janusz Mróz

Brązowa kopia Syreny, stojąca na Rynku Starego Miasta od 2008 roku, fot. Marcin Czechowicz

Jerzy Wowczak, projektant budowy W roku 2016 prowadzone były prace budowlane między innymi w zakresie konstrukcji, ogrzewania, wody, kanalizacji, wentylacji, gaszenia gazem, instalacji elektrycznych i słaboprądowych. Projekty wszystkich branż przy ogromnym nakładzie pracy zostały wymodelowane w skali rzeczywistej w trybie właściwym dla każdej technologii i z materiałów im przypisanych. Przez cały rok na budowie panował zgiełk, potęgowany widokiem kilometrów instalacji sanitarnych, setek kilometrów wszelkiego rodzaju kabli i systemu wentylacyjnego, który szczególnie poważnie wyglądał w specjalnie przygotowanych bruzdach wzmacnianych stalowymi gorsetami. Można było doświadczyć koordynacji międzybranżowej projektantów – to, co dwa lata wcześniej było dla nas widoczne na ekranach komputerów, konfrontowaliśmy w przestrzeni kamienic. Projektanci mimo wszystko mogli z podniesioną głową patrzeć w oczy instalatorom – wszystko, co zaprojektowane, było możliwe do wykonania. Budowa szybko pokrywała tę warstwę techniczną: układano posadzki, montowano ścianki dzielące pomieszczenia biurowe. Rozwiązywano kwestie transportu i montażu centrali wentylacyjnych, budowy pochylni dla osób niepełnosprawnych, sygnalizatorów optycznych, wyglądu

lamp i umiejscowienia wyłączników elektrycznych. To był szczególnie interesujący okres, w czasie którego specjaliści wszystkich branż, współpracując i unikając wzajemnych kolizji, dążyli do jak najszybszego zakończenia prac. Zamontowano konstrukcje zadaszeń dziedzińców, poszczególne pomieszczenia opuszczali konserwatorzy sztuki, zamykając je na klucz w celu ochrony przed kurzem. To był niechybny znak, że budowa zmierza ku końcowi. Coraz większe partie murów były pokrywane nowymi tynkami, które z kolei mogły zakryć wszechobecne kanały wentylacyjne i wszędobylskie przewody elektryczne. Powoli warstwa informacji o technicznej stronie budynków była zasłaniana i pozostawała już tylko w dokumentacji fotograficznej i rysunkach powykonawczych; cały ten trud jest wiedzą dostępną nielicznym i uprzywilejowanym, biorącym udział w przedsięwzięciu. Ciężar decyzji podejmowanych na budowie przenosił się powoli w kierunku spraw codziennych: rozmieszczenia czujek, wielkości lamp, detalu architektonicznego, na który wreszcie nadchodził czas. Zaczynały nas zachwycać zakonserwowane polichromie, stropy, drzwi, posadzki. Powoli z niebytu wyłaniała się wizja projektanta, który

Modernizacja staromiejskich kamienic

usuwał się w cień, a jego miejsce zajmował użytkownik – ludzie Muzeum, którzy dopełnili tę wizję eksponatami, nałożyli swoją opowieść o historii Warszawy. Niektórzy mówią, że projekt realizowany dla muzeum jest dobry, gdy jego wyraz pozostaje stonowany w stosunku do ekspozycji, nie przebija się w warstwie wizualnej, pozostaje tylko niezbędnym funkcjonalnym dopełnieniem ograniczonym do minimum. Pozostaje nam wierzyć, że to prawda. Być może zaprojektowaliśmy wygodne muzeum, być może dobrze będzie się w nim pracować i oglądać wystawę o historii Warszawy. Przekonamy się o tym wkrótce. Częścią wystawy głównej będą Dzieje kamienic, opowieść o 11 kamienicach odbudowanych i konserwowanych po II wojnie światowej przez naszych znakomitych poprzedników. Niektórzy z odwiedzających odczytają dodatkowy przekaz: opowieść snycerzy, stolarzy, kamieniarzy, kowali ‒ o ich artyzmie utrwalonym w poręczach, kratach, nadprożach. Wybrani z nas będą widzieli coś więcej: tysiące kilometrów najróżniejszych instalacji i wysiłek konstrukcyjny, aby tym wyzwaniom sprostać.

Przestrzeń wystawy głównej w kamienicy nr 36 (Gabinet Galanterii Patriotycznej)

Ściana w sieni kamienicy nr 34

Wnętrze jednej z ośmiu wentylatorni

Fot. Marcin Czechowicz

Przestrzeń czytelni w kamienicy nr 40

Inwestycje

Rysunek z dokumentacji wykonawczej branży wentylacyjnej, rzut IV piętra kamienic 32 i 34, rys. Jerzy Wowczak

Modernizacja staromiejskich kamienic

Inwestycje

Robert Wanat, kierownik budowy W styczniu 2016 roku rozpoczęto prace służące wzmocnieniu stropu nad III piętrem w kamienicy nr 32. Belki stalowe wyposażone w kołki Nelsona, montowane z trzech elementów każda, osadzane były w gniazdach nad znajdującym się poniżej stropem. Po ich wypoziomowaniu i skorygowaniu wymiarów w stosunku do montowanej później nowej konstrukcji dachu przestrzenie pomiędzy belkami wypełniono płytami styropianowymi. Po ułożeniu zbrojenia w postaci siatek o oczkach 10 × 10 cm całość stropu została zabetonowana. Po 28 dniach przystąpiono do montażu nowej konstrukcji dachu, składającej się z wiązarów z rur stalowych kwadratowych ustawianych na słupach. Każdy wiązar zbudowany był z trzech elementów montażowych, które łączono już na miejscu wbudowania. Konstrukcja stalowa dachu została zabezpieczona przeciwpożarowo. Następnie wykonano poszycie wraz z nowym pokryciem z blachy miedzianej. Po ułożeniu wszystkich projektowanych instalacji elektrycznych, niskoprądowych oraz sanitarnych w ścianach przeprowadzono prace związane z zamurowaniem i zabudową szachtów. Zgodnie z dokumentacją projektową wymieniona została stolarka okienna zewnętrzna. Wykonano bruzdowania w pomieszczeniach gaszonych gazem oraz instalacje doprowadzające gaz do pomieszczeń. Przygotowano pomieszczenia butlowni zlokalizowane na I i II piętrze kamienicy nr 34, wykonano nadproża, dzięki czemu udało się poszerzyć pomieszczenia do projektowanych wymiarów. Powstało okablowanie elektrycznego oświetlenia, gniazd, instalacji przeciwpożarowych, komputerowych, telewizji CCTV i pozostałych instalacji niskoprądowych. Przebieg kabli przewidziano zarówno w ścianach, jak i w odkrytych stropach z uwagi na różnice poziomów poszczególnych kamienic. Poprowadzono łącznie około 180 km kabli instalacji niskoprądowych i około 120 km elektrycznych, obsługujących około 1000 różnych urządzeń. Na dalszym etapie przystąpiono do wykonania posadzek. Pachwiny na sklepieniach nad pomieszczeniami parteru wypełniono keramzytem stabilizowanym w wierzchniej warstwie, na której ułożono płyty styropianowe. W stropach na wyższych kondygnacjach przestrzenie między belkami na płytach ceglanych stropów Kleina wypełniono płytami styropianowymi – na takim podłożu wykonano jastrychy cementowe o łącznej objętości około 900 m3. Prowadzone były także prace wykończeniowe na wcześniej przygotowanych powierzchniach ścian

i sufitów, polegające na uzupełnieniu zamurowań i wyrównaniu powierzchni tynkiem wapiennym. Wszystkie powierzchnie tynkowane zostały wykończone szpachlą wapienną. Następnie rozpoczęto malowanie ścian i montaż urządzeń branży niskoprądowej. Z prac zewnętrznych zakończone zostały prace elewacyjne oraz brukarskie na dziedzińcu kamienic nr 28, 30 i 32. Zgodnie z założeniami projektowymi wykonano tam podbudowę, na której ułożona została kostka granitowa. Schody przy kamienicy nr 28 oraz wejściowe na dziedzińcu do kamienicy nr 32 wykończono blokami i płytami z piaskowca. Wykonano zadaszenia dziedzińca kamienicy nr 32 oraz patio 1 i 2 przy kamienicach nr 34 i 36. We wnętrzach kamienic została zamontowana nowa stolarka drzwiowa, drewniana i stalowa. Stolarkę drzwiową wewnętrzną i zewnętrzną poddano pracom renowacyjnym przewidzianym w programie konserwatorskim. Zrealizowano prace wykończeniowe. Na wykonanych i wysezonowanych jastrychach ułożono parkiety. Powierzchnie ścian i sufitów zostały zagruntowane i pomalowane farbami mineralnymi o właściwej kolorystyce. Elementy drewniane zabytkowych klatek schodowych, drzwi i parapetów poddane zostały konserwacji zgodnie z programem prac. Analogicznie konserwacji poddano wszystkie elementy kamieniarki i metaloplastyki.

Fot. Marcin Czechowicz

Prace we wnętrzach

Przestrzeń wystawy głównej w kamienicy nr 40 (sala z malowidłem Wojciecha Fangora)

Modernizacja staromiejskich kamienic

Przestrzeń wystaw czasowych w kamienicy nr 28

Przestrzeń wystawy głównej w kamienicy nr 38 (Gabinet Widoków Warszawy)

Przestrzenie wystawy głównej w kamienicy nr 38 (Gabinet Widoków Warszawy i Gabinet Portretów)

Dusza klatki schodowej w kamienicy nr 36 – widok z latarni

Klatka schodowa w kamienicy nr 34

Klatka schodowa w kamienicy nr 36

Sala kinowa w kamienicy przy ul. Nowomiejskiej 4

Klatka schodowa w kamienicy nr 30

Inwestycje

Elewacje i dachy

Fragment elewacji frontowej kamienicy nr 36 z widocznym graffitem po konserwacji

Butlownia

Montaż dachówek

Klatka schodowa w kamienicy nr 34; widoczny piec

Część elewacji frontowych strony Dekerta (od lewej): kamienica nr 36, łuki attyk kamienic nr 34 i 32

Przestrzeń wystawy głównej w kamienicy nr 34 (Gabinet Fotografii)

Modernizacja staromiejskich kamienic

Okablowania

Sień kamienicy nr 38 (księgarnia muzealna)

Sień kamienicy nr 34; przejście na dziedziniec wewnętrzny

Przestrzeń wystawy głównej w kamienicy nr 34 (Gabinet Fotografii)

Przestrzeń archiwum bibliotecznego w kamienicy nr 42

Sala w latarni kamienicy nr 30

Inwestycje

Zadaszenia dziedzińców wewnętrznych kamienic

Kamienica nr 34

Prace wykończeniowe przy oszkleniu dachu

Kamienica nr 32

Prace wykończeniowe, obłożenie drewnem ramowej konstrukcji stalowej

Prace wykończeniowe konstrukcji ramowej

Kamienica nr 36

Montaż konstrukcji zadaszenia nad tarasem arkadowym w Lapidarium, przed wstawieniem szkła

Modernizacja staromiejskich kamienic

Stropy

Kamienica nr 36 Tymczasowe osłonięcie oszklonego zadaszenia pozwalające na prace wykończeniowe

Konstrukcja więźby dachowej na zewnątrz kamienicy nr 32, przed położeniem pokrycia dachowego

Poddasze techniczne kamienicy nr 32 (jedna z ośmiu wentylatorni); prace konstrukcyjne, montażowe przy nowych dźwigarach stalowych wzmacniających strop pod wentylatornię na poddaszu

Rusztowanie na dziedzińcu wewnętrznym do montażu konstrukcji nowego zadaszenia

Dach kamienicy nr 32 pokryty blachą miedzianą (jedyny dach pogrążony); prace wykończeniowe przy obróbkach blacharskich

Inwestycje

Raporty konserwatorskie Drewno Dane o realizacji konserwatorskiej ZLECENIODAWCA: Castellum sp. z o.o. WYKONAWCA: Monument Service – Marcin Kozarzewski KIEROWNIK PRAC: mgr Marcin Kozarzewski – kierownik prac konserwatorskich, mgr Andrzej Karolczak – kierownik prac konserwatorskich, mgr Marek Trocha – kierownik prac konserwatorskich, mgr inż. Łukasz Sroka – kierownik prac budowlanych SKŁAD ZESPOŁU: mgr inż. Łukasz Sroka – kierownik prac budowlanych, mgr Andrzej Karolczak – konserwator dzieł sztuki, kierownik prac konserwatorskich, mgr Marek Trocha – konserwator dzieł sztuki, kierownik prac konserwatorskich, mgr Marcin Kozarzewski – konserwator dzieł sztuki, kierownik prac konserwatorskich, Kacper Kozarzewski – koordynacja prac, Grzegorz Bernatek – konserwacja elementów drewnianych, Adam Mianowski – majster budowy, Maria Kania-Hejka – opracowanie dokumentacji powykonawczej, Joanna Kadłubowska – skład dokumentacji, Cesar Delgado Martin – dokumentacja fotograficzna przed rozpoczęciem prac RODZAJE BADAŃ: nie wykonano INSPEKTORZY NADZORU: dr hab. Wiesław Procyk, prof. ASP, dr hab. Krzysztof Chmielewski, prof. ASP, mgr Janusz Mróz, mgr Maciej Baran CZAS REALIZACJI: kwiecień 2015 – luty 2017

PODŁOGI Posadzki drewniane Muzeum Warszawy można podzielić na parkiety, ułożone głównie z klepek dębowych, i podłogi, wykonane w większości z desek sosnowych. Łączna powierzchna posadzek drewnianych wynosi 4766,81 m2. Najczęściej występującym wzorem ułożenia deszczułek (klepek) jest jodełka pojedyncza, kwadraty oraz kwadraty karo (od 5 do 10 klepek).

TYPY UKŁADÓW KLEPEK I DESEK W POSADZKACH

MATERIAŁY UŻYTE pierwotnie

NR 1 NR 2 NR 3 NR 4 NR 5 NR 6 NR 7

j odełka pojedyncza kwadraty (od 5 do 10 klepek) kwadraty karo (od 5 do 10 klepek) cegiełka pasy krakowskie wzór bursztynowy; pomieszczenie 28/2/05 podłoga o kwadratowym module jodełki ułożonej wokół centralnego punktu – 4 kwadraty z klepki (każdy kwadrat – 3 klepki); moduł oblistwiony; np. pomieszczenie 34/1/11 NR 8 podłoga o kwadratowym module wypełnionym jodełką francuską i module oblistwionym; np. pomieszczenie 38/0/41 NR 9 podłoga o kwadratowym module złożonym z 16 kwadratów (kwadrat – 3 klepki) ułożonych naprzemiennie i module oblistwionym; np. pomieszczenie 32/0/19 NR 9A podłoga o kwadratowym module złożonym z 4 kwadratów (kwadrat – 8 klepek) ułożonych naprzemiennie i module oblistwionym; np. pomieszczenie 4/1/24 NR 10 podłoga deskowana o module 10 lub 12 desek złożonych w kwadrat oraz obramionych, rozmieszczonych naprzemiennie prostopadle i równolegle do powierzchni ścian NR 11 p odłoga deskowana o module 13 desek złożonych w kwadrat, nieobramionych, rozmieszczonych naprzemiennie prostopadle i równolegle do powierzchni ścian NR 12 p odłoga deskowana o module złożonym z rombu ze wstawkami z czarnego dębu ułożonymi w miejscu przecięcia się boków; romby wypełnione deskowaniem; np. pomieszczenie 38/1/15 NR 13 p odłoga deskowana; np. pomieszczenie 32/1/K6 NR 14 w zór taflowy z motywem rozety, oblistwiony, umieszczony centralnie pomiędzy kwadratami karo; np. pomieszczenie 30/1/K7 NR 15 w zór taflowy z motywem przeplatanki ujętym w ramę z desek z wstawkami z czarnego dębu w narożnikach; np. pomieszczenie 34/1/09 NR 16 k lepka kwadraty (5 lub 6 klepek) ułożone w karo wokół wzoru w formie meandru z klepek na środku podłogi; np. pomieszczenie 36/4/K4, 36/2/K4 NR 17 w zór złożony z centralnie usytuowanego kwadratu z klepek (8 klepek) oraz prostokątów z klepek (4 klepki) ułożonych wokół niego; np. pomieszczenie 42/1/20 NR 18 m oduł złożony z 4 kwadratów z desek/ klepek ułożonych naprzemiennie, rozdzielonych po środku 4 deskami/klepkami, wzór obramiony deskami, np. pomieszczenie 40/2/22

klepki z drewna dębowego, sosnowego, jesionowego, grabowego, bukowego i brzozowego; deski z drewna dębowego i sosnowego; sosnowe deski ślepej podłogi; wylewka prawdopodobnie cementowa; lepik, subit, gwoździe; woski, oleje do zabezpieczenia powierzchni drewna wtórnie

klepki z drewna czereśniowego oraz dębowego; uzupełnienia, fleki z drewna dębowego, sosnowego i innych gatunków liściastych; lepik, kleje dyspersyjne; wykładzina PCV; lakier do drewna, pasta do konserwacji podłóg podczas bieżącej konserwacji

materiały do wykonania podkładów pod posadzki drewniane: beton zwykły B30 (C25/30), B37 (C30/37), prod. CemBet Radosław Santorek; jastrych cementowy: cement portlandzki CEM I 42,5R, prod. Górażdże Cement SA; piasek rzeczny, woda; Simeplasy Qfibre – włókna polipropylenowe, prod. Farkom; siatka stalowa; płyty OSB 25 mm, prod. Kronospan OSB sp. z o.o.; wylewka samopoziomująca Nivello Centro, prod. Baumit; styropian EPS 100 038 (FS20), prod. SONAROL sp.j. Najda; styropian EPS 038, prod. GENDERKA sp. z o.o.; konstrukcja stalowa (podniesienie podłogi np. pomieszczenie 30/1/05). posadzki drewniane: nowe klepki i deski, montaż pióro-wpust (drewno – certyfikat PL PEFC14/0187), prod. Produkcja i Sprzedaż Stolarki Budowlanej i Meblowej Lidia Zieniuk. parkiety stare oraz materiał drewniany pochodzący z demontażu posadzek: uzupełnienia konserwowanych parkietów, grunt poliuretanowy do wylewek Pallmann P104, prod. Pallmann, klej dwuskładnikowy Pallmann P8, prod. Pallmann, spoiwo do wykonania masy szpachlującej Unikitt, prod. Pallmann, olej do podłóg Ground Oil Extra Thin, Premium Hardwax Oil, odcień 3143 Cognac, prod. Saicos Coating Systems, wosk twardy olejny bezbarwny Premium Hardwax Oil 3200 Satin matt, prod. Saicos Coating Systems

Modernizacja staromiejskich kamienic

konserwacja posadzek

Prace konserwatorskie w przestrzeni biurowej w kamienicy nr 30

1. W ykonanie szczegółowej dokumentacji fotograficznej, rysunkowej i opisowej stanu zachowania. 2. Podjęcie decyzji o konserwacji bądź wymianie posadzek drewnianych na podstawie ich stanu zachowania i przeznaczenia pomieszczenia muzealnego. 3. Zerwanie posadzek. 4. Wstępne oczyszczenie klepek wraz z oceną stanu zachowania i ich segregacja. 5. Prace budowlane związane z przygotowaniem podkładu posadzki: usunięcie ślepych podłóg, legarów; wykonanie nowych wylewek – jastrych cementowy; wylanie betonu oraz wylewek samopoziomujących na jego warstwie; usunięcie warstwy subitu z powierzchni starych wylewek; szlifowanie, odpylenie i gruntowanie wylewek. 6. Oczyszczenie odwrocia zdemontowanych posadzek z zanieczyszczeń. 7. Układanie posadzek. 8. Cyklinowanie powierzchni podłóg. 9. Fugowanie. 10. Cyklinowanie tarczą polerską. 11. Wykonanie i montaż oblistwienia. 12. Wykończenie oraz zabezpieczenie powierzchni drewna warstwami oleju i wosku. 13. Wykonanie dokumentacji powykonawczej.

wykonanie nowych posadzek

Parkiet w przestrzeni wystawy głównej w kamienicy nr 34 (Gabinet Pomników) po konserwacji Fot. Marcin Czechowicz PROGRAM PRAC KONSERWATORSKICH

Konserwacja posadzki drewnianej w przestrzeni wystawy głównej w kamienicy nr 38 (Gabinet Portretów)

Specyfika obiektu muzealnego, związana ze stałą obecnością dużej liczby zwiedzających, wymusza niekiedy decyzję o wymianie posadzki w dobrym stanie zachowania na posadzkę o trwalszych parametrach, większej odporności na zużycie. Materiał pochodzący z demontażu posadzek wymienianych na nowe został zachowany do uzupełnienia przełożonych, konserwowanych posadzek. W związku z tym programy prac konserwatorskich podzielone zostały na programy dotyczące: konserwacji posadzek pochodzących z okresu odbudowy Muzeum (1947–1957) oraz wykonania posadzek nowych, na wzór istniejących.

1. Wykonanie szczegółowej dokumentacji fotograficznej, rysunkowej i opisowej stanu zachowania. 2. Podjęcie decyzji o konserwacji bądź wymianie posadzek drewnianych na podstawie ich stanu zachowania i przeznaczenia pomieszczenia muzealnego. 3. Zerwanie posadzek. 4. Prace budowlane związane z przygotowaniem podkładu posadzki: usunięcie ślepych podłóg, legarów; wykonanie nowych wylewek – jastrych cementowy; wylanie betonu oraz wylewek samopoziomujących na jego warstwie; usunięcie warstwy subitu z powierzchni starych wylewek; szlifowanie, odpylenie i gruntowanie wylewek. 5. Układanie nowych posadzek. 6. Cyklinowanie powierzchni podłóg. 7. Fugowanie. 8. Cyklinowanie tarczą polerską. 9. Wykonanie i montaż oblistwienia. 10. Wykończenie oraz zabezpieczenie powierzchni drewna warstwami oleju i wosku. 11. Wykonanie dokumentacji powykonawczej.

Inwestycje

DRZWI Drzwi to element wyposażenia wnętrz kamienic, który w pierwszej kolejności uległ wymianie po decyzji o zmianie ich przeznaczenia na działalność publiczną. W 1911 roku Towarzystwo Opieki nad Zabytkami Przeszłości odkupiło kamienicę nr 32. W 1912 roku jedna z pierwszych decyzji dotyczyła rozmieszczenia drzwi. W czasie powojennej reaktywacji Muzeum rozwiązania kwestii zwiedzania, komunikacji pomiędzy poszczególnymi kamienicami, rozplanowania ekspozycji wiązały się w dużym stopniu z tym elementem wyposażenia wnętrz. Jak wspominał architekt odbudowy muzealnych kamienic Stanisław Żaryn, w przypadku kamienicy Baryczkowskiej „drzwi wykonywano inaczej niż w czasie remontu dokonanego przez TOnZP w latach 1911–1912. Obecnie uznano za konieczne przejście na system jednoskrzydłowy. Otwory drzwiowe w świetle sięgały 1,30 m szerokości, zatem skrzydło byłoby zbyt ciężkie, zastosowano więc specjalne futryny, składające się z dwóch części: ościeżnicy i krosna. Skrzydła wykonano z masywnej dębiny o dwóch płycinach. Ozdobiono je płaskorzeźbami, w każdym polu płyciną inną. Okucia zaprojektowano na wzór znaleziony w gruzach – są to zawiasy wycinane z grubej blachy i trasowane oraz zamki skrzynkowe o charakterystycznej formie z połowy XVII wieku. Klamki są zaprojektowane na nowo według znanych przykładów z epoki”1. W kamienicach o osiemnastowiecznej architekturze wykonywano stylizację płycin drzwiowych lub 1 Wszystkie cytaty ze Stanisława Żaryna zawarte w tym wyborze raportów konserwatorskich pochodzą z książki: Stanisław Żaryn, Trzynaście kamienic staromiejskich. Strona Dekerta, do druku przygotowała H. Szwankowska, Warszawa 1972.

blaszanych obić skrzydeł w nawiązaniu do późnego baroku lub rokoka. Żaryn ocenił te realizacje krytycznie, określając drzwi w kamienicach nr 34 i 40 jako „przehistoryzowane”. Wszystkie drzwi wykonane podczas powojennej odbudowy Muzeum uznaje się za oryginalne. Drzwi historyczne o numerze D13 z kamienicy nr 32 oraz powojenne drzwi D21 z kamienicy nr 34, które wykonano w całości z metalu, opisane zostały w dokumentacji dotyczącej konserwacji metalu (ZOB. WIĘCEJ, METAL, S. 87–90). Konserwacji poddano 53 sztuki drzwi drewnianych, jednoskrzydłowych, wykonanych i zamontowanych podczas odbudowy Muzeum w latach 1947–1957 i bazujących na historycznych wzorcach. Wykonano je z drewna dębowego lub sosnowego, sporadycznie jesionowego, pokrywano bejcą w kolorze od jasnego po ciemny brąz oraz farbą kryjącą – ciemnobrązową lub czarną. Niektóre drzwi są również z drewna surowego. Opierzenie (blacha stalowa) i wszystkie jego elementy, jak również część okuć, pokryte są warstwą czarnej farby. Oprócz elementów stalowych spotyka się klamki i szyldy mosiężne. Rozróżniono wiele typów drzwi o różnorakiej budowie i konstrukcji, do opisu których stosowano nomenklaturę na podstawie opracowania prof. Jana Tajchmana2. Część z nich występuje w pojedynczych egzemplarzach, w szczególności drzwi opierzone blachą.

2 Jan Tajchman, Drewniane drzwi zabytkowe na terenie Polski. Systematyka i problematyka konserwatorska, „Ochrona zabytków” 1991, nr 4 (44).

TYPY DRZWI

w zależności od kierunku otwierania

drzwi prawe

drzwi lewe

z zawiasami umiejscowionymi po prawej stronie, na płaszczyźnie skrzydła, którą otwierając, ciągniemy do siebie

z zawiasami umiejscowionymi po lewej stronie, na płaszczyźnie skrzydła, którą otwierając, ciągniemy do siebie

w zależności od konstrukcji

deskowane (deskowe) drzwi o skrzydle złożonym z ustawionych obok siebie desek pionowych, łączonych najczęściej na przylgę bądź wpust. Połączenie desek decydowało o odmianie konstrukcyjnej tego typu drzwi. Wśród konserwowanych drzwi spotyka się dwa rodzaje połączeń:

listwowe

połączenie desek poprzez nabicie na nie listew

ramowo-płycinowe konstrukcja złożona z ram wypełnionych przez płyciny. Płyciny wpuszczone są po odwodzie ramy, co umożliwia pracę drewna, jednocześnie zabezpieczając skrzydło przed wypaczeniem. Konstrukcja taka jest charakterystyczna dla drzwi wewnętrznych. Płyciny mogą być wzmocnione szpungami, dodatkowymi ramami (tzw. zdwojenie płycin)

szponowe

(szpuntowe, spągowe) połączenie desek specjalnie zaciętą i wsuwaną listwą (szpungą, szpongą); połączenie to pozwala na pracę drewna przy jednoczesnym uniknięciu jego wypaczenia, zabezpiecza skrzydło drzwiowe przed opuszczeniem

Modernizacja staromiejskich kamienic

DEKORACJE DRZWI

obijanie (opierzeniem) blachą Dekoracja charakterystyczna dla drzwi deskowanych, występuje również na skrzydłach ramowo-płycinowych. Opierzenie pełni funkcję wzmacniającą i zabezpieczającą. Drzwi mogą być obite jednolub dwustronnie, blachą w jednym lub wielu kawałkach. Do mocowania używano zazwyczaj gwoździ o dużych główkach (głowacze) bądź ozdobnych, z główkami w formie gwiazdek, rozetek. Forma bardziej rozbudowana to obijanie skrzydła kawałkami blach i płaskownikami, które dzieliły powierzchnię na pola kwadratowe, prostokątne lub rombowe. Pola kratownic wypełniano gładkimi blachami, które często dekorowano, np. kutymi bądź wycinanymi z blachy rozetkami

opierzenie deskami Drzwi złożone z dwóch (opierzenie jednostronne) lub trzech (opierzenie obustronne) warstw desek. Powierzchnię skrzydła deskowanego nabijano deskami (profilowanymi prosto lub skośnie) z ramą lub bez niej

dekoracje drzwi ramowo-płycinowych Ze względu na liczbę płycin można podzielić na dwu- i wielopłycinowe. W Muzeum spotyka się skrzydła zarówno o dwóch, jak i osiemnastu płycinach. Miejsce połączenia ram i płycin może być przykryte listwą profilowaną. Na pola płycin mogą być nałożone gotowe elementy ozdobne – metalowe bądź drewniane; spotyka się również oklejanie luster półintarsjami

ZAWIASY SKRZYDEŁ DRZWIOWYCH

MATERIAŁY UŻYTE pierwotnie

drewno dębowe, sosnowe, jesionowe oraz drewno nierozpoznanego gatunku; klej stolarski; gwoździe; okucia stalowe (zamki, kłódki, klamki, zawiasy, haki, antaby, szyldy) – kute oraz trasowane; okucia mosiężne (klamki, szyldy); nity stalowe ozdobne; fornir na intarsje (gatunek drewna nierozpoznany); bejca do drewna w odcieniach brązu; czarna oraz ciemnobrązowa farba do drewna; opierzenie: stalowe blachy oraz płaskowniki, nity; czarna farba do metalu wtórnie

drewno – uzupełnienia brakujących fragmentów listew oraz innych ubytków drewna; bejca do drewna w odcieniach brązu; lakier do drewna; ciemnobrązowa oraz czarna farba do drewna; czarna farba (olejna?) – opierzenie, okucia; płyta paździerzowa; współczesne (niestylizowane) klamki, zamki, zawiasy wpuszczane

z kutymi trzpieniami

trzpieniowe wpuszczane

nakładane na powierzchnię skrzydła, montowane do haków wpuszczanych w ościeżnicę (kamienną lub drewnianą) bądź w mur. Mogą przyjąć formę mocno wydłużoną (zawiasy pasowe), formę strzał, esownic. Zawiasy tego typu występują najczęściej w drzwiach deskowanych, opierzonych jednolub dwustronnie blachą, rzadziej w drzwiach ramowo-płycinowych

(mocowane – wpuszczane w skrzydło drzwiowe) – występują najczęściej w konstrukcji ramowo-płycinowej z ościeżnicą drewnianą. Ze względu na sposób osadzenia drzwi można je podzielić na mocowane do:

ościeżnicy drewnianej Drzwi przeznaczone do konserwacji ustawione w sieni kamienicy nr 30

podczas bieżącej konserwacji

drewno dębowe, sosnowe; klej do drewna typu wikol, prod. Fabryka Farb i Lakierów Śnieżka; podkład przyciemniający drewno Bona Rich Tone, prod. Bona Polska sp. z o.o.; olej do drewna barwiony Bona Craft Oil, odcień Clay, prod. Bona Polska sp. z o.o.; wosk twardy, olejny, bezbarwny Bona Hard Wax Oil, prod. Bona Polska sp. z o.o.; farba podkładowa rdzochronna do metalu Rostschutz Metallgrund, prod. Eddi Schmied; matowa emalia alkidowa do drewna i metalu Tikkurila Everal Matt 10, kolor Y500 (wrought iron), prod. Tikkurila Polska SA; klamki, szyldy, zamki, ozdobne nity (rozety, półkule), gwoździe ‒ elementy metalowe (stal) wykute na wzór istniejących

portalu kamiennego pełniącego rolę ościeżnicy

muru (bezpośrednio) – drzwi bez ościeżnicy

Inwestycje

Drzwi prowadzące na klatkę schodową w przestrzeni biurowej w kamienicy nr 40, przed konserwacją

Drzwi metalowe w sieni kamienicy nr 28, przeznaczone do konserwacji Fot. Marcin Czechowicz PROGRAM PRAC KONSERWATORSKICH drzwi i futryny

Sień kamienicy nr 38; widok na księgarnię poprzez nowe przebicie w ścianie z kamienicą nr 40, w tle drzwi do księgarni przed ich konserwacją

1. W ykonanie szczegółowej dokumentacji fotograficznej, rysunkowej i opisowej stanu zachowania. 2. Demontaż skrzydła drzwiowego oraz części metalowych (zawiasy, zamki, szyldy, klamki, opierzenia). 3. Oczyszczenie powierzchni drewnianych do warstwy surowego drewna. 4. Oczyszczenie futryn in situ do warstwy surowego drewna. 5. Odpylenie oczyszczonych powierzchni. 6. Uzupełnienie ubytków drewna. 7. Opracowanie kolorystyczne wtórnych elementów. 8. Konserwacja elementów metalowych. 9. Nałożenie powłok wykończeniowych i zabezpieczających na powierzchnię skrzydła i futryny. 10. Montaż elementów metalowych. 11. Regulacja, dokręcenie zawiasów. 12. Montaż skrzydła drzwiowego. 13. Wykonanie dokumentacji powykonawczej.

STROPY Zgodnie z definicją strop to zespół elementów konstrukcyjnych rozdzielających w poziomie poszczególne kondygnacje budynku lub ograniczające go od góry. Część tego typu konstrukcji w Muzeum Warszawy nie pełni roli konstrukcyjnej, nośnej, lecz posiada funkcję dekoracyjną. Według architekta Stanisława Żaryna: „W większości budynków użyto konstrukcji stropowej Kleina ze względu na łatwość montażu, możność dobrego zakotwienia belek i brak niedogodności związanych z budową stropów gęstożebrowych. W kilku kamienicach istnieją inne systemy stropowe (...) w domach Rynek 34 i 36 stropy przypominające skrzynkowe, pod nr 32 – płyty betonowe na belkach stalowych (...). Stropy belkowane z okładzinami drewna jak dąb, sosna i modrzew. Belki pełne istnieją tylko w kamienicach rynkowych nr 34 i 36”. Stropy drewniane Muzeum pełnią więc funkcję dekoracyjną, zasłaniają właściwą konstrukcje nośną – belki stalowe stropu. Konserwacji poddano łącznie 17 stropów, sześć z nich to stropy pomieszczeń, pozostałe to stropy klatek schodowych. Najczęściej wykonane były z drewna sosnowego, z drewna dębowego w mniejszej ilości. Powierzchnia drewna większości stropów pokryta jest lazurą o różnych odcieniach brązu. Belki są jedynie obudową właściwych belek konstrukcyjnych. Między belkami występuje głównie deskowanie proste, łączone na obce pióro, rzadziej na zakładkę; jego układ w większości przypadków jest równoległy do ułożenia belek. Opracowanie nie dotyczy malowanych stropów z pomieszczeń 34/1/09, 34/1/11 i 34/2/16, do których przygotowano oddzielną dokumentację konserwatorską (ZOB. SPRAWOZDANIE MUZEUM WARSZAWY 2015, S. 43–57).

Modernizacja staromiejskich kamienic

MATERIAŁY UŻYTE pierwotnie

drewno sosnowe i dębowe; elementy łączenia deskowania – pióra z drewna, najprawdopodobniej twardego; gwoździe; lazura o różnych odcieniach brązu wtórnie

wstawki z drewna iglastego i liściastego; kit na bazie wiórów drzewnych; klej do drewna; gwoździe; lazura o różnych odcieniach brązu podczas bieżącej konserwacji

drewno sosnowe i dębowe (drewno – certyfikat PL PEFC-14/0187), prod. Produkcja i Sprzedaż Stolarki Budowlanej i Meblowej Lidia Zieniuk; kity drzewne: spoiwo Pallmann Uni-kitt, prod. Pallmann, i pył drzewny lub Fugenkitt – Losung, prod. Uzin; podkład przyciemniający podłogę Bona Rich Tone, prod. Bona Polska sp. z o.o.; gwoździe; olej do drewna barwiony Bona Craft Oil, prod. Bona Polska sp. z o.o., odcień graphite, clay; wosk twardy olejny bezbarwny Premium Hardwax Oil 3200, odcień Satin matt, prod. Saicos Coating Systems

Odsłonięte górne części sklepień nad sienią parteru kamienicy nr 28, po oczyszczeniu

PROGRAM PRAC KONSERWATORSKICH drzwi i futryny

1. Wykonanie szczegółowej dokumentacji fotograficznej, rysunkowej i opisowej stanu zachowania. 2. Demontaż możliwych do rozmontowania elementów, luźnych desek. 3. Matowienie powierzchni desek i belek gąbkami ściernymi. 4. Odpylanie powierzchni. 5. Uzupełnienie ubytków drewna – kity drzewne. 6. Uzupełnienie brakujących elementów deskowania. 7. Ługowanie uzupełnień ubytków drewna. 8. Montaż rozmontowanych elementów. 9. Szlifowanie końcowe. 10. Scalenie kolorystyczne wtórnych elementów. 11. Wykończenie oraz zabezpieczenie powierzchni drewna. 12. Wykonanie dokumentacji powykonawczej.

Prace konserwatorskie przy drewnianych belkach stropowych w przestrzeni wystaw czasowych w kamienicy nr 32

Nowa posadzka techniczna nad wzmocnionym stropem – podłoże dla regałów przesuwnych w przestrzeni archiwum bibliotecznego w kamienicy przy ul. Nowomiejskiej 4 Fot. Marcin Czechowicz

Prace konserwatorskie przy belkach stropowych w przestrzeni biurowej w kamienicy nr 32

Inwestycje

SCHODY Połączenie kamienic strony Dekerta w jedną przestrzeń muzealną, którego dokonano w latach 50. XX wieku, niosło za sobą konieczność dostosowania układów komunikacyjnych; Należało zaprojektować dodatkowe klatki schodowe. Stanisław Żaryn wspominał: „Wszystkie biegi i podesty schodowe są żelbetowe o różnym wykończeniu. Okładziny bywają drewniane z tralkami także drewnianymi lub żelaznymi, przy okładzinach lastrykowych – balustrady są tylko żelazne. Jedyny wyjątek stanowią schody w kamienicy Baryczkowskiej wykonane całkowicie z drewna dębowego i potraktowane jako eksponat, a nie użytkowo. Między poszczególnymi kamienicami istnieją różnice poziomów, które zostały pokonane kilkoma stopniami we wszystkich przypadkach wykonanymi z drewna”. Wspomniana kamienica nr 32 jako jedyna posiada w pełni zrekonstruowaną drewnianą klatkę schodową. Posłużono się przy tym szczęśliwie zachowaną dokumentacją techniczną i przedwojennymi fotografiami. „Klatka schodowa była jednobiegowa z drugiego na trzecie piętro i dwubiegowa z pierwszego na drugie, z tym że jeden bieg był znacznie dłuższy od drugiego. Słupek rozpoczynający klatkę na pierwszym piętrze wykonano w formie hermy, słupki i dekoracje belek policzkowych opatrzone były dekoracją chrząstkowo-małżowinową”. Zespołem stolarzy kierował pan Nakończy, prace rzeźbiarskie wykonał Julian Barwicki. Tak zrealizowany obiekt należał do najbardziej interesujących w zespole kamienic muzealnych. „Największy wysiłek rekonstrukcyjny włożony był w odtworzenie drewnianej klatki schodowej kamienicy Baryczkow-

skiej, klatki nieprzeznaczonej zresztą do komunikacji, lecz potraktowanej jako wiernie skopiowany zabytek. (…) Wykonawstwo tej klatki schodowej stoi na najwyższym poziomie rzemiosła stolarskiego i snycerskiego, na jaki nas było stać w 1953 r.”. Należy dodać, że klatka schodowa tej kamienicy posiada oryginalny element, który przetrwał wojenną zawieruchę ‒ ozdobny kamienny słupek o prostopadłościennej formie podciętej w górnej części dwoma łukami wklęsłymi. Od przodu dekorowany jest on dwoma prostokątnymi rautami, umieszczonymi pionowo jeden nad drugim. Ścianka boczna ozdobiona jest wydłużoną gałązką z liśćmi i kwiatem. Ten interesujący przykład kamiennej dekoracji wnętrza powstał prawdopodobnie w drugiej połowie XVI wieku. W Muzeum mieszczą się cztery drewniane klatki schodowe (kamienice nr 32, 34, 36 i 40). Kamienice mieszczące się na skrajach strony Dekerta (nr 28 i 42) ich nie posiadają. Dodatkowo w kamienicy nr 38 znajduje się niewielki, ślepy ciąg komunikacyjny – kamienne schody. Występują tu dwa rodzaje konstrukcji: konstrukcja drewniana (kamienica nr 32, I–III piętro; kamienica nr 34, od IV piętra; kamienica 36, od V piętra) i konstrukcja żelbetowa (kamienica nr 32, parter–I piętro; kamienice 34 i 36, parter–V piętro; kamienice 38 i 40). W kamienicach występują ciągi stopni od jedno do trzybiegowych, a także ciągi jednobiegowe, charakteryzujące się występowaniem trepów w kształcie trapezu bądź w formie zbliżonej. Wszystkie klatki schodowe w pierwszym biegu schodów pomiędzy parterem a I piętrem składają się ze schodów kamiennych,

z piaskowca. Występują różnice w wykonaniu balustrad i pochwytów w poszczególnych kamienicach; ich wygląd jest charakterystyczny dla danej kamienicy. Drewno dębowe wykorzystano tu jako okładzinę wszystkich konstrukcji żelbetowych, materiał do wykonania konstrukcji schodów kamienicy nr 32 oraz pochwytów wszystkich poręczy i balustrad. Z drewna sosnowego wykonano schody między V a VI piętrem kamienicy nr 36 (całość konstrukcji oraz okładzin). Powierzchnie drewniane były pokryte warstwami bejcy (odcienie od jasnego do ciemnego brązu), politury (kamienica nr 32) i lakieru. Konserwacja schodów została wykonana in situ. Ze względu na stabilne mocowanie metalowych pochwytów poręczy do ścian oraz drewnianych barierek schody nie były demontowane. W muzealnych wnętrzach konserwacji poddano także inne drewniane elementy: ponad 100 parapetów i kilkadziesiąt osłon grzejnikowych. Przeprowadzono także czyszczenie, pielęgnacyjną konserwację i częściową naprawę ponad 100 drewnianych okien.

Modernizacja staromiejskich kamienic

MATERIAŁY UŻYTE pierwotnie

konstrukcja żelbetowa; konstrukcja z drewna dębowego, sosnowego; piaskowiec; klepki i deski z drewna dębowego; bejca do drewna w odcieniu brązowym i ciemnobrązowym; politura (klatka schodowa K6 kamienicy nr 32), lakier do drewna; woski, oleje do zabezpieczenia powierzchni drewna; kute lub gięte metalowe pręty, płaskowniki; metalowe ograniczniki na pochwytach barierek; farba do metalu; klej stolarski, gwoździe, śruby wtórnie

wstawki, fleki z drewna dębowego oraz innych, niezidentyfikowanych gatunków; kleje dyspersyjne; kity drzewne; masy szpachlowe; kity mineralne, fleki z piaskowca; bejce w odcieniach brązu; lakier do drewna; pasta do konserwacji podłóg; czarna farba (elementy metalowe barierek, pochwytów); nakładki antypoślizgowe; gwoździe; haczyki podczas bieżącej konserwacji

drewno dębowe pozostałe po demontażu podłóg drewnianych; klej do drewna typu wikol, prod. Fabryka Farb i Lakierów Śnieżka; klej poliuretanowy pianowy Pur 501 Kleiberit, prod. KLEBCHEMIE M. G. Becker GmbH & Co. KG; podkład przyciemniający drewno Bona Rich Tone, prod. Bona Polska sp. z o.o.; olej do drewna Ecoline Oil Ground Coat, odcień 3143 Cognac, prod. Saicos Coating Systems; farba podkładowa rdzochronna metalu Rostschutz Metallgrund, prod. Eddi Schmied; matowa emalia alkidowa do drewna i metalu Tikkurila Everal Matt 10, kolor Y500 (wrought iron), prod. Tikkurila Polska SA

Klatka schodowa w kamienicy nr 34; zabytkowe drewniane stopnice oraz dekoracyjne drewniane barierki zabezpieczone konserwatorsko przed uszkodzeniem

PROGRAM PRAC KONSERWATORSKICH

1. W ykonanie szczegółowej dokumentacji fotograficznej, rysunkowej i opisowej stanu zachowania. 2. Usunięcie mas szpachlujących wypełniających rozszczelnienia połączeń stolarskich konstrukcji. 3. Usunięcie wadliwie wykonanych uzupełnień ubytków drewna. 4. Stabilizacja konstrukcji stopni – wykonanie iniekcji z użyciem kleju poliuretanowego. 5. Przeszlifowanie powierzchni schodów w celu niwelacji nierówności i zmatowienia powierzchni. 6. Odpylenie powierzchni. 7. Wykonanie uzupełnień ubytków drewna. 8. Uzupełnienie otworów poinfekcyjnych. 9. Konserwacja elementów metalowych. 10. Szlifowanie końcowe. 11. Wykończenie i zabezpieczenie powierzchni drewna. 12. Wykonanie dokumentacji powykonawczej.

Klatka schodowa w kamienicy nr 30; widoczne zabezpieczenia zabytkowych drewnianych stopnic i poręczy przed uszkodzeniami Fot. Marcin Czechowicz

Prace przy montażu okablowania na klatce schodowej w kamienicy nr 40; widoczne zabezpieczenia drewnianych stopnic i poręczy przed uszkodzeniami

Inwestycje

Sztukaterie Dane o realizacji konserwatorskiej INWESTOR I ŹRÓDŁA FINANSOWANIA: Muzeum Warszawy ZLECENIODAWCA: Castellum sp. z o.o. WYKONAWCA: Monument Service – Marcin Kozarzewski KIEROWNIK PRAC: mgr Marcin Kozarzewski – kierownik prac konserwatorskich, mgr Andrzej Karolczak – kierownik prac konserwatorskich, mgr Marek Trocha – kierownik prac konserwatorskich, mgr inż. Łukasz Sroka – kierownik prac budowlanych SKŁAD ZESPOŁU: Łukasz Sroka ‒ kierownik prac budowlanych, Andrzej Karolczak ‒ konserwator dzieł sztuki, kierownik prac konserwatorskich, Marek Trocha – konserwator dzieł sztuki, kierownik prac konserwatorskich, Marcin Kozarzewski ‒ konserwator dzieł sztuki, kierownik prac konserwatorskich, Kacper Kozarzewski – koordynacja prac, Grzegorz Bernatek – konserwacja elementów drewnianych, Adam Mianowski – majster budowy, Maria Kania-Hejka – opracowanie dokumentacji powykonawczej, Joanna Kadłubowska – skład dokumentacji, Cesar Delgado Martin – dokumentacja fotograficzna przed rozpoczęciem prac RODZAJE BADAŃ: badania odkrywkowe, laboratoryjne badania stratygraficzne, OM (obserwacje preparatów w świetle przechodzącym i spolaryzowanym), określenie składu pierwiastkowego warstw metodą SEM-EDS, określenie spoiw białkowych w tynkach MALDI-TOF INSPEKTORZY NADZORU: dr hab. Wiesław Procyk, prof. ASP, dr hab. Krzysztof Chmielewski, prof. ASP, mgr Janusz Mróz, mgr Maciej Baran CZAS REALIZACJI: kwiecień 2015 – luty 2017

We wszystkich pomieszczeniach kamienic znajdują się dekoracje sztukatorskie, które mają formy od prostych profilowanych faset (np. kamienica nr 30, pomieszczenie 30/1/K7) po bardziej rozbudowane (np. kamienica nr 32, pomieszczenie 32/0/23). Większość rozbudowanych dekoracji jest zlokalizowana na parterze kamienic, w pomieszczeniach na piętrach są to proste profilowane fasety i plafony. Powyżej IV piętra dekoracje sztukatorskie nie występują. Informacje o stanie zachowania dekoracji po zniszczeniach wojennych są nieprecyzyjne. Według architekta odbudowy muzealnych kamienic Stanisława Żaryna stiuki w kamienicy nr 32 uległy zniszczeniu w 80%, czego nie potwierdzają jednak fotografie z 1945 roku, wykonane przez Leonarda Sempolińskiego. Mimo widocznych zniszczeń wojennych sklepienia przetrwały w relatywnie dobrym stanie. W przypadku kolejnych kamienic Żaryn nie podaje stanu zachowania dekoracji stiukowych na parterze. Na górnych piętrach kamienice były wypalone lub konieczna była ich rozbiórka. Wyjątkiem były domy nr 34 i 36, które przetrwały pożogę wojenną. Należy przypuszczać, że w większości pomieszczeń mamy do czynienia z rekonstrukcjami dekoracji sklepiennych na podstawie zachowanych reliktów lub analogii. Brak wyraźnego rozróżnienia historycznych sztukaterii od ich rekonstrukcji jest jednym z błędów, jakie dostrzegał architekt. Przeprowadzone badania konserwatorskie wykazały, że większość elementów dekoracyjnych (żebra, zworniki) wyprowadzono techniką ciągnioną z wykorzystaniem równego rodzaju kształtek i profili przy użyciu zaprawy wapienno-piaskowej bądź wapienno-piaskowej z dodatkiem cementu. Jedynie konsole znajdujące się pod żebrami wykonane zostały poprzez odciśnięcie w zaprawie (np. 38/0/36) bądź gipsie (np. 36/0/30). Warstwę wykończeniową tworzyły biała warstwa wyrównująca, prawdopodobnie z gipsu sztukatorskiego lub budowlanego, i warstwa malarska koloru kremowego lub jasnokremowego. W przypadku dekoracji sztukatorskich pięter II–V mamy do czynienia z prostymi dekoracjami, takimi jak fasety, plafony i listwy ciągnione, wykonanymi w pełni z gipsu (np. pomieszczenie 40/1/17, 38/2/20, 38/2/21) oraz fasetami ciągnionymi wapienno-piaskowymi z dodatkiem cementu, pokrytymi wyrównującą warstwą gipsu (np. pomieszczenia 42/1/20, 42/1/21, 42/1/23). W obrębie jednego pomieszczenia spotyka się również fasety pełnogipsowe oraz wykonane z zaprawy wapienno-piaskowej z dodatkiem cementu (pomieszczenie 36/1/12). Warstwy barwne pokrywające powierzchnię dekoracji utrzymane są w kolorystyce białej, kremowej lub jasnokremowej. Podłożem konstrukcyjnym wszystkich elementów jest mur ceglany.

W pomieszczeniach 36/0/30, 38/0/36 oraz 40/0/48 dekoracje sztukatorskie wyprowadzono z zaprawy, pozostałe wykonano techniką ciągnienia. W przypadku wypraw ściennych, jak wskazują wykonane badania, na podłożu konstrukcyjnym (mur ceglany) znajdują się warstwy zaprawy: wapienno-piaskowa lub wapienno-piaskowa z dodatkiem cementu. Są pokryte jasną warstwą wyrównującą. Warstwę wykończeniową tworzy farba w kolorze jasnokremowym lub kremowym

Modernizacja staromiejskich kamienic

DEKORACJE SZTUKATORSKIE W KAMIENICACH MUZEUM WARSZAWY

Lp.

Pomieszczenie

Forma dekoracji sztukatorskiej

Materiał

36/0/30

konsole, żebra z profilami

masa sztukatorska/gips (?) – konsole, żebra – zaprawa wapienno-piaskowa/cementowa (?), warstwa wyrównująca – gips (?)

38/0/36

konsole, żebra z profilami

zaprawa wapienno-piaskowa, masa szpachlowa (?)

40/0/48

konsole, żebra z profilami

konsole – zaprawa wapienno-piaskowa/cementowa (?); żebra zaprawa wapienno-piaskowa; biała warstwa wyrównująca

30/1/K7

dekoracja ramowa sklepienia, plafon okrągły półwałek, profilowane listwy styku sufit-ściana

gips

30/1/03

dekoracja ramowa sklepienia, faseta, podwójny plafon okrągły, półwałek

gips

36/1/12

szeroka faseta

zaprawa wapienno-piaskowa z dodatkiem cementu, warstwa wyrównująca – gips oraz fasety pełnogipsowe

36/1/13

szeroka faseta

zaprawa wapienno-piaskowa z dodatkiem cementu, warstwa wyrównująca – gips (?)

40/1/17

faseta

gips

42/1/20

faseta, plafon okrągły, półwałek

zaprawa wapienno-piaskowa z dodatkiem cementu, warstwa wyrównująca - gips (?)

42/1/21

faseta, plafon okrągły

zaprawa wapienno-piaskowa z dodatkiem cementu, warstwa wyrównująca – gips (?)

42/1/23

faseta, plafon okrągły, półwałek

zaprawa wapienno-piaskowa z dodatkiem cementu, warstwa wyrównująca – gips (?)

4/1/24

faseta, plafon okrągły, półwałek

zaprawa wapienno-piaskowa z dodatkiem cementu, warstwa wyrównująca – gips (?)

4/1/24

faseta, plafon okrągły

zaprawa wapienno-piaskowa z dodatkiem cementu, warstwa wyrównująca – gips (?)

6/1/25

faseta, 2 okrągłe plafony, półwałek

zaprawa wapienno-piaskowa z dodatkiem cementu, warstwa wyrównująca – gips (?)

30/2/K7

dekoracja ramowa sklepienia, plafon okrągły ujęty półwałkiem, profilowane listwy styku sufit-ściana

gips

38/2/20

faseta, plafon okrągły

zaprawa wapienno-piaskowa z dodatkiem cementu, warstwa wyrównująca – gips (?)

38/2/21

faseta, plafon okrągły

zaprawa wapienno-piaskowa z dodatkiem cementu, warstwa wyrównująca – gips (?)

38/2/19

faseta, plafon okrągły

zaprawa wapienno-piaskowa z dodatkiem cementu, warstwa wyrównująca – gips (?)

42/2/25

faseta

gips

42/2/27

faseta

gips

4/2/29

faseta

gips

6/2/30

faseta, 2 okrągłe plafony, półwałek

gips

30/3/11

faseta

gips

30/3/09

faseta

gips

36/3/31A-E

szeroka faseta

gips

36/4/09-12

szeroka faseta

gips

36/4/07A-D

szeroka faseta

gips

Inwestycje

MATERIAŁY UŻYTE pierwotnie

zaprawa wapienno-piaskowa; zaprawa wapienno-piaskowa z dodatkiem cementu; jasna warstwa wyrównująca powierzchnię dekoracji sztukatorskich wykonanych z tynku; gips sztukatorski (?), gips budowlany (?); wymalowanie w odcieniu kremowym, jasnokremowym wtórnie

zaprawa wapienno-piaskowa z dodatkiem cementu; gips sztukatorski, gips budowlany; cement; beton; wymalowania (emulsyjne?) w kolorze białym, kremowym, jasnoszarym, żółtym, ugrowym, brązowym, czerwonym, ciemnoszarym, zielonym i czarnym podczas bieżącej konserwacji

cegła – prod. cegielnia Niemodlin; zaprawa podkładowa wapienna RK 38 Kalkin, prod. Baumitt Sp. z o. o.; zaprawa wapienno-piaskowa Keim NHL Kalkputz Fein, prod. Keim sp. z o.o.; farba Keim Innotop 9870 (biel), prod. Keim sp. z o.o.; zaprawa mineralna nawierzchniowa z trasem Optosan Trass Feinputz, frakcja 0,3 oraz 0,5, prod. Optolith Hufgard; biała gipsowa gładź szpachlowa CEKOL C – 45, prod. CEDAT Sp. z o. o.; gips modelowy – sztukatorski Knauf Stuckgips, prod. Knauf Bełchatów; grunt Soliprim Keim, prod. Keim sp. z o.o.; farba Keim Innotop 9870 (biel), prod. Keim sp. z o.o.; bandaże (zbrojenie listew sztukateryjnych)

Prace przy oczyszczaniu detali sztukatorskich na sklepieniach w przestrzeni wystawy głównej w kamienicy nr 32 (Gabinet Planów i Map Warszawy)

PROGRAM PRAC KONSERWATORSKICH sztukaterie

1. Wykonanie szczegółowej dokumentacji fotograficznej, rysunkowej i opisowej stanu zachowania. 2. Usunięcie wszystkich nawarstwień powłok wykończeniowych znajdujących się na powierzchni dekoracji sztukatorskiej. 3. Usunięcie wszystkich wtórnych uzupełnień tynku/masy sztukatorskiej oraz fragmentów o złym stanie zachowania. 4. Uzupełnienie brakujących fragmentów dekoracji sztukatorskiej i wszystkich jej ubytków zatwierdzonymi do użytku materiałami. 5. Opracowanie powierzchni dekoracji sztukatorskiej – szlifowanie papierami ściernymi. 6. Zagruntowanie wszystkich powierzchni. 7. Dwukrotne pokrycie wszystkich powierzchni zatwierdzoną do użytku farbą. 8. Wykonanie dokumentacji powykonawczej. ściany

1. Wykonanie szczegółowej dokumentacji fotograficznej, rysunkowej i opisowej stanu zachowania.

Prace konserwatorskie przy odczyszczaniu detalu architektonicznego przy spływie sklepienia w sieni kamienicy nr 32

Prace konserwatorskie przy odkrytym podczas badań zabytkowym tynku sklepienia w przestrzeni wystawy głównej w kamienicy nr 36 (Gabinet Suwenirów); widoczne oczyszczone sztukaterie na sklepieniu krzyżowym Fot. Marcin Czechowicz

2. Usunięcie wszystkich nawarstwień powłok wykończeniowych znajdujących się na powierzchniach ściennych. 3. Wykonanie bruzd i kanałów pod instalacje oraz niezbędnych przemurowań zgodnych z zaleceniami projektowymi. 4. Usunięcie wtórnych uzupełnień tynku wykonanych z niewłaściwego materiału oraz niezgodnie ze sztuką budowlaną, a także fragmentów tynku o złym stanie zachowania. 5. Uzupełnienie wszelkich ubytków muru i tynku cegłą oraz zaprawami. 6. Wykonanie nowego tynku. 7. Zagruntowanie wykonanych tynków z użyciem gruntu. 8. Dwukrotne pokrycie wszystkich powierzchni zatwierdzoną do użytku farbą. 9. Wykonanie dokumentacji powykonawczej.

Modernizacja staromiejskich kamienic

Kamień Dane o realizacji konserwatorskiej INWESTOR I ŹRÓDŁA FINANSOWANIA: Muzeum Warszawy ZLECENIODAWCA: Castellum sp. z o.o. WYKONAWCA: Monument Service – Marcin Kozarzewski KIEROWNIK PRAC: mgr Marcin Kozarzewski – kierownik prac konserwatorskich mgr Marcin Trocha – kierownik prac konserwatorskich, mgr Andrzej Karolczak – kierownik prac konserwatorskich, mgr inż. Łukasz Sroka – kierownik prac budowlanych SKŁAD ZESPOŁU: Łukasz Sroka – kierownik prac budowlanych, Andrzej Karolczak – konserwator dzieł sztuki, kierownik prac konserwatorskich, Marek Trocha – konserwator dzieł sztuki, kierownik prac konserwatorskich, Marcin Kozarzewski – konserwator dzieł sztuki, kierownik prac konserwatorskich, Kacper Kozarzewski – koordynacja prac, Grzegorz Bernatek – konserwacja elementów drewnianych, Adam Mianowski – majster budowy, Maria Kania-Hejka – opracowanie dokumentacji powykonawczej, Joanna Kadłubowska – skład dokumentacji, Cesar Delgado Martin – dokumentacja fotograficzna przed rozpoczęciem prac RODZAJE BADAŃ: nie wykonano INSPEKTORZY NADZORU: dr hab. Wiesław Procyk, prof. ASP, dr hab. Krzysztof Chmielewski, prof. ASP, mgr Janusz Mróz, mgr Maciej Baran CZAS REALIZACJI: kwiecień 2015 – luty 2017

Większość elementów kamiennych wykonano podczas powojennej odbudowy kamienic staromiejskich. W przypadku historycznej kamieniarki pracom konserwatorskim poddano: 7 historycznych portali związanych z następującymi drzwiami i przejściami: – D.1.0.1 (pomieszczenie 30/0/17); – D.13.0.1 (pomieszczenie 32/0/18-20); – D.21.0.1 (pomieszczenie 34/0/24, 34/0/25); – P5.0 (pomieszczenie 32/0/18-20); – D22.0.3 (pomieszczenie 36/0/29); – D22.0.1 (pomieszczenie 36/0/33); – D22.0.2 (pomieszczenie 36/0/31); – okładzina ościeża 1 (pomieszczenie 32/0/18-20); – okładzina ościeża 2 (pomieszczenie 40/0/K3); – kamienny narożnik (pomieszczenie 34/0/24-24A).

3 tablice kamienne:

– tablica erekcyjna z 1509 roku (pomieszczenie 32/0/18-20); – fragment tablicy erekcyjnej z 1633 roku (pomieszczenie 32/0/18-20); – Bony i Barbary Baryczko z II ćwierci XVII wieku (pomieszczenie 32/0/18-20).

POSADZKI Wszystkie posadzki kamienne Muzeum Warszawy znajdują się na parterach kamienic; pochodzą z czasów odbudowy muzealnych kamienic w 1947 roku, z wyjątkiem posadzek z piaskowca wykonanych w 2013 roku. TYPY POSADZEK (WG MATERIAŁU)

z piaskowca (większość pomieszczeń) z marmuru – ciemna i jasna Morawica (pomieszczenia 42/0/50–52) z marmuru Tardos (węgierskiego kamienia królewskiego; pomieszczenie 40/0/43) z kamienia wielobarwnego (pomieszczenie 36/0/31) MATERIAŁY UŻYTE pierwotnie

wylewka, najprawdopodobniej cementowa; zaprawa wapienno-piaskowa oraz wapienno-cementowa; kwadratowe, prostokątne płyty oraz cokoły z piaskowca; kwadratowe oraz prostokątne płyty z marmuru Tardos; cementowa fuga

PROGRAM PRAC KONSERWATORSKICH posadzki z piaskowca

1. W ykonanie szczegółowej dokumentacji fotograficznej, rysunkowej i opisowej stanu zachowania. 2. Oczyszczenie posadzek z wtórnych nawarstwień i wyrównanie ich powierzchni. 3. Wycięcie wszystkich spoin cementowych. 4. Usunięcie wtórnych uzupełnień ubytków kamienia. 5. Usunięcie najbardziej zniszczonych płyt, cokołów. 6. Uzupełnienie ubytków kamienia kitami mineralnymi. 7. Wstawienie nowych płyt, cokołów. 8. Wykonanie nowych spoin. 9. Szlifowanie końcowe posadzek. 10. Hydrofobizacja kamienia. 11. Wykonanie dokumentacji powykonawczej. nowe posadzki z piaskowca

1. W ykonanie szczegółowej dokumentacji fotograficznej, rysunkowej i opisowej stanu zachowania. 2. Zerwanie starej podłogi (wyłącznie podłogi drewnianej pomieszczenia 28/0/07). 3. Wykonanie nowej wylewki. 4. Montaż nowych płyt z piaskowca na warstwie zaprawy półsuchej. 5. Wykonanie spoin. 6. Szlifowanie końcowe posadzek. 7. Hydrofobizacja kamienia. 8. Wykonanie dokumentacji powykonawczej.

wtórnie

płyty kamienne i ceramiczne; wylewka cementowa; fleki kamienne; masy szpachlowe; płyty marmurowe ‒ ciemna i jasna Morawica; cegła; płyty z dwubarwnego kamienia; pasta do podłóg; czarna farba podczas bieżącej konserwacji

nowe wylewki ‒ jastrych cementowy: cement portlandzki CEM i 42,5R, prod. Górażdże Cement SA, piasek rzeczny, woda, Simeplasy Qfibre – włókna polipropylenowe, prod. Farkom, oraz izolacja przeciwwilgotnościowa z foli PCV; czerwony piaskowiec Kopulak z Suchedniowa, Tumlin, Sosnowica; kremowo-żółty piaskowiec Broniów (szydłowiecki); podsypka pod posadzki: cement portlandzki CEM i 32,5 R, prod. Cement Ożarów, piasek rzeczny; podlewka: cement portlandzki CEM i 32,5 R, prod. Cement Ożarów, woda; kity mineralne Optosan NSR, prod. Optolith Hufgard; wzmocnienie kitów mineralnych: cement Optosan TrassZement, prod. Optolith Hufgard; pigmenty do kitów mineralnych Purkristalat Farbpulver, prod. Keim sp. z o.o.; spoiwo do pigmentów mineralnych Fixativ, prod. Keim Sp. z o.o.; fuga do płyt kamiennych: spoina mineralna FugaLite Eco kolor nr 44 (cemento), 27 (sunset), nr 09 (carmel), prod. Keracoll; hydrofobizacja elementów kamiennych (piaskowce) Funcosil SL, prod. Remmers; pasta woskowa antypoślizgowa (marmury)

posadzki z marmuru tardos

1. Wykonanie szczegółowej dokumentacji fotograficznej, rysunkowej i opisowej stanu zachowania. 2. Oczyszczenie posadzek z wtórnych nawarstwień i wyrównanie ich powierzchni. 3. Wycięcie wszystkich spoin. 4. Usunięcie najbardziej zniszczonych płyt, cokołów. 5. Uzupełnienie ubytków kamienia kitami mineralnymi. 6. Wstawienie nowych płyt, cokołów. 7. Wykonanie nowych spoin. 8. Szlifowanie końcowe posadzek. 9. Zabezpieczenie pastą woskową antypoślizgową. 10. Wykonanie dokumentacji powykonawczej.

Inwestycje

posadzki marmurowe

– ciemna i jasna

morawica

1. Wykonanie szczegółowej dokumentacji fotograficznej, rysunkowej i opisowej stanu zachowania. 2. Szlifowanie posadzek w celu usunięcia zarysowań powierzchni, wtórnych nawarstwień. 3. Wykonanie uzupełnień ubytków kamienia z użyciem kitów mineralnych. 4. Zabezpieczenie pastą woskową antypoślizgową. 5. Wykonanie dokumentacji powykonawczej.

HISTORYCZNE PORTALE I OKŁADZINY KAMIENNE Niewiele elementów oryginalnego wystroju wnętrz kamienic muzealnych zachowało się do dzisiaj. Portale i okładziny kamienne przejść to najliczniej zachowane elementy zabytkowej kamieniarki. Niemal każda kamienica posiada na parterze zachowany portal bądź okładzinę ościeża. Ich obecność pozwoliła wnioskować, że otwory drzwiowe kamienic posiadały ozdobne kamienne obramienia. Portale tworzą ościeżnicę drzwi, w którą wbijano haki, a na nich mocowano trzpienie zawiasów. DEKORACYJNE OPRACOWANIA POWIERZCHNI KAMIENNYCH

szlakowanie obróbka kamienia dłutem przez tworzenie równych, wąskich pasków na jego powierzchni groszkowanie w obróbka kamienia dłutem lub młotem kamieniarskim w celu uzyskania równej i zarazem szorstkiej powierzchni gradzinowanie obróbka kamienia w celu pozostawienia na nim śladów narzędzia w formie prostych lub falistych równoległych bruzdek laskowanie obróbka kamienia dłutem w sposób, który pozwala uzyskać dekorację z wąskich, wypukłych kamiennych prętów (lasek)

DEKORACJE OTWORÓW DRZWIOWYCH

przybierają różnorakie formy – od prostej płaskiej ramy z uskokiem przy zewnętrznej krawędzi do form bardziej rozbudowanych, dekoracyjnych – zwieńczenia z uszakami ozdobionymi półrozetkami.

HISTORYCZNE PORTALE WE WNĘTRZACH KAMIENIC MUZEUM WARSZAWY

Pomieszczenie

Materiał

Rodzaj

30/0/17

portal drzwi, wapień, piaskowiec

Portal 1

32/0/18‒20

portal drzwi, piaskowiec

Portal 2

34/0/24, 34/0/25

portal drzwi, piaskowiec

Portal 3

32/0/18-20

portal przejścia, piaskowiec

Portal 4

36/0/29

portal drzwi, piaskowiec

Portal 5

36/0/33

portal drzwi, piaskowiec

Portal 6

Lp.

36/0/31

portal drzwi, piaskowiec

Portal 7

32/0/18‒20

element konstrukcji otworu wejściowego, piaskowiec

Okładzina ościeża 1

40/0/K3

wewnętrzne elementy portalu wejściowego, piaskowiec

Okładzina ościeża 2

34/0/24‒24A

element portalu, piaskowiec

narożnik

Dominującym materiałem, z którego wykonano kamienne portale i okładziny przejść, jest piaskowiec. Jedynie w przypadku gotycko-renesansowego portalu nr 1 w pomieszczeniu 30/0/17 zidentyfikowano również wapień. Portale i okładziny są jednolub dwustronne. MATERIAŁY UŻYTE

PROGRAM PRAC KONSERWATORSKICH

pierwotnie

posadzki z piaskowca

bloki kamienne z piaskowca; wapienia; spoina wapienna z wypełniaczem (piasek?); spoina na bazie cementu wtórnie

zaprawa wapienno-piaskowa, zaprawa cementowa; kity na bazie cementu; fleki z piaskowca; cegła; farba (emulsyjna?) używana do malowania ścian; farba renowacyjna podczas bieżącej konserwacji

5% roztwór Lichenicidy prod. Bresciani w 99,5-procentowym alkoholu etylowym, prod. PHCh Chemia sp. z o.o.; 5% wodny roztwór kwasu fluorowodorowego prod. PHCh Chemia sp. z o.o.; woda destylowana, prod. PHCh Chemia sp. z o.o.; Funcosil Steinfestiger KSE 100, prod. Remmers; Funcosil Steinfestiger KSE 300, prod. Remmers; System Helfix (prod. Helfix Ltd) – pręty stalowe Helifix 8 mm oraz zaprawa HeliBond; zaprawa RK 38 Kalkin (prod. Baumit sp. z o.o.); 10% wodny roztwór dyspersji polimerowej Haftfest, prod. Remmers; Funcosil Steinfestiger KSE 500, prod. Remmers; zaprawa mineralna Restauriermortel (gradacja 0,2), odcienie MF100003, MF 100001, MF100030, MF100586, MF 100248, MF 100202, MF 100194, prod. Remmers, alkohol etylowy, prod. PHCh Chemia sp. z o.o., zaprawa mineralna biała Multischpachtel, prod. Remmers; fleki – piaskowiec oraz zaprawa mineralna Adesilex P9, prod. MAPEI Polska sp. z o.o.; zaprawa mineralna cementowa DF10, prod. Sapro; farby wapienne Romanit, prod. Keim sp. z o.o.; Funcosil OFS, prod. Remmers; benzyna ekstrakcyjna, prod. PHCh Chemia sp. z o.o.; preparat antykorozyjny Brunox Epoxy, prod. Brunox

1. W ykonanie dokumentacji fotograficznej i opisowej przed konserwacją i w czasie konserwacji. 2. Przeprowadzenie oględzin stanu zachowania obiektu, lokalizacja elementów mocujących. 3. Wstępne oczyszczenie powierzchni kamiennych z nawarstwień powierzchniowych i wykwitów luźno związanych z podłożem. 4. Oczyszczenie skorodowanych fragmentów metalowych elementów mocujących (mechanicznie) i zabezpieczenie przed dalszą degradacją. 5. Usunięcie najbardziej zniszczonych płyt, cokołów. 6. Oczyszczenie mechaniczne powierzchni kamienia metodą strumieniowo-ścierną przy użyciu mikropiaskarki oraz przy użyciu szczotek, skalpeli. 7. Miejscowe doczyszczanie chemiczne fragmentów kamienia. 8. Odsalanie kamienia metodą migracji soli do rozszerzonego środowiska przy użyciu kompresów z ligniny z wodą destylowaną. 9. Wykonanie wzmocnienia osłabionej i osypującej się struktury kamienia. 10. Uzupełnienie ubytków formy zaprawą mineralną o odpowiednio dobranym odcieniu i uziarnieniu. 11. Uzupełnienie większych ubytków metodą flekowania przy użyciu piaskowca o wyglądzie, strukturze i właściwościach fizycznych zbliżonych do partii oryginalnych. 12. Uzupełnienie spoin między blokami kamienia zaprawą mineralną. 13. Lokalne scalanie kolorystyczne wykonanych uzupełnień. 14. Impregnacja kamienia preparatem zabezpieczającym przed wnikaniem wody, brudu, substancji oleistych. 15. Wykonanie dokumentacji powykonawczej.

Modernizacja staromiejskich kamienic

POWOJENNE PORTALE I OKŁADZINY KAMIENNE Powojenne portale i okładziny kamienne przejść zostały wykonane z piaskowca na wzór zachowanych elementów oraz na podstawie historycznych wzorców. Tworzą dekoracyjne obramienie powojennych stylizowanych drzwi. MATERIAŁY UŻYTE pierwotnie

bloki kamienne z piaskowca, wapienia; spoina wapienna z wypełniaczem (piasek?) wtórnie

zaprawa wapienno-piaskowa, zaprawa cementowa; kity na bazie cementu; fleki z piaskowca; cegła; farba (emulsyjna?) używana do malowania ścian; farba renowacyjna podczas bieżącej konserwacji

5% roztwór lichenicydy ‒ Lichenicide, prod. Bresciani, w 99,5 % alkoholu etylowym, prod. PHCh Chemia sp. z o.o.; Funcosil Steinfestiger KSE 100, prod. Remmers; Funcosil Steinfestiger KSE 300, prod. Remmers; System Helfix, prod. Helfix Ltd.: pręty stalowe Helifix 8 mm oraz zaprawa HeliBond, zaprawa RK 38 Kalkin, prod. Baumitt sp. z o.o.; 10% wodny roztwór dyspersji polimerowej Haftfest, prod. Remmers; zaprawa mineralna Restauriermortel (gradacja 0,2), odcienie MF100003, MF 100001, MF100030, MF100586, MF 100248, MF 100202, MF 100194, prod. Remmers; alkohol etylowy, prod. PHCh Chemia sp. z o.o.; fleki: piaskowiec oraz zaprawa mineralna Adesilex P9, prod. MAPEI Polska Sp. z o.o, pręty stalowe średnica 0,5 oraz 0,3 cm; zaprawa mineralna cementowa DF10, prod. Sapro; farby wapienne Romanit, prod. Keim sp. z o.o.; Funcosil OFS, prod. Remmers; benzyna ekstrakcyjna, prod. PHCh Chemia sp. z o.o.; preparat antykorozyjny Brunox Epoxy, prod. Brunox PROGRAM PRAC KONSERWATORSKICH

1. W ykonanie szczegółowej dokumentacji fotograficznej, rysunkowej i opisowej stanu zachowania. 2. Przeprowadzenie oględzin stanu zachowania obiektu, lokalizacja elementów mocujących. 3. Usunięcie starych uzupełnień i spoin wykonanych z zapraw cementowych. 4. Oczyszczenie skorodowanych fragmentów metalowych elementów mocujących, zabezpieczenie ich przed dalszą degradacją. 5. Mechaniczne oczyszczenie powierzchni kamienia metodą strumieniowo-ścierną i przy użyciu szczotek, skalpeli. 6. Wykonanie wzmocnienia osłabionej i osypującej się struktury kamienia. 7. Uzupełnienie ubytków formy zaprawą mineralną o odpowiednio dobranym odcieniu i uziarnieniu. 8. Uzupełnienie większych ubytków metodą flekowania przy użyciu piaskowca o wyglądzie, strukturze i właściwościach fizycznych zbliżonych do partii oryginalnych.

9. U zupełnienie zaprawą mineralną spoin między blokami kamienia. 10. Lokalne scalanie kolorystyczne wykonanych uzupełnień. 11. Impregnacja kamienia preparatem zabezpieczającym przed wnikaniem wody, brudu, substancji oleistych. 12. Wykonanie dokumentacji powykonawczej.

POZOSTAŁE POWOJENNE ELEMENTY KAMIENNE Do pozostałych elementów wystroju wnętrz wykonanych z kamienia zaliczamy półkolumnę z piaskowca z pomieszczenia 32/0/23, kamienne gniazda z metalową pętlą, parapety, okna, naświetla oraz obudowy wyjścia z piwnic. W przypadku półkolumny z piaskowca nie ma pewności, czy jest ona powojenną rekonstrukcją, czy ocalałym zabytkiem. Znana jest z przedwojennych fotografii i innych źródeł, jednak jej dobry stan zachowania w porównaniu do innych zabytkowych portali nasuwa wątpliwości co do jej historycznego charakteru. Wszystkie elementy oprócz funkcji dekoracyjnej mają również znaczenie praktyczne. Wykute z piaskowca kamienne gniazda znajdują się w przejściach pomiędzy kamienicami, w drzwiach prowadzących do poszczególnych pomieszczeń lub pomiędzy dwoma biegami schodów; posiadają wgłębienie, pośrodku którego znajduje się ozdobnie zakręcona metalowa pętla służąca do zawieszania sznurów blokujących dostęp zwiedzającym. Parapety kamienne występują w niewielkiej liczbie, ponieważ większość okien wewnętrznych wyposażono w parapety drewniane. Poza parapetami stanowiącymi element składowy okna spotyka się również parapety osłaniające grzejniki. Kamienne naświetla wyposażone najczęściej w kraty i okna wewnętrzne służą do doświetlenia pomieszczeń, przed którymi się znajdują; są dopełnieniem elementów architektonicznych – drzwi, przejść, zamkniętych

klatek schodowych. Półkolumna z piaskowca stanowiła część okna bliźniaczego (gezes), rozdzielała jego części. Jak wynika ze źródeł, rozwiązanie to powstało ok. 1633 roku podczas przebudowy kamienicy wykonanej na zlecenie właściciela, Wojciecha Baryczki, i jest jedynym takim przykładem w Warszawie. MATERIAŁY UŻYTE pierwotnie

bloki kamienne z piaskowca i wapienia; spoina na bazie cementu wtórnie

zaprawa wapienno-piaskowa, zaprawa cementowa; kity na bazie cementu; farba (emulsyjna?) używana do malowania ścian podczas bieżącej konserwacji

5% roztwór Lichenicidy, prod. Bresciani, w 99,5-procentowym alkoholu etylowym, prod. PHCh Chemia sp. z o.o.; Funcosil Steinfestiger KSE 100, prod. Remmers; Funcosil Steinfestiger KSE 300, prod. Remmers; 10% wodny roztwór dyspersji polimerowej Haftfest, prod. Remmers; Funcosil Steinfestiger KSE 500, prod. Remmers; zaprawa mineralna Restauriermortel (gradacja 0,2), odcienie MF100003, MF 100001, MF100030, MF100586, MF 100248, MF 100202, MF 100194, prod. Remmers; alkohol etylowy, prod. PHCh Chemia sp. z o.o.; zaprawa mineralna cementowa DF10, prod. Sapro; farby wapienne Romanit, prod. Keim sp. z o.o.; Funcosil OFS, prod. Remmers; benzyna ekstrakcyjna, prod. PHCh Chemia sp. z o.o.; preparat antykorozyjny Brunox Epoxy, prod. Brunox PROGRAM PRAC KONSERWATORSKICH półkolumna z piaskowca

1. W ykonanie szczegółowej dokumentacji fotograficznej, rysunkowej i opisowej stanu zachowania. 2. Przeprowadzenie oględzin stanu zachowania obiektu. 3. Usunięcie źle zachowanych i niewłaściwie wykonanych uzupełnień kamienia. 4. Usunięcie spoin oraz uzupełnień wykonanych z zapraw cementowych. 5. Mechaniczne oczyszczenie powierzchni kamienia metodą strumieniowo-ścierną oraz przy użyciu szczotek, skalpeli. 6. Wykonanie lokalnych wzmocnień osłabionej struktury kamienia. 7. Uzupełnienie ubytków formy zaprawą mineralną o odpowiednio dobranym odcieniu i uziarnieniu. 8. Uzupełnienie zaprawą mineralną spoin między blokami kamienia. 9. Lokalne scalanie kolorystyczne wykonanych uzupełnień. 10. Impregnacja kamienia preparatem zabezpieczającym przed wnikaniem wody, brudu, substancji oleistych. 11. Wykonanie dokumentacji powykonawczej.

Inwestycje

kamienne gniazda, obudowy wyjścia z piwnic, kamienne parapety, okna i naświetla

1. W ykonanie szczegółowej dokumentacji fotograficznej, rysunkowej i opisowej stanu zachowania. 2. Przeprowadzenie oględzin stanu zachowania obiektu. 3. Usunięcie nawarstwień powłok malarskich w przypadku gniazd pokrytych warstwami farby. 4. Usunięcie starych uzupełnień i spoin wykonanych z zapraw cementowych (okna i naświetla). 5. Oczyszczenie skorodowanych fragmentów metalowych pętli i krat. 6. Mechaniczne oczyszczenie powierzchni kamienia metodą strumieniowo-ścierną oraz przy użyciu szczotek, skalpeli. 7. Wykonanie lokalnych wzmocnień kamienia na obszarach o gorszym stanie zachowania. 8. P okrycie powierzchni metalu powłoką antykorozyjną (gniazda, naświetla). 9. Uzupełnienie ubytków formy zaprawą mineralną o odpowiednio dobranym odcieniu i uziarnieniu. 10. Uzupełnienie spoin zaprawą mineralną między fragmentami kamienia. 11. Lokalne scalanie kolorystyczne wykonanych uzupełnień. 12. Impregnacja kamienia preparatem zabezpieczającym przed wnikaniem wody, brudu, substancji oleistych. 13. Wykonanie dokumentacji powykonawczej.

HISTORYCZNE TABLICE KAMIENNE Dwie tablice erekcyjne z kamienicy nr 32 stanowią niewielki procent substancji zabytkowej, która przetrwała zniszczenia wojenne. To często spotykany element architektury kościołów i kamienic ‒ upamiętniają budowę, przebudowę danego obiektu czy założenie parafii; poza tekstem opisującym okoliczności powstania tablicy zawierają często przedstawienie fundatora, patrona i gmerki (symbol mieszczańskiego rodu). Tablica nr 1 pochodzi z 1509 roku, powstała w celu upamiętnienia zakończonej przebudowy kamienicy dla nowych właścicieli. W 1629 roku prawdopodobnie została przeniesiona do spichrza Baryczków, mieszczącego się przy ul. Brzozowej; w 1912 roku z powrotem znalazła się w kamienicy.

Fragmenty tablicy nr 2 pochodzą z 1633 roku. W czasie odbudowy Starego Miasta po II wojnie światowej na podstawie zachowanych części wykonano jej rekonstrukcję; ujęta w barokowy kartusz, została umieszczona na fasadzie kamienicy. MATERIAŁY UŻYTE pierwotnie

płyta z wapienia bolechowickiego; płyta z piaskowca (?); złoto

organicznych: benzyny ekstrakcyjnej, acetonu, 99,5-procentowego alkoholu, mieszaniny alkoholu i acetonu w proporcji 1:1 oraz Contradu 2000. 5. Usunięcie niewłaściwie wykonanych uzupełnień. 6. Oczyszczenie powierzchni kamienia. 7. Oczyszczenie warstwy pozłoty. 8. Uzupełnienie drobnych ubytków kamienia i spoin. 9. Wykonanie uzupełnień ubytków złota. 10. Zabezpieczenie powierzchni złota. 11. Zabezpieczenie powierzchni kamienia. 12. Wykonanie dokumentacji powykonawczej.

wtórnie

brązowa farba olejna (?); szelak; wosk; czarna farba (?); zaprawa gipsowa; zaprawa cementowa podczas bieżącej konserwacji

Contrad 2000, prod. Bresciani; Scansol, prod. Scandia Cosmetics SA; woda destylowana, prod. PHCh Chemia sp. z o.o.; benzyna ekstrakcyjna, prod. PHCh Cemia sp. z o.o.; alkohol 99,5%, prod. PHCh Cemia sp. z o.o.; aceton, prod. PHCh Cemia sp. z o.o.; gips; 5% Primal AC 33, prod. P.H. BLIK; pigmenty naturalne, prod. Kremer sp. z o.o.; 2% paraloid B-72 w dowanolu, prod. P.H. BLIK; Dowanol, prod. P.H. BLIK; farba olejna ochra żółta, prod. Maimeri; mikstion olejny 6 h, prod. Gusto Manetti; złoto w płatkach Orange gold 22k, prod. Noris East; patyna olejno-żywiczna; biały wosk mikrokrystaliczny Cosmoloid w mieszaninie rozpuszczalników: toluen, ksylen, white spirit, prod. Bresciani

PROGRAM PRAC KONSERWATORSKICH

Zabezpieczone elementy kamienne w sieni kamienicy nr 30

tablica nr 1

1. W ykonanie szczegółowej dokumentacji fotograficznej, rysunkowej i opisowej stanu zachowania. 2. Skucie tynków wokół tablicy. 3. Przeprowadzenie oględzin stanu zachowania obiektu. 4. Usunięcie nawarstwień powierzchniowych luźno związanych z podłożem. 5. Usunięcie niewłaściwie wykonanych uzupełnień. 6. Wykonanie prób oczyszczania z użyciem przegrzanej pary wodnej, rozpuszczalników organicznych: benzyny ekstrakcyjnej, acetonu, 99,5-procentowego alkoholu, mieszaniny alkoholu i acetonu w proporcji 1:1 oraz Contradu 2000. 7. Wykonanie dokumentacji powykonawczej. tablica nr 2

Różnorodne elementy kamienne na dziedzińcu wewnętrznym kamienicy nr 34, po konserwacji Fot. Marcin Czechowicz

Modernizacja staromiejskich kamienic

Metal Dane o realizacji konserwatorskiej INWESTOR I ŹRÓDŁA FINANSOWANIA: Muzeum Warszawy ZLECENIODAWCA: Castellum sp. z o.o. WYKONAWCA: Monument Service – Marcin Kozarzewski KIEROWNIK PRAC: mgr Marcin Kozarzewski – kierownik prac konserwatorskich, mgr Marcin Trocha – kierownik prac konserwatorskich, mgr Andrzej Karolczak – kierownik prac konserwatorskich, mgr inż. Łukasz Sroka – kierownik prac budowlanych SKŁAD ZESPOŁU: Łukasz Sroka – kierownik prac budowlanych, Andrzej Karolczak – konserwator dzieł sztuki, kierownik prac konserwatorskich, Marek Trocha – konserwator dzieł sztuki, kierownik prac konserwatorskich, Marcin Kozarzewski – konserwator dzieł sztuki, kierownik prac konserwatorskich, Kacper Kozarzewski – koordynacja prac, Stefan Wiśniewski – konserwacja elementów metalowych, Adam Mianowski – majster budowy, Maria Kania-Hejka – opracowanie dokumentacji powykonawczej, Joanna Kadłubowska – skład dokumentacji, Cesar Delgado Martin – dokumentacja fotograficzna przed rozpoczęciem prac RODZAJE BADAŃ: nie wykonano INSPEKTORZY NADZORU: dr hab. Wiesław Procyk, prof. ASP, dr hab. Krzysztof Chmielewski, prof. ASP, mgr Janusz Mróz, mgr Maciej Baran CZAS REALIZACJI: kwiecień 2015 – luty 2017

Większość elementów metaloplastyki znajdujących się w Muzeum Warszawy wykonano podczas powojennej odbudowy kamienic staromiejskich. Są to: kraty zamykające przejścia, drzwi wykonane ze stalowych płyt oraz opierzenia drzwi drewnianych, balustrady klatek schodowych, pochwyty i poręcze umocowane w biegach schodowych, osłony grzejnikowe. Wśród elementów historycznych można wymienić: trzy kraty, drzwi D13 i tablicę z brązu. Niemal wszystkie elementy, poza historycznymi, zostały wykonane ze stali współczesnymi metodami kowalskimi lub ślusarskimi. Jak wykazały szczegółowe oględziny, zarówno stan zachowania, jak i uszkodzenia powierzchni każdego z tych elementów jest podobny. Zwykle zniszczone ochronno-dekoracyjne

warstwy malarskie, już po wstępnej utracie ciągłości powłok, umożliwiają procesy korozyjne i pojawienie się rdzy. Szybkość przebiegu tych niekorzystnych procesów zależna jest od zmian temperatury i wilgotności, zatem zniszczenia elementów z metalu znajdujących się wewnątrz budynków postępują wolniej. Istotną czynnością konserwatorską mającą duży wpływ na jakość prac jest demontowanie obiektów i poddawanie ich konserwacji w warunkach pracownianych. Czasem jednak – jak w przypadku mocno zakotwionych krat okiennych oraz naświetli, balustrad schodowych – bardziej odpowiednie jest przeprowadzenie konserwacji in situ, demontaż wiąże się bowiem z problematycznym wykuwaniem kotew; może spowodować uszkodzenia kamiennych obramowań. W przypadku drzwi wykonanych ze stalowych płyt czy drzwi drewnianych z blaszanym opierzeniem istotne jest zabezpieczenie antykorozyjne trudnodostępnych powierzchni wewnętrznych. W PRZYPADKU HISTORYCZNYCH ELEMENTÓW METALOWYCH PRACOM KONSERWATORSKIM PODDANO

3 historyczne kraty związane z następującymi przejściami i pomieszczeniami: – DK10.0 (pomieszczenie 30/0/13) – DK12.0 (pomieszczenie 34/0/25) – DKA.0.1 (pomieszczenie 38/0/36) drzwi D13 z datą „1562” (pomieszczenie 32/0/19) tablicę z brązu z 1583 roku (pomieszczenie 36/0/32)

KRATY HISTORYCZNE Kamienice siedziby Muzeum Warszawy w Warszawie tworzące na Rynku Starego Miasta w Warszawie

tzw. stronę Dekerta powstawały (według nielicznych archiwaliów) od pierwszej połowy XV do pierwszej połowy XVI wieku. Ich pierwotny wygląd nie jest znany, jak również fakt posiadania znacznych elementów metaloplastycznego wystroju wnętrz. Na podstawie zachowanych dokumentów z przełomu wieku XVII i XVIII wieku można ustalić, z dużą dozą prawdopodobieństwa, że do czasów powojennej odbudowy kamienic zachowały się cztery metalowe kraty. MATERIAŁY UŻYTE pierwotnie

blacha, płaskowniki, pręty, nity stalowe; czarna farba (olejna?); warstwa pozłoty (złoto w proszku?) wtórnie

czarna farba (olejna?); kłódka, łańcuch podczas bieżącej konserwacji

szczotki do metalu (mosiężne, stalowe); papier i kostki ścierne o różnych gradacjach; blacha stalowa o grubości zgodnej z grubością materiału użytego oryginalnie; Metalfos 5S, prod. Rodozja sp. z o.o. – preparat inhibitorowy, zabezpieczający powierzchnię metalu; Zinga prod. Zingmetall Polska s.c. – preparat antykorozyjny, warstwa podkładowa; Tikkurila Everal Matt 10 kolor Y500 (wrought iron), prod. Tikkurila Polska SA – matowa emalia alkidowa metalu PROGRAM PRAC KONSERWATORSKICH

ykonanie szczegółowej dokumentacji W fotograficznej, rysunkowej i opisowej stanu zachowania. 2. Demontaż krat i przewiezienie ich do pracowni konserwatorskiej. 3. Usunięcie źle zachowanych warstw malarskich i szkodliwych nawarstwień – metodami mechanicznymi (piaskarka, papiery, kostki ścierne, skalpele). 4. Neutralizacja korozji w miejscach połączeń elementów metalowych. 5. Wykonanie uzupełnień ubytków metalu. 6. Naniesienie warstwy antykorozyjnej oraz podkładu warstw malarskich na całą powierzchnię metalu. 7. Naniesienie warstw nawierzchniowych na powierzchnię metalu. 8. Montaż elementów kraty. 9. Konserwacja in situ mocowań zawiasów zakotwionych w ścianie po uprzednim zabezpieczeniu powierzchni ścian, podłóg. 10. Wykonanie dokumentacji powykonawczej.

Inwestycje

KRATY POWOJENNE Powojenne kraty Muzeum Warszawy to kraty zamykające przejścia między kamienicami, ciągi klatek schodowych, przesłony naświetli i okien wewnętrznych. Niektóre z nich są zamontowane w portalach z piaskowca. Ich formy są znacznie prostsze od form krat historycznych. Elementy metalowe znajdujące się w przejściach to kraty zarówno jedno-, jak i dwuskrzydłowe; przybierają formę prostokąta bądź kraty łukowej. Wypełniają je pręty układające się we wzór kwadratów lub rombów. W przypadku krat naświetli i okien zakotwione na stałe w murze poziome i pionowe pręty przecinają się pod kątem prostym (łączenia „na przebitkę”). MATERIAŁY UŻYTE pierwotnie

płaskowniki, pręty, opaski stalowe; czarna farba (olejna?) wtórnie

czarna, czerwona farba (olejna?); współczesne kłódki podczas bieżącej konserwacji

szczotki do metalu (mosiężne, stalowe); papier oraz kostki ścierne o różnych gradacjach; piaskarka (granulacja ścierniwa 0,1–0,5); Metalfos 5S, prod. Rodozja sp. z o.o. – preparat inhibitorowy, zabezpieczający powierzchnię metalu; Zinga, prod. Zingmetall Polska s. c. – preparat antykorozyjny, warstwa podkładowa; Tikkurila Everal Matt 10 kolor Y500 (wrought iron), prod. Tikkurila Polska SA – matowa emalia alkidowa do metalu PROGRAM PRAC KONSERWATORSKICH

1. 2. 3.

ykonanie szczegółowej dokumentacji W fotograficznej, rysunkowej i opisowej stanu zachowania. Demontaż krat i przewiezienie ich do pracowni konserwatorskiej. W przypadku mocowań zawiasów (haki), krat w naświetlach oraz oknach – elementów zakotwionych w murze bądź w piaskowcu – wykonanie prac konserwatorskich in situ po uprzednim zabezpieczeniu powierzchni ścian, podłóg. Usunięcie źle zachowanych warstw malarskich oraz w razie potrzeby produktów korozji metalu – metodami mechanicznymi (piaskarka, papiery, kostki ścierne, skalpele).

eutralizacja korozji w miejscach połączeń N elementów metalowych – działanie szczególnie ważne w przypadku krat powojennych wykonanych metodą spawania w łuku elektrycznym z użyciem tzw. elektrod spawalniczych. Metoda ta powoduje miejscowe przegrzanie metalu oraz wynikające z tego zmiany strukturalne stopu. Dodatkowo używane topniki z elektrod spawalniczych zmieniają chemiczny odczyn środowiska, powodując inicjowanie procesów korozyjnych typu chemicznego. 6. Naniesienie warstwy antykorozyjnej oraz podkładu warstw malarskich na całą powierzchnię metalu. 7. Naniesienie warstw nawierzchniowych na powierzchnię metalu. 8. Regulacja mechanizmów zamkowych. 9. Transport krat do Muzeum, montaż elementów kraty in situ. 10. Wykonanie dokumentacji powykonawczej.

METALOWE DRZWI I OPIERZENIA DRZWI DREWNIANYCH W Muzeum występuje wiele typów drzwi (ZOB. WIĘCEJ, DREWNO, S. 74–75). Do prac konserwatorskich przeznaczono te wykonane podczas odbudowy Muzeum w latach 1947–1957 na bazie historycznych wzorów. Jedynym zachowanym historycznym elementem są drzwi D13 z kamienicy nr 32. Materiały, z których wykonano skrzydła drzwiowe oraz opierzenia drzwi drewnianych, to blachy, płaskowniki, elementy okuć i nity stalowe. Poszczególne fragmenty blach są łączone ze sobą za pomocą płaskowników i nitów. Płaskowniki zazwyczaj ukrywają miejsca łączeń blach, dociskają opierzenie do powierzchni skrzydła drewnianego. Dodatkowym elementem wzmacniającym konstrukcję są długie zawiasy pasowe, biegnące w przypadku drzwi D21 z kamienicy nr 34 przez całą szerokość skrzydła. Wszystkie elementy metalowe pokryte są warstwą czarnej farby. Większość typów drzwi opierzonych występuje w pojedynczych egzemplarzach. Na skrzydle historycznych drzwi D13 widnieje data „1562” upamiętniającą prawdopodobnie przebudowę

kamienicy. W latach 1540–1575 jej właścicielem był Bartosz (Bartłomiej) Baryczka, syn Jurgi, kupiec i starszy ławnik. Otwór drzwiowy o wymiarach 111 × 190 cm zamknięty jest drzwiami z opierzeniem z blachy stalowej, umieszczonymi w stalowej ościeżnicy. Dekoracyjne opracowanie drzwi opiera się na podziale na 6 płycin pionowych, prostokątnych płycin utworzonych przez płaskownik (40 × 10 mm) ułożony na szerokich blachach z naciętymi ozdobnie brzegami; płaskownik jest przynitowany do podłoża. W górnych płycinach umieszczono cyfry: „15” i „62”. Drzwi posiadają kute, nakładane zawiasy mocujące skrzydło do haków wkutych w mur; są zamykane na kłódkę. MATERIAŁY UŻYTE pierwotnie

blachy, płaskowniki, nity, zawiasy, klamki, zamki stalowe; czarna farba (olejna?) wtórnie

czarna farba (olejna?); blachy stalowe, uzupełnienia brakujących nitów podczas bieżącej konserwacji

szczotki do metalu (mosiężne, stalowe); papier i kostki ścierne o różnych gradacjach; piaskarka (granulacja ścierniwa 0,1–0,5); blacha stalowa o grubości zgodnej z grubością materiału użytego oryginalnie; Metalfos 5S, prod. Rodozja sp. z o.o. – preparat inhibitorowy, zabezpieczający powierzchnię metalu; Zinga, prod. Zingmetall Polska s. c. – preparat antykorozyjny, warstwa podkładowa; Tikkurila Everal Matt 10 kolor Y500 (wrought iron), prod. Tikkurila Polska SA – matowa emalia alkidowa do metalu PROGRAM PRAC KONSERWATORSKICH drzwi metalowe, opierzenia drzwi drewnianych

1. W ykonanie szczegółowej dokumentacji fotograficznej, rysunkowej i opisowej stanu zachowania. 2. Demontaż skrzydła drzwiowego i części metalowych (zawiasy, zamki, szyldy, klamki, opierzenie); przewiezienie ich do pracowni konserwatorskiej. 3. W przypadku mocowań zawiasów (haki) zakotwionych w murze bądź w piaskowcu wykonanie prac konserwatorskich in situ po uprzednim zabezpieczeniu powierzchni ścian, podłóg.

Modernizacja staromiejskich kamienic

sunięcie źle zachowanych warstw malarskich U oraz szkodliwych nawarstwień – metodami mechanicznymi (piaskarka, papiery, kostki ścierne, skalpele). 5. Neutralizacja korozji w miejscach połączeń elementów metalowych. 6. Wykonanie uzupełnień ubytków blach, nitów. 7. Naniesienie warstwy antykorozyjnej oraz podkładu warstw malarskich na całą powierzchnię metalu. 8. Naniesienie warstw nawierzchniowych na powierzchnię metalu. 9. Regulacja mechanizmów zamkowych, klamek. 10. Transport krat do Muzeum, montaż elementów kraty in situ. 11. Wykonanie dokumentacji powykonawczej. drzwi D13

ykonanie szczegółowej dokumentacji W fotograficznej, rysunkowej i opisowej stanu zachowania. 2. Demontaż skrzydła drzwiowego i zawiasów; przewiezienie ich do pracowni konserwatorskiej. 3. W przypadku mocowań zawiasów (haki) zakotwionych w murze wykonanie prac konserwatorskich in situ po uprzednim zabezpieczeniu powierzchni ścian, podłóg. 4. Usunięcie wtórnie przynitowanych blach w dolnej części skrzydła. 5. Oczyszczenie powierzchni skrzydła do warstwy metalu – usunięcie powłok malarskich oraz produktów korozji. 6. Uzupełnienie ubytków metalu – przyspawanie odpowiednio dobranych fragmentów blach, uzupełnienie brakujących nitów. 7. Naniesienie warstwy antykorozyjnej oraz podkładu warstw malarskich na całą powierzchnię metalu. 8. Naniesienie warstw nawierzchniowych na powierzchnię metalu. 9. Regulacja mechanizmu kłódki. 10. Transport krat do Muzeum, montaż elementów kraty in situ. 11. Wykonanie dokumentacji powykonawczej.

TABLICA Z BRĄZU Z 1583 ROKU Tablica o wymiarach 177 × 112 cm została odlana w brązie. Upamiętnia powstanie pierwszego stałego mostu przez Wisłę w Warszawie, budowanego z inicjatywy króla Zygmunta Augusta i ukończonego przez jego siostrę, Annę Jagiellonkę. Most, będący najdłuższą drewnianą przeprawą ówczesnej Europy (500 metrów długości) oddano do użytku w 1573 roku. Baszta, w której umieszczono tablicę, była przeznaczona dla straży strzegącej drewniany most przed pożarem.

MATERIAŁY UŻYTE pierwotnie

stop brązu; wosk do formy traconej lub glina formierska wtórnie

ciemnobrązowa patyna; rama drewniana: drewno dębowe, ciemnobrązowa bejca, lakier do drewna, stalowe uchwyty mocujące; warstwa zabezpieczenia – wosk (?) podczas bieżącej konserwacji

szczotki do metalu (mosiężne, stalowe); papier i kostki ścierne o różnych gradacjach; 10% roztwór benzotriazolu (BTA) w alkoholu etylowym ‒ inhibitor korozji dla miedzi i jej stopów; Cosmoloid 80H, prod. Kremer Polska ‒ wosk mikrokrystaliczny, zabezpieczenie powierzchni odlewu; olej do drewna Ecoline Oil Ground Coat odcień 3143 Cognac, prod. Saicos Coating Systems; wosk twardy olejny bezbarwny Premium Hardwax Oil 3200 Satin matt, prod. Saicos Coating Systems; Zinga, prod. Zingmetall Polska s. c. ‒ preparat antykorozyjny, warstwa podkładowa; Tikkurila Everal Matt 10 kolor Y500 PROGRAM PRAC KONSERWATORSKICH

1. 2. 3.

6. 7. 8.

10. 11. 12.

ykonanie szczegółowej dokumentacji W fotograficznej, rysunkowej i opisowej stanu zachowania. Demontaż tablicy, przewiezienie obiektu do pracowni konserwatorskiej. Konserwacja drewnianej ramy – wymiana części dolnej, wzmocnienie połączeń stolarskich, oczyszczenie powierzchni drewna oraz nałożenie nowych warstw wykończeniowych i zabezpieczających. Konserwacja metalowych uchwytów (mocowanie tablicy) – oczyszczenie oraz nałożenie nowych warstw wykończeniowych i zabezpieczających. Mechaniczne oczyszczenie powierzchni metalu z wtórnych nawarstwień – szczotkami do metalu oraz papierami i kostkami ściernymi o różnej gradacji. Montaż odnalezionych fragmentów płyty. Stabilizacja wszystkich fragmentów tablicy. Naniesienie warstwy inhibitora miedzi rozpuszczonego w alkoholu w celu stabilizacji procesów korozyjnych w stopie (inhibitor korozji miedzi BTA – roztwór alkoholowy bezotriazolu). Wykonanie zabezpieczenia woskowego w co najmniej dwóch warstwach z polerowaniem każdej warstwy wosku po odparowaniu rozpuszczalnika (wosk mikrokrystaliczny Cosmoloid H 80). Montaż wszystkich elementów tablicy, transport tablicy do Muzeum. Montaż tablicy. Wykonanie dokumentacji powykonawczej.

METALOWE OSŁONY GRZEJNIKÓW Wszystkie pochodzą z okresu odbudowy Muzeum i pełnią funkcję dekoracyjną. W okresie powojennej odbudowy kamienic były istotnym elementem koncepcji wnętrza Muzeum, zgodnie z którą eksponowanie elementów instalacji grzewczej uznawano niepożądane. Pisał o tym Stanisław Żaryn: „Elementy grzejne centralnego ogrzewania uważano za niepożądany motyw we wnętrzu historycznym, który winien być zamaskowany, skoro nie było można zastosować innego systemu ogrzewania. W jednej kamienicy nr 36 nie wykonano w ogóle żadnych zasłon, w innych domach, przeznaczonych na sale wystawowe i reprezentacyjne pomieszczenia, trzymano się następującej zasady: na parterach i klatkach schodowych zasłony wykonano z prętów lub płaskowników żelaznych, w izbach – z drewna w formie tralek albo paciorków (nanizanych kulek) itp. Elementów toczonych, które zasłaniają i umożliwiają jednocześnie dostęp do grzejników. W każdej kamienicy zastosowano inny rodzaj zasłony”. Zbudowane są z metalowej ramy wykonanej z kątowników z różnorakim wypełnieniem, przynitowanym do jej konstrukcji. Zaopatrzone zostały w uchwyty pozwalające na łatwy demontaż i montaż. Część z nich posiada parapety wykonane z piaskowca.

Inwestycje

MATERIAŁY UŻYTE pierwotnie

blacha, pręty, płaskowniki, kątowniki, nity stalowe; czarna farba (olejna?); metalowe uchwyty umożliwiające montaż/demontaż wtórnie

czarna farba (olejna?); farba ścienna (emulsyjna?) – biała, szara i zielona; współczesna siatka metalowa o drobnych oczkach podczas bieżącej konserwacji

szczotki do metalu (mosiężne, stalowe); papier i kostki ścierne o różnych gradacjach; piaskarka (granulacja ścierniwa 0,1-0,5); Metalfos 5S, prod. Rodozja sp. z o.o. – preparat inhibitorowy, zabezpieczający powierzchnię metalu; Zinga, prod. Zingmetall Polska s. c. – preparat antykorozyjny, warstwa podkładowa; Tikkurila Everal Matt 10 kolor Y500 (wrought iron), prod. Tikkurila Polska SA – matowa emalia alkidowa metalu PROGRAM PRAC KONSERWATORSKICH

1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8.

ykonanie dokumentacji fotograficznej W i opisowej przed konserwacją i w czasie konserwacji. Demontaż osłon oraz ich mocowań; przewiezienie do pracowni konserwatorskiej. Oczyszczenie powierzchni osłon do warstwy metalu – usunięcie powłok malarskich oraz produktów korozji metodami mechanicznymi. Uzupełnienie ubytków metalu – nitów – oraz ich przyspawanie do łączeń wypełnień osłon lub miejsc łączenia ramy z wypełnieniem. Naniesienie warstwy antykorozyjnej, szczególnie w miejscach połączeń spawanych. Naniesienie warstw podkładowo-nawierzchniowych na powierzchnię metalu. Transport osłon do Muzeum oraz ich montaż. Wykonanie dokumentacji powykonawczej.

METALOWE POCHWYTY I BALUSTRADY Pochwyty metalowe znajdujące się w Muzeum Warszawy zlokalizowane są na wszystkich klatkach schodowych, przy schodach międzyklatkowych, łączących poszczególne kamienice. Utworzenie jednej przestrzeni muzealnej z wielu kamienic niosło za sobą konieczność opracowania komunikacji między budynkami, a różnice wynikające z odmiennych poziomów wysokości podłóg – wykonania dodatkowych schodów poza klatkami schodowymi i montażu wielu elementów zabezpieczających. Taką samą funkcję pełnią balustrady. W Muzeum większość z nich wykonana jest z drewna. W przypadku

klatki schodowej K7 kamienicy nr 30 oraz klatki schodowej K3 kamienicy nr 40 mamy jednak do czynienia z balustradą metalową z drewnianym pochwytem. Poszczególne elementy są ze sobą spawane, mocowane za pomocą śrub albo łączone metodą „na przebitkę”. Wszystkie elementy metalowe wykonane są ze stali i pokryte warstwami czarnej farby. W pojedynczych przypadkach wierzchnia powłokę tworzy farba brązowa. Pochwyty i balustrady są na stałe zakotwione w murze. MATERIAŁY UŻYTE pierwotnie

pręty, płaskowniki, kątowniki, wsporniki, mocowania stalowe; śruby; czarna farba (olejna?) wtórnie

czarna, brązowa farba (olejna?) podczas bieżącej konserwacji

szczotki do metalu (mosiężne, stalowe); papier i kostki ścierne o różnych gradacjach; piaskarka (granulacja ścierniwa 0,1–0,5); Metalfos 5S, prod. Rodozja sp. z o.o. – preparat inhibitorowy, zabezpieczający powierzchnię metalu; Zinga prod. Zingmetall Polska s. c. – preparat antykorozyjny, warstwa podkładowa; Tikkurila Everal Matt 10 kolor Y500 (wrought iron), prod. Tikkurila Polska SA – matowa emalia alkidowa metalu PROGRAM PRAC KONSERWATORSKICH

1. 2. 3. 4.

5. 6. 7. 8.

ykonanie dokumentacji fotograficznej W i opisowej przed konserwacją i w czasie konserwacji. Demontaż pochwytów możliwych do zdemontowania pochwytów; przewiezienie ich do pracowni konserwatorskiej. Konserwacja in situ balustrad klatek schodowych oraz niemożliwych do zdemontowania pochwytów, wsporników poręczy. Oczyszczenie powierzchni pochwytów i balustrad do warstwy metalu – usunięcie powłok malarskich oraz produktów korozji metodami mechanicznymi. Naniesienie warstwy antykorozyjnej – szczególnie w miejscach połączeń spawanych. Naniesienie warstw podkładowo-nawierzchniowych na powierzchnię metalu. Transport osłon do Muzeum oraz ich montaż. Wykonanie dokumentacji powykonawczej.

Balustrady klatki schodowej w kamienicy nr 40

Historyczna krata w sieni kamienicy nr 38 (księgarnia muzealna) Fot. Marcin Czechowicz

Prace modernizacyjne realizowaneprzez Dział Utrzymania i Serwisowania Technicznego Obiektów

Prace modernizacyjne realizowane przez Dział Utrzymania i Serwisowania Technicznego Obiektów W 2016 roku Dział Utrzymania i Serwisowania Technicznego Obiektów nadzorował 66 umów związanych z serwisem i obsługą techniczną Muzeum. W ramach tych umów odbyło się 264 interwencji serwisu całodobowego, przeprowadzono blisko 100 przeglądów konserwacyjnych, napraw, modernizacji i remontów gwarantujących, sprawne funkcjonowanie Muzeum i jego oddziałów. W ramach nadzoru technicznego zainicjowano blisko 180 procesów gwarancyjnych, w tym 91 komisji usterkowych. Oprócz tego pracownicy Działu brali aktywny udział w projekcie pn. „Modernizacja, konserwacja oraz digitalizacja obiektów zabytkowych siedziby głównej Muzeum Warszawy przy Rynku Starego Miasta w Warszawie”, współfinansowanego ze środków Mechanizmu Finansowego Europejskiego Obszaru Gospodarczego i Norweskiego Mechanizmu Finansowego w ramach programu „Konserwacja i rewitalizacja dziedzictwa kulturowego”. Uczestniczyli w koordynacjach, konsultacjach międzybranżowych, odbiorach technicznych. Koordynowali także dobór założeń dotyczących wyposażenia technicznego remontowanych kamienic.

Andrzej Karolak, fot. MW

Andrzej Karolak

KIEROWNIK DZIAŁU UTRZYMANIA I SERWISOWANIA TECHNICZNEGO OBIEKTÓW

Zadania zrealizowane przez Dział Utrzymania i Serwisowania Technicznego Obiektów prace budowlane polegające na zagospodarowaniu skarpy i parkingu w Muzeum – Miejscu Pamięci Palmiry rozeznania i konsultacje techniczne, a następnie zakup głośników kierunkowych dla Muzeum – Miejsca Pamięci Palmiry

Prace finansowane ze środków Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego w ramach zadania pn. „Rozwój Muzeum – Miejsca Pamięci Palmiry” oraz środków własnych Muzeum Warszawy

Zagospodarowanie skarpy i parkingu w Muzeum – Miejscu Pamięci Palmiry, fot. MW

remont połączony z rozbudową systemu instalacji wentylacyjno-klimatyzacyjnej obsługującej Piwnice Staromiejskie w siedzibie głównej Muzeum przy Rynku Starego Miasta

Prace finansowane ze środków pn. ,,Renowacja i adaptacja na cele kulturalne piwnic Staromiejskich Warszawy na obszarze wpisu na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO”, współfinansowane ze środków Norweskiego Mechanizmu Finansowego

Inwestycje

opinie i analizy wraz z bilansem, dotyczące zwiększenia przydziału mocy energetycznej dla siedziby głównej Muzeum przy Rynku Starego Miasta

Prace finansowane z projektu pn. ,,Modernizacja, konserwacja oraz digitalizacja obiektów zabytkowych siedziby głównej Muzeum Warszawy przy Rynku Starego Miasta w Warszawie”

w ramach remontu generalnego Muzeum Farmacji pracownicy działu nadzorowali prace począwszy od rozeznania rynku, poprzez wybór wykonawcy, po nadzór nad wykonywanymi pracami ujętymi w trzech odrębnych umowach:

Prace finansowane ze środków własnych Muzeum Warszawy

– roboty budowlane, polegające na modernizacji instalacji elektrycznej i teletechnicznej wraz z rozbudową rozdzielnicy głównej tablicy zasilającej – prace adaptacyjne toalety przystosowanej dla osób niepełnosprawnych – aranżacja i modernizacja pomieszczeń przed montażem wystawy głównej

kompleksowa modernizacja i wymiana oświetlenia podstawowego ekspozycji stałej w Ośrodku Dokumentacji i Badań Korczakianum

Remont Muzeum Farmacji, fot. MW

Prace finansowane ze środków własnych Muzeum Warszawy

odkażanie pomieszczeń w Muzeum Woli odkażanie pomieszczeń oraz ciągów kanałowych systemu wentylacji mechanicznej w siedzibie głównej Muzeum Warszawy i Piwnicach Staromiejskich

W RAMACH BIEŻĄCEGO NADZORU TECHNICZNEGO ZAINICJOWANO BLISKO

PRZYZNANY BUDŻET ROCZNY WYKORZYSTANO W PONAD

180

98%

procesów gwarancyjnych W TYM

91 komisji usterkowych

Popularyzacja wiedzy o Warszawie Rok 2016 był czasem wytężonej pracy nad nową wystawą główną Muzeum Warszawy – Rzeczy warszawskie, ale także nad nową wystawą stałą Muzeum Farmacji. Jednocześnie oddziały i działy Muzeum prowadziły programową działalność popularyzatorską. Muzeum Drukarstwa, zadomowione w nowej siedzibie przy ul. Ząbkowskiej, oprócz szerokiej i różnorodnej działalności edukacyjnej zorganizowało niewielką, ale interesującą wystawę ilustracji książkowej dla dzieci i młodzieży z okresu PRL. Muzeum Warszawskiej Pragi rozwijało program i utrwalało swoją obecność w społeczności lokalnej, m.in. poprzez dwie wystawy: przybliżającą sylwetki znanych mieszkańców prawobrzeżnej Warszawy oraz odnoszącą się do postaci Mirona Białoszewskiego i jego twórczości związanej z tą częścią miasta. Popularne wśród warszawiaków i turystów Centrum Interpretacji Zabytku dalej poszerzało swoją publiczność.

dr Jarosław Trybuś, fot. MW

dr Jarosław Trybuś

ZASTĘPCA DYREKTORA DS. MERYTORYCZNYCH

ODCZYTY, PRELEKCJE, SPOTKANIA

LEKCJE MUZEALNE

WARSZTATY

SEANSE FILMOWE

IMPREZY CYKLICZNE I PLENEROWE, WYSTAWY CZASOWE

286

111

242 tematy

210 717 lekcji

14 308

16 282

1822

8904

29 220

uczestników

Popularyzacja wiedzy o Warszawie

Muzeum Farmacji im. mgr farm. Antoniny Leśniewskiej ul. Piwna 31/33, 00-265 Warszawa

W 2016 roku Muzeum Farmacji było zamknięte z powodu remontu, który miał na celu dostosowanie pomieszczeń do wymogów Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Modernizacja wnętrza dała możliwość pracy nad nową ekspozycją stałą według oryginalnego scenariusza napisanego przez pracowników Muzeum Farmacji. Od początku roku trwały prace służące opróżnieniu piwnic muzealnych oraz sal ekspozycyjnych. Księgozbiór, archiwum naukowe oraz wszystkie eksponaty zostały zabezpieczone, spakowane i przewiezione do magazynów w Muzeum Warszawskiej Pragi, Pruszkowie oraz magazynu tymczasowego w Pałacu Kultury i Nauki. Prace merytoryczne poświęcone zostały przygotowaniu scenariuszy 4 wystaw tworzących ekspozycję stałą Muzeum. Z ponad kilkunastu tysięcy obiektów wybrano najciekawsze eksponaty; opracowano podpisy i treść plansz. Szczegółowej selekcji pod kątem planowanego udostępniania dla zwiedzających w nowo otwartej przestrzeni zostały poddane także muzealne zbiory biblioteczne. Nowa ekspozycja pozwoli zapoznać się zwiedzającym z historią polskiej farmacji, ze szczególnym uwzględnieniem roli warszawskich aptekarzy i firm farmaceutycznych. W pierwszej sali, Officina sanitatis, zrekonstruowane zostanie wnętrze apteki z dwudziestolecia międzywojennego. Dalsza część, Materia medica, przedstawi podstawowe grupy farmakologiczne powiązane z przypisanymi im postaciami leku. Kolejna sala, Kolor i szlif, poświęcona szkłu aptecznemu, pokaże piękno i finezję przedmiotów użytkowych, które przez lata stanowiły wyposażenie aptek. Jedną z atrakcji będzie wystawa Leki Kampo w japońskiej tradycji – pokażemy na niej leki i apteczki związane z systemem leczniczym opartym na wschodniej filozofii. W przestrzeni ekspozycyjnej Forum magistry Antoniny Leśniewskiej znajdzie się ogólnodostępna biblioteka i miejsce do pracy naukowej. Będzie to również miejsce spotkań popularnonaukowych wokół historii farmacji i promocji zdrowia. Pierwszy katalog w ponad trzydziestoletniej historii Muzeum ukaże się wraz z otwarciem wystawy. W 2016 roku w Muzeum Farmacji zostało opracowanych i zinwentaryzowanych kilkaset eksponatów oraz uporządkowane i przekazane zostało archiwum zakładowe z lat 1985–2015. Trwały również przygotowania do mającego się odbyć we wrześniu 2017 roku 43. Międzynarodowego Kongresu Historii Farmacji, w którym będzie uczestniczyć kilkuset przedstawicieli instytucji naukowych z całego świata. Pracownicy Muzeum Farmacji należą do komitetu organizacyjnego i naukowego tego Kongresu, a Muzeum Warszawy jest partnerem wspierającym wydarzenie. dr hab. Iwona Arabas, prof. PAN

KIEROWNICZKA MUZEUM FARMACJI

dr hab. Iwona Arabas, prof. PAN, fot. MW

Muzeum Farmacji im. mgr farm. Antoniny Leśniewskiej

Wydarzenia

Festiwal Rzemieślników 18 CZERWCA MIEJSCE: Muzeum Warszawskiej Pragi ORGANIZATOR: Muzeum Warszawskiej Pragi (ZOB. WIĘCEJ, S. 128–129)

Wystawa Dziedzictwo kulturowe warszawskiego farmaceuty Ferdynanda Karo na tle inwentaryzacji świata w Muzeum Częstochowskim

Warsztaty mydlarskie

19 LUTEGO – 5 MAJA MIEJSCE: Muzeum Częstochowskie, al. Najświętszej Maryi Panny 47,

PROWADZENIE: Anna Zabiegałowska-Sitek, Magdalena Ciepłowska

Częstochowa

Uczestnicy Festiwalu Rzemieślników mogli się dowiedzieć, jak domowym sposobem przygotować własne mydło. Poznali naturalne metody barwienia i aromatyzowania mydeł oraz podstawowe składniki naturalne pomocne w pielęgnacji skóry. Na koniec własnoręcznie wykonali mydła o fantazyjnym kształcie.

KIEROWNICZKA GRANTU: dr hab. Iwona Arabas, prof. PAN KURATORKA: Magdalena Ciepłowska WSPÓŁPRACA: Anna Zabiegałowska-Sitek ORGANIZATOR: Muzeum Częstochowskie

Projekt dofinansowany ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego, priorytet: Wspieranie Działań Muzealnych

Wystawa czasowa pokazana w Muzeum Farmacji w 2015 roku wzbudziła duże zainteresowanie i zebrała pozytywne opinie, po niewielkich zmianach aranżacyjnych została zaprezentowana w Częstochowie. Główną ideą ekspozycji było przybliżenie jak najszerszej publiczności tytułowej postaci Ferdynanda Karo, który pomimo ogromnego wkładu włożonego w rozwój światowej botaniki pozostaje nieznany. Założeniem było zaprezentowanie badacza na tle wielkich odkrywców świata, takich jak Krzysztof Kolumb, Aleksander von Humboldt czy Benedykt Dybowski. FREKWENCJA NA WYSTAWIE

Warsztaty mydlarskie, fot. MW

3349

150. rocznica urodzin patronki Muzeum Farmacji, mgr farm. Antoniny Leśniewskiej

osoby

Noc Muzeów

8 LISTOPADA MIEJSCE: Polskie Towarzystwo Farmaceutyczne, ul. Długa 16 KURATORKA: dr hab. Iwona Arabas, prof. PAN WSPÓŁPRACA: Magdalena Ciepłowska, Anna Zabiegałowska-Sitek,

14 MAJA (ZOB. WIĘCEJ, S. 168–170)

Marcin Więcek ORGANIZATOR: Muzeum Warszawy PROJEKT GRAFICZNY ZAPROSZENIA I PROGRAMU: Joanna Bębenek

Eksperymenty 19.00–1.00 MIEJSCE: Muzeum Farmacji im. mgr farm. Antoniny Leśniewskiej PROWADZENIE: dr hab. Iwona Arabas prof. PAN, Magdalena Ciepłowska,

W obchodach 150. rocznicy urodzin mgr farm. Antoniny Leśniewskiej uczestniczyli przedstawiciele środowiska farmaceutycznego oraz liczne grono pracowników naukowych i muzealników. Wygłoszone zostały trzy referaty: Kobiety w drodze na uniwersytety (dr hab. Joanna Schiller-Walicka, prof. PAN); Polacy w Sankt Petersburgu na przełomie XIX i XX wieku (dr hab. Zbigniew Tucholski, prof. PAN); Nieprzetartym szlakiem – ze wspomnień

Anna Zabiegałowska-Sitek, Marcin Więcek, Marcin Dolecki

Z powodu remontu Muzeum program wydarzenia zrealizowano w witrynie okiennej. Eksperymenty chemiczne, mające odbywać się o pełnych godzinach, ze względu na duże zainteresowanie demonstrowane były przez cały czas trwania imprezy.

Popularyzacja wiedzy o Warszawie

dr hab. Joanna Schiller-Walicka, prof. PAN, fot. MW

Proj. Joanna Bębenek

mgr farm. Antoniny Leśniewskiej (dr hab. Iwona Arabas, prof. PAN). Po zakończeniu części referatowej goście zostali zaproszeni do degustacji leczniczych nalewek wykonanych na podstawie tradycyjnych receptur aptecznych.

dr hab. Zbigniew Tucholski, prof. PAN, fot. MW

WARSZTATY MYDLARSKIE W RAMACH FESTIWALU RZEMIEŚLNIKÓW

60 osób

OBCHODY 150. ROCZNICY URODZIN MGR FARM. ANTONINY LEŚNIEWSKIEJ

dr hab. Iwona Arabas, prof. PAN, fot. MW

93 osoby

Muzeum Farmacji im. mgr farm. Antoniny Leśniewskiej

Wykłady

WARSZTATÓW

Spotkanie referatowe organizowane we współpracy z Polskim Towarzystwem Farmaceutycznym

149

uczestników

Królestwo roślin w Gabinecie Historii Naturalnej księżnej Anny Jabłonowskiej

Lekcje muzealne

15 MARCA MIEJSCE: Centrum Interpretacji Zabytku PROWADZENIE: dr hab. Iwona Arabas, prof. PAN

Rośliny trujące MIEJSCE: Pawilon Warszawa PROWADZENIE: Anna Zabiegałowska-Sitek GRUPA WIEKOWA: klasy I–VI

Wykład poświęcony był gatunkom z „królestwa roślin”, zgromadzonym w Gabinecie Historii Naturalnej księżnej Anny Jabłonowskiej. Odtworzenie listy okazów kolekcji przyrodniczej było możliwe dzięki odnalezionym przez prelegentkę dokumentom w Archiwum Rosyjskiej Akademii Nauk w Sankt Petersburgu.

Historia stosowania substancji uzależniających MIEJSCE: Pawilon Warszawa PROWADZENIE: dr hab. Iwona Arabas, prof. PAN GRUPA WIEKOWA: gimnazjum, liceum

Od wierzby do aspiryny MIEJSCE: Pawilon Warszawa PROWADZENIE: Marcin Dolecki GRUPA WIEKOWA: gimnazjum, liceum

Warsztaty

Apteka – pierwsze laboratorium chemiczne

Rośliny lecznicze w naszym najbliższym otoczeniu

MIEJSCE: Pawilon Warszawa PROWADZENIE: Marcin Dolecki GRUPA WIEKOWA: gimnazjum, liceum

LUTY MIEJSCE: Pawilon Warszawa PROWADZENIE: Anna Zabiegałowska-Sitek GRUPA WIEKOWA: klasy I–VI

Otruci czy nie? Schyłek panowania Piastów na Mazowszu MIEJSCE: Pawilon Warszawa PROWADZENIE: Marcin Więcek GRUPA WIEKOWA: gimnazjum, liceum

Uczestnicy obejrzeli prezentację multimedialną. Dowiedzieli się, jakie rośliny mogą spotkać wokół siebie: w ogrodzie, parku, lesie. Poznali właściwości lecznicze poszczególnych ziół i nauczyli się, jak prawidłowo zbierać i suszyć rośliny, jak wykonać kartę zielnikową i metryczkę do niej; sporządzili własną mieszankę ziołową w moździerzach.

LEKCJE MUZEALNE

421

uczestników

Leki z polnej apteki

Współpraca z instytucjami zewnętrznymi

MARZEC–CZERWIEC MIEJSCE: Pawilon Warszawa PROWADZENIE: Anna Zabiegałowska-Sitek GRUPA WIEKOWA: przedszkole, klasy I–III

INSTYTUT HISTORII NAUKI PAN KONAN WOMEN’S UNIVERSITY, KOBE, JAPONIA

Uczestnicy obejrzeli prezentację multimedialną; poznawali rośliny lecznicze, rozwiązywali krzyżówkę, odgadywali zgadywanki. Młodsi kolorowali poznane na warsztatach zioła, następnie samodzielnie rozdrabniali rośliny lecznicze w moździerzach.

MUZEUM CZĘSTOCHOWSKIE MUZEUM UNIWERSYTETU WARSZAWSKIEGO POLSKIE TOWARZYSTWO FARMACEUTYCZNE WARSZAWSKI UNIWERSYTET MEDYCZNY

Popularyzacja wiedzy o Warszawie

Muzeum Drukarstwa ul. Ząbkowska 23/25, 03-736 Warszawa

Najważniejszym wydarzeniem w Muzeum Drukarstwa w 2016 roku była wystawa czasowa Polska ilustracja książkowa dla dzieci i młodzieży z lat 50–80. XX wieku, przygotowana przez Marię Biegańską i Barbarę Rogalską. Towarzyszyło jej wiele wydarzeń, m.in. warsztaty z projektowania książki prowadzone przez Marię Biegańską i gości: Jana Bajtlika, Katarzynę Bogucką i Andrzeja Tomaszewskiego. W przestrzeni ekspozycji stałej odbywały się zajęcia edukacyjne dla wszystkich grup wiekowych dzieci i młodzieży, warsztaty sobotnie dla szerszej publiczności, a także wydarzenia specjalne, takie jak: Festiwal Otwarta Ząbkowska, Noc Pragi na Ząbkowskiej, Warszawski Tydzień Kultury bez Barier, 60+ Kultura, Noc Muzeów, VII Warszawski Piknik Archiwalny, Europejskie Dni Dziedzictwa, Festiwal Nauki. Muzeum Drukarstwa przygotowało także prezentacje i zajęcia związane z tematem przewodnim Muzeum Warszawy na rok 2016 – „Miasto i jego Muzeum”. W 2016 roku przyjęliśmy kilka istotnych wizyt: delegacji z Chin, Fundacji Hereditas, Stowarzyszenia Praska Ferajna i przewodników Polskiego Towarzystwa Turystyczno-Krajoznawczego. Gościliśmy także doroczny wieczór gwiazdkowy Towarzystwa Bibliofilów Polskich uświetniający 95. rocznicę powstania towarzystwa (7 GRUDNIA). Swój program realizowaliśmy również poprzez uczestnictwo w wydarzeniach organizowanych poza siedzibą Muzeum, m.in. w Zrób sobie prezent, Festiwalu Rzemieślników w Muzeum Warszawskiej Pragi oraz w Pikniku Naukowym Polskiego Radia i Centrum Nauki Kopernik na Stadionie Narodowym. Ponadto w ramach popularyzacji dziejów książki i drukarstwa przeprowadziliśmy wykłady w dzielnicowych bibliotekach publicznych w Warszawie. Ważną częścią działalności Muzeum jest udostępnianie specjalistycznego księgozbioru podręcznego, udzielanie konsultacji i przeprowadzanie kwerend. Kierują się do nas pracownicy naukowi, osoby prywatne, ofiarodawcy. Należy dodać, że w drugiej połowie roku zostało zakończone skontrum naszych zbiorów.

Barbara Rogalska, fot. MW

WYDARZENIA

3427

uczestników

W SIEDZIBIE MUZEUM DRUKARSTWA

Barbara Rogalska

KIEROWNICZKA MUZEUM DRUKARSTWA

WYDARZENIA

WYDARZEŃ

1402

2025

uczestników

W TYM:

wydarzenia związane z wystawą Polska ilustracja książkowa dla dzieci i młodzieży z lat 50–80. XX wieku

7 WYDARZEŃ

262 uczestników

100

POZA SIEDZIBĄ MUZEUM DRUKARSTWA

Muzeum Drukarstwa

Wydarzenia Wydarzenia towarzyszące wystawie Polska ilustracja książkowa dla dzieci i młodzieży z lat 50–80. XX wieku (ZOB. WIĘCEJ O WYSTAWIE, S. 173–174) STYCZEŃ–KWIECIEŃ MIEJSCE: Muzeum Drukarstwa KIEROWNICZKA PROJEKTU: Barbara Rogalska KOORDYNACJA: Maria Biegańska

WARSZTATY RODZINNE W RAMACH CYKLU WARSZTATÓW SOBOTNICH

Fot. MW

Projektowanie typograficzne – zaprojektuj rozkładówkę 23 STYCZNIA

Zaprojektuj plakat reklamowy

PROWADZENIE: Jan Bajtlik

6 LUTEGO

Uczestnicy projektowali kompozycje typograficzne (odbijane z drewnianych czcionek) na dwóch sąsiadujących ze sobą stronach i łączyli je z ilustracjami.

PROWADZENIE: Katarzyna Bogucka

Prowadząca nawiązała do reklam z lat 60. XX wieku, które opierały się na ilustracji i oryginalnym projektowaniu typograficznym. Tematem plakatów wykonywanych przez uczestników była promocja czytelnictwa lub ulubiona książka. Przy pracy sięgnięto do dawnych metod odręcznego rysunku, kolażu, wycinanek.

Warsztaty Projektowanie typograficzne – zaprojektuj rozkładówkę, fot. MW

Warsztaty Zaprojektuj plakat reklamowy, fot. MW

101

Popularyzacja wiedzy o Warszawie

Wydarzenia pod hasłem „Miasto i jego Muzeum”

Litery w akcji 20 LUTEGO PROWADZENIE: Andrzej Tomaszewski

PAŹDZIERNIK–GRUDZIEŃ MIEJSCE: Muzeum Drukarstwa

Prowadzący opowiedział o projektowaniu typograficznym i roli pisma drukarskiego w tym procesie. Po wykładzie uczestnicy projektowali okładkę wybranej książki.

GRUPA DOCELOWA: dorośli, rodziny z dziećmi

PREZENTACJA ZBIORÓW Warszawa na drukarskiej matrycy 15 PAŹDZIERNIKA PROWADZENIE: Joanna Makuch-Folwarska

Prezentacja matryc drukarskich z wizerunkami Warszawy wykonanych w różnych technikach – od drzeworytu do polimeru, ze zbiorów Muzeum. WARSZTATY Artystyczne techniki graficzne. Architektura Warszawy 19 LISTOPADA PROWADZENIE: Joanna Makuch-Folwarska

Uczestnicy wysłuchali krótkiego wykładu o historii technik graficznych ze szczególnym uwzględnieniem techniki linorytu. Zainspirowani pracami autorstwa prowadzącej warsztaty wykonali linoryt o tematyce architektonicznej, który następnie wytłoczyli na zabytkowej prasie korektorskiej.

Warsztaty Litery w akcji, fot. MW

Projektowanie graficzne książki 5, 19 MARCA PROWADZENIE: Maria Biegańska

Warsztaty polegały na wykonaniu przez uczestników projektu rozkładówki – skomponowaniu tekstu z ilustracjami śródtekstowymi. Po wykonaniu na brystolu akwarelami lub kredkami rysunków do wybranego wiersza uczestnicy zakomponowali je z odpowiednimi wersami. Następnie drukowali tekst różnymi krojami i stopniami pisma. W ten sposób powstała makieta dwóch stron książki. Podstawą tekstową były Wiersze dla dzieci Juliana Tuwima.

PREZENTACJA ZBIORÓW Kaszty drukarskie ze zbiorów Muzeum Drukarstwa 26 LISTOPADA PROWADZENIE: Andrzej Zaborowski

Drukarz i zecer Andrzej Zaborowski przedstawił kaszty zecerskie o różnym rozkładzie, m.in. warszawskim i uniwersalnym, oraz kaszty starego typu: drewniane ze stałymi króbkami, i nowego: metalowe z plastikowymi, ruchomymi przegródkami na czcionki. Omówił budowę kaszt, sposoby rozkładania pisma i dbania o ciągłość użytkowania kaszt (czyszczenie, odkurzanie). Spotkaniu towarzyszył pokaz plansz ze zreprodukowanymi z podręczników dla zecerów różnymi typami kaszt zecerskich: muzyczną, chemiczną, hebrajską czy rosyjską.

WYKŁAD Projektowanie graficzne książki 2 KWIETNIA PROWADZENIE: Maria Biegańska

Wykład połączony z prezentacją książek dla dzieci i młodzieży ze zbiorów Muzeum Drukarstwa. Po wysłuchaniu prelekcji uczestnicy mogli wytłoczyć specjalny druk okolicznościowy, złożony typograficznie z czcionek i ozdobiony linorytem autorstwa Marii Biegańskiej Szalony Królik z budzikiem, przedstawiającym jedną z postaci Alicji w Krainie Czarów Lewisa Carolla.

WYKŁAD Pierwsze drukarnie staropolskiej Warszawy XVI–XVII wieku 10 GRUDNIA PROWADZENIE: Michał T. Horoszewicz

Prowadzący przedstawił historię i przykłady produkcji pięciu oficyn warszawskich z XVI i XVII wieku, od pierwszej tzw. Drukarni Latającej Walentego Łapki-Łapczyńskiego, której dziełem jest pierwodruk Odprawy posłów greckich Jana Kochanowskiego z 1578 roku po początki pierwszej zakonnej drukarni – Ojców Pijarów, która zgromadziła wyposażenie obu linii drukarni mieszczańskich Warszawy XVII wieku – Jana Rossowskiego i Piotra Elerta. Wykładowi towarzyszyła prezentacja multimedialna ze współczesnymi fotografiami siedzib drukarni warszawskich

PREZENTACJA ZBIORÓW Ilustrowane książki dla dzieci i młodzieży 23 KWIETNIA PROWADZENIE: Maria Biegańska

Prezentacja książek dla dzieci i młodzieży ze zbiorów Muzeum Drukarstwa z okresu PRL. Wydarzenie związane również z obchodami Światowego Dnia Książki i Praw Autorskich.

102

Muzeum Drukarstwa

oraz przykłady produkcji tych warsztatów, przeważnie ze zbiorów Muzeum. Na koniec uczestnicy mogli wytłoczyć druk okolicznościowy z reprodukcją karty tytułowej pierwodruku Odprawy posłów greckich Jana Kochanowskiego z 1578 roku.

zecerów, która podzieliła się wspomnieniami o ojcu, ilustrując je fotografiami i archiwaliami z nim związanymi. Na zakończenie spotkania uczestnicy mieli możliwość własnoręcznego wytłoczenia złożonego ręcznie druku typograficznego ozdobionego linorytem autorstwa Joanny Makuch-Folwarskiej, przedstawiającym maszynę płaską arkuszową firmy Frankenthal.

Noc Muzeów 2016

VII Warszawski Piknik Archiwalny Patroni ulic Warszawy

14 MAJA (ZOB. WIĘCEJ, S. 168–170)

ABC druku

11 CZERWCA

19.00–1.00

KIEROWNICZKA PROJEKTU: Barbara Rogalska

MIEJSCE: Muzeum Drukarstwa

KOORDYNACJA: Michał T. Horoszewicz, Łukasz Sobierajski

KIEROWNICZKA PROJEKTU: Barbara Rogalska

ORGANIZATOR: Archiwum PAN

KOORDYNACJA: Łukasz Sobierajski, Andrzej Zaborowski PROWADZENIE: Zespół Muzeum Drukarstwa

Spacer szlakiem Orgelbrandów

Zwiedzanie wystawy z możliwością wykonania odbitki polimeru upamiętniającego 80-lecie Muzeum Warszawy.

PROWADZENIE: Barbara Rogalska, Łukasz Sobierajski GRUPA DOCELOWA: dorośli, rodziny z dziećmi

Spacer spod pomnika Mikołaja Kopernika przy Krakowskim Przedmieściu do Skweru im. Samuela Orgelbranda przy ul. Bednarskiej.

Reklamy firmowe i przemysłowe dwudziestolecia międzywojennego 21 MAJA

PREZENTACJA ZBIORÓW

PREZENTACJA ZBIORÓW MIEJSCE: Muzeum Drukarstwa

Orgelbrandiana ze zbiorów Muzeum Drukarstwa

PROWADZENIE: Maria Biegańska

MIEJSCE: Muzeum Drukarstwa

GRUPA DOCELOWA: dorośli, rodziny z dziećmi

PROWADZENIE: Michał T. Horoszewicz GRUPA DOCELOWA: dorośli, rodziny z dziećmi

Prezentacja reklam w formie ulotek, małych i większych afiszy i plakatów, m.in. Stołecznych Zakładów Przemysłowo-Handlowych „Dzwon”, sklepu Braci Jabłkowskich, Hotelu Europejskiego, Fabryki Leliwa, Związku Spółdzielni Mleczarskich i Jajczarskich. Udostępniony został także plakat Tadeusza Gronowskiego Kunerol – tłuszcz jadalny. Prezentacji towarzyszyły pokaz multimedialny ukazujący reklamy ze zbiorów Muzeum oraz nagranie piosenki reklamowej Radion sam pierze z lat 30. XX wieku w wykonaniu Tadeusza Faliszewskiego, znanego piosenkarza z dwudziestolecia międzywojennego.

Prezentacja poświęcona dorobkowi wydawniczo-drukarskiemu rodziny Orgelbrandów. Pokazano m.in. unikatowy dokument archiwalny – świadectwo pracy zecera z 1848 roku, wzornik czcionek z 1853 roku i wybór najcenniejszych wydawnictw i druków firmy. Uzupełnieniem była prezentacja multimedialna poświęcona dziejom największego warszawskiego przedsięwzięcia z zakresu produkcji książki w drugiej połowie XIX i na początku XX wieku. Na koniec uczestnicy mogli wytłoczyć druk okolicznościowy z reprodukcją drzeworytu, portretu Samuela Orgelbranda, na zabytkowej maszynie korektorskiej.

Dzień Drukarza

Sam drukuję, ilustruję

28 MAJA MIEJSCE: Muzeum Drukarstwa

18 CZERWCA

KIEROWNICZKA PROJEKTU: Barbara Rogalska

WYDARZENIE W RAMACH CYKLU

KOORDYNACJA: Andrzej Zaborowski

Mała Akademia Praska

ORGANIZATORZY: Muzeum Drukarstwa we współpracy z Sekcją Poligrafów SIMP

(ZOB. WIĘCEJ, S. 132–134) MIEJSCE: Muzeum Drukarstwa

Dzień Drukarza w 2016 roku poświęcony był historii drukarni mieszczącej się w czasie drugiej II światowej przy ul. Targowej 47. Była to jedna z dwóch drukarni Konwentu Organizacji Niepodległościowych; jej wyposażenie stanowiły maszyna dociskowa typu „Victoria”, motor i regały zecerskie. Budynek, w którym mieściła się drukarnia, został rozebrany w 1972 roku. Gośćmi wydarzenia, poza publicznością, byli członkowie Sekcji Poligrafów SIMP oraz gość specjalny, pani Małgorzata Mycko-Dominko wraz z rodziną, córka jednego z dwóch pracujących w drukarni

KOORDYNACJA: Barbara Rogalska, Maria Biegańska, Andrzej Zaborowski,

Łukasz Sobierajski PROWADZENIE: Łukasz Sobierajski

Zajęcia kończące cykl warsztatów Mała Akademia Praska organizowany przez Muzeum Warszawskiej Pragi. Uczestnicy zwiedzali siedzibę Muzeum, zobaczyli prasy drukarskie i przyrządy potrzebne do składu i druku typograficznego. Dowiedzieli się, kim był Jan Gutenberg i na czym polegał jego wynalazek. W części

103

Popularyzacja wiedzy o Warszawie

warsztatowej drukowali dyplomy na pamiątkę uczestnictwa w spotkaniach Akademii na zabytkowej prasie. Złożyli z czcionek swoje imiona i nazwiska, które następnie zostały wkomponowane w tekst dyplomów; oddzielnie tłoczony przez nich linoryt stał się ilustracją dyplomu. Wzór dyplomu przygotowali Andrzej Zaborowski (typografia) oraz Maria Biegańska (linoryt Gołębie).

Joannesa Auerbacha, ozdobiony dwukolorowymi, ręcznie wykonanymi inicjałami, oraz fragment II wydania tzw. Biblii Leopolity – Nowy Testament Polski To Iest Święta Pana Jezusa Chrystusa Ewangelia…, wytłoczony w Krakowie w 1575 roku w drukarni Mikołaja Szarffenbergera. Na koniec uczestnicy samodzielnie wytłoczyli złożony z zabytkowych czcionek druk okolicznościowy na historycznej prasie.

Warsztaty Sam drukuję, ilustruję wieńczące cykl Mała Akademia Praska, fot. MW Fot. MW

Noc Pragi na Ząbkowskiej

Warszawski Tydzień Kultury bez Barier

3 WRZEŚNIA MIEJSCE: Muzeum Drukarstwa

WRZESIEŃ–PAŹDZIERNIK

KIEROWNIK PROJEKTU: Michał T. Horoszewicz

MIEJSCE: Muzeum Drukarstwa

KOORDYNACJA: Łukasz Sobierajski, Andrzej Zaborowski

KIEROWNICZKA PROJEKTU: Barbara Rogalska

ORGANIZATOR: Wydział Kultury Urzędu Dzielnicy Praga-Północ

KOORDYNACJA: Maria Biegańska, Joanna Makuch-Folwarska,

PROWADZENIE: Michał T. Horoszewicz, Łukasz Sobierajski, Andrzej Zaborowski

Andrzej Zaborowski

GRUPA DOCELOWA: dorośli, rodziny z dziećmi

ORGANIZATOR: Fundacja Kultury bez Barier

Podczas święta praskich artystów i społeczników Muzeum pokazało prezentację multimedialną o swoich zbiorach. Uczestnicy mieli także możliwość wytłoczenia druku okolicznościowego na zabytkowej maszynie korektorskiej.

Artystyczne techniki graficzne 24, 29 i 30 WRZEŚNIA PROWADZENIE: Maria Biegańska, Joanna Makuch-Folwarska,

Barbara Rogalska, Andrzej Zaborowski GRUPA DOCELOWA: osoby niepełnosprawne intelektualnie

Europejskie Dni Dziedzictwa

Po wykładzie na temat historii i techniki metod graficznych uczestnicy własnoręcznie wykonywali linoryt i tłoczyli go na zabytkowej prasie.

10–11, 17–18 WRZEŚNIA HASŁO PRZEWODNIE: „Gdzie duch spotyka się z przestrzenią – świątynie,

arcydzieła, pomniki” MIEJSCE: Muzeum Drukarstwa KOORDYNACJA: Michał T. Horoszewicz, Barbara Rogalska ORGANIZATOR: Narodowy Instytut Dziedzictwa

(ZOB. WIĘCEJ S. 153)

PREZENTACJA ZBIORÓW Biblie w zbiorach Muzeum Drukarstwa PROWADZENIE: Michał T. Horoszewicz GRUPA DOCELOWA: dorośli, rodziny z dziećmi

Spotkanie rozpoczęto prezentacją multimedialną przedstawiającą Biblię 42-wierszową Jana Gutenberga. Następnie zaprezentowano pięć edycji Biblii ze zbiorów Muzeum, m.in. jedyny inkunabuł w zbiorach, wytłoczony w 1482 roku w Bazylei w oficynie

Fot. MW

104

Muzeum Drukarstwa

Historia pisma i druku

książki Arkadiusza Wagnera, Prymas Maciej Drzewicki jako bibliofil. Sprzedawano też jubileuszową publikację 23 ekslibrisy członków Towarzystwa Bibliofilów Polskich w Warszawie. Tradycyjnie odbyła się aukcja książek zorganizowana przez Wojciecha Przyłuskiego i Józefa Świerkockiego.

27 WRZEŚNIA PROWADZENIE: Barbara Rogalska GRUPA DOCELOWA: osoby z dysfunkcją wzroku

Po wykładzie na temat historii książki rękopiśmiennej i drukowanej uczestnicy tłoczyli druk okolicznościowy na zabytkowej prasie.

Wizyty

60+ Kultura Wizyty organizacji pozarządowych

25 WRZEŚNIA MIEJSCE: Muzeum Drukarstwa

MIEJSCE: Muzeum Drukarstwa

KIEROWNICZKA PROJEKTU: Barbara Rogalska

KOORDYNACJA: Maria Biegańska

KOORDYNACJA: Michał T. Horoszewicz, Łukasz Sobierajski,

ORGANIZATOR: Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego

Andrzej Zaborowski

Muzeum i jego ekspozycja stała zostały udostępnione seniorom.

Zaproszeni goście zwiedzali Oficynę Drukarską i ekspozycję stałą oraz wystawę Polska ilustracja książkowa dla dzieci i młodzieży z lat 50–80. XX w.

XX Festiwal Nauki WRZESIEŃ–PAŹDZIERNIK

Fundacja Hereditas

MIEJSCE: Muzeum Drukarstwa

9 STYCZNIA

KIEROWNICZKA PROJEKTU: Barbara Rogalska

Stowarzyszenie Praska Ferajna

KOORDYNACJA: Joanna Makuch-Folwarska, Maria Biegańska

30 STYCZNIA

LEKCJA MUZEALNA

Przewodnicy Polskiego Towarzystwa Turystyczno-Krajoznawczego

Dłutkiem, piórkiem, rysikiem – artystyczne techniki graficzne 27–30 WRZEŚNIA

9 KWIETNIA

PROWADZENIE: Maria Biegańska, Joanna Makuch-Folwarska,

Barbara Rogalska, Andrzej Zaborowski

Wizyta delegacji z Chin

GRUPA DOCELOWA: uczniowie szkół warszawskich

Po wykładzie o historii i technice metod graficznych uczestnicy wykonywali linoryt według własnego pomysłu, a następnie tłoczyli go na zabytkowej prasie korektorskiej.

28 WRZEŚNIA MIEJSCE: Muzeum Drukarstwa KIEROWNICZKA PROJEKTU: Barbara Rogalska KOORDYNACJA: Michał T. Horoszewicz

WARSZTATY

ORGANIZATORZY: Muzeum Drukarstwa we współpracy z Urzędem Dzielnicy

Praga-Północ i Wydziałem Funduszy Europejskich Urzędu m.st. Warszawy

Artystyczne techniki graficzne

Członkowie delegacji zwiedzili ekspozycję stałą Muzeum, mieli możliwość obejrzenia prezentacji multimedialnej o chińskich osiągnięciach w dziedzinie drukarstwa. Na koniec członkowie delegacji wytłoczyli druk okolicznościowy na zabytkowej prasie.

1 PAŹDZIERNIKA PROWADZENIE: Barbara Rogalska, Barbara Kwiatkowska GRUPA DOCELOWA: osoby indywidualne

Po wykładzie o historii i technice metod graficznych uczestnicy wykonywali linoryt według własnego pomysłu, a następnie tłoczyli go na zabytkowej prasie korektorskiej.

Wydarzenia poza siedzibą

Wieczór gwiazdkowy Towarzystwa Bibliofilów Polskich w Warszawie

Wystawa Polska ilustracja książkowa dla dzieci i młodzieży z lat 50–80. XX w. w Krośnie

7 GRUDNIA MIEJSCE: Muzeum Drukarstwa

5 MAJA – 12 CZERWCA

KIEROWNICZKA PROJEKTU, KOORDYNACJA: Barbara Rogalska

MIEJSCE: Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa im. S. Pigonia w Krośnie –

Doroczny Wieczór Gwiazdkowy TBP uświetniał 95. rocznicę powstania towarzystwa. Komilitoni zaprezentowali swoje najciekawsze trofea z 2016 roku. Rozdano gratisowe egzemplarze

Biblioteka KIEROWNICZKA PROJEKTU: Barbara Rogalska KOORDYNACJA: Maria Biegańska, Jolanta Witkoś

105

Popularyzacja wiedzy o Warszawie

Cykl warsztatów sobotnich

Wystawa czasowa przywieziona z Muzeum Drukarstwa była jedną z atrakcji Nocy Muzeów w Krośnie.

Warsztaty rodzinne związane z wystawą Polska ilustracja książkowa dla dzieci i młodzieży z lat 50–80. XX wieku

Piknik Naukowy Centrum Nauki Kopernik i Polskiego Radia

STYCZEŃ–MARZEC MIEJSCE: Muzeum Drukarstwa (ZOB. WIĘCEJ, S. 101–102)

7 MAJA HASŁO PRZEWODNIE: „Zdrowie” MIEJSCE: PGE Stadion Narodowy

Z Typografią na Ty

(ZOB. WIĘCEJ, S. 167)

30 KWIETNIA, 28 MAJA, 18 CZERWCA, 22 PAŹDZIERNIKA MIEJSCE: Muzeum Drukarstwa

STANOWISKO MUZEUM DRUKARSTWA

PROWADZENIE: Andrzej Zaborowski

KOORDYNACJA: Łukasz Sobierajski

GRUPA DOCELOWA: dorośli, rodziny z dziećmi

PROWADZENIE: Łukasz Sobierajski, Barbara Rogalska, Michał T. Horoszewicz,

Uczestnicy wysłuchali wykładu o technice druku typograficznego: druku z ruchomej czcionki, jej budowie i przechowywaniu; przyborach i narzędziach zecera składzie zecerskim, jego tworzeniu i etapach druku. Następnie złożyli z czcionek swoje imię, które po wmontowaniu do okolicznościowego składu drukarskiego mogli wytłoczyć na zabytkowej maszynie korektorskiej.

Maria Biegańska, Marzena Łasińska, Andrzej Zaborowski

Stanowisko Muzeum Drukarstwa jest stałym elementem obecności Muzeum Warszawy na Pikniku. Dostępne dla uczestników warsztaty linorytu nawiązywały do hasła przewodniego wydarzenia. Mogli oni wykonać linoryt i wytłoczyć go na zabytkowej prasie introligatorskiej. Na pamiątkę zabierali ze sobą matrycę – płytkę linorytową i odbitkę. Ci, którzy nie wykonywali własnego linorytu, mogli wydrukować gotowy linoryt autorstwa Joanny Makuch-Folwarskiej, przedstawiający róg Nowego Światu i Smolnej.

Artystyczne techniki graficzne. Portrety 7 MAJA MIEJSCE: Muzeum Drukarstwa PROWADZENIE: Joanna Makuch-Folwarska GRUPA DOCELOWA: dorośli, rodziny z dziećmi

Festiwal Rzemieślników

Uczestnicy wysłuchali wykładu o historii technik graficznych ze szczególnym uwzględnieniem techniki linorytu, uzupełnionego prezentacją planszy z przykładami inspirujących portretów. Następnie wykonali linoryt, który mogli wytłoczyć na zabytkowej maszynie korektorskiej.

18 CZERWCA MIEJSCE: Muzeum Warszawskiej Pragi ORGANIZATOR: Muzeum Warszawskiej Pragi (ZOB. WIĘCEJ, S. 128–129)

Artystyczne techniki graficzne. Kwiaty

WARSZTATY

4 CZERWCA

Ksiąg wiązanie, czyli książki powstawanie

MIEJSCE: Muzeum Drukarstwa

KOORDYNACJA: Barbara Rogalska

PROWADZENIE: Joanna Makuch-Folwarska

PROWADZENIE: Barbara Rogalska, Barbara Kwiatkowska

GRUPA DOCELOWA: dorośli, rodziny z dziećmi

W trakcie zajęć dzieci zszywały przygotowane składki w książeczki-notesiki, która zabrały potem na pamiątkę. Każda książeczka była zaprojektowana z dostępnych na miejscu materiałów, a do jej ozdoby posłużyły odbitki z linorytów i koraliki oraz linoryty autorstwa Marii Biegańskiej i Joanny Makuch-Folwarskiej.

Uczestnicy wysłuchali krótkiego wykładu o historii technik graficznych ze szczególnym uwzględnieniem techniki linorytu. Prowadząca warsztaty zaprezentowała planszę z przykładami przedstawień kwiatów, które stały się inspiracją dla uczestników. Następnie wykonali oni linoryt, który mogli wytłoczyć na zabytkowej maszynie korektorskiej.

Warsztaty

Wizyta w Doświadczalnej Pracowni Litografii im. Pabla Picassa 8 PAŹDZIERNIKA

MIEJSCE: Doświadczalna Pracownia Litografii im. Pabla Picassa,

ul. Obrońców 28/30

WARSZTATÓW

KIEROWNICZKA PROJEKTU: Barbara Rogalska KOORDYNACJA: Maria Biegańska PROWADZENIE: Przemysław Runo

359

GRUPA DOCELOWA: dorośli, rodziny z dziećmi

uczestników

106

Muzeum Drukarstwa

Wykłady

Doświadczony malarz i grafik-litograf, Przemysław Runo, współpracownik Andrzeja Newelskiego w Doświadczalnej Pracowni Litografii, opisał uczestnikom przebieg procesu litografii, czyli druku z kamienia, a także historię powstania tej techniki. Goście mogli obserwować, jak wykonuje się odbitkę litograficzną i zrobić ją samodzielnie z kamienia spreparowanego przez prowadzącego.

WYKŁADÓW

W TYM

Projektowanie graficzne książki. Projektowanie rozkładówki z ilustracjami śródtekstowymi

wykłady gościnne

29 PAŹDZIERNIKA

109

MIEJSCE: Muzeum Drukarstwa PROWADZENIE: Maria Biegańska

uczestników

GRUPA DOCELOWA: dorośli, rodziny z dziećmi

Uczestnicy pod kierunkiem prowadzącej warsztaty projektowali rozkładówkę książki, komponując wybrany tekst z ilustracjami śródtekstowymi wykonanymi akwarelami lub kredkami.

Jan Gutenberg i wynalazek druku 14 MAJA MIEJSCE: Muzeum Drukarstwa

Artystyczne techniki graficzne. Architektura Warszawy

PROWADZENIE: Michał T. Horoszewicz

19 LISTOPADA

Wykład połączony z prezentacją multimedialną ukazał dzieje i problemy techniczne wynalazku Jana Gutenberga umożliwiającego druk tekstu z ruchomych czcionek, a także konsekwencje powstania tego wynalazku dla historii świata i jego kształtu kulturalnego. Po wykładzie uczestnicy mogli wytłoczyć druk okolicznościowy z portretem Jana Gutenberga (klisza kreskowa według szesnastowiecznego miedziorytu) na zabytkowej maszynie korektorskiej.

MIEJSCE: Muzeum Drukarstwa PROWADZENIE: Joanna Makuch-Folwarska GRUPA DOCELOWA: dorośli, rodziny z dziećmi

Warsztat realizowany w ramach cyklu wydarzeń pod hasłem „Miasto i jego Muzeum” (ZOB. WIĘCEJ, S. 102).

Warsztaty w ramach wydarzenia Zrób sobie prezent 2 4 GRUDNIA MIEJSCE: Muzeum Warszawskiej Pragi

Władysław Skoczylas – mistrz drzeworytu

ORGANIZATOR: Muzeum Warszawskiej Pragi (ZOB. WIĘCEJ, S. 129–130) KOORDYNACJA: Maria Biegańska, Joanna Makuch-Folwarska

25 CZERWCA

PROWADZENIE: Joanna Makuch-Folwarska, Maria Biegańska

MIEJSCE: Muzeum Drukarstwa

GRUPA DOCELOWA: dorośli, rodziny z dziećmi

PROWADZENIE: Joanna Makuch-Folwarska

Uczestnicy warsztatów w ramach mikołajkowo-świątecznego prezentu mogli wykonać małą książeczkę – łatwą do zszycia, składającą się z kilku składek i kartonowej okładki. Na okładkę naklejano mały linoryt o tematyce świątecznej (linoryty wykonały Maria Biegańska [Aniołki] i Joanna Makuch-Folwarska [Choinka; Mikołaj]). Dla przyozdobienia można było nanizać kolorowe koraliki na końcu nici zszywającej składki książeczki.

Wykład połączony z prezentacją multimedialną poświęcony największemu mistrzowi dłuta, zauroczonemu legendami i sztuką Podhala. W ramach wykładu można było obejrzeć oryginalne drzeworyty autorstwa Władysława Skoczylasa ze zbiorów Muzeum Drukarstwa. Na koniec uczestnicy mogli wytłoczyć druk okolicznościowy na zabytkowej maszynie korektorskiej.

Pismo – budulec wszelkiej informacji

Projektowanie graficzne karnetu lub plakatu świątecznego 17 GRUDNIA

5 LISTOPADA

MIEJSCE: Muzeum Drukarstwa

PROWADZENIE: Maria Biegańska

PROWADZENIE: Andrzej Tomaszewski

GRUPA DOCELOWA: dorośli, rodziny z dziećmi

Wybitny typograf i poligraf, Andrzej Tomaszewski, poświęcił swój wykład historii pisma, jako kulturotwórczego narzędzia i istotnego elementu cywilizacji. Na podstawie prezentacji multimedialnej przybliżył szczególny wkład drukarstwa w rozwój form pisma łacińskiego.

Podczas zajęć gwiazdkowych uczestnicy zaprojektowali i wykonali przy pomocy farb plakatowych, kredek oraz druku z zabytkowych drewnianych czcionek ilustrację w formie karnetu lub małego plakatu świątecznego, będącą reminiscencją świąt Bożego Narodzenia.

107

Popularyzacja wiedzy o Warszawie

Jak powstaje książka

względem techniki wykonania, sposobu ilustrowania, przekazu graficznego, nastroju ilustracji w stosunku do treści książki. Następnie dzieci poznają technikę grafiki artystycznej – linoryt – i wykonają ilustrację z wyobraźni lub inspirowaną oglądanymi wcześniej ilustracjami. Obrazek własnoręcznie wytłaczają na zabytkowej prasie korektorskiej.

16 MAJA MIEJSCE: Biblioteka Publiczna nr XX KIEROWNICZKA PROJEKTU, KOORDYNACJA: Barbara Rogalska PROWADZENIE: Barbara Rogalska, Łukasz Sobierajski GRUPA DOCELOWA: młodzież szkolna

Artystyczne techniki graficzne

30 MAJA

PROWADZENIE: Maria Biegańska, Joanna Makuch-Folwarska,

MIEJSCE: Biblioteka Publiczna nr XV

Andrzej Zaborowski

KIEROWNICY PROJEKTU, KOORDYNACJA:

GRUPA DOCELOWA: szkoła podstawowa (kl. V–VI), gimnazja, licea

Barbara Rogalska, Łukasz Sobierajski

Zajęcia warsztatowe poprzedzone wykładem o historii technik graficznych. Uczestnicy poznają proces twórczy artysty grafika – od fazy projektowej, poprzez przygotowanie matrycy linorytniczej, do wykonania odbitki. Zapoznają się z różnymi rodzajami materiałów (papiery drukarskie, farby drukarskie), narzędzi (wałki, prasy drukarskie, dłutka linorytnicze) oraz uczą się właściwego ich stosowania. W czasie zajęć pod okiem specjalistów mogą własnoręcznie wykonać linoryt, a później zrobić odbitkę linorytniczą na zabytkowej prasie ze zbiorów Muzeum.

PROWADZENIE: Barbara Rogalska GRUPA DOCELOWA: młodzież szkolna

Zajęcia warsztatowe poprzedzone wykładem o historii materiałów pisarskich, rodzajach książki, dziejach książki rękopiśmiennej i drukowanej. Po wykładzie uczestnicy wytłoczyli na zabytkowej prasie introligatorskiej druk pamiątkowy – linoryt.

Książka na przestrzeni dziejów 23 MAJA

Czar czcionki w Oficynie Drukarskiej

MIEJSCE: Biblioteka Publiczna nr 138

PROWADZENIE: Michał T. Horoszewicz, Andrzej Zaborowski

KIEROWNICZKA PROJEKTU, KOORDYNACJA: Barbara Rogalska

GRUPA DOCELOWA: szkoła podstawowa (kl. V–VI), gimnazja, licea

PROWADZENIE: Joanna Makuch-Folwarska, Łukasz Sobierajski

Celem lekcji jest przedstawienie historii pisma oraz książki ze szczególnym uwzględnieniem znaczenia wynalazku druku i jego wpływu na rozwój ludzkości. Uczestnicy poznają postać Jana Gutenberga – twórcy ruchomej, metalowej czcionki, mają okazję prześledzić ewolucję materiałów i technik piśmienniczych oraz otrzymują do obejrzenia m.in. tabliczki gliniane, papirus, pergamin. Poznają także charakterystyczne elementy dawnych ksiąg, między innymi bogato zdobione inicjały. Korzystając z zasobów Oficyny (prasa drukarska, regały z czcionkami), poznają pracę dawnych drukarzy i zecerów. Na zakończenie zajęć uczestnicy własnoręcznie tłoczą druk okolicznościowy na zabytkowej prasie korektorskiej.

GRUPA DOCELOWA: młodzież szkolna

Wykład o dziejach książki, od tabliczki glinianej do audiobooka, wraz z omówieniem sposobów wykonywania książek. Uczestnicy mogli obejrzeć również fotografie i rekonstrukcje dawnych form książek. Na koniec każdy uczestnik wytłoczył odbitkę linorytu autorstwa Joanny Makuch-Folwarskiej na zabytkowej prasie introligatorskiej.

Lekcje muzealne

273 GRUPY

Drewniane, ołowiane literki zaczarowane PROWADZENIE: Barbara Rogalska, Andrzej Zaborowski GRUPA DOCELOWA: przedszkole (od lat 5), szkoła podstawowa (kl. I–II)

Uczestnicy dowiadują się, kim był Jan Gutenberg, co to jest wierszownik, kaszta, jak zbudowana jest czcionka, kim był zecer i na czym polegała jego praca. Następnie dostają drewniane czcionki, tzw. drewniaki, z których układają wcześniej przygotowane wyrazy. Zajęcia kończą się własnoręcznym wytłoczeniem druku okolicznościowego na zabytkowej prasie korektorskiej.

5 056 uczestników

Artystyczne techniki graficzne. Ilustracja dla dzieci PROWADZENIE: Maria Biegańska, Joanna Makuch-Folwarska,

Andrzej Zaborowski

Jak powstaje książka

GRUPA DOCELOWA: szkoła podstawowa (kl. III–IV)

PROWADZENIE: Barbara Rogalska, Andrzej Zaborowski GRUPA DOCELOWA: szkoła podstawowa (kl. III-IV)

Zajęcia warsztatowe poprzedzone wykładem o historii i rodzajach technik graficznych. Uczestnicy zapoznają się z wybranymi książkami z klasyki literatury dziecięcej, ilustrowanymi przez wybitnych grafików. Ilustracje są omawiane pod

Uczestnicy zapoznają się z historią materiałów piśmiennych, druku i książki. Dostają do ręki pierwsze materiały pisarskie – model tabliczki glinianej i woskowej, dowiadują się, jak powstawał

108

Muzeum Drukarstwa

Legendy warszawskie dłutkiem opowiedziane

i wyglądał zwój papirusowy, z czego wykonywano pergamin. Prowadzący przedstawia postać Jana Gutenberga – twórcy ruchomej, metalowej czcionki i omawia jej budowę. Następnie uczestnicy własnoręcznie tłoczą na zabytkowej prasie korektorskiej druk okolicznościowy złożony z takich czcionek.

PROWADZENIE: Barbara Rogalska, Maria Biegańska, Joanna Makuch-Folwarska,

Andrzej Zaborowski GRUPA DOCELOWA: przedszkole, szkoła podstawowa (kl. I–II)

Podczas lekcji uczniowie wysłuchują jednej z warszawskich legend. Następnie współuczestniczą w pracy artysty grafika, który wykonuje linoryt ilustrujący opowiadaną legendę. W czasie zajęć uczestnicy dowiadują się między innymi, na czym polega technika druku wypukłego. Na pamiątkę każdy otrzymuje samodzielnie wytłoczoną odbitkę linorytu.

Ksiąg wiązanie Zajęcia przeprowadzane także w ramach Zimy w Mieście 2016 (ZOB. WIĘCEJ, S. 142) PROWADZENIE: Barbara Rogalska, Maria Biegańska, Joanna Makuch-Folwarska GRUPA DOCELOWA: szkoła podstawowa

W ramach zajęć uczestnicy szyją własną książeczkę pod kierunkiem prowadzącego. Przedstawiany jest rozwój postaci książki i zmienności materiału pisarskiego, z jakiego była ona wykonywana: od sumeryjskiej tabliczki glinianej pokrytej pismem klinowym, poprzez papirusowy zwój zapisany egipskimi hieroglifami, po zwój pergaminowy; powstanie postaci kodeksu ze starorzymskich tabliczek woskowych do notatek; proces formowania książki w postaci kodeksu – praca introligatora, formowanie składek, zszywanie bloku książki, wyjaśnienie do czego służy kapitałka, sporządzanie wyklejek i łączenie ich z blokiem książki, tworzenie okładzin oprawy, zdobienie okładzin (tłoczenia ślepe, barwione i złocone), łączenie okładzin z wyklejkami i blokiem książki.

Współpraca z instytucjami zewnętrznymi ARCHIWUM POLSKIEJ AKADEMII NAUK BIBLIOTEKA PUBLICZNA DZIELNICY BIELANY CENTRUM NAUKI KOPERNIK FESTIWAL NAUKI FESTIWAL OTWARTA ZĄBKOWSKA FUNDACJA HISTORIA I KULTURA FUNDACJA KULTURA BEZ BARIER

Ksiąg zdobienie Zajęcia przeprowadzane także w ramach Lata w Mieście 2016

INSTYTUT INFORMACJI NAUKOWEJ I STUDIÓW BIBLIOLOGICZNYCH

(ZOB. WIĘCEJ, S. 142)

MINISTERSTWO KULTURY I DZIEDZICTWA NARODOWEGO

PROWADZENIE: Barbara Rogalska, Joanna Makuch-Folwarska,

Maria Biegańska, Michał T. Horoszewicz

NARODOWY INSTYTUT DZIEDZICTWA

GRUPA DOCELOWA: przedszkole (od lat 5), szkoła podstawowa (kl. IV–VI),

PAŃSTWOWA WYŻSZA SZKOŁA ZAWODOWA IM. STANISŁAWA PIGONIA W KROŚNIE

gimnazja, licea

Zajęcia poświęcone książce rękopiśmiennej w średniowiecznej Europie. Obok informacji o tym, gdzie i w jaki sposób przepisywali księgi kopiści, uczestnicy dowiadują się, na czym polegało zdobienie przepisanych ksiąg, czyli ich iluminowanie za pomocą wielobarwnych inicjałów, bordiur, miniatur oraz różnego rodzaju ozdobników. Zajęcia rozpoczynają się od wykładu połączonego z prezentacją multimedialną ukazującą piękno zdobnictwa książkowego w średniowieczu, charakter pracy kopisty, rubrykatora i iluminatora. Uczestnicy otrzymają do obejrzenia faksymile kart rękopisów oraz szablony współczesnych krojów liter. Poziom wykładu i prezentacji uzależniony jest od wieku uczestników. Wykład, prezentacja oraz otrzymane do przejrzenia materiały mają być w zamierzeniu inspiracją do zaprojektowania i narysowania lub namalowania: dla młodszych grup wiekowych – inicjału, dla starszych – inicjału i bordiury na otrzymanym poddruku.

POLSKIE TOWARZYSTWO WYDAWCÓW KSIĄŻEK SEKCJA POLIGRAFÓW STOWARZYSZENIA TECHNIKÓW I INŻYNIERÓW MECHANIKÓW POLSKICH STOWARZYSZENIE MUZEALNIKÓW POLSKICH ODDZIAŁ MAZOWIECKI STOWARZYSZENIE PRASKA FERAJNA TOWARZYSTWO BIBLIOFILÓW POLSKICH W WARSZAWIE TOWARZYSTWO OPIEKI NAD ZABYTKAMI URZĄD DZIELNICY PRAGA-PÓŁNOC URZĄD MARSZAŁKOWSKI WOJEWÓDZTWA MAZOWIECKIEGO WARSZAWSKI TYDZIEŃ KULTURY BEZ BARIER MAGAZYN „WYDAWCA” WYDAWNICTWO ELEW WYDZIAŁ FUNDUSZY EUROPEJSKICH URZĘDU DZIELNICY PRAGA-PÓŁNOC WYDZIAŁ KULTURY URZĘDU DZIELNICY PRAGA-PÓŁNOC

109

Popularyzacja wiedzy o Warszawie

Muzeum Ordynariatu Polowego ul. Długa 13/15, 00-238 Warszawa

W 2016 roku Muzeum realizowało zadania zgodnie z przyjętą misją, tym razem włączając się w obchody 1050. rocznicy chrztu Polski. Z tym wydarzeniem wiąże się tradycja obecności kapłanów na polach bitewnych – to wówczas nałożono obowiązek ich uczestnictwa w wyprawach wojennych. Pierwsze wzmianki o kapelanach w siłach zbrojnych państwa polskiego pojawiły się już w kronice Galla Anonima, z przekazów Jana Długosza wynika zaś, że władcy powoływali osoby duchowne do pełnienia posługi duszpasterskiej na polu walki. Z upływem czasu udział duchowieństwa w działaniach wojennych przyjął formę zinstytucjonalizowaną. Pierwszym krokiem było ustanowienie przez sejm warszawski w 1690 roku 36 etatów kapelanów (po jednym dla wyznania prawosławnego i muzułmańskiego). Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości w 1918 roku ich pracę organizowało biskupstwo polowe – Ordynariat Polowy Wojska Polskiego. Struktura duszpasterstwa wojskowego obejmowała 5 wyznań (katolickie, ewangelickie, prawosławne, judaistyczne i muzułmańskie). Po II wojnie światowej, po zerwaniu konkordatu miejsce Ordynariatu Polowego zajął Generalny Dziekanat. Dopiero po przemianach politycznych w Polsce, w 1991 roku odnowiono Ordynariat Polowy. Obecna służba duszpasterska w polskich siłach zbrojnych obejmuje wyznanie katolickie, prawosławne i ewangelickie. Ekspozycja stała Muzeum prezentuje historię i tradycje duszpasterstwa wojskowego, uwzględniając potrzeby wyznaniowe ogółu żołnierzy. W ramach obchodów chrztu Polski Muzeum współorganizowało przedpremierowy pokaz filmu Krzyż i Korona, a także wzięło udział w działaniach edukacyjnych o tematyce związanej zarówno z jubileuszem, jak i historią oraz tradycją duchowieństwa wojskowego. Ponadto Muzeum uczestniczyło w obchodach Światowych Dni Młodzieży, dzięki udostępnieniu ekspozycji, oraz w „Dziele Nowego Tysiąclecia” w ramach obozu przygotowującego materiały do zbiórek XV dnia Papieskiego „Jan Paweł II – Patron Rodziny”. dr Jacek Macyszyn

dr Jacek Macyszyn, fot. MW

ZWIEDZAJĄCY

14 592

W GRUPACH ZORGANIZOWANYCH

3751 W TYM

1795 młodzież szkolna

KIEROWNIK MUZEUM ORDYNARIATU POLOWEGO

110

Muzeum Ordynariatu Polowego

Wystawy

Koncert z okazji jubileuszu 25-lecia społecznej Fundacji Pamięci Narodu Polskiego 1 MARCA MIEJSCE: Katedra Polowa Wojska Polskiego, ul. Długa 13/15

Historia duszpasterstwa wojskowego

ORGANIZATORZY: Muzeum Ordynariatu Polowego we współpracy z Fundacją

Pamięć Narodu Polskiego i Katedrą Polową WP

4 LIPCA – 28 SIERPNIA

WYKONANIE: Chór Polonia im. Ignacego Jana Paderewskiego

MIEJSCE: Muzeum Ordynariatu Polowego; kościół garnizonowy w Dziwnowie

Obchodem jubileuszowym towarzyszyły wystąpienia współorganizatorów wydarzenia na temat roli realizowanych zadań związanych z upowszechnianiem najważniejszych wydarzeń w życiu narodu polskiego. W części artystycznej chór Polonia zaprezentował repertuar utworów o charakterze narodowo-patriotycznym.

ORGANIZATOR: Muzeum Ordynariatu Polowego we współpracy

z Ordynariatem Polowym WP KURATOR: Jacek Macyszyn

Na wystawie planszowej zaprezentowano historię duszpasterstwa wojskowego w Polsce do czasu powstania Ordynariatu Polowego w odrodzonej Polsce i jego reaktywowania w 1991 roku. Przedstawiono także historię Katedry Polowej Wojska Polskiego i zakonu pijarów sprowadzonych do Polski przez króla Władysława IV za zgodą papieża Urbana VIII.

Projekcja filmu dokumentalnego Światem rządzi Bóg 16 MARCA MIEJSCE: Centrum Konferencyjno-Wystawiennicze Katedry Polowej WP ORGANIZATORZY: Muzeum Ordynariatu Polowego we współpracy

Polskie misje wojskowe

z Andrzejem Brzozą, dyrektorem artystycznym Międzynarodowego Festiwalu

4 LIPCA – 28 SIERPNIA

Pokaz filmu w reżyserii Krzysztofa Dadeja nagrodzonego na VI Międzynarodowym Festiwalu Filmów Historycznych i Wojskowych.

Filmów Historycznych i Wojskowych

MIEJSCE: Muzeum Ordynariatu Polowego; kościół garnizonowy w Dziwnowie ORGANIZATOR: Muzeum Ordynariatu Polowego we współpracy

z Ordynariatem Polowym WP i Caritas Ordynariatu Polowego

Przedpremierowy pokaz filmu dokumentalnego Krzyż i korona

KURATOR: Jacek Macyszyn

Na wystawie planszowej został pokazany udział polskich żołnierzy oraz kapelanów wojskowych w misjach pokojowych, stabilizacyjnych i humanitarnych. Zaprezentowano także ogromny wkład Caritas Ordynariatu Polowego w niesienie pomocy poszkodowanym w rejonach działania polskich kontyngentów wojskowych.

12 KWIETNIA MIEJSCE: Centrum Konferencyjno-Wystawiennicze Katedry Polowej WP ORGANIZATORZY: Muzeum Ordynariatu Polowego we współpracy

z Fundacją Ars Creatori, TVP1, TVP Historia, Katedrą Polową WP

Pokaz filmu w reżyserii Zdzisława Cozaca zrealizowanego w związku z 1050. rocznicą chrztu Polski.

Wydarzenia

Pokaz filmu Pójdź ze mną, testament św. Jana Pawła II 18 MAJA

WYDARZENIA

MIEJSCE: Centrum Konferencyjno-Wystawiennicze Katedry Polowej WP ORGANIZATORZY: Muzeum Ordynariatu Polowego we współpracy

z klubem kobiet „Do kwadratu”

seanse filmowe

koncerty

wykłady

Pokaz filmu w reżyserii Wandy Różyckiej-Zborowskiej, prezentacja w ramach spotkania klubu kobiet „Do kwadratu”.

Otwarcie Międzynarodowego Festiwalu Filmów Historycznych i Wojskowych

sesje międzynarodowe

24 PAŹDZIERNIKA MIEJSCE: Centrum Konferencyjno-Wystawiennicze Katedry Polowej WP ORGANIZATORZY: Muzeum Ordynariatu Polowego we współpracy

z Fundacją Ars Creatori, TVP1, TVP Historia, Katedrą Polową WP

1010

Uroczystej gali i rozdaniu nagród towarzyszyła projekcja nagrodzonego filmu Krzyż i korona w reżyserii Zdzisława Cozaca.

uczestników

111

Popularyzacja wiedzy o Warszawie

Współpraca z instytucjami zewnętrznymi

Koncert z okazji Święta Niepodległości 24 LISTOPADA

AKADEMIA HUMANISTYCZNA W PUŁTUSKU

MIEJSCE: Katedra Polowa Wojska Polskiego, ul. Długa 13/15 ORGANIZATORZY: Muzeum Ordynariatu Polowego we współpracy z Zarządem

ARCHIWUM AKT NOWYCH

PZER i I Warszawa-Śródmieście i Katedrą Polową WP WYKONANIE: Chór seniora PZER i I Warszawa-Śródmieście

ARCHIWUM MUZEUM PROWINCJI KRAKOWSKIEJ KAPUCYNÓW

Występ chóru poprzedzała prelekcja o roli duszpasterstwa wojskowego w odbudowie polskiej państwowości. W repertuarze znalazły się utwory o tematyce narodowej związanej z obchodami rocznicowymi.

ARCHIWUM OJCÓW DOMINIKANÓW W KRAKOWIE ARCHIWUM PROWINCJI WIELKOPOLSKO-MAZOWIECKIEJ CENTRALNE ARCHIWUM WOJSKOWE GALERIA PORCZYŃSKICH

Wykłady

FUNDACJA ARS CREATORI

Historia polskiego duszpasterstwa wojskowego

MUZEUM ARMII KRAJOWEJ W KRAKOWIE

17 LUTEGO

MUZEUM WOJSKA POLSKIEGO

MIEJSCE: Centrum Konferencyjno-Wystawiennicze Katedry Polowej WP PROWADZENIE: Jacek Macyszyn

MUZEUM NIEPODLEGŁOŚCI

Wykład dla członków Polskiego Związku Emerytów, Rencistów i Inwalidów Warszawa-Śródmieście.

MUZEUM TOWARZYSTWA JEZUSOWEGO PROWINCJI POLSKI POŁUDNIOWEJ MUZEUM HISTORII POLSKIEGO RUCHU LUDOWEGO

Kapelani żołnierzy niezłomnych – Władysław Gurgacz

MUZEUM POWSTANIA WARSZAWSKIEGO

1 MARCA MIEJSCE: Centrum Konferencyjno-Wystawiennicze Katedry Polowej WP

PAŃSTWOWE MUZEUM ARCHEOLOGICZNE

PROWADZENIE: Jacek Macyszyn

POLITECHNIKA WARSZAWSKA

Wykład dla członków społecznej Fundacji Pamięci Narodu Polskiego.

POLSKI ZWIĄZEK EMERYTÓW, RENCISTÓW I INWALIDÓW WARSZAWA-ŚRÓDMIEŚCIE

Struktura organizacyjna duszpasterstwa wojskowego

UNIWERSYTET KARDYNAŁA STEFANA WYSZYŃSKIEGO

19 MAJA

WOJSKOWA AKADEMIA TECHNICZNA

MIEJSCE: Centrum Konferencyjno-Wystawiennicze Katedry Polowej WP PROWADZENIE: Jacek Macyszyn

Wykład dla Klubu Generałów. Duszpasterstwo wojskowe w misjach pokojowych, stabilizacyjnych i humanitarnych 3 PAŹDZIERNIKA MIEJSCE: Muzeum Ordynariatu Polowego PROWADZENIE: Jacek Macyszyn

Prelekcja dla oficerów Służby Wywiadu Wojskowego.

112

Muzeum – Miejsce Pamięci Palmiry

Muzeum – Miejsce Pamięci Palmiry Palmiry, 05-152 Czosnów

W 2016 roku w Muzeum, dzięki wsparciu finansowemu Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego (program Dziedzictwo kulturowe – Miejsca Pamięci Narodowej), kontynuowano zmiany rozpoczęte w roku ubiegłym. W ramach wieloaspektowego projektu dotyczącego rozwoju placówki uporządkowano przede wszystkim przestrzeń otaczającą budynek. Piaszczystą skarpę, znajdującą się przy drodze prowadzącej z parkingu do wejścia na ekspozycję, otoczono drewnianą palisadą. Dodatkowo wzniesienie przykryto siatką, uniemożliwiając w ten sposób osuwanie się piachu, który utrudniał zarówno dojście do budynku, jak i parkowanie samochodów. We wnętrzu budynku, w przestrzeni wystawienniczej, odnotować należy wprowadzenie nowego projektora z prezentacją multimedialną. Równie ważne, tym razem dla podniesienia jakości zwiedzania wystawy, było zainstalowanie pięciu nowych głośników ultrakierunkowych. Ten sposób prezentacji przekazu historycznego (List Pamięci), ze względu na aneksowość całej przestrzeni ekspozycyjnej, nie zakłóca odbioru informacji innym zwiedzającym. Częścią opisanego projektu był także wieczór wspomnieniowo-poetycki Niech nie zgaśnie pamięć (14 GRUDNIA) upamiętniający ofiary egzekucji w Palmirach, który cieszył się sporym zainteresowaniem. Oprócz przedstawicieli rodzin ofiar licznie zgromadzili się na nim uczniowie oraz mieszkańcy okolicznych miejscowości. Pracownicy Muzeum kontynuowali realizację dwóch programów badawczych Lista Pamięci oraz Zachować Pamięć. Archiwum Historii Mówionej. Nawiązaliśmy kontakt z 12 kolejnymi rodzinami ofiar. Dzięki temu pozyskaliśmy tak cenne dla dalszych badań, nieznane do tej pory informacje o ofiarach i samej zbrodni, a zbiory Muzeum powiększyły się o nowe ważne pamiątki. Na przykład rodzina Janiny Skalskiej przekazała zawartość torebki swojej krewnej, którą otrzymała podczas prac ekshumacyjnych w 1945 roku, m.in: puderniczkę ze śladami krwi, kalendarzyk z 1939 roku czy rozkład jazdy kolejki podmiejskiej do Piaseczna. W 2016 roku w Palmirach odbyło się kilkadziesiąt uroczystości, imprez i spotkań, których Muzeum było organizatorem lub współorganizatorem. Na wyróżnienie zasługują: spotkanie z młodzieżą w ramach Światowych Dni Młodzieży (ponad 1000 młodych ludzi ze wszystkich kontynentów; 22 LIPCA), jesienny 56. Centralny Ogólnopolski Zlot Młodzieży PTTK Palmiry 2016 (22 PAŹDZIERNIKA) oraz doroczne uroczystości patriotyczno-religijne (14 WRZEŚNIA), podczas których ważnym akcentem były okolicznościowe listy od Prezydenta RP Andrzeja Dudy, premier Beaty Szydło i Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego Piotra Glińskiego. Joanna Maldis

KIEROWNICZKA MUZEUM – MIEJSCA PAMIĘCI PALMIRY

113

Joanna Maldis, fot. MW

SPOTKANIA

14 1660 uczestników

W TYM

1040 w ramach Światowych Dni Młodzieży

WARSZTATY I SEMINARIA

UROCZYSTOŚCI

RAJDY I BIEGI ROCZNICOWE

5100

630

uczestników

Popularyzacja wiedzy o Warszawie

Wydarzenia

Dni Otwarte Funduszy Europejskich

Noc Muzeów

Bartłomiej Grudnik

14 MAJA KOORDYNACJA: Joanna Maldis, Dominika Jarzyńska-Pokojska,

Gościom Muzeum, oprócz oprowadzania po ekspozycji, zaprezentowano zestawy filmów dokumentalnych.

14 MAJA (ZOB. WIĘCEJ, S. 168–170) 12.00–20.00

Spotkanie z grupą seniorów Pożarnictwa Powiatowej Komendy PSP w Legionowie

Zwiedzanie wystawy stałej wzbogaconej o nowe eksponaty. Pokazy filmów dokumentalnych

19 MAJA

12.00, 15.00, 18.00

KOORDYNACJA: Dominika Jarzyńska-Pokojska

Akcja AB, reż. Hanna Etemadi (2014); Rzeczpospolita Kampinoska 1944, reż. Maciej Piwowarczyk (2010); film archiwalny ze zwycięskim biegiem Janusza Kusocińskiego (1932).

Po zwiedzeniu ekspozycji z przewodnikiem uczestnicy spotkania wzięli udział w pokazie filmów dokumentalnych. Spotkanie z grupą podopiecznych Warszawskiego Ośrodka Wsparcia dla Seniorów nr 1 (Dzielnica Bielany m.st. Warszawy)

Spotkania

21 MAJA

Spotkanie z przedstawicielami IPN oraz grupą naukowców z Polsko-Ukraińskiego Forum Historyków

KOORDYNACJA: Dominika Jarzyńska-Pokojska

Po zwiedzeniu ekspozycji z przewodnikiem uczestnicy spotkania wzięli udział w pokazie filmów dokumentalnych.

15 MARCA KOORDYNACJA: Joanna Maldis, Bartłomiej Grudnik

Spotkanie dotyczące polityki historycznej w miejscach pamięci. Uczestniczyło w nim kilkunastu naukowców, m.in.: prof. Grzegorz Mazur, prof. Grzegorz Motyka, prof. Leonid Zaszkilniak, prof. Bohdan Hudź. Grupie przewodniczył dr Andrzej Zawistowski, dyrektor Biura Edukacji Publicznej IPN.

Spotkanie w ramach Światowych Dni Młodzieży 22 LIPCA KOORDYNACJA: Joanna Maldis, Dominika Jarzyńska-Pokojska,

Bartłomiej Grudnik

Po krótkim wprowadzeniu o historii miejsca i głównych założeniach muzealnej ekspozycji (przeprowadzone przez pracowników Muzeum) młodzież zwiedziła ekspozycję i oddała hołd ofiarom egzekucji.

Spotkanie z młodzieżą z Litwy z Zakładu dla Niewidomych i Niedosłyszących (Wilno) 6 KWIETNIA KOORDYNACJA: Dominika Jarzyńska-Pokojska ORGANIZATORZY: Muzeum – Miejsce Pamięci Palmiry, Zakład dla Niewido-

mych w Laskach

Na spotkaniu zaprezentowano główne założenia ekspozycji, a następnie przeprowadzono dyskusję na temat wydarzeń na terenie Puszczy Kampinoskiej w czasie II wojny światowej. Spotkanie ze słuchaczami Uniwersytetu III Wieku (Konin) 10 KWIETNIA KOORDYNACJA: Dominika Jarzyńska-Pokojska

Po zwiedzeniu ekspozycji z przewodnikiem uczestnikom spotkania zaprezentowano filmy dokumentalne. Spotkanie z przedstawicielami Stowarzyszenia Krwiodawców Polskich „Dar Serca”

Światowe Dni Młodzieży w Muzeum – Miejscu Pamięci Palmiry, fot. Bartłomiej Grudnik

23 KWIETNIA KOORDYNACJA: Dominika Jarzyńska-Pokojska

Spotkanie zorganizowane dla upamiętnienia egzekucji 23 kwietnia 1940 roku. Po złożeniu kwiatów i zapaleniu zniczy na grobach pomordowanych uczestnicy wydarzenia zwiedzili ekspozycję i wzięli udział w spotkaniu z pracownikiem Muzeum.

114

Muzeum – Miejsce Pamięci Palmiry

Spotkanie z młodzieżą polską z Kresów Wschodnich

Warsztaty były kontynuacją rozpoczętego w 2014 roku cyklu poświęconego zagadnieniom etyki w rozmaitych aspektach odtwórstwa historycznego. Uczestnikami spotkania byli liderzy grup rekonstrukcyjnych.

28 LIPCA KOORDYNACJA: Dominika Jarzyńska-Pokojska

Po zwiedzeniu ekspozycji i pokazie filmów dokumentalnych odbyła się dyskusja na temat wydarzeń II wojny światowej, które miały miejsce w Puszczy Kampinoskiej.

Seminarium dla nauczycieli historii Warszawski Pierścień Śmierci

Spotkania z młodzieżą niemiecką i ukraińską

27 KWIETNIA

22 WRZEŚNIA, 5 PAŹDZIERNIKA

KOORDYNACJA: Bartłomiej Grudnik

ORGANIZATORZY: Muzeum – Miejsce Pamięci Palmiry, IPN

Spotkania odbyły się w ramach międzynarodowego projektu przybliżającego uczniom wydarzenia II wojny światowej na ziemiach polskich.

W trakcie spotkania omawiane były sposoby prezentacji tematyki martyrologicznej w muzeach i w szkołach.

Warsztaty dla dzieci dotyczące wydarzeń II wojny światowej na terenie Puszczy Kampinoskiej

Spotkanie z wolontariuszami z Muzeum Powstania Warszawskiego 24 WRZEŚNIA

16 LISTOPADA

KOORDYNACJA: Bartłomiej Grudnik

KOORDYNACJA: Dominika Jarzyńska-Pokojska

Uczestników spotkania oprowadzono po ekspozycji oraz wymieniono się uwagami na temat prezentacji martyrologii w muzeach.

W zajęciach wzięli udział uczniowie szkół podstawowych z Nadarzyna i Radzymina.

Spotkanie z grupą francuskich studentów (Ardeny)

Uroczystości

3 PAŹDZIERNIKA KOORDYNACJA: Bartłomiej Grudnik ORGANIZATORZY: Muzeum – Miejsce Pamięci Palmiry, Dyrekcja KPN

W trakcie spotkania, po zapoznaniu się z ekspozycją, przybliżono młodzieży wybrane wątki z historii Polski XX wieku.

Upamiętnienie 76. rocznicy egzekucji mieszkańców Legionowa i okolicznych miejscowości

Wieczór wspomnieniowo-poetycki Niech nie zgaśnie pamięć

26 LUTEGO

14 GRUDNIA

KOORDYNACJA: Joanna Maldis, Dominika Jarzyńska-Pokojska, Bartłomiej

KOORDYNACJA: Joanna Maldis, Dominika Jarzyńska-Pokojska,

Grudnik

Bartłomiej Grudnik

Doroczne uroczystości w Palmirach, w których biorą udział rodziny ofiar, przedstawicieli lokalnych władz, szkół oraz mieszkańców okolicznych miejscowości.

ORGANIZATORZY: Muzeum – Miejsce Pamięci Palmiry,

Muzeum Więzienia Pawiak

Kolejne z edycji rozpoczętych w 2011 roku spotkań upamiętniających ofiary egzekucji w Palmirach i Puszczy Kampinoskiej. Zaproszeni artyści scen warszawskich zaprezentowali grypsy więźniów, fragmenty wspomnień z Pawiaka oraz utwory poetyckie autorstwa osób rozstrzelanych w Palmirach.

Upamiętnienie Agnieszki Dowbor-Muśnickiej i pozostałych ofiar egzekucji 21 czerwca 1940 roku 22 CZERWCA KOORDYNACJA: Joanna Maldis, Dominika Jarzyńska-Pokojska,

Bartłomiej Grudnik

Warsztaty i seminaria

ORGANIZATORZY: Muzeum – Miejsce Pamięci Palmiry, Towarzystwo Pamięci

gen. Józefa Dowbor-Muśnickiego (Lusowo, Wielkopolska), Mazowiecki Urząd Wojewódzki w Warszawie

Warsztaty Etyka w rekonstrukcji cywilnej

W trakcie dorocznych uroczystości oddano hołd ofiarom czerwcowych, największych egzekucji w Palmirach, następnie zwiedzono ekspozycję.

25 CZERWCA KIEROWNICZKA PROJEKTU: Joanna Maldis WSPÓŁPRACA: Dominika Jarzyńska-Pokojska, Bartłomiej Grudnik WYKŁAD WPROWADZAJĄCY, OPIEKA MERYTORYCZNA:

dr Karolina Kochańczyk-Bonińska, UKSW

115

Popularyzacja wiedzy o Warszawie

Rocznicowe uroczystości patriotyczno-religijne 14 WRZEŚNIA KOORDYNACJA: Joanna Maldis, Dominika Jarzyńska-Pokojska,

Bartłomiej Grudnik ORGANIZATORZY: Muzeum – Miejsce Pamięci Palmiry, Wojewoda

Mazowiecki, Dyrekcja KPN, IPN, WAT, Dowództwo Garnizonu Warszawa, lokalne samorządy i szkoły

Uroczystości upamiętniające wybuch II wojny światowej i ofiary egzekucji, organizowane od lat w połowie września. Mszę, której przewodniczył ks. kard. Kazimierz Nycz, zakończyły modlitwa ekumeniczna i Apel Pamięci. W uroczystościach uczestniczyli przedstawiciele najwyższych władz państwowych, urzędów i instytucji centralnych, samorządów, szkół oraz wojsko.

Uroczystość ślubowania pierwszych klas warszawskiego Liceum Sportowego przy grobie Janusza Kusocińskiego 26 WRZEŚNIA KOORDYNACJA: Joanna Maldis, Dominika Jarzyńska-Pokojska,

Bartłomiej Grudnik

Doroczne uroczystości zakończyło złożenie wieńców i zapalenie zniczy na grobie zamordowanego olimpijczyka.

56. Centralny Ogólnopolski Zlot Młodzieży Polskiego Towarzystwa Turystyczno-Krajoznawczego Palmiry 2016 22 PAŹDZIERNIKA KOORDYNACJA: Joanna Maldis, Dominika Jarzyńska-Pokojska,

Bartłomiej Grudnik ORGANIZATORZY: Muzeum – Miejsce Pamięci Palmiry, Dyrekcja KPN, PTTK,

ZHP, Wojsko Polskie, samorządy lokalne

Edycja Zlotu w 2016 roku poświęcona była rocznicy walk o Warszawę podczas potopu szwedzkiego. Patronat honorowy sprawowali m.in. ministrowie edukacji narodowej oraz sportu i turystyki, szef Biura Bezpieczeństwa Narodowego. Kilkudniowy zlot zakończył się w Palmirach, gdzie po Apelu Poległych, złożeniu wieńców i zapaleniu zniczy na cmentarzu młodzież zwiedziła ekspozycję i przekazała Muzeum urnę z ziemią z miejsca upamiętniającego bitwę pod Warką w 1656 roku. W wydarzeniu wzięło udział ok. 4000 młodych ludzi z całej Polski.

Zlot Młodzieży PTTK Palmiry 2016; oglądanie ekspozycji stałej Muzeum – Miejsca Pamięci Palmiry, fot. Bartłomiej Grudnik

116

Muzeum – Miejsce Pamięci Palmiry

Rajdy i biegi rocznicowe XVII Bielański Rajd Rowerowy do Puszczy Kampinoskiej 14 MAJA KOORDYNACJA: Joanna Maldis, Dominika Jarzyńska-Pokojska ORGANIZATORZY: Muzeum – Miejsce Pamięci Palmiry, Dzielnica Bielany

m.st. Warszawy, Towarzystwo Krzewienia Kultury Fizycznej „Chomiczówka”, AWF im. J. Piłsudskiego w Warszawie, Dyrekcja KPN

Rodzinny rajd rowerowy do puszczy połączony ze zwiedzaniem muzealnej ekspozycji i pokazem filmów dokumentalnych.

XVI Rajd Rowerowy im. Janusza Kusocińskiego

III Przełajowy Bieg Pamięci Janusza Kusocińskiego, fot. Bartłomiej Grudnik

29 MAJA

Współpraca z instytucjami zewnętrznymi

KOORDYNACJA: Bartłomiej Grudnik ORGANIZATORZY: Muzeum – Miejsce Pamięci Palmiry, Stowarzyszenie

AKADEMIA WYCHOWANIA FIZYCZNEGO IM. JÓZEFA PIŁSUDSKIEGO W WARSZAWIE

Powiatu Warszawskiego Zachodniego

Rajd po Puszczy Kampinoskiej, zakończony złożeniem wieńców i zapaleniem zniczy na cmentarzu w Palmirach.

DOWÓDZTWO GARNIZONU WARSZAWA INSTYTUT PAMIĘCI NARODOWEJ (BIURO EDUKACJI PUBLICZNEJ; SAMODZIELNA SEKCJA KONTAKTÓW MIĘDZYNARODOWYCH)

Rajd rowerowy Odjazdowy bibliotekarz

KAMPINOSKI PARK NARODOWY 11 CZERWCA

LOKALNE WŁADZE SAMORZĄDOWE, SZKOŁY, BIBLIOTEKI I STOWARZYSZENIA – M.IN. LEGIONOWO, CZOSNÓW, NOWY DWÓR MAZOWIECKI

KOORDYNACJA: Joanna Maldis, Dominika Jarzyńska-Pokojska ORGANIZATORZY: Muzeum – Miejsce Pamięci Palmiry, Miejska i Powiatowa

Biblioteka Publiczna z Nowego Dworu Mazowieckiego, Dyrekcja KPN

MUZEUM SPORTU I TURYSTYKI

Rajd rowerowy na terenie Puszczy Kampinoskiej, po oznakowanych szlakach turystycznych i drogach publicznych, połączony ze zwiedzaniem muzealnej ekspozycji.

MUZEUM STUTTHOF W SZTUTOWIE MUZEUM WIĘZIENIA PAWIAK POLSKIE TOWARZYSTWO TURYSTYCZNO-KRAJOZNAWCZE

Bieg pamięci Janusza Kusocińskiego

ZAKŁAD DLA NIEWIDOMYCH W LASKACH 21 CZERWCA KOORDYNACJA: Joanna Maldis, Dominika Jarzyńska-Pokojska ORGANIZATORZY: Muzeum – Miejsce Pamięci Palmiry, Fundacja Centrum

Edukacji Olimpijskiej, Czosnów Sport Team, Dyrekcja KPN

Bieg zorganizowany dla upamiętnienia ofiar czerwcowych egzekucji 1940 roku.

III Przełajowy Bieg Pamięci Janusza Kusocińskiego 29 CZERWCA KOORDYNACJA: Joanna Maldis, Bartłomiej Grudnik ORGANIZATORZY: Muzeum – Miejsce Pamięci Palmiry, Dowództwo Garnizo-

nu Warszawa, Dyrekcja KPN

W rocznicowym wydarzeniu zorganizowanym dla uczczenia pamięci ofiar największych egzekucji w Palmirach (20–21 czerwca 1940) uczestniczyli żołnierze Garnizonu Warszawa z dowódcą, gen. brygady Robertem Głąbem.

117

Popularyzacja wiedzy o Warszawie

Muzeum Warszawskiej Pragi ul. Targowa 50/52, 03-733 Warszawa

Rok 2016 to pierwszy pełny rok działalności Muzeum Warszawskiej Pragi z wystawą stałą. Na zwiedzających czekała przestrzeń wypełniona praskimi eksponatami i wspomnieniami, opatrzona informacjami historycznymi. Dopełnieniem tej podstawowej oferty praskiego oddziału Muzeum były wystawy czasowe. Pełna pamiątek ekspozycja Prawobrzeżni. Biografie niecodzienne (23 LUTEGO – 15 MAJA, ZOB. WIĘCEJ, S. 174–175) wprowadzała nas w świat niezwykłych ludzi – mieszkańców tej części Warszawy. Poezja, która stara się uchwycić zachodzące w najbliższym świecie przemiany, była motywem przewodnim wystawy Znikające krajobrazy. „Opowieść przestrzenna Mirona Białoszewskiego” (15 CZERWCA – 30 PAŹDZIERNIKA, ZOB. WIĘCEJ, S. 176–177). Rok zakończyliśmy ekspozycją Stalowa ulica (23 LISTOPADA – 26 MARCA 2017, ZOB. WIĘCEJ, S. 179) prezentującą współczesne fotografie dokumentujące jedną z najpiękniejszych praskich ulic i życie jej mieszkańców. Innym ważnym elementem działań Muzeum Warszawskiej Pragi były wykłady historyczne, spotkania przybliżające historię „prawobrzeżnych”, koncerty i lekcje muzealne. Na szczególną uwagę zasługuje cykl warsztatów dla rodziców z dziećmi, Mała Akademia Praska (ZOB. WIĘCEJ S. 132–134). Istotnym hasłem, pod którym minął rok 2016 w Muzeum, była rewitalizacja Pragi. Muzeum, co szczególnie nas cieszy, stało się nieformalną przestrzenią licznych i ważnych dyskusji o zmianach zachodzących w tej części Warszawy – zabierali w nich głos mieszkańcy, urzędnicy, społecznicy i specjaliści. Należy także podkreślić zaangażowanie oddziału w kwestie dziedzictwa niematerialnego – projekty i programy związane z lokalnym rzemiosłem. Adam Lisiecki

P.O. KIEROWNIKA MUZEUM WARSZAWSKIEJ PRAGI

118

Adam Lisiecki, fot. MW

Muzeum Warszawskiej Pragi

Spotkania

Międzypokoleniowe spotkanie: Rękawicznicy 4 LUTEGO MIEJSCE: Muzeum Warszawskiej Pragi

Cykle spotkań Praskie czwartki

PROWADZENIE: Agata Napiórska, redaktorka naczelna magazynu

„Zwykłe Życie” STYCZEŃ–GRUDZIEŃ

Dwa spojrzenia na wytwarzanie podobnych produktów. Swoimi doświadczeniami podzielili się Jan Koziarski, właściciel zakładu rękawiczniczego z tradycjami przy ul. Ogrodowej w Warszawie, oraz Marzena Rusiłowicz, założycielka poznańskiej firmy Lawina, wykonującej rękawiczki ręcznie dziergane na drutach.

ORGANIZATOR: Muzeum Warszawskiej Pragi IDENTYFIKACJA WIZUALNA: Joanna Bębenek

WYKONANE NA PRAWYM BRZEGU. RZEMIEŚLNICY KURATORKA: Katarzyna Chudyńska-Szuchnik

Wykonane na prawym brzegu. Rzemieślnicy. W Pracowni Rękawiczek

Cykl spotkań z prawobrzeżnymi rzemieślnikami, którzy opowiadają o tradycji i historii swoich zakładów oraz technicznych niuansach swojej pracy. W ramach cyklu odbyły się pokazy i warsztaty wprowadzające w tajniki technik rękodzielniczych, a także wydarzenie Festiwal Rzemieślników (ZOB. WIĘCEJ,

6 LUTEGO WIZYTA W PRACOWNI MIEJSCE: Pracownia Rękawiczek, ul. Ogrodowa 13/29 PROWADZENIE: Jan Koziarski, mistrz w rzemiośle rękawiczniczym

S. 128–129).

Pracownia z prawie stuletnią historią jest ostoją tradycji tego zawodu w najlepszym wydaniu. Jej właściciel to prawdziwy pasjonat z chęcią dzielący się swoją wiedzą (także z historii rękawicznictwa) i umiejętnościami; śledzi na bieżąco trendy i rozpoznaje historyczne mody. Naprawi każdy typ rękawic, nawet bokserskie czy narciarskie.

Międzypokoleniowe spotkanie: Rękawicznicy, fot. MW

Projektowanie oparte na rzemiośle 3 MARCA MIEJSCE: Muzeum Warszawskiej Pragi PROWADZENIE: Paweł Jasiewicz, Wydział Wzornictwa ASP w Warszawie,

oraz studenci: Jan Garstka, Szymon Węglowski, Jan Pfeifer

Pokaz i omówienie prototypów wykonanych w semestrze zimowym 2015/2016 w ramach zajęć w Eksperymentalnej Pracowni Drewna: buta ortopedycznego, „Praskiego parasola”, lampy nastrojowej. W spotkaniu udział wzięli rzemieślnicy-wykonawcy projektów.

Proj. Joanna Bębenek

WYKONANE NA PRAWYM BRZEGU. RZEMIEŚLNICY

431

SPOTKAŃ

uczestników

119

Popularyzacja wiedzy o Warszawie

Wykonane na prawym brzegu. Rzemieślnicy. W Pracowni Abażurów

Wykonane na prawym brzegu. Rzemieślnicy. W Pracowni Szczotek i Pędzli

5 MARCA

9 KWIETNIA

WIZYTA W PRACOWNI

MIEJSCE: Pracownia Abażurów, ul. Grochowska 243/245

MIEJSCE: Pracownia Szczotek i Pędzli, ul. Poznańska 26 (róg ul. Wspólnej)

PROWADZENIE: Małgorzata Świderska, od 30 lat zajmująca się szyciem

PROWADZENIE: Ryszard Baryliński, kontynuujący rodzinne tradycje

materiałowych abażurów

szczotkarskie

W czasie spotkania rzemieślniczka zaprezentowała poszczególne etapy wytwarzania abażuru, od projektu, przez owijanie stelażu, po nadanie mu ostatecznego kształtu na lampie. W pracowni można było zapoznać się z pełną gamą modeli, a także wykorzystywanymi materiałami i dodatkami.

W czasie spotkania uczestnicy dowiedzieli się, czym różni się powozówka od karkówki i wiedenka od talerzówki, poznali historię rodzinnej firmy działającej w tym samym miejscu od 64 lat i obejrzeli pokaz wytwarzania szczotki, polegającego m.in. na umiejętnym ręcznym przewlekaniu włosia.

Wykonane na prawym brzegu. Rzemieślnicy. W Pracowni Abażurów 12 MARCA WIZYTA W PRACOWNI MIEJSCE: Pracownia Abażurów, ul. Grochowska 243/245 PROWADZENIE: Małgorzata Świderska, od 30 lat zajmująca się szyciem

materiałowych abażurów

Kolejne spotkanie w pracowni abażurów, podczas którego rzemieślniczka zaprezentowała swoją pracę. Uczestnicy spotkania mieli możliwość zobaczenia, jak powstaje abażur od projektu do ostatecznego kształtu lampy.

W Pracowni Szczotek i Pędzli, fot. MW

Międzypokoleniowe spotkanie: Dmuchacze szkła 5 MAJA MIEJSCE: Muzeum Warszawskiej Pragi PROWADZENIE: Katarzyna Chudyńska-Szuchnik

Tradycyjny rzemieślnik i współczesny kontynuator z tej samej branży opowiedzieli o swojej pracy, pokazując narzędzia i gotowe wyroby. Tym razem w roli głównej wystąpił Wojciech Dzik, mistrz w zawodzie dmuchacza szkła laboratoryjnego, technicznego i artystycznego, który naukę zawodu rozpoczynał pod koniec lat 50., oraz Piotr Leszczyński, od 7 lat dmuchacz szkła laboratoryjnego, pracujący na Wydziale Chemii Uniwersytetu Gdańskiego.

W Pracowni Abażurów, fot. MW

Międzypokoleniowe spotkanie: Szczotkarze MIEJSCE: Muzeum Warszawskiej Pragi

Wykonane na prawym brzegu. Rzemieślnicy. W warsztacie produkcji neonów Hanak Reklamy Wizualne

PROWADZENIE: Agata Napiórska, redaktorka naczelna magazynu

6 MAJA

„Zwykłe Życie”

WIZYTA W PRACOWNI

7 KWIETNIA

MIEJSCE: Warsztat Hanak Reklamy Wizualne, ul. Rzeczna 6,

Szczotki do zębów, masażu na sucho i na mokro, do włosów, do sprzątania, ryżowe, z włosia naturalnego, miotły. Ile szczotek, tyle zastosowań. O szczotkach opowiedziały ekspertki – panie Grażyna i Joanna Lipka. Pani Grażyna od lat prowadzi pracownię szczotek Stasio na warszawskich Bielanach, a jej córka Joanna jest masażystką i kosmetyczką, szczotek używa w pracy.

Targówek Fabryczny PROWADZENIE: Jacek Hanak, od 1976 roku zajmujący się zawodowo

produkcją neonów

120

Muzeum Warszawskiej Pragi

Międzypokoleniowe spotkanie: Gorseciarka i projektantka bielizny 8 WRZEŚNIA MIEJSCE: Muzeum Warszawskiej Pragi PROWADZENIE: Agata Napiórska, redaktorka naczelna magazynu

„Zwykłe Życie”

Spotkanie poświęcone branży, o której do niedawna mówiono „bieliźniarstwo”. Temat ten przybliżyła Aldona Jankowska, prowadząca w drugim pokoleniu Pracownię Gorseciarską na Grochowie, oraz Klaudia Bartmańska, która projektuje bieliznę damską pod marką Bartmańska.

W warsztacie Hanak Reklamy Wizualne, fot. MW

W czasie spotkania uczestnicy zwiedzili warsztat, w którym formowane są neony. Poznali historię warszawskich neonów oraz niuanse związane z ich produkcją, przy użyciu technik, które nie zmieniły się od czasów międzywojennych. Międzypokoleniowe spotkanie: Lodziarze 2 CZERWCA MIEJSCE: Muzeum Warszawskiej Pragi

Spotkanie z gorseciarkami, fot. MW

PROWADZENIE: Agata Napiórska, redaktorka naczelna magazynu

„Zwykłe Życie”

Międzypokoleniowe spotkanie: Introligatorzy

Jak obecnie robi się tradycyjne lody, jak robiło się je kiedyś? Co kryje się pod hasłem „lody rzemieślnicze”? O sekretach swojej profesji, jej blaskach i cieniach, opowiedzieli Krzysztof Sierski z cukierni przy ul. Targowej 18 oraz Karol Pietrowski z lodziarni Jednorożec Lody Tradycyjne przy ul. Narbutta 38.

6 PAŹDZIERNIKA MIEJSCE: Muzeum Warszawskiej Pragi PROWADZENIE: Agata Napiórska, redaktorka naczelna magazynu

„Zwykłe Życie”

Początek roku akademickiego był idealnym czasem do rozmowy o oprawie książek i zeszytów, czyli o pracy introligatorów. Zaprosiliśmy Andrzeja i Grzegorza Strusińskich (trzecie i czwarte pokolenie rzemieślników związanych z Warszawskim Cechem Introligatorów oraz z Cechem Rzemiosła Artystycznego) z Zakładu Introligatorskiego przy ul. Nowy Świat 39 oraz Paulinę Derecką i Renatę Motykę, absolwentki ASP i założycielki Paprotnik Studio, łączącego prace graficzne z pasją introligatorską.

Wykonane na prawym brzegu. Rzemieślnicy. W lodziarni il mijo 11 CZERWCA WIZYTA MIEJSCE: Lodziarnio-kawiarnia il mijo, ul. Wileńska 9 PROWADZENIE: Wanda Stolarska, właścicielka lodziarni

Uczestnicy spotkania zobaczyli pokaz wytwarzania lodów w wykonaniu samej właścicielki i dowiedzieli się, jakich naturalnych komponentów używa się do ich produkcji. Mieli także okazję posmakować porcji świeżo ukręconych lodów.

Międzypokoleniowe spotkanie: Szewcy 3 LISTOPADA MIEJSCE: Muzeum Warszawskiej Pragi PROWADZENIE: Agata Napiórska, redaktorka naczelna magazynu

Festiwal Rzemieślników

„Zwykłe Życie”

18 CZERWCA

Jak powstają buty na miarę? Czy trudno jest je wykonać? Kto dziś zamawia ręcznie robione buty? O rzemiośle szewskim w XXI wieku opowiedzieli Jacek Kamiński z Artystycznej Pracowni Obuwia, wytwarzający buty damskie i męskie, a także obuwie teatralne, filmowe i historyczne, oraz Starszy Cechu

WYDARZENIE MIEJSCE: Muzeum Warszawskiej Pragi (ZOB. WIĘCEJ, S. 128–129)

121

Popularyzacja wiedzy o Warszawie

Co zobaczył Konrad Brandel z wieży zegarowej w 1873 roku?

Rzemiosł Skórzanych – Jerzy Omiotek, który przybliżył działalność cechu i formalne możliwości zdobycia tytułu czeladnika i mistrza w tym zawodzie.

14 STYCZNIA

W czasie wykładu omówiono fragment fotografii – słynnej panoramy Warszawy wykonanej przez jeszcze słynniejszego Konrada Brandla w 1873 roku – na którym widać ulice, zabudowania i roślinność Pragi. Słuchacze mieli możliwość porównania Pragi z drugiej połowy XIX wieku z obecną.

Międzypokoleniowe spotkanie: Jubilerzy 1 GRUDNIA MIEJSCE: Muzeum Warszawskiej Pragi PROWADZENIE: Agata Napiórska, redaktorka naczelna magazynu

„Zwykłe Życie”

Monopolowy przy Ząbkowskiej. Początek

Rozmówcami byli mistrz Jerzy Adamek z Artystycznej Pracowni Jubilerskiej przy ul. Dąbrowszczaków 4 oraz Elena i Janek Lewczukowie, założyciele marki SOTE. W spotkaniu wziął udział mistrz Krzysztof Koba z Pracowni Złotniczej przy ul. Wołomińskiej 15, który zajmuje się również grawerowaniem.

11 LUTEGO

W czasie wykładu omówiono szczegółowo jedną z fotografii ze zbiorów Muzeum Warszawy, przedstawiającą skład wódczany powstały na praskiej Szmulowiznie.

SEKRETY STARYCH ILUSTRACJI

Propaganda czy prawda? Praga na zdjęciach z I wojny światowej

MIEJSCE: Muzeum Warszawskiej Pragi

10 MARCA

KURATOR I PROWADZĄCY: Adam Lisiecki

Podczas spotkania prowadzący podzielił się ze słuchaczami wiedzą na temat fotografii ul. Konopackiej, wykonanej przez grupę niemieckich naukowców pod kierownictwem dr. Ericha Wunderlicha z Instytutu Geografii ówczesnego Uniwersytetu Fryderyka Wilhelma w Berlinie.

Cykl wykładów, których zamysłem było ukazanie i szczegółowe omówienie fotografii dokumentujących prawobrzeżną Warszawę. Była to próba kompleksowej i szczegółowej analizy tego, co widoczne oraz tego, czego nie widać na wybranych obiektach. Uczestnikom cyklu została przybliżona uchwycona fotograficznie scena, ale i kontekst historyczny, autorski oraz technika wykonania zdjęcia. Każde z nich było również wstępem do prezentacji bogatego materiału ikonograficznego znajdującego się w zbiorach Muzeum Warszawy.

Ulica Targowa w zieleni i inne marzenia aktywistów z końca XIX wieku 14 KWIETNIA

Wykład poświęcony ul. Targowej z przełomu XIX i XX wieku. Prowadzący na podstawie fotografii ul. Targowej z 1910 roku opowiedział o tym, jak ta cześć Pragi się zmieniła i jak wielki wpływ ma ta fotografia na podejmowanie działań rewitalizacyjnych na Pradze w czasach współczesnych. Mydło i powidło? Wpadnij na Pragę! 12 MAJA

Wykład poświęcony rozwojowi handlu na terenie Pragi na podstawie fotografii fotografii przedstawiającej handlujących ludzi na Bazarze Różyckiego, wykonanej przez Konrada Brandla w 1892 roku.

Proj. Joanna Bębenek SEKRETY STARYCH ILUSTRACJI

Do cegły, na gładko, czasem z dekoracją – zmiany w wyglądzie fasad praskich kamienic w PRL

SPOTKAŃ

9 CZERWCA

Prezentacja zdjęć wybranych praskich kamienic. Fotografie te są doskonałym i bezcennym materiałem, który pozwala lepiej przyjrzeć się budynkom i wiernie odtworzyć ich wygląd sprzed lat.

383 uczestników

122

Muzeum Warszawskiej Pragi

Oblężenie 1939. Praga na fotografiach Juliena Bryana

Profesor Janusz Groszkowski – twórca Instytutu Tele- i Radiotechnicznego

22 WRZEŚNIA

21 STYCZNIA

Omówienie fotografii amerykańskiego reportera i dokumentalisty, który przybył do Warszawy na początku II wojny światowej. Ryzykując życie w czasie niemieckiego oblężenia, przemierzał stolicę z kamerą i aparatem w celu dokumentowania tragicznych skutków bombardowań – cierpienia zwykłych mieszkańców.

WYKŁAD: dr hab. Zbigniew Tucholski, Instytut Historii Nauki PAN PROWADZENIE: Jolanta Wiśniewska

Opowieść o twórcy polskiej radiotechniki, uczonym o światowej sławie, wynalazcy, który rzadko był kojarzony z warszawską Pragą. Zawdzięczamy mu m.in. uruchomienie pierwszej polskiej stacji telewizyjnej i opracowanie systemów łączności radarowej. Był autorem pionierskich prac, które stały się podstawą rozwoju światowej radioelektroniki. W czasie okupacji razem z grupą naukowców rozszyfrował układ sterowania niemieckich pocisków rakietowych V-1 i V-2.

Weterani powstania styczniowego. Pamiątkowy album z 1930 roku 13 PAŹDZIERNIKA

Słuchacze podczas wykładu zapoznali się z fotografiami mieszkańców domu przy ul. Jagiellońskiej. Bohaterów tych zdjęć połączył jeden istotny fakt – 67 lat wcześniej wyruszyli, by zbrojnie walczyć przeciwko zaborcy rosyjskiemu w czasie powstania styczniowego. Prowadzący przypomniał uczestnikom wykładu o tym, jak kiedyś dbano o weteranów w II Rzeczpospolitej.

Czesław Majewski. Mam grać..? i inne przeboje. Spotkanie z kompozytorem Czesławem Majewskim 18 LUTEGO PROWADZENIE: Anna Mizikowska

PRAWOBRZEŻNI

Spotkanie ze znakomitym pianistą i znanym kompozytorem. Tytułowe Mam grać…?!, wypowiadane przez postać pana Czesia, kreowaną przez naszego gościa, to jeden z cytatów wprost kojarzących się z telewizyjnym Kabaretem Olgi Lipińskiej (1990–2005). Czesław Majewski znany jest także z teleturnieju Śpiewające Fortepiany oraz z wielu koncertów, na których akompaniował gwiazdom piosenki. Gość spotkania opowiadał o swoich związkach z Pragą, w kontekście muzycznym i prywatnym. A także o doświadczeniu estradowym, swoich kompozycjach (niektóre zostały zaprezentowane na żywo); przedstawił także kilka zakulisowych anegdot.

MIEJSCE: Muzeum Warszawskiej Pragi KURATORKA: Jolanta Wiśniewska WSPÓŁPRACA: Anna Mizikowska

Cykl spotkań, poświęconych osobom i rodzinom w sposób szczególny związanym z prawobrzeżną Warszawą, jest kontynuacją projektu rozpoczętego w 2015 roku. W kolejnej edycji przedstawiliśmy kilkanaście postaci znanych i tych, które rzadko kojarzone są z warszawską Pragą. W comiesięcznych spotkaniach brali udział przedstawiciele rodzin bohaterów spotkań i ich przyjaciele, varsavianiści, ludzie kultury, znawcy tematu. Planowana jest publikacja materiału biograficznego zebranego na potrzeby spotkań. W pierwszej połowie 2016 roku cykl odbywał się w ramach programu wydarzeń towarzyszących wystawie czasowej Prawobrzeżni. Biografie niecodzienne (ZOB. WIĘCEJ, S. 130–131).

W ramach projektu zrealizowano też spacery po Pradze, objazdy tematyczne po Białołęce i warsztaty edukacyjne. PRAWOBRZEŻNI

10 SPOTKAŃ

Spotkanie z Czesławem Majewskim, po lewej Anna Mizikowska, fot. MW

Jan Wedel i jego fabryka 17 MARCA PROWADZENIE: Jolanta Wiśniewska WSPÓŁPRACA: firma E. Wedel

O postaci Jana Wedla, jego fabryce, rodzinie Wedlów, o tym, jak zmieniał się warszawski Kamionek i jak się robi czekoladę opowiadali: Elżbieta Jasińska (rodzina Jana Wedla), varsavianista Tadeusz Władysław Świątek i mistrz czekolady, Janusz Profus.

550 uczestników

123

Popularyzacja wiedzy o Warszawie

Leonhardtowie – życie z harmonią 21 KWIETNIA PROWADZENIE: Jolanta Wiśniewska

Bohaterem spotkania była praska rodzina Leonhardtów, właścicieli warsztatów wytwarzających instrumenty. W rozmowie o historii rodziny, o tym, skąd się wzięli w Warszawie, o innych zakładach organmistrzowskich wzięli udział przedstawiciele rodziny Leonhardtów i dr Olga Siejna-Bernady, muzykolożka. „Maj polskiej piosenki” na Pradze 19 MAJA PROWADZENIE: Maria Szabłowska ORGANIZACJA: Anna Mizikowska

Przez lata atrakcją audycji Programu I Polskiego Radia Muzyczna Jedynka była akcja „Maj polskiej piosenki”. Prowadziła ją jedna z najbardziej rozpoznawalnych dziennikarek, Maria Szabłowska. Maj to miesiąc szczególnie chętnie opisywany w polskich piosenkach. Maj na warszawskiej Pradze opisano i wyśpiewano w co najmniej kilku dobrze znanych utworach. Najgłośniejszy z nich to Małgośka Maryli Rodowicz. Podczas spotkania rozmawialiśmy o tej i innych praskich piosenkach, piosenkarzach i twórcach piosenek. Wydarzenie uświetnili artyści z praskiego teatru muzycznego, Kwartet Rampa.

Maryla Rodowicz i Maria Szabłowska podczas spotkania, fot. MW

Konstanty Sylwin Jakimowicz. W poszukiwaniu polskiego stylu w architekturze kolejowej 20 PAŹDZIERNIKA WYKŁAD: dr hab. Zbigniew Tucholski, Instytut Historii Nauki PAN PROWADZENIE: Jolanta Wiśniewska

Sylwetka wybitnego architekta nakreślona z wykorzystaniem unikatowych materiałów prezentujących mało znane realizacje, w tym praskie projekty, takie jak: Kościół Matki Bożej Zwycięskiej, budynek szkoły na Kamionku, Dom Księży Emerytów przy ul. Ratuszowej. Jakimowicz specjalizował się w architekturze dworców, zaprojektował m.in. stację Warszawa-Most linii Warszawskich Kolei Dojazdowych. W okresie zaborów jego prace były próbą poszukiwania polskiego stylu w architekturze kolejowej.

„Inna dusza powietrza”. Miron Białoszewski na prawym brzegu 16 CZERWCA SPOTKANIE TOWARZYSZĄCE WYSTAWIE

Znikające krajobrazy. „Opowieść przestrzenna” Mirona Białoszewskiego (ZOB. WIĘCEJ O WYSTAWIE, S. 176–177) PROWADZENIE: Jolanta Wiśniewska

Maria Szabłowska. Pućka z Saskiej Kępy 16 WRZEŚNIA

Inżynier Romuald Wetcel – pionier motoryzacji WKD

PROWADZENIE: Anna Mizikowska

10 LISTOPADA

Bohaterką spotkania była jedna z najbardziej rozpoznawalnych polskich dziennikarek, „matka i ojciec” wielu nagrań płytowych i koncertów, popularyzatorka polskiej piosenki – Maria Szabłowska. Rozmawiałyśmy o jej życiu na Saskiej Kępie, o historii przezwiska „Pućka”, o pracy w Polskim Radiu, w telewizji i na estradzie; świętowaliśmy jej urodziny. Nie zabrakło muzycznych prezentów i wyjątkowych gości. Wydarzenie swoją obecnością uświetnili: Dorota Miśkiewicz, Maryla Rodowicz, Marcin Januszkiewicz, Chór Sirenes, Henryk Miśkiewicz, Włodzimierz Nahorny, Marek Napiórkowski, Wojciech Karolak. Spotkanie zgłoszone do Europejskich Dni Dziedzictwa.

WYKŁAD: dr hab. Zbigniew Tucholski, Instytut Historii Nauki PAN PROWADZENIE: Jolanta Wiśniewska

Sylwetka mieszkańca Saskiej Kępy, inżyniera, konstruktora; postaci zasłużonej dla polskich kolei – dziś niemal całkowicie zapomnianej. Inżynier Romuald Wetcel w okresie międzywojennym był pionierem motoryzacji warszawskich kolei wąskotorowych (m.in. linii Jabłonna – Karczew), autorem wielu zrealizowanych projektów wagonów motorowych i lokomotyw spalinowych. Mieszkał przy ul. Czeskiej na Saskiej Kępie. Tadeusz Wenda – „ojciec Gdyni” 17 LISTOPADA PROWADZENIE: Jolanta Wiśniewska

O wybitnym prażaninie, jego niezwykłej karierze, o rodzinie Wendów i ich domu na Pradze opowiadali: Dagmara Płaza-Opacka, badaczka biografii inżyniera, oraz przedstawiciele rodziny Wendów.

124

Muzeum Warszawskiej Pragi

WOKÓŁ REWITALIZACJI

Planowanie miejscowe dla początkujących 28 KWIETNIA

MIEJSCE: Muzeum Warszawskiej Pragi

PROWADZENIE: Ewa Kalnoj-Ziajkowska

KURATORKA: Ewa Kalnoj-Ziajkowska

PRELEGENCI: arch. Marek Sawicki (obszary Praga Centrum i Szmulowizna/

WSPÓŁPRACA: Adam Lisiecki

Michałów), arch. Maciej Czeredys (obszar Nowa Praga II), arch. Katarzyna

Cykl spotkań poświęcony rewitalizacji dzielnicy Praga, między innymi tematom zieleni miejskiej, funkcjonowaniu zakładów rzemieślniczych, działaniom kulturalnym, problemom ochrony zabytków czy planowaniu miejskiemu. Gościliśmy naukowców, praktyków, pracowników magistratu i aktywistów miejskich, którzy dzielili się doświadczeniami, wiedzą i pomysłami.

Zantonowicz (obszar Nowa Praga), arch. Paweł Jaworski (Fundacja Napraw Sobie Miasto)

Ile zabytku jest w zabytku? O badaniach i remontach praskich kamienic 23 CZERWCA PROWADZENIE: Ewa Kalnoj-Ziajkowska PRELEGENCI: m.in. arch. Małgorzata Pastewka, arch. Piotr Kilanowski,

arch. Anna Rostkowska, arch. Gildas Boursin

Ludzki wymiar, czyli współczesna Praga z perspektywy socjologicznej 29 WRZEŚNIA PROWADZENIE: Iwona Bojadżijewa PRELEGENCI: dr hab. Małgorzata Jacyno, Ludwika Ignatowicz, Jan Śpiewak,

Proj. Joanna Bębenek

Jacek Grunt-Mejer WOKÓŁ REWITALIZACJI

Władza – kultura – przestrzeń

27 PAŹDZIERNIKA

SPOTKAŃ

PROWADZENIE: dr hab. Paweł Możdżyński PRELEGENCI: Tomasz Thun-Janowski (Biuro Kultury m.st. Warszawy),

dr Paweł Sztarbowski (Teatr Powszechny), Romuald Woźniak, prof. ASP (Teatr Academia), Michał Walczak („Pożar w Burdelu”)

730

Zaczęło się od psich kup

uczestników

24 LISTOPADA PROWADZENIE: Ludwika Ignatowicz

Czy Pradze potrzebna jest zieleń?

PRELEGENCI: arch. Paweł Jaworski, Izabela Rutkowska (Stowarzyszenie

28 STYCZNIA

Form i Kształtów), dzieci z podwórka przy ul. Strzeleckiej 2/4/6 uczestniczące

PROWADZENIE: Ewa Kalnoj-Ziajkowska, Adam Lisiecki

w projekcie Strażnik Podwórka

PRELEGENCI: prof. dr hab. Halina Barbara Szczepanowska, dr Marek Sitarski,

Spotkania filmowe Wola na Pradze

Ewa Tarchalska (Instytut Gospodarki Przestrzennej i Mieszkalnictwa), dr hab. Beata Gawryszewska (Wydział Architektury Krajobrazu SGGW), Magdalena Gugała (Rada Dzielnicy Praga-Północ), Krzysztof Michalski (Praskie Stowarzy-

MIEJSCE: Muzeum Warszawskiej Pragi

szenie Mieszkańców „Michałów”).

KURATORKA I PROWADZĄCA: Magdalena Staroszczyk (Muzeum Woli) ORGANIZATOR: Muzeum Warszawy

Przyszłość praskiego rzemiosła?

Jesienny cykl niedzielnych projekcji filmów poświęconych Warszawie.

25 LUTEGO PROWADZENIE: Katarzyna Chudyńska-Szuchnik PRELEGENCI: dr Konrad Maj (Szkoła Wyższa Psychologii Społecznej), Paweł

WOLA NA PRADZE

Sekunda, Maria Koczorowska (projekt „Tradycja”), Filip Stanowski (galeria Stara Praga), Maciej Malinowski (projekt „Kamionek Milowy”)

SPOTKANIA

Co pisze się w rejestr? 31 MARCA PROWADZENIE: Ewa Kalnoj-Ziajkowska PRELEGENCI: Barbara Jezierska (Mazowiecki Wojewódzki Konserwator

Zabytków), Sylwia Teofiluk (Wojewódzki Urząd Ochrony Zabytków), Piotr

Stryczyński (Towarzystwo Przyjaciół Pragi), Krzysztof Michalski (Praskie Stowarzyszenie Mieszkańców „Michałów”)

uczestników

125

Popularyzacja wiedzy o Warszawie

#1 Maciej Walczak (filmy i spotkanie)

Rzemieślnicy mojej dzielnicy. Praga-Północ

18 WRZEŚNIA

2 LIPCA PROWADZENIE: Katarzyna Chudyńska-Szuchnik

Dwa obrazy dokumentalne zrealizowane przez Macieja Walczaka. Prawdziwy koniec Syberii ukazuje zmiany, jakie zaszły w latach 90. XX wieku w części miasta zwanej „Dzikim Zachodem”, a zarazem zmierzch pewnej epoki – moment, w którym znika ostatni mieszkający w pobliżu centrum miasta koń. Z kolei Fabryka Wolność to wyjątkowy obraz o ludziach bezkompromisowych, którzy wybrali życie w squacie, w ruinach dawnej fabryki. Projekcji towarzyszyła rozmowa z reżyserem i dyskusja z udziałem publiczności.

Spacer obejmujący obszar ul. Targowej oraz Nowej Pragi. Opowieść o warsztatach niszowych branż, które w cyfrowym świecie nie doczekały się kontynuatorów, jak również o firmach rodzinnych prowadzonych z powodzeniem przez dzieci i wnuki dawnych mistrzów rzemiosła. Park Praski i okolice – historia ulubionego zakątka małych i dużych 16 LIPCA

#2 Kazimierz Karabasz (filmy)

PROWADZENIE: Adam Lisiecki

16 PAŹDZIERNIKA

Spacer, podczas którego uczestnicy mogli dowiedzieć się wielu interesujących historii o Parku Praskim na podstawie fotografii ze zbiorów Muzeum Warszawy.

Dokumenty autorstwa Kazimierza Karabasza. Okruchy z ulicy Żelaznej i okolicy to zrealizowana w 1993 roku opowieść o przeszłości i teraźniejszości wolskiej ulicy, którą poznajemy poprzez losy mieszkańców. Wcześniejszy, pełnometrażowy film Próba materii (1981) ukazuje czasy pierwszej „Solidarności” – sportretowane jednak z dala od wielkiej polityki. Spojrzenie reżysera znów koncentruje się na mieszkańcach warszawskiej Woli, w różnym wieku i pochodzących z różnych warstw społecznych.

Prawobrzeżni – adresy znane i nieznane 23 LIPCA W RAMACH PROJEKTU BADAWCZEGO Prawobrzeżni (ZOB. WIĘCEJ, S. 266) PROWADZENIE: Jolanta Wiśniewska

Wędrówka śladami znanych i mniej znanych osobistości praskich (Stefan Wiechecki „Wiech”, ks. Ignacy Kłopotowski, o. Grzegorz Peradze, rodzina Leonhardtów, Helena Rzeszotarska, Stanisław Grochowiak) i odkrywanie ich praskich adresów. Trasa wycieczki zakładała zwiedzanie al. „Solidarności”: od katedry św. Floriana, ulicami Targową, Wileńską, Konopacką, Stalową, do skweru płk. Antoniego Żurowskiego.

#3 Kuba Maciejko (filmy i spotkanie) 20 LISTOPADA GOŚĆ: Kuba Maciejko, reżyser

Dwa dokumenty autorstwa Kuby Maciejki ukazują Wolę niczym siostrę Pragi – dzielnicę, w której jeszcze można spotkać ostatnich warszawskich rzemieślników. Jednak na Woli są to spotkania coraz rzadsze – od czasu transformacji dzielnica nieuchronnie zmienia swój charakter na biurowo-usługowy. Felgarz z Woli jest opowieścią o wyjątkowym mistrzu w swoim fachu i jego słynnym wśród miłośników motoryzacji warsztacie. Bon apetit zaś, nie bez humoru, ukazuje życie codzienne pewnego baru i jego właścicieli. Filmy korespondują z pozostałymi dokumentami, które można było obejrzeć tej jesieni w cyklu Wola na Pradze – podobnie jak filmy Kazimierza Karabasza i Macieja Walczaka ukazują codzienność ludzi z dawnej „dzielnicy robotniczej” w zmieniającym się mieście. Po seansie o filmach, inspiracjach i warszawskiej Woli opowiedział sam twórca.

Spacer po Nowej Pradze 30 LIPCA TOWARZYSZĄCY CYKLOWI SPOTKAŃ Wokół rewitalizacji (ZOB. WIĘCEJ, S. 125) PROWADZENIE: Piotr Stryczyński (Towarzystwo Przyjaciół Pragi)

Podczas dwugodzinnego spaceru prowadzący opowiedział uczestnikom o tym, co dzieje się w okolicach ul. Stalowej w ramach programu rewitalizacji i poza nim. Rzemieślnicy mojej dzielnicy. Kamionek 6 SIERPNIA PROWADZENIE: Katarzyna Chudyńska-Szuchnik

Spacer od miejsca, w którym znajdowały się najstarsze pawilony usługowe powojennej Warszawy, przez ul. Skaryszewską, po dawne przemysłowe zagłębie Kamionka.

Spacery

Śladami katowni NKWD i UB na Pradze

SPACERÓW

13 SIERPNIA PROWADZENIE: Adam Lisiecki i Anna Straszyńska

(Stowarzyszenie Kolekcjonerzy Czasu)

Uczestnicy spaceru mieli możliwość dotrzeć do wielu miejsc związanych z NKWD i UB, takich jak więzienia, areszty, miejsca tortur i straceń, zlokalizowanych przede wszystkim na Nowej Pradze.

337 uczestników

126

Muzeum Warszawskiej Pragi

Park Skaryszewski – dzieło ogrodnika-artysty

Oprowadzanie po wielokulturowej Pradze

20 SIERPNIA SPACER W RAMACH PROJEKTU BADAWCZEGO Prawobrzeżni (ZOB. WIĘCEJ, S. 266)

16 PAŹDZIERNIKA

MIEJSCE: Park Skaryszewski

PROWADZENIE: Katarzyna Szumlas, Dominika Sokołowska

PROWADZENIE: Anna Mizikowska

(Praska Światoteka)

Opowieść o artystach, którzy tworzyli Park Skaryszewski, o dziełach sztuki, które można w nim zobaczyć, i ludziach, którzy w nim odpoczywają.

Oprowadzanie po wystawie stałej Muzeum Warszawskiej Pragi w języku polskim i ukraińskim, w ramach Dni Solidarności z Uchodźcami i projektu Wielokulturowa Praga: historia i współczesność. Uczestnikom zostały przybliżone historie osadnictwa oleandrów, niemieckich mieszczan, kahału żydowskiego, ludności prawosławnej oraz mniejszości wietnamskiej.

Spacer po Szmulowiznie 27 SIERPNIA TOWARZYSZĄCY CYKLOWI SPOTKAŃ Wokół rewitalizacji (ZOB. WIĘCEJ, S. 125) PROWADZENIE: Krzysztof Michalski (Praskie Stowarzyszenie Mieszkańców

Wydarzenia, warsztaty

„Michałów”)

Spacer okiem mieszkańca Szmulowizny.

Cykl Mała Akademia Praska

Historia Żydów praskich 27 PAŹDZIERNIKA

Festiwal rzemieślników

Home Movie Day

PROWADZENIE: Katarzyna Szumlas

Oprowadzanie w języku polskim i angielskim po wystawie stałej Muzeum Warszawskiej Pragi zorganizowane wokół elementów historii Żydów praskich. Uczestnicy poznali historie modlitewni, zapoznali się z poszczególnymi etapami budowy gminy żydowskiej.

SPOTKAŃ

Wykłady okolicznościowe

189

686

uczestników

Koncert Kolędy na dobranoc

Wystawa Prawobrzeżni. Biografie niecodzienne

Zrób sobie prezent 2

Muzeum Warszawskiej Pragi 16 KWIETNIA MIEJSCE: Muzeum Warszawskiej Pragi PROWADZENIE: Anna Mizikowska

Wykład dla Podyplomowych Studiów Varsavianistycznych Instytutu Historycznego UW o powstaniu i działalności Muzeum Warszawskiej Pragi, o historii i roli muzeów oraz koncepcji muzeum partycypacyjnego.

WYDARZEŃ TOWARZYSZĄCYCH WYSTAWIE

Od Grochowa do… Grochowa 11 CZERWCA MIEJSCE: klub Znośna lekkość bytu, ul. Lubelska 30/32 ORGANIZATORZY: Stowarzyszenie Scena Lubelska 30/32,

Wspólnota Skaryszewska 10 PARTNER MERYTORYCZNY: Muzeum Warszawskiej Pragi PROWADZENIE: Jolanta Wiśniewska

Wykład w ramach VII Festynu Skaryszewska, który w roku 2016 wpisywał się w obchody stulecia stołeczności Grochowa. Festyn to doroczna impreza prezentująca dokonania zarówno artystów z Kolonii Artystycznych Lubelska 30/32, jak i mieszkańców ul. Skaryszewskiej. Muzeum Warszawskiej Pragi od kilku lat jest partnerem merytorycznym projektu.

127

119

2684

249

uczestników

Popularyzacja wiedzy o Warszawie

Koncert Kolędy na dobranoc 16 STYCZNIA MIEJSCE: Muzeum Warszawskiej Pragi KOORDYNACJA: Anna Mizikowska ORGANIZATOR: Muzeum Warszawskiej Pragi WYKONANIE: Chór Kameralny Sirenes

Koncert kolęd w wykonaniu chóru składającego się z dwudziestu jeden niezwykle utalentowanych kobiet, które poznały się podczas pracy w zespole Alla Polacca. Chór od stycznia 2016 roku jest oficjalnym rezydentem Muzeum Warszawskiej Pragi.

Warsztaty Prawobrzeżni – miasto, przybysze, biografie 17 CZERWCA MIEJSCE: Muzeum Warszawskiej Pragi KOORDYNACJA: Jolanta Wiśniewska ORGANIZATOR: Instytut Socjologii Uniwersytetu Warszawskiego PROWADZENIE: Jolanta Wiśniewska

Warsztat realizowany we współpracy z Instytutem Socjologii UW dla uczestników kolejnej edycji konkursu „Socjoszkoła”, której tematem w 2016 roku było hasło: „Swoi wśród obcych, obcy wśród swoich”. Tematyka warsztatu dotyczyła okoliczności migracji do miasta: motywacji, procesów adaptacyjnych, form uprawomocnienia w społeczności miejskiej, a także świadomości swoich korzeni i historii własnej rodziny. Do ćwiczeń posłużyły wybrane materiały biograficzne zgromadzone przy realizacji wystawy Prawobrzeżni. Biografie niecodzienne (ZOB. WIĘCEJ, S. 174–175).

Festiwal Rzemieślników

Proj. Joanna Bębenek

18 CZERWCA WYDARZENIE W RAMACH CYKLU Wykonane na prawym brzegu. Rzemieślnicy MIEJSCE: Muzeum Warszawskiej Pragi KURATOR: Katarzyna Chudyńska-Szuchnik ORGANIZATOR: Muzeum Warszawskiej Pragi IDENTYFIKACJA WIZUALNA: Joanna Bębenek

Wydarzenie kierowane do społeczności lokalnej i mieszkańców Warszawy, którego bohaterami byli prascy wytwórcy.

Warsztaty z renowacji mebli, fot. MW

Wytwarzaj z rzemieślnikiem – warsztaty m.in. z modystką, krawcem, sztukatorem, konserwatorem mebli, złotnikiem, szczotkarzem, w tym również w formule „Repair Cafe” (nie wyrzucaj, napraw). Proj. Joanna Bębenek

128

Muzeum Warszawskiej Pragi

Wieczór poetycko-muzyczny Władysław Sebyła i młode talenty 4 PAŹDZIERNIKA MIEJSCE: Muzeum Warszawskiej Pragi PROWADZENIE: Jadwiga Polewska (Dom Kultury Praga) ORGANIZATORZY: Muzeum Warszawskiej Pragi, Towarzystwo Historyczne

im. Szembeków, Dom Kultury Praga, Urząd Dzielnicy Praga-Północ

Wieczór inspirowany twórczością poety Władysława Sebyły, który ostatnie lata swojego życia spędził na warszawskiej Pradze. Utwory recytowały: Hanna Rehnio, Zuzanna Banasik oraz Anna Kozik i Magdalena Dębińska, aktorki Teatru Niepamięci i Teatru terapeutycznego OdNowa, działających przy Domu Kultury Praga. Swoje wiersze zaprezentowali młodzi poeci: Maria Jagodzińska, Dominika Putyra, Agnieszka Żądło i Paweł Bień. Fragmenty prozy Sabiny Sebyłowej czytała aktorka Magdalena Łoś. Artystom towarzyszyła grająca na fortepianie Eva Piłat.

Warsztaty z modystką, fot. MW

Home Movie Day – Warszawa 2016 5–6 LISTOPADA MIEJSCE: Muzeum Warszawskiej Pragi KURATORKA: Magdalena Staroszczyk (Muzeum Woli) ZESPÓŁ: Paulina Haratyk, Gabriela Sitek, Magdalena Staroszczyk,

Monika Supruniuk ORGANIZATOR: Muzeum Warszawy IDENTYFIKACJA WIZUALNA: Justyna Sztela, Joanna Bębenek

Coroczne wydarzenie kierowane do mieszkańców stolicy. W tym dniu wszystkie osoby, które mają w swoich domowych zbiorach filmy związane z Warszawą, zarejestrowane na taśmach 8 mm, S8, 16 mm, są zaproszone do dzielenia się swoimi prywatnymi historiami z innymi. Wiele osób przechowuje tego rodzaju filmy w domu, ale nie może ich zobaczyć ze względu na brak odpowiedniego sprzętu czy stan taśmy. Podczas Home Movie Day z pomocą archiwistek i konserwatorek uczestnicy naprawiali i wyświetlali domowe filmy. Wydarzeniu towarzyszyły projekcje filmów dokumentalnych i dyskusje. Zwieńczeniem wydarzenia był pokaz specjalny filmów przyniesionych do Muzeum, któremu towarzyszyła muzyka na żywo w wykonaniu Warsaw Improvisers Orchestra.

„Zrób to sam” dla dzieci, fot. MW

„Zrób to sam” dla dzieci – warsztaty rodzinne „Samochodziaki-rzemieślniaki”; budowy instrumentów, warsztaty mydlarskie, introligatorskie, szycie maskotki krokodyla. Sitodruk z praskimi szyldami Targi produktów rzemieślniczych – produkty z pracowni rękawiczniczej, szczotkarskiej i kaletniczej, od modystki i z pracowni abażurów.

Zrób sobie prezent 2

Projektowanie oparte na rzemiośle – ekspozycja przygotowana we współpracy z Wydziałem Wzornictwa ASP; prototypy przedmiotów zaprojektowanych przez studentów Wydziału Wzornictwa we współpracy z praskimi wytwórcami.

4 GRUDNIA MIEJSCE: Muzeum Warszawskiej Pragi KOORDYNACJA: Katarzyna Szumlas

Doświadczeni krawcy i młodzi projektanci o modzie – spotkanie poświęcone warszawskiej modzie dawniej i dziś prowadzone przez dziennikarkę Aleksandrę Boćkowską.

ORGANIZATOR: Muzeum Warszawskiej Pragi IDENTYFIKACJA WIZUALNA: Anna Światłowska

Druga edycja wydarzenia, podczas którego w Muzeum Warszawskiej Pragi można było stworzyć oryginalne prezenty pod okiem doświadczonych artystów i rzemieślników.

Pokaz mody w tanecznej choreografii – kolekcja mody męskiej według projektu Eweliny Czaplickiej-Ruduchy z Katedry Mody warszawskiej ASP, która powstawała z lokalnymi rzemieślnikami; pokaz z choreografią Irad Mazliah (Warsaw Dance Department).

129

Popularyzacja wiedzy o Warszawie

Spektakl teatralny Wiech po żydowsku 11 GRUDNIA MIEJSCE: Muzeum Warszawskiej Pragi KOORDYNACJA: Jolanta Wiśniewska ORGANIZATOR: Fundacja Scena Lubelska 30/32 WYKONANIE: Teatr Scena Lubelska 30/32 REŻYSERIA, SCENOGRAFIA: Dariusz Kunowski ADAPTACJA: Dariusz Kunowski, Piotr Herbich MUZYKA: Katarzyna Szurman, Katarzyna Żytomirska

Kukiełkowy spektakl dla dorosłych, inspirowany prozą Stefana Wiecheckiego „Wiecha”.

Wydarzenia towarzyszące wystawie Prawobrzeżni. Biografie niecodzienne 23 LUTEGO – 15 MAJA (ZOB. WIĘCEJ O WYSTAWIE, S. 174–175) MIEJSCE: Muzeum Warszawskiej Pragi KOORDYNACJA: Jolanta Wiśniewska IDENTYFIKACJA WIZUALNA: Jacek Tofil LUTY–MAJ

Cykl spotkań Prawobrzeżni W RAMACH Praskich czwartków KURATORKA: Jolanta Wiśniewska WSPÓŁPRACA: Anna Mizikowska (ZOB. WIĘCEJ, S. 123–124)

WARSZTATY RODZINNE 27 LUTEGO

Proj. Anna Światłowska

Wiech na 102 – gwara warszawska dawniej i dziś

STOISKA WARSZTATOWE

(Stowarzyszenie Gwara Warszawska)

PROWADZENIE: Małgorzata Stradomska-Kalinka, Janusz Dziano GRUPA WIEKOWA: rodzice z dziećmi

Elegancki kolaż varsavianistyczny; dziecięca książka z ruchomymi obrazkami; ozdobny notes do wpisywania życzeń zszyty historycznym ściegiem introligatorskim; życzenia wykaligrafowane gęsim piórem na tablecie; materiały, torby i koszulki z własnoręcznie odbitym sitodrukiem; wielokulturowe dekoracje świąteczne; kolorowe pierniki.

Tematem warsztatów przygotowanych przez Stowarzyszenie Gwara Warszawska były źródła gwary, jej cechy i różnorodność, wpływy z innych języków, obecność gwary warszawskiej we współczesnym języku, bazary i handel – warszawskie targowiska jako akademie gwary, elegancja w gwarze i gwarowe „wiązanki”.

Warsztaty specjalistyczne dla młodzieży i dorosłych

23 KWIETNIA

Warsztaty wycinanki żydowskiej, PROWADZENIE: Monika Krajewska

W RAMACH CYKLU Mała Akademia Praska (ZOB. WIĘCEJ, S. 132–134)

Biustonosz – zrób to sama, PROWADZENIE: Klaudia Bartmańska

GRUPA WIEKOWA: rodzice z dziećmi w wieku 6–13 lat

Słucham, żeby zobaczyć PROWADZENIE: Anna Wigura

Muzeum Warszawskiej Pragi jest pełne dźwięków. Obiekty i instalacje artystyczne na wystawie stałej uzupełnione są fragmentami wspomnień dotyczących miejsc, ludzi i lokalnych zwyczajów. Te relacje wzruszają, bawią, przywołują obrazy Pragi, której już nie ma. Specjalnie przygotowana ścieżka dźwiękowa była również integralną częścią wystawy Prawobrzeżni. Biografie niecodzienne. Uczestnicy spotkania mieli za zadanie wsłuchanie się w wybrane fragmenty nagrań i stworzenie obrazu tego, co dzięki nim zobaczyli w swojej wyobraźni.

Książka najlepszą ozdobą kobiety, PROWADZENIE: Maria Podwójska Praskie płaskorzeźby, PROWADZENIE: Jolanta Przytuła-Nowak Tiulowe szaleństwo, PROWADZENIE: Anna Mizikowska Świąteczne instrumenty, PROWADZENIE: Kamil Niedziałek

130

Muzeum Warszawskiej Pragi

Wydarzenia towarzyszące wystawie Znikające krajobrazy. „Opowieść przestrzenna” Mirona Białoszewskiego

OPROWADZANIA KURATORSKIE 1 MARCA

Prawobrzeżni – przedmioty, foty i anegdoty 15 CZERWCA – 30 PAŹDZIERNIKA (ZOB. WIĘCEJ O WYSTAWIE, S. 176–177)

PROWADZENIE: Jolanta Wiśniewska

MIEJSCE: Muzeum Warszawskiej Pragi

Punktem wyjścia do opowieści o sportretowanych na wystawie ludziach były nietypowe, niezwykłe, czasem zaskakujące przedmioty, które się na niej znalazły. Uczestnicy wydarzenia zostali zaproszeni do wspólnego poszukiwania odpowiedzi na pytania: co znajduje się na odwrocie pewnego dokumentu; skąd się wzięły na wystawie butelki na mleko oraz zdjęcie samolotu; który z bohaterów ekspozycji zaprojektował sobie… wannę; jak wyglądały imieniny u Kazimierza Szpotańskiego; co pisała w swoich młodzieńczych pamiętnikach Agnieszka Osiecka.

KOORDYNACJA: Weronika Parfianowicz-Vertun i Piotr Kubkowski

(Instytut Kultury Polskiej Uniwersytetu Warszawskiego) IDENTYFIKACJA WIZUALNA: Anna Światłowska

SPOTKANIE 16 CZERWCA

„Inna dusza powietrza”. Miron Białoszewski na prawym brzegu W RAMACH CYKLU Prawobrzeżni PROWADZENIE: Jolanta Wiśniewska GOŚCIE: Agnieszka Karpowicz, kuratorka wystawy, Cezary Polak,

20 MARCA, 12 KWIETNIA

Usłyszeć Prawobrzeżnych

dziennikarz radiowy, Tadeusz Sobolewski, krytyk filmowy i przyjaciel poety

PROWADZENIE: Anna Mizikowska

Dyskusja wokół twórczości Mirona Białoszewskiego, jego biografii i związków z prawobrzeżną Warszawą.

Wystawie towarzyszyła ścieżka dźwiękowa, która miała za zadanie dopełnić i przybliżyć portrety Prawobrzeżnych. Brzmienie głosu to jedna z najbardziej charakterystycznych cech każdego człowieka. I – co ciekawe – właśnie głos najszybciej zapominamy. Kuratorka opowiedziała, gdzie szukać archiwalnych nagrań oraz jak wypełnić ciszę i przywołać wspomnienia, gdy nie zachował się głos ważnej dla nas osoby.

OPROWADZANIA KURATORSKIE 19 CZERWCA PROWADZENIE: Agnieszka Karpowicz

Spotkanie z jedną z kuratorek wystawy było okazją do zapoznania się z koncepcją ekspozycji oraz wniknięcia w organizację jej przestrzeni.

17 KWIETNIA

Prawobrzeżni – korzenie. W kręgu wielu kultur

28 SIERPNIA

PROWADZENIE: Jolanta Wiśniewska

PROWADZENIE: Aleksandra Duralska

Wystawa zawierała siedemnaście niecodziennych biografii ludzi, którzy swój potencjał, przedsiębiorczość, talent i poczucie misji związali z prawobrzeżnymi dzielnicami miasta. W czasie zwiedzania ekspozycji zwrócono uwagę na to, skąd się wzięli na Pradze i z jakich tradycji kulturowych czerpali.

Spotkanie było okazją do zapoznania się z koncepcją ekspozycji oraz wniknięcia w organizację jej przestrzeni.

WYCIECZKI OBJAZDOWE

WYKONANIE: Beata Frankowska, Jarosław Kaczmarek, Małgorzata

SPEKTAKL 24 CZERWCA

O tym Białoszewskim, jak go sobie mówię

17 KWIETNIA

Litwinowicz (Grupa Studnia O.)

Supermeni Białołęki

MUZYKA: Robert Lipka

ORGANIZATOR: Fundacja Ave

Spektakl nawiązujący do wystawy czasowej i twórczości Mirona Białoszewskiego.

PROWADZENIE: Bartłomiej Włodkowski (Fundacja Ave)

Dwie wycieczki zabytkowym autobusem po dzielnicy Białołęka, śladami wyjątkowych mieszkańców tej dzielnicy. O Majlertach, Kiersnowskich, Wędrowskich, Hajdzonych, Labeyach i wielu innych opowiadał Bartłomiej Włodkowski, varsavianista, autor książek i artykułów o historii Białołęki.

WARSZTATY 2 LIPCA

Street art i Miron PROWADZENIE: Jerzy Parfianowicz GRUPA DOCELOWA: dzieci w wieku 10–14 lat

FINISAŻ WYSTAWY

Warsztat przybliżający uczestnikom technikę wykorzystywaną w street arcie. Uczestnicy dowiedzieli się, jak w prosty sposób zaprojektować własne szablony, wykorzystując w tym celu między innymi fotografię. Gotowe projekty zostały naniesione na specjalnie do tego przygotowane podłoże.

14–15 MAJA

Wyjątkowy finisaż w wyjątkową noc W RAMACH NOCY MUZEÓW 2016 (ZOB. WIĘCEJ, S. 168–170)

Zwiedzanie ekspozycji i inne atrakcje tematycznie związane z postaciami sportretowanych na niej Prawobrzeżnych.

131

Popularyzacja wiedzy o Warszawie

Cykl spotkań i warsztatów rodzinnych Mała Akademia Praska

WARSZTATY RODZINNE 23 LIPCA

Blok rysunkowy PROWADZENIE: Olga Wróbel

KURATORKA: Anna Wigura

GRUPA WIEKOWA: rodzice z dziećmi w wieku 6–13 lat

GRUPA DOCELOWA: rodzice z dziećmi w wieku 6–12 lat IDENTYFIKACJA WIZUALNA: Joanna Bębenek

Na warsztatach sporządzano komiksowy blok mieszkalny. Najpierw każdy z uczestników opracował historię jednego mieszkania, potem wspólnie sprawdzano, czy te drobne opowieści uda się połączyć (treściowo i przestrzennie) w wielką opowieść.

Mała Akademia Praska to zaproszenie do wspólnego odkrywania prawobrzeżnej Warszawy. Na program składają się interaktywne zwiedzanie wystaw, spacery, warsztaty plastyczne i spotkania z artystami. Uczestnictwo w spotkaniach Akademii jest okazją do aktywnego spędzania czasu wolnego i inspiracją do twórczego działania z dziećmi również poza Muzeum. Mała Akademia Praska została nominowana w plebiscycie Złote Słoneczniki na najlepszą inicjatywę dla dzieci, organizowanym przez portal CzasDzieci.pl.

22 PAŹDZIERNIKA

Śledzę krajobrazy W RAMACH CYKLU Mała Akademia Praska PROWADZENIE: Marlena Wilczak GRUPA WIEKOWA: rodzice z dziećmi w wieku 6–13 lat

Opisywane przez Mirona Białoszewskiego Chamowo to świat, w którym mieszka się w kamieniołomach. Można tam suszyć majtki przed domem i bez wstydu opalać się na osiedlowym trawniku. Ludzie walczą tam z mrówkami faraona, a na łąki napierają gigantyczne klocki, ogromne domy, nowe pudełka. Trudno uwierzyć, że Chamowo to część dzisiejszej Pragi Południe, która 40 lat temu zaczęła tak dynamicznie się zmieniać. Na warsztatach uczestnicy próbowali zauważyć i zrozumieć te przemiany. W części plastycznej dzieci wykonały inspirowany ekspozycją pejzaż miejski. FINISAŻ WYSTAWY 30 PAŹDZIERNIKA

Ja i cała reszta PERFORMENS WYKONANIE: Eliza Kącka

Proj. Joanna Bębenek

Na tapczanie Mirona Białoszewskiego odbyło się performatywne czytanie warszawskich próz miejskich – żartobliwych tekstów na białoszewską nutę. Krótkie scenki-dialogi odegrała autorka z dwojgiem statystów.

EDYCJA I MARZEC–CZERWIEC

Kamienice i piwnice, czyli odkrywam muzeum

O tym Białoszewskim, jak go sobie mówię

19 MARCA

SPEKTAKL

MIEJSCE: Muzeum Warszawskiej Pragi

WYKONANIE: Beata Frankowska, Jarosław Kaczmarek,

PROWADZENIE: Daniel Chmielewski

Małgorzata Litwinowicz (Grupa Studnia O.)

Wydarzenie inaugurujące I edycję cyklu składało się z dwóch części – interaktywnego zwiedzania oraz zajęć plastycznych. Na uczestników czekała pełna zagadek wędrówka po piwnicach najstarszych budynków mieszkalnych na Pradze, podróż na latającym dywanie, spotkanie ze słoniem i spacer po ul. Targowej z XVIII wieku. Po zwiedzaniu każdy z uczestników stworzył swój plan Muzeum Warszawskiej Pragi – spisując, rysując czy wyklejając zapamiętane z wystawy historie.

MUZYKA: Robert Lipka

Spektakl nawiązujący do wystawy czasowej w Muzeum Warszawskiej Pragi i twórczości Mirona Białoszewskiego.

Kolaż, w którym mieszkam, miasto 9 KWIETNIA MIEJSCE: Muzeum Warszawskiej Pragi PROWADZENIE: Grzegorz Kozera

132

Muzeum Warszawskiej Pragi

Technika kolażu, w której wykorzystuje się fragmenty różnych materiałów: gazet, plakatów, ulotek czy zdjęć, pozwala tworzyć nową, fantastyczną rzeczywistość. Na wystawie stałej w Muzeum Warszawskiej Pragi jest kilka kompozycji tego typu, z których każda dotyczy innego zagadnienia związanego z historią dzielnicy. Uczestnicy spotkania mieli za zadanie stworzyć własne zestawienie różnych „fragmentów Pragi”. W trakcie pracy zastanawiali się, czy współczesne miasto, z różnorodną zabudową, reklamami, ogromem ludzi i samochodów, można porównać do wielkiego kolażu, którego jesteśmy częścią.

W ramach wydarzenia Tydzień Dziecka, inicjatywy trzynastu warszawskich instytucji kultury realizowanej przez Biuro Kultury m.st. Warszawy, Muzeum Warszawskiej Pragi zorganizowało dla dzieci wraz z rodzicami warsztaty plastyczne połączone z performatywną opowieścią o małym krokodylu, którego kiedyś można było oglądać na Bazarze Różyckiego. Po pełnym różnorodnych zadań spektaklu, uczestnicy szyli małego, zębatego przyjaciela – przypinkę w formie krokodyla. Sam drukuję, ilustruję 18 CZERWCA

Słucham, żeby zobaczyć

MIEJSCE: Muzeum Drukarstwa

23 KWIETNIA

PROWADZENIE: Łukasz Sobierajski (Muzeum Drukarstwa)

MIEJSCE: Muzeum Warszawskiej Pragi

Zajęcia kończące I edycję spotkań. Uczestnicy zwiedzali siedzibę Muzeum Drukarstwa przy ul. Ząbkowskiej 23/25. Zobaczyli prasy drukarskie i przyrządy potrzebne do składu i druku typograficznego. Dowiedzieli się, kim był Jan Gutenberg i na czym polegał jego wynalazek. W części warsztatowej zamienili się na chwilę w małych zecerów, złożyli swoje imię i nazwisko, a następnie wydrukowali na zabytkowej prasie dyplom uczestnictwa w spotkaniach Akademii (typografia dyplomu: Andrzej Zaborowski). Dodatkową atrakcją było tłoczenie linorytu Gołębie autorstwa Marii Biegańskiej, którym uczestnicy zilustrowali swoje dyplomy.

Warsztat towarzyszący wystawie Prawobrzeżni. Biografie niecodzienne (ZOB. WIĘCEJ, S. 174–175). Poznaję sztukę współczesną 7 MAJA MIEJSCE: Muzeum Warszawskiej Pragi PARTNER: Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie PROWADZENIE: Katarzyna Witt (Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie)

Gdzie można spotkać sztukę współczesną? Czy tylko w muzeach i galeriach? Artyści coraz chętniej działają poza murami instytucji. Podczas zajęć uczestnicy zapoznali się z różnorodnością artystycznych działań, poznali nowe typy sztuki i dowiedzieli się, w jaki sposób je nazywać. Rozmawiali również o tym, skąd artyści czerpią inspiracje i dlaczego sztuka współczesna nie musi wcale być pięknym obrazem lub rzeźbą, może powstać ze wszystkiego i zawsze stoi za nią jakaś idea. W ramach części warsztatowej dzieci wraz rodzicami tworzyły fikcyjne kolekcje sztuki współczesnej, które zaprezentowały w formie nowoczesnych i interaktywnych katalogów do przeglądania.

EDYCJA II PAŹDZIERNIK 2016 – STYCZEŃ 2017

Kamienice i piwnice, czyli odkrywam muzeum 8 PAŹDZIERNIKA MIEJSCE: Muzeum Warszawskiej Pragi PROWADZENIE: Daniel Chmielewski

Interaktywne zwiedzanie oraz zajęcia plastyczne. Na uczestników czekała pełna zagadek wędrówka po piwnicach najstarszych budynków mieszkalnych na Pradze, podróż na latającym dywanie, spotkanie ze słoniem i spacer po ul. Targowej z XVIII wieku. Po zwiedzaniu każdy z uczestników stworzył swój plan Muzeum Warszawskiej Pragi – spisując, rysując czy wyklejając zapamiętane z wystawy historie.

Spaceruję z rzeźbami 21 MAJA MIEJSCE: Park Rzeźby na Bródnie PARTNER: Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie PROWADZENIE: Marta Maliszewska (Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie)

Śledzę krajobrazy

Park Rzeźby na Bródnie to wyjątkowe miejsce, wypełnione dziełami współczesnych artystów. Ich realizacje, dalekie od tradycyjnego rozumienia techniki rzeźbiarskiej, dostarczają widzom wielu wrażeń. W role przewodników po tej niezwykłej przestrzeni wcielili się najmłodsi uczestnicy wydarzenia. Wspólnie zastanawiano się nad tym, jak zmienia się odbiór rzeźby w zależności od tego, z czego jest zrobiona i z którego punktu się na nią patrzy. W drugiej części spotkania lepiono z masy papierowej rzeźby inspirowane obiektami obejrzanymi w trakcie spaceru.

22 PAŹDZIERNIKA MIEJSCE: Muzeum Warszawskiej Pragi

Warsztaty towarzyszące wystawie czasowej Znikające krajobrazy. „Opowieść przestrzenna” Mirona Białoszewskiego (ZOB. WIĘCEJ, S. 176–177). Projektuję, reklamuję 5 LISTOPADA MIEJSCE: Muzeum Warszawskiej Pragi

Krokodyla się nie boję

PROWADZENIE: Paweł Dąbrowski

4 CZERWCA

Na terenie prawobrzeżnej Warszawy znajduje się wiele pracowni rzemieślniczych. Na samej Pradze Północ jest ich aż 61. Te interesujące miejsca, pełne narzędzi i przedmiotów, często poukrywane są w podwórkach i suterenach. Większość z nich

MIEJSCE: Muzeum Warszawskiej Pragi PROWADZENIE: Anna Wigura; Krystyna Bocheńska i Natalia Leszczyńska

(Grupa „I co było dalej…”)

133

Popularyzacja wiedzy o Warszawie

nie ma okien wystawowych ani odpowiednio zaprojektowanych reklam, przez co trudno do nich trafić. W trakcie zajęć dzieci mogły dokładnie obejrzeć przedmioty wykonane przez praskich rzemieślników: szewca, modystkę, introligatorkę, dmuchacza szkła i innych. Następnie wybierały pracownię, która okazała się dla nich najciekawsza i projektowały dla niej trójwymiarową witrynę wraz z szyldem.

wynalazek. W części warsztatowej zamienili się na chwilę w małych zecerów, złożyli swoje imię i nazwisko, a następnie wydrukowali na zabytkowej prasie dyplom uczestnictwa w spotkaniach Akademii (typografia dyplomu: Andrzej Zaborowski). Dodatkową atrakcją było tłoczenie linorytu Gołębie autorstwa Marii Biegańskiej, którym uczestnicy zilustrowali swoje dyplomy.

Lekcje muzealne

Wycinam, skręcam i odjeżdżam 19 LISTOPADA MIEJSCE: Muzeum Warszawskiej Pragi

Pracownicy merytoryczni Muzeum Warszawskiej Pragi stworzyli odrębny program edukacyjny dostosowany do potrzeb wystawy stałej i wystaw czasowych w Muzeum.

PROWADZENIE: Julia Kutra, Zdzisław Miziołek

Jak stworzyć własny samochodzik? Można zainspirować się pracą praskich rzemieślników. Podczas warsztatów dzieci poznały kilka prostych technik stosowanych przez szewców, a następnie wykorzystały kolorowe odpady skórne, które odpowiednio połączone stworzyły unikatowe pojazdy – „samochodziaki-rzemieślniaki”.

LICZBA ZREALIZOWANYCH LEKCJI

126

Brokatu nie żałuję 3 GRUDNIA

SCENARIUSZE LEKCJI: Katarzyna Chudyńska-Szuchnik, Anna Wigura,

MIEJSCE: Fabryka bombek Fogiel, ul. Kordeckiego 48/1

Beata Mielcarz, edukatorki Muzeum Warszawskiej Pragi

PROWADZENIE: Paweł Fogiel

IDENTYFIKACJA WIZUALNA: Joanna Bębenek

Fabryka Bombek Fogiel to wyjątkowe miejsce na mapie Pragi. W suterenie niedużej kamienicy na Grochowie już trzecie pokolenie rodziny Foglów wytwarza ozdoby świąteczne. To najlepsze miejsce, żeby zobaczyć, jak powstają prawdziwe bombki. W trakcie pokazu dzieci mogły prześledzić proces twórczy: od dmuchania szkła, przez lakierowanie, po dekorowanie. Każdy mógł też własnoręcznie ozdobić szklaną bombkę i zabrać ją do domu.

Do krokodyla! Tajemnice straganów Różyca GRUPA WIEKOWA: przedszkola, szkoły podstawowe (klasy I–III, IV–VI)

Gwiazdy, znaki i zwierzaki GRUPA WIEKOWA: przedszkola, szkoły podstawowe (klasy I–III)

Słodkie dziedzictwo GRUPA WIEKOWA: przedszkola, szkoły podstawowe (klasy I–III)

Pragę wieszam na choince

Praga na żywo – widok z tarasu

17 GRUDNIA

GRUPA WIEKOWA: szkoły podstawowe (klasy I–III, IV–VI)

MIEJSCE: Muzeum Warszawskiej Pragi PROWADZENIE: Katarzyna Chudyńska-Szuchnik, Patrycja Labus-Sidor,

PRAGrA

Anna Wigura

GRUPA WIEKOWA: szkoły podstawowe (klasy I–III, IV–VI)

Czy praskie historie można opowiedzieć za pomocą ozdób choinkowych? Na spotkaniu tworzono zestawy prawobrzeżnych dekoracji. Było tam miejsce dla aniołków z klatek schodowych, krasnali z odbojów bramnych i sympatycznych zwierzaków – nietoperzy z elewacji kamienic oraz krokodyla i słoniczki Tuzinki z warszawskiego ZOO. Szczególne miejsce wśród ozdób zajął oczywiście niebieski miś, którego można oglądać na dziedzińcu Muzeum.

Praga z dymkiem GRUPA WIEKOWA: szkoły podstawowe (klasy IV–VI)

W pracowni mistrza GRUPA WIEKOWA: szkoły podstawowe (klasy I–III, IV–VI)

Od osady do miasteczka GRUPA WIEKOWA: szkoły podstawowe (klasy IV–VI)

Sam drukuję, ilustruję 14 STYCZNIA 2017

Cała Praga w trzech budynkach

MIEJSCE: Muzeum Drukarstwa

GRUPA WIEKOWA: gimnazja, szkoły ponadgimnazjalne

PROWADZENIE: Łukasz Sobierajski (Muzeum Drukarstwa)

Praga w popkulturze

Zajęcia kończące II edycję spotkań. Uczestnicy zwiedzali siedzibę Muzeum Drukarstwa przy ul. Ząbkowskiej 23/25. Zobaczyli prasy drukarskie i przyrządy potrzebne do składu i druku typograficznego. Dowiedzieli się, kim był Jan Gutenberg i na czym polegał jego

GRUPA WIEKOWA: gimnazja, szkoły ponadgimnazjalne

Kulturowy tygiel GRUPA WIEKOWA: gimnazja, szkoły ponadgimnazjalne

134

Muzeum Warszawskiej Pragi

Inne działania

But technologiczny AUTOR: Marek Głogowski

Połączenie tradycyjnego wzornictwa z motywami obuwia sportowego oraz przekraczanie granic projektowych poprzez dodanie elementu wydrukowanego w 3D w podeszwie. Prace projektowe uzupełniło zadanie związane z propozycjami komunikacji wizualnej dla Spółdzielni „Stopa”, podjęte przez studentów Pracowni Projektowania Opakowań prof. Macieja Konopki: Aleksandrę Molendę, Małgorzatę Rumińską, Jana Michałowskiego, Sławomira Krzyżaka.

Filmy z pracowni rzemieślniczych ORGANIZATOR: Muzeum Warszawskiej Pragi NADZÓR MERYTORYCZNY PO STRONIE MUZEUM:

Katarzyna Chudyńska-Szuchnik REALIZACJA: Pola Salicka, Marcin Limonowicz

Działania podejmowane w ramach cyklu spotkań Wykonane na prawym brzegu. Rzemieślnicy oraz wybrane zakłady rzemieślnicze zostały utrwalone na krótkich filmach. Produkcje prezentowane były w mediach społecznościowych Muzeum oraz wykorzystywanych podczas zajęć edukacyjnych.

W semestrze zimowym roku akademickiego 2016/2017 studenci pod kierunkiem Pawła Jasiewicza zajmowali się tematem szklanych ozdób choinkowych. Bombki inspirowane miejskimi legendami powstały we współpracy z firmą Radex oraz Fabryką Bombek Fogiel. Autorkami projektów są Aleksandra Filimon i Magda Jerzak.

Projekt opakowania Słoninka Tuzinka

Projektowanie oparte na rzemiośle na przykładzie szewstwa

MIEJSCE: Muzeum Warszawskiej Pragi ORGANIZATORZY: Julia Kutra WSPÓŁPRACA PO STRONIE MUZEUM: Katarzyna Chudyńska-Szuchnik

MIEJSCE: Specjalistyczna Spółdzielnia Pracy „Stopa”

Na zlecenie Muzeum i na podstawie autorskiej koncepcji Katarzyny Chudyńskiej-Szuchnik, Julia Kutra podjęła się wykonania projektu opakowania w formie książeczki dla szklanego słonika wyprodukowanego w Wytwórni Szkła Technicznego, wraz z prototypami. Opakowanie, poza swoją funkcją i estetyką uwzględniającą dziecięce potrzeby, wyróżnia się również walorami edukacyjnymi i w przyszłości będzie wykorzystywane w działaniach edukacyjnych.

ORGANIZATOR: Muzeum Warszawskiej Pragi REALIZACJA: Ewelina Czaplicka-Ruducha i Jan Garstka WSPÓŁPREALIZACJA PO STRONIE MUZEUM: Katarzyna Chudyńska-Szuchnik

Projekt trwał od października do grudnia 2016 roku i miał na celu zbadanie, jak nowoczesne wzornictwo może wpłynąć na funkcjonowanie tradycyjnej produkcji rzemieślniczej. W międzypokoleniowej współpracy stronę młodych projektantów reprezentowała Ewelina Czaplicka-Ruducha, absolwentka Katedry Mody Wydziału Wzornictwa ASP w Warszawie, oraz Jan Garstka, student Wydziału Wzornictwa. Efektem projektu są również materiały edukacyjne Zasady świadomego projektowania w oparciu o lokalne dziedzictwo przygotowane przez projektantkę Ewelinę Czaplicką-Ruduchę oraz materiały edukacyjne Jak powstaje obuwie miarowe dokumentujące tradycyjne techniki szewskie.

Projektowanie oparte na rzemiośle MIEJSCE: Wydział Wzornictwa Akademii Sztuk Pięknych ORGANIZATOR: Muzeum Warszawskiej Pragi, Akademia Sztuk Pieknych

w Warszawie REALIZACJA: Wydział Wzornictwa Akademii Sztuk Pięknych, we współpracy ze

Specjalistyczną Spółdzielnią Pracy „Stopa“, firmą Radex i Fabryką Bombek Fogiel

Zestaw do majsterkowania Samochodziaki-rzemieślniaki Autorską częścią działań w ramach projektu Projektowanie oparte na rzemiośle stały się zestawy do majsterkowania Samochodziaki-rzemieślniaki. Studentkę ASP, Julię Kutrę, zainspirowała wizyta w Specjalistycznej Spółdzielni Pracy „Stopa” organizowana przez Muzeum Warszawskiej Pragi. Projektantka stworzyła zabawkę, która wzbudza zainteresowanie zakładem rzemieślniczym, z wykorzystaniem stosowanych tam technik i materiałów. W 2016 roku zestaw został zamówiony przez Muzeum i jest dostępny w sprzedaży w muzealnym sklepiku. Stał się więc warszawskim gadżetem nowej jakości.

WSPÓŁPREALIZACJA PO STRONIE MUZEUM: Katarzyna Chudyńska-Szuchnik

Semestr letni roku akademickiego 2015/2016 został poświęcony na prace projektowe poświęcone rzemiosłu szewskiemu. Studenci pod kierunkiem Pawła Jasiewicza zaprojektowali: But ortopedyczny AUTORZY: Przemysław Zembura, Ewa Łoś

But charakteryzuje się wysoką cholewką, głębokim sznurowaniem i skośną przyszwą, dzięki czemu jest odpowiedni dla większości schorzeń stóp. But codzienny AUTORZY: Gabriela Szałańska, Eliza Chojnacka

Współczesna wersja damskiego trzewika, którego głównym atutem jest perfekcja wykonania i prostota.

135

Popularyzacja wiedzy o Warszawie

Współpraca przy projektach zewnętrznych

FUNDACJA OKULARNICY IM. AGNIESZKI OSIECKIEJ FUNDACJA RODZINY NISSENBAUMÓW GRUPA PERFORMATYWNA SZURESURE

Warszawscy rzemieślnicy

GRUPA „I CO BYŁO DALEJ…” INSTYTUT KULTURY POLSKIEJ UNIWERSYTETU WARSZAWSKIEGO

ORGANIZATOR: Szkoła Podstawowa nr 141 REALIZACJA: Szkoła Podstawowa nr 141 (nauczycielka Katarzyna Uhma)

INSTYTUT SOCJOLOGII UNIWERSYTETU WARSZAWSKIEGO

WSPÓŁPRACA PO STRONIE MUZEUM: Katarzyna Chudyńska-Szuchnik

INSTYTUT STOSOWANYCH NAUK SPOŁECZNYCH UNIWERSYTETU WARSZAWSKIEGO

W projekcie biorą udział uczniowie klas III, którzy odwiedzają wytypowane przez Muzeum pracownie, zapoznając się z tzw. starymi zawodami.

INSTYTUT GEOGRAFII I PRZESTRZENNEGO ZAGOSPODAROWANIA IM. S. LESZCZYCKIEGO PAN

Mapa Do rzemieślnika, na Pragę

INSTYTUT GOSPODARKI PRZESTRZENNEJ I MIESZKALNICTWA W WARSZAWIE

ORGANIZATOR, REALIZACJA: Stowarzyszenie Miasto Jest Nasze

KATEDRA ARCHITEKTURY KRAJOBRAZU SZKOŁY GŁÓWNEJ GOSPODARSTWA WIEJSKIEGO

WSPÓŁPRACA PO STRONIE MUZEUM: Katarzyna Chudyńska-Szuchnik

Współpraca dotyczyła opracowania i publikacji w formie druku (ulotka i plakat) mapy teleadresowej rzemieślników z dzielnicy Praga-Północ. Premiera mapy odbyła się 18 czerwca w trakcie Festiwalu Rzemieślników organizowanego w Muzeum Warszawskiej Pragi (ZOB. WIĘCEJ, S. 128–129).

LICEUM OGÓLNOKSZTAŁCĄCE IM. RUY BARBOSY

Kamionek Milowy

MUZEUM MIASTA GDYNI

MAGAZYN „ZWYKŁE ŻYCIE” MAZOWIECKA IZBA RZEMIOSŁA I PRZEDSIĘBIORCZOŚCI MUZEUM LITERATURY IM. ADAMA MICKIEWICZA W WARSZAWIE

MUZEUM SZTUKI NOWOCZESNEJ W WARSZAWIE

ORGANIZATOR: Stowarzyszenie Kamionek Milowy REALIZACJA: Uniwersytet SWPS

NARODOWE ARCHIWUM CYFROWE

WSPÓŁPRACA PO STRONIE MUZEUM: Katarzyna Chudyńska-Szuchnik

MUZEUM WARSZAWSKIEJ METROPOLII PRAWOSŁAWNEJ

Współpraca przy projekcie: konsultacja merytoryczna oraz objęcie patronatem. Projekt zakłada wspólne cele z działalnością merytoryczną Muzeum, w nowatorski sposób traktując zagadnienia lokalnej przedsiębiorczości. Dzięki wykorzystaniu tzw. marketingu nostalgicznego zwiększa świadomość historyczną mieszkańców tego obszaru Warszawy.

PEŁNOMOCNIK DS. REWITALIZACJI M.ST. WARSZAWY PRASKA ŚWIATOTEKA PRASKIE STOWARZYSZENIE MIESZKAŃCÓW „MICHAŁÓW” SPECJALISTYCZNA SPÓŁDZIELNIA PRACY „STOPA” STOWARZYSZENIE ARCHITEKTÓW POLSKICH

Współpraca z instytucjami zewnętrznymi

STOWARZYSZENIE GWARA WARSZAWSKA

ARCHIWUM PAŃSTWOWE W WARSZAWIE

STOWARZYSZENIE MIASTO JEST NASZE

BIBLIOTEKA NARODOWA W WARSZAWIE

STOWARZYSZENIE ODBLOKUJ

BIBLIOTEKA UNIWERSYTECKA W WARSZAWIE

STOWARZYSZENIE SZTUKA NOWA

BIURO STOŁECZNEGO KONSERWATORA ZABYTKÓW M.ST. WARSZAWY

SZKOŁA PODSTAWOWA NR 141

CECH KRAWCÓW I RZEMIOSŁ WŁÓKIENNICZYCH M.ST. WARSZAWY

SZTUCZKI ZE SZTUKĄ

CECH KUŚNIERZY, KOŻUSZKARZY, RĘKAWICZNIKÓW I GARBARZY M.ST. WARSZAWY

TOWARZYSTWO PRZYJACIÓŁ PRAGI UNIWERSYTET SWPS

CENTRUM INNOWACJI UNIWERSYTETU SWPS

WOJEWÓDZKI URZĄD OCHRONY ZABYTKÓW W WARSZAWIE

DOM KULTURY PRAGA

WYDZIAŁ ARCHITEKTURY POLITECHNIKI WARSZAWSKIEJ

FUNDACJA SCENA LUBELSKA 30/32

WYDZIAŁ WZORNICTWA AKADEMII SZTUK PIĘKNYCH W WARSZAWIE

FUNDACJA AVE

WYTWÓRNIA SZKŁA TECHNICZNEGO

FUNDACJA NAPRAW SOBIE MIASTO

136

Korczakianum

Korczakianum Pracownia naukowa ul. Jaktorowska 6, 01-202 Warszawa Podstawowa działalność Korczakianum w roku 2016 – obok informacyjnej i konsultacyjnej – związana była z intensywnymi pracami edytorskimi, z udziałem autorów zewnętrznych. W ramach prac zmierzających do ukończenia edycji Dzieł zebranych Janusza Korczaka (do publikacji pozostały trzy tomy) przygotowano do druku tom XIII, z pismami pedagogicznymi z lat 1919–1939; opracowany został edytorsko tekst główny tomu XV, z pismami wojennymi. Kontynuowane były prace nad tomem XVI (indeksowym) oraz tomem odrębnym, ale dopełniającym finalny tom edycji, czyli wyborem materiałów o Domu Sierot i Głównym Domu Schronienia z lat 1939–1942: zaplanowane w nim materiały źródłowe zostały skompletowane i edytorsko opracowane. Najważniejszym projektem zewnętrznym, do którego przygotowań i realizacji włączyło się Korczakianum, jest artystyczny projekt Mały Przegląd, autorstwa amerykańskiej artystki Sharon Lockhart i kuratorki Barbary Piwowarskiej, który zostanie zaprezentowany w Pawilonie Polskim na 57. Biennale Sztuki w Wenecji w 2017 roku. Projekt nawiązuje do założonej przez Janusza Korczaka gazety dla dzieci i młodzieży „Mały Przegląd” (1926–1939); jego istotną częścią będzie m.in. udostępnienie zwiedzającym wybranych, pełnych numerów gazety w wersji anglojęzycznej (w dłuższej perspektywie planowane jest przetłumaczenie wszystkich 678 numerów pisma). Pracownia była dostępna dla zainteresowanych w ciągu całego roku (styczeń– grudzień), sala ekspozycyjna z wystawą stałą – z przyczyn technicznych – dopiero od 12 kwietnia 2016 roku. Marta Ciesielska

KOORDYNATORKA KORCZAKIANUM W 2016 ROKU KORCZAKIANUM PRZYJĘŁO ŁĄCZNIE

6344 osoby

W TYM:

5753

267

osoby

osób

zwiedzający stałą ekspozycję, osoby indywidualne i w zorganizowanych grupach (w dużej części goście z zagranicy)

Noc Muzeów, 14 maja 2016, godz. 19.00-22.00

odwiedzający pracownię archiwalno-dokumentacyjną

137

Marta Ciesielska, fot. MW

Popularyzacja wiedzy o Warszawie

Wydarzenia

Wykłady 25 KWIETNIA

Noc Muzeów

PROWADZENIE: Agnieszka Witkowska-Krych

Wykład dla edukatorów z Instytutu Yad Vashem, Izrael.

14 MAJA (ZOB. WIĘCEJ, S. 168–170) 1 CZERWCA

Spotkanie na Jaktorowskiej (dawnej Krochmalnej)

PROWADZENIE: Marta Ciesielska

Wykład dla słuchaczy Uniwersytetu Trzeciego Wieku z Wawra i przewodników warszawskich.

19.00–22.00 PROWADZENIE: Marta Ciesielska, Agnieszka Witkowska-Krych

Rozmowy o dawnej i współczesnej Warszawie i jej mieszkańcach.

6 CZERWCA PROWADZENIE: Marta Ciesielska, Agnieszka Witkowska-Krych

VII Warszawski Piknik Archiwalny Patroni ulic Warszawy

Wykład dla studentów Uniwersytetu w Vancouver, Kanada. 13 i 17 CZERWCA

11 CZERWCA

PROWADZENIE: Marta Ciesielska

KOORDYNACJA I ORGANIZACJA: Archiwum Polskiej Akademii Nauk

Wykład dla studentów z IPSiR UW.

WYKŁAD Niedoszła patronka warszawskiej ulicy, czyli rzecz o Stefanii Wilczyńskiej – najbliższej współpracowniczce Janusza Korczaka

11 LIPCA PROWADZENIE: Marta Ciesielska

Wykład dla uczestników (nauczyciele) projektu Fundacji dla Demokracji „Uczeń, rodzic, nauczyciel – wspólnie dla naszej szkoły”, Białoruś.

MIEJSCE: Archiwum Polskiej Akademii Nauk, Pałac Staszica PROWADZENIE: Agnieszka Witkowska-Krych

Wykład o Stefanii Wilczyńskiej, warszawiance, pedagożce i wychowawczyni żydowskiego Domu Sierot, której imieniem planowano nazwać jedną z alejek na Muranowie.

13 LIPCA PROWADZENIE: Marta Ciesielska

Wykład dla pedagogów z Japonii. 20 SIERPNIA

Spotkania

PROWADZENIE: Agnieszka Witkowska-Krych ORGANIZATOR: Wydział Pedagogiczny UW

Wykład dla uczestników 15th Conference of the International Network of Philosophers of Education.

SPOTKAŃ

23 WRZEŚNIA

12 363

PROWADZENIE: Marta Ciesielska

Wykład dla uczestników 11. Międzynarodowej Letniej Szkoły („International Experiences in Adaptation of Refugee and Migrant Children – theory, research, praxis”) Katedry UNESCO im. Janusza Korczaka Akademii Pedagogiki Specjalnej im. Marii Grzegorzewskiej.

uczestników

W TYM

dla grup studyjnych (studenci, pracownicy akademiccy, pedagodzy, edukatorzy i przewodnicy, 27 osoby zainteresowane WYKŁADÓW tematami korczakowskimi)

SPOTKANIA OBCOJĘZYCZNE

dla uczestników z Australii, Białorusi, Francji, Indonezji, Izraela, W TYM Japonii, Kanady, Niemiec, Szwecji, Ukrainy, USA, Wlk. Brytanii i grup międzynarodowych

20 PRELEKCJI

23 WRZEŚNIA

dla grup edukacyjnych (uczniowie, pedagodzy, działacze młodzieżowi) – tematyka: spuścizna życiowa Janusza Korczaka i jej aktualność (wobec wyzwań współczesności), działalność podstawowa i edukacyjna Korczakianum, związki Korczaka z Warszawą

WIZYTA DYPLOMATYCZNA

138

PROWADZENIE: Marta Ciesielska

Wykład dla uczestników zjazdu Międzynarodowej Organizacji Wychowania Przedszkolnego OMEP. 29 LISTOPADA PROWADZENIE: Agnieszka Witkowska-Krych ORGANIZATOR: Fundacja Żywy Most

Wykład dla studentów Otwartego Uniwersytetu, Izrael.

Korczakianum

Prelekcje

Spotkania poza Korczakianum

20 KWIETNIA

Wykłady

PROWADZENIE: Marta Ciesielska

Prelekcja dla uczniów i kadry szkoły podstawowej im. J. Korczaka, Wałbrzych.

Filozofia Janusza Korczaka a zarządzanie czasem i efektywność działania

9 MAJA

18 MAJA

PROWADZENIE: Marta Ciesielska

MIEJSCE: Akademia Pedagogiki Specjalnej im. Marii Grzegorzewskiej

Prelekcja dla uczniów i kadry zespołu szkół STO oraz grupy niemieckiej.

PROWADZENIE: Agnieszka Witkowska-Krych

12 MAJA

19 MAJA

PROWADZENIE: Agnieszka Witkowska-Krych

MIEJSCE: Centrum Kultury Jidysz

Prelekcja dla wychowanków i kadry Młodzieżowego Ośrodka Wychowawczego, Antoniew.

PROWADZENIE: Agnieszka Witkowska-Krych

13 MAJA

Warszawskie kamienice czynszowe

PROWADZENIE: Marta Ciesielska

2 CZERWCA

Prelekcja dla uczniów i kadry LO im. Stefana Żeromskiego, Warszawa.

MIEJSCE: Centrum Kultury Jidysz

Warszawskie ulice

(Uniwersytet Trzeciego Wieku przy Teatrze Żydowskim w Warszawie)

(Uniwersytet Trzeciego Wieku przy Teatrze Żydowskim w Warszawie) PROWADZENIE: Agnieszka Witkowska-Krych

24 MAJA

„Gotowanie bez gazu i pranie bez mydła”, czyli o przepisach z Poradnika dla gospodyń ukazującego się na łamach „Gazety Żydowskiej” (1940–1942)

PROWADZENIE: Marta Ciesielska

Prelekcja dla uczniów i kadry LO im. J. Korczaka, Wieluń, w ramach współpracy z Fundacją Forum Dialogu.

19 LISTOPADA MIEJSCE: Centrum Kultury Jidysz

20 CZERWCA PROWADZENIE: Marta Ciesielska

(Uniwersytet Trzeciego Wieku przy Teatrze Żydowskim w Warszawie)

Prelekcja dla uczniów i kadry gimnazjum Hispaniola z Zespołu Szkół Bednarska, Warszawa.

PROWADZENIE: Agnieszka Witkowska-Krych

Lekcje muzealne

21 CZERWCA PROWADZENIE: Agnieszka Witkowska-Krych

Prelekcja dla uczniów i kadry Salomon Gimnazjum z Londynu, Wlk. Brytania.

12 LEKCJI MUZEALNYCH

20 PAŹDZIERNIKA PROWADZENIE: Marta Ciesielska

Prelekcja dla uczniów i nauczycieli z Sachsen-Anhalt, Niemcy. 25 PAŹDZIERNIKA PROWADZENIE: Marta Ciesielska, Agnieszka Witkowska-Krych

Prelekcja dla młodzieży z żydowskiej organizacji SKIF, Francja. 25 LISTOPADA PROWADZENIE: Marta Ciesielska

Prelekcja dla wychowanek Młodzieżowego Ośrodka Socjoterapii w Rudzienku oraz artystki Sharon Lockhart (USA) ze współpracownikami, wizyta w ramach przygotowań Pawilonu Polskiego na Biennale Sztuki w Wenecji w 2017 roku.

287 uczestników

139

Popularyzacja wiedzy o Warszawie

Janusz Korczak: życie i dzieło

Kontynuacja współpracy w ramach projektu badawczego i wydawniczego (wybór pism): spuścizna Józefa (1844–1896) i Jakuba (1848–1912) Goldszmitów, ojca i stryja Korczaka, autorstwa Bożeny Wojnowskiej i Marleny Sęczek, badaczek z IBL PAN.

PROWADZENIE: Agnieszka Witkowska-Krych 9 CZERWCA GRUPA WIEKOWA: przedszkole

Współpraca przy opracowaniu wyboru pism Janusza Korczaka do tłumaczenia i wydania w języku angielskim (inicjator i organizator projektu: Janusz Korczak Association of Canada; w toku).

28 KWIETNIA; 18, 19, 24 MAJA; 10, 14 CZERWCA; 14 PAŹDZIERNIKA GRUPA WIEKOWA: szkoła podstawowa (klasy V–VI) 12, 23 MAJA; 10 PAŹDZIERNIKA

Współpraca przy projekcie Mały Przegląd reprezentującym Polskę na 57. Biennale Sztuki w Wenecji w 2017 roku, autorstwa artystki Sharon Lockhart (USA) i kuratorki Barbary Piwowarskiej z zespołem (operator projektu: Zachęta – Narodowa Galeria Sztuki).

GRUPA WIEKOWA: uczniowie szkół ponadpodstawowych

Warszawa da się lubić, czyli malujemy mury 2 CZERWCA PROWADZENIE: Patryk Jaworek, Anna Zdanowska GRUPA WIEKOWA: szkoła podstawowa (klasy V–VI)

Współpraca przy opracowaniu nowej wystawy Korczakowskiej w The Ghetto Fighters’ House Museum, Izrael (w toku).

Spacery

Współpraca przy edycji Notesu Janusza Korczaka z serii Notesów pisarskich wydawnictwa Austeria.

Muranów – three layers of history 29 CZERWCA

Konsultacja wideobiogramu Janusza Korczaka na zamówienie Narodowego Instytutu Audiowizualnego (w opracowaniu).

GRUPA: uczestnicy XIV Międzynarodowego Seminarium Języka i Kultury

Jidysz ORGANIZATOR: Centrum Kultury Jidysz

Udział w realizacji III edycji Warszawskiej Nagrody Wychowawczej im. Janusza Korczaka (główny organizator: Biuro Edukacji Urzędu m.st. Warszawy).

PROWADZENIE: Agnieszka Witkowska-Krych

Celem spaceru po Muranowie było pokazanie jego historycznej „wielowarstwowości” (przedwojenna dzielnica żydowska, getto, powojenna odbudowa z gruzów i na gruzach) oraz współczesnego zróżnicowania dzielnicy.

Współpraca z instytucjami zewnętrznymi BIURO EDUKACJI URZĘDU M.ST. WARSZAWY

Prace archiwalne

BIURO RZECZNIKA PRAW DZIECKA

Ponownie zostały podjęte systematyczne prace archiwalne nad zasobami Korczakianum. Dokonano przeglądu wszystkich dokumentów, objętych tzw. starym inwentarzem, oraz innych pozycji należących do podstawowego archiwum naukowego (913 teczek), w efekcie wyodrębniono spośród spisanych 2421 dokumentów/ obiektów: a. materiały wieczystego przechowywania (w tym rękopisy, maszynopisy na prawach rękopisu, dokumenty urzędowe, fotografie, wycinki prasowe – 286 dokumentów znajdzie się w systemie Musnet); b. materiały dokumentacyjne (varia zebrane w wyniku różnych prac badawczych); ponadto wytypowano 46 dokumentów z grupy a do konserwacji.

CENTRUM KULTURY JIDYSZ FUNDACJA FORUM DIALOGU INSTYTUT BADAŃ LITERACKICH PAN KAPITUŁA WARSZAWSKIEJ NAGRODY WYCHOWAWCZEJ IM. JANUSZA KORCZAKA MIĘDZYNARODOWE STOWARZYSZENIE IM. JANUSZA KORCZAKA / INTERNATIONAL JANUSZ KORCZAK ASSOCIATION MUZEUM HISTORII ŻYDÓW POLSKICH POLIN MUZEUM KSIĄŻKI DZIECIĘCEJ

Konsultacje i współpraca przy projektach zewnętrznych

POLSKIE STOWARZYSZENIE IM. JANUSZA KORCZAKA ZACHĘTA – NARODOWA GALERIA SZTUKI ŻYDOWSKI INSTYTUT HISTORYCZNY IM. EMANUELA RINGELBLUMA

Konsultacje prac licencjackich i magisterskich (2); doktorskich, w toku i planowanych (3); publikacji/tematów badawczych i źródłowych (6).

140

Dział Edukacji

Dział Edukacji Głównym celem programu edukacyjnego Muzeum Warszawy jest skuteczne propagowanie historii miasta wśród stałych mieszkańców oraz licznie odwiedzających miasto gości. Działania edukacyjne Muzeum Warszawy zostały przygotowane w taki sposób, aby aktywizować, pobudzać twórcze myślenie, uczyć dzieci i młodzież współpracy w zespole oraz ukierunkować je na nowe drogi poszukiwań. Kontakt z autentycznymi obiektami muzealnymi podczas zajęć daje uczestnikom poczucie łączności ze stołeczną tradycją i dawnymi pokoleniami. Wprowadzenie zajęć warsztatowych do każdej lekcji muzealnej pozwala rozwijać umiejętność analizy, dyskusji, interpretacji źródeł historycznych i pobudza kreatywność. Ważnym elementem realizacji oferty edukacyjnej Muzeum jest bezpośrednia współpraca z nauczycielami, którzy dzięki wizycie z dziećmi i młodzieżą w Muzeum uzupełniają i urozmaicają prowadzony przez siebie program nauczania. Radosław Adamski

Radosław Adamski, fot. MW

KIEROWNIK DZIAŁU EDUKACJI

Wydarzenia

LEKCJE MUZEALNE PRZEPROWADZONE PRZEZ DZIAŁ EDUKACJI W 2016 ROKU

317

Otwarcie Pawilonu Warszawa Warsztaty dla dzieci 16 STYCZNIA MIEJSCE: Pawilon Warszawa, ul. Marszałkowska 105 PROWADZENIE: Anna Kwiatkowska, Katarzyna Szafrańska, Anna Zdanowska

5286

Animacje edukacyjne związane z Warszawą.

uczestników

Bal u Niedźwiedzia. Karnawał 2016 dla dzieci i wnuków pracowników Muzeum Warszawy

W TYM W RAMACH:

23 STYCZNIA MIEJSCE: Muzeum Warszawskiej Pragi PROWADZENIE: Patryk Jaworek, Anna Zdanowska, grupa teatralna

„I co było dalej?”

Impreza zamknięta, składająca się z zabaw tanecznych, ruchowych i zręcznościowych, gier oraz quizów związanych z tematyką warszawskich zwierząt. Częścią spotkania był występ grupy teatralnej „I co było dalej”, która przeprowadziła warsztaty o tematyce zwierzęcej, inspirowane nagraniami z Archiwum Historii Mówionej Muzeum Warszawskiej Pragi.

Lata w Mieście 2016

Zimy w Mieście 2016

dla

978

uczestników

141

405

uczestników

Popularyzacja wiedzy o Warszawie

„I co było dalej”, która przeprowadziła warsztaty Do krokodyla! Tajemnice straganów Różyca, inspirowane nagraniami z Archiwum Historii Mówionej Muzeum Warszawskiej Pragi.

Zima w Mieście 2016 1–12 LUTEGO

VI edycja gry Raz, dwa, trzy – warszawiakiem jesteś Ty!

Zwierzęta Warszawy MIEJSCE: Centrum Interpretacji Zabytku

18 CZERWCA – 4 WRZEŚNIA ORGANIZATOR: Muzeum Powstania Warszawskiego we współpracy

Zawód: architekt

z warszawskimi instytucjami kultury, muzeami z Legionowa, Sulejówka

MIEJSCE: Centrum Interpretacji Zabytku

i Żyrardowa MIEJSCE: Muzeum Warszawskiej Pragi

Staromiejskie puzzle

MIEJSCE: Muzeum Warszawskiej Pragi

Gra międzymuzealna dla rodzin z dziećmi poświęcona kulinarnym tradycjom miasta. Uczestnicy samodzielnie zwiedzali Muzeum w poszukiwaniu odpowiedzi umieszczonych na kartach pracy.

Ksiąg wiązanie, czyli książki powstawanie

Lato w Mieście 2016

MIEJSCE: Centrum Interpretacji Zabytku

Muzealne zgadywanki

MIEJSCE: Muzeum Drukarstwa 1 LIPCA–31 SIERPNIA

Rośliny lecznicze w naszym najbliższym otoczeniu

Staromiejski zwierzyniec

MIEJSCE: Muzeum Farmacji

MIEJSCE: Centrum Interpretacji Zabytku

Warszawskie widoki

Zagadkowe dekoracje

MIEJSCE: Muzeum Woli

MIEJSCE: Centrum Interpretacji Zabytku

Noc Muzeów

Urok przeszłości MIEJSCE: Centrum Interpretacji Zabytku

14 MAJA (ZOB. WIĘCEJ, S. 168–170)

Warszawa dzielnicami stoi

Animacje w Centrum Interpretacji Zabytku, obsługa zwiedzających w Barbakanie i spacery edukacyjne po Starym Mieście.

MIEJSCE: Pawilon Warszawa, ul. Marszałkowska 105

Staromiejskie puzzle

19.00–22.00

MIEJSCE: Centrum Interpretacji Zabytku

WIECZORNE SPACERY

Pozdrowienia z Pragi!

Miejska galeria

MIEJSCE: Muzeum Warszawskiej Pragi

PROWADZENIE: Anna Kwiatkowska

Dzieje Warszawy z przymrużeniem oka

Ksiąg wiązanie, czyli książki powstawanie

PROWADZENIE: Patryk Jaworek

MIEJSCE: Muzeum Drukarstwa

Tajemnice staromiejskich zaułków

Uwaga! Trujące! Rośliny trujące w naszym najbliższym otoczeniu

PROWADZENIE: Katarzyna Szafrańska

Szlakiem wszetecznic i przestępców dawnej Warszawy

MIEJSCE: Pawilon Warszawa, ul. Marszałkowska 105

PROWADZENIE: Anna Zdanowska

Warszawa różnorodna, warszawa wielokulturowa

Do krokodyla! Dzień Dziecka 2016 dla dzieci i wnuków pracowników Muzeum Warszawy

MIEJSCE: Muzeum Woli

Światowe Dni Młodzieży w Warszawie

11 CZERWCA MIEJSCE: Muzeum Warszawskiej Pragi

23 LIPCA

PROWADZENIE: Patryk Jaworek, Anna Zdanowska, grupa teatralna

ORGANIZATOR: Centrum Myśli Jana Pawła II

„I co było dalej?”

MIEJSCE: skwer Hoovera w Warszawie PROWADZENIE: Patryk Jaworek, Anna Kwiatkowska, Katarzyna Szafrańska,

Impreza zamknięta, składająca się z zabaw ruchowych i zręcznościowych, gier oraz quizów związanych ze zwierzętami z warszawskiej Pragi. Częścią spotkania był występ grupy teatralnej

Anna Zdanowska

Animacje edukacyjne dotyczące Warszawy, w języku polskim i angielskim.

142

Dział Edukacji

XXIV Europejskie Dni Dziedzictwa

W pracowni mistrza 27–30 WRZEŚNIA

WRZESIEŃ

MIEJSCE: Muzeum Warszawskiej Pragi

HASŁO PRZEWODNIE: „Gdzie duch spotyka się z przestrzenią – świątynie,

PROWADZENIE: Katarzyna Chudyńska-Szuchnik, Patrycja Labus-Sidor,

arcydzieła, pomniki”

Katarzyna Szumlas, Anna Wigura

MIEJSCE: Centrum Interpretacji Zabytku

Detale architektoniczne Starego Miasta

(ZOB. WIĘCEJ S. 153 ORAZ S. 104)

27, 30 WRZEŚNIA

Zaprojektuj swoją polichromię

MIEJSCE: Centrum Interpretacji Zabytku

11 WRZEŚNIA

PROWADZENIE: Anna Kwiatkowska

Dłutkiem, piórkiem, rysikiem – artystyczne techniki graficzne

Zaprojektuj swój szyld

27–30 WRZEŚNIA, 1 PAŹDZIERNIKA

18 WRZEŚNIA

MIEJSCE: Muzeum Drukarstwa

PROWADZENIE: Katarzyna Szafrańska

PROWADZENIE: Maria Biegańska, Joanna Makuch-Folwarska, Barbara Rogalska

VIII edycja Warszawskich Dni Rodzinnych

Przystanek Pawilon, czyli autobusem po Warszawie 28–30 WRZEŚNIA

Przystanek Pawilon, czyli autobusem po Warszawie

MIEJSCE: Pawilon Warszawa, ul. Marszałkowska 105

17 WRZEŚNIA

PROWADZENIE: Patryk Jaworek

MIEJSCE: Pawilon Warszawa, ul. Marszałkowska 105 PROWADZENIE: Patryk Jaworek

Zapomniane zawody Warszawy

Na podstawie starych fotografii poznaliśmy historyczne modele, okoliczności powstawania pierwszych tras, a także szczegóły podróżowania na przestrzeni lat. W części warsztatowej każdy zaprojektował własny trójwymiarowy model autobusu.

28, 29 WRZEŚNIA MIEJSCE: Centrum Interpretacji Zabytku PROWADZENIE: Katarzyna Szafrańska, Anna Zdanowska

SPACER

Warszawski Tydzień Kultury Bez Barier

Spacerem po Parku Skaryszewskim 24 WRZEŚNIA

WRZESIEŃ–PAŹDZIERNIK

MIEJSCE: Park Skaryszewski

MIEJSCE: Centrum Interpretacji Zabytku

PROWADZENIE: Katarzyna Szafrańska

(ZOB. WIĘCEJ, S. 153–154)

WYKŁADY

Herbata – obyczaje salonów Warszawy 25 WRZEŚNIA

Zapomniany świat brązów

PROWADZENIE: Katarzyna Szafrańska

26 WRZEŚNIA

Symbole patriotyzmu. Galanteria patriotyczna ze zbiorów Muzeum Warszawy

MIEJSCE: Muzeum Warszawskiej Pragi PROWADZENIE: Aleksandra Sołtan

30 WRZEŚNIA

Być konserwatorem. Pracownia Konserwacji Papieru Muzeum Warszawy od kulis

PROWADZENIE: Anna Kwiatkowska

27-29 WRZEŚNIA; 1-2 PAŹDZIERNIKA

XX Festiwal Nauki Warszawa

MIEJSCE: Muzeum Warszawskiej Pragi PROWADZENIE: Agata Kłos, Igor Nowak

WRZESIEŃ–PAŹDZIERNIK KOORDYNACJA PO STRONIE MUZEUM: Radosław Adamski

Rzemiosło złotnicze i przemysł platerniczy, na podstawie kolekcji sreber i platerów warszawskich ze zbiorów Muzeum Warszawy

LEKCJE MUZEALNE Kulturowy tygiel

27 WRZEŚNIA

27–30 WRZEŚNIA

W RAMACH programu MKiDN Kolekcje muzealne – priorytet 4.

MIEJSCE: Muzeum Warszawskiej Pragi

Projekt „Zakup srebrnego kompletu śniadaniowego Augusta Teodora Wernera”

PROWADZENIE: Katarzyna Chudyńska-Szuchnik, Patrycja Labus-Sidor,

MIEJSCE: Muzeum Warszawskiej Pragi

Katarzyna Szumlas, Anna Wigura

PROWADZENIE: Monika Siwińska

143

Popularyzacja wiedzy o Warszawie

Moda w Warszawie. O zbiorze ubiorów i akcesoriów stroju Muzeum Warszawy

Kolekcja sreber w zbiorach Muzeum Warszawy

28 WRZEŚNIA

MIEJSCE: Muzeum Warszawskiej Pragi

PROWADZENIE: Monika Siwińska

PROWADZENIE: Agnieszka Dąbrowska

GRUPA DOCELOWA: studenci IHS UW

Ile może nam opowiedzieć jeden obraz?

Zajęcia prowadzone w ramach programu MKiDN Kolekcje muzealne – priorytet 4. Projekt „Zakup kolekcji pamiątek patriotycznych”

22 LISTOPADA

29 WRZEŚNIA MIEJSCE: Muzeum Warszawskiej Pragi PROWADZENIE: Jacek Bochiński

WRZESIEŃ–GRUDZIEŃ

Prawda, skarga czy propaganda? Skazany na przemiał plan zniszczeń Warszawy

W zbiorach Muzeum Warszawy znajduje się blisko 600 przykładów galanterii i biżuterii patriotycznej, upamiętniającej ważne dla Polaków chwile. W 2016 roku muzealne zbiory, dzięki finansowemu wsparciu Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego, poszerzyły się o kolejne przedmioty związane z kultywowaniem pamięci o polskiej historii. W związku z tym prowadzone były bezpłatne lekcje muzealne oraz wykłady poświęcone polskim symbolom narodowym.

30 WRZEŚNIA MIEJSCE: Muzeum Warszawskiej Pragi PROWADZENIE: dr Paweł E. Weszpiński

Zajęcia prowadzone w ramach programu MKiDN Kolekcje muzealne – priorytet 4. Projekt „Zakup srebrnego kompletu śniadaniowego Augusta Teodora Wernera”

LEKCJA MUZEALNA Symbole patriotyzmu

WRZESIEŃ–LISTOPAD

WRZESIEŃ-GRUDZIEŃ

W 2016 roku do zbiorów Muzeum Warszawy, dzięki finansowemu wsparciu Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego, trafił srebrny komplet śniadaniowy wykonany przez Teodora Augusta Wernera. W związku z tym były prowadzone bezpłatne lekcje muzealne oraz wykłady poświęcone obyczajowi picia herbaty w Warszawie na przestrzeni wieków.

MIEJSCE: Muzeum Woli, Zespół Szkół Specjalnych nr 86 w Szpitalu

Dziecięcym im. prof. J. Bogdanowicza PROWADZENIE: Patryk Jaworek

WYKŁADY Symbole patriotyzmu

LEKCJA MUZEALNA

16 LISTOPADA MIEJSCE: Muzeum Woli

Herbata – obyczaje salonów Warszawy

PROWADZENIE: Patryk Jaworek, Katarzyna Szafrańska

WRZESIEŃ–GRUDZIEŃ

GRUPA DOCELOWA: Gimnazjum nr 29

MIEJSCE: Muzeum Woli PROWADZENIE: Patryk Jaworek

Galanteria patriotyczna. O manifestowaniu uczuć narodowych przez Polaków

WYKŁADY

5 GRUDNIA

Rzemiosło złotnicze i przemysł platerniczy, na podstawie kolekcji sreber i platerów warszawskich ze zbiorów Muzeum Warszawy

MIEJSCE: Muzeum Warszawskiej Pragi PROWADZENIE: Anna Kwiatkowska GRUPA DOCELOWA: Uniwersytet Trzeciego Wieku

27 WRZEŚNIA

Festiwal Warszawa w Budowie 8: Wreszcie we własnym domu. Dom polski w transformacji

W RAMACH Festiwalu Nauki (ZOB. WIĘCEJ, S. 143–144) MIEJSCE: Muzeum Warszawskiej Pragi PROWADZENIE: Monika Siwińska

22 PAŹDZIERNIKA – 20 LISTOPADA

Srebra i platery w zbiorach Muzeum Warszawy

(ZOB. WIĘCEJ, S. 191–194)

7 LISTOPADA

LEKCJA MUZEALNA

MIEJSCE: Muzeum Warszawskiej Pragi PROWADZENIE: Monika Siwińska

Mój dom – mój azyl

GRUPA DOCELOWA: Uniwersytet Trzeciego Wieku

8 LISTOPADA MIEJSCE: Budynek dawnej drukarni, ul. Nowogrodzka 84/86

oraz Muzeum Woli

144

Dział Edukacji

Zajrzyj do muzeum MAJ–GRUDZIEŃ OTWARTE WARSZTATY DLA RODZIN Z DZIEĆMI MIEJSCE: Centrum Interpretacji Zabytku ORGANIZATOR: Muzeum Warszawy (ZOB. WIĘCEJ, S. 165)

Podstawowym założeniem projektu było uzupełnienie oferty edukacyjnej Centrum Interpretacji Zabytku o zajęcia adresowane do rodzin z dziećmi, podczas których panowałaby swobodna i rodzinna atmosfera. Zajęcia nie miały wyznaczonego początku ani końca – każdy mógł do nich dołączyć w godzinach dyżuru edukatora i zostać tak długo, jak tylko mógł. W ramach cyklu odbyły się warsztaty poświęcone warszawskiemu Staremu Miastu oraz Światowemu Dziedzictwu UNESCO.

Warsztaty Mój dom – mój azyl, fot. Anna Kwiatkowska

Projekty edukacyjne

Warsztaty

Muzeum na życzenie

LUTY–LISTOPAD STYCZEŃ–GRUDZIEŃ

MIEJSCE: Pawilon Warszawa, ul. Marszałkowska 105

ORGANIZATOR: Muzeum Warszawy GRUPA WIEKOWA: bez ograniczeń

Projekt edukacyjny aktywizujący osoby, które mają ograniczony dostęp do Muzeum. W jego ramach prowadzone są działania w ośrodkach pomocy społecznej, domach seniora, szpitalach. Odbiorcami programu są wszystkie grupy wiekowe.

Stare Miasto w XX wieku MARZEC–MAJ MIEJSCE: Centrum Interpretacji Zabytku ORGANIZATOR: Muzeum Warszawy, Gimnazjum nr 143 z Oddziałami

Integracyjnymi im. I.J. Paderewskiego w Warszawie Warsztaty Dłutka w dłoń, fot. Anna Kwiatkowska

Muzeum Warszawy było partnerem projektu, którego celem było zachęcenie uczniów do poznawania historii warszawskiego Starego Miasta. Podsumowaniem projektu była gra miejska przygotowana i poprowadzona przez uczestników.

Powstanie listopadowe na mapie współczesnej Warszawy 20 LUTEGO, 19 LISTOPADA GRUPA WIEKOWA: rodzice z dziećmi (6–10 lat)

Warszawa w Twojej legendzie

Zwierzęta Warszawy 27 LUTEGO

9 MARCA – 4 CZERWCA

GRUPA WIEKOWA: rodzice z dziećmi (6–10 lat)

MIEJSCE: Biblioteka Muzeum Warszawy, ul. Targowa 50/52 ORGANIZATOR: Muzeum Warszawy

Namaluj pocztówkę

(ZOB. WIĘCEJ, S. 262)

5 MARCA GRUPA WIEKOWA: rodzice z dziećmi (6–10 lat)

Celem projektu było zachęcenie uczniów do poznawania warszawskich legend oraz stworzenia własnej opowieści. Finałem były animacje w Bibliotece Muzeum Warszawskiej Pragi w czasie wydarzenia Noc Bibliotek (4 CZERWCA).

Stacja Pawilon, czyli pociągiem po Warszawie 12 MARCA GRUPA WIEKOWA: rodzice z dziećmi (6–10 lat)

145

Popularyzacja wiedzy o Warszawie

Warszawa dzielnicami stoi

Staromiejskie puzzle

19 MARCA

GRUPA WIEKOWA: szkoła podstawowa (klasy I–III, IV–VI)

GRUPA WIEKOWA: rodzice z dziećmi (6–10 lat)

Co jest zabytkiem?

Dłutka w dłoń

GRUPA WIEKOWA: szkoła podstawowa (klasy I–III, IV–VI), gimnazjum

2 KWIETNIA

Miejska galeria

GRUPA WIEKOWA: rodzice z dziećmi (6–15 lat)

GRUPA WIEKOWA: gimnazjum, szkoły ponadgimnazjalne

Zajezdnia Pawilon, czyli tramwajem po Warszawie 9 KWIETNIA, 22 PAŹDZIERNIKA

Dla kogo odbudowano Stare Miasto?

GRUPA WIEKOWA: rodzice z dziećmi (6–10 lat)

GRUPA WIEKOWA: gimnazjum, szkoły ponadgimnazjalne

Wybudujemy wieżę

Szlakiem detali architektonicznych Starego Miasta

16 KWIETNIA

GRUPA WIEKOWA: szkoła podstawowa (klasy I–III, IV–VI), gimnazjum,

GRUPA WIEKOWA: rodzice z dziećmi (6–10 lat)

szkoły ponadgimnazjalne

Tajemnice warszawskiej Syrenki

Śladami odbudowy Starego Miasta

23 KWIETNIA

GRUPA WIEKOWA: szkoła podstawowa (klasy IV–VI), gimnazjum, szkoły

GRUPA WIEKOWA: rodzice z dziećmi (6–10 lat)

ponadgimnazjalne

Z Bazyliszkiem przez stulecia

Muzeum Warszawy / Rynek Starego Miasta

21 MAJA GRUPA WIEKOWA: rodzice z dziećmi (6–10 lat)

Warszawski wywczas 28 MAJA GRUPA WIEKOWA: rodzice z dziećmi (6–10 lat)

Przystanek Pawilon, czyli autobusem po Warszawie 18 CZERWCA GRUPA WIEKOWA: rodzice z dziećmi (6–10 lat)

Najwyższy, najniższy – rekordy w architekturze Warszawy 15 PAŹDZIERNIKA GRUPA WIEKOWA: rodzice z dziećmi (6–10 lat)

Lekcja muzealna Powstanie listopadowe na mapie współczesnej Warszawy, fot. MW

Lekcje muzealne

Legendy warszawskie

Tematy lekcji muzealnych połączonych ze spacerami i zajęciami warsztatowymi.

GRUPA WIEKOWA: przedszkole, szkoła podstawowa (klasy 0–III, IV–VI)

Centrum Interpretacji Zabytku

Wiele twarzy warszawskiej Syrenki

Zawód architekt

GRUPA WIEKOWA: szkoła podstawowa (klasy I–III)

GRUPA WIEKOWA: przedszkole (od 5. roku życia), szkoła podstawowa

Zwierzęta Warszawy

(klasy I–III, IV–VI)

GRUPA WIEKOWA: przedszkole, szkoła podstawowa (klasy I–III)

Kolorowe kamienice GRUPA WIEKOWA: przedszkole (od 5. roku życia), szkoła podstawowa

Wizyta u malarza

(klasy I–III, IV–VI)

GRUPA WIEKOWA: przedszkole, szkoła podstawowa (klasy 0–III, IV–VI)

W pracowni rzeźbiarza

Zapomniane zawody Warszawy

GRUPA WIEKOWA: szkoła podstawowa (klasy I–III, IV–VI)

GRUPA WIEKOWA: szkoła podstawowa (klasy IV–VI)

146

Dział Edukacji

Panoramy Warszawy – piękno starej i nowej stolicy

Ksiąg zdobienie

GRUPA WIEKOWA: szkoła podstawowa (klasy I–III)

GRUPA WIEKOWA: przedszkole (od 5. roku życia), szkoła podstawowa

(klasa I–VI), gimnazjum, liceum

Stacja Starówka, czyli ciuchcią po Warszawie GRUPA WIEKOWA: szkoła podstawowa (klasy I–III)

Muzeum Farmacji

Wybudujemy wieżę

Leki z polnej apteki

GRUPA WIEKOWA: szkoła podstawowa (klasy III–VI)

GRUPA WIEKOWA: przedszkole, szkoła podstawowa (klasy I–III)

Dawne gry i zabawy podwórkowe

Otruci czy nie? Schyłek panowania Piastów na Mazowszu

GRUPA WIEKOWA: szkoła podstawowa (klasy I–III)

GRUPA WIEKOWA: gimnazjum, szkoły ponadgimnazjalne

Nad Wisłą wszystko się zaczęło… – warszawskie mosty

Od wierzby do aspiryny

GRUPA WIEKOWA: szkoła podstawowa (klasy I–III)

GRUPA WIEKOWA: szkoły ponadgimnazjalne

Dzielnice Warszawy

Ignacy Łukasiewicz – twórca światowego przemysłu naftowego

GRUPA WIEKOWA: szkoła podstawowa (klasy I–III, IV–VI), gimnazjum

GRUPA WIEKOWA: gimnazjum, szkoły ponadgimnazjalne

Powstanie listopadowe na mapie współczesnej Warszawy

Historia stosowania substancji uzależniających

GRUPA WIEKOWA: szkoła podstawowa (klasy III–VI)

GRUPA WIEKOWA: gimnazjum, szkoły ponadgimnazjalne

Warszawa da się lubić, czyli malujemy mury

Apteka – pierwsze laboratorium chemiczne

GRUPA WIEKOWA: szkoła podstawowa (klasy IV–VI)

GRUPA WIEKOWA: gimnazjum, szkoły ponadgimnazjalne

Artystyczna zastawa dla przyjaciół GRUPA WIEKOWA: przedszkole, szkoła podstawowa (klasy I–III)

Muzeum Ordynariatu Polowego

Zwyczaje i ozdoby świąteczne (lekcja na życzenie)

Opowieści starych mundurów

GRUPA WIEKOWA: przedszkole, szkoła podstawowa (klasy I–III)

GRUPA WIEKOWA: szkoła podstawowa (klasy IV–VI)

Wybór króla

W służbie drugiemu człowiekowi

GRUPA WIEKOWA: gimnazjum, szkoły ponadgimnazjalne, liceum

GRUPA WIEKOWA: szkoła podstawowa (klasy 0–III, IV–VI)

Muzeum Drukarstwa

Muzeum Warszawskiej Pragi

Drewniane, ołowiane – literki zaczarowane

Do krokodyla! Tajemnice straganów Różyca

GRUPA WIEKOWA: przedszkole (od 5. roku życia), szkoła podstawowa

(klasa I–II)

(klasy I–III, IV–VI)

Jak powstaje książka

Gwiazdy, znaki i zwierzaki

GRUPA WIEKOWA: szkoła podstawowa (klasa III-IV)

GRUPA WIEKOWA: przedszkole (od 5. roku życia), szkoła podstawowa

(klasy I–III)

Czar czcionki w oficynie drukarskiej GRUPA WIEKOWA: szkoła podstawowa (klasy V–VI), gimnazjum, liceum

Słodkie dziedzictwo

Legendy warszawskie dłutkiem opowiedziane

(klasy I–III)

GRUPA WIEKOWA: przedszkole (od 5. roku życia), szkoła podstawowa

GRUPA WIEKOWA: przedszkole, szkoła podstawowa (klasa I–II)

Praga na żywo – widok z tarasu

Dłutkiem, piórkiem, rysikiem – artystyczne zabawy graficzne. Ilustracja dla dzieci

GRUPA WIEKOWA: szkoła podstawowa (klasy I–III, IV–VI)

PRAGrA

GRUPA WIEKOWA: szkoła podstawowa (klasa III–IV)

GRUPA WIEKOWA: szkoła podstawowa (klasy I–III, IV–VI)

Dłutkiem, piórkiem, rysikiem – artystyczne zabawy graficzne

Praga z dymkiem

GRUPA WIEKOWA: szkoła podstawowa (klasa V–VI), gimnazjum, liceum

GRUPA WIEKOWA: szkoła podstawowa (klasy IV–VI)

147

Popularyzacja wiedzy o Warszawie

GRUPA WIEKOWA: szkoła podstawowa (klasy I–III, IV–VI)

Wykłady w Domu Pomocy Społecznej im. św. Franciszka Salezego

Od osady do miasteczka

Miejsca chwały – miejsca hańby, czyli warszawski kalejdoskop

GRUPA WIEKOWA: szkoła podstawowa (klasy IV–VI)

7 CZERWCA

W pracowni mistrza

MIEJSCE: Dom Pomocy Społecznej, ul. Solec 36a

Cała Praga w trzech budynkach

PROWADZENIE: Katarzyna Szafrańska

GRUPA WIEKOWA: gimnazjum, szkoły ponadgimnazjalne

GRUPA DOCELOWA: pensjonariusze Domu Pomocy Społecznej

Praga w popkulturze

Opowieści warszawskich placów

GRUPA WIEKOWA: gimnazjum, szkoły ponadgimnazjalne

7 CZERWCA MIEJSCE: Dom Pomocy Społecznej, ul. Solec 36a

Kulturowy tygiel

PROWADZENIE: Katarzyna Szafrańska

GRUPA WIEKOWA: gimnazjum, szkoły ponadgimnazjalne

GRUPA DOCELOWA: pensjonariusze Domu Pomocy Społecznej

Muzeum Woli

Spotkania varsavianistyczne w Służewskim Domu Kultury

Wola różnorodna, Wola wielokulturowa

WYKŁADY

GRUPA WIEKOWA: bez ograniczeń

Dzieje Warszawy w anegdocie

Wola w pigułce

25 PAŹDZIERNIKA

GRUPA WIEKOWA: bez ograniczeń

MIEJSCE: Służewski Dom Kultury, ul. Jana Sebastiana Bacha 15 PROWADZENIE: Patryk Jaworek

Wrażliwe osiedla GRUPA WIEKOWA: bez ograniczeń

Dzieje warszawskich autobusów 20 GRUDNIAMIEJSCE: Służewski Dom Kultury, ul. Jana Sebastiana Bacha 15

Warszawskie widoki

PROWADZENIE: Patryk Jaworek

GRUPA WIEKOWA: szkoła podstawowa (klasy I–III, IV–VI)

Rys historyczny Jazdowa

Muzeum – Miejsce Pamięci Palmiry

WYKŁAD

Na pomoc walczącej stolicy – Palmiry we wrześniu 1939 roku

20 GRUDNIA

GRUPA WIEKOWA: szkoła podstawowa (klasy IV–VI), gimnazjum

MIEJSCE: Spółdzielnia Mieszkaniowa „Szwoleżerów”, ul. Dragonów 8 GRUPA DOCELOWA: bez ograniczeń

Palmiry – znani i nieznani. Historia polskich sportowców i olimpijczyków rozstrzelanych w Palmirach w czasie II wojny światowej

PROWADZENIE: Katarzyna Szafrańska

GRUPA WIEKOWA: gimnazjum, szkoły ponadgimnazjalne

Spacery

Konspiracja i powstanie 1944 w Puszczy Kampinoskiej; Niepodległa Rzeczpospolita Kampinoska

Parki i ogrody Warszawy – Park Praski

GRUPA WIEKOWA: gimnazjum, szkoły ponadgimnazjalne

LIPIEC–SIERPIEŃ MIEJSCE: Park Praski w Warszawie

Wokół Palmir – ścieżka edukacyjna

GRUPA WIEKOWA: bez ograniczeń

GRUPA WIEKOWA: szkoła podstawowa, gimnazjum

Szlakiem legend warszawskich MIEJSCE: Rynek Starego Miasta

Lekcje muzealne i wykłady poza siedzibą

GRUPA WIEKOWA: przedszkole, szkoła podstawowa (klasy 0–III, IV–VI)

Zagadkowe dekoracje

Blaszany Słoń Bielański

MIEJSCE: Rynek Starego Miasta, Centrum Interpretacji Zabytku GRUPA WIEKOWA: szkoła podstawowa (klasy 0–III, IV–VI)

LEKCJA MUZEALNA 11 MAJA

Sekrety dawnej Warszawy

MIEJSCE: Szkoła Podstawowa nr 80 im. Marii Kownackiej w Warszawie

MIEJSCE: Rynek Starego Miasta

PROWADZENIE: Katarzyna Szafrańska

GRUPA WIEKOWA: przedszkole, szkoła podstawowa (klasy I–III, IV–VI)

148

Dział Edukacji

Potwory i upiory dawnej Warszawy

Szwedzi w Warszawie

MIEJSCE: Rynek Starego Miasta, Centrum Interpretacji Zabytku

22 LUTEGO PROWADZENIE: Katarzyna Wagner

GRUPA WIEKOWA: przedszkole, szkoła podstawowa (klasy I–III, IV–VI)

Grochowski Uniwersytet Trzeciego Wieku

Tajemnice staromiejskich zaułków MIEJSCE: Rynek Starego Miasta, Centrum Interpretacji Zabytku

Pałace Warszawy – bogactwo codzienności

GRUPA WIEKOWA: szkoła podstawowa (klasy I–III, IV–VI)

15 MARCA

Szlakiem legend warszawskich; Warszawa w Legendzie

Uniwersytet Trzeciego Wieku im. Haliny Szwarc

PROWADZENIE: Radosław Głowacki 24 WRZEŚNIA

Opowieści warszawskich placów

GRUPA WIEKOWA: rodzice z dziećmi (6-10 lat)

17 MARCA

Dwa spacery po Starym i Nowym Mieście w ramach promocji wydawnictwa muzealnego Legendy Warszawskie. Antologia

PROWADZENIE: Katarzyna Szafrańska

Uniwersytet Otwarty Trzeciego Wieku przy Towarzystwie Demokratycznym Wschód

(ZOB. WIĘCEJ, s. 286–289).

Ostańce i miasto, którego nie ma. Kartograficzny obraz ocalałych i nieistniejących obiektów i układów przestrzennych na dawnych planach Warszawy

Zajęcia Uniwersytetu Trzeciego Wieku

21 MARCA 19 STYCZNIA – 20 GRUDNIA

PROWADZENIE: dr Paweł Weszpiński

MIEJSCE: Centrum Interpretacji Zabytku

Grochowski Uniwersytet Trzeciego Wieku

KOORDYNATORKA: Katarzyna Szafrańska

Opowieści warszawskich placów

Śladami odbudowy Starego Miasta

19 STYCZNIA

18 KWIETNIA

PROWADZENIE: Radosław Głowacki

PROWADZENIE: Katarzyna Szafrańska

Uniwersytet Trzeciego Wieku im. Haliny Szwarc

Grochowski Uniwersytet Trzeciego Wieku

Warszawska droga do stołeczności

Poważne i niepoważne pomniki Warszawy

21 STYCZNIA

19 KWIETNIA

PROWADZENIE: Radosław Głowacki

Uniwersytet Trzeciego Wieku im. Haliny Szwarc

Ogrody i parki Warszawy – zielone płuca stolicy

SPOTKAŃ

21 KWIETNIA PROWADZENIE: Katarzyna Szafrańska

464

Uniwersytet Otwarty Trzeciego Wieku przy Towarzystwie Demokratycznym Wschód

uczestników

Miejsca chwały – miejsca hańby, czyli warszawski kalejdoskop

Uniwersytet Otwarty Trzeciego Wieku przy Towarzystwie Demokratycznym Wschód

16 MAJA PROWADZENIE:Katarzyna Szafrańska

Poważne i niepoważne pomniki Warszawy

Grochowski Uniwersytet Trzeciego Wieku

25 STYCZNIA PROWADZENIE: Radosław Głowacki

Ogrody i parki Warszawy

Grochowski Uniwersytet Trzeciego Wieku

17 MAJA

Gdzie pracowali, mieszkali, odpoczywali polscy królowie

Uniwersytet Trzeciego Wieku im. Haliny Szwarc

PROWADZENIE: Radosław Głowacki

16 LUTEGO PROWADZENIE: Radosław Głowacki

Dzielnice Warszawy – podziały prawdziwe i sztuczne

Uniwersytet Trzeciego Wieku im. Haliny Szwarc

19 MAJA

Burzliwe dzieje warszawskich kościołów

Uniwersytet Otwarty Trzeciego Wieku przy Towarzystwie Demokratycznym Wschód

PROWADZENIE: Radosław Głowacki 18 LUTEGO PROWADZENIE: Radosław Głowacki

Pałac Krasińskich

Uniwersytet Otwarty Trzeciego Wieku przy Towarzystwie Demokratycznym Wschód

20 PAŹDZIERNIKA PROWADZENIE: Anna Kwiatkowska

Uniwersytet Otwarty Trzeciego Wieku przy Towarzystwie Demokratycznym Wschód

149

Popularyzacja wiedzy o Warszawie

Konsultacje

Pałac Krasińskich – czy zasłużył na miano najwspanialszego gmachu w Warszawie?

Konkurs DYPLOMY DLA WARSZAWY

7 LISTOPADA PROWADZENIE: Anna Kwiatkowska

Uniwersytet Trzeciego Wieku Politechniki Warszawskiej I

LUTY–MAJ ORGANIZATOR: Muzeum Warszawy

Srebra i platery w zbiorach Muzeum Warszawy

Recenzje prac magisterskich zgłoszonych do konkursu Prezydenta m.st. Warszawy na wyróżniające się prace dyplomowe z zakresu rozwoju społeczno-gospodarczego Warszawy.

7 LISTOPADA PROWADZENIE: Monika Siwińska

Grochowski Uniwersytet Trzeciego Wieku

Pałac Krasińskich – czy zasłużył na miano najwspanialszego gmachu w Warszawie?

Inne działania

14 LISTOPADA

Folder Oferta edukacyjna dla szkół i grup zorganizowanych

PROWADZENIE: Anna Kwiatkowska

Uniwersytet Trzeciego Wieku Politechniki Warszawskiej II

PROJEKT GRAFICZNY: Joanna Bębenek

Od królewskiej rezydencji do Grobu Nieznanego Żołnierza – historia serca Warszawy

OPRACOWANIE: Dział Edukacji Muzeum Warszawy

Folder prezentujący lekcje muzealne i warsztaty prowadzone w Muzeum Warszawy i jego oddziałach z określeniem grup wiekowych, tematyki oraz czasu zajęć.

15 LISTOPADA PROWADZENIE: Katarzyna Szafrańska

Uniwersytet Trzeciego Wieku im. Haliny Szwarc

Pałac Lubomirskich 17 LISTOPADA PROWADZENIE: Anna Kwiatkowska

Uniwersytet Otwarty Trzeciego Wieku przy Towarzystwie Demokratycznym Wschód

Wędrujący pałac Lubomirskich 5 GRUDNIA PROWADZENIE: Anna Kwiatkowska

Uniwersytet Trzeciego Wieku Politechniki Warszawskiej I

Galanteria patriotyczna. O manifestowaniu uczuć narodowych przez Polaków 5 GRUDNIA PROWADZENIE: Anna Kwiatkowska

Proj. Joanna Bębenek, fot. MW

Grochowski Uniwersytet Trzeciego Wieku

Prace redakcyjne nad publikacją Legendy Warszawskie. Antologia

Belweder 15 GRUDNIA PROWADZENIE: Anna Kwiatkowska

Owocem wielomiesięcznej pracy redakcyjnej we współpracy z Samodzielnym Wieloosobowym Stanowiskiem ds. Wydawnictw jest pierwsza na polskim rynku książki antologia legend warszawskich z opracowaniem popularnonaukowym (ZOB. WIĘCEJ,

Uniwersytet Otwarty Trzeciego Wieku przy Towarzystwie Demokratycznym Wschód

Wędrujący pałac Lubomirskich 19 GRUDNIA

S. 286–289).

PROWADZENIE: Anna Kwiatkowska

Uniwersytet Trzeciego Wieku Politechniki Warszawskiej II

Warszawska droga do stołeczności 20 GRUDNIA PROWADZENIE: Katarzyna Szafrańska

Uniwersytet Trzeciego Wieku im. Haliny Szwarc

150

Centrum Interpretacji Zabytku

Centrum Interpretacji Zabytku ul. Brzozowa 11/13, 00-238 Warszawa

W 2016 roku skoncentrowaliśmy się przede wszystkim na poszerzeniu programu edukacyjnego, który okazał się wielkim sukcesem. Powstał nowy zestaw lekcji muzealnych, a także cykl spotkań dla miłośników kina i stolicy Warszawa na dużym ekranie oraz projekty edukacyjne: Zajrzyj do muzeum – otwarte warsztaty dla rodzin z dziećmi, Warszawska Starówka w XX wieku – zajęcia skierowane do uczniów gimnazjów i szkół ponadgimnazjalnych. Ze względu na duże zainteresowanie projektem Podróże z Muzeum zaproponowaliśmy dorosłym odbiorcom kolejne podróże studyjne do miejsc UNESCO – tym razem do Florencji i Wiednia. Nasi goście mieli również okazję uczestniczyć w 67 wykładach i 43 spacerach, w 26 seriach tematycznych. Podobnie jak w roku ubiegłym odnotowaliśmy wzrost frekwencji. Centrum włączyło się także w istotne stołeczne wydarzenia: spacery Szlak Kulturalnych Piwnic Starego Miasta, Urodziny Starówki, Dzień Solidarności Miast Światowego Dziedzictwa UNESCO, Warszawski Tydzień Kultury bez Barier, szczególnie zaś w organizację Europejskich Dni Dziedzictwa. W 2016 roku wydaliśmy miniprzewodnik po wystawie Centrum w kilku wersjach językowych oraz publikację Odbudowa Starego Miasta w Warszawie autorstwa Andrzeja Skalimowskiego, zaprojektowaną przez Anię Światłowską, która cieszy się popularnością wśród turystów i osób zainteresowanych historią Warszawy, ponadto została dostrzeżona przez międzynarodową społeczność projektantów graficznych.

Anna Zasadzińska, fot. MW

Anna Zasadzińska

KIEROWNICZKA CENTRUM INTERPRETACJI ZABYTKU

165

WYDARZEŃ

DZIEŃ SOLIDARNOŚCI MIAST ŚWIATOWEGO DZIEDZICTWA UNESCO

EUROPEJSKIE DNI DZIEDZICTWA

SPACERY SZLAK KULTURALNYCH PIWNIC STAREGO MIASTA

URODZINY STARÓWKI

WARSZAWSKI TYDZIEŃ KULTURY BEZ BARIER

8197

275

1308

333

1179

uczestników

151

Popularyzacja wiedzy o Warszawie

Wydarzenia

23 LIPCA

WYKŁADY Blok tematyczny Stare Miasto

Noc Muzeów

PROWADZENIE: dr Andrzej Skalimowski

Warszawska Starówka z trzech perspektyw – Jan Zachwatowicz Warszawska Starówka z trzech perspektyw – Józef Sigalin Warszawska Starówka z trzech perspektyw – Stanisław Żaryn

14 MAJA, 16.00–1.00 (ZOB. WIĘCEJ, S. 168–170)

PROJEKCJE FILMOWE Film Warszawa 1952

Blok tematyczny Światowe dziedzictwo UNESCO PROWADZENIE: dr Olaf Kwapis

KOMENTARZ: dr Andrzej Skalimowski

Spacery Szlak Kulturalnych Piwnic Starego Miasta

Paryż – brzegi Sekwany Berlin – wyspa muzeów Londyn – opactwo Westminster Bruksela – domy Wiktora Horty Kraków – historyczne centrum czy Lizbona Piza – Campo dei Miracoli

15 MAJA – 12 CZERWCA

24 LIPCA

MIEJSCE: Centrum Interpretacji Zabytku

WARSZTATY

GRA EDUKACYJNA Co wiesz o Starówce PROWADZENIE: Aleksandra Tokarska

KOORDYNACJA: Aleksandra Tokarska

w ramach projektu Zajrzyj do Muzeum

ORGANIZATOR: Stołeczne Biuro Turystyki

PROWADZENIE: Aleksandra Kwietniewska

PROWADZENIE: Złota Kaczka. Stowarzyszenie Przewodników Turystycznych

Z czego składa się kamienica?

Pięć placówek na co dzień tętniących życiem kulturalnym: Muzeum Warszawy, Stołeczne Centrum Edukacji Kulturalnej, Staromiejski Dom Kultury, Stara Prochownia, Centrum Interpretacji Zabytku, tworzy Szlak Kulturalnych Piwnic Starego Miasta. Staromiejskie piwnice to niezwykłe przestrzenie, będące od wieków skarbnicą dawnej architektury, powstałej nawet w XIV czy XV wieku. W ramach wydarzenia historie tych podziemi i warszawskiej Starówki można było poznać dzięki bezpłatnym spacerom z przewodnikiem. W CIZ uczestnicy przyjrzeli się dwudziestowiecznej, niekiedy dramatycznej, choć niezwykle ciekawej historii tej części miasta.

Podczas zajęć uczestnicy uczyli się rozpoznawać detale architektoniczne i zastanawiali się nad sposobami budowania kompozycji w architekturze. Każdy miał okazję poprawić pracę architektów Biura Odbudowy Stolicy, projektując własną fasadę kamienicy. Staromiejskie malowidła Spotkanie było okazją do bliższego przyjrzenia się malowidłom zdobiącym fasady staromiejskich kamienic. Uczestnicy próbowali odczytać przedstawione w malarstwie historie, uczyli się rozpoznawać różne techniki malarskie i próbowali swoich sił w komponowaniu polichromii.

Urodziny Starówki

GRA EDUKACYJNA

23-24 LIPCA MIEJSCE: Centrum Interpretacji Zabytku

Urodziny Starówki

KOORDYNACJA: Dominika Dragan-Alcantara

PROWADZENIE: pracownicy Centrum Interpretacji Zabytku

ORGANIZATOR: Centrum Interpretacji Zabytku

Dzień Solidarności Miast Światowego Dziedzictwa UNESCO

Sześćdziesiąt trzy lata temu Stare Miasto na nowo zaczęło tętnić życiem. Szacuje się, że zniszczenia wojenne objęły 85–90% Starego Miasta. Podjęty zaraz po wojnie projekt odbudowy był przedsięwzięciem bezprecedensowym, niespotykanym dotychczas w Polsce i Europie.

8 WRZEŚNIA MIEJSCE: Centrum Interpretacji Zabytku KOORDYNACJA: Dominika Dragan-Alcantara ORGANIZATOR: Centrum Interpretacji Zabytku

Podczas święta upamiętniającego utworzenie Organizacji Miast Światowego Dziedzictwa (Organization of the World Heritage Cities) na sympozjum w Fezie 8 września 1993 roku w CIZ dostępne były bezpłatne zajęcia edukacyjne.

152

Centrum Interpretacji Zabytku

INTERAKTYWNA LEKCJA MUZEALNA

wspaniałą oprawę plastyczną: fasady kamienic pokryto polichromiami i sgraffitami, a przy wejściach do sklepów umieszczono misternie wykonane szyldy semaforowe. Centrum postanowiło przypomnieć historię tych urokliwych zdobień. Do działań plenerowych zostały przygotowane specjalne mapy oraz karty z zadaniami do wykonania na terenie Starówki.

Co jest zabytkiem? PROWADZENIE: Aleksandra Kwietniewska GRUPA DOCELOWA: szkoły podstawowe

Zajęcia były okazją do zastanowienia się, co i dlaczego może stać się zabytkiem. Uczestnicy poznali losy warszawskiego Starego Miasta, w tym historię jego odbudowy. Dowiedzieli się, dlaczego zostało ono wpisane na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO i jakie jeszcze obiekty się na niej znajdują. Ustalali zasady opracowywania takiej listy i lepiej poznali działania UNESCO. Celem zajęć było nie tylko uwrażliwienie na kwestię kulturowego dziedzictwa, ale także budowanie poczucia odpowiedzialności za wspólne dobro.

OTWARTE WARSZTATY RODZINNE Zaprojektuj swoją polichromię 11 WRZEŚNIA PROWADZENIE: Anna Kwiatkowska

Edukatorzy dzielili się wiedzą o różnych technikach zdobienia elewacji kamienic. Można było dowiedzieć się, czym są: polichromia, fresk, sgraffito. W trakcie warsztatów każdy mógł wykonać projekt własnej polichromii. Dla chętnych była dostępna gra memo z przedstawieniami staromiejskich polichromii.

XXIV Europejskie Dni Dziedzictwa 10-11, 17-18 WRZEŚNIA HASŁO PRZEWODNIE: „Gdzie duch spotyka się z przestrzenią – świątynie,

Zaprojektuj swój szyld

arcydzieła, pomniki”

18 WRZEŚNIA

MIEJSCE: Centrum Interpretacji Zabytku

PROWADZENIE: Katarzyna Szafrańska

KOORDYNACJA PO STRONIE CIZ: Dominika Dragan-Alcantara

Podczas spotkania można było dowiedzieć się, co oznacza słowo „szyld”, jaka jest jego historia? Gdzie na Starym Mieście można spotkać ciekawe szyldy, a następnie sami uczestnicy próbowali swoich sił w ich projektowaniu z wykorzystaniem specjalnie przygotowanych stempli. Komu wystarczyło sił, ten mógł wziąć udział w grze. Do wygrania Memo z przedstawieniami Staromiejskich szyldów.

ORGANIZATOR: Narodowy Instytut Dziedzictwa

Najważniejsze święto dziedzictwa materialnego i niematerialnego obchodzone w Europie. Jego zadaniem jest pokazywanie i promocja ochrony lokalnego dziedzictwa kulturowego, opowiadanie mieszkańcom o historii i wartości ich małych ojczyzn, budowanie poczucia wspólnoty, a przede wszystkim edukacja, która często odbywa się poprzez spędzanie czasu w atrakcyjny sposób w otoczeniu dziedzictwa kulturowego.

Warszawski Tydzień Kultury bez Barier WRZESIEŃ–PAŹDZIERNIK MIEJSCE: Centrum Interpretacji Zabytku KOORDYNACJA: Katarzyna Szafrańska ORGANIZATOR: Fundacja Kultury Bez Barier

Zajęcia w formie wykładów oraz lekcji z częścią warsztatową, dostosowane do potrzeb osób z niepełnosprawnościami. Przygotowane zostały pomoce dydaktyczne dla niewidomych, audiodeskrypcja eksponatów oraz tłumaczenie na polski język migowy. Herbata – obyczaje na warszawskich salonach 25 WRZEŚNIA PROWADZENIE: Katarzyna Szafrańska GRUPA DOCELOWA: młodzież i dorośli

Ekspozycja w CIZ, fot. MW

Zajęcia poświęcone obyczajowi picia herbaty w Warszawie. Uczestnicy poznają kulturę picia herbaty, atmosferę jej przygotowywania, a także naczynia, w których była przyrządzana i spożywana.

GRA PLENEROWA Granie w postrzeganie SCENARIUSZ: Aleksandra Kwietniewska OPRACOWANIE: Aleksandra Kwietniewska, Dominika Dragan-Alcantara

Gra poświęcona dekoracjom staromiejskich kamienic. W trakcie powojennej odbudowy warszawskie Stare Miasto otrzymało

153

Popularyzacja wiedzy o Warszawie

Symbole patriotyzmu. Galanteria patriotyczna ze zbiorów Muzeum Warszawy

WYKŁADY

Warszawa XVIII stulecia – stolica mody, kultury i nauki

30 WRZEŚNIA PROWADZENIE: Anna Kwiatkowska GRUPA DOCELOWA: młodzież i dorośli

Cykl wykładów poświęcony przemianom osiemnastowiecznej Warszawy w faktyczną stolicę polsko-litewskiej Rzeczypospolitej (choć do końca istnienia I RP formalnie stolicą Korony pozostał Kraków, Litwy zaś Wilno), centrum kultury i nauki, kształtujące gusta i wyznaczające trendy mody – wielkomiejski ośrodek budzący w szlacheckim społeczeństwie różnorodne emocje (najczęściej jednak niechęć). Szybki rozwój przestrzenny i demograficzny Warszawy w II połowie XVIII wieku wpisuje się w tendencję właściwą dla europejskich (zwłaszcza środkowoeuropejskich, jak Berlin czy Wiedeń) stolic.

Wykład z bogato ilustrowaną prezentacją, poświęcony symbolice biżuterii patriotycznej ze zbiorów Muzeum Warszawy.

Spotkanie Stowarzyszenia Konserwatorów Zabytków 17 PAŹDZIERNIKA MIEJSCE: Centrum Interpretacji Zabytku ORGANIZATOR: Stowarzyszenie Konserwatorów Zabytków PROWADZENIE: Ewa Nekanda-Trepka, Dyrektor Muzeum Warszawy

Prezentacja projektu „Modernizacja, konserwacja oraz digitalizacja obiektów zabytkowych siedziby głównej Muzeum Warszawy przy Rynku Starego Miasta w Warszawie”. Dyrektor Muzeum Warszawy omówiła efekty realizacji projektu i wyniki prac konserwatorskich. Członkowie Stowarzyszenia zostali także oprowadzeni przez po Centrum, a następnie mieli okazję zobaczyć efekty projektu na budowie.

PROWADZENIE: dr Jarosław Kurkowski

„Stołeczność” Warszawy w epoce Wettynów 11 STYCZNIA

Jurydyki w osiemnastowiecznej Warszawie 8 LUTEGO

Warszawskie instytucje kultury w XVIII stuleciu 14 MARCA

Wydarzenia cykliczne

Warszawa masońska: ukryte symbole i miejsca 11 KWIETNIA

ZAJĘCIA UNIWERSYTETU TRZECIEGO WIEKU 19 STYCZNIA – 20 GRUDNIA

Przedrozbiorowa Warszawa w kinematografii

MIEJSCE: Centrum Interpretacji Zabytku

9 MAJA

KOORDYNACJA: Katarzyna Szafrańska

Bogactwo i bieda w Warszawie

(ZOB. WIĘCEJ, S. 149–150)

WYKŁADÓW

Cykl wykładów będący próbą przedstawienia obrazu społecznego Warszawy XIX i XX wieku na podstawie analizy biegunów bogactwa i biedy jej mieszkańców i rezydentów. Ten sposób ukazania historii miasta uwypukla przyczyny napięć społecznych, ale też specyfikę dróg awansu i degradacji różnych grup mieszkańców. Warszawa jako wielkie miasto dziewiętnastowieczne, a następnie stolica odrodzonej Polski, ukazywała krajowi (i poniekąd światu, za pośrednictwem odwiedzających ją cudzoziemców) możliwe do osiągnięcia wyżyny powodzenia, niedostępne przeważnie w innych miastach ziem polskich, ale także skalę biedy i nędzy robiącą szczególne wrażenie w wielkomiejskim otoczeniu. Obserwacja tego stanu rzeczy kazała obserwatorom zadawać pytania zasadnicze, dotyczące losu zbiorowego – polskości, problemów socjalnych, systemu społecznego. Przemiany sytuacji miasta, to awansującego, to stającego się terenem wojny i okupacji, to zmieniającego „rewolucyjnie” reguły swego funkcjonowania, wpływały na te ogólne oceny. W ten także sposób Warszawa dostawała się często w centrum dyskusji o sytuacji narodu i państwa. Wykładowca proponował prześledzenie rozmaitych źródeł odnoszących się do realnej sytuacji bogatych i biednych Warszawy od ok. 1815 do ok. 1989 roku, ukazujących zarówno pewne problemy społeczne miasta, jak i zmiany wyznaczników bogactwa

SPACERY

684

uczestników

2293

uczestników

W TYM

cykli tematycznych

154

Centrum Interpretacji Zabytku

Historia warszawskiej komunikacji miejskiej

i biedy. Posiłkował się materiałem ilustracyjnym, narracjami publicystycznymi, prasowymi, podróżniczymi, beletrystycznymi, a także danymi statystycznymi i badaniami socjologicznymi, a wreszcie porównaniami Warszawy i innych podobnych wielkością miast kontynentu.

Począwszy od drugiej połowy XIX wieku nie potrafimy sobie wyobrazić miasta – zwłaszcza wielkiego, jak Warszawa – bez komunikacji publicznej. Cykl wykładów ukazujący historię komunikacji w Warszawie na tle zmian, jakie miasto przechodziło w ciągu ostatnich 150 lat – od konnych omnibusów, poprzez kolej konną, pełniącą także do pewnego stopnia rolę tramwaju, następnie rzeczywisty tramwaj konny, epokę dominacji tramwaju elektrycznego, okresowo wspomaganego przez autobusy, aż po bliższe nam czasy, gdy pasażerów po mieście wożą pojazdy rozmaitych trakcji i systemów: tramwaje, autobusy, przez pewien czas – trolejbusy, a w ostatnich latach – metro. Przedstawiony został rozwój sieci, taboru, infrastruktury, systemów opłat.

PROWADZENIE: dr hab. Błażej Brzostek

Bogactwo i bieda – jak je określić? Przegląd pojęć na tle historii Warszawy 1 LUTEGO

Mieszczaństwo warszawskie XIX wieku i jego pojęcia o biedzie i bogactwie 7 MARCA

Sfery luksusu i sfery nędzy w Warszawie międzywojennej

PROWADZENIE: Tomasz Wiścicki

4 KWIETNIA

Po szynach: historia warszawskich tramwajów

Kontrasty społeczne w Warszawie lat PRL: wyznaczniki dobrobytu i niedostatku

25 KWIETNIA

Po ulicy: historia warszawskich autobusów

6 CZERWCA

23 MAJA

Mieszkać. Od pałacu do bloku

Nie tylko tramwaje i autobusy: historia warszawskich trolejbusów i metra

Dlaczego barokowy pałac musiał być monumentalny i zasobny? Jak rozumiano funkcjonalność domu w czasach renesansu? Czy wyposażenie domu to tylko sprawa gustu czy raczej władzy i polityki? Kiedy pojawił się komfort? Na czym polegały najważniejsze reformy zamieszkiwania w XIX i XX wieku, których konsekwencją są nasze współczesne mieszkania. Na te i inne pytania wykładowca próbował odpowiedzieć, śledząc dzieje europejskiego zamieszkiwania pojmowanego jako dynamiczna relacja pomiędzy architekturą mieszkalną, jej dekoracją i wyposażeniem a zarazem jej użytkownikami, od czasów nowożytnych do XX wieku. Na wybranych przykładach królewskich i możnowładczych rezydencji, patrycjuszowskich domów, mieszczańskich kamienic oraz mieszkań nowoczesnego dwudziestowiecznego człowieka próbował pokazać, jak odzwierciedlały one najważniejsze cywilizacyjne procesy interesującego nas czasu. Wykład był próbą odczytania komunikatu, jakim jest europejska kultura zamieszkiwania w celu dostrzeżenia, co mówi ona o swoich użytkownikach, o ich społecznej pozycji i aspiracjach.

27 CZERWCA

Pomnik a sprawa miejska Pomniki i figury usytuowane w różnych punktach Warszawy należą do grupy szczególnych obiektów. W codziennym kontakcie z nimi kształtuje się tożsamość, wiedza i wrażliwość estetyczna mieszkańców miasta. Niektóre pomniki zachwycają, inne intrygują, ale są też takie, które odpychają; rzadko kiedy pozostają obojętne. Istnieje jednak pewna grupa dzieł, która zostaje niemal niezauważona: wiadomo że są, przechodzień będzie jednak miał problem z dokładnym określeniem, co właściwie upamiętniają. Cztery wykłady poświęcone warszawskim pomnikom i figurom prezentowały je w różnych ujęciach: od szerokiego spojrzenia na te obiekty jako wyjątkowy składnik tkanki miejskiej, integralną część ulic, placów i parków, poprzez społeczne, interaktywne i miastotwórcze właściwości pomników, aż do spojrzenia z bliska na ich artystyczne formy i związane z nimi interpretacje.

PROWADZENIE: dr hab. Piotr Korduba

PROWADZENIE: Krzysztof Mordyński

Funkcjonalizm renesansowego włoskiego pałacu

Usytuowanie urbanistyczne

29 LUTEGO

13 CZERWCA

Niezbędna ostentacja Wersalu

Interakcje z pomnikiem

30 MAJA

11 LIPCA

Komfort, czyli zamieszkiwanie w XVIII wieku

Figury, formy, interpretacje

29 SIERPNIA

8 SIERPNIA

W stronę bloku. Reformy nowoczesnego mieszkania

Mentalność i rozterki ducha: forma pomników nagrobnych a światopogląd

31 PAŹDZIERNIKA

12 WRZEŚNIA

155

Popularyzacja wiedzy o Warszawie

Nieznane wątki z życia i twórczości Stefana Norblina

Rewindykacja warszawskich dóbr kultury 16 MAJA

W latach 90. XX wieku niespodziewanie wypłynęły na światło dzienne fakty zmieniające dotychczasową wiedzę o życiu i twórczości Stefana Norblina. Wzięły one swój początek od pytania, jakie zadał polskim dyplomatom angielski dziennikarz Peter McManus, zafascynowany urodą ogromnych murali z podpisem S. NORBLIN, znajdujących się we wnętrzach pałacu w Jodhpur (Indie). Zainteresowanie dziennikarza, przygotowującego artykuł o jubileuszu pałacu, w którym ściany zdobione są wielkoformatowymi muralami, niespodziewanie otworzyło nowy rozdział w biografii artysty. Jego życie i twórczość – szeroko komentowane w latach 30. ubiegłego stulecia – były niemal pomijane w krytyce powojennej. W wielu opracowaniach i studiach poświęconych polskiej sztuce współczesnej badania i informacje na temat spuścizny, jaką zostawił Stefan Norblin, ograniczane były z powodu cenzury i izolacji kulturalnej. Nie bez znaczenia były rozbieżne i nieprecyzyjne informacje o jego losach po wrześniu 1939 roku. Aktualny stan badań, jego rezultaty i wysnute na tej podstawie spostrzeżenia były tematem wykładów, których autorka poprowadziła słuchaczy przez pałacowe wnętrza indyjskich rezydencji, które w latach 40. XX wieku ozdobione zostały obrazami i meblami autorstwa Stefana Norblina – artysty na nowo odkrywanego.

PROWADZENIE: dr Tomasz A. Pruszak

PROWADZENIE: Agnieszka Kasprzak

23 LUTEGO

Warszawski portrecista na usługach indyjskich maharadżów

Londyn – muzea jako królewski prezent

20 CZERWCA

8 MARCA

Niespodziewane rezultaty poszukiwań prac Stefana Norblina na kontynencie amerykańskim

Madryt – dzielnica muzeów

18 LIPCA

Berlin – od zbiorów sztuki antycznej do muzeów-pomników

Ratowanie warszawskich dóbr kultury

5 KWIETNIA

Prawie każda wojna pociąga za sobą zniszczenia. Dla warszawskich dóbr kultury szczególnie destrukcyjne były lata 1939–1945. W trakcie II wojny światowej Niemcy wywieźli, ukradli bądź zniszczyli znaczną część warszawskich kolekcji muzealnych, księgozbiorów publicznych i prywatnych, a także zespołów archiwalnych. Po upadku powstania warszawskiego wysadzono w powietrze Zamek Królewski. Podobny los spotkał inne obiekty kultury. Jednak już od pierwszych dni września 1939 roku polscy konserwatorzy i historycy podjęli działania mające na celu ograniczenie tych strat. Ta nierzadko heroiczna działalność prowadzona przez całą wojnę przyniosła skutki.

9 KWIETNIA

Miasto i jego muzeum Druga seria wykładów o muzeach głównych miast europejskich. Jak rodziła się tradycja wystawiennicza? Co i kiedy gromadzono? W jaki sposób muzea stały się ikonami kultury i zaczęły dyktować kanony estetyczne nie tylko swoimi zbiorami, ale także architekturą i strategią upowszechniania wiedzy o obiektach sztuki? Tym i wielu innym aspektom działania nowoczesnych, świeckich świątyń w czasach wieszczenia kryzysu muzealnictwa poświęcono spotkania odbywające się raz na dwa tygodnie. PROWADZENIE: dr Olaf Kwapis

Od Muzeów Kapitolińskich do MAXXI 12 STYCZNIA

O krok od świętości – Muzea Watykańskie 26 STYCZNIA

Florencja – miasto-muzeum 16 LUTEGO

Mediolan – nie tylko Brera

22 MARCA

Monachium – Ateny nad Izerą Wiedeń – cesarskie marzenia 10 MAJA

Paryż – stolica sztuki 24 MAJA

Warszawa na dawnych planach. Spojrzenie raczej analityczne Warszawę opisywało wielu i na wiele sposobów. Jednym z tych sposobów jest pokazanie jej uproszczonego obrazu – opowieść w języku mapy. Tu ulice przybierają kształt linii, tu imiona ulic spotykają się, tworząc przedziwne sąsiedztwa, tu roślinność ma przez cały rok barwę zieloną, tu jednym spojrzeniem objąć można kilkugodzinną wyprawę… W cyklu wykładów prowadzący pochylał się nad kilkoma aspektami obrazowania miasta.

Walka o dobra kultury 21 MARCA PROWADZENIE: dr Magdalena Wróblewska

„Akcja Pruszkowska”. Ratowanie dóbr kultury po upadku powstania warszawskiego 18 KWIETNIA

PROWADZENIE: dr Paweł E. Weszpiński

PROWADZENIE: dr Andrzej Skalimowski

Przyroda i jej obraz – o rzeźbie terenu, wodach powierzchniowych i zieleni na planach Warszawy 25 STYCZNIA

156

Centrum Interpretacji Zabytku

Życie miasta – o wybranych tematach z życia Warszawy pokazanych na dawnych planach

Architektura współczesna dla opornych

22 LUTEGO

Cykl wykładów prezentujący wybrane aspekty życia codziennego mieszkańców Warszawy w jej różnych okresach historycznych. Archeolodzy z Działu Archeologicznego opowiedzieli o kulturze materialnej, obyczajach i warunkach życia w późnośredniowiecznym i nowożytnym mieście. Zagadnienia te prezentowane były na podstawie zabytków archeologicznych, przekazów pisanych oraz bogatej ikonografii, w sposób, który pozwolił przenieść się w omawiane czasy i lepiej je zrozumieć.

Cykl wykładów skierowany nie tylko do tych, którzy widzą tylko „szklane straszydła” i „betonowe koszmary”, także kurs dla wszystkich, którzy chcą lepiej zrozumieć złożony świat współczesnego projektowania i poznać najważniejsze pojęcia pojawiające się w różnorakich miejskich narracjach. Architektura to jedno z najlepszych luster społecznych i kulturowych przemian – słuchacze podpatrywali więc, jak przeglądają się w nich współczesny Berlin, Londyn, Astana, Bilbao, Dubaj czy koreańskie Incheon. W ten szeroki kontekst wpisane zostały także polskie wątki. Wykładowczyni skupiła się szczególnie na problemach Warszawy: stołecznym wieżowcom, problemom mieszkaniowym, kontrowersjom wokół Pałacu Saskiego, Muzeum Sztuki Nowoczesnej czy Muzeum Historii Polski.

Higiena w mieście średniowiecznym i nowożytnym

PROWADZENIE: Aleksandra Stępień-Dąbrowska

Kultura materialna i obyczaje dawnych mieszkańców Warszawy

18 STYCZNIA

Od modernizmu do dekonstrukcji, czyli u źródeł architektury współczesnej

PROWADZENIE: Zbigniew Polak

Ogrzewanie mieszkań w dawnej Warszawie

25 LIPCA

15 LUTEGO

Minimalizm kontra megastruktury, ekologiczny kamuflaż versus miejski symbol. Architektoniczne trendy, mody, odwieczne dylematy

PROWADZENIE: Zuzanna Różańska

Miasto i jego muzeum na bis

22 SIERPNIA

Ze względu na ogromne zainteresowanie powtórzony został cykl wykładów Miasto i jego muzeum.

Mit architektonicznej ikony – w kręgu ambicji, władzy i prestiżu 26 WRZEŚNIA

PROWADZENIE: dr Olaf Kwapis

W poszukiwaniu tożsamości miasta – odbudowy i rewitalizacje

Od Muzeów Kapitolińskich do MAXXI

24 PAŹDZIERNIKA

11 PAŹDZIERNIKA

W gabinecie osobliwości – dziwne przypadki architektury współczesnej

O krok od świętości – Muzea Watykańskie 18 PAŹDZIERNIKA

28 LISTOPADA

Florencja – miasto-muzeum

Place Warszawy – historia, funkcja, przestrzeń, dynamika przemian

25 PAŹDZIERNIKA

Mediolan – nie tylko Brera 8 LISTOPADA

13 GRUDNIA

Plac miejski powinien być miejscem spotkania, miejscem otwartym i generującym ruch pieszy, z dostępną w parterach otaczających go budynków atrakcyjną ofertą usług. Warszawa od początku istnienia cierpiała na deficyt dobrze funkcjonujących placów. Od wieku XIX próbowano organizować takie przestrzenie – mniej i bardziej reprezentacyjne. Współczesna stolica część z tych miejsc zmieniła w węzły komunikacyjne, parkingi lub senne przestrzenie pozbawione jakiekolwiek witalności i oferty spędzenia czasu. Cykl zawierał propozycję omówienia historii i problematyki wybranych placów stolicy w perspektywie historycznej. Każdy temat miał jednak wyraźnie zarysowaną oś problematyczną, która została zaznaczona w tytułach kolejnych wykładów.

Paryż – stolica sztuki

PROWADZENIE: Piotr Otrębski

Londyn – muzea jako królewski prezent 15 LISTOPADA

Madryt – dzielnica muzeów 22 LISTOPADA

Berlin – od zbiorów sztuki antycznej do muzeów-pomników 29 LISTOPADA

Monachium – Ateny nad Izerą 6 GRUDNIA

Wiedeń – cesarskie marzenia

20 GRUDNIA

157

Popularyzacja wiedzy o Warszawie

Wieszcz za urzędniczym biurkiem, czyli plac Bankowy i okolice

Fotografia warszawska

19 WRZEŚNIA

Celem cyklu wykładów było przybliżenie rozwoju fotografii w Warszawie, ze szczególnym uwzględnieniem początków funkcjonowania nowego medium. Zjawisko zaprezentowano podczas spotkań poświęconych trzem ważnym gatunkom fotograficznym: portretowi, dokumentowi i reportażowi. Wybrane fotografie i praktyki warszawskich fotografów (m.in. Karola Beyera, Henryka Poddębskiego, Zofii Chomętowskiej, Jerzego Benedykta Dorysa czy Leonarda Sempolińskiego) odniesione były do przykładów innych metropolii europejskich.

Plac Żelaznej Bramy – nie-pamięć dawnej tradycji – od Canaletta przez bale na Gnojnej po Kościuszkę z Waszyngtonu 17 PAŹDZIERNIKA

Plac Unii Lubelskiej – niebotyki przy rogatkach, czyli wielkomiejskie obrzeża Warszawy 21 LISTOPADA

Plac Piłsudskiego – plac tryumfów, czyli twarda walka o tożsamość

PROWADZENIE: dr Magdalena Wróblewska

19 GRUDNIA

Portret fotograficzny

Ogrody Warszawy

10 PAŹDZIERNIKA

Dokument topograficzny miasta

Warszawa była i jest miastem ogrodów. Jej zieleń zawsze zwracała uwagę przyjezdnych, miała swój wyraz. Zanim uczestnicy spotkania spróbowali odkryć cechy warszawskich ogrodów, wraz z prowadzącą próbowali zdefiniować, czym jest zabytkowy ogród. Dla konserwatora zabytków historyczny ogród czy park stanowi nie lada problem, odbiega bowiem znacznie od standardowych dzieł sztuki, takich jak budowla, rzeźba lub obraz. W dodatku w ostatnich czasach do konserwacji ogrodów dołączyła archeologia, dowodząc spektakularnymi odkryciami, że dawny ogród można wykopać spod ziemi. Biologiczne „ciało” ogrodu – żywe i zmienne – nie ułatwia decyzji konserwatorskich, zwłaszcza tych, których efekty są tak bardzo widoczne jak usunięcie starych drzew – często budzące społeczne emocje. Przyroda dominuje w ogrodzie i przesądza o jego wyrazie. To właśnie środowisko przyrodnicze zadecydowało o tych cechach ogrodów Warszawy, które nas zachwycają do dziś i dają się odnaleźć nawet we współczesnych realizacjach. Mówiąc o ogrodach miasta, myślimy przede wszystkim o parkach publicznych i zieleni komponowanej z myślą o wspólnym używaniu. Uczestnicy udali się więc na spacer do parków z XIX i początków XX wieku w poszukiwaniu powodów, dla których były zakładane. Wykłady skłaniały do zastanowienia, czy parki bardzo zmieniły się do naszych czasów? Czy nie byłoby dobrze powrócić do dawnych zwyczajów, np. urządzania parku przeznaczonego dla oczekujących podróżnych przy każdym dworcu? Zieleń publiczna była i jest jednym z ważnych czynników miejskiego życia.

14 LISTOPADA

Fotografia reportażowa 12 GRUDNIA

Od kamienicy do muzeum Cykl poświęcony modernizacji siedziby głównej Muzeum Warszawy na Rynku Starego Miasta. O skali projektu 17 LISTOPADA PROWADZENIE: Joanna Dudelewicz

Konserwacja (fasada, polichromie) 24 LISTOPADA PROWADZENIE: Ewa Nekanda-Trepka, Dyrektor Muzeum Warszawy

Konserwacja obiektów 1 GRUDNIA PROWADZENIE: Wiesław Procyk

PROWADZENIE: dr Małgorzata Szafrańska

Co to jest zabytkowy ogród? 3 PAŹDZIERNIKA

Narodziny typu warszawskiego ogrodu 7 LISTOPADA

Parki dziewiętnastowiecznej Warszawy – czy to zielone salony?

Wykład Ewy Nekandy-Trepki, Dyrektor Muzeum Warszawy, fot. MW

5 GRUDNIA

158

Centrum Interpretacji Zabytku

Wykład Joanny Dudelewicz, kierowniczki – koordynatorki projektu modernizacji Muzeum, fot. MW

SPACERY

Ostańce – kamienice warszawskie i ich mieszkańcy Przez ostatnie kilkadziesiąt lat kamienice były jednymi z najbardziej niedocenianych zabytków Warszawy. Te nieliczne, które przetrwały wojnę, musiały jeszcze stawić czoła nowemu systemowi, który eklektyzm i secesję uznał za „kierunki wsteczne”. Wiele kamienic rozebrano, a pozostałe odebrano właścicielom, skazując budynki na wieloletnią dewastację. Dziś część z nich przeszła remonty i stała się znów piękna, pozostałe trwają w różnym stanie zaniedbania. Tylko w nielicznych można odnaleźć jeszcze ostatnich mieszkańców, pamiętających lata 30. XX wieku. Muzeum Warszawy zaprosiło na spacery śladami tych właśnie domów. PROWADZENIE: Magdalena Stopa

W jednej z praskich kamienic. Spacer z Magdaleną Stopą, fot. MW

Śródmieście, część 1 21 MAJA

Formy, treści i historie. Dekoracje architektoniczne po 1918 roku

Kamienice przy ulicach: Emilii Plater 9/11, Noakowskiego 12, Noakowskiego 16, Śniadeckich 23 Śródmieście, część 2

Niezliczone warszawskie polichromie, sgrafitta, mozaiki i rzeźby architektoniczne to nie tylko stworzona przez wybitnych artystów prawdziwa galeria sztuki na świeżym powietrzu, ale też część miejskiej historii i tożsamości. Bogate dekoracje fasad służyły informacji, reklamie lub przekazywaniu treści propagandowych. Dziś nieco zapomniane, nadal potrafią fascynować bogactwem form i jakością wykonania, frapować dziwactwem lub budzić kontrowersje swoimi zaangażowanymi politycznie treściami. Podczas wspólnych spacerów uczestnicy mogli nie tylko dokładniej się im przyglądać (niektóre „rekonstruować” przy użyciu zdjęć i wyobraźni), ale też poznawać związanie z nimi pasjonujące historie. Poruszone zostały tematy złożonych okoliczności powstawania dekoracji architektonicznych, ich politycznej wymowy i wynikających z niej dramatycznych losów. Spacer dawał spojrzenie z wielu perspektyw, ze szczególnym uwzględnieniem relacji samych twórców.

18 CZERWCA

Kamienice przy Alejach Jerozolimskich 51, 57, 61 i 63 Mokotów 16 LIPCA

Kamienice przy ulicach: Narbutta 50, Narbutta 22, Willowej 8/10 Wola 20 SIERPNIA

Kamienice przy ulicach: Ogrodowej 65, Chłodnej 20, Waliców 14 Praga 17 WRZEŚNIA

Kamienice przy ulicach: Targowa 52, Ząbkowska 3, Nieporęcka 12

PROWADZENIE: Alicja Gzowska

159

Popularyzacja wiedzy o Warszawie

Pod staromiejską skarpą. Mariensztat – Bulwary Wiślane – Park Fontann 4 CZERWCA PROWADZENIE: Krzysztof Herman

Wzornictwo lat 60–70. w Powsińskim Parku Kultury 2 LIPCA PROWADZENIE: Krzysztof Herman

Młode Powiśle – meble i sporty miejskie, nowe osiedla 6 SIERPNIA PROWADZENIE: Grzegorz Gądek

Od baroku do współczesności na Ujazdowie. Agrykola – Osiedle Szwoleżerów – ambasady – otoczenie stadionu Legii 3 WRZEŚNIA

Spacer Splendor odbudowy z Alicją Gzowską, fot. MW

PROWADZENIE: Maja Skibińska

Od polityki do czystej formy, część 1

Warszawa do usług – spacery typograficzne

28 MAJA

Szyldy, reklamy i neony tworzą miejski charakter pisma, mówią wiele o naszej historii, tradycjach handlu i kulturze wizualnej. Spacery były eksploracją miejskiej typograﬁi użytkowej. Wśród starych kamienic i podwórek odkrywano prawdziwe perełki odręcznego liternictwa, próbowano ustalić, ilu „Jubilerów” zostało w Warszawie i znaleźć najstarszy szyld w mieście. Odkrywano na nowo monumentalne kompozycje reklamowych murali i zachwycano się inwencją typo-amatorów. Uczestnicy dowiadywali się także, na czym polegał zawód szyldziarza, skąd brano wzory liter w czasach, kiedy nie było komputerowych czcionek, kim był mistrz Ryszard „Matejko” i co ma wspólnego Pablo Picasso z kratą w witrynie kwiaciarni.

północno-wschodnie Śródmieście Od polityki do czystej formy, część 2 25 CZERWCA

północno-zachodnie Śródmieście Nieznane historie znanych rzeźb 23 LIPCA

MDM i południowe Śródmieście Dobre tradycje 27 SIERPNIA

Mokotów Splendor odbudowy

PROWADZENIE: Jan Franciszek Cieślak

24 WRZEŚNIA

Stara Praga

Stare i Nowe Miasto

15 MAJA

„Zieleń urządzona”. Meble i wzornictwo w architekturze krajobrazu

Wokół Dolinki Służewieckiej 15 CZERWCA

Ochota

Cykl spacerów miał na celu przybliżyć rolę mebli, wzornictwa i tzw. małej architektury w przestrzeni miasta, ze szczególnym naciskiem na tereny zieleni i osiedla. Uczestnicy przyglądali się elementom, które nie tylko stanowią o użyteczności, funkcjonalności przestrzeni, ale też decydują o jej charakterze, duchu miejsca. Ławki, murki, schody, latarnie, fontanny, słupki, altany, ale też rzeźby i artystyczne instalacje – jak projektowano je kiedyś, jakie wzornictwo dominuje dziś? Co powinno decydować o ich formie estetyka czy funkcjonalność? Omawiano rolę mebli miejskich w tworzeniu dospołecznionych, żywych miejsc, zasady projektowania dla wszystkich (projektowania uniwersalnego) i wskazywano zróżnicowane potrzeby różnych grup użytkowników przestrzeni.

17 LIPCA

Śródmieście 21 SIERPNIA

Mokotów 18 WRZEŚNIA

Granice miasta Dawne miasta były jasno definiowane zarówno przez swoje centrum, jak i granice. Dziś granice Warszawy są jednoznacznie wyznaczone na planach, nie zawsze jednak manifestują się one za pomocą fizycznych znaków i w rezultacie trudno je odnaleźć. Dodatkową trudnością jest rozbieżność pomiędzy zakresem administracyjnego organizmu Warszawy a zakresem miasta w rozumieniu urbanistycznym. W cyklu spacerów rowerowych uczestnicy mogli podjąć próbę zbadania granic miasta. Poprzez

Romantyzm i dźwięk ukryty we wzornictwie. Od Skweru Bohdana Wodiczki do Parku Odkrywców 7 MAJA PROWADZENIE: Krzysztof Herman

160

Centrum Interpretacji Zabytku

wycieczki do wielu newralgicznych i zmieniających się dynamicznie miejsc szukano odpowiedzi na wiele pytań: jak dziś wygląda ten margines miasta?, czy to wyraźnie prowadzona linia, rozpływająca się smuga czy szarpany wykrój?, co kształtowało formę granicy w przeszłości, a co wpływa na nią teraz?, jakie funkcjonalne oczekiwania stawiano przed terenami marginalnymi?, jak rozumiano peryferyjność, jak rozumiemy ja teraz?, jak zmieniało się pojęcia granicy?, czy miasta muszą się powiększać, by się rozwijać? Te urbanistyczne rozważania były pretekstem do odwiedzenia licznych interesujących, a wciąż słabo znanych fragmentów Warszawy. Wybrany sposób lokomocji pozwolił najlepiej zrozumieć sens i urok tych, zazwyczaj ekstensywnych, miejsc. PROWADZENIE: Paweł Pedrycz

Spacer w Ogrodzie Krasińskich z dr inż. Dorotą Sikorą, fot. MW

Zdobycze na południu – Ursynów, Wilanów, Zawady 22 MAJA

Ogród Wilanowski i jego twórcy

Twierdza Huta – Huta, Młociny

8 MAJA

26 CZERWCA

Miasto Tarchomin Wieś – Tarchomin, Nowodwory

Park w Ursynowie – dzieło sztuki ogrodowej, arboretum i rezerwat przyrody

24 LIPCA

12 CZERWCA

Gdzie jeszcze można się rozprzestrzenić? – Włochy, Ursus, Jelonki, Chrzanów

Morysin – zapomniany park Potockich 10 LIPCA

28 SIERPNIA

Łazienki Królewskie – architektura w zieleni

Granica trzyma się mocno – Grochów, Gocławek, Olszynka

14 SIERPNIA

25 WRZEŚNIA

Ogród Krasińskich, czyli blaski i cienie konserwacji parków zabytkowych

Od ogrodów królewskich po parki miejskie

11 WRZEŚNIA

W granicach współczesnej Warszawy przetrwało wiele historycznych parków i ogrodów, reprezentujących różne style w sztuce ogrodowej: od baroku po modernizm i socrealizm. Są to nierzadko dzieła wybitnych architektów i ogrodników, a ich dawni właściciele to ikony polskiej historii i kultury. W większości powstały jako części składowe rozległych miejskich i podmiejskich złożeń rezydencjonalnych. Pomimo zmiany funkcji i związanych z tym działań adaptacyjnych zachowały wiele czytelnych cech stylowych, świadczących o ich wartości. Cykl spacerów po wybranych warszawskich parkach był okazją do zapoznania się z historią i stanem obecnym tych obiektów, a także pretekstem do dyskusji o ich wartościach: przyrodniczych, kulturowych, przestrzennych i społecznych. Kilka z nich w ostatnich latach zostało poddanych pracom konserwatorskim. Uczestnicy zapoznali się z rezultatami tych prac, dowiedzieli się, czym w parku historycznym jest substancja zabytkowa i według jakich zasad dobierano gatunki roślin w różnych epokach. Odwiedzili też obiekty zachowane w stanie reliktowym, gdzie prace konserwatorskie, z różnych powodów, od lat nie były prowadzone i próbowali wspólnie z autorką spacerów odnaleźć ślady ich dawnej kompozycji.

Pójdę na Stare Miasto Kontynuacja cyklu spotkań. W 2016 roku omawiane były barwne historie dziewiętnastowiecznych kamienic staromiejskich i ich mieszkańców. Przedstawiona została zachowana ikonografia omawianych miejsc – zdjęcia, ryciny, dzieła malarskie. Powrócono także do tematyki dekoracji plastycznych na Starym i Nowym Mieście: motywów, inspiracji ich twórców czy technik zdobniczych. Wspólnie z prowadzącą, na podstawie obrazów, uczestnicy przyglądali się zmianom, jakie zaszły w przestrzeni Starówki. PROWADZENIE: Urszula Zielińska-Meissner

O Rynku Staromiejskim 14 MAJA

O Rynku Nowomiejskim 11 CZERWCA

Wokół murów staromiejskich i Barbakanu 9 LIPCA

O ulicach Starego Miasta: spacer Piwną i Świętojańską 13 SIERPNIA

PROWADZENIE: dr inż. Dorota Sikora

O kamienicach na ulicy Freta 10 WRZEŚNIA

161

Popularyzacja wiedzy o Warszawie

Seminaria

Architektura i sport Twórcy architektury sportowej od zawsze stają przed wyzwaniem zaprojektowania obiektów, które przede wszystkim będą funkcjonalne, ale także estetyczne. Podążając tropem architektury sportowej na terenie Warszawy, odnaleźć można wiele interesujących miejsc o bogatej historii, niektóre z nich tętniące życiem we współczesnej tkance miasta, inne zapomniane, powoli zanikające w świadomości mieszkańców. Podczas pierwszego spaceru uczestnicy zwiedzili kompleks Akademii Wychowania Fizycznego na Bielanach, która, jako Centralny Instytut Wychowania Fizycznego, została utworzona w 1928 roku. Modernistyczne budynki, wzniesione w latach 1928–1935 (proj. Edgar Norwerth), w latach 60. wzbogacono o nowoczesne pawilony sportowe (proj. Wojciech Zabłocki) i monumentalną Salę Gier. Kolejny spacer poprowadził uczestników śladami nieistniejących już obiektów na terenie Mokotowa: od kompleksu Klubu Sportowego „Warszawianka” z lat 50. XX wieku przy ul. Merliniego 9 (proj. Jerzy Sołtan), „ukrytego” za współczesnym obiektem, do pawilonu usługowego wzniesionego z ciosanych bloków granitu, będącego dziś jedyną pozostałością po skoczni narciarskiej z 1956 roku, mieszczącej się przy ul. Czerniowieckiej 3. Podczas spacerów prześledzone zostały nurty w projektowaniu architektury obiektów sportowych: nowoczesna architektura dwudziestolecia międzywojennego i powojenny modernizm lat 60. na terenie AWF-u, interdyscyplinarne podejście do projektowania zespołu „Warszawianki” i inspiracje architekturą Le Corbusiera w pawilonie tenisowym, formy architektury tatrzańskiej pawilonu dawnej skoczni.

SEMINARIÓW

140

uczestników

Zeszyt „Warszawa” Atlasu Historycznego Miast Polskich Muzeum Warszawy wspólnie z Instytutem Historii Polskiej Akademii Nauk przystąpiło do prac nad wydaniem zeszytu „Warszawa” w ramach Atlasu Historycznego Miast Polskich. W celu opracowania publikacji, zawierającej wyniki prac z wielu dziedzin, które łączy jeden przedmiot zainteresowania – Warszawa, na jak najwyższym poziomie twórcy publikacji zdecydowali się rozpocząć dyskusję o projekcie na poszczególnych etapach jego realizacji, od koncepcji Atlasu aż po szczegółowe rozwiązania dotyczące poszczególnych plansz. PROWADZENIE: dr Paweł E. Weszpiński

Atlasy historyczne miast europejskich – idea, założenia, historia. Z prac nad drugim tomem Atlasu Historycznego Warszawy (przegląd prac i proponowanej tematyki)

PROWADZENIE: Paulina Świątek

Nauka i sport – Akademia Wychowania Fizycznego

23 LUTEGO

30 LIPCA

Zakresy treści atlasów innych miast. Zarys treści Atlasu – podsumowanie i wnioski z pierwszego seminarium jako wstęp do dyskusji nad zakresem treści Atlasu

Ślady powojennej nowoczesności – od kompleksu KS „Warszawianka” do skoczni narciarskiej 31 LIPCA

21 MARCA

29 MAJA

Atlas Krakowa – prace, koncepcja, realizacja. Podsumowanie dyskusji z drugiego seminarium oraz prac międzyseminaryjnych

PROWADZENIE: dr Andrzej Skalimowski, dr hab. Zbigniew Tucholski

25 KWIETNIA

Spacer po terenach kolejowych dawnej Drogi Warszawsko-Wiedeńskiej. W trakcie spaceru uczestnicy mogli zwiedzić m.in. dziewiętnastowieczną zabudowę oraz socrealistyczne osiedle mieszkaniowe dla pracowników PKP. Odwiedzili także miejsce, w którym została zbudowana nowa siedziba Muzeum Kolejnictwa.

Dostępność historycznych danych o mieście. Źródła kartograficzne do opracowania map podkładowych

Kolejowe Odolany

23 MAJA

Źródła kartograficzne do opracowania map podkładowych 20 CZERWCA

Atlas w sieci – koncepcja internetowej wersji Atlasu 19 WRZEŚNIA

Prezentacje i omówienia wybranych tematów 24 PAŹDZIERNIKA, 21 LISTOPADA

Podsumowanie roku prac, plany i perspektywy 19 GRUDNIA

162

Centrum Interpretacji Zabytku

Lekcje muzealne

Dla kogo odbudowano Stare Miasto? AKTYWNE ZWIEDZANIE

165

GRUPA WIEKOWA: gimnazjum, szkoły ponadgimnazjalne

Podczas aktywnego zwiedzania młodzież dowiaduje się, czemu poświęcona jest ekspozycja i na czym polegają zadania CIZ. Poszukiwaniom odpowiedzi na liczne pytania zadawane przez edukatorkę lub edukatora towarzyszą będą kreatywne zadania. Oglądając wystawę, uczestniczki i uczestnicy poznają założenia i koncepcję odbudowy Starego Miasta.

LEKCJI MUZEALNYCH

3311

uczestników

Zawód: architekt

Cykl Warszawa na dużym ekranie

LEKCJA MUZEALNA I ZAJĘCIA WARSZTATOWE

GRUPA WIEKOWA: przedszkole (od 5. roku życia), szkoła podstawowa

(klasy I–III, IV–VI)

SPOTKAŃ

Budowniczy, projektant czy artysta – kim jest architekt? Na czym polega jego praca? Podczas zajęć uczestnicy przyglądają się tej profesji i testują kilka używanych w niej narzędzi. Zaglądają do pracowni architektonicznej sprzed 50 lat i próbują swoich sił w projektowaniu budowli. Starsze uczestniczki i uczestnicy poznają ponadto sylwetki architektów związanych z Warszawą oraz ich rolę w odbudowie miasta po wojnie. W czasie lekcji wykorzystywane są karty pracy, które ułatwiają aktywne zwiedzanie i zapamiętywanie cennych informacji.

uczestników

Program Podróże z Muzeum

PODRÓŻE

uczestników

Projekt edukacyjny Warszawska Starówka w XX wieku

SPOTKAŃ

126

uczestników

Projekt edukacyjny Zajrzyj do muzeum

SPOTKAŃ

uczestników

Programy i projekty edukacyjne

W pracowni rzeźbiarza

Cykl Warszawa na dużym ekranie

LEKCJA MUZEALNA I ZAJĘCIA WARSZTATOWE GRUPA WIEKOWA: szkoła podstawowa (klasy I–III, IV–VI)

Nowy cykl składający się z projekcji wybranych tytułów polskiej kinematografii powojennej, którym towarzyszyły prelekcje oraz dyskusje z publicznością, i spacerów, podczas których uczestnicy odwiedzali m.in. miejsca znane z prezentowanych wcześniej obrazów filmowych. Widzowie mieli okazję prześledzić zmiany zachodzące w krajobrazie stolicy od lat 60. do 80. XX wieku, a także sposoby jej filmowego przedstawiania. Mit Warszawy, wdzięcznie kreowany na początku rozwoju kina gatunkowego w Polsce, w późniejszym czasie umiejętnie wyśmiewany, jest przedmiotem powstającego artykułu naukowego podsumowującego projekt.

Przy odbudowie Starego Miasta pracowali nie tylko architekci i budowniczowie, lecz także, między innymi, artyści rzeźbiarze. Na czym polegała ich praca, z jakich narzędzi i materiałów korzystali? Co było efektem ich działań? W zależności od pogody uczestnicy odpowiadają na te pytania podczas spaceru po Starym Mieście lub przyglądają się materiałom studyjnym na miejscu, w CIZ. Na zakończenie ze specjalnej masy wykonują płaskorzeźbione dekoracje. Co jest zabytkiem? LEKCJA MUZEALNA GRUPA WIEKOWA: szkoła podstawowa (klasy I–III, IV–VI)

SPOTKANIA FILMOWE

Zajęcia są okazją do zastanowienia się, co i dlaczego może stać się zabytkiem. Uczestnicy poznają losy warszawskiego Starego Miasta, w tym historię jego odbudowy. Dowiadują się, dlaczego zostało ono wpisane na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO i jakie jeszcze obiekty się na niej znajdują. Ustalają zasady opracowywania takiej listy i lepiej poznają działania UNESCO. Celem zajęć jest nie tylko uwrażliwienie na kwestię kulturowego dziedzictwa, ale także budowanie poczucia odpowiedzialności za wspólne dobro.

PROWADZENIE: Dominika Dragan-Alcantara

Tematem spotkań był obraz Warszawy wykreowany na taśmie filmowej w ostatnim półwieczu. W historii polskiej kinematografii stolica zajmuje miejsce szczególne. Po pierwsze Warszawa była świadkiem tragicznych wydarzeń II wojny światowej, które stały się przedmiotem rozważań reżyserów Polskiej Szkoły Filmowej. Po drugie filmowy obraz Warszawy stanowił wypadkową wyobrażeń o nowoczesnym i wielkomiejskim ośrodku. Wykłady poprzedzające projekcję filmu skupiły się na drugim zagadnieniu.

163

Popularyzacja wiedzy o Warszawie

W sześciu sobotnich spotkaniach uczestnicy zobaczyli, jak architektura Warszawy wpływa na konstrukcję filmowego opowiadania. Miasto – budynki, wnętrza, ulice nie są jedynie niemym tłem, często wręcz grają pierwszoplanowe role. Zapoznali się również ze specyficzną, ze względu na czas i kontekst powstania filmów, recepcją gatunków: komedii, komedii kryminalnej, musicalu. Proponowane tytuły przeprowadziły widzów ulicami Starego Miasta, następnie zatrzymały ich na chwilę w Śródmieściu, żeby przenieść ich na nowo wybudowany Ursynów.

Program edukacyjny Podróże z Muzeum KOORDYNACJA: Anna Zasadzińska, Dominika Dragan-Alcantara PROWADZENIE: dr Olaf Kwapis GRUPA DOCELOWA: dorośli

Program edukacyjny związany z miejscami światowego dziedzictwa UNESCO, którego idea powstała podczas jednego z wykładów dr. Olafa Kwapisa z serii Zanim opuścisz stolicę, zainaugurowany w 2014 roku wizytą studyjną w Rzymie. Jest rozwinięciem działalności edukacyjnej CIZ związanej z miejscami światowego dziedzictwa UNESCO.

Nie lubię poniedziałku, reż. Tadeusz Chmielewski, 1971 27 LUTEGO

Gangsterzy i filantropi, reż. Jerzy Hoffman, Edward Skórzewski, 1962

PODRÓŻE Z MUZEUM. PODRÓŻ TRZECIA – FLORENCJA

19 MARCA

Wykład wprowadzający do podróży

Lekarstwo na miłość, reż. Jan Batory, 1965

8 KWIETNIA

23 KWIETNIA

MIEJSCE: Centrum Interpretacji Zabytku

Małżeństwo z rozsądku, reż. S. Bareja, 1966

GRUPA DOCELOWA: uczestnicy programu

17 WRZEŚNIA

Podróż studyjna

Czterdziestolatek, odc. 9 Rodzina, czyli obcy w domu, reż. Jerzy Gruza, 1975

20–24 KWIETNIA

Program: Galleria Ufizzi, Coridorio Vasariano, Palazzo Pitti (5 galerii), Biblioteca Laurenziana, Museo del Duomo, Palazzo Vecchio, Museo Bargello, Galleria dell’ Accademia, refektarz przy via San Gallo – Cenacolo di Sant’Apollonia, Museo di San Marco, Palazzo Medici Riccardi (kaplica z freskami Benozza Gozzolego), Palazzo Ruccelai, Palazzo Strozzi, Palazzo Davanzatti, pałace na via Tornabuoni, kościół San Lorenzo, kaplice medycejskie, katedra florencka, baptysterium, kościół Santo Spirito, kościół Santa Maria del Carmine (kaplica Brancacci), kościół Ognissanti, kościół Santa Maria Novella, kościół Santa Annunziata, kościół Santa Croce; inne obiekty: Ponte Vecchio, Piazza della Repubblica, Mercato Nuovo, Orsanmichele, Piazza della Signoria, Loggia dei Lanzi, Ogrody Boboli, Spedale degli Innocenti.

15 PAŹDZIERNIKA

Alternatywy 4, odc. 2 Przeprowadzka, reż. Stanisław Bareja, 1983 19 LISTOPADA

SPACERY Z MUZEUM PROWADZENIE: Aleksandra Tokarska

Spacery były pretekstem do przyjrzenia się różnym związkom przestrzeni miejskiej z kinematografią. Uczestnicy mogli sprawdzić w czterech dzielnicach, w jaki sposób historia, kultura czy nawet siatka ulic Warszawy mogą stać się integralną częścią dzieła audiowizualnego. Każda wyprawa stała się okazją do rozmowy o historii filmu, ale także o wpływie kinematografii na tkankę miejską. Uczestnicy szukali śladów starych kin, sprawdzali, gdzie filmy ogląda się dzisiaj, odwiedzali miejsca szczególnie istotne dla twórców filmowych i zobaczyli, w jaki sposób kultura audiowizualna zmienia Warszawę.

Spotkanie podsumowujące podróż studyjną do Florencji 12 MAJA MIEJSCE: Centrum Interpretacji Zabytku GRUPA DOCELOWA: uczestnicy programu

Mokotów – filmowa historia Warszawy

PODRÓŻE Z MUZEUM. PODRÓŻ CZWARTA – WIEDEŃ

5 CZERWCA

Wykład wprowadzający

Służew – dyskretny urok ramy H

18 WRZEŚNIA

3 LIPCA

MIEJSCE: Centrum Interpretacji Zabytku GRUPA DOCELOWA: uczestnicy programu

Praga – Rezerwat czy Nowa Warszawa?

Podróż studyjna

7 SIERPNIA

20–25 WRZEŚNIA

Staromiejski spacerek Andrzeja Munka

Program: Pałac Schönbrunn, Muzeum Wozowni Cesarskiej Wagenburg, Kunsthistorisches Museum, spacer przez Ring wiedeński w stronę parlamentu, Neues Rathaus i Votivkirche, stacja Karsplatz: secesyjne pawilony metra projektu Otto Wagnera, Dom Secesji, kamienice Ottona Wagnera, wiedeński Flohmarkt, skarbiec cesarski (Schatzkammer), wnętrza pałacu Hofburg, Neue

4 WRZEŚNIA

164

Centrum Interpretacji Zabytku

Burg, Muzeum Leopolda, spektakl w Operze Wiedeńskiej (balet Korsarze), Dolny i Górny Belweder (zbiory sztuki dawnej oraz secesja wiedeńska), Karlskirche, Pałac zimowy księcia Eugeniusza, Pałac Kinskich, galeria Albertina.

Podróże z UNESCO Podczas warsztatów uczestnicy odkrywali Światowe Dziedzictwo z różnych kontynentów, zastanawiali się, czym są dla nich zabytki oraz jak i dlaczego powinni je chronić.

Spotkanie podsumowujące podróż studyjną do Wiednia

25 CZERWCA

14 PAŹDZIERNIKA

PROWADZENIE: Aleksandra Tokarska

MIEJSCE: Centrum Interpretacji Zabytku

27 SIERPNIA

GRUPA DOCELOWA: uczestnicy programu

PROWADZENIE: Aleksandra Kwietniewska

Projekt edukacyjny Zajrzyj do muzeum

Przygody z dziedzictwem WARSZTATY FOTOGRAFICZNE

OTWARTE WARSZTATY

Warsztaty było okazją do sprawdzenia, jak korzystamy z zabytków i jak wpisują się one w naszą codzienność. Uczestnicy ćwiczyli swoje umiejętności fotograficzne i próbowali pokazać na zdjęciach, jaką rolę odgrywa dziś dla nich Stare Miasto. Uczestnicy warsztatów gotowe prace mogli zgłosić do konkursu Moje dziedzictwo – Twoja przygoda, organizowanego przez Organizację Miast Światowego Dziedzictwa.

MAJ–GRUDZIEŃ KOORDYNACJA: Aleksandra Tokarska, Aleksandra Kwietniewska GRUPA DOCELOWA: rodziny z dziećmi

Podstawowym założeniem projektu było uzupełnienie oferty edukacyjnej CIZ o zajęcia adresowane do rodzin z dziećmi, podczas których panowałaby swobodna i rodzinna atmosfera. W związku z tym zajęcia nie miały wyznaczonego początku ani końca – każdy mógł do nich dołączyć w godzinach dyżuru edukatora. W ramach cyklu odbyły się warsztaty poświęcone warszawskiemu Staremu Miastu oraz Światowemu Dziedzictwu UNESCO.

9 LIPCA PROWADZENIE: Anna Kwiatkowska 13 SIERPNIA PROWADZENIE: Aleksandra Kwietniewska

Z czego składa się kamienica? Podczas zajęć uczestnicy uczyli się rozpoznawać detale architektoniczne i zastanawiali się nad sposobami budowania kompozycji w architekturze. Każdy miał okazję poprawić pracę architektów Biura Odbudowy Stolicy, projektując własną fasadę kamienicy. 26 MAJA

Zawód: architekt Na czym polega praca architekta? Jakie narzędzia można znaleźć w jego warsztacie? Kto odbudowywał Stare Miasto i jak wyglądała praca nad tym projektem? Na te i inne pytania odpowiadali uczestnicy spotkania.

PROWADZENIE: Aleksandra Tokarska

29 PAŹDZIERNIKA PROWADZENIE: Aleksandra Kwietniewska

24 LIPCA PROWADZENIE: Aleksandra Kwietniewska

Projekt edukacyjny Warszawska Starówka w XX wieku

w ramach wydarzenia Urodziny Starówki 24 WRZEŚNIA PROWADZENIE: Aleksandra Kwietniewska

GRUPA WIEKOWA: gimnazjum, szkoły ponadgimnazjalne SCENARIUSZ I PROWADZENIE: Anna Kwiatkowska

17 GRUDNIA

SPOTKANIA: 19 MARCA, 23 KWIETNIA, 7, 14 i 21 MAJA

PROWADZENIE: Aleksandra Kwietniewska

Cykl zajęć poświęconych najnowszej historii Starego Miasta w kontekście jego wyjątkowego znaczenia jako planowej i kompletnej rekonstrukcji powojennej. Program obejmuje spacery i spotkania warsztatowe z wykorzystaniem źródeł filmowych i fotograficznych. Zajęcia mają na celu zainteresowanie młodzieży historią lokalną oraz problematyką ochrony światowego dziedzictwa kulturowego. Udział w zajęciach ma być atrakcyjnym dopełnieniem i rozwinięciem lekcji historii.

Staromiejskie malowidła Spotkanie było okazją do bliższego przyjrzenia się malowidłom zdobiącym fasady staromiejskich kamienic. Uczestnicy próbowali odczytać przedstawione w malarstwie historie, uczyli się rozpoznawać różne techniki malarskie i próbowali swoich sił w komponowaniu polichromii. 4 CZERWCA PROWADZENIE: Aleksandra Tokarska 24 LIPCA PROWADZENIE: Aleksandra Kwietniewska

w ramach wydarzenia Urodziny Starówki 26 LISTOPADA PROWADZENIE: Aleksandra Kwietniewska

165

Popularyzacja wiedzy o Warszawie

Działalność edukacyjna OWHC KOORDYNACJA: Dominika Dragan-Alcantara ORGANIZATOR: Centrum Interpretacji Zabytku (szczebel lokalny), Organizacja

Miast Światowego Dziedzictwa – Region Azji i Pacyfiku (OWHC – AP)

W ramach współpracy z Organizacją Miast Światowego Dziedzictwa zorganizowano konkursy filmowe, fotograficzne oraz plastyczne mające na celu popularyzację wiedzy na temat zabytków wpisanych na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO. W 2016 roku mieszkańcy Warszawy mieli okazję spróbować swych sił w rywalizacji o nagrody w dwóch konkursach: Światowe dziedzictwo – młodzieńcza wizja oraz Moje dziedzictwo – Twoja przygoda. Konkurs Światowe dziedzictwo – młodzieńcza wizja LUTY– KWIECIEŃ SPOTKANIA: 5 MARCA; 2 KWIETNIA MIIEJSCE: Pawilon Warszawa GRUPA DOCELOWA: dzieci i młodzież, od 3 do 14 lat PROWADZENIE: Anna Kwiatkowska

Uczestnicy wykonywali pocztówki w różnych technikach, od linorytu do pasteli olejnych, na temat własnego miasta lub innych miast światowego dziedzictwa. Historia, impresje, życie codzienne, obiekty sztuki, mieszkańcy, a nawet przyszłość miast światowego dziedzictwa mogły być inspiracją dla młodych twórców. Konkurs Moje dziedzictwo – Twoja przygoda KWIECIEŃ–SIERPIEŃ

Przygoda z dziedzictwem

Okładka wersji hiszpańskiej przewodnika Centrum Interpretacji Zabytku proj. Joanna Bębenek

WARSZTATY FOTOGRAFICZNE w ramach projektu Zajrzyj do Muzeum MIEJSCE: Centrum Interpretacji Zabytku

Przygotowanie publikacji Odbudowa Starego Miasta w Warszawie

GRUPA DOCELOWA: rodziny z dziećmi

Uczestnicy nadsyłali fotografie ukazujące sposoby spędzania czasu w otoczeniu zabytków wpisanych na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO.

W 2016 roku został opracowany i wydany przewodnik CIZ po odbudowie Starego Miasta, z tekstem dr. Andrzeja Skalimowskiego, zaprojektowany przez Anię Światłowską, dostępny w czterech wersjach językowych (polskiej, angielskiej, francuskiej i hiszpańskiej).

9 LIPCA PROWADZENIE: Anna Kwiatkowska 13 SIERPNIA

(ZOB. WIĘCEJ, S. 295–296)

PROWADZENIE: Aleksandra Kwietniewska

Inne działania Opracowanie mini-przewodnika edukacyjnego CIZ W 2016 roku został opracowana broszura informacyjna o Centrum Interpretacji Zabytku i mieszczącej się w nim wystawie w trzech wersjach językowych (polskiej, angielskiej i hiszpańskiej). Zawiera mapę Centrum z zaznaczonymi najważniejszymi punktami wystawy; punktom towarzyszą krótkie opisy i noty historyczne. Przewodnik jest dołączany do zakupionego biletu.

Proj. i fot. Ania Światłowska

166

20. Piknik Naukowy

Muzeum Drukarstwa

Polskiego Radia i Centrum Nauki Kopernik

KOORDYNACJA: Łukasz Sobierajski PROWADZENIE: Łukasz Sobierajski, Barbara Rogalska, Michał T. Horoszewicz,

Maria Biegańska, Marzena Łasińska, Andrzej Zaborowski

Stałym elementem obecności Muzeum Warszawy na Pikniku jest interaktywne stanowisko zorganizowane przez Muzeum Drukarstwa. Dostępne dla uczestników warsztaty linorytu nawiązywały do hasła przewodniego wydarzenia. Mogli oni wykonać linoryt i wytłoczyć go na zabytkowej prasie introligatorskiej. Na pamiątkę zabierali ze sobą matrycę – płytkę linorytową i odbitkę. Ci, którzy nie wykonywali własnego linorytu, mogli wydrukować gotowy linoryt autorstwa Joanny Makuch-Folwarskiej, przedstawiający róg Nowego Światu i Smolnej.

1500

odwiedzających stanowisko Muzeum Warszawy 7 MAJA MIEJSCE: PGE Stadion Narodowy HASŁO PRZEWODNIE: „Zdrowie”

Warsztaty konserwatorskie

PROGRAM MERYTORYCZNY MUZEUM WARSZAWY: Paweł E. Weszpiński KIEROWNICY PROJEKTU: Paweł E. Weszpiński, Barbara Rogalska

OPRACOWANIE MERYTORYCZNE I PROWADZENIE: Agata Kłos, Igor Nowak

Wystawa Plan Warszawy 1939 – „historia choroby”

W 2016 roku Muzeum przygotowało także stanowisko prowadzone przez specjalistów z Pracowni Konserwacji Papieru, którzy przybliżyli uczestnikom problematykę konserwacji muzealiów papierowych. Uczestnicy Pikniku mogli zarówno zdobyć wiedzę teoretyczną, jak i samodzielnie wziąć udział w „leczeniu” uszkodzonych muzealiów.

ILUSTRACJE: fragmenty map i planów Warszawy ze zbiorów Muzeum Warszawy OPRACOWANIE MERYTORYCZNE WYSTAWY: Paweł E. Weszpiński OPRACOWANIE GRAFICZNE: Anna Piwowar OPROWADZANIE PO WYSTAWIE: Paweł E. Weszpiński,

Ewa Perlińska-Kobierzyńska, Rafał Radziwonka

Plan miasta – dzieło sztuki, myśli i techniki kartograficznej – może być zdrowy, może też chorować. Jego dolegliwości mogą mieć naturę fizyczną, mogą też dotykać sfery umysłu – rzecz jasna diagnozy te ujęte są w tym przypadku metaforycznie. Ale przecież mapa i plan to swoista literatura, choć pisana niecodziennym językiem. Tak zarysowane, nietypowe spojrzenie na pojęcie zdrowia w kontekście zbiorów kartograficznych zostało wypracowane w czasie badań naukowych prowadzonych w Muzeum Warszawy. Jak wynika z tych badań, można stawiać różnorakie diagnozy dotyczące owego stanu zdrowia planu i mapy, zależnie od sposobu patrzenia. Diagnoza może wynikać z analizy semantycznej, dotyczącej relacji znak kartograficzny – obrazowana przestrzeń. Wówczas oparta jest na poszukiwaniu zbieżności albo rozbieżności między stanem istniejącym w terenie a mapą. Wyniki analizy syntaktycznej, odnoszącej się do relacji międzyznakowych, odpowiadają na pytania dotyczące sygnatur (czyli znaków kartograficznych) jako takich oraz zastosowanych kartograficznych środków wyrazu. Analiza pragmatyczna, badająca relację mapa – użytkownik, pozwala na wyprowadzenie wniosków dotyczących zarówno wykorzystania dawnych planów w przeszłości i we współczesności, jak i ich wpływu na współczesną narrację historyczną oraz postrzeganie Warszawy. Zaprezentowane na wystawie wyniki analizy semantycznej i syntaktycznej muzealnych zbiorów kartograficznych pozwalają na określenie ich stanu „zdrowia psychicznego”. Z analizy pragmatycznej wypływają zaś wnioski dotyczące „zdrowia fizycznego” planów. Wystawa była ostatnim realizowanym przez Muzeum Warszawy wydarzeniem w ramach Roku Mapy zorganizowanego pod patronatem ONZ przez Międzynarodową Asocjację Kartograficzną.

Stanowisko Pracowni Konserwacji Papieru Muzeum Warszawy, fot. MW

167

Popularyzacja wiedzy o Warszawie

Noc Muzeów

Centrum Interpretacji Zabytku 16.00–1.00

14 MAJA

Warszawa 1952. Projekcje filmowe z komentarzem

KOORDYNACJA: Anna Zasadzińska PROJEKT IDENTYFIKACJI GRAFICZNEJ: Joanna Bębenek

16.00, 20.00, 22.00 KOMENTARZ: dr Andrzej Skalimowski

PODCZAS NOCY MUZEÓW (WSZYSTKIE LOKALIZACJE)

Pokazy unikalnego filmu propagandowego, będącego jednocześnie wyjątkowym dokumentem powojennej odbudowy stolicy, opatrzone komentarzem historyka i badacza tego zagadnienia.

12 576 uczestników

Centrum Interpretacji Zabytku

1509 uczestników

Barbakan

2758 uczestników

Projekcja filmu Warszawa 1952, fot. MW

37 uczestników

Gra edukacyjna Co wiesz o Starówce

454 uczestników

PROWADZENIE: Aleksandra Tokarska

Korczakianum Muzeum Drukarstwa Muzeum Farmacji Muzeum – Miejsce Pamięci Palmiry Muzeum Ordynariatu Polowego Muzeum Warszawy /

Gra w formie quizu zachęcała do aktywnego zwiedzania CIZ. Odpowiedzi na pytania należało szukać na wystawie. Zwiedzający, którzy poprawnie uzupełnili karty pracy, otrzymywali od pracowników Muzeum nagrody.

1338 uczestników 253 uczestników 1667 uczestników 230 uczestników

Rynek Starego Miasta Muzeum Warszawskiej Pragi Pawilon Warszawa

2474 uczestników 189 uczestników

W 1936 roku siedzibą Muzeum stały się trzy kamienice przy Rynku Starego Miasta. W 2016 roku obchodziło ono swoje 80-lecie. Obecnie to aż jedenaście kamienic, w których realizowany jest projekt Muzeum OdNowa. Ze względu na prowadzone prace konserwatorskie i modernizację siedziby głównej Muzeum przy Rynku Starego Miasta wspólne świętowanie odbywało się we wszystkich oddziałach Muzeum.

Gra edukacyjna, fot. MW

168

Noc Muzeów

Muzeum Drukarstwa 19.00–1.00

ABC druku PROWADZENIE: Zespół Muzeum Drukarstwa

Uczestnicy po zwiedzeniu wystawy stałej Muzeum mogli wykonać odbitkę pamiątkowego polimeru według rysunku muzealnej graficzki Joanny Bębenek, upamiętniającego 80-lecie Muzeum Warszawy.

Muzeum Farmacji 19.00–1.00

Eksperymenty PROWADZENIE: dr hab. Iwona Arabas prof. PAN, Magdalena Ciepłowska,

Anna Zabiegałowska-Sitek, Marcin Więcek, Marcin Dolecki

Okno Muzeum Farmacji stało się sceną, na której odbywały się pokazy niezwykłych eksperymentów chemicznych (m.in. „Iskry w próbówce”, „Ogród chemiczny” i „Wulkan”). Opowiadano także, co nauka ma wspólnego z magią.

Proj. Joanna Bębenek

Barbakan 10.00–1.00

Wejdź do Barbakanu PROWADZENIE: Anna Zdanowska, Katarzyna Szafrańska, Patryk Jaworek

Eksperymenty w oknie Muzeum Farmacji, fot. MW

Bezpłatne zwiedzanie wystawy stałej.

Muzeum – Miejsce Pamięci Palmiry

Korczakianum

12.00–20.00

19.00–22.00

Zwiedzanie wystawy stałej wzbogaconej o nowe eksponaty.

Spotkanie na Jaktorowskiej (dawnej Krochmalnej)

Pokazy filmów dokumentalnych

PROWADZENIE: Marta Ciesielska, Agnieszka Witkowska-Krych

12.00, 15.00, 18.00

Podczas spotkań z pasjonatami historii stolicy i poszukiwaczami miejsc ważnych (a mniej znanych) dla wielokulturowej przeszłości miasta w zachowanym budynku żydowskiego Domu Sierot toczyły się rozmowy o dawnej i współczesnej Warszawie i jej mieszkańcach.

Akcja AB reż. Hanna Etemadi, 2014 (49 min.)

Film o genezie i realizacji jednego z hitlerowskich planów eksterminacji Polaków w okresie okupacji.

169

Popularyzacja wiedzy o Warszawie

Rzeczpospolita Kampinoska 1944

Tajemnice staromiejskich zaułków

reż. Maciej Piwowarczyk, 2010 (15 min.)

21.00

Film przedstawiający historię Rzeczpospolitej Kampinoskiej, małego niezależnego „państwa” założonego w 1944 roku w Puszczy Kampinoskiej przez żołnierzy Adolfa Pilcha „Doliny”.

PROWADZENIE: Katarzyna Szafrańska

Spacer poświęcony codzienności Starej Warszawy. Uczestnicy dowiedzieli się m.in., jak mieszkańcy radzili sobie z problemem utylizacji śmieci oraz czym naprawdę zajmował się kat.

Film archiwalny ze zwycięskim biegiem Janusza Kusocińskiego

Szlakiem wszetecznic i przestępców dawnej Warszawy

1932 (3 min.)

Janusz Kusociński, wybitny lekkoatleta i mistrz olimpijski, został rozstrzelany przez Niemców 21 czerwca 1940 roku w Palmirach. Film jest jedyną zachowaną rejestracją wywiadu przeprowadzonego ze sportowcem podczas Igrzysk Olimpijskich w Los Angeles.

22.00 PROWADZENIE: Marta Zdanowska

Spacer zakątkami Starego i Nowego Miasta, w czasie którego uczestnicy poznali mroczną historię warszawskiego półświatka, dziejącą się na przestrzeni wieków.

Muzeum Ordynariatu Polowego

Muzeum Warszawskiej Pragi

19.00–1.00

Zwiedzanie wystawy stałej.

19.00–1.00

Finisaż wystawy Prawobrzeżni. Biografie niecodzienne Zwiedzanie ekspozycji i inne atrakcje związane tematycznie z postaciami sportretowanych na niej Prawobrzeżnych; w programie m.in.: muzyka na dziedzińcu, animacje dla dzieci, konkursy z nagrodami, pokazy filmowe, prezentacja rzeźby Pawła Althamera Pan Guma, praskie przysmaki, spotkania i warsztaty. (ZOB. WIĘCEJ O WYSTAWIE, S. 174–175)

Ekspozycja w Muzeum Ordynariatu Polowego, fot. MW

Muzeum Warszawy / Rynek Starego Miasta 19.00–22.00

Wieczorne spacery MIEJSCE SPOTKANIA: pomnik Syreny na Rynku Starego Miasta

Miejska galeria 19.00

Dziedziniec Muzeum Warszawskiej Pragi podczas Nocy Muzeów, fot. MW

PROWADZENIE: Anna Kwiatkowska

Spacer tropem intrygujących dekoracji malarskich i rzeźbiarskich Starej Warszawy. Wenecki lew, Turek z kawą, Chińczyk z herbatą to niektóre z punktów mijanych przez uczestników na trasie spaceru; nie zabrakło także ciekawostek z życia warszawskich artystów.

Pawilon Warszawa 19.00–1.00

W sklepie muzealnym goście wydarzenia mogli otrzymać 10% zniżki.

Dzieje Warszawy z przymrużeniem oka 20.00 PROWADZENIE: Patryk Jaworek

Spacer ulicami Starego Miasta, w czasie którego uczestnicy poznali liczne anegdoty i ciekawostki dotyczące wydarzeń, które działy się w tej części miasta, i postaci, które swoje losy związały z Warszawą.

170

Wystawy Wystawy czasowe W 2016 roku odbyło się sześć wystaw czasowych w oddziałach Muzeum, a także dwie wystawy realizowane przez Muzeum poza siedzibą, we współpracy z instytucjami zewnętrznymi. Kontynuowane były także prace zmierzające do otwarcia wystawy głównej w maju 2017 roku. Polska ilustracja książkowa dla dzieci i młodzieży z lat 50–80. XX wieku MIEJSCE: Muzeum Drukarstwa KURATORKA: Maria Biegańska SCENARIUSZ: Barbara Rogalska,

Maria Biegańska

KIEROWNICZKA PROJEKTU: Barbara Rogalska ARANŻACJA: Maria Biegańska PROJEKT IDENTYFIKACJI GRAFICZNEJ:

Magdalena Piwowar

DRUK OKOLICZNOŚCIOWY: Maria Biegańska

(linoryt), Andrzej Zaborowski (typografia)

22 stycznia – 22 kwietnia

Celem wystawy było przybliżenie wyjątkowej i oryginalnej estetyki polskiej ilustracji i wybitnych twórców polskiej książki z okresu PRL, m.in. Antoniego Uniechowskiego, Jana Marcina Szancera, Antoniego Boratyńskiego, Gabriela Rechowicza, Zbigniewa Rychlickiego, Olgi Siemaszko, Janusza Grabiańskiego, Janusza Stannego, Stasysa Eidrigevičiusa, Józefa Wilkonia, Jana Młodożeńca, Henryka Tomaszewskiego. Autorzy wystawy zwrócili również uwagę na projektowanie wydawnictw, dlatego prace ilustratorów były pokazywane na planszach zgodnie ze strukturą książki (okładki, wyklejki, strony tytułowe, rozkładówki, strony z ilustracjami całostronicowymi i śródtekstowymi). Zwiedzający mogli obejrzeć ok. 200 książek, podzielonych w podobny sposób ze zbiorów Muzeum Drukarstwa i wydawnictwa Elew. Wystawie towarzyszyły oryginały ilustracji autorstwa Marka Szyszki i Piotra Syskiego, a także druk okolicznościowy przedstawiający Białego Królika z Alicji w Krainie Czarów Lewisa Carrolla, nawiązujący do ilustracji śródtekstowych w książkach z czasów PRL.

Okładka katalogu wystawy, proj. Magdalena Piwowar KATALOG WYSTAWY REDAKCJA: Barbara Rogalska, Maria Biegańska PROJEKT GRAFICZNY: Magdalena Piwowar ISBN 978-83-62189-68-7 NAKŁAD: 300 egz.

12 stron, 19 ilustracji, A5, druk kolorowy, oprawa broszurowa, wersja językowa: polska

Fragment wystawy, fot. MW

173

Wystawy

Wydarzenia towarzyszące (ZOB. WIĘCEJ, S. 101–102) 22 STYCZNIA | WERNISAŻ

Oprowadzanie kuratorskie PROWADZENIE: Maria Biegańska

W wydarzeniu wzięli udział przedstawiciele Dyrekcji Muzeum i władz miejskich, środowiska poligraficznego, księgarze, wydawcy, bibliotekarze i bibliofile oraz graficy i malarze, a także rodziny znanych ilustratorów. 23 STYCZNIA | WARSZTATY RODZINNE

Projektowanie typograficzne – zaprojektuj rozkładówkę PROWADZENIE: Jan Bajtlik 6 LUTEGO | WARSZTATY RODZINNE

Otwarcie wystawy. Na zdjęciu (w środku): Barbara Rogalska, kierowniczka Muzeum Drukarstwa, i Andrzej Zbiegieni, Zastępca Dyrektora ds. Inwestycyjnych, fot. MW

Zaprojektuj plakat reklamowy PROWADZENIE: Katarzyna Bogucka 20 LUTEGO | WARSZTATY RODZINNE

Litery w akcji

PROWADZENIE: Andrzej Tomaszewski 5, 19 MARCA | WARSZTATY RODZINNE

Projektowanie graficzne książki PROWADZENIE: Maria Biegańska 2 KWIETNIA | WYKŁAD

Projektowanie graficzne książki PROWADZENIE: Maria Biegańska

Fot. MW

23 KWIETNIA | PREZENTACJA ZBIORÓW

Ilustrowane książki dla dzieci i młodzieży PROWADZENIE: Maria Biegańska

23 lutego – 15 maja

Prawobrzeżni. Biografie niecodzienne MIEJSCE: Muzeum Warszawskiej Pragi KURATORKA I AUTORKA SCENARIUSZA:

Jolanta Wiśniewska WSPÓŁPRACA: Anna Mizikowska KOMISARIAT WYSTAWY: Jolanta Wiśniewska, Anna Mizikowska TEKSTY: Anna Mizikowska, Jolanta Wiśniewska PROJEKT EKSPOZYCJI:

Wojciech Cichecki, Aleksandra Krzywańska PROJEKT IDENTYFIKACJI GRAFICZNEJ:

Jacek Tofil

ŚCIEŻKA DŹWIĘKOWA: Anna Mizikowska

(opracowanie), Agnieszka Rogińska (lektorka), Magdalena Wojtulanis (realizatorka) PARTNERZY: Biblioteka Narodowa w Warszawie, Biblioteka Uniwersytecka w Warszawie, Firma E. Wedel, Fundacja Okularnicy im. Agnieszki Osieckiej, Fundacja Rodziny Nissenbaumów, 50. Liceum Ogólnokształcące im. Ruy Barbosy, Muzeum Literatury im. Adama Mickiewicza w Warszawie, Muzeum Miasta Gdyni, Narodowe Archiwum Cyfrowe, Muzeum Warszawskiej Metropolii Prawosławnej, Polskie Radio, Zgromadzenie Sióstr Matki Bożej Loretańskiej PATRONI MEDIALNI: TVP 3 Warszawa, AMS, RDC Warszawa 101 FM, „Nowa Warszawa”, „Stolica”, „Nowa Gazeta Praska”

Celem ekspozycji było ukazanie relacji człowiek – miasto i wynikających z niej wartości istotnych dla współczesnych warszawiaków. To wybór 17 niecodziennych biografii postaci i rodzin urodzonych na Pradze lub związanych z nią poprzez miejsce zamieszkania, życie zawodowe, przedsiębiorczość, pasje, a także poszukających na Pradze inspiracji. m.in.: Juliana Różyckiego, Jana Wedla, Tadeusza Wendy, Kazimierza Szpotańskiego, Juliusza Nagórskiego, Sabiny i Władysława Sebyłów, Agnieszki Osieckiej, Stefana Wiecheckiego, rodziny Majlertów, Geberów, Hartwigów i Leonhardtów. Każda z postaci tworzyła indywidualną relację z miastem, wpływając na jego historię, budując związki rodzinne i lokalną tożsamość. Do realizacji ekspozycji posłużyły pamiątki dotąd niepokazywane lub rzadko udostępniane, zaprezentowano łącznie ok. 400 eksponatów pochodzących ze zbiorów 15 instytucji i 19 osób prywatnych. Ważną częścią wystawy była ścieżka dźwiękowa dopełniająca każdy portret.

174

Wystawy czasowe

Wydarzenia towarzyszące (ZOB. WIĘCEJ, S. 130–131) 27 LUTEGO | WARSZTATY RODZINNE

Wiech na 102 – gwara warszawska dawniej i dziś PROWADZENIE: Małgorzata Stradomska-Kalinka, Janusz Dziano (Stowarzyszenie Gwara Warszawska) 1 MARCA | OPROWADZANIE KURATORSKIE

Prawobrzeżni – przedmioty, foty i anegdoty PROWADZENIE: Jolanta Wiśniewska 20 MARCA, 12 KWIETNIA | OPROWADZANIA KURATORSKIE

Usłyszeć Prawobrzeżnych

PROWADZENIE: Anna Mizikowska 17 KWIETNIA | OPROWADZANIE KURATORSKIE

Prawobrzeżni – korzenie. W kręgu wielu kultur PROWADZENIE: Jolanta Wiśniewska 17 KWIETNIA | WYCIECZKI OBJAZDOWE

Supermeni Białołęki

PROWADZENIE: Bartłomiej Włodkowski (Fundacja Ave) 23 KWIETNIA | WARSZTATY RODZINNE z cyklu Mała Akademia Praska

Słucham, aby zobaczyć Plakat wystawy, proj. Jacek Tofil

PROWADZENIE: Anna Wigura 14–15 MAJA | FINISAŻ WYSTAWY w ramach Nocy Muzeów 2016

Wyjątkowy finisaż w wyjątkową noc

Fragment wystawy, fot. MW

FREKWENCJA NA WYSTAWIE

6344 osoby

Fragment wystawy, fot. MW

175

Wystawy

Znikające krajobrazy. „Opowieść przestrzenna” Mirona Białoszewskiego MIEJSCE: Muzeum Warszawskiej Pragi KURATORKI: dr hab. Agnieszka Karpowicz,

Aleksandra Duralska

PROJEKT EKSPOZYCJI: Klementyna Świeżewska WSPÓŁRACA: Piotr Pieńkowski (mamArchitekci) PROJEKT IDENTYFIKACJI GRAFICZNEJ:

Ania Światłowska

MATERIAŁY DŹWIĘKOWE I AUDIOWIZUALNE:

Anna Kasperska

15 czerwca – 30 października

Podróż w czasie i przestrzeni przez prawobrzeżną Warszawę lat 70. i 80. ubiegłego wieku, w okresie jej dynamicznej urbanizacji i modernizacji. Przewodnikiem po Pradze Południe, Grochowie, Gocławiu i Saskiej Kępie był poeta Miron Białoszewski. Zwiedzający śledzili biografię pisarza za pośrednictwem tekstu literackiego i jednocześnie poznawali historię tej części miasta opowiedzianą z perspektywy jej użytkowników.

MONTAŻ ŚCIEŻKI DŹWIĘKOWEJ:

Anna Mizikowska

ZDJĘCIA WSPÓŁCZESNE: Aleksandra Duralska, Anna Kasperska TEKSTY: Aleksandra Duralska, dr hab. Agnieszka Karpowicz TŁUMACZENIE TEKSTÓW NA JĘZYK ANGIELSKI: Marta Rozmysłowicz ORGANIZACJA I KOORDYNACJA WYDARZEŃ TOWARZYSZĄCYCH: Piotr Kubkowski, Weronika

Parfianowicz-Vertun, Anna Wigura

PARTNERZY: Instytut Kultury Polskiej Uniwer-

sytetu Warszawskiego, Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego, Miasto Stołeczne Warszawa, Orkiestra Sinfonia Varsovia, Klub Miłośników Komunikacji Miejskiej w Warszawie, Witryna: Grochów PATRONI MEDIALNI: gazeta.pl, wyborcza.pl Warszawa, cojestgrane24.pl, „Architektura-murator”, TOK FM

Wernisaż wystawy, fot. MW

Fragmenty wystawy, fot. MW

176

Wystawy czasowe

Wydarzenia towarzyszące (ZOB. WIĘCEJ, S. 131–132) 16 CZERWCA | DYSKUSJA w ramach cyklu Prawobrzeżni

„Inna dusza powietrza”. Miron Białoszewski na prawym brzegu GOŚCIE: dr hab. Agnieszka Karpowicz, Cezary Polak, Tadeusz Sobolewski PROWADZENIE: Jolanta Wiśniewska 19 CZERWCA | OPROWADZANIE KURATORSKIE PROWADZENIE: dr hab. Agnieszka Karpowicz 24 CZERWCA | SPEKTAKL

O tym Białoszewskim, jak go sobie mówię WYKONANIE: Grupa Studnia O. 2 LIPCA | WARSZTATY

Street art i Miron

PROWADZENIE: Jerzy Parfianowicz 23 LIPCA | WARSZTATY RODZINNE

Blok rysunkowy

PROWADZENIE: Olga Wróbel

Plakat wystawy, proj. Ania Światłowska

28 SIERPNIA | OPROWADZANIE KURATORSKIE PROWADZENIE: Aleksandra Duralska

FREKWENCJA NA WYSTAWIE 30 PAŹDZIERNIKA | FINISAŻ WYSTAWY

Ja i cała reszta PERFORMENS

WYKONANIE: Eliza Kącka

4782 osoby

O tym Białoszewskim, jak go sobie mówię SPEKTAKL WYKONANIE: Grupa Studnia O.

Warszawskie kroje

12 listopada – 16 grudnia

MIEJSCE: Muzeum Warszawskiej Pragi ORGANIZATOR: Stowarzyszenie Kulturotwórcze

Miastodwa

PROJEKTANCI KROJÓW PISMA: Ania Wieluńska,

Beata Kurek, Joanna Angulska, Ludmiła Niezgoda, Maciej Połczyński, Maciej Włoczewski, Mateusz Machalski, Rafał Buchner, Robert Jarzec, Szymon Sznajder, Zuzanna Rogatty KURATORZY I KOORDYNATORZY: Jan Franek Cieślak, Michał Jarociński, René Wawrzkiewicz WSPÓŁPRACA: Katarzyna Chudyńska-Szuchnik, Adam Lisiecki ARANŻACJA: Stowarzyszenie Kulturotwórcze Miastodwa PROJEKT IDENTYFIKACJI GRAFICZNEJ:

Joanna Bębenek PARTNERZY: Miasto Stołeczne Warszawa, Warexpo PATRONI MEDIALNI PROJEKTU: „Notes na 6 tygodni”, „Magazyn Miasta”, „Monitor Magazine”, „Pańska Skórka”, „Gazeta Wyborcza Stołeczna” Projekt współfinansowany przez Miasto Stołeczne Warszawa Fragment wystawy, fot. MW

177

Wystawy

Czy miasto może mieć swoje litery? Czy Warszawa mam swój własny krój pisma? Czy historia Warszawy może odbijać się w kształtach liter? Jakich krojów pisma potrzebuje stolica? Na te i inne pytanie starała się odpowiedzieć grupa typografów związanych z niekomercyjnym projektem Warszawskie kroje, w wyniku którego powstała seria kilkunastu nowych krojów pisma. Ich twórcy inspirowali się historycznym liternictwem stołecznych modernistycznych neonów, ręcznie wykonanych szyldów, reklam i murali z czasów PRL i znikającą tradycją miejskiej typografii z lat 1920–1980. Ekspozycja prezentowała dwanaście nowych warszawskich krojów wraz z dokumentacją oraz przykładami ich zastosowań.

Fragment wystawy, fot. MW

Identyfikacja graficzna, proj. Joanna Bębenek

Nowe nabytki do zbiorów Muzeum Warszawy MIEJSCE: Muzeum Warszawskiej Pragi KURATORKI: Monika Siwińska, Agnieszka

Dąbrowska

KOORDYNACJA: Ida Skrzeszewska PRODUKCJA: Ksenia Góreczna, Marek Lisik,

Krzysztof Świerczewski, Michał Tański WSPÓŁPRACA: Julia Głogowska, Teresa Krupa, Adam Lisiecki, Zuzanna Sieroszewska-Rolewicz, Mariusz Stawski, PROJEKT IDENTYFIKACJI GRAFICZNEJ:

Joanna Bębenek Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego w ramach programu Kolekcje, priorytet: Kolekcje muzealne

21 listopada – 30 grudnia

Na wystawie nowych nabytków zakupionych dzięki finansowemu wsparciu Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego można było obejrzeć srebrny komplet śniadaniowy powstały w zakładzie Karola Malcza ok. 1860 roku, identyfikowany jako majstersztyk (praca czeladnika wyzwalającego się na mistrza) Augusta Teodora Wernera, w którego skład wchodzą: dzbanek, imbryk, mlecznik, cukiernica i paterka, a także galanterię patriotyczną, m.in. pierścienie, brosze i wisiory ozdobione patriotycznymi symbolami – wizerunkami orła białego, Tadeusza Kościuszki, lub symbolami wiary, nadziei i miłości, z XIX i XX wieku.

Foldery towarzyszące wystawie, proj. Joanna Bębenek

Fragment kompletu śniadaniowego Augusta Teodora Wernera z ok. 1860 roku (MHW 29507/1–5), zakupionego do zbiorów Muzeum, fot. MW

178

Wystawy czasowe

Stalowa ulica

23 listopada 2016 – 26 marca 2017

MIEJSCE: Muzeum Warszawskiej Pragi KURATORKI: Marzena Bigaj, Patrycja Labus-Sidor ARANŻACJA: Marzena Bigaj PROJEKT IDENTYFIKACJI GRAFICZNEJ:

Joanna Bębenek

Plakat wystawy, proj. Joanna Bębenek

23/11/2016 — 26/03/2017

ulica

Stalowa

wystawa fotograficzna Marzeny Bigaj

Marzena Bigaj przez rok fotografowała ul. Stalową na warszawskiej Pradze, starając się uchwycić jej specyfikę i oryginalność. Miejsce to wyróżnia się na tle stolicy, ponieważ przetrwały w nim prawdziwe, lokalne i podwórkowe społeczności. Projekt będący fotograficzną relacją z życia mieszkańców praskiej ulicy, mierzących się z trudną rzeczywistością i tempem współczesnego miasta, powstał pod kierunkiem fotografa Mikołaja Grynberga.

MUZEUM WARSZAWSKIEJ PRAGI ODDZIAŁ MUZEUM WARSZAWY UL. TARGOWA 50/52

muzeumpragi.pl facebook.com/muzeum.warszawy instagram.com/muzeumwarszawy

Fragmenty wystawy, fot. MW

179

Wystawy

Wystawa główna Muzeum Warszawy Wiosną 2013 roku stanęliśmy przed tyleż trudnym, co ekscytującym zadaniem stworzenia od podstaw nowej wystawy głównej Muzeum Warszawy. Oto krótki opis tego procesu. Na początku przygotowanie koncepcji nowej wystawy głównej skonsultowaliśmy z gronem specjalistów, rozważaliśmy także przyszłą metodę pracy. Uznałem wówczas, że droga, którą obrały w ostatnich latach modernizujące się lub nowo powstające muzea historyczne, zlecające prace nad scenariuszami wystaw zewnętrznym ekspertom, nie jest tą, którą powinniśmy podążać. Takie wystawy bywają postrzegane jak obce ciała. Często też nie wykorzystują specyfiki i walorów instytucji, dla której są tworzone. Nasze Muzeum dysponuje bogactwem zbiorów zgromadzonych przez 80 lat, ale i wiedzą zdobywaną niekiedy przez dziesięciolecia przez opracowujących je muzealników. Zespół pod moim kierunkiem rozpoczął pracę latem 2013 roku. W jego skład weszli byli i obecni pracownicy Muzeum: historycy, historycy sztuki i archeolodzy, a także archiwistka, etnolożka i geograf. Stanęliśmy przed złożonym projektem – z jednej strony mieliśmy przywilej tworzenia autorskiej wystawy, z drugiej dysponowaliśmy skomplikowaną przestrzenią jedenastu kamienic, połączonych ze sobą podczas powojennej odbudowy, oraz licznymi i różnorodnymi zbiorami. Ponadto członkowie zespołu mieli własne wyobrażenia o przyszłym kształcie wystawy, z mojego punktu widzenia ważne było zaś uniknięcie wstępnych założeń. Przyjęcie warsztatowej metody pracy pozwoliło nam jednak osiągnąć etap, w którym jako zespół mogliśmy zadać sobie najbardziej podstawowe pytania o istotę wystawy, znaczenie muzeum, naszych odbiorców, wreszcie – o zbiory. Rezygnując z rozważań na temat przestrzeni – co było dość ryzykownym, ale jak się okazało trafnym zabiegiem – postawiliśmy na otwarte i pozbawione kuratorskich nawyków myślenie o przyszłej ekspozycji.

Etapy powstawania koncepcji I Przegląd zbiorów Podczas przeglądu zbiorów przekonaliśmy się o tym, że zbiory są fundamentem Muzeum. Stwierdziliśmy, że powinny stać się podstawą wystawy i że należy nadać im podmiotowość, co później znalazło swoje odzwierciedlenie w tytule – Rzeczy warszawskie. Nasze intuicje poparte zostały lekturą prac norweskiego archeologa Bjørnara Olsena, a seminaria poświęcone teorii rzeczy oraz wizyty studyjne w muzeach polskich i zagranicznych upewniły nas co do słuszności obranego kierunku. W ramach przeglądu odnotowywaliśmy cechy oglądanych muzealiów; cechy rzeczy zapisane w wirtualnej chmurze wraz z siecią korelacji dawały możliwość łączenia ich w nieoczywisty sposób. Chodziło nam o odnotowanie wszystkich możliwych korelacji między wieloma kategoriami zbiorów, których różnorodność wymyka się przyjętym klasyfikacjom.

180

dr Jarosław Trybuś, fot. MW

Wystawa główna Muzeum Warszawy

II Ustalenie kształtu wystawy

kolekcja medali). Różnią się one nieco od kategorii przyjętych jeszcze w XIX wieku i stosowanych często do dziś w inwentarzach muzealnych uwzględniających jedynie aspekty techniczne. Zdecydowaliśmy się na odstąpienie od tej praktyki w imię dobra rzeczy i łatwości dotarcia do nich. Odejście od narracyjności i koncentracja na własnych, na nowo uporządkowanych kolekcjach pozwoliła również na wyłączenie z prezentacji depozytów, które zawieszone niekiedy przez dziesięciolecia pomiędzy muzeum-właścicielem a muzeum-wystawiennikiem, wypełniają znaczną część wielu wystaw stałych. Były one także licznie reprezentowane na wystawie stałej Muzeum Historycznego m.st. Warszawy, poprzedzającej Rzeczy warszawskie – podobnie jak kopie oraz edukacyjne plansze i makiety służyły zilustrowaniu tych fragmentów narracji, których nie dało się pokazać za pomocą własnych zbiorów; w wypracowanej przez nas koncepcji nie znalazły zastosowania. Zasób zgromadzonych przedmiotów sam w sobie jest częścią historii i wiele mówi zarówno o dziejach miasta, jak i samego Muzeum. Znacząca z tej perspektywy staje się specyfika kolekcji, z jej nieciągłością i fragmentarycznością. Cechy te, postrzegane dotąd jako wady, w nowej koncepcji wystawy ukazującej wyłącznie nasze zbiory stają się świadectwami historii.

Próba zestawienia historycznych faktów, postaci i procesów z przedmiotami nie przyniosła zadowalających rezultatów. Okazało się, że zbiory muzealne dalece wykraczają poza to zestawienie i jednocześnie do niego nie przystają. Pomysł scenariusza osnutego wokół tematu Wisły, choć przez pewien czas rozważany ze względu na liczne powiązania zbiorów z Wisłą właśnie, również jawił się jako zbyt ograniczający. Ostatecznie porzuciliśmy myśl o kształtowaniu wystawy według jednotorowej, historycznej narracji. Kluczowe miejsce przyznaliśmy rzeczom. Uznaliśmy, że nieuprawnione byłoby obsadzanie ich jedynie w roli przedmiotów-rekwizytów ilustrujących arbitralnie przyjętą narrację. Wiele przedmiotów, które trafiły do Muzeum w pierwszym okresie jego istnienia, to rzeczy przyniesione i ofiarowane przez warszawiaków. Niemal całkowite zniszczenie miasta wyniosło do rangi ważnych pamiątek przedmioty, które przetrwały, nawet jeśli nie miały wysokiej wartości materialnej czy artystycznej. To istotna cecha wyróżniająca nasze zbiory i ich mocna strona. Wiele jest na świecie muzeów, które kolekcjonują cenne dzieła sztuki – nieliczne są jednak kolekcje zwyczajnych świadków przeszłości, jak pocztówki, opakowania firmowe, codzienne stroje, zbierane z rozmysłem suweniry. Paradoksalnie to one mogą samą swoją obecnością powiedzieć wiele o trudnej historii Warszawy.

IV Utworzenie gabinetów

Kolekcje postanowiliśmy pokazać w formie gabinetów, odwołując się tym samym do początków gromadzenia i eksponowania dzieł sztuki, numizmatów, egzotycznych przedmiotów i dziwów przez nowożytnych kolekcjonerów. Gabinety reprezentują 21 kategorii rzeczy. Nie rezygnując z naukowego opracowania zbiorów, eksponujemy przedmioty w sposób bliski założeniom gabinetu osobliwości. W języku niemieckim nazywane Kunstkammer i Wunderkammer, po francusku: cabinet de curiosités po angielsku: cabinet of curiosities, czy określane po włosku słowem studiolo, były szesnastowiecznymi poprzednikami muzeów, zakładanymi i tworzonymi przez elity – władców, arystokratów i wyższe duchowieństwo. Tradycja pokazywania uporządkowanych na różne sposoby prywatnych kolekcji była żywa do XVIII wieku, kiedy na fali oświecenia powstawała nowoczesna instytucja muzeum.

III Pogrupowanie zbiorów muzealnych i utworzenie kolekcji

Od 2014 roku, równolegle z przygotowaniem wystawy, trwały prace nad Polityką gromadzenia zbiorów Muzeum Warszawy (ZOB. WIĘCEJ, S. 14–15) zmierzające do nowego ich pogrupowania na podstawie wiedzy nabytej podczas przeglądów. Zbiory przechowywane przez Muzeum zostały podzielone na 29 kolekcji według nowych, bardziej intuicyjnych kategorii (z czego 21 prezentujemy na wystawie). W efekcie pokazujemy to, co gromadzimy, a gromadzimy to, co będziemy pokazywać. To klarowne, ortodoksyjne założenie znalazło z kolei swoje odzwierciedlenie w Strategii Muzeum Warszawy do 2022 roku (ZOB. WIĘCEJ, S. 12–13), w której zbiory, i ich emanacja – wystawa główna, są kluczowe w życiu instytucji. Kategorie przyjęte przez nas na potrzeby wystawy głównej należą do przynajmniej dwóch porządków: tematycznego (kolekcja Syren warszawskich, kolekcja pomników warszawskich, kolekcja opakowań firm warszawskich) i podyktowanego techniką wykonania rzeczy lub materiałem (kolekcja sreber i platerów, kolekcja brązów warszawskich,

181

Wystawy

V Rozlokowanie gabinetów i wyłonienie kuratorów

trzy rzeczy. To emocjonalne kryterium nie sprawiało im najmniejszych trudności i pozwoliło dokonać wyboru trzech wyróżnionych przedmiotów w każdym gabinecie.

Na tym etapie zespół został poszerzony o kuratorów kilku gabinetów. Zanim w pełni ukształtowały się wizje prezentacji poszczególnych kolekcji, należało ustalić ich położenie w przestrzeni wystawy. Zaproponowany przeze mnie układ gabinetów został przedyskutowany i przyjęty przez zespół. Opiera się on na chęci zbudowania jak największej liczby powiązań między gabinetami: z Gabinetem Pocztówek sąsiaduje Gabinet Suwenirów, Gabinetowi Widoków Warszawy towarzyszy Gabinet Rysunków Architektonicznych, a w ich bliskim sąsiedztwie znajduje się Gabinet Fotografii ukazujący miasto i jego mieszkańców; Gabinet Ubiorów sąsiaduje z Gabinetem Portretów, a Gabinet Zegarów umieszczony został we wnętrzu, z okna którego wyraźnie widać zegar na wieży kościoła Jezuitów. Istotne były też względy praktyczne – są kolekcje, które wymagają rozleglejszej przestrzeni, naturalnego światła lub jego odcięcia.

VII Praca nad architekturą wystawy i ostateczny wybór rzeczy warszawskich

Współpracę z architektami wyłonionymi w otwartym konkursie (ZOB. SPRAWOZDANIE MUZEUM WARSZAWY 2015, S. 201–203) rozpoczęliśmy w marcu 2015 roku. Doboru eksponatów dokonywaliśmy równolegle z powstawaniem projektu ekspozycji. Zadaniem w rozpisanym jesienią 2014 roku konkursie było przygotowanie koncepcji wystawienniczej dwóch gabinetów oraz przygotowanie charakterystycznych perspektyw i detali. Znakomicie poradziła sobie z tym pracownia PL Studio. Koncepcja była efektem dogłębnego wczytania się zespołu architektów w przedstawione warunki, w których podkreślaliśmy rolę rzeczy; zakładała wizualnie powściągliwą i estetycznie wyciszoną ich prezentację. Projekt całości wystawy został ukończony we wrześniu 2016 roku. Architekci pozostawali w stałym kontakcie z kuratorami gabinetów. Cotygodniowe wielogodzinne spotkania ze mną miały zaś charakter podsumowań i korekt kuratorskich ze strony inwestora. Ta metoda projektowania sprawdziła się znakomicie. W toku prac projektowych dokonaliśmy ostatecznego doboru rzeczy z 21 muzealnych kolekcji do wystawienia w 21 gabinetach. Na wystawie pokazywanych będzie jednorazowo 5257 eksponatów, a w ciągu roku: 7352. Różnica ta wynika z konieczności wymiany eksponatów (ubiorów, rysunków, planów i map, fotografii), które są szczególnie wrażliwe ze względu na materiał bądź technikę, w której zostały wykonane. To duża liczba prezentowanych obiektów nawet w porównaniu ze znacznie większymi muzeami; może robić tym większe wrażenie, że na wystawie będziemy prezentować wyłącznie oryginały.

VI Ustalenie kryteriów wyboru rzeczy

Kolekcje rozmieszczone w kamienicach wymagały właściwej dla nich koncepcji pokazu. Należało dokonać konkretnego wyboru przedmiotów, które chcieliśmy wyeksponować. Uzgodnienie i dobór kryteriów nie było łatwe. Muzeum Warszawy nie jest muzeum sztuki, w którym zwykło się dobierać dzieła pod względem ich wartości artystycznej. Jest muzeum historycznym, w którego tradycji leży wybór eksponatów podyktowany ich związkami z miastem. Co zatem ma decydować o wartości rzeczy, która ma być eksponowana? Układy narracyjne ułatwiają wybory; najważniejszym kryterium jest wówczas przystawanie eksponatu do historycznego wykładu, jego potencjał ilustracyjny – tę drogę odrzuciliśmy. Ilustracyjność, właściwa znacznej części współczesnych muzeów historycznych, i wartość artystyczna, preferowana w muzeach sztuki, nie były dla nas istotne. Po długich dyskusjach uznaliśmy, że powinny być wyznaczone osobne kryteria dla każdej kolekcji, a więc dla każdego gabinetu, i że nie powinny one uciekać od intuicyjności. Każdy z kuratorów, doskonale przecież znających kolekcje, bez trudu wskazał te muzealia, które są z jakiegoś powodu najciekawsze czy najcenniejsze. Trafniejszym od pytań o różne odcienie wartości historycznej czy artystycznej było zadane podczas warsztatów proste pytanie o to, który z przedmiotów kuratorzy zabraliby z płonącego muzeum, gdyby mogli uratować ze swojej kolekcji tylko

O Danych Warszawskich i Dziejach Kamienic

Na samym początku prac nad wystawą podjęliśmy próbę uzgodnienia najważniejszych wydarzeń z dziejów Warszawy, nie przyniosło to jednak zadowalającego efektu. Postanowiliśmy zatem oprzeć się na doborze danych. Ich przedstawienie w formie suplementu do wystawy Rzeczy warszawskie uznaliśmy nie tylko za zasadne, ale i konieczne. Precyzyjnie dobrane dane zawierają sporą dawkę wiedzy o mieście, której wyłowienie z historii rzeczy jest dla większości zwiedzających – ze względu na ograniczony

182

Wystawa główna Muzeum Warszawy

głównej w cyklach trzy, sześcio- i dwunastomiesięcznych ma zachęcać, przede wszystkim warszawiaków, do wielokrotnego oglądania kolekcji ich Muzeum. Istotne było dla nas rozmieszczenie kolekcji w takim układzie, by zwiedzający na początku swojej drogi – jakąkolwiek obierze – natrafił na te, które wprowadzą go w rzeczywistość Muzeum i Warszawy. Ze względu na to najbliżej wejść do Muzeum umieszczony został Gabinet Syren Warszawskich, gdzie zwiedzający poznaje różne wcielenia symbolu miasta, zastosowane w wielu kontekstach, Gabinet Suwenirów, gdzie zobaczyć można dawne pamiątki, których współczesnymi odpowiednikami wypełnione są staromiejskie sklepy, Gabinet Planów i Map Warszawy, dający wgląd w najogólniejszy obraz organizmu, jakim jest miasto, oraz Gabinet Widoków Warszawy, pełen popularnych jego wizerunków. Każdy z nich stanowi dobre wprowadzenie do wystawy.

czas – niemożliwe. Dzięki Danym warszawskim nasi goście dostaną syntetycznie ujęte podstawowe informacje, które pozwalają wyczytać więcej z historii rzeczy, a tym samym lepiej zrozumieć fenomen Warszawy. Zadanie to wymagało nie tylko wiedzy historycznej, ale przede wszystkim umiejętności pracy z historycznymi danymi, radzenia sobie z ich nieciągłością i niejednorodnością wynikającą z różnych sposobów zbierania informacji w przeszłości. Danym warszawskim towarzyszy niewielka, ale bogata w treści sala poświęcona historii muzealnych kamienic. Te części wystawy głównej, przeciwnie do zasady ogólnie przyjętej, pozbawione będą autentycznych artefaktów – będą działać jedynie za pomocą graficznie przedstawionych danych oraz makiet architektonicznych.

O tekstach wystawy

Muzea, podobnie jak inne instytucje wytwarzające wiedzę, przez dziesięciolecia podawały swoim odbiorcom „wiedzę obiektywną” pod postacią bezosobowych tekstów. Zdecydowaliśmy się w pełni świadomie porzucić taki opis na rzecz podkreślanego w wielu miejscach autorstwa stojących za gabinetami kuratorów-specjalistów. Każdy z gabinetów opatrzony został kuratorskim tekstem wprowadzającym. Pozostałe teksty dotyczą bezpośrednio eksponatów. Rzeczom prócz metryczek towarzyszą także teksty grupowe – opisujące zespoły przedmiotów, które łączy temat lub wspólne pochodzenie, autor czy czas powstania. Wyróżnienie takich zespołów ułatwia odbiór wystawy i pokazuje niektóre z wewnętrznych powiązań zbiorów – tych szczególnie ważnych dla kuratorów. Ze względu na czytelność przekazu liczba grup została ograniczona do trzech w każdym gabinecie. Ważnym elementem koncepcji opisu rzeczy warszawskich są szersze omówienia rzeczy wyróżnionych – do trzech w każdym gabinecie, wyjaśniające ich wyjątkowy status. Wszystkie teksty zostały przygotowane w językach polskim i angielskim. Warstwie tekstowej będą towarzyszyły audioprzewodniki. W jednej ze ścieżek wysłuchać można audycji towarzyszącej zwiedzaniu całej wystawy. Pozostałe ścieżki autorskie nagrane zostaną przez znane osoby życia publicznego; ich liczbę będziemy z czasem zwiększać.

dr Jarosław Trybuś

ZASTĘPCA DYREKTORA DS. MERYTORYCZNYCH

O sposobach zwiedzania

Rezygnacja z narracyjności oznacza rezygnację z jednej możliwej drogi zwiedzania. Damy zwiedzającym wolność wyboru tych gabinetów, które ich interesują. Zobaczenie całości w czasie jednej wizyty nie jest możliwe, nie jest też być może konieczne. Zmienność wystawy

183

Wystawy

Wystawa główna Rzeczy warszawskie

Rzeczy warszawskie. Podział ekspozycji

GŁÓWNY KURATOR:

Gabinet Portretów

Gabinet Galanterii Patriotycznej

KURATORZY:

KURATORKA:

dr Paweł Ignaczak dr Magdalena Wróblewska 84 eksponaty, 83 w I zmianie

dr Jolanta Niklewska

dr Jarosław Trybuś, Zastępca Dyrektora Muzeum Warszawy ds. merytorycznych ZESPÓŁ:

Małgorzata Berezowska, Karolina Blusiewicz, Jacek Bochiński, Julian Borkowski, Tomasz Bylicki, Anita Chodkowska, Agnieszka Dąbrowska, Piotr Głogowski, Nicolas Grospierre, Barbara Hensel-Moszczyńska, Małgorzata Heymer, dr Paweł Ignaczak, Paweł Jaworski, Elżbieta Kamińska, dr Ewa Klekot, dr Anna Kotańska, Katarzyna Kuzko-Zwierz, dr Jolanta Niklewska, dr Zofia Oslislo-Piekarska, Ewa Perlińska-Kobierzyńska, Grzegorz Piątek, dr Karol Piekarski, dr Tomasz A. Pruszak, Monika Siwińska, dr Andrzej Skalimowski, Andrzej Sołtan, Aleksandra Sołtan-Lipska, Jakub Supera, Klementyna Świeżewska, Anna Topolska, dr Katarzyna Wagner, dr Paweł E. Weszpiński, dr Ewa Wieruch-Jankowska, Marcin Więcek, dr Magdalena Wróblewska, Krzysztof Zwierz PROJEKT EKSPOZYCJI WE WSPÓŁPRACY Z ZESPOŁEM KURATORÓW:

Agnieszka Łańko oraz pracownia PL STUDIO w składzie: Patryk Żurawski, Michał Sokołowski, Karol Bień, Bartosz Łysikowski, Aleksandra Matyas, Marcin Bieńka KONCEPCJA TEKSTÓW INFORMACYJNYCH NA WYSTAWIE:

dr Ewa Klekot we współpracy z Małgorzatą Mycielską

Gabinet Suwenirów

PROJEKT GRAFICZNY DANYCH WARSZAWSKICH:

dr Anna Światłowska PROJEKT GRAFICZNY DZIEJÓW KAMIENIC:

Joanna Bębenek, Maciej Chodziński, dr Anna Światłowska ZESPÓŁ KONSERWATORÓW:

Robert Kołodziejski, Beata Galperyn-Kołodziejska, Katarzyna Głogowska, Michał Kempa, Agata Kłos, Katarzyna Lesiakowska-Tofil, Igor Nowak, Edward Pawlikowski, Adam Wrzosek PRODUKCJA WYSTAWY:

Joanna Trytek, Anna Dąbrowska, Kamila Golik, Ksenia Góreczna, Judyta Jerzyk, Julia Kern-Protassewicz, Marek Lisik, Julia Missala, Anna Mizikowska, Ida Skrzeszewska, Krzysztof Świerczewski, Michał Tański, Jakub Telec

dr Ewa Wieruch-Jankowska 470 eksponatów

KURATORKI:

Gabinet Ubiorów

Agnieszka Dąbrowska Monika Siwińska 90 eksponatów w ciągu roku, 87 w I zmianie*

KURATORKA:

Gabinet Sreber i Platerów Warszawskich

Agnieszka Dąbrowska 121 eksponatów w ciągu roku, 110 w I zmianie

Gabinet Brązów Warszawskich KURATORKA:

KURATORKA:

dr Ewa Wieruch-Jankowska 68 eksponatów

Monika Siwińska 620 eksponatów

Gabinet Rysunku Architektonicznego

Gabinet Widoków Warszawy KURATOR:

Jacek Bochiński 434 eksponaty w ciągu roku (w tym 72 obrazy i 362 grafiki), 192 w I zmianie

Gabinet Archeologiczny

KURATORZY:

dr Andrzej Skalimowski Katarzyna Wagner 186 eksponatów w ciągu roku, 48 w I zmianie

Gabinet Relikwii KURATOR:

KURATORKA:

Julian Borkowski 64 eksponaty w ciągu roku, 53 w I zmianie

Karolina Blusiewicz 1966 eksponatów

Gabinet Zegarów Warszawskich

Gabinet Pomników Warszawskich KURATOR:

Tomasz Bylicki KURATORKA POMOCNICZA:

SKŁAD TEKSTÓW: Maciej Chodziński

KURATORKA POMOCNICZA:

Aleksandra Sołtan-Lipska 11 eksponatów

Gabinet Syren Warszawskich

KURATORKI:

Agnieszka Dąbrowska Monika Siwińska 66 eksponatów

Gabinet Schielów KURATORKA:

dr Ewa Klekot KURATORKA POMOCNICZA:

Małgorzata Heymer 182 eksponaty w ciągu roku, 106 w I zmianie

KURATOR:

Krzysztof Zwierz 98 eksponatów

Gabinet Pocztówek KURATORKA:

Elżbieta Kamińska 512 eksponatów w ciągu roku, 128 w I zmianie * Ze względów konserwatorskich eksponaty mogą być wystawiane jedynie przez kilka miesięcy w roku. Ich miejsce zajmą zaplanowane w kolejnej zmianie.

184

Gabinet Fotografii KURATORZY:

Nicolas Grospierre dr Anna Kotańska Anna Topolska 1344 eksponaty w ciągu roku, 336 w I zmianie

Gabinet Detalu Architektonicznego KURATORKA:

Ewa Perlińska-Kobierzyńska 28 eksponatów

Wystawa główna Muzeum Warszawy

Gabinet Planów i Map Warszawy KURATOR:

dr Paweł Weszpiński 84 eksponaty w ciągu roku, 21 w I zmianie

Gabinet Ludwika Gocla KURATORKA:

dr Ewa Klekot KURATOR POMOCNICZY:

Piotr Głogowski 168 eksponatów w ciągu roku, 67 w I zmianie

Gabinet Medali KURATORKA:

Aleksandra Sołtan-Lipska 512 eksponatów

Gabinet Opakowań Firm Warszawskich KURATORZY:

Marcin Więcek Małgorzata Berezowska 244 eksponaty w ciągu roku, 187 w I zmianie

Spotkanie Zespołu kuratorów ds. wystawy głównej, fot. MW

Dane Warszawskie KURATORZY:

Paweł Jaworski dr Zofia Oslislo-Piekarska Grzegorz Piątek, dr Karol Piekarski Klementyna Świeżewska

Dzieje Kamienic KURATORKI:

Barbara Hensel-Moszczyńska Klementyna Świeżewska

W CIĄGU ROKU NA WYSTAWIE POKAZANE ZOSTANĄ

7352

Prace kuratorów nad Danymi Warszawskimi, fot. MW

eksponaty

W I ZMIANIE

5257

eksponatów

Opracowała Ida Skrzeszewska

185

Wystawy

Prace Zespołu kuratorów ds. wystawy głównej

Działania związane z programem wystawy głównej Kontynuacją działań wdrożeniowych z 2015 roku było rozszerzenie dyskusji na temat wystawy głównej o kolejne działy instytucji. Od początku pracy nad wystawą ważnym założeniem było to, że ma ona stanowić punkt wyjścia do dalszych działań programowych Muzeum, które mogą przybierać różnorodne, odpowiadające na otaczającą rzeczywistość, formy. O tych formach decydują nie tylko kuratorzy, których zaangażowanie było naturalne, ale przede wszystkim działy Edukacji, Promocji i Komunikacji i Marketingu. Taki podział kompetencji wymagał dyskusji o modelu działania.

38 spotkań zespołu kuratorów

STYCZEŃ–MAJ

MAJ–GRUDZIEŃ

spotkań

Zespół uznał, że istotne są dwa obszary: opinie i frekwencja. W trakcie warsztatów jako kluczowy czynnik opinii zewnętrznej wskazał obsługę Muzeum, a decydujący wpływ na frekwencję przyznał skutecznej dystrybucji informacji. Jednak w obu przypadkach pojawił się głos, że brak sprecyzowanego adresata działań może być niekorzystny dla Muzeum – jeśli placówka nie komunikuje, do kogo i jaki program kieruje, jej misja nie będzie czytelna dla publiczności.

97 spotkań kuratorów z architektami z pracowni

5 wizyt studyjnych w muzeach styczeń–maj

Warsztaty o etosie muzealniczym W ramach prac Zespołu podjęta została dyskusja na temat tego, czym jest dzisiaj etos muzealniczy. Postawiono pytanie o to, jakie wartości są istotne w codziennej pracy i jakie są między nimi relacje. Efektem tej dyskusji było określenie misji Muzeum Warszawy jako podmiotu zbiorowego, sumy działań pracowników wszystkich działów i specjalności. Misja ta została włączona do Strategii Muzeum Warszawy.

Program Rozwoju Publiczności prowadzony przez Biuro Kultury m.st. Warszawy dał członkom Zespołu świadomość, jak ważne jest myślenie o tym, do kogo kierowane są działania Muzeum. W pierwszej połowie 2016 roku odbyły się trzy spotkania kuratorów z kolejno wdrażanymi działami: Edukacji, Promocji i Komunikacji, Marketingu, dzięki czemu: – zidentyfikowano grupy odbiorców, do których Muzeum dociera obecnie; – wskazano katalog grup, które mogą być interesujące dla Muzeum w przyszłości.

Szanujemy przeszłość i myślimy o przyszłości, dlatego z pasją i dla dobra wspólnego gromadzimy, badamy i udostępniamy świadectwa dziejów Warszawy.

Po uzyskaniu wstępnych wyników prac nad grupami docelowymi kuratorzy wystawy głównej zostali poproszeni o określenie potencjału gabinetów, którymi się opiekują. W ten sposób powstała macierz, na której można oznaczać poszczególne grupy odbiorców i w sposób systematyczny tworzyć siatkę programową Muzeum. Szeroka grupa osób zaangażowanych pozwoliła na wprowadzenie w życie założeń współpracy. Dział Edukacji zainicjował serię kilkugodzinnych merytorycznych sesji roboczych ze wszystkimi kuratorami. Dzięki temu na rok przed otwarciem zaczęły powstawać nie tylko założenia programu edukacyjnego wystawy, ale również wytworzył się potencjał jego realizacji.

Notatki z warsztatów, fot. Jakub Supera

186

Wystawa główna Muzeum Warszawy

MACIERZ WYSTAWY GŁÓWNEJ MUZEUM WARSZAWY Gabinet

Główne grupy docelowe

Tematy

Obiekty wiodące

Gabinet Opakowań Firm Warszawskich

osoby lubiące „nasycić oko”, projektanci, designerzy, agencje reklamowe, grupy międzypokoleniowe, uczennice i uczniowie szkół artystycznych

handel, firmy warszawskie, legenda warszawskiej ulicy, egzotyka, postkolonializm, Zofia Stryjeńska

Butelka z piwem browaru Haberbusch i Schiele [MHW 86/S]

Pudełko po papierosach W-Z MHW 25573 [MHW 23793, MHW 27599]

Pudełko po słodyczach firmy E. Wedel [MHW 25110]

Gabinet Relikwii

grupy historyczne, grupy rekonstrukcyjne, turyści, harcerze

powstanie styczniowe, okupacja hitlerowska, obozy jenieckie, Kamienie na szaniec Aleksandra Kamińskiego, Pablo Picasso, Stefan Starzyński, więzienie na Pawiaku, moda wojskowa, dewocjonalia, życie codzienne, warszawska „Solidarność”

Papierośnica prezydenta Warszawy Stefana Starzyńskiego, Warszawa przed 1931, grawerunek po 1934. Fabryka Wyrobów Złotych i Srebrnych Władysław Krupski i Jan Matulewicz. [MHW 27598]

Futerał na okulary z obrazkiem Matki Boskiej Częstochowskiej przylepionym krwią, Warszawa, lata 30. XX w. Fabryka Gustaw Gerlach. [MHW 26638/1-2]

Spodek z autografem Pabla Picassa z zastawy Hotelu Bristol w Warszawie, Volkstedt, Niemcy 1948. [MHW 19820]

Gabinet Ubiorów

kostiumolodzy, kostiumografowie, grupy rekonstrukcyjne, blogerki i blogerzy modowi, „każdy się zna”

warsztaty, fabryki, obyczajowość, życie towarzyskie, emancypacja, komentarz do historii Warszawy

Opracował Jakub Supera W maju Jakub Supera zakończył współpracę z Zespołem, jego obowiązki przejęła Ida Skrzeszewska.

187

Fragment szaty książąt mazowieckich [MHW 16676]

Trzewiki męskie [MHW 23661/a-b]

Bluzka z jedwabiu spadochronowego [MHW 26227]

Wystawy

MAJ–GRUDZIEŃ

ŚCIEŻKI PRACY NAD TEKSTAMI

Ostatnie korekty projektu wystawy głównej Kuratorzy poświęcili wiele uwagi ostatnim korektom projektów gabinetów, złożonych 15 lutego 2016 roku przez PL Studio Patryk Żurawski, oraz przestrzeni uzupełniających. Do lutego 2016 roku omawiana była kwestia identyfikacji wizualnej wystawy przy udziale dr Ewy Klekot i Małgorzaty Mycielskiej. W lipcu udało się zamknąć listy eksponatów wszystkich gabinetów i zmian zaprojektowanych na pierwszy rok funkcjonowania wystawy głównej. Te działania umożliwiły ogłoszenie przetargów na realizację wystawy w dwóch częściach. W czerwcu 2016 roku zmienili się kuratorzy Gabinetu Portretów – Małgorzatę Heymer i dr. Tomasza A. Pruszaka zastąpili dr Magdalena Wróblewska i dr Paweł Ignaczak. Mimo całkowitej zmiany koncepcji wystawiania portretów do końca listopada udało się wybrać nowe obiekty, zmienić projekt wystawy oraz napisać wszystkie towarzyszące im teksty.

TEKSTY CIĄGŁE

przekazanie tekstów przez autora (kuratora) > redakcja w języku polskim (dr Ewa Klekot) > komentarze głównego kuratora (dr Jarosław Trybuś) > korekta w języku polskim (Ewa Furgał) > akceptacja/dyskusja autora (kuratora) > akceptacja redaktora (dr Ewa Klekot) > tłumaczenie na język angielski (Łukasz Mojsak) > redakcja (firma Gemra) > korekta (firma Gemra) > akceptacja tekstu w języku angielskim (dr Ewa Klekot) > skład (Maciej Chodziński) > korekta na składzie (Ewa Furgał i firma Gemra)

METRYCZKI

przekazanie tekstów przez autora (kuratora) > korekta w języku polskim (Ewa Furgał) > akceptacja/dyskusja autora (kuratora) > akceptacja redaktora (dr Ewa Klekot) > tłumaczenie na język angielski (firma Gemra) > redakcja (firma Gemra) > korekta (firma Gemra) > akceptacja tekstu w języku angielskim (dr Ewa Klekot) > skład (Maciej Chodziński) > korekta na składzie (Ewa Furgał i firma Gemra) Planowane zakończenie prac nad tekstami: marzec 2017

Książka Rzeczy warszawskie Zespół omówił koncepcję książki towarzyszącej wystawie, która została zaproponowana przez głównego kuratora, dr. Jarosława Trybusia. Ze względu na liczbę prezentowanych eksponatów nie będzie to katalog w ścisłym znaczeniu. Książka zawierać będzie natomiast rozszerzony opis każdego z gabinetów, a także szersze niż na wystawie teksty omawiające obiekty wiodące (trzy z danego gabinetu). Fotografie eksponatów, zgodnie z koncepcją, przedstawiają je w realnej skali (bez pomniejszeń i powiększeń), co ma podkreślić materialność rzeczy. W ostatnim kwartale prowadzone były prace nad tekstami do książki. Za koordynację działań i redakcję odpowiadała Małgorzata Mycielska. Teksty przetłumaczył Łukasz Mojsak, projekt graficzny publikacji przygotowała Anna Piwowar, której również będzie powierzony skład książki.

Prace kuratorów i architektów PL Studio nad Gabinetem Medali oraz Gabinetem Opakowań Firm Warszawskich, fot. Ida Skrzeszewska

Praca nad tekstami Zespół kuratorski był szczególnie zaangażowany w pracę nad tekstami do wystawy. Napisane zgodnie z przyjętymi w 2015 roku zasadami (dotyczącymi zarówno objętości, jak i kolejności podawania treści), w 2016 roku zostały poddane redakcji merytorycznej, której podjęła się dr Ewa Klekot, a także korekcie i tłumaczeniu na język angielski. Ten złożony i długotrwały proces koordynowała Dominika Dzido.

Audioprzewodniki W 2016 roku Zespół kuratorów, po konsultacjach z działami Promocji i Komunikacji oraz Edukacji, przyjął założenia dotyczące audioprzewodników. Prace nad ich przygotowaniem rozpoczęły się w trzecim kwartale 2016 roku. Przeprowadzenia zwiedzających przez wszystkie części wystawy podjął się Bartosz Panek – radiowiec, dziennikarz i publicysta Dwójki Polskiego Radia, laureat m.in. nagrody Prix Italia 2014. Scenariusz przygotowywanego przez niego przewodnika-audycji nie powiela informacji zawartych w tekstach umieszczonych na wystawie. Jego zadaniem jest uzupełnienie ich

188

Wystawa główna Muzeum Warszawy

o angażującą odbiorców opowieść, która przedstawi każdy gabinet w szerszym kontekście historycznym. Obsługa systemu ma być jak najprostsza i pozwalać na intuicyjne oraz niezakłócone obcowanie z treścią wystawy – poszczególne nagrania uruchamiać się będą automatycznie po wejściu do poszczególnych pomieszczeń. Ścieżka będzie przetłumaczona na język angielski. Oprócz tego opracowane zostaną ścieżki autorstwa znanych postaci życia publicznego. Na majowe otwarcie Muzeum dostępne będą audioprzewodniki m.in: Beaty Tyszkiewicz. Za nagrania odpowiedzialna jest Anna Mizikowska. Umiejętność opowiadania o wystawie (storytelling) Dzięki współpracy z Działem Promocji i Komunikacji kuratorzy wystawy odbyli indywidualne warsztaty przygotowujące do opowiadania o wystawie i o historiach poszczególnych eksponatów, prowadzone przez zespół dr. hab. Jacka Wasilewskiego z Uniwersytetu Warszawskiego Zwiedzanie wystawy Życie wśród piękna. Świat chińskiego uczonego w Muzeum Narodowym w Warszawie, fot. Ida Skrzeszewska

(ZOB. WIĘCEJ, STRATEGIA KOMUNIKACJI MUZEUM WARSZAWY NA LATA 2016–2018, S. 17)

Prace nad programem wystaw czasowych Muzeum Warszawy do 2022 roku Zespół kuratorski, poza sprawami bezpośrednio związanymi z wystawą główną, na prośbę Zastępcy Dyrektora ds. Merytorycznych dr. Jarosława Trybusia podjął kwestię działalności wystawienniczej Muzeum, kierunków i sposobów wystawiania. Na kolejnych spotkaniach kuratorzy omawiali propozycje wystaw w siedzibie głównej i przyjęli ich ramowy program do 2022 roku.

Filmy o tematyce warszawskiej Wystawa główna stała się okazją do stworzenia nowej kolekcji – cyklu filmów poświęconych tematyce warszawskiej. Muzeum zaprosiło do współpracy wybitnego polskiego reżysera animacji i grafik, Tomka Duckiego, który przygotował pierwszy film w kolekcji, która w niedługim czasie zostanie poszerzona o kolejne produkcje.

Wizyty studyjne Zespołu kuratorów ds. wystawy głównej 9 CZERWCA

oprowadzanie kuratorskie po wystawie Marzenie i rzeczywistość, Muzeum Narodowe w Warszawie

11 SIERPNIA

oprowadzanie kuratorskie po wystawie Rodin/Dunikowski, Muzeum Rzeźby im. Xawerego Dunikowskiego w Królikarni, oddział Muzeum Narodowego w Warszawie

20 PAŹDZIERNIKA

24 LISTOPADA

Oprowadzanie Agnieszki Tarasiuk po wystawie Rodin/Dunikowski w Królikarni, fot. Ida Skrzeszewska

8 GRUDNIA

Opracowała Ida Skrzeszewska

189

oprowadzanie kuratorskie po wystawie Życie wśród piękna. Świat chińskiego uczonego, Muzeum Narodowe w Warszawie oprowadzanie kuratorskie po wystawy stałej, Muzeum Katyńskie, oddział Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie oprowadzanie kuratorskie po wystawie Polska – kraj folkloru?, Zachęta Narodowa Galeria Sztuki

Wystawy

Wystawy poza siedzibą Muzeum Élisabeth Vigée Le Brun i Polacy MIEJSCE: Muzeum w Nieborowie i Arkadii,

oddział Muzeum Narodowego w Warszawie KURATORZY: Iwona Danielewicz i Monika Antczak SCENARIUSZ: Iwona Danielewicz ARANŻACJA: Elżbieta Bogaczewicz-Biernacka ORGANIZATORZY: Muzeum Warszawy, Muzeum w Nieborowie i Arkadii, oddział Muzeum Narodowego PROJEKT IDENTYFIKACJI GRAFICZNEJ:

Elżbieta Bogaczewicz-Biernacka

PROJEKT GRAFICZNY KATALOGU WYSTAWY:

Anna Piwowar

28 kwietnia – 23 października Wspólna wystawa Muzeum w Nieborowie i Arkadii oraz Muzeum Warszawy wpisywała się w obecne zainteresowanie twórczością słynnej artystki tworzącej na przełomie XVIII i XIX wieku. Élisabeth Vigée Le Brun (1755–1842) była uciekinierką z ogarniętej rewolucją Francji, znaną i cenioną malarką, wybitną portrecistką, członkinią wielu europejskich akademii. Utrzymywała się ze swojej pracy, przyjmowała zlecenia z dworów Wiednia, Petersburga i Berlina. Utrzymywała liczne, często bardzo przyjazne kontakty z polskimi osobistościami epoki oświecenia. Ostatnie lata Rzeczypospolitej i początek zaborów to bowiem ważny okres w historii polskiego kolekcjonerstwa artystycznego, czas powstawania wielkich zbiorów, które mogły śmiało konkurować z najsłynniejszymi kolekcjami w Europie. Bogaci i wpływowi polscy magnaci stanowili ważną i wyrobioną publiczność. Vigée Le Brun korespondowała z polskimi zleceniodawcami, odwiedzała ich w Wiedniu, Petersburgu i Paryżu. Była serdeczną przyjaciółką króla Stanisław Augusta, w 1797 roku w Petersburgu wykonała dwa jego portrety, przy czym jeden z nich zachowała u siebie aż do śmierci. Pracowała również na zlecenie wpływowych polskich arystokratów: Izabeli z Czartoryskich Lubomirskiej, Heleny z Przeździeckach Radziwiłłowej, Pelagii z Potockich Sapieżyny, Adama Kazimierza Czartoryskiego, Szczęsnego Jerzego Potockiego, Luizy z Hohenzollernów Radziwiłłowej, Heleny z Massalskich Potockiej i wielu innych. Wystawa, zaaranżowana w zabytkowych wnętrzach Pałacu w Nieborowie, prezentowała wizerunek artystki, świadka i zarazem twórcy swojej epoki; była także głosem w dyskusji o burzliwych dziejach polskiego kolekcjonerstwa od końca XVIII stulecia po czasy współczesne.

Katalog wystawy, proj. Anna Piwowar, fot. MW KATALOG WYSTAWY WSTĘP: Agnieszka Morawińska,

Anna Czerwińska-Walczak ESEJE: Tomasz F. de Rosset, Iwona Danielewicz REDAKCJA MERYTORYCZNA: Iwona Danielewicz REDAKCJA: Regina Gromacka TŁUMACZENIE NA JĘZYK ANGIELSKI:

Łukasz Mojsak

REDKAKCJA TŁUMACZENIA:

Jennifer Moore-Tymowska

REDKATORKA PROWADZĄCA: Monika Antczak WSPÓŁPRACA REDAKCYJNA: Agnieszka Gizińska PROJEKT GRAFICZNY: Anna Piwowar WYDAWCA: Muzeum Warszawy, Muzeum

w Nieborowie i Arkadii, oddział Muzeum Narodowego w Warszawie WARSZAWA 2016 ISBN 978-83-62189-7-9 NAKŁAD: 1000 egzemplarzy

152 strony, format: 230 × 160 mm, druk kolorowy, oprawa miękka, 2 ilustracje czarno-białe, 20 ilustracji kolorowych, wersje językowe: polska i angielska Fragment wystawy, fot. Sylwester Cichal (MNW)

190

Wystawy poza siedzibą Muzeum

Wydarzenia towarzyszące 23 WRZEŚNIA

Konferencja naukowa Élisabeth Vigée Le Brun i jej czasy. Kobieta – artystka – Europejka (ZOB. WIĘCEJ, S. 268)

UDZIAŁ MUZEUM WARSZAWY Wkład merytoryczny Katalog wystawy, proj. Anna Piwowar, fot. MW

Współpraca przy tworzeniu programu i organizacji konferencji naukowej Élisabeth Vigée Le Brun i jej czasy. Kobieta – artystka – Europejka

Produkcja wystawy Transporty obiektów z instytucji polskich Wypożyczenie obiektu ze zbiorów własnych Produkcja katalogu towarzyszącego wystawie (współpraca z graficzką, tłumaczem i drukarnią) PRZESTRZEŃ WYSTAWY: 100 m2 LICZBA EKSPONATÓW ORYGINALNYCH ZE ZBIORÓW MUZEUM WARSZAWY: 1 (malarstwo)

Komunikacja Współpraca przy tworzeniu strategii komunikacji wystawy i jej realizacja

Fragment wystawy, fot. MW

Warszawa w Budowie 8 MIEJSCE: PinUp Studio, budynek dawnej drukarni, ul. Nowogrodzka 84/86, Warszawa ORGANIZATORZY: Instytut Architektury, Muzeum Warszawy, Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie KURATORZY INSTYTUTU ARCHITEKTURY:

Dorota Jędruch, Marta Karpińska, Dorota Leśniak-Rychlak, Agata Wiśniewska, Michał Wiśniewski WSPÓŁPRACA: Kacper Kępiński

KURATORZY MUZEUM SZTUKI NOWOCZESNEJ W WARSZAWIE: Tomasz Fudala,

Szymon Maliborski

WSPÓŁPRACA: Cezary Lisowski, Szymon Żydek ARTYŚCI I ARCHITEKCI: +48 Architektura,

Krzysztof Arciszewski, Milena Banaszewska, BudCud, Łukasz Biederman, Rafał Bujnowski, Maciej Chodziński, Jakub Danilewicz, Norbert Delman, Natalia Dołgowska, Dworek Polski, Krzysztof Eberle, Natalia Fiedorczuk, Małgorzata Goliszewska, Nicolas Grospierre, Daniel Gutowski, Ewa Hevelke, Łukasz Izert, Michał Januszaniec, Leszek Jasiński, JEMS Architekci, jojko+nawrocki architekci, Andrés Jaque/Office for Political Innovation, Paweł Jaworski, Szymon Kobyliński, Justyna Koeke, Bartosz Kokosiński, KontrPlan/Katarzyna Czarnota i Radosław Stoliński, Jarosław Kozłowski, Łukasz Kniter, KWK Promes Robert Konieczny, Artur Malewski, Jarosław Matla, Kuba Maria Mazurkiewicz, Medusa Group, Michalina Musielak, Palce Lizać/Barbara Nawrocka i Dominika Wilczyńska, Pracownia Architektury Głowacki, Mariola Przyjemska, Raster, Maciej Rawluk, Łukasz Skąpski, Jędrzej Sokołowski, Szymon Szewczyk, Klementyna

22 października – 20 listopada Świeżewska, Underconstructed/Agata Pankiewicz i Marcin Przybyłko, Wojciech Wilczyk, Zorka Wollny, Jakub Woynarowski, Krzysztof Zieliński KONSULTACJE: Rafał Drozdowski, Jacek Gądecki, Mateusz Halawa, Piotr Korduba, Marek Krajewski, Karol Kurnicki, Magda Szcześniak, Wojciech Wilczyk, Piotr Wójcik TEKSTY: Tomasz Fudala, Dorota Jędruch, Marta Karpińska, Dorota Leśniak-Rychlak, Szymon Maliborski, Michał Wiśniewski / wnętrza: Jacek Gądecki, Karol Kurnicki, Cezary Lisowski TŁUMACZENIE: Grzegorz Stompor, Dorota Wąsik REDAKCJA: Meagan Down, Marta Karpińska, Dorota Leśniak-Rychlak, Julia Odnous, Ewa Ślusarczyk ARCHITEKTURA WYSTAWY: Mateusz Adamczyk, Agata Woźniczka, Mania Bień, Roksana Patrzałek, Anna Treit, Marco Vargas, Aleksandra Zielonka (BudCud) OPRACOWANIE TYPOGRAFICZNE: Marcin Hernas PRODUKCJA: Joanna Trytek, Julia Missala (Muzeum Warszawy) GŁÓWY WYKONAWCA ARANŻACJI: „JA-HO” ROBIMY TO… NAJLEPIEJ REALIZACJA: Jakub Antosz, Szymon Ignatowicz,

Marek Franczak, Marcin Szubiak, Paweł Sobczak (Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie); Michał Bogumił, Mateusz Gołos, Ksenia Góreczna, Marek Lisik, Krzysztof Hernik, Dawid Łukasiak, Artur Miniewicz, Leszek Sokołowski, Krzysztof Świerczewski, Michał Tański, Marcin Wronecki (Muzeum Warszawy) MENADŻER PROJEKTU: Joanna Żarnecka (Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie)

191

KOORDYNACJA PROJEKTU: Aleksandra Nasiorowska (Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie), Joanna Warchoł (Instytut Architektury) IDENTYFIKACJA FESTIWALU: Piotr Chuchla, Ludovic Balland Typography Cabinet KOMUNIKACJA: Arletta Wojtala (Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie), Katarzyna Szacińska-Szymeczko (Muzeum Warszawy) PROGRAM EDUKACYJNY: Katarzyna Witt (Muzeum SztukiNowoczesnej w Warszawie), Radosław Adamski (Muzeum Warszawy) ZESPÓŁ FESTIWALU: Judyta Jerzyk, Mariusz Stawski, Jakub Telec (Muzeum Warszawy)

Wystawy

Wystawa w ramach Festiwalu Warszawa w Budowie 8 – Wreszcie we własnym domu. Dom polski w transformacji Wystawa oparta została na badaniach wizualnych świadectw transformacji (czasopism, książek, publikacji, seriali, filmów, katalogów domów typowych), analizie danych ilościowych, wywiadach i konsultacjach z ekspertami, a także projektach fotograficznych i filmowych, które dokumentują przemiany polskiej przestrzeni po 1989 roku. Zgromadzone na wystawie dzieła polskich artystów współczesnych pokazują, że potransformacyjna ikonosfera i przestrzeń były także ważnym tematem w sztukach wizualnych. „Jesteśmy wreszcie we własnym domu. Nie stój, nie czekaj. Co robić? Pomóż!” – deklarowali z ekranów telewizorów znani aktorzy i postacie życia społecznego w okresie rządów Tadeusza Mazowieckiego. Hasło to było mottem 8. edycji festiwalu Warszawa w Budowie […]. Głównym celem wystawy było ukazanie przemian domu i środowiska mieszkalnego w Polsce w okresie przejścia od państwa socjalistycznego do gospodarki rynkowej oraz funkcjonowania nowego modelu w powiązaniu z globalnym neoliberalizmem. Przemiany gospodarcze lat 90. XX wieku zaowocowały dosłowną realizacją tytułowego hasła festiwalu: wielu Polaków faktycznie znalazło się we własnych domach. Po latach mieszkania w blokach lub w gierkowskich jednorodzinnych „kostkach” dostali szansę zrealizowania marzeń o zindywidualizowanych formach zamieszkiwania, najczęściej na przedmieściach. Proces ten ułatwiły nowe mechanizmy finansowe, w tym wprowadzone przez banki kredyty hipoteczne. Czy jednak dom zakupiony na kredyt rzeczywiście jest własnym domem? Jakie są skutki procesów, które masowo dotknęły polskie miasta i wsie: suburbanizacji, gentryfikacji czy masowego powstawania osiedli grodzonych? Gdzie i jak mieszkają Polacy i dlaczego państwo wycofało się z bycia aktorem na tak ważnym społecznie polu? Fragment tekstu kuratorskiego

UDZIAŁ MUZEUM WARSZAWY Wkład merytoryczny Współpraca przy opracowaniu program edukacyjnego inspirowanego wystawą i pozwalającego na jej aktywny odbiór oraz jego realizacja

Produkcja wystawy Wynajem przestrzeni wystawienniczej (niecałe dwa miesiące przed otwarciem konieczna była zmiana lokalizacji wystawy) Uzyskanie niezbędnych pozwoleń Współpraca ze studiem architektonicznym BudCud, wyłonionym w wyniku zamkniętego konkursu Nadzór nad pracami produkcyjnymi aranżacji (z uwzględnieniem modyfikacji projektu po zmianie lokalizacji) Transporty obiektów i elementów scenografii Wsparcie techniczne Produkcja ekspozytorów i montaż obiektów PRZESTRZEŃ WYSTAWY: 950 m2 LICZBA EKSPONATÓW ORYGINALNYCH ZE ZBIORÓW MUZEUM WARSZAWY: 3 (miedzioryt, meble)

Komunikacja Współpraca przy tworzeniu strategii komunikacji festiwalu i jej realizacja Otwarcie festiwalu i wernisaż wystawy, fot. Alicja Szulc

192

Wystawy poza siedzibÄ&#x2026; Muzeum

Fragment wystawy, fot. Bartosz Stawiarski (MSN)

193

Wystawy

Fragment wystawy, fot. Bartosz Stawiarski (MSN)

194

Wystawa gล รณwna

Zbiory Pion Inwentaryzatorski Czynności realizowane w ramach pracy działów i pracowni wchodzących w skład pionu mają charakter nie tylko doraźny, lecz także, a może przed wszystkim, charakter długofalowy, gdyż dotyczą strategicznych aspektów funkcjonowania Muzeum w zakresie działalności podstawowej. Takim strategicznym działaniem realizowanym od 2013 roku jest centralizacja magazynów zbiorów. W ramach tego procesu Dział Przechowywania Zbiorów (wcześniej Zespół ds. Przechowywania Zbiorów) sukcesywnie przejmuje opiekę nad magazynami zbiorów całego muzeum. Proces ten jest długotrwały, gdyż odbywa się równolegle do przeprowadzanego skontrum zbiorów, a jego zakończenie planowane jest na 2018 rok. Reorganizacji magazynów zbiorów towarzyszą również działania inwentaryzatorskie, skupione przede wszystkim na prawnym uregulowaniu kwestii własnościowych i pozyskaniu autorskich praw majątkowych zbiorów. Równolegle kończy się proces tworzenia profesjonalnej Pracowni Digitalizacji Zbiorów, co umożliwi rozpoczęcie planowej digitalizacji zbiorów, a następnie ich prezentację w internecie. W ramach tych działań w 2016 roku Muzeum zakupiło najnowocześniejszy sprzęt fotograficzny oraz inne elementy wyposażenia pracowni. Mając na uwadze strategiczne cele Muzeum, pracownicy Pionu Inwentaryzatorskiego zainicjowali w 2016 roku prace koncepcyjne, mające na celu stworzenie w ciągu najbliższych dwóch-trzech lat zintegrowanego systemu zarządzania zbiorami w zakresie ewidencji, opracowania naukowego oraz ich prezentacji w internecie. Oprócz strategicznych działań długofalowych pracownicy pionu w 2016 roku skupili się na realizacji zadań bieżących, w szczególności związanych z przygotowaniami do otwarcia wystawy głównej Muzeum.

Grzegorz Konsalik, fot. MW

PION INWENTARYZATORSKI ODPOWIADA ZA REALIZACJĘ STRATEGICZNYCH DLA MUZEUM ZADAŃ Z ZAKRESU

Inwentaryzacji Zbiorów

Grzegorz Konsalik

GŁÓWNY INWENTARYZATOR ZBIORÓW

Digitalizacji Zbiorów

Przechowywania Zbiorów

197

Udostępniania Zbiorów

Zbiory

Inwentaryzacja zbiorów W 2016 roku pracownicy Działu Inwentaryzacji Zbiorów, oprócz obowiązków związanych z ewidencją nabytków bieżących, skupili się w znacznej mierze na czynnościach związanych ze skontrum kolekcji fotograficznej i filokartystycznej. Jednocześnie rozpoczęto działania mające na celu pozyskanie praw autorskich do części posiadanych zbiorów. Uporządkowano istniejącą dokumentację akcesyjną zbiorów, która od początku istnienia Muzeum była sporządzana przez różne działy, według niejednolitych i zmieniających się zasad. W przypadkach, gdy prawa własnościowe Muzeum do zbiorów nie były usankcjonowane odpowiednimi dokumentami akcesyjnymi, podjęto czynności mające na celu uregulowanie statusu własnościowego zbiorów. Powyższe działania, ze względu na ich skalę, będą kontynuowane przez następne trzy lata. Inwentaryzacja nabytków bieżących

Aneta Pietrzkowska, fot. MW

ZBIORY MUZEUM FARMACJI

10 poz. inwentarzowych W 2016 roku Dział Inwentaryzacji Zbiorów oraz pracownicy wydelegowani do prac inwentaryzatorskich w oddziałach Muzeum zewidencjonowali 1225 nabytków bieżących, w tym:

W TYM

10 darów ZBIORY MUZEUM DRUKARSTWA

147 poz. inwentarzowych

ZBIORY ARTYSTYCZNO-HISTORYCZNE

324 poz. inwentarzowych

W TYM

142 dary i 5 zakupów

W TYM

19 darów i 205 zakupów 17 poz. 51 poz. 18 poz. 18 poz. 84 poz. 38 poz. 31 poz. 67 poz.

ZBIORY WYDZIELONE MANUFAKTURY ŁAD

41 poz. inwentarzowych

malarstwo grafika rysunek rzeźba rzemiosło artystyczne zabytki kultury materialnej medale i numizmaty ubiory

W TYM

41 darów INNE DOBRA KULTURY

4 poz. zewidencjonowane w spisie niemuzealiów W TYM

3 dary i 1 zakup

ZBIORY PLANÓW i RYSUNKÓW ARCHITEKTONICZNYCH

11 poz. inwentarzowych

Reinwentaryzacja zbiorów

W TYM

6 darów i 5 zakupów Przeprowadzono inwentaryzację i reinwentaryzację części zbiorów w Muzeum – Miejscu Pamięci Palmiry.

8 poz. kartografia 3 poz. rysunki architektoniczne

ZINWENTARYZOWANO ZBIORY FOTOGRAFICZNE

522 poz. inwentarzowe W TYM

39 darów i 483 zakupy ZBIORY ARCHIWALIÓW HISTORYCZNYCH

muzealia artystyczno-historyczne inne dobra kultury dublety destrukty kopie

138 poz. inwentarzowych W TYM

71 darów i 67 zakupów

198

142 poz 36 poz. 1 poz. 5 poz. 17 poz.

Pion Inwentaryzatorski

Skontrum zbiorów

Inne prace inwentaryzacyjne Przeprowadzono prace porządkujące dokumentację wytworzoną przez Dział Inwentaryzacji Zbiorów w latach 1947–2015:

ZAKOŃCZONO SKONTRUM W MUZEUM DRUKARSTWA, KTÓRE OBJĘŁO:

12 101

1777

pozycji inwentarzowych w księgach własności

depozytów

stwierdzono

rozpoczęto czynności mające na celu skompletowanie dokumentacji akcesyjnej z lat 1947–2012

braków

przejęto formalnie z Muzeum Woli (w ramach procesu centralizacji zbiorów) 19 382 poz. ze zbiorów fotograficznych

Komisja wyjaśniła i częściowo poprawiła błędne zapisy w księgach inwentarzowych.

Przeprowadzono czynności formalno-prawne w wyniku, których Muzeum pozyskało:

Kontynuowano prace Komisji skontrowej, powołanej 22 grudnia 2015 roku w celu przeprowadzenia kontroli zgodności zapisów w księgach inwentarzowych zbiorów fotograficznych ze stanem faktycznym. Do 31 grudnia 2016 roku sprawdzono 10 484 pozycje inwentarzowe w zbiorze wydzielonym Alfreda Funkiewicza oraz ok. 50000 pozycji inwentarzowych w Archiwum negatywów. W trakcje rocznej działalności Komisji skontrowej zmienili się jej członkowie: Stanisława Maliszewskiego zastąpiła Katarzyna Czajkowska, a Romualda Morawskiego – Dorota Parszewska.

autorskie prawa majątkowe do prac artystów: Wojciecha Czerwosza (1913–1986) Edwarda Dwurnika (ur. 1943) Wincentego Kućmy (ur. 1935) Zygmunta Stępińskiego (1908–1982) Jerzego Świecimskiego (1927–2012) Borysa Zinserlinga (1889–1961)

1839 poz.

oraz licencje do fotografii Zofii Chomętowskiej (1902–1991)

5302 poz.

Aneta Pietrzkowska

KUSTOSZ, DZIAŁ INWENTARYZACJI ZBIORÓW

Digitalizacja zbiorów W 2016 roku działalność Pracowni Digitalizacji Zbiorów skupiła się przede wszystkim na wykonywaniu dokumentacji wizualnej zbiorów przewidzianych do prezentacji na wystawie głównej. Jednocześnie trwały prace organizacyjne związane z funkcjonowaniem atelier fotograficznego, a także porządkowanie repozytorium cyfrowych odwzorowań zbiorów. Opracowano i wprowadzono nowe standardy skanowania i postprodukcji fotograficznej oraz ujednolicono system numeracji plików cyfrowych. Igor Oleś, fot. MW

Dokumentacja wizualna zbiorów wykonana w Pracowni Digitalizacji Zbiorów

Dokumentacja wizualna zbiorów wykonana przez podmioty zewnętrzne

W 2016 ROKU WYKONANA ZOSTAŁA CYFROWA DOKUMENTACJA WIZUALNA (SKANY I ZDJĘCIA)

2644

164

muzealia ze zbiorów fotograficznych i artystyczno-historycznych

obiekty ze zbiorów archeologicznych

Ze środków kontynuowanego projektu pn. „Modernizacja, konserwacja oraz digitalizacja obiektów zabytkowych siedziby głównej Muzeum Warszawy przy Rynku Starego Miasta w Warszawie”, współfinansowanego ze środków Mechanizmu Finansowego Europejskiego Obszaru Gospodarczego i Norweskiego Mechanizmu Finansowego w ramach programu „Konserwacja i rewitalizacja dziedzictwa kulturowego” wykonano cyfrową dokumentację

199

Zbiory

fotograficzną 98 obrazów i grafik oraz 560 muzealiów ze zbioru sreber (projekt zakończony). Ze środków finansowych Muzeum wykonana została digitalizacja 200 grafik.

Prace formalne porządkujące bazę plików cyfrowych – ujednolicenie systemu numeracji plików w korelacji z numerami inwentarzowymi zbiorów – uzupełnienie bazy o brakujące pliki wynikowe, użytkowe i poglądowe – ujednolicenie rozszerzenia plików referencyjnych na pliki o rozszerzeniu EIP

Inne prace wykonane przez Pracownię Digitalizacji Zbiorów

Zabezpieczenie bazy cyfrowych odwzorowań zbiorów na serwerach Muzeum oraz udostępnienie bazy do wewnętrznego użytku pracowników Muzeum

Uzupełnienie wyposażenia Pracowni w sprzęt fotograficzny, między innymi oświetlenie firmy Broncolor, przystawka cyfrowa Phase One 100 megapikseli oraz programy graficzne (Capture One Pro)

Reorganizacja studia fotograficznego na potrzeby dwóch stanowisk fotograficznych do wykonywania dokumentacji wizualnej zbiorów trójwymiarowych i płaskich

Wdrożenie nowych standardów: – w zakresie rodzajów wytwarzanych plików cyfrowych (pliki referencyjne, wynikowe, użytkowe, poglądowe) – w zakresie skanowania i profilowania skanerów

Igor Oleś

SPECJALISTA DS. DIGITALIZACJI ZBIORÓW

Przechowywanie zbiorów W 2016 roku praca Działu Przechowywania Zbiorów była przede wszystkim skoncentrowana wokół zadań związanych z przygotowywaniem nowej wystawy głównej Muzeum. W ich ramach znalazły się kwerendy i praca merytoryczna kuratorów prowadzone w oparciu o obiekty w magazynach, korekty list eksponatów wytypowanych do ekspozycji w gabinetach (zamiany i uzupełnienia), przeglądy i pokazy konserwatorskie, przygotowanie i wydanie obiektów do konserwacji zewnętrznych, wizyty zespołu realizującego wystawę główną, udostępnianie obiektów do fotografowania, między innymi do publikacji związanej z wystawą i jej promocją. W pierwszym kwartale 2016 roku pracownicy Działu udostępniali obiekty do digitalizacji realizowanej przez firmę zewnętrzną oraz muzealną Pracownię Digitalizacji Zbiorów. W ramach prac Komisji Wyceny Zbiorów udostępniano obiekty do wyceny poszczególnych kolekcji. Przygotowywano również eksponaty do kwerend zewnętrznych oraz wypożyczeń do innych muzeów i instytucji. Jako kontynuację procesu organizacji centralnych magazynów zbiorów Dział rozpoczął również formalne przejmowanie zbiorów fotograficznych, będących do tej pory pod fizyczną i merytoryczną opieką Działu Opracowywania Zbiorów. Pod koniec roku przejęto także kontrolę nad magazynami zbiorów w oddziałach: Muzeum Drukarstwa, Muzeum Farmacji i Muzeum – Miejscu Pamięci Palmiry. Obsługując bieżący ruch muzealiów w magazynach zbiorów w 2016 roku, równolegle prowadzono bieżące prace porządkowe mające zapewnić obiektom jak najlepsze warunki oraz ułatwić ich dostępność. Wykonanie tak wielu zadań spoczywających na pracownikach Działu nie byłoby możliwe bez ogromnego zaangażowania inwentaryzatorów magazynierów, których codzienna praca pozostaje w cieniu pracowników działalności podstawowej mających przywilej udostępniania zbiorów na wystawach oraz w publikacjach.

200

Zuzanna Sieroszewska-Rolewicz, fot. MW

Pion Inwentaryzatorski

Udostępnianie zbiorów z magazynów (ruch wewnętrzny i zewnętrzny)

3714

do konserwacji wewnętrznej i zewnętrzne

muzealiów

do digitalizacji wewnętrznej i zewnętrznej

muzealia

do kwerend wewnętrznych

3184

1844

8364

430

jednostek archiwalnych

muzealia

z magazynów wydano ogółem

11 650

2844

muzealia

W TYM

360

W TYM

3216

do kwerend zewnętrznych

3286

artefaktów

jednostek archiwalnych

muzealiów

W TYM

2856

jednostek archiwalnych

254

na wystawy czasowe w Muzeum Warszawy

muzealia

120

muzealiów

na wystawy czasowe poza Muzeum

w depozyt długoterminowy

muzealiów

w innych celach wewnętrznych (m.in. na pokazy konserwatorskie, wizyty specjalistów związane z konserwacją zewnętrzną, lekcje muzealne, do publikacji, wykładów, prelekcji itp.):

Udostępnienie zbiorów w magazynach do celów wewnętrznych

jednostek archiwalnych

671

muzealiów

Ponadto w ramach aktualnych obowiązków pracownicy odpowiedzialni za poszczególne magazyny zbiorów wykonali następujące czynności:

Do bezpośredniej pracy przy zbiorach na terenie magazynów udostępniono ogółem

15 843 muzealia

przyjęli na stan magazynowy

W TYM

do wyceny

4328

muzealiów

531

4234

nowo pozyskanych muzealiów

pozycje

Powyższa liczba nie jest tożsama z liczbą nabytków Muzeum w roku 2016 ze względu na kilkuetapową procedurę ich przyjmowania do zbiorów

do celów kuratorskich

11 515

zaktualizowali na kartach ewidencyjnych dane dotyczące aktualnego miejsca przechowywania zbiorów dla

Zuzanna Sieroszewska-Rolewicz

KIEROWNIK DZIAŁU PRZECHOWYWANIA ZBIORÓW

201

Zbiory

Udostępnianie zbiorów Rok 2016 był bardzo pracowity nie tylko ze względu na przygotowania do otwarcia wystawy głównej w kamienicach na Rynku Starego Miasta, lecz także z uwagi na bieżące zadania, jakim musiał sprostać Dział Udostępniania Zbiorów. Styczeń rozpoczął się od wypożyczeń na wystawę czasową Prawobrzeżni organizowaną w Muzeum Warszawskiej Pragi. Wypożyczono 188 eksponatów od osób prywatnych, instytucji kultury oraz Fundacji Okularnicy im. Agnieszki Osieckiej. Za realizację tych wypożyczeń była odpowiedzialna Agnieszka Rozciecha. Na początku roku odbyło się również przeniesienie zbiorów Muzeum Farmacji z dotychczasowych magazynów i sal ekspozycyjnych do magazynów tymczasowych. Miało to związek z rozpoczynającym się remontem siedziby oddziału. Zanim zbiory trafiły do magazynów tymczasowych, zostały poddane dezynfekcji, w sumie około 1300 muzealiów, archiwaliów oraz niemuzealiów. Za to zadanie odpowiadała Agata Korycka-Marciniak. W marcu konieczne było przewiezienie do Muzeum 10 obrazów z sześciu różnych instytucji kultury, którym Muzeum użyczyło swoje zbiory w latach ubiegłych, jako depozyty bezterminowe. Powodem tymczasowego zwrotu była ich digitalizacja. Trudność polegała na krótkim terminie realizacji tego zadania. Zbiory Muzeum stanowią część ekspozycji stałych w różnych instytucjach kultury, dlatego ich digitalizacja musiała odbyć się w terminach dogodnych dla tych instytucji. Za realizację tymczasowych zwrotów i kontakt z instytucjami kultury odpowiedzialna była Aleksandra Różycka. Jednak najważniejszym zadaniem 2016 roku były wypożyczenia i zwroty zbiorów przeznaczonych do konserwacji na wystawę główną. Niewątpliwie było to dla nas ogromne wyzwanie ze względu na konieczność odpowiedniego przygotowania eksponatów oraz dokumentów do wypożyczenia oraz z uwagi na lokalizację muzealiów w kilku różnych magazynach zbiorów. Do konserwacji zostało wydanych 3631 muzealiów z czego tylko 41 to zabytki niezwiązane z wystawą główną. Konserwacja tych ostatnich była konieczna przed ich wypożyczeniem do instytucji zewnętrznej (House of European History w Brukseli), a także w celu ich opracowania (zabytki archeologiczne). Pomimo wstrzymanych wypożyczeń muzealiów Muzeum musiało wywiązać się z deklaracji użyczenia zbiorów złożonych we wcześniejszych latach. Wypożyczono 324 muzealia z czego 171 eksponatów użyczono w depozyt długoterminowy do innych instytucji kultury. Równie dużym zainteresowaniem cieszyły się odwzorowania cyfrowe zbiorów Muzeum. Liczba udostępnionych plików była trzykrotnie większa niż w roku poprzednim i wynosiła 3512. Większość udostępnień została zrealizowana przez Agnieszkę Rozciechę. W związku z intensyfikacją prac przy tworzeniu wystawy głównej od 15 września 2016 roku zostały wstrzymane zarówno wypożyczenia zewnętrzne muzealiów, jak i kwerendy. Do tej daty w Muzeum przeprowadzono 85 kwerend zewnętrznych. Osobą odpowiedzialną za realizację większości kwerend była Aleksandra Różycka.

202

Agata Korycka-Marciniak, fot. MW

Pion Inwentaryzatorski

Kwerendy

zabawek dziecięcych na ziemiach polskich do 1914 roku zbiorów ikonograficznych z okresu okupacji niemieckiej oraz ukazujących zburzoną Warszawę

MUZEUM WARSZAWY OTRZYMAŁO

archiwaliów związanych z okresem okupacji niemieckiej

zgłoszeń dotyczących kwerend

historii Warszawy po II wojnie światowej

W TYM OD

mody powojennej

instytucji kultury

innych instytucji

szkół żeńskich w Warszawie

zbiorów ikonograficznych ukazujących warszawską Pragę w okresie 1900–1980

osób prywatnych

Z prośbą o przeprowadzenie kwerendy w zbiorach Muzeum Warszawy zwrócili się między innymi:

projektów Karola Frycza, Borysa Zinserlinga, Kazimierza Marczewskiego, Zygmunta Stępińskiego

Muzeum Historyczne Miasta Tarnobrzega Muzeum Częstochowskie

prac Marii Łuszczkiewicz, Magdaleny Gross, Franciszka Kostrzewskiego

Muzeum Lubelskie w Lublinie

materiałów Towarzystwa Opieki nad Zabytkami w Warszawie

Muzeum Narodowe w Warszawie

zegarów Antoniego Gugenmusa

Muzeum Romantyzmu w Opinogórze

syrenki warszawskiej

Muzeum Łowiectwa i Jeździectwa w Warszawie

rodziny Fukierów

Muzeum Wojciecha Weissa w Krakowie

malarstwa portretowego

Zachęta Narodowa Galeria Sztuki w Warszawie

widoków Lublina

Muzeum Historii Polski w Warszawie

życia i działalności Stanisława Jachowicza

Narodowy Instytut Dziedzictwa

Hotelu Europejskiego w Warszawie

Muzeum Tradycji Niepodległościowych w Łodzi Słowacka Galeria Narodowa w Bratysławie

Udostępnianie dokumentacji wizualnej zbiorów

Zamek Królewski w Warszawie – Muzeum Rezydencja Królów i Rzeczypospolitej

MUZEUM WARSZAWY OTRZYMAŁO

186 zamówień na cyfrowe odwzorowania zbiorów

Kwerendy dotyczyły:

MIĘDZY INNYMI DLA

architektury i urbanistyki Warszawy (rysunki architektoniczne, mapy i plany), między innymi: architektury staromiejskiej, osiedli na warszawskiej Pradze, zabudowy ulicy Marszałkowskiej, ogrodów i pałaców, kamienic mieszkalnych wyposażenia wnętrz w XIX i XX wieku (meble, rzemiosło artystyczne, tkaniny, malarstwo) zdjęć przedstawiających zesłańców syberyjskich

komunikacji w Warszawie do 1914 roku (dorożkarstwo, tramwaje konne)

instytucji kultury

203

innych instytucji

osób prywatnych

Zbiory

Udostępniono 3512 odwzorowań cyfrowych zbiorów między innymi do publikacji i filmów:

fotografii Zofii Chomętowskiej, Sylwestra „Krisa” Brauna, Alfreda Funkiewicza, Ewy Faryaszewskiej, Henryka Poddębskiego

Beer D., The House of the Dead: Siberian Exile Under the Tsars, Penguin Books Ltd, London 2016.

zbiorów planów i map Warszawy i jej okolic od XVII wieku do drugiej połowy XX wieku

Czarniecka A., Deles P., Władza i architektura – Muzeum Projekt rezydencji Europy, Zamek Królewski w Warszawie – Muzeum, Rezydencja Królów i Rzeczypospolitej, Warszawa 2016.

rysunków autorskich między innymi Macieja Nowickiego, Marii Zachwatowicz, Piotra Biegańskiego, Stanisława Żaryna, Zygmunta Stępińskiego

Giuliani L., Korczak: l’umanesimo a misura di bambino. Storia del pedagogista martire nel lager con i suoi 203 ragazzi, Il margine, Trento 2016.

rysunków architektonicznych, architektury i urbanistyki Warszawy rzemiosła artystycznego, zwłaszcza firm platerniczych, takich jak Fraget, Bracia Buch, Norblin

Goldberg H., O muzyce w Warszawie Chopina, Narodowy Instytut Fryderyka Chopina, Warszawa 2016.

malarstwa, zwłaszcza widoki Warszawy, sceny historyczne, portrety osobistości i mieszkańców Warszawy

Jaszczyński K., Chutnik S., Hanka Zach. Mój wróg, moja miłość. Pamiętnik dziewczyny z okupowanej Warszawy, Poradnia K, Warszawa 2016.

Ruch muzealiów

Miecznik J.B., Przemijający świat 500 lat Cechu Złotników, Zegarmistrzów, Optyków, Grawerów i Brązowników m.st Warszawy, Cech Złotników, Warszawa 2016.

Wypożyczenia z muzeum W 2016 roku sporządzono 50 protokołów zdawczo-odbiorczych. Na ich podstawie wypożyczono z Muzeum 3955 dóbr kultury (2316 muzealiów i 1639 zabytków archeologicznych) oraz wydano do dezynfekcji około 1300 muzealiów, archiwaliów i niemuzealiów z Muzeum Farmacji.

Niklewska J., Roman Dmowski. Droga do Polski, Oficyna Wydawnicza Rytm, Warszawa 2016. Piątek G., Sanator. Kariera Stefana Starzyńskiego, wyd. WAB, Warszawa 2016.

Z MUZEUM WYPOŻYCZONO

Pieńkowska M. D., Prasuł P., Katalog wystawy Warszawa Kopczyńskich, Muzeum Literatury w Warszawie, Warszawa 2016. Polak-Fałkiewicz E., Powrót pańskiej Polski, wydawnictwo LTW, Łomianki 2016.

3955

Szulc P., Dekoracja rzeźbiarska fasady Teatru Wielkiego w Warszawie, Roczniki Historii Sztuki UW 2016.

dóbr kultury W CELU

Wierzbicka B., Hanna Szwankowska – varsavianistka. Szkic biografii, „Kronika Warszawy” 2016, nr 1 (153), ss. 199 +1.

120 WYSTAWY CZASOWEJ

Jakimowski M., Kulik K. (reż.), Uratowane z potopu, film dokumentalny, premiera planowana w 2017 roku. Zamówienia na odwzorowania cyfrowe zbiorów dotyczyły:

DEPOZYTU

zbiorów ikonograficznych związanych z Warszawą XIX wieku

150

W TYM

171

W TYM

3631

W TYM

zakładów fotograficznych, między innymi Karola Beyera, Konrada Brandla, Jana Mieczkowskiego, Maurycego Puscha KONSERWACJI

wydarzeń XX wieku, zwłaszcza II wojny światowej, powstania warszawskiego

INNE

fotografii dzielnic Warszawy między innymi Woli, Muranowa, Pragi

204

muzealiów

jednostek archiwalnych

zabytki archeologiczne

57 114

muzealiów zabytków archeologicznych

2110

muzealiów

1521

zabytków archeologicznych

Pion Inwentaryzatorski

Zbiory Muzeum były prezentowane na wystawach czasowych zorganizowanych przez:

Zbiory Muzeum w 2016 roku były częścią ekspozycji stałych w takich instytucjach, jak:

Centrum Promocji Kultury Dzielnicy Praga-Północ m.st. Warszawy, wystawa czasowa 100 lat przyłączenia Grochowa Saskiej Kępy i Gocławia

Zamek Królewski w Warszawie – Muzeum Rezydencja Królów i Rzeczypospolitej – depozyt długoterminowy stanowią zabytki archeologiczne odnalezione podczas prowadzonych wykopalisk na terenie placu Zamkowego

Muzeum Nadwiślańskie w Kazimierzu Dolnym, wystawa czasowa Aby piękno służyło innym. Kolekcja Olgi i Tadeusza Litawińskich

Muzeum Zbrojownia na Zamku w Liwie – depozyt długoterminowy stanowią głównie broń biała i palna, elementy ochronne, jak hełmy oraz kilka obrazów i mebli z XVI–XX wieku

Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie, wystawa czasowa Chrzest Polski

European Parliament, House of European History – depozyt pięcioletni stanowią: fragment tympanonu fasady ogrodowej Pałacu Krasińskich (1689–1693) oraz fragment fryzu z fasady Teatru Wielkiego (1830)

Muzeum w Nieborowie i Arkadii, pałac w Nieborowie, wystawa czasowa Élisabeth Vigée Le Brun i Polacy (WSPÓŁORGANIZATOR: MUZEUM WARSZAWY, ZOB. WIĘCEJ, S. 190–191)

Wypożyczenia do Muzeum Warszawy

Muzeum Literatury im. Adama Mickiewicza w Warszawie, wystawa czasowa Warszawa Kopczyńskich

W 2016 ROKU WYPOŻYCZONO

Muzeum Historyczne Miasta Tarnobrzega, wystawa czasowa W czasach Stanisława Jachowicza Naczelny Sąd Administracyjny, Noc Muzeów w Naczelnym Sądzie Administracyjnym Muzeum Harcerstwa w Warszawie, wystawa czasowa Harcmistrz Stefan Mirowski – Styl Życia

409

Muzeum Lubelskie w Lublinie, wystawa czasowa Pankiewicz i po... Uwalnianie koloru

muzealiów W CELU

Muzeum Regionalne w Szczecinku, wystawa czasowa Świat dziecka Centrum Nauki Kopernik w Warszawie, wystawa czasowa Płyń lub giń Zachęta Narodowa Galeria Sztuki w Warszawie, wystawa czasowa Polska – kraj folkloru? WYSTAWY CZASOWEJ

Muzeum Narodowe w Kielcach – wystawa czasowa Józef Szermetowski – Franciszek Kostrzewski. Uczeń i pierwszy Mistrz

190

muzealiów

BWA Warszawa, wystawa czasowa Ali

DEPOZYTU

219

muzealiów

Wypożyczenia dotyczyły głównie wystawy Prawobrzeżni w Muzeum Warszawskiej Pragi.

Zamek Królewski w Warszawie – Muzeum, Rezydencja Królów i Rzeczypospolitej, wystawa czasowa Dziedzictwo Piastów mazowieckich Muzeum Łowiectwa i Jeździectwa w Warszawie, wystawa czasowa Początki komunikacji miejskiej w Warszawie – tramwaje konne 1866–1908

Agata Korycka-Marciniak

KIEROWNIK DZIAŁU UDOSTĘPNIANIA ZBIORÓW

205

Zbiory

Pion Konserwatorski Zbliżający się termin otwarcia wystawy głównej w maju 2017 spowodował intensyfikacje działań konserwatorskich przy obiektach muzealnych wybranych i opracowanych przez zespół pracowników merytorycznych Muzeum. Przygotowanie konserwatorskie muzealiów, które mają stanowić kluczowy element wystawy Rzeczy warszawskie, to złożony proces, wymagający ścisłej współpracy z wieloma działami Muzeum. Nie bez znaczenia jest także krótki czas, jaki pozostał do otwarcia ekspozycji. Rok 2016 to dla Pionu Konserwatorskiego przede wszystkim kontynuacja zadań związanych z projektem pn. „Modernizacja, konserwacja oraz digitalizacja obiektów zabytkowych siedziby głównej Muzeum Warszawy przy Rynku Starego Miasta w Warszawie”, współfinansowanego ze środków Mechanizmu Finansowego Europejskiego Obszaru Gospodarczego i Norweskiego Mechanizmu Finansowego w ramach programu „Konserwacja i rewitalizacja dziedzictwa kulturowego”. Wraz z ostatecznymi listami wytypowanych przez kuratorów obiektów na ekspozycję, konserwatorzy zatrudnieni w trzech pracowniach konserwatorskich: malarstwa, mebli i papieru przystąpili do wykonania ogólnych przeglądów zbiorów. Biorąc pod uwagę ten ogromny zestaw muzealiów, praca ta wymagała właściwego tempa i organizacji. Równocześnie konserwatorzy realizowali zadania związane z bieżącą działalnością: liczne wypożyczenia obiektów do innych placówek muzealnych, udział w procedurach związanych z zakupami nowych obiektów (przeglądy i opinie konserwatorskie, nadzorowanie transportów tych obiektów do Muzeum) oraz z innymi projektami Muzeum, jak remont siedziby Muzeum Farmacji. Podstawowym celem wykonanych przeglądów było określenie stanu konserwatorskiego muzealiów. Te, które wymagały zabiegów renowacyjnych, dzielone były na obiekty konserwowane w pracowniach Muzeum oraz na obiekty, których konserwacja zostanie zlecona pracowniom specjalistycznym poza Muzeum. Wynikiem tej pracy było ogłoszenie przetargu na konserwację 2851 obiektów, podzielonych na 14 grup. Odbiór prac przewidziany jest na koniec marca 2017 roku. W roku 2016 finalizowane były prace konserwatorskie zlecone poza Muzeum w 2015 roku. Towarzyszyły temu komisje konserwatorskie oceniające wyniki realizowanych zadań. W ramach porozumienia o współpracy pomiędzy Muzeum a Akademią Sztuk Pięknych w Warszawie na Wydziale Konserwacji przeprowadzono renowację dziesięciu obiektów ze zbiorów Muzeum. Aby jak najlepiej przygotować zespół pracowników do sprawnej, jednocześnie bezpiecznej dla muzealiów przeprowadzki z magazynów tymczasowych na wystawę główną, zorganizowano szkolenie połączone z warsztatami dotyczącymi ogólnych zasad pakowania, przenoszenia i transportowania obiektów muzealnych. Robert Kołodziejski

GŁÓWNY KONSERWATOR ZBIORÓW

206

Robert Kołodziejski, fot. MW

W MUZEALNYCH PRACOWNIACH KONSERWACJI MALARSTWA, MEBLI ORAZ PAPIERU WYKONANO

konserwację pełną

146 muzealiów konserwację zachowawczą

885 muzealiów opinie konserwatorskie, przeglądy i opisy stanu zachowania

3744

muzealia

POZA MUZEUM ZLECONO

konserwację

2851 obiektów

Pion Konserwatorski

Prace komisji konserwatorskich

Wykład z profilaktyki konserwatorskiej

Pokaz obiektów w ramach przetargów na prace konserwatorskie

Odbiór sreber po konserwacji

Fot. Robert Kołodziejski Projekt pn. „Modernizacja, konserwacja oraz digitalizacja obiektów zabytkowych siedziby głównej Muzeum Warszawy przy Rynku Starego Miasta w Warszawie”, realizowany w ramach programu „Konserwacja i rewitalizacja dziedzictwa kulturowego”. Wsparcie udzielone z funduszy norweskich i funduszy EOG, pochodzących z Islandii, Liechtensteinu i Norwegii, oraz środków krajowych.

207

Zbiory

Pracownia Konserwacji Malarstwa Cały 2016 rok upłynął pod znakiem dalszych intensywnych przygotowań do otwarcia wystawy głównej Muzeum. Kontynuowaliśmy liczne przeglądy konserwatorskie muzealiów wytypowanych przez kuratorów do poszczególnych gabinetów. Decydowaliśmy, które z obiektów poddane będą zabiegom konserwatorskim w pracowni naszego Muzeum, a które w specjalistycznych pracowniach poza Muzeum. Organizacja postępowań przetargowych wiązała się z przygotowaniem pokazów obiektów dla ewentualnych wykonawców konserwacji, a później uczestnictwem w komisjach konserwatorskich oraz wydawaniem obiektów i przyjmowaniem ich po konserwacji. Przez nasze ręce przewinęło się ponad 2400 obiektów. W rezultacie w Pracowni Konserwacji Malarstwa poddano konserwacji 25 obrazów i rozpoczęto pracę nad kolejnymi siedmioma. Zajmowaliśmy się również obiektami wykonanymi w innych technikach – tkaninami, gipsami, metalami czy skórą. Dużym wyzwaniem było oczyszczenie, zabezpieczenie i oznakowanie 681 sreber przeznaczonych do digitalizacji. Podczas prac konserwatorskich przy obrazach, w trakcie ich czyszczenia często okazywało się, że pod grubą warstwą starego, pożółkłego werniksu znajdują się rozległe kity oraz retusze o zmienionej kolorystyce, które należało usunąć i zastąpić nowymi w granicach ubytków. Tak było w przypadku portretów Franciszka Bielińskiego (MHW 17905) oraz Krystyny z Fischerów Knedlerowej (MHW 24392) czy autoportretu Romualda Kamila Witkowskiego (MHW 1483). Wiązało się to z koniecznością wydłużenia czasu pracy przy tych obiektach z uwagi na pracochłonne zabiegi konserwatorskie. Jednocześnie mieliśmy ogromną satysfakcję, widząc jak obrazy po konserwacji zmieniają się i odzyskują swój dawny wygląd. Równolegle do prac konserwatorskich otaczaliśmy opieką obiekty podczas pakowania i transportów w ramach współpracy z innymi instytucjami kultury. W tym roku współpracowaliśmy z 26 placówkami, a transportowanych było 287 obiektów. Dzięki dobrej organizacji pracy, mimo tak wielu obowiązków udało nam się uczestniczyć w 9 sesjach i szkoleniach konserwatorskich. W naszej pracowni nadzorowaliśmy studenckie praktyki zawodowe dwóch osób z Wydziału Konserwacji warszawskiej Akademii Sztuk Pięknych.

Beata Galperyn-Kołodziejska, fot. MW

Retusz warstwy malarskiej

Beata Galperyn-Kołodziejska

KOORDYNATORKA PRACOWNI KONSERWACJI MALARSTWA

Czyszczenie sreber

208

Pion Konserwatorski

Wybrane realizacje konserwatorskie Portret Franciszka Bielińskiego przypisywany Augustynowi Mirysowi 2. poł. XVIII w.; wym. 157,3 × 110,3 cm; MHW 17905

Obraz przeznaczony jest na wystawę główną Muzeum, do Gabinetu Portretów. Konieczne było usunięcie warstwy pociemniałego werniksu, silnie zmienionych kolorystycznie retuszy oraz uzupełnienie ubytków w gruncie. Prace konserwatorskie były czasochłonne ze względu na duże wymiary obiektu oraz liczne rozległe ubytki warstwy malarskiej.

Fragment obrazu w trakcie konserwacji

Stan w trakcie konserwacji, po uzupełnieniu oraz scaleniu kolorystycznym kitów

Stan przed konserwacją. Fragment lica w luminescencji wzbudzonej promieniowaniem UV ukazującej obszar przemalowań oraz retuszy

Stan po konserwacji

209

i po konserwacji

Zbiory

Portret Krystyny z Fischerów Knedlerowej Franciszek Mielnicki 2. poł. XIX w.; olej na płótnie; wym. 36 × 28,3 cm; MHW 24392

Lico obrazu pokrywała bardzo gruba i silnie pożółkła warstwa werniksu, która nadawała zielonobrązowy ton całemu przedstawieniu. Jej usunięcie pozwoliło przywrócić oryginalną błękitną kolorystykę.

Stan w trakcie konserwacji, podczas zdejmowania pożółkłej warstwy werniksu

Stan po konserwacji

Lico w luminescencji wzbudzonej promieniowaniem UV, podczas usuwania warstwy werniksu

210

Pion Konserwatorski

Przystań statków parowych na Powiślu w Warszawie Franciszek Kostrzewski ok. 1853 r.; olej na blasze; wym. 50 × 79 cm; MHW 17883

Autoportret Romualda Kamila Witkowskiego

Obraz przeznaczony jest do Gabinetu Widoków Warszawy na wystawie głównej Muzeum. Lico pokryte było warstwami brudu oraz pożółkłego werniksu. Ich usunięcie pozwoliło na wyeksponowanie wielu detali kompozycji.

1923 r.; olej na płótnie; wym. 60,3 × 50,3 cm; MHW 1483

Stan w trakcie konserwacji, podczas oczyszczania

Oczyszczanie warstwy malarskiej

Cała powierzchnia lica pokryta była grubą warstwą brudu, która zakłócała w znacznym stopniu odbiór estetyczny obrazu. Oczyszczenie warstwy malarskiej pozwoliło przywrócić jego oryginalną, intensywną kolorystykę.

Stan po konserwacji

Stan w trakcie konserwacji. Widoczne oczyszczone fragmenty z wtórnych nawarstwień

Zdjęcia: Katarzyna Głogowska, Katarzyna Lesiakowska-Tofil, Robert Kołodziejski

211

Zbiory

Konserwacje ukończone

MHW 533; olej na płótnie; Portret męski; autor nieznany; 33,5 × 27 cm; lata 1905–1918 MHW 20452; olej na płótnie; Portret Izabelli Małachowskiej z pieskiem; autor nieznany; 79,5 × 62,2 cm; 1772

MHW 17905; olej na płótnie; Portret Franciszka Bielińskiego; Przypisywany Augustynowi Mirysowi; 157,3 × 110,3 cm; 2. poł XVIII w.

MHW 1483; olej na płótnie; Autoportret Romualda Kamila Witkowskiego; 60,3 × 50,3 cm; 1923

MHW 20904; olej na płótnie; Portret Antoniego Uniechowskiego; Włodzimierz Bartoszewicz; 109,5 × 70,2 cm; datowanie nieznane

MHW 25327, żeliwo

MHW 24392; olej na płótnie; Portret Krystyny z Fischerów Knedlerowej; Franciszek Mielnicki; 36 × 28,3 cm; poł. XIX w.

MHW 25180/a-b, gips

MHW 19736; olej na płótnie; Portret Tadeusza Szymborskiego; Anna Szymborska; 35,5 × 28,5 cm; datowanie nieznane

MHW 23661/a-b, buty skóra, tkanina ŁĄCZNIE

MHW 17883; olej na blasze, Przystań statków parowych na Powiślu w Warszawie; Franciszek Kostrzewski; 50 × 79 cm; ok. 1853

MHW 20807; olej na tekturze; Ulica Solec; Eugeniusz Dzierżencki; 22 × 30 cm; po 1935

obiektów

MHW 23940; olej na płótnie; Szkoła patriotyzmu – widok na plac Zamkowy; autor nieznany; 54 × 73,5 cm; ok. 1810

Konserwacje zachowawcze

MHW 17243; olej na płótnie; Warszawa; Jan Betley; 50,5 × 68 cm; 1969 Oczyszczenie mechaniczne gobelinu Panorama Warszawy XVII wieku (MHW 17339) o wymiarach 300 × 465 cm z 1970 roku i nawinięcie na wałek

MHW 17875; olej na płótnie; Widok na Zamek Królewski; przypisywany Adolfowi Kozarskiemu; 32 × 42 cm; 1855–1858

Oczyszczenie mechaniczne harmonii pedałowej (MHW 22675) MHW 17900; olej na płótnie; Rynek Nowomiejski z kościołem PP Sakramentek, Jan Seydlitz; 27 × 35 cm; 1858

Oczyszczenie mechaniczne strojów (16 nabytków)

MHW 17919; olej na płótnie; Warsztaty żeglugi parowej na Solcu w Warszawie; Kazimierz Eliasz Galli; 42,5 × 57 cm; 1856

Oczyszczenie i zabezpieczenie woskiem sreber do digitalizacji (681 obiektów) ŁĄCZNIE

MHW 20430; olej na płótnie, Widok pałacu w Natolinie od strony parku; Chrystian Breslauer; 28 × 37,5 cm; po 1850

699

MHW 20670; olej na płótnie; Portret Józefa Kruszewskiego; autor nieznany; 32 × 27,5 cm; datowanie nieznane

obiektów

MHW 24885; olej na płótnie; Portret Wandy Melcer; Henryk Stażewski; 70 × 54 cm; 1917

Przeglądy konserwatorskie

MHW 20669; olej na desce; Portret Antoniego Kruszewskiego; autor nieznany; 32 × 27 cm; ok. 1840

ocena stanu zachowania

MHW 531; olej na płótnie; Portret Maryanny Kiernickiej Chorążanki; autor nieznany; 87,3 × 68 cm; 1801

szacowanie zakresu ewentualnych prac konserwatorskich uzupełnianie kart w ewidencji Musnet

MHW 1282; olej na płótnie; Kościół NMP na Nowym Mieście; autor nieznany; 47 × 57 cm; ok. 1850 MHW 1496; olej na płótnie; Trasa W-Z; Jan Betley; 50,5 × 69 cm; 1955

PRZEGLĄDY DO WYSTAWY GŁÓWNEJ MUZEUM

MHW 2970; olej na tekturze; Pejzaż miejski; Tadeusz Cieślewski ojciec; 25 × 33 cm; 1910

PRZEGLĄDY NA POTRZEBY WSPÓŁPRACY Z INNYMI INSTYTUCJAMI (wypożyczenia i zwroty)

OCENA STANU ZACHOWANIA NABYTKÓW

MHW 17305; olej na płótnie; Odbudowa Starego Miasta w Warszawie; Wacław Palesa; 70 × 77 cm; 1950 MHW 25133; olej na tekturze; Teatrzyk „Morskie Oko”; Błażej Iwanowski; 71,8 × 50 cm; 1932 MHW 16471; olej na płótnie; Kościół św. Aleksandra; Mieczysław Trzciński; 77,2 × 66,3 cm; 1931

737

obiektów

212

287

obiektów

179

obiektów

Pion Konserwatorski

Pracownia Konserwacji Mebli Rok 2016 był dla Pracowni Konserwacji Mebli okresem bardzo intensywnych działań konserwatorskich. Przede wszystkim kontynuowano prace przy meblach zabytkowych przeznaczonych na wystawę główną. Ukończono restaurację dziesięciu mebli mających stanowić wyposażenie Gabinetu Schielów – w tym dwóch stylowych dwudrzwiowych biblioteczek, stołu ekranowego z okrągłym blatem zdobionym podrzeźbianym drewnem orzechowym oraz kompletu sześciu tapicerowanych krzeseł i fotela. Zakończyły się też prace restauratorskie przy pięciu (z dwunastu) fotelach neobiedrmeierowskich będących częścią garnituru mebli do sali konferencyjnej Muzeum. Pracownia, od drugiego półrocza powiększona o trzeciego konserwatora, wykonywała równolegle trudne prace przy kolejnych obiektach na wystawę główną, jak komoda kolbuszowska (MHW 17772), i na nową ekspozycję w Muzeum Farmacji, jak monumentalna neorenesansowa szafa apteczna (MF 3278/1). Zakres prac reperacyjnych, a następnie wykończeniowych przy tym drugim, wielkogabarytowym (2,9 m wysokości) i bogato zdobionym, obiekcie był szczególnie rozległy. Tak duża liczba mebli w konserwacji wymagała wykonania w Pracowni dwóch dodatkowych dużych platform nośnych przeznaczonych do ich bezpiecznego przechowywania w trakcie procesów konserwatorskich. Oprócz priorytetowych restauracji mebli na zbliżające się dwie wystawy stałe ukończono także konserwację stołu (MHW XV.1) ze zbiorów Muzeum Warszawskiej Pragi i tapicerowanego fotela simmlerowskiego (MHW 19155/3). Konieczne były też nadzwyczajne interwencje przy uszkodzonych, używanych na co dzień meblach zabytkowych, jak stół dębowy podrzeźbiany (MHW 18388) czy przeznaczonych do zwrotu muzealnemu właścicielowi, jak skrzynia dębowa z okuciami z żelaza kutego (MHW 545/D, z dep. MNW). Ten ostatni obiekt, poza naprawami okuć wymagał scalenia z oddzielonym niegdyś oryginalnym zamkiem, co wiązało się z koniecznością ręcznego odtworzenia kilkudziesięciu kowalskiej roboty gwoździ, a następnie ich scalenia z zachowanymi. Ciekawostką zaś może być restauracja oryginalnej harmonii Leonardta (MHW 24819/C) z futerałem i dwoma skórzanymi pedałami (miechami). Obiekt przeznaczony na wystawę czasową w Muzeum Warszawskiej Pragi, ze względu na różnorodność materiałów i precyzję wykonania instrumentu, wymagał szczególnej dokładności i skrupulatności na wszystkich etapach prac. Osobnym rozdziałem działalności Pracowni, a faktycznie jej Koordynatora, było sporządzenie szczegółowych zestawień i opracowań opartych na przeglądach około 180 mebli. Były one niezbędne do procedury przetargowej wyłaniającej zewnętrznych wykonawców konserwacji obiektów na wystawę główną Muzeum i nową aranżację w Muzeum Farmacji.

213

Edward Pawlikowski, fot. MW

W PRACOWNI KONSERWACJI MEBLI ODRESTAUROWANO

obiektów

Z CZEGO

na wystawę główną

Zbiory

Niewątpliwym zaś powodem do satysfakcji dla Pracowni i całego Muzeum było zorganizowanie – przez Koordynatora Pracowni – oraz i realizacja rewizyty Marco de Pillisa, konserwatora obiektów drewnianych z Laboratorio Restauro Dipinti e Manufatti Lignei dei Musei Vaticani. Mógł się on szczegółowo zapoznać z pracami naszej Pracowni (dwie wizyty z wymianą doświadczeń konserwatorskich), a także z magazynami zbiorów w Muzeum Warszawskiej Pragi, Pałacu Kultury i Nauki (tymczasowym) oraz Pracownią Konserwacji Papieru MW. Zostały przygotowane i zrealizowane robocze wizyty włoskiego konserwatora również w innych warszawskich placówkach muzealnych, w tym w Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie i Muzeum w Nieborowie i Arkadii, oddziale Muzeum Narodowego w Warszawie (pracownie konserwatorskie i ekspozycje). Edward Pawlikowski

KOORDYNATOR PRACOWNI KONSERWACJI MEBLI

Wybrane obiekty po konserwacji Biblioteczki angielskie (MHW 41/1/S I MHW 41/2/S), do Gabinetu Schielów na wystawie głównej Muzeum Warszawy

Widok czołowego długiego pęknięcia płyty górnej i jej odkształcenia

Doklejanie odkształconego narożnika płyty górnej biblioteczki

Wstawka z okleiny mahoniowej wykonana w płycie górnej jednej z biblioteczek. Stan przed scaleniem kolorystycznym, ale po usunięciu starego pokrycia politurowego

Widok uszkodzeń typu mechanicznego na powierzchniach: przedniej i górnej cokołu – przy krawędziach i w sąsiedztwie otworu na rygiel

Cokół biblioteczki po wykonaniu wszystkich napraw, uzupełnień, scaleniu kolorystycznym i wykończeniu politurą szellakową

Obie biblioteczki pod koniec procesu politurowania. Z prawej widoczny wykończony blat (płyta górna) i prawy bok biblioteczki

214

Pion Konserwatorski

Harmonia Leonardta (MHW 24819/C), na wystawę czasową w Muzeum Warszawskiej Pragi Uszkodzenia skóry na narożach i wzdłuż krawędzi połączeń konstrukcji pedałów (miechów) harmonii

Pęknięcia i naderwania skóry wzdłuż jednej z krawędzi obudowy harmonii

Jeden z etapów złożonego klejenia uszkodzonej zewnętrznej okładziny skórzanej na futerale harmonii

Detal jednego z narożników harmonii zdobionego barwioną intarsją po uzupełnieniu wykończonymi już kawałeczkami drewna palisandrowego i jaworowego

Widok harmonii od strony klawiszy po wykonaniu wszystkich prac restauratorskich i wyczyszczeniu

Futerał – obudowa harmonii po wszystkich reperacjach i wypolerowaniu pastą woskową

Fotel angielski z kolekcji Schiele (MHW 60/S), do Gabinetu Schielów na wystawie głównej Muzeum Warszawy Widok mebla po zdjęciu oryginalnych warstw tapicerskich i demontażu przednich nóg z oskrzynią. Klejenie odłupań i pęknięć na cargach bocznych na styku z czopami

Detal prawej oskrzyni w połączeniu z nogą tylną i podporą podłokietnika. Widoczne wypełnienia licznych otworów po gwoździach kołkami bukowymi na klej

215

Operacja złożonego sklejania całej konstrukcji fotela w obu prostopadłych kierunkach wzdłuż wszystkich czterech carg. Dla zachowania jednakowego poziomu wszystkich nóg zastosowano dodatkowe dociążenie z góry

Zbiory

Szczegół reperacji lokalnych wyszczerbień drewna mahoniowego na bocznej wewnętrznej powierzchni prawej nogi tylnej. W uprzednio zgeometryzowane gniazda wklejono dopasowane wstawki z drewna mahoniowego. Stan przed końcową obróbką

Detal górnej części przedniej lewej nogi fotela. Widoczna lokalna reperacja ubytku w „główce” nogi flekiem z drewna mahoniowego. Z prawej strony widoczne uzupełnienia w przedniej oskrzyni, wykonane z drewna bukowego

Widok ogólny fotela po wszystkich pracach restauratorskich łącznie ze wklejeniem nowych baków wzmacniających, oskrzynienie, wykonanych z drewna bukowego. Stan przed przywróceniem oryginalnej tapicerki

Krzesła angielskie (MHW 59/1-6/S), do Gabinetu Schielów na wystawie głównej Muzeum Warszawy Jedno z krzeseł z kompletu sześciu, po zdjęciu tapicerki i rozłożeniu na elementy składowe

Sklejanie skomplikowanego pęknięcia skośnego i nadłamania prawej nogi tylnej

Dwa bliźniacze krzesła z garnituru poddane operacji wypełniania otworów po gwoździach kołkami drewnianymi na klej

Operacja wklejania wyprofilowanej deski oparcia w przedłużenia tylnych nóg z użyciem taśm naprężających i małych ścisków stolarskich

Wielomiejscowe wklejanie dopasowanych uprzednio uzupełnień w elementach oskrzynienia z użyciem ścisków śrubowych i sprężynowych

Klejenie bardzo licznych uzupełnień w oskrzynieniu ostatniego, szóstego z kompletu krzeseł, oraz wklejanie lewego przedniego baka

216

Pion Konserwatorski

Wklejanie pozostałych trzech baków w szóstym krześle. Widoczne są poza tym liczne, obrobione już wstawki we wszystkich czterech oskrzyniach

Widok dwóch wybranych krzeseł po zabiegach restauratorskich, przed pracami tapicerskimi

Stół angielski ekranowy Gillow z kolekcji Schiele (MHW 45/S), do Gabinetu Schielów na wystawie głównej Muzeum Warszawy Widok ogólny okrągłego blatu (płyty wierzchniej) stołu z brakującym fragmentem wykończenia obrzeża

Zbliżenie miejsca ubytku na obrzeżu blatu stołu. Zachowane zostały trzy pasujące tu elementy z wypolerowanego drewna orzechowego

Zabieg doklejania skrajnych, przylegających do ubytku kawałków profili z drewna orzechowego odstających miejscowo od podłoża

Klejenie brakujących elementów rzeźbionych przy użyciu ścisków śrubowych oraz podkładek ochronnych i antypoślizgowych

Zbliżenie pokazujące rodzaj, układ i kształt podkładek zamocowanych od spodu blatu stołu podczas doklejania profili z drewna orzechowego

Fragment blatu stołu po pracach naprawczych z przywróconymi na właściwe miejsca elementami zdobniczymi

217

Zbiory

Fotele w stylu neobiedermeier (henrykowskie) (MHW 4418 – MHW 4429), do sali konferencyjnej Muzeum Warszawy Jeden z foteli (MHW 4419) po usunięciu starego pokrycia, rozłożony na elementy składowe

Widok klejenia konstrukcji jednego z foteli po dopasowaniu elementów (oskrzynienie i lewy podłokietnik)

Widok klejenia konstrukcji fotela

Obraz zniszczenia okleiny po zabiegach stopniowego podklejania i wypełnienia ubytków dobranymi wstawkami z forniru mahoniowego

Oparcie fotela po wszystkich naprawach i wykończeniu powierzchni politurą szelakową

Szczegół pokazujący doklejanie odspojonych fragmentów okleiny mahoniowej na oparciu fotela. Istotne jest tu zastosowanie gumowych podkładek zabezpieczających

Zbliżenie obrazu zniszczenia okleiny na oparciu fotela – rozerwanie włókien drewna na długości ok. 6 cm

Widok dwóch wybranych foteli po wszystkich zabiegach restauratorskich, przed pracami tapicerskimi

Zdjęcia: Edward Pawlikowski

218

Pion Konserwatorski

Pracownia Konserwacji Papieru W 2016 roku priorytetową aktywnością Pracowni Konserwacji Papieru (i kontynuacją zadań z roku 2015) było przygotowanie obiektów na podłożu papierowym do wystawy głównej Muzeum. Oprócz faktycznych działań konserwatorskich przy obiektach, które będą eksponowane, wykonane zostały również liczne przeglądy konserwatorskie, opiniowanie stanów zachowania oraz asystowanie i konsultacje dotyczące organizacji konserwacji zleconych pracowniom zewnętrznym. W ramach przetargów zlecono konserwacje fotografii i rysunki architektoniczne na kalkach technicznych. Wykonano prawie 300 konserwacji pełnych i zachowawczych, a podczas przeglądów oceniono i udokumentowano stan zachowania ponad 2300 obiektów. Ostatnim obiektem, który trafił do Pracowni w 2016 roku, był pakiet kwitów transportowych z lat 50. XX wieku, znaleziony podczas remontu kamienic muzealnych na Rynku Starego Miasta. Konserwatorzy uczestniczyli również w wielu konferencjach, sesjach i wykładach, doskonaląc swoje umiejętności i pogłębiając wiedzę o nowych tendencjach w konserwacji, a także obserwując aktualne badania (prace naukowe) weryfikujące stan wiedzy konserwatorskiej. Igor Nowak

KOORDYNATOR PRACOWNI KONSERWACJI PAPIERU

Konserwacje pełne Akwarela Dawna siedziba Muzeum Narodowego przy ul. Podwale 15 Tadeusz Cieślewski 1935, MHW 35

Do Gabinetu Widoków Warszawy wystawy głównej Muzeum Warszawy. Obiekt w złym stanie zachowania poddano zabiegom oczyszczania, uzupełniono ubytek w papierowym podłożu oraz wzmocniono bibułką japońską w osłabionych miejscach. Na koniec obiekt został odkwaszony i zabezpieczony w bezkwasowej obwolucie.

Stan przed konserwacją i po konserwacji Prace konserwatorskie i zdjęcia: Agata Kłos

219

Igor Nowak, fot. MW

Zbiory

Plan Warszawy Franciszek Karpowicz ok. 1912, MHW 7321/Pl

Do Gabinetu Planów i Map Warszawy wystawy głównej Muzeum Warszawy. Podczas prac konserwatorskich usunięto dużą ilość różnego rodzaju taśm klejących, które pokrywały odwrocie i stanowiły główną przyczynę wszechstronnej degradacji obiektu. Po oczyszczeniu i wzmocnieniu planu został on odkwaszony i trafił do bezkwasowej obwoluty. Stan przed konserwacją i po konserwacji Prace konserwatorskie i zdjęcia: Agata Kłos

Plan miasta Warszawy z numeracją domów autor nieznany 1908, MHW 7720/Pl

Do Gabinetu Planów i Map Warszawy na wystawie głównej Muzeum Warszawy. Obiekt w złym stanie zachowania; pokryty był trudnymi do usunięcia, przyczyniającymi się do zniszczenia papieru taśmami klejącymi, zarówno od strony odwrocia, jak i od lica. Po ich usunięciu obiekt zdublowano, aby wzmocnić go mechanicznie i odkwaszono.

Stan przed konserwacją i po konserwacji Prace konserwatorskie i zdjęcia: Agata Kłos

220

Pion Konserwatorski

Plan Warszawy 1943, MHW 8286/Pl

Do Gabinetu Map i Planów Warszawy wystawy głównej Muzeum Warszawy. Został poddany pełnej konserwacji polegającej na oczyszczeniu mechanicznym powierzchni, usunięciu starych, nieprawidłowo wykonanych napraw z odwrocia mapy, przeprowadzeniu kąpieli wodnych wypłukujących substancje kwaśne, odkwaszeniu arkusza, wzmocnieniu struktury papieru i zabezpieczeniu przed chłonnością wilgoci poprzez przeklejenie strukturalne, podklejenie przedarć i uzupełnienie ubytków bibułką japońską dopasowaną do oryginalnego odcienia papieru oraz wyprasowaniu arkusza.

Stan przed konserwacją i po konserwacji Prace konserwatorskie i zdjęcia: Igor Nowak

221

Zbiory

Plan Warszawy ok. 1941, MHW 115/Pl

Do Gabinetu Planów i Map Warszawy wystawy głównej Muzeum Warszawy. Został poddany pełnej konserwacji polegającej na oczyszczeniu mechanicznym powierzchni, usunięciu starych, nieprawidłowo wykonanych napraw z lica i odwrocia mapy, przeprowadzeniu kąpieli wodnych wypłukujących substancje kwaśne, odkwaszeniu arkusza, wzmocnieniu struktury papieru i zabezpieczeniu przed chłonnością wilgoci poprzez przeklejenie strukturalne, podklejenie przedarć i uzupełnienie ubytków bibułką japońską dopasowaną do oryginalnego odcienia papieru oraz wyprasowaniu arkusza.

Stan przed konserwacją i po konserwacji Prace konserwatorskie i zdjęcia: Igor Nowak

Papier pakowy firmy E.Wedel lata 60. XX wieku, MHW 29385

Do Gabinetu Opakowań Firm Warszawskich wystawy głównej Muzeum Warszawy. Został poddany konserwacji pełnej polegającej na oczyszczeniu mechanicznym, kąpielach wodnych, odkwaszeniu, przeklejeniu strukturalnym, podklejeniu przedarć, uzupełnieniu ubytków i wyprasowaniu.

Stan przed konserwacją i po konserwacji Prace konserwatorskie i fot.: Igor Nowak

222

Pion Konserwatorski

Gazeta „Wieczór warszawski” 1934, brak sygnatury w momencie konserwacji

Przeznaczona na wystawę stałą Muzeum Warszawskiej Pragi. Poddana została pełnej konserwacji: oczyszczeniu mechanicznemu, kąpielom wodnym, odkwaszeniu, przeklejeniu strukturalnemu, podklejeniu przedarć i uzupełnieniu ubytków i prasowaniu.

Stan przed konserwacją i po konserwacji Prace konserwatorskie i zdjęcia: Igor Nowak

Mydło Barskie okres okupacji niemieckiej 1939–1945, MHW 25977

Do Gabinetu Opakowań Firm Warszawskich wystawy głównej Muzeum Warszawy. Opakowanie papierowe w bardzo złym stanie poddano konserwacji pełnej: oczyszczeniu mechanicznemu, kąpielom wodnym, odkwaszeniu, przeklejeniu strukturalnemu, podklejeniu przedarć i uzupełnieniu ubytków papierem japońskim dobranym odcieniem do oryginału, prasowaniu arkusza, złożeniu według oryginalnych linii złożenia arkusza w opakowanie.

Stan przed konserwacją i po konserwacji Prace konserwatorskie i zdjęcia: Igor Nowak

223

Zbiory

Konserwacje zachowawcze Fotografia pocztówkowa Zamek Królewski, kolumna Zygmunta III Wazy po bombardowaniach 1939 roku Jan Ryś 1939, AI 3507

Do Gabinetu Pocztówek wystawy głównej Muzeum Warszawy. Od odwrocia obiektu występowało typowe dla pocztówek zniszczenie – ślady kleju po wyjęciu z albumu. Po ich oczyszczeniu pocztówka została odkwaszona metodą bezwodną i umieszczona w ochronnej koszulce.

Stan przed konserwacją i po konserwacji Prace konserwatorskie i zdjęcia: Agata Kłos

Pocztówka Warszawa Stare Miasto wytwórnia E.G.S. Stockholm przed 1914, AI 5774

Do Gabinetu Pocztówek na wystawie głównej Muzeum Warszawy. Największe zniszczenia znajdowały się od strony odwrocia pocztówki i były spowodowane nieumiejętnym demontażem obiektu z albumu bądź podkładki. Pocztówkę oczyszczono z resztek obcego papieru, wzmocniono mechaniczne i odkwaszono.

Stan przed konserwacją i po konserwacji Prace konserwatorskie i zdjęcia: Agata Kłos

224

Pion Konserwatorski

Rozkaz nr 27 wydany przez Komendę Warszawskiego Okręgu Armii Krajowej, podpisany przez gen. Montera Warszawa, 12 września 1944, MHW A/III/27

Na wystawę w Naczelnym Sądzie Administracyjnym z okazji Nocy Muzeów. Dokument o dość rozległych zniszczeniach mechanicznych, kruchości i zażółceniu wynikającym z silnego zakwaszenia papieru poddano zabiegom oczyszczającym, odkwaszeniu i wzmocniono mechanicznie. Aby zapobiec dalszej destrukcji, dokument zabezpieczono w sztywnej bezkwasowej obwolucie. Stan przed konserwacją i po konserwacji Prace konserwatorskie i zdjęcia: Igor Nowak

Ilustracje z dzieła Samuela Pufendorfa De rebus a Carolo Gustavo Sueciae Rege qestis z 1696 roku, oprawne w album Norymberga, 1729, MHW 15129

Do Gabinetu Map i Planów Warszawy wystawy głównej Muzeum Warszawy. Obiekt poddano konserwacji zachowawczej, polegającej na podklejeniu przedarć krawędzi papieru i wyrównaniu arkuszy wewnątrz bloku (najdłuższy arkusz po rozłożeniu ma 454 cm) oraz konserwacji oprawy skórzanej: oczyszczenie mechaniczne i chemiczne, podklejenie przedarć, uzupełnienie większych ubytków, zabezpieczenie emulsją.

Stan przed konserwacją i po konserwacji Prace konserwatorskie i zdjęcia: Igor Nowak

225

Zbiory

PEŁNEJ KONSERWACJI PODDANO

KONSERWACJI ZACHOWAWCZEJ PODDANO

185

obiektów W TYM:

obiekty na wystawę główną Muzeum do Gabinetu Planów i Map Warszawy, Gabinetu Widoków Warszawy oraz Gabinetu Opakowań Firm Warszawskich

obiekty na wystawę główną Muzeum do Gabinetu Planów i Map Warszawy, Gabinetu Relikwii, Gabinetu Pocztówek (w tym albumy na pocztówki), Gabinetu Widoków Warszawy, Gabinetu Galanterii Patriotycznej, Gabinetu Schielów

obiekty wypożyczone na wystawę Prawobrzeżni i na wystawę czasową Harcmistrz Stefan Mirowski – styl życia w Muzeum Harcerstwa

pudełko na naboje ze zbiorów Muzeum Warszawy

gazeta „Wieczór Warszawski” z 1934 roku przewidziana na ekspozycję w Muzeum Warszawskiej Pragi

dwie książki na ekspozycję stałą Muzeum Warszawskiej Pragi: Midrasz Raba oraz Talmud Babiloński Traktat Sanhedryn

rysunki architektoniczne i kalki techniczne

przygotowywanie obiektów na wystawę czasową Prawobrzeżni w Muzeum Warszawskiej Pragi

afisze nabyte przez Muzeum

wielkoformatowy plan na podłożu z tworzywa sztucznego na wystawę stałą Muzeum Warszawskiej Pragi

6 tomów japońskiej książki fukuro-toji ze zbiorów Muzeum Farmacji

obiekty wypożyczone do Muzeum Harcerstwa, Zachęty – Narodowej Galerii Sztuki W RAMACH PRZEGLĄDÓW I OCEN STANU ZACHOWANIA OPISANO

archiwalia na wystawę w Naczelnym Sądzie Administracyjnym oraz akwarela przeznaczona do digitalizacji, rysunek do publikacji książkowej, pastel (depozyt) z kolekcji Szacherskich i Rolbieskich, akta z Archiwum Zakładowego Muzeum, wycinanka Syrena z dziećmi Wojciecha Czerwosza, książka Album karykatur z Biblioteki Muzeum

2329 obiektów W TYM:

Opinie konserwatorskie obiekty na wystawę główną Muzeum do Gabinetu Fotografii, Gabinetu Galanterii Patriotycznej, Gabinetu Ludwika Gocla (w tym tak zwany księgozbiór Gocla), Gabinetu Suwenirów, Gabinetu Widoków Warszawy, Gabinetu Pocztówek, Gabinetu Rysunków Architektonicznych, Gabinetu Schielów, Gabinetu Relikwii, Gabinetu Opakowań Firm Warszawskich

opinia o warunkach panujących w magazynach Biblioteki Muzeum w PKiN

nabytki Muzeum Warszawy, w tym szklane i wykonane z tworzywa negatywy

opinia przed zakupem obiektów wystawianych na aukcji przez antykwariat Lamus oraz przez Dom Aukcyjny Desa Unicum

nabytki Muzeum Ordynariatu Polowego

opinie do programów prac konserwatorskich proponowanych przez konserwatorów biorących udział w przetargach na konserwacje

obiekty prezentowane w II zmianie na ekspozycji stałej Muzeum Warszawskiej Pragi obiekty ze zbiorów Muzeum Farmacji i Muzeum – Miejsca Pamięci Palmiry

opinia o wystawieniu obiektów na ekspozycji stałej Muzeum Warszawskiej Pragi

obiekty przeznaczone na wystawy w Muzeum Harcerstwa, w Naczelnym Sądzie Administracyjnym, Muzeum Regionalnym w Szczecinku, Muzeum Narodowym w Kielcach, Muzeum Historycznym. Tarnobrzega, Muzeum Piłsudskiego w Sulejówku, Zachęcie – Narodowej Galerii Sztuki

Pozostałe prace

obiekty na wystawę Spór o odbudowę w ramach festiwalu Warszawa w Budowie 7; organizatorzy Muzeum Warszawy i Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie

29 asyst przy wydawaniu obiektów papierowych do konserwacji w pracowniach zewnętrznych oraz na wystawy czasowe w Muzeum i innych instytucjach

asysta konserwatorska przy ocenie stanu zachowania negatywów ze zbiorów Muzeum Warszawy plakaty międzywojenne przeznaczone do konserwacji zewnętrznej (stan zachowania obiektów, zakres i kosztorys prac konserwatorskich)

Konsultacje: dotyczące sposobu eksponowania obiektów na wystawie czasowej Prawobrzeżni w Muzeum Warszawskiej Pragi dotyczące sposobu przechowywania i ewentualnych konserwacji obiektów nieekspozycyjnych w magazynach Muzeum

226

Pion Konserwatorski

konsultacje konserwatorskie w Bibliotece Uniwersytetu Warszawskiego i Bibliotece Wydziału Orientalistyki Uniwersytetu Warszawskiego

w Muzeum Woli w sprawie warunków ekspozycji na przedłużonej wystawie czasowej dotyczące przechowywania negatywów i fotografii w zbiorach Muzeum

organizacja dezynfekcji przeprowadzonej w Bibliotece Narodowej – pastelu zainfekowanego mikrobiologicznie oraz dwóch książek żydowskich na wystawę stałą Muzeum Warszawskiej Pragi

regularne badanie wilgotności ścian w Modlitewni Muzeum Warszawskiej Pragi oraz dokumentacja fotograficzna stanu zachowania malowideł ściennych

uczestnictwo w odbiorze obiektów z Pracowni Sztuki Dekoracyjnej Anny Łopieńskiej-Lipczyk (d. Bracia Łopieńscy) na Komisję Zakupową Muzeum

organizacja i obsługa stanowiska Pracowni Konserwacji Papieru na Pikniku Naukowym Polskiego Radia na Stadionie Narodowym zorganizowanie pokazów i wykładów Być konserwatorem – Pracownia Konserwacji Papieru MW od kulis w ramach Festiwalu Nauki 2016 w Pracowni Konserwacji Papieru

Udział w targach, konferencjach i sesjach konserwatorskich

uczestnictwo w prezentacji muzealiów wytypowanych do przetargu na konserwacje zewnętrzne

konferencja Zintegrowana ochrona eksponatów muzealnych przed szkodnikami, Biblioteka SGGW w Warszawie

opis konserwacji planu Warszawy z 1912 roku (MHW 8237/PL) opublikowany w książce Plan Warszawy 1912 W.H. Lindleya z serii PLANY WARSZAWY

konferencja Książka i technologie, Polskie Towarzystwo Bibliologiczne, oddział warszawski, Instytut Informacji Naukowej i Studiów Bibliologicznych Uniwersytetu Warszawskiego

zalecenia dotyczące sposobu eksponowania starodruku w Gabinecie Planów i Map Warszawy wystawy głównej Muzeum Warszawy

wykład Katarzyny Głogowskiej Autentyzm a rekonstrukcja konserwatorska gotyckiego tryptyku z Lądu, Muzeum Archeologiczne w Warszawie

określenie kosztów konserwacji zewnętrznej 374 fotografii i 72 rysunków architektonicznych przeznaczonych na wystawę główną Muzeum, 16 obiektów ze zbiorów Muzeum – Miejsca Pamięci Palmiry oraz 163 obiektów ze zbiorów Muzeum Farmacji

sesja Konserwacja starodruków – konserwacja pałaców w ramach XX Edycji Spotkań Konserwatorskich Sztuka Konserwacji, pałac Krasińskich w Warszawie I Ogólnopolska Konferencja Naukowa Ochrona Zbiorów Bibliotecznych. Przeszłość – Teraźniejszość – Przyszłość w Bydgoszczy

rozprostowanie planu Warszawskiego Zespołu Miejskiego i wyjęcie z opraw obiektów (nabytki Muzeum Warszawy) na zlecenie Działu Inwentaryzacji Zbiorów

seminarium na temat ochrony i pielęgnacji zbiorów bibliotecznych oraz archiwalnych organizowanym przez firmę Alto-Protekt w Warszawie

zakup i transport uzupełniającego wyposażenia Pracowni Konserwacji Papieru oraz materiałów i chemii do prac konserwatorsko-restauratorskich

targi Konserwacji i Restauracji Zabytków oraz Ochrony, Wyposażenia Archiwów, Muzeów i Bibliotek „Dziedzictwo” i konferencja Konserwacja w bibliotekach polskich w Warszawie

transport i przekazanie książek do odkwaszenia z Biblioteki Muzeum do Instytutu Konserwacji Zbiorów Bibliotecznych Biblioteki Narodowej przygotowywaniu obiektów do zdjęć (digitalizacja) w Pracowni Digitalizacji Zbiorów (wyprostowanie arkuszy, demontaż obiektów z ram lub opraw, oczyszczenie obiektów z zabrudzeń zewnętrznych)

konferencja Czarno-biały obraz świata. Problemy ochrony i konserwacji dawnych fotografii, Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu otwarcie Interdyscyplinarnego Laboratorium Badań i Analiz Konserwatorskich, Muzeum Narodowe oraz Centrum Nauk Biologiczno-Chemicznych Uniwersytetu Warszawskiego

wykonanie obwolut ochronnych, kopert i przekładek do akt, fotografii itp. wybranych obiektów w celu zabezpieczenia podczas przechowywania w magazynach Muzeum

227

Zbiory

Dary i zakupy Pozyskiwanie i wycena zbiorów W 2016 roku pracownicy Samodzielnego Wieloosobowego Stanowiska ds. Gromadzenia i Wyceny Zbiorów kontynuowali działania w celu pozyskania artefaktów, które mogą wzbogacić zbiory Muzeum, w tym nową wystawę główną. Zgodnie z zakresem obowiązków prowadzili za pośrednictwem stosownych Komisji działania w zakresie wyceny zbiorów. Poza wyceną pozyskanych w 2016 roku darów kontynuowano wieloletni Projekt wyceny zbiorów. Pracownicy Samodzielnego Stanowiska oprócz przyjmowania i rozpatrywania kierowanych do Muzeum ofert również sami prowadzili poszukiwania na rynku antykwarycznym, w tym poprzez monitorowanie ofert aukcyjnych. Wszystkie oferty i propozycje zostały poddane obowiązującej w Muzeum procedurze pozyskiwania zbiorów. Dlatego na komisjach ds. gromadzenia zbiorów były omawiane wyłącznie te z nich, do których uprawnieni pracownicy merytoryczni Muzeum złożyli wnioski o przyjęcie do zbiorów wraz z uzasadnieniem. W wyniku tych działań udało się pozyskać liczne i cenne pozycje. Zakupy finansowane z funduszy norweskich Zakup wielu przedmiotów nie byłby możliwy bez wsparcia finansowego udzielonego z funduszy norweskich, w ramach projektu pn. „Modernizacja, konserwacja oraz digitalizacja obiektów zabytkowych siedziby głównej Muzeum Warszawy przy Rynku Starego Miasta w Warszawie”, realizowanego w ramach programu „Konserwacja i rewitalizacja dziedzictwa kulturowego”. Dzięki tym funduszom zakupiliśmy w 2016 roku 204 pozycje, w tym 30 widoków i portretów warszawskich w malarstwie i grafice, 4 wyroby brązownicze, 30 obiektów rzeźbiarskich, w tym medali i plakiet oraz 139 negatywów. Wśród najbardziej wartościowych przedmiotów nabytych w 2016 roku dzięki funduszom norweskim są między innymi obrazy Łukasza Korolkiewicza Okno na podwórze z 1983 roku (olej na płótnie, MHW 29659) i Ptaki z 1986 roku (olej na płótnie, MHW 29660) oraz Edwarda Dwurnika Plac Zamkowy – Kolumna Zygmunta (błękitny) z 1994 roku (olej na płótnie, MHW 29663). Pozycją reprezentującą sztukę najnowszą jest obraz Bez tytułu (z cyklu Ali) autorstwa Karola Radziszewskiego z 2015 roku (akryl na płótnie, MHW 29651). Zbiory grafiki zasiliły między innymi dwa plakaty, Tadeusza Gronowskiego Warszawa z 1936 roku (litografia barwna, MHW 29519) i Stefana Norblina Warszawa (Rynek Starego Miasta), z lat 1925–1928 (litografia barwna, MHW 29528). Z wyrobów brązowniczych szczególnie warto zwrócić uwagę na plakietę Portret dziewczynki projektu Henryka Glicensteina, z lat 1936–1939 (brąz, odlew, MHW 29437). Do zbiorów Muzeum nabyliśmy liczne obiekty rzeźbiarskie, a wśród nich między innymi projekt pomnika Ryszarda Kozłowskiego Martyrologia ziemi Warszawy z 1964 roku (gips patynowany, MHW 29482), dwie rzeźby Piotra Rzeczkowskiego Głowę powstańca – model detalu do projektu Pomnika Powstania Warszawskiego z 1983 roku (gips, MHW 29461) oraz Głowę Korczaka z 1981 roku

228

dr Tomasz A. Pruszak, fot. MW

DARCZYŃCY

instytucje

osób prywatnych

Dary i zakupy

Zakupy finansowane ze środków własnych Muzeum Muzeum dokonało też licznych zakupów ze środków własnych. Wśród nabytych w ten sposób wyrobów rzemiosła artystycznego i kostiumologii, rysunków, fotografii, map, kart pocztowych i archiwaliów, na szczególną uwagę zasługują warszawski zegar stołowy Johanna Heckla z połowy XVIII wieku (MHW 29422/a-c) i kolekcja ubiorów autorstwa Jerzego Antkowiaka z lat 80. i 90. XX wieku (MHW 29439 – MHW 29446/a-b). Muzealny zbiór sreber wzbogacił się między innymi o paterę na owoce Teodora Wernera z 1884 roku (MHW 29489), lichtarz w stylu art déco W. Szkarłata z około 1930 roku (MHW 29490), kielich mszalny Jana Pogorzelskiego z 1866 roku (MHW 29491), świecznik jednoświecowy Mendela Hamerszlaga z około 1830 roku (MHW 29653) oraz komplet sześciu łyżeczek z motywem Syreny warszawskiej wytwórni ORNO z lat 60. XX wieku (MHW 29652/1-6). Z fotografii warto zwrócić uwagę na tableau z pracownikami Państwowej Wytwórni Aparatów Telegraficznych i Telefonicznych w Warszawie autorstwa fotografa Karola Pęcherskiego z 1927 roku (AF 37548). Zbiory kartograficzne uzupełnił niezwykle interesujący plan Warszawskiego Zespołu Miejskiego z 1948 roku (papier, tusz, kredka, MHW 8749/Pl), a zbiory archiwaliów – między innymi sprawozdanie z rocznych czynności Warszawskiego Towarzystwa Dobroczynności z 1817 roku, Drukarnia XX. Misjonarzy, Warszawa, 1818 rok (druk, papier, MHW A/I/3939).

(gips patynowany, MHW 29484), model rzeźby Symbioza autorstwa Majida Jammoula z 2009 roku (brąz patynowany, odlew, MHW 29574) i model pomnika ks. Prymasa Stefana Wyszyńskiego Andrzeja Renesa z 1986 roku (odlew brązowy, MHW 29506). Pozyskaliśmy też interesujący zbiór czterech medali i plakiet Adolfa Ryszki z lat 1978–1988 (odlew brązowy, MHW 29448 – MHW 29451). Dzięki funduszom norweskim zbiory ikonograficzne powiększyły się aż o 139 negatywów przedstawiających tematy warszawskie z okresu międzywojennego, autorstwa Czesława Olszewskiego (AN 103074 – AN 103213). Zakupy finansowane z dotacji celowej-inwestycyjnej Biura Kultury m.st. Warszawy Ze środków dotacji celowej-inwestycyjnej Biura Kultury pn. „Modernizacja i zakupy inwestycyjne – Muzeum Warszawy przy Rynku Starego Miasta” zakupiliśmy 28 przedmiotów głównie z dziedziny kostiumologii. Szczególną uwagę zwraca suknia Pensja Pani Latter projektu Jerzego Antkowiaka, wykonana dla Mody Polskiej w latach 80–90. XX wieku (czarny welur, różowa tafta w grochy, MHW 29555) oraz zbiór biżuterii srebrnej warszawskiej wytwórni ORNO z lat 1949–1986 (MHW 29657, MHW 29681 – MHW 29686). Bardzo cennymi nabytkami są też: warszawski zegarek kieszonkowy Józefa Piotrowskiego z lat 20–30. XX wieku (srebro złocone, mosiądz, emalia, MHW 29554/a-b) oraz fajka porcelanowa z portretem Tadeusza Kościuszki, Berlin, po 1837 (porcelana malowana naszkliwnie na podkładzie kalkowym, MHW 29477). Wspomniana dotacja pozwoliła też zakupić rzeźbę Praca wykonaną w 2015 roku w Pracowni Sztuki Dekoracyjnej Anny Łopieńskiej-Lipczyk (d. Bracia Łopieńscy) według projektu Jerzego Leskiego z 1921 roku (brąz, MHW 29687). Z kolei dzięki środkom z dotacji celowej – inwestycyjnej Biura Kultury w ramach zadania pn. „Zakup samochodów zabytkowych dla Muzeum Warszawy“ nabyliśmy zabytkowy samochód osobowy Syrena 104 wyprodukowany w fabryce FSO w Warszawie w 1971 roku (MHW 938/IDK).

Dary Wśród darów dla Muzeum, zwłaszcza od osób prywatnych, były liczne artefakty z dziedziny rzemiosła artystycznego, w tym kostiumologii, przedmioty użytku codziennego, jak na przykład opakowania, grafika, fotografie, medale, bardzo liczne archiwalia i inne. Wśród nich wymienić można 30 projektów ubiorów Jerzego Antkowiaka dla Mody Polskiej z lat 80. i 90. XX wieku (rysunek, flamaster, kredka, próbki tkanin, MHW 29518/1– 30), model rzeźby Syreno-fontanna autorstwa Ryszarda Kozłowskiego z 1976 roku (gips patynowany, MHW 29559), zbiór 17 sztuk medali autorstwa Macieja Szańkowskiego z 4. ćwierci XX wieku, różne techniki i materiały (MHW 29560/a-b – MHW 29572) oraz zbiór 27 ubiorów projektu między innymi Grażyny Hase (MHW 29688 – MHW 29714).

Zakupy finansowane z dotacji Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego Dzięki dotacji Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego w ramach programu Kolekcje, priorytet: Kolekcje muzealne Muzeum Warszawy wzbogaciło się o srebrny komplet śniadaniowy, według wiarygodnej tradycji będący autorskim majstersztykiem Karola Malcza z ok. 1860 roku (MHW 29507/1-5) oraz kolekcję dziesięciu sztuk biżuterii patriotycznej XIX- i XX-wiecznej (MHW 29508 – MHW 29517).

dr Tomasz A. Pruszak

KUSTOSZ DYPLOMOWANY SAMODZIELNE WIELOOSOBOWE STANOWISKO DS. GROMADZENIA I WYCENY ZBIORÓW

229

Zbiory

Statystyki prac wykonanych przez Samodzielne Wieloosobowe Stanowisko ds. Gromadzenia i Wyceny Zbiorów w 2016 roku Komisje ds. gromadzenia zbiorów i pozyskiwanie zbiorów LICZBA ODBYTYCH KOMISJI DS. GROMADZENIA ZBIORÓW ORGANIZOWANYCH PRZEZ SAMODZIELNE WIELOOSOBOWE STANOWISKO DS. GROMADZENIA I WYCENY ZBIORÓW

LICZBA WSZYSTKICH POZYCJI OFERTOWYCH PRZEDSTAWIONYCH NA KOMISJACH DS. GROMADZENIA ZBIORÓW

LICZBA POZYCJI OFERTOWYCH PRZEDSTAWIONYCH NA KOMISJACH DS. GROMADZENIA ZBIORÓW Z WYNIKIEM POZYTYWNYM

915

W TYM

822

W TYM

592

323

527

295

w zakresie zakupów

w zakresie darów

w zakresie zakupów

w zakresie darów

w zakresie zakupów

w zakresie darów

Źródła pozyskiwania artefaktów poprzez zakup LICZBA POZYCJI OFERTOWYCH ZAAKCEPTOWANYCH DO ZAKUPU OD OSÓB PRYWATNYCH

LICZBA POZYCJI OFERTOWYCH ZAAKCEPTOWANYCH DO ZAKUPU W ANTYKWARIATACH I GALERIACH

LICZBA POZYCJI OFERTOWYCH SKUTECZNIE POZYSKANYCH NA AUKCJACH

471

LICZBA POZYCJI INWENTARZOWYCH WYCENIONYCH PRZEZ KOMISJĘ DS. WYCENY ZBIORÓW

LICZBA POZYCJI INWENTARZOWYCH PRZEZNACZONYCH DO EKSPONOWANIA NA WYSTAWIE GŁÓWNEJ WYCENIONYCH PRZEZ KOMISJĘ DS. WYCENY ZBIORÓW ORAZ W RAMACH PROJEKTU WYCENY ZBIORÓW

Wyceny

1580 W TYM

218

1362

dary z 2016 roku

pozycje inwentarzowe uczestniczące w ruchu muzealiów w 2016 roku

LICZBA POZYCJI INWENTARZOWYCH WYCENIONYCH W RAMACH PROJEKTU WYCENY ZBIORÓW

9765 W TYM

Komisja ds. wyceny zbiorów Muzeum Farmacji:

429 pozycji Komisja ds. wyceny muzealiów artystycznohistorycznych, zbiorów wydzielonych oraz niemuzealiów:

8457 pozycji Komisja ds. wyceny zbioru planów i rysunków architektonicznych:

712 pozycji Komisja ds. wyceny zbioru kart pocztowych:

2498

230

167 pozycji

Dary i zakupy

Struktura Projektu wyceny zbiorów (STAN Z GRUDNIA 2016 ROKU)

dr Tomasz A. Pruszak

KIEROWNIK PROJEKTU

Małgorzata Heymer

Komisja ds. wyceny muzealiów artystyczno-historycznych, w tym zbiorów wydzielonych rodziny Schiele i Jerzego Waldorffa oraz niemuzealiów Małgorzata Heymer

ZASTĘPCA KIEROWNIKA PROJEKTU

PRZEWODNICZĄCA KOMISJI

Maciej Rozbicki

dr Paweł Ignaczak dr Ewa Wieruch-Jankowska Agnieszka Dąbrowska Aleksandra Sołtan-Lipska Monika Siwińska Dorota Parszewska Joanna Rykiel

SEKRETARZ PROJEKTU

Komisje ds. wyceny poszczególnych rodzajów zbiorów Komisja ds. wyceny zbiorów Muzeum Farmacji dr hab. Iwona Arabas, prof. PAN

Komisja ds. wyceny zbioru planów i rysunków architektonicznych Ewa Perlińska-Kobierzyńska PRZEWODNICZĄCA KOMISJI

dr Paweł Weszpiński dr Andrzej Skalimowski Katarzyna Wagner Komisja ds. wyceny zbioru kart pocztowych Anna Topolska PRZEWODNICZĄCA KOMISJI

Elżbieta Kamińska Piotr Głogowski

PRZEWODNICZĄCA KOMISJI

Marcin Więcek Anna Zabiegałowska-Sitek

Polityka gromadzenia zbiorów W 2016 roku Zespół ds. opracowywania polityki gromadzenia zbiorów prowadził intensywne prace nad dokumentem porządkującym kwestię pozyskiwania artefaktów do muzealnych kolekcji. Polityka gromadzenia zbiorów Muzeum Warszawy (ZOB. S. 14–15) z chwilą wejścia w życie 29 listopada 2016 roku otworzyła nowy rozdział w kwestii gromadzenia zbiorów w Muzeum Warszawy i jego oddziałach. Niniejszy dokument stał się jednym z elementów Strategii Muzeum Warszawy do 2022 roku (ZOB. S. 12–13), przyczyniając się do sprawniejszego funkcjonowania instytucji. Stanowi podstawę działalności Komisji ds. gromadzenia zbiorów, która w praktyce realizuje zapisy dokumentu w zakresie pozyskiwania nowych artefaktów. Polityka gromadzenia... ustanawia konkretne priorytety rozbudowy kolekcji, ich zakres tematyczny oraz rodzaje pozyskiwanych do nich artefaktów. Wyznacza też jasne kryteria wyboru nabytków, wspomaga tym samym pracowników merytorycznych Muzeum i Komisję ds. gromadzenia zbiorów w podejmowaniu wyważonych i odpowiedzialnych decyzji oraz pozwala im unikać przyjmowania obiektów niepasujących do profilu instytucji. Małgorzata Heymer

KOORDYNATORKA PRAC ZESPOŁU DS. OPRACOWANIA POLITYKI GROMADZENIA ZBIORÓW SAMODZIELNE WIELOOSOBOWE STANOWISKO DS. GROMADZENIA I WYCENY ZBIORÓW

Małgorzata Heymer, fot. MW Zespół ds. opracowania polityki gromadzenia zbiorów Ewa Nekanda-Trepka

DYREKTOR MUZEUM WARSZAWY

dr Jarosław Trybuś

ZASTĘPCA DYREKTORA DS. MERYTORYCZNYCH

dr Magdalena Wróblewska

PEŁNOMOCNICZKA DYREKTORA DS. NAUKOWO-BADAWCZYCH

Barbara Hensel-Moszczyńska

PRACOWNICZKA DZIAŁU BADAŃ NAD WARSZAWĄ

Jacek Bochiński

KIEROWNIK DZIAŁU OPRACOWANIA ZBIORÓW

Grzegorz Konsalik

GŁÓWNY INWENTARYZATOR ZBIORÓW

dr Tomasz A. Pruszak

SAMODZIELNE WIELOOSOBOWE STANOWISKO DS. GROMADZENIA I WYCENY ZBIORÓW

Małgorzata Heymer

KOORDYNATORKA PRAC ZESPOŁU, SAMODZIELNE WIELOOSOBOWE STANOWISKO DS. GROMADZENIA I WYCENY ZBIORÓW

231

Zbiory

Najważniejsze dary i zakupy

Fot. MW

Plac Zamkowy – Kolumna Zygmunta Edward Dwurnik MHW 29663

olej na płótnie; 148 × 210 cm; 1994 Zakup ze środków NMF i EOG

Widok z lotu ptaka na plac Zamkowy od strony Starego Miasta. Widoczna kolumna Zygmunta, kościół św. Anny oraz perspektywa Krakowskiego Przedmieścia. Obraz Edwarda Dwurnika (ur. 1943) stanowi parafrazę weduty Bernarda Bellotta zw. Canalettem z 1768 roku Krakowskie Przedmieście od strony kolumny Zygmunta III. Widok ma charakter reportażowy. Został zainspirowany demonstracją polityczną prawicowych partii PC i ZChN, która odbyła się 4 czerwca 1993 roku w pierwszą rocznicę odwołania rządu premiera Jana Olszewskiego skonfliktowanego z prezydentem Lechem Wałęsą. Po manifestacji doszło do spalenia kukły Wałęsy. Malarz pokazuje demonstrantów i pilnujące porządku oddziały policji. Notuje również drobne scenki rodzajowe, jak na przykład charakterystycznych dla czasów transformacji ustrojowej ulicznych handlarzy. W sposób przewrotny mnoży kolumnę Zygmunta. Praca stanowi kontynuacją cyklu Warszawa – warszawskich pejzaży miejskich, które artysta maluje od 1966 roku. Styl artysty cechuje się ludycznością malarskich wizji i „prymitywizmem” środków malarskich ukształtowanych pod wpływem sztuki Nikifora Krynickiego.

232

Dary i zakupy

Fot. MW

Ptaki Łukasz Korolkiewicz

Okno na podwórze Łukasz Korolkiewicz

MHW 29660

MHW 29659

Widok podwórza przy ul. Targowej 63 w Warszawie, namalowany przez znanego warszawskiego artystę, Łukasza Korolkiewicza (ur. 1948). Na pierwszym planie zwały brudnego śniegu i przepełnione blaszane kontenery na śmieci, do których zlatują się gołębie. W głębi na ścianie kamienicy figura Matki Bożej. Dominuje szary, przygnębiający koloryt. Obraz należy do cyklu przedstawiającego warszawskie podwórka – wyludnione, obskurne, z odpadającymi ze ścian tynkami – których centralne miejsce zajmują śmietniki. Obrazy z tego cyklu – powstałego w okresie stanu wojennego i zaraz po jego zakończeniu – mają silny kontekst historyczny. Brzydota podwórek i ich przygnębiający klimat rozpadu odzwierciedla stan, w jakim tkwiła Polska w latach 80. XX wieku. Jedynym wyrazem nadziei zdają się być kapliczki z figurkami Matki Bożej lub Chrystusa, ozdobione kolorowymi kwiatami i zapalonymi świecami.

Widok z okna na podwórze-studnię przedwojennej kamienicy przy ul. Hożej w Warszawie. Na środku podwórka śmietnik zakryty blaszanym dachem i trzepak. Przy nieotynkowanej ścianie kapliczka ze świętą figurą i zapalonymi świecami. Na asfalcie widoczne resztki brudnego śniegu. Obraz należy do tego samego cyklu co kompozycja Ptaki. Charakterystyczną cechą twórczości Łukasza Korolkiewicza, którą można określić jako hiperrealistyczny symbolizm, jest wykorzystywanie fotografii. Są one punktem wyjścia do kompozycji malarskich pełnych ukrytych znaczeń, atmosfery niepokoju, nostalgii i tajemnicy. Mimo pozoru fotorealizmu artysta zwraca uwagę na wartości czysto malarskie.

olej na płótnie, 136 × 170 cm; 1986 Zakup ze środków NMF i EOG

olej na płótnie, 136 × 213 cm; 1983 Zakup ze środków NMF i EOG

Opracował Jacek Bochiński

233

Zbiory

Opakowanie firmowe Cukierni Warszawskiej Lukullus z kolażem Jana Dziaczkowskiego Sen o Warszawie MHW 29592/A-B

tektura, nadruk barwny; wys.: 8 cm, szer.: 13,2 cm, głęb.: 13,1 cm; 2016, 2011 (projekt) Dar

Pudełko powstało dla popularnej cukierni, działającej w Warszawie od 1946 roku, prowadzonej przez trzy pokolenia cukierników. Firma słynie również z atrakcyjnych opakowań, powstających zwykle w limitowanych seriach. W projektach pojawiają się prace współczesnych warszawskich artystów. Wprowadzone w 2011 roku i wciąż stosowane jest opakowanie z kolażem Jana Dziaczkowskiego (1983–2011). Sen o Warszawie to surrealistyczna kompozycja z widokami warszawskich budynków. Wewnątrz wieczka dodano cytaty – fragmenty tekstów Leopolda Tyrmanda. Autorami identyfikacji wizualnej cukierni i pomysłu na opakowania są Wika Wojciechowska i Marcin Petrus.

Fot. MW

234

Dary i zakupy

Papier pakunkowy dla Zakładów Przemysłu Cukierniczego im. 22 lipca dawniej E. Wedel MHW 29385

papier, nadruk barwny; 51,5 × 34,8 cm; lata 60. XX w. Dar

Firmowy papier pakunkowy uzupełnia bogaty muzealny zbiór opakowań i przedmiotów reklamowych firmy E. Wedel, zawierający między innymi pudełka, puszki, torebki, drewniane kołeczki. Papiery firmowe należą do najrzadziej zachowanych opakowań, bo z uwagi na swoją funkcję łatwo ulegały zniszczeniu i zazwyczaj były wyrzucane po użyciu. Pozyskany do zbiorów arkusz to ciekawy przykład wzornictwa z lat 60. XX wieku: ułożone w układzie szachownicowym motywy z bajek przeplatają się z logo firmy.

Fot. MW

Chusta pamiątkowa z V Światowego Festiwalu Młodzieży i Studentów w Warszawie Marian Stachurski (?) MHW 29472

sztuczny jedwab, nadruk barwny, szycie maszynowe; ok. 85 x 73 cm; 1955 Dar

Chusta o kształcie zbliżonym do kwadratu jest uszyta ze sztucznego jedwabiu i ozdobiona barwnym nadrukiem. Dekoracja ma układ koncentryczny: pośrodku znajduje się biała gołębica z gałązką oliwną, wokół zaś krąg tańczących postaci w strojach ludowych z różnych regionów świata lub w uniformach różnych zawodów. Wzdłuż zewnętrznych krawędzi biegnie falisty pas z różnobarwnym napisem – słowem „pokój” powtórzonym w różnych językach. Chusta to pamiątka V Światowego Festiwalu Młodzieży i Studentów w Warszawie. Wśród projektantów tych popularnych suwenirów byli artyści, związani z warszawską Akademią Sztuk Pięknych, między innymi Jan Lenica, Józef Mroszczak, Marian Stachurski, Henryk Tomaszewski.

Fot. MW

235

Zbiory

Fot. MW

Suknia płaszczowa w stylu Yves’a Saint Laurenta Jerzy Antkowiak dla Mody Polskiej MHW 29444

wełna, satyna, rzep, tworzywo sztuczne; szycie maszynowe, szycie ręczne; wys.: 145 cm, szer. w ramionach: 44 cm, dł. rękawa: 61 cm; przełom lat 80. i 90. XX w. Zakup ze środków własnych

Suknia wizytowa z czarnej wełny uszyta jest według projektu Jerzego Antkowiaka, od 1966 roku współpracującego z Modą Polską i w latach 1975–1986 pełniącego funkcję jej dyrektora do spraw wzornictwa. To ubiór unikatowy, jeden z modeli przygotowanych w ramach tak zwanej kolekcji informacyjnej. Takie kolekcje prezentowane były dwa razy w roku, przed sezonem wiosenno-letnim i jesienno-zimowym. Na pokazy zapraszano dziennikarzy i dyrektorów fabryk odzieżowych, aby przedstawić im propozycje trendów na kolejne sezony. Suknia przypomina nieco męski frak, jej głęboki dekolt ujmują charakterystyczne szerokie klapy. Bardzo efektowne jest asymetryczne, portfelowe zapięcie. Fason wizytowej kreacji nawiązuje do mody na damskie smokingi, lansowanej od 1966 roku przez Yves’a Saint Laurenta. Jerzy Antkowiak w kolekcjach dla Mody Polskiej z lat 80. i 90. XX wieku proponował wiele wersji kreacji, wywodzących się z pomysłu Saint Laurenta.

236

Dary i zakupy

Projekt sukni płaszczowej Jerzy Antkowiak dla Mody Polskiej

Czapka uczniowska gimnazjum im. Wojciecha Górskiego firma Lechia

Bransoleta z koralami Spółdzielnia Rękodzieła Artystycznego Orno

MHW 29518/17

MHW 29573

MHW 29681

Projekt sukni płaszczowej pochodzi z jesienno-zimowej kolekcji informacyjnej Mody Polskiej z 1991 roku. Czarna suknia o kroju zbliżonym do płaszcza to jeden z licznych projektów Jerzego Antkowiaka inspirowanych ubiorami męskimi. W 2016 roku do zbiorów Muzeum Warszawy dołączyło 30 projektów ofiarowanych przez projektanta.

Czapka uczniowska została uszyta z granatowego sukna i krojem przypomina kepi – charakterystyczne nakrycie głowy noszone w armii francuskiej. To pamiątka po jednej z najbardziej znanych i zasłużonych warszawskich szkół średnich. Gimnazjum, założone przez Wojciecha Górskiego w 1877 roku, działało do 1950 roku. Noszone przez „górali” kepi, miękkie granatowe dżokejki na głowach uczniów Liceum im. Mikołaja Reja i niebieskie maciejówki z orzełkiem licealistów ze szkoły im. Jana Zamoyskiego stanowiły charakterystyczny element sztafażu warszawskiej ulicy aż do początku lat 60. XX wieku.

Srebrna bransoleta, złożona z dwóch zaoblonych w narożach segmentów, ma dekoracyjną fakturę i ozdobiona jest skromną inkrustacją z korali. Powstała w Spółdzielni Rękodzieła Artystycznego Orno (1949–1998), założonej w Warszawie przez Romualda Rochackiego i Adama Jabłońskiego. Spółdzielnia zrzeszała rzemieślników jubilerów i kultywowała ideę łączenia rzemiosła i sztuki. Zasłynęła z wyrobu srebrnej biżuterii i galanterii, wykonywanej w krótkich seriach. Masywne, wyraziste w formie i wyrafinowane w swej prostocie ornowskie pierścienie, bransolety i naszyjniki często zdobione były półszlachetnymi kamieniami.

papier, flamaster, długopis, kredka, na papierze; tkanina syntetyczna, szpilka; wys. 32,5 cm, szer.: 22,8 cm; 1991 Dar

sukno, tektura, szycie maszynowe; wys.: 10 cm, szer.: 16 cm, dł.: 25 cm; koniec lat 40. XX w. Dar

srebro, koral; wymiary: wys.: 3,2 cm, szer.: 8,5 cm, gł. 6 cm; 1963–1986 Zakup z dotacji inwestycyjnej Biura Kultury m.st. Warszawy

Zespół galanterii patriotycznej MHW 29508 – MHW 29517

Zakup ze środków Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego

Zbiór galanterii patriotycznej, czyli różnorodnych przedmiotów upamiętniających ważne dla Polaków chwile, zalicza się do najcenniejszych kolekcji Muzeum Warszawy. Najstarsze z tych patrioticów powstały w ostatnich latach XVIII wieku, najmłodsze – w czasach „Solidarności”, czyli w latach 80. XX wieku. Na wystawie głównej Muzeum będziemy je prezentować w Gabinecie Galanterii Patriotycznej. W 2016 roku do zbiorów Muzeum dołączyły kolejne zabytki, związane z kultywowaniem pamięci o polskiej historii: pierścienie, broszki, medaliony, wisiory oraz tłok pieczętny.

Pierścień z Orłem Białym autor nieustalony MHW 29508

srebro, grawerowanie; wys.: 1 cm, śr. zewn.: 2,2 cm, waga: 1,60 g; po 1812

Wyryte na szynie pierścienia inicjały „J.P.” nawiązują zapewne do osoby bratanka króla Stanisława Augusta – księcia Józefa Poniatowskiego. Pamiątki popularyzujące zasługi księcia Józefa powstawały już za jego życia, szeroko rozpowszechniły się po jego heroicznej śmierci, ale wytwarzano je również przez cały okres zaborów, bo postać ta wprowadzona została do kanonu polskich bohaterów, których żywa pamięć pozwalała podtrzymać narodową tożsamość w czasach utraty niepodległości.

237

Fot. MW

Zbiory

Pierścień z datą 1863 autor nieustalony MHW 29513

metal złocony, czarny onyks; wys.: 0,7 cm, śr. zewn.: 2,3 cm; po 1863

Onyks był bardzo popularny w biżuterii żałobnej, zarówno tej o charakterze prywatnym, jak i patriotycznym. Czarny kolor i subtelny połysk odpowiadał dziewiętnastowiecznym zasadom, normującym charakter żałobnego stroju. Fot. MW

Broszka z symbolami wiary, nadziei i miłości autor nieustalony MHW 29512

złoto, turkusy, wys.: 1,7 cm, szer.: 3,1 cm, głęb.: 0,4 cm, waga: 2,10 g; 3. ćw. XIX w.

Religijne symbole wiary, nadziei i miłości pozwalały na prywatną manifestację uczuć patriotycznych, mimo urzędowego zakazu noszenia żałoby i związanych z tym represji. Popularne w XIX wieku turkusy kojarzone były z niezapominajkami i powszechnie stosowane przy wyrobie biżuterii sentymentalnej.

Fot. MW

Broszka z symbolami wiary, nadziei i miłości autor nieustalony MHW 29514

złoto, metal, granaty; wys.: 3,2 cm, szer.: 3,1 cm, waga: 4,46 g; przełom XIX i XX w.

Granaty to kamienie szlachetne cenione od czasów starożytnych. Już wówczas przypisywano im magiczną moc. Przez swoją czerwoną barwę symbolizowały miłość.

Fot. MW

238

Dary i zakupy

Wisior z popiersiem Tadeusza Kościuszki i Orłem Białym złotnik FZ MHW 29510

srebro, metal, emalia; szer.: 2,5 cm, głęb.: 0,7 cm, dł.: 8,3 cm, waga: 9,95 g; przełom XIX i XX w.

Typowy przykład popularnej, masowo produkowanej biżuterii patriotycznej, montowanej z gotowych elementów z patriotycznymi motywami, zestawianymi w różnych konfiguracjach. Poszczególne części powstawały z blachy srebrnej lub wykonanej z innego metalu. Za pomocą różnego rodzaju sztanc na blasze odbijano konkretne motywy, które następnie wycinano po konturze, czasem uzupełniano na przykład emalią. Metoda ta pozwalała w stosunkowo szybki i mało kosztowny sposób przygotować wiele egzemplarzy pamiątek.

Fot. MW

Wisior z herbem i sokołem autor nieustalony MHW 29511

metal srebrzony, emalia ; wys.: 10,6 cm, szer.: 4 cm, głęb.: 0,5 cm; 1. ćw. XX w.

To przykład pamiątki związanej z działalnością Polskiego Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół”, założonego w 1867 roku we Lwowie. Organizacja ta zajmowała się popularyzacją sportu, ale za swój cel uznawała również podtrzymywanie i rozwijanie świadomości narodowej oraz postaw obywatelskich. Jej symbolem był sokół w locie, trzymający sztangę do ćwiczeń. W okresie zaborów znak ten odczytywano często jako zakamuflowany przed władzami, zakazany symbol narodowy Polaków – orzeł biały.

Fot. MW

239

Zbiory

Wisior z symbolami wiary, nadziei i miłości, z dewizką autor nieustalony MHW 29516

metal złocony; wys.: 2,6 cm, szer.: 1,7 cm, głęb.: 0,3 cm, dł.: 17,5 cm; przełom XIX i XX w.

Dewizka, wywodząca się z łańcuszka, na którym mocowana była herbowa pieczęć, z czasem stała się akcesorium związanym z kieszonkowym zegarkiem. Złożony z owalnych ogniw łańcuszek kojarzył się z łańcuchami więziennych kajdan.

Fot. MW

240

Dary i zakupy

Medalion z krzyżem i wieńcem autor nieustalony MHW 29509

złoto, emalia; wys.: 4,2 cm, szer.: 2,5 cm, głęb.: 0,4 cm, waga: 4,50 g; koniec XIX w.

Niezapominajki to popularny motyw w biżuterii sentymentalnej, oznaczający pamięć. Moda na biżuterię żałobną wywodziła się z tradycji barokowej, a na szeroką skalę upowszechniła się w Anglii za sprawą obyczajów panujących na dworze królowej Wiktorii. Duża popularność medalionów wynikała z faktu, że można im było nadać charakter osobistej pamiątki poprzez umieszczenie wewnątrz fotografii czy kosmyka włosów. W okresie zaborów na ziemiach polskich tego typu biżuteria często, oprócz prywatnych sentymentalnych konotacji, nabierała dodatkowego znaczenia – była manifestacją patriotycznych uczuć, bo przechowywano w niej pamiątki po ofiarach walk powstańczych lub represji.

Fot. MW

Medalion z krzyżem autor nieustalony MHW 29515

emalia, grawerowanie; głęb.: 0,3 cm, śr.: 1,9 cm, waga: 4,64 g; 3. ćw. XIX w.

W okresie zaborów na ziemiach polskich medaliony z żałobną religijną dekoracją noszone były jako wyraz prywatnej żałoby, ale często także jako wyraz smutku po klęsce powstania styczniowego. Na patriotyczne konotacje tego medalionu wskazuje data wyrytowana na jego denku, zapewne odnosząca się do jednej z powstańczych bitew. Fot. MW

241

Zbiory

Tłok pieczętny autor nieustalony MHW 29517

metal złocony, grawerowany, drewno; wys.: 9,4 cm, śr. uchwytu: 3,2 cm, inne: pole pieczętne: 2,5 × 1,9 cm; 1. ćw. XIX w.

Wykorzystane w polu pieczętnym motywy mają wymowę wanitatywną i patriotyczną. To symbole o proweniencji religijnej, uzupełnione polskimi akcentami. Kolumna z medalionem z datą ostatniego rozbioru to wyobrażenie utraty niepodległości – „grobu Polski”, wizerunek Orła na sercu symbolizuje miłość do Ojczyzny. Zamknięta księga oznacza niezrealizowane możliwości, a wschodzące słońce, „jutrzenka swobody”, oraz kwiat wyrastający u podstawy kolumny – rodzące się nadzieje na odzyskanie niepodległości. Sposób wykonania tłoka oraz rozbudowana symbolika przedstawienia w jego polu pozwala przypuszczać, że przedmiot powstał we Francji, prawdopodobnie na zamówienie polskiego emigranta.

Fot. MW Opracowała Agnieszka Dąbrowska

242

Dary i zakupy

Dzienna karta na żywność MHW A/I/3915

druk kolorowy, papier; 10,7 x 14,7 cm; 1916 Zakup ze środków własnych

Dzienna karta na żywność – macę, wystawiana w 1916 roku przez Komisję Rozdziału Mąki i Chleba dla m. Warszawy i Przedmieść. Dwujęzyczna karta żywnościowa wydawana przez Magistrat m.st. Warszawy w okresie I wojny światowej. Za jej okazaniem można było otrzymać 225 gram lub 17,5 litra macy. Część tekstu w języku niemieckim.

Akt plenipotencji

Fot. MW

MHW A/I/3932

rękopis, papier; 35 x 43 cm; 1809 Zakup ze środków własnych

Akt plenipotencji uczyniony przez Katarzynę z Szydłowskich Kossowską (wdowę po staroście kłodowskim Ignacym Kossowskim) dla notariusza publicznego na Zamku Królewskim w Warszawie Piotra Zaleskiego. Kossakowska powierza w nim notariuszowi prowadzenie w swoim imieniu wszystkich spraw w sądach na terenie Księstwa Warszawskiego.

Fot. MW

243

Zbiory

Akcja Société Anonyme des Tramways Suburbains et Vicinaux de Varsovie MHW A/I/3918

druk kolorowy, papier; 35 x 32,5 cm; niedatowany Zakup ze środków własnych

Akcja Société Anonyme des Tramways Suburbains et Vicinaux de Varsovie [Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością Tramwaje Podmiejskie i Wiejskie Warszawy], wydana przez miasto Bruksela. Akcje zostały wydrukowane na zlecenie Magistratu m.st. Warszawy, aby sfinansować budowę pierwszej jednotorowej linii tramwajowej (Nalewki – Rogatki Mokotowskie), która została oddana do użytku 18 października 1881 roku. Do akcji było dołączonych 28 kuponów – tu zachowały się jedynie te o numerach 25–28.

Opracował Rafał Radziwonka

Fot. MW

244

Dary i zakupy

Fotografie Czesława Olszewskiego (140 negatywów i 93 odbitki) AN 103074 – AN 103213 (NEGATYWY) AF 37430 – AF 37522 (ODBITKI)

Negatywy szklane i klisze fotograficzne w formacie 13 × 18 cm; 1936–1939 Odbitki fotograficzne w formatach 30 × 40 i 24 × 18 cm; 1936–1940, 1946, 1955–1965 Zakup ze środków NMF i EOG

Zbiór fotografii Muzeum został wzbogacony o prace Czesława Olszewskiego (1894–1969), wybitnego fotografa, tworzącego wspaniałe portrety warszawskiej architektury modernistycznej. Był on w latach 30. XX wieku cenionym współpracownikiem magazynów „Architektura i Budownictwo” i „Arkady”, a w okresie powojennym – „Stolicy” i „Architektury”. Nabyte negatywy i odbitki autorskie stanowią istotne uzupełnienie zbioru fotografii Olszewskiego znajdującego się w Muzeum, a zakupionego w 1964 roku od autora. Negatywy pochodzą z lat 30. XX wieku i prezentują zróżnicowaną tematykę, obok charakterystycznych dla fotografa ujęć architektury między innymi: wnętrz Ministerstwa Spraw Zagranicznych, kamienicy przy ul. Dynasy 8 i wystroju Biura Przemysłowo-Handlowego Czesława Pukińskiego oraz projektów dekoracji poczekalni Dworca Głównego, przedstawiają wnętrza zakładów przemysłowych, np. firmy Pluton. Są wśród nich także zdjęcia reklamowe powstałe na zamówienie firmy LOT i fabryki ołówków. Duży zespół stanowią negatywy dotyczące warszawskiego szkolnictwa zawodowego. Przedstawiają zajęcia warsztatowe w nowo wybudowanych szkołach przy ulicach Kazimierzowskiej i Narbutta, w tym profesjonalny pokaz projektów uczniów szkoły krawieckiej. Zbiór zawiera także rzadkie ujęcia wnętrz kasyna garnizonowego w al. Szucha, które jest również tematem części zakupionych w 2016 roku czarno-białych odbitek autorskich. Wzbogacają one kolekcję Muzeum o często unikatowe i niereprezentowane w zbiorach fotografie z lat 30. XX wieku, okupacji i okresu powojennego. Do takich wyjątkowych zdjęć należą te prezentujące ogrodową kawiarnię Latona, przy Nowym Świecie na tyłach cukierni Bliklego, w okresie okupacji niemieckiej w latach II wojny światowej. Niezwykły wystrój tego miejsca był dziełem architekta Macieja Nowickiego. Wyjątkowe wyczucie w oddaniu walorów architektury charakteryzuje także zdjęcia z późniejszego okresu, m.in. z 1955 roku, pokazujące świeżo oddany do użytku Stadion Dziesięciolecia. Znakomite fotografie Czesława Olszewskiego będą prezentowane na nowo powstającej wystawie głównej Muzeum w Gabinecie Fotografii.

Stadion Dziesięciolecia, trybuny i przeszklony pawilon prasowy, Czesław Olszewski; 1955; AF 37502

Ogródek kawiarniany Latona (proj. Maciej Nowicki), przy cukierni Bliklego na tyłach Nowego Światu; Czesław Olszewski; ok. 1940; AF 37431

245

Zbiory

Zespół 10 fotografii przedstawiających członków rodziny rzeźbiarza Wojciecha Czerwosza (1913–1986) Witold Dederko AF 37573-37582

5 odbitek na papierze srebrowo-żelatynowym i 5 odbitek wykonanych techniką gumy dwuchromianowej, 17,8–12 × 15–8,9 cm; 1962, 1963 Zakup ze środków własnych

Kasyno Oficerskie w al. Szucha, sala gier, Czesław Olszewski; lata 30. XX w.; AF 37448

Element wystroju w ogródku kawiarnianym Latona, Czesław Olszewski; ok. 1940; AF 37435

Wnętrze samolotu LOT (z sesji reklamowej), Czesław Olszewski; 1936–1938; AN 103147

Zajęcia lekcyjne w szkole krawieckiej przy ul. Narbutta róg Kazimierzowskiej, Czesław Olszewski; lata 30. XX w.; AN 103205

Opracowała Anna Topolska

246

Zbiór fotografii Witolda Dederki (1906–1988) to portrety odbite z tych samych negatywów, ale dwiema różnymi metodami. Zbiór jest szczególnie cenny ze względu na możliwość porównania efektów uzyskiwanych dwiema metodami: popularną i znaną odbitką srebrowo-żelatynową oraz rzadko spotykaną szlachetną techniką gumy. Proces gumowy polega na stykowym skopiowaniu negatywu (często powiększonego do rozmiarów docelowej odbitki) na papier lub inne podłoże wzbogacone o warstwę światłoczułą, w tym wypadku mieszaninę gumy arabskiej, pigmentu oraz dwuchromianu potasu. Po naświetleniu obraz się wywołuje i suszy. Metoda ta należy do grupy tak zwanych technik szlachetnych. W Polsce tą techniką z powodzeniem posługiwali się między innymi: Jan Bułhak (1876–1950), Henryk Mikolasch (1872–1931) oraz ojciec Witolda – Marian Dederko (1880–1965). W zbiorze znajdują się aż trzy odbitki portretu malarki Zofii Rendzner-Czerwosz (ur. 1919), w tym dwie uzyskane metodą gumy: jedna na papierze, druga zaś na płótnie, co stanowi dodatkową wartość.

Opracowała Ewa Nowak-Mitura

Dary i zakupy

Prace medalierskie Adolfa Ryszki z lat 1978–1988

Adolf Ryszka (1935–1995) to jeden z najwybitniejszych rzeźbiarzy w powojennej Polsce, znany przede wszystkim z monumentalnych realizacji rozsianych niemal po całym świecie. Zakupione przez Muzeum cztery medale i plakiety, powstające w zaciszu pracowni, z wewnętrznej potrzeby, stanowią rodzaj rzeźbiarskiego pamiętnika artysty, opowiadającego jego intymne sprawy. Medal Janowi Parandowskiemu niesygnowany MHW 29451

brąz, odlew; śr. 85 mm; 1978 Zakup ze środków NMF i EOG

W twórczości Ryszki ważne miejsce zajmowała literatura. Jednym z jego ulubionych pisarzy był autor Mitologii Jan Parandowski, któremu w 1978 roku Ryszka zadedykował medal z wyobrażeniem grupy antycznej na rewersie. Czysty awers medalu zdobi wyryty prostym drukowanym pismem, umieszczony w dwóch wierszach napis: „JANOWI / PARANDOWSKIEMU”.

Fot. MW

Medal Ikar niesygnowany MHW 29448

brąz, odlew; 88 × 78 mm; 1988 Zakup ze środków NMF i EOG

Zamiłowanie do mitologii było impulsem do sięgnięcia po jeden z najczęściej wykorzystywanych w literaturze i sztuce motywów – Ikara. Postać wzlatującego (awers) i upadającego (rewers) marzyciela została przedstawiona w charakterystyczny dla Ryszki sposób. Nieoczywisty kształt, przypominający realną formę (noga, odcisk dłoni), jest wchłonięty częściowo przez tło i otoczony fragmentami drobnych przedmiotów – elementów czerpanych z rzeczywistości, jak odcisk sznura, tkaniny, narzędzi.

Fot. MW

247

Zbiory

Medal Syrena Anna Beata Wątróbska-Wdowiarska MHW 29409

odlew Marek Żebrowski, Bielsko-Biała brąz; śr. 60 mm, wys. 40 mm; 2015 sygn. „ABW 2015” Zakup ze środków własnych

Jednym z ulubionych motywów rzeźbiarki i medalierki Anny Beaty Wątróbskiej-Wdowiarskiej jest warszawska Syrena. Artystka nawiązuje w swej twórczości do znanych pomników: Syreny z Rynku Starego Miasta, autorstwa Konstantego Hegla, Syreny stojącej na Wybrzeżu Kościuszkowskim, według projektu Ludwiki Nitschowej. Tworzy także realizacje będące przetworzoną artystycznie formą herbu miasta. Pokryty oryginalną niebieską patyną przestrzenny medal jest swobodną interpretacją kanonicznego wizerunku. Powstał pod wpływem impulsu, dla przyjemności. Wydobywająca się z fal postać uwidacznia przede wszystkim kobiecość Syreny, podczas gdy rybia część jej natury w postaci pokrytego łuskami ogona jest ledwie zarysowana pod powierzchnią wody.

Fot. MW

248

Dary i zakupy

Medalion Stanisław August Wojciech Święcki odlew Fabryka Karola Juliusz Mintera MHW 29404

brąz; śr. 128 mm; 1860–1879 (odlew) sygn. „MODELOWAŁ W.ŚWIĘCKI/ NAKŁAD I ODLEWA FARBRKI MINTERA” Zakup ze środków własnych

Popiersie króla Stanisława Augusta Poniatowskiego w ufryzowanej peruce, zbroi i płaszczu z Orderem Orła Białego, wzorowane na awersie medalu autorstwa Jana Filipa Holzhaeussera, zapewne z 1791 roku, przeznaczonym jako awers do przygotowywanego medalu Konstytucji 3 Maja bądź medalu kończącego serię królewską, wybitego dopiero po 1798 roku. W latach 1855–1879 fabryka Mintera wydała serię 32 medalionów wzorowanych na medalach królewskich bitych na polecenie króla Stanisława Augusta, według projektu Holzhaeussera, a następnie Jana Jakuba Reichla. Seria cieszyła się dużą popularnością, stąd znaczna liczba późniejszych kopii, odlewanych do początków XX wieku, a w mniejszych nakładach i później – przez różne zakłady odlewniczo-grawerskie niemal w całej Polsce. Medalion nabyty do zbiorów jest bardzo dobrej jakości wtórnym odlewem powstałym zapewne niedługo po oryginale.

Fot. MW

Plakieta Dziewczyna z książką Henryk Glicenstein, odlew Kranc&Łempicki MHW 29437

sygn. „H. Glicenstein ROMA i KRANC&ŁEMPICKI” brąz; 34,6 × 26; 1897–1914 (projekt), 1936–1939 (odlew) Zakup ze środków NMF i EOG

Portret nieznanej z imienia dziewczyny ujęty w gładką, wąską ramę wychodzącą nieco ponad powierzchnię tła, z plastycznie ukazanymi na pierwszym planie dłońmi. Należy do nielicznych zachowanych prac medalierskich Henryka Glicensteina (1870–1942), jednego z najwybitniejszych żydowsko-polskich artystów przełomu XIX i XX wieku, związanego z wieloma środowiskami artystycznymi Europy i Ameryki, często wystawiającego swe prace w Warszawie. Plakieta powstała w Rzymie, gdzie artysta mieszkał z krótkimi przerwami od 1896 roku do wybuchu I wojny światowej. Zaprojektowana została zapewne we wczesnej fazie twórczości, kiedy Glicenstein wykonywał liczne plakiety i reliefy. Z tego okresu pochodzą znajdujące się w polskich zbiorach plakiety Staruszka (1896; także w zbiorach MW) i Mandolinista (1896). Bardzo cienki odlew świadczący o kunszcie rzemieślniczym formierza wykonano w znanej warszawskiej odlewni Leona Kranca i Tadeusza Łempickiego, czynnej w latach 1933–1939.

249

Fot. MW

Zbiory

Medal nagrodowy dla gen. Tomasza Łubieńskiego Joseph-François Domard wybiła Mennica Paryska MHW 29404

brąz; śr. 128 mm; 1860–1879 (odlew) sygn. „MODELOWAŁ W.ŚWIĘCKI/ NAKŁAD I ODLEWA FARBRKI MINTERA” Zakup ze środków własnych

Na awersie widniej portret cesarza Napoleona III, na rewersie okolony wieńcem dębowym napis w języku francuskim: „MINISTERSTWO SPRAW ZAGRANICZNYCH NADAJE W IMIENIU JEGO CESARSKIEJ WYSOKOŚCI PANU GENERAŁOWI KSIĘCIU ŁUBIEŃSKIEMU”. Tomasz Łubieński (1784–1870), uczestnik wojen napoleońskich, odznaczony Krzyżem Oficerskim Legii Honorowej, w powstaniu listopadowym pełnił kolejno funkcje wiceprezydenta Warszawy, szefa Dyrekcji Poczt i Policji Krajowych, zastępcy ministra spraw wewnętrznych, generała, szefa sztabu. W 1858 roku otrzymał komandorię Legii Honorowej. Na prośbę Napoleona III przygotowywał listę żołnierzy napoleońskich narodowości polskiej, mających być odznaczonymi ustanowionym przez cesarza Medalem Świętej Heleny. Medal nagrodowy wręczony Łubieńskiemu w dowód uznania zasług dla cesarstwa należy do rzadkości. Jest prawdopodobne, że Łubieński otrzymał egzemplarz wybity w złocie, zaś w zbiorach Muzeum znalazła się jedna z niewielu wykonanych wówczas replik w brązie.

Fot. MW Opracowała Aleksandra Sołtan-Lipska

250

Dary i zakupy

Pocztówki z przełomu lat 60. i 70. XX wieku AI 9205–AI 9208; AI 9209–AI 9318

Dar oraz zakup ze środków własnych

W zbiorach Muzeum stosunkowo najmniej jest pocztówek z lat 60. i 70. XX wieku. Pozyskany zbiór (ponad 100 pozycji) w znacznym stopniu wypełnia tę lukę. Przez ostatnie 50 lat Warszawa uległa znaczącym przekształceniom, dlatego karty dokumentujące te zmiany stają się coraz cenniejsze. Na przykład nazwy ulic i placów, którymi się posługiwano na kartach są już dziś zapomniane, jak ulica Henryka Rutkowskiego (obecnie Chmielna) czy pl. Feliksa Dzierżyńskiego (obecnie Bankowy). Z pl. Teatralnego przeniesiono pomnik Bohaterów Warszawy, a główne ulice rozświetlone były nieistniejącymi dziś neonami. W kolejnych latach zagęszczono zabudowę Śródmieścia, a z ulic zniknęły trabanty i warszawy. Na pl. Zamkowym oraz Rynkach Starego i Nowego Miasta parkowały samochody i kończyły trasę autobusy „ogórki”. Nowe tramwaje Konstal 13N z Chorzowa rozpoczynały wtedy w stolicy swoją karierę, a zakończyły ją niedawno, w 2013 roku. O korkach nikt wtedy nie myślał.

Plac Trzech Krzyży, fot. P. Krassowski; 1979; fot. MW

Widok w kierunku pl. Zamkowego, fot. K. Jabłoński; 1978, fot. MW

Plac Juliana Leńskiego (obecnie gen. Józefa Hallera), fot. P. Krassowski; ok. 1970; fot. MW

Rynek Nowego Miasta, fot. T. Sumiński; 1974; fot. MW

251

Zbiory

Pocztówki dawnej Warszawy

Fotografie rodziny Mareńskich i ich przyjaciół

AI 9145–AI 9204

AF 37523–AF 37546, AF 37568

Zakup ze środków własnych

22 fotografie tekturkowe o formacie wizytowym, jeden portret w ramie (ok. 50 × 40 cm), przełom XIX i XX wieku. Dar

W 2013 roku Muzeum zakupiło od Zofii Prószyńskiej, wdowy po znanym kolekcjonerze pocztówek, 40 obiektów uzupełniających zbiory. W 2016 roku udało się pozyskać kolejne, równie wartościowe. Przy wyborze kierowano się różnymi kryteriami: nietypowym ujęciem widoku, ciekawym obramowaniem, interesującym tekstem korespondencji, techniką, a przede wszystkim dalszym uzupełnianiem zbioru Muzeum. Wiele kart pochodzi sprzed 1905 roku, jak ta z widokiem gmachu filharmonii w secesyjnej bordiurze (AI 9152), dwie reprodukcje akwarel krakowskiego malarza Stanisława Tondosa (AI 9156, AI 9159), Pawilon Chemii Politechniki Warszawskiej (AI 9166), pocztówka stereoskopowa (AI 9167) i grupa nocnych widoków robionych różnymi technikami. Ciekawe są widoki znad Wisły, z okresu z I wojny światowej, a także zupełnie nieznany widok budynku zakładu dla umysłowo niedorozwiniętych zboru ewangelicko-augsburskiego przy ul. Karolkowej (AI 9200).

W XX wieku warszawskie rodziny straciły wiele pamiątek: podczas działań wojennych, przeprowadzek, w wyniku szabru. Tym bardziej cenne są „okruchy pamięci”, jak te po familii Mareńskich, które z pietyzmem przechowała i przekazała do Muzeum osoba zupełnie z rodziną niespokrewniona. Ocalone stare zdjęcia, niektóre w świetnym stanie, uzupełnione informacją o rodzinie, poszerzą zbiory Muzeum. Szczególnie cenne są winiety rzadkich warszawskich zakładów fotograficznych.

Filharmonia warszawska w secesyjnej bordiurze, wyd. A. K. / W.; 1901; fot. MW

Zakład dla umysłowo niedorozwiniętych przy ul. Karolkowej, wyd. nakładem zboru ewangelicko-augsburskiego w Warszawie; 1931; fot. MW

Portret Heleny Mareńskiej (?), fot. Zakład Artystyczno-Fotograficzny W. Dębski, A. Masłowski; po 1910; fot. MW (awers, rewers)

Opracowała Elżbieta Kamińska

252

Dary i zakupy

Rzeźba Praca Jerzy Leski odlew Anna Łopieńska-Lipczyk, Pracownia Sztuki Dekoracyjnej, d. Bracia Łopieńscy MHW 29687

brąz odlewany, cyzelowany, patynowany, czarny granit; dł:. 27 cm, wys.: 35,5 cm, głęb.: 11,6 cm; 1921 (projekt), 2015 (odlew) Zakup z dotacji celowej Biura Kultury m.st. Warszawy „Modernizacja i zakupy inwestycyjne”

Rzeźba wykonana została współcześnie przez Annę Łopieńską-Lipczyk, właścicielkę Pracowni Sztuki Dekoracyjnej d. Bracia Łopieńscy, według oryginalnego modelu z 1921 roku. Autorem projektu był Jerzy Leski (1906–1969), artysta związany głównie z Warszawą. Zajmował się zarówno grafiką warsztatową, jak i użytkową, rzeźbą, projektowaniem zabawek oraz architekturą wnętrz, był też między innymi wykładowcą technik reklamy, pisma i rysunku technicznego. Współpracował z Łopieńskimi, którzy kupili od niego prawa autorskie do tej rzeźby. Projekt przyjęty jako znak firmy Br. Łopieńskich zamieszczany był między innymi w prasie okresu międzywojennego. Forma i treść przedstawienia odpowiadały ówczesnym trendom, nawiązującym do pracy fizycznej i sportu, eksponującym zdrowe, mocne ciało i sprężystość mięśni. Powrót do tej tematyki nastąpił po II wojnie światowej. Opracowała dr Ewa Wieruch-Jankowska

Fot. MW

253

Zbiory

Cykl 23 wycinanek z Syreną warszawską Wojciech Czerwosz MHW 29623–MHW 29645

czarny papier z opakowań po kliszach fotograficznych, karton; 18,3–37,5 × 10–34,5 cm; lata 70. XX w. Zakup ze środków własnych

Cykl wycinanek autorstwa Wojciecha Czerwosza tematycznie związany jest z warszawską Syreną. Powiększył on grupę obiektów w zbiorach Muzeum z tym ważnym dla miasta symbolem. W twórczości rzeźbiarza, medaliera i ceramika Wojciecha Czerwosza (1913–1986), ważne miejsce zajmuje seria kilkudziesięciu przedstawień syreny. Choć jego ulubionym materiałem pozostało drewno, to jednak ważną pozycję w twórczości artystycznej zajmuje wywodząca się ze sztuki ludowej wycinanka. Początkowo, w latach 60. XX wieku technikę tę traktował jako wytchnienie od ciężkiej pracy rzeźbiarza, z czasem wycinanki stały się dla niego pełnoprawnym, samodzielnym wyrazem artystycznym. W dziedzinie tej stworzył niepowtarzalny styl, cechujący się syntezą i ekspresją formy. Powstające w tej technice cykle tematyczne związane były z dyscyplinami sportowymi, dzikimi zwierzętami, motywami góralskimi, przedstawieniami głów królów polskich, a także z legendami. W cyklu Syren warszawskich, pochodzącym z lat 70. XX wieku, poszczególne postacie w niewielkim stopniu nawiązują do utrwalonych w heraldyce wzorów herbu Warszawy. Artysta rozmyślnie rezygnował z niektórych atrybutów Syreny, jak tarcza i miecz, zastępując je na przykład karabinem i hełmem. W cyklu tym Wojciech Czerwosz niejednokrotnie dodawał syrenom różne ubiory: strój ludowy czy zbroję średniowiecznego rycerza.

Fot. MW

Opracował Krzysztof Zwierz

254

Dary i zakupy

Fot. MW

Komplet śniadaniowy August Teodor Werner MHW 29507/1-5

srebro, kość słoniowa, repusowanie, odlewanie, cyzelowanie, złocenie; dzbanek: wys.: 22 cm, szer.: 26,1 cm, gł.: 14,7 cm, waga: 797 g; imbryk: wys.: 18 cm, szer.: 26,5 cm, gł.: 14,1 cm, waga: 732 g; cukiernica: wys.: 17 cm, szer.: 21,2 cm, gł.: 14,7 cm, waga: 757 g; mlecznik: wys.: 14 cm, szer.: 16,5 cm, gł.: 9,7 cm, waga: 357 g; paterka: wys.: 6,8 cm, szer.: 27,2 cm, gł.: 21,2 cm, waga: 393 g; waga łączna 3036 g; ok. 1860 Zakup ze środków Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego

Srebrny komplet złożony z imbryka, dzbanka do kawy, cukiernicy, mlecznika i paterki zakupiony został od rodziny spadkobierców Teodora Augusta Wernera. Komplet wykonano ok. 1860 roku i jest identyfikowany przez rodzinę jako majstersztyk (praca czeladnika wyzwalającego się na mistrza) Augusta Teodora Wernera. W zbiorach publicznych nie ma dzieła z warszawskiego warsztatu złotniczego o takim charakterze. Komplet ze względu na pochodzenie i jakość jest unikatem na rynku antykwarycznym. Należy do wyrobów ekskluzywnych, przewyższających kunsztem wykończenia i bogactwem dekoracji typową ofertę złotniczą. Poziom opracowania i zastosowane techniki ukazują skalę możliwości warsztatowych i projektowych wybitnego złotnika. W zbiorach Muzeum dotychczas nie było pełnych zestawów korpusowych wyrabianych w warszawskich warsztatach złotniczych.

255

Zbiory

Kielich mszalny Jan Pogorzelski

Patera i para świeczników Leon Szacsznajder Norblin i Ska

MHW 29491

srebro wyoblone, sztancowane, złocone; wys.: 23,3 cm, śr.: 13,1 cm; 1866 Zakup ze środków własnych

MHW 29616 i MHW 29617/1-2

mosiądz srebrzony, tłoczony, złocony, szkło; patera: wys.: 24,4 cm, szer.: 27 cm, gł.: 15,5 cm, świeczniki: wys.: 17,8 cm, szer.: 9,6 cm, gł.: 14,1 cm; ok. 1935

Ten prosty i oszczędnie zdobiony kielich mszalny wykonany w pracowni złotniczej Jana Pogorzelskiego (1819–1875) jest cennym uzupełnieniem muzealnej kolekcji warszawskich sreber. W bogatych zbiorach złotniczych Muzeum znajduje się niewiele paramentów kościelnych, dlatego też poszukujemy ich na rynku antykwarycznym. Kielich został wykonany w 1866 roku. Posiada kolistą, wysklepioną stopę dekorowaną sztancowanym motywem kłosów i winnej łozy, tralkowy trzon oraz gładką, wewnątrz złoconą czarę. Jego trzon był uszkodzony i w przeszłości naprawiony – to wówczas pojawiła się na nim srebrna, wycinana od dołu w ząbki przepaska. Jeden z pierścieni uległ też drobnej deformacji.

Paterę i świeczniki wykonano około 1935 roku w zakładzie Spółka Akcyjna Fabryk Metalowych Norblin, B-cia Buch i T. Werner. Zaprojektował je Leon Szacsznajder, artysta, który w 1918 roku osiadł na stałe w Warszawie. W okresie międzywojennym projektował on przedmioty użytkowe utrzymane w stylu art déco. Prace autorstwa Szacsznajdera (wśród nich model patery zakupionej przez Muzeum) w 1934 roku reklamowano w czasopiśmie „Wnętrze” jako „przedmioty proste w kształtach wytworne w linii i solidnie wykonane (...)”. Tak modelowane wyroby użytkowe i dekoracyjne stanowiły wówczas wyposażenie nowocześnie urządzonych wnętrz. Zgodnie z panującą modą ich stylistyka wynikała z zestawienia prostych, zgeometryzowanych brył czy operowania łagodnymi krzywiznami. W zbiorach Muzeum jest to pierwszy plater zaprojektowany przez Szacsznajdera.

Fot. MW

256

Dary i zakupy

Zegar typu bracket Jan Heckel MHW 29422/A-C

brąz, mosiądz, złocenie, drewno czernione; wys.: 47 cm, szer.: 30,5 cm, gł.: 17,5 cm; po 1745 Zakup ze środków własnych

Zegar szafkowy w typie angielskiego bracket clock powstał w Warszawie około połowy XVIII wieku. Napisy wygrawerowane na tarczy informują o twórcy i miejscu wykonania zegara. Nazwę Warszawa zapisano w modnym wówczas języku francuskim, natomiast nazwisko autora w oryginalnym niemieckim brzmieniu. Zegarmistrz Johann Heckel pochodził bowiem z Bawarii, a do księgi prawa miejskiego Starej Warszawy został wpisany w 1745 roku. W 1756 roku był starszym warszawskiego cechu zegarmistrzów. Prezentowany bracket wyposażony został w regulator wahadłowy, wychwyt wrzecionowy, naciąg sprężynowy chodu i bicia, repetier, datownik i budzik. Dzięki dużym przeszkleniom szafki można zajrzeć w głąb precyzyjnego mechanizmu. Drewniana, prostopadłościenna obudowa z kopulasto-schodkowym zwieńczeniem jest czerniona oraz ozdobiona złoconym brązem (nóżki, sterczyny, uchwyt). Dzieła Jana Heckla są rzadkością w kolekcjach. W zbiorach Muzeum Warszawy znajduje się jeszcze zegar ramowy sygnowany jego nazwiskiem.

Fot. MW

257

Zbiory

Zegarek kieszonkowy Józef Piotrowski MHW 29554/A-B

srebro złocone, mosiądz, emalia; wys.: 7,7 cm, szer.: 5,6 cm, gł.: 2,2 cm; lata 20–30. XIX w. Zakup z dotacji celowej Biura Kultury m.st. Warszawy

Zegarek kieszonkowy to przedmiot osobisty, który niezależnie od swojej funkcji praktycznej spełniał z powodzeniem rolę męskiej biżuterii. Przyczepiano go do dewizki (łańcuszka) i wkładano do kieszeni ubrania. Prezentowany czasomierz posiada złoconą, giloszowaną kopertę, na środku której znajduje się ozdobiona stylizowanymi liśćmi rezerwa z wygrawerowanymi inicjałami dawnego właściciela: „V. H.” (pisane gotycką teksturą). Zegarek wyposażony został w dodatkową funkcję datownika. Mechanizm wykonał warszawski zegarmistrz Józef Piotrowski, który w 1796 roku przyjął do wykonania „sztukę mistrzowską”, a w latach 1810–1838 prowadził warsztat przy ul. Freta. Nazwisko zegarmistrza oraz napis „a Varsovie” wygrawerowane zostały na tylnej płycie ochraniającej mechanizm. W zbiorach Muzeum jest to drugi zegarek sygnowany przez tego zegarmistrza (pierwszy to zegar szafowy). Dzieła Józefa Piotrowskiego należą do rzadkości na rynku kolekcjonerskim. Jego zakup więc niezmiernie cieszy, zwłaszcza że mechanizm zegarka jest sprawny.

Fot. MW

258

Dary i zakupy

Pudełko z widokiem Trasy W-Z Józef Piotrowski

Kapliczka z chleba Natalia Hiszpańska

MHW 29423

MHW 29551

bakelit; wys.: 2 cm, szer.: 9,5 cm, głęb.: 7,5 cm; ok. 1950 Zakup ze środków własnych

Wieczko bakelitowego pudełka ozdobione jest widokiem Trasy W-Z. Arterię tę uroczyście udostępniono warszawiakom 22 lipca 1949 roku, czyli w dniu najważniejszego święta Polski Ludowej. Motyw Trasy W-Z był bardzo popularny w latach 50. XX wieku. Za jego pomocą podkreślano możliwości techniczne nowego systemu politycznego i obrazowano dynamiczny rozwój stolicy. Trasę W-Z ukazywano od strony wlotu do tunelu, z widokiem na fragment Krakowskiego Przedmieścia oraz kolumnę króla Zygmunta III. Zabieg ten miał charakter ideologiczny – dążono w ten sposób do wpisania nowej inwestycji do tradycyjnego kanonu motywów warszawskich. W zbiorach Muzeum znajduje się kilka obiektów, na których uwieczniono Trasę W-Z, jak srebrna puderniczka, papierośnica czy etui do zapałek. Wszystkie te przedmioty, również i bakelitowe pudełko, mogły stanowić elegancki prezent, który był jednocześnie pamiątką – suwenirem z odbudowującej się stolicy.

chleb; wys.: 7 cm, szer.: 5,7 cm, gł.: 3,4 cm; 8 maja – 20 sierpnia 1943 Dar

Kapliczka została ulepiona w 1943 roku z więziennego chleba przez Natalię Eychhorn-Hiszpańską (1904–1944) w izolatce więzienia na Pawiaku. Natalia Hiszpańska była architektem, działaczką Związku Harcerstwa Polskiego. W czasie wojny pełniła funkcję zastępcy szefa Wydziału Łączności Wewnętrznej Oddziału II Komendy Głównej ZWZ–AK. Ósmego maja 1943 roku została aresztowana i osadzona na Pawiaku, gdzie była poddana torturom. Dwudziestego czwartego sierpnia 1943 roku wywieziono ją do obozu Auschwitz-Birkenau; zmarła 15 lutego 1944 roku. Dzięki siostrze Natalii Hiszpańskiej – Hannie Szwankowskiej – 1958 roku kapliczka została przekazana jako depozyt do Muzeum Historycznego m.st. Warszawy (obecnie Muzeum Warszawy). Hanna Szwankowska była długoletnim pracownikiem Muzeum, w którym kierowała Gabinetem Planów i Rysunków Architektonicznych. W 2016 roku kapliczka została przekazana w formie daru na własność do zbiorów Muzeum.

Opracowała Monika Siwińska

Fot. MW

259

Biblioteka Zadaniem Biblioteki Muzeum Warszawy jest gromadzenie, opracowanie i ochrona zbiorów, a także popularyzacja wiedzy o stolicy. Dodatkowo w 2016 roku nasze działania koncentrowały się na promowaniu książek z kolekcji varsavianistycznej, głównie wśród młodzieży szkolnej. Służył temu projekt Warszawa w Twojej legendzie.

Katarzyna Žák, fot. MW

Podobnie jak w ubiegłym roku bieżące prace oraz obsługa czytelników odbywały się w dwóch lokalizacjach – w Czytelni Muzeum Warszawskiej Pragi oraz w Pracowni w Pałacu Kultury i Nauki. Rozpoczęliśmy również przygotowania do powrotu do siedziby głównej przy Rynku Starego Miasta, planując nową czytelnię oraz nowoczesne magazyny zbiorów. Katarzyna Žák

KIEROWNICZKA BIBLIOTEKI

Projekt Warszawa w Twojej legendzie

9 MARCA

Ogłoszenie wyników konkursu literackiego Warszawa w Twojej legendzie

27 STYCZNIA MIEJSCE: Czytelnia w Muzeum Warszawskiej Pragi

Na konkurs wpłynęło 209 oryginalnych legend na temat wszystkich zakątków naszego miasta, napisanych przez uczniów z 52 warszawskich szkół podstawowych i gimnazjalnych. Komisja, w skład której weszły: Małgorzata Karolina Piekarska, Katarzyna Žák, Grażyna Deneka przyznała 13 nagród oraz 16 wyróżnień.

ORGANIZATOR: Katarzyna Žák, Grażyna Deneka, Karolina Jusińska PROWADZĄCY SPOTKANIE: Katarzyna Žák

Spotkanie z pisarką i dziennikarką Małgorzatą Karoliną Piekarską miało na celu zaprezentowanie uczniom kolekcji książek varsavianistycznych, a także nawiązanie współpracy z nauczycielami. Było okazją do zainteresowania młodzieży historią Warszawy i zapoznania z legendą jako formą literacką.

Rozdanie nagród laureatom konkursu literackiego, fot. MW 4 CZERWCA

Uczniowie mieli okazję zaprezentować swoje legendy podczas zorganizowanej po raz pierwszy w Muzeum Nocy Bibliotek.

Spotkanie z Małgorzatą Karoliną Piekarską, fot. MW

5 GRUDNIA

Udostępnienie na stronie internetowej oraz na Facebooku Muzeum audiobooka z nagrodzonymi legendami.

262

Biblioteka

Gromadzenie zbiorów

PRACOWNICY BIBLIOTEKI PRZYGOTOWALI

ŁĄCZNIE W ZBIORACH PRZYBYŁO Z KUPNA, WYMIANY I DARÓW

715

kwerend tematycznych

jednostek bibliotecznych W TYM

Opracowanie zbiorów w zbiorach głównych

Biblioteka prowadzi retrokonwersję varsavianistycznych druków zwartych. Do bazy wprowadzono 2298 rekordów bibliograficznych z rekordami zasobu.

w zbiorach Muzeum Warszawskiej Pragi

530

185

jednostek bibliotecznych

Bibliografia regionalna ZAKUPIONO

Biblioteka kontynuuje prace nad Bibliografią Warszawy, obejmującą druki zwarte do 2000 roku. Do bazy wprowadzono 1507 rekordów bibliograficznych wraz z krótkimi notami, dotyczącymi zawartości opracowanych publikacji.

245

jednostek bibliotecznych ZA SUMĘ

9035,41 zł brutto

Digitalizacja zbiorów bibliotecznych

Udostępnianie

Biblioteka jest członkiem Mazowieckiej Biblioteki Cyfrowej. W 2016 roku zdigitalizowano 29 publikacji (1767 skanów).

BIBLIOTEKĘ ODWIEDZIŁO

1134

Współpraca z instytucjami zewnętrznymi

użytkowników

BIBLIOTEKA INSTYTUTU SZTUKI PAN W CZYTELNIACH UDOSTĘPNIONO ŁĄCZNIE

BIBLIOTEKA INSTYTUTU HISTORII PAN BIBLIOTEKA MUZEUM NARODOWEGO BIBLIOTEKA MUZEUM NIEPODLEGŁOŚCI

1264

863

druki zwarte

BIBLIOTEKA MUZEUM PAŁACU KRÓLA JANA III W WILANOWIE

czasopisma

BIBLIOTEKA NARODOWA BIBLIOTEKA NAUKOWA ZAMKU KRÓLEWSKIEGO W WARSZAWIE

WYPOŻYCZONO ŁĄCZNIE

BIBLIOTEKA PUBLICZNA M.ST. WARSZAWY BIBLIOTEKA ZAMKU KRÓLEWSKIEGO NA WAWELU

499

140

druków zwartych

CENTRALNA BIBLIOTEKA WOJSKOWA

woluminów czasopism

KNIŽNICA SLOVENSKÉHO NÁRODNÉHO MUZEA MAZOWIECKA BIBLIOTEKA CYFROWA

WYPOŻYCZENIA MIĘDZYBIBLIOTECZNE

MUZEUM HISTORYCZNE MIASTA TARNOBRZEGA MUZEUM HISTORII ŻYDÓW POLSKICH POLIN

jednostek bibliotecznych

RIJKSMUSEUM RESEARCH LIBRARY

263

Działalność naukowa Projekty naukowo-badawcze inicjowane i realizowane w Muzeum Warszawy w 2016 roku skoncentrowane były z jednej strony na rzeczach warszawskich, zwłaszcza obiektach z kolekcji, z drugiej – na poznawaniu fenomenu Warszawy. Badania nad kolekcją prowadzono równolegle z przygotowaniami do otwarcia nowej wystawy głównej, a ich celem było nie tylko zdobywanie wiedzy, ale także poszukiwanie nowych form upowszechniania i popularyzacji muzealnych zbiorów. Przykładem tego są projekty dotyczące zbiorów kartograficznych w Muzeum, kierowane przez dr. Pawła E. Weszpińskiego. W efekcie opracowania planów Warszawy, ich konserwacji i digitalizacji powstanie książka w ramach Atlasu Historycznego Miast Polskich, a także portal internetowy. Rzeczy warszawskie to nie tylko przedmioty z kolekcji. Projekt Katarzyny Chudyńskiej-Szuchnik poświęcony praskim rzemieślnikom dzięki gromadzeniu obszernej dokumentacji fotograficznej, filmowej i dźwiękowej pozwala poznać działalność warsztatów ulokowanych w prawobrzeżnej Warszawie. W projekcie ukazywany jest proces wytwarzania rzeczy, ma on również wymiar praktyczny: jednym z celów jest inicjowanie współpracy młodych projektantów z praskimi rzemieślnikami. Zgromadzona dokumentacja zasiliła między innymi zbiory Archiwum Historii Mówionej, którymi w Muzeum Warszawskiej Pragi, oddziale Muzeum Warszawy, kieruje Anna Mizikowska. W ramach badań nad fenomenem miasta prowadzone były także projekty dotyczące zarówno miejsca, jak i jego mieszkańców. Trwały prace nad publikacją (ZOB. WIĘCEJ, S. 294–295) w ramach projektu Skąd się biorą warszawiacy?, którego celem była analiza zagadnienia migracji do Warszawy od czasów lokacji miasta do współczesności. Książka prezentuje wyniki badań prowadzonych przez przedstawicieli różnych dyscyplin, zarówno badaczy przeszłości (historyków i archeologów, kulturoznawców), jak i współczesności (socjologów, psychologów społecznych). Drugi projekt na temat mieszkańców Warszawy, kierowany przez Jolantę Wiśniewską, skoncentrowany był na badaniu relacji człowieka i miejsca, odkrywaniu prywatnych i zawodowych sfer życia osób i rodzin związanych z warszawską Pragą. Liczne kwerendy prowadzone w instytucjach publicznych i zbiorach prywatnych przyniosły nie tylko obszerną dokumentację, ale także ważny materiał do wystawy czasowej Prawobrzeżni. Biografie niecodzienne (ZOB. WIĘCEJ, S. 174–175), poświęconej wybranym biografiom. Wśród badań na temat kształtowania przestrzeni Warszawy szczególną rolę odegrał kierowany przez Adama Lisieckiego projekt Planowanie Pragi, w ramach którego, dzięki pozyskaniu i opracowaniu nowych materiałów źródłowych, udało się określić etapy kształtowania Pragi; wyniki badań wykorzystane będą do przygotowania wystawy czasowej Projekt Praga (2017). W 2016 roku w Muzeum Warszawy trwały również prace badawcze związane z historią tej instytucji, w różnych obszarach: dziejów kamienic, w których mieści się główna siedziba Muzeum; relacji pracowników związanych z jego wczesną historią. dr Magdalena Wróblewska

PEŁNOMOCNICZKA DYREKTORA DS. NAUKOWO-BADAWCZYCH

265

dr Magdalena Wróblewska, fot. MW

Działalność naukowa

Projekty badawcze

Wykonane na prawym brzegu. Rzemieślnicy KIEROWNICZKA PROJEKTU: Katarzyna Chudyńska-Szuchnik

Projekt zakłada badanie i dokumentowanie współczesnych warsztatów rzemieślniczych poprzez comiesięczne spotkania, poszerzoną ankietę, zapis fotograficzny, audio oraz wideo. Powstały materiał w części został udostępniony na Facebooku Muzeum (filmy), a docelowo ma zaistnieć na dedykowanym kanale Vimeo. Dokumentacja audio poszerzy muzealne zbiory Archiwum Historii Mówionej. Cykl podejmuje również pytanie o przyszłość rzemiosła poprzez program Projektowanie oparte na rzemiośle. Analizuje on potencjał współpracy młodych studentów wzornictwa z mistrzami kultywującymi tradycyjne techniki rzemieślnicze.

I Rzeczy warszawskie e‑Muzeum Kartografii Warszawy i Zeszyt „Warszawa” tomu Mazowsze, Atlas Historyczny Miast Polskich KIEROWNIK PROJEKTU: dr Paweł E. Weszpiński

Powiązane ze sobą projekty dotyczą badań i publikacji dawnych planów Warszawy, w znacznej części pochodzących z kolekcji Muzeum Warszawy, oraz kartograficznego przedstawienia rozwoju przestrzennego i historii miasta. Pierwszy wpisuje działania Muzeum do elitarnego grona wydawców międzynarodowej serii atlasów historycznych miast europejskich, drugi wprowadza warszawski Atlas do internetu, wykorzystując nowoczesne Systemy Informacji Geograficznej (GIS). Oba przedsięwzięcia opierają się na współpracy z zewnętrznymi partnerami: Atlas przygotowywany jest wspólnie z Instytutem Historii Polskiej Akademii Nauk oraz we współpracy z Wydziałem Geografii i Studiów Regionalnych UW, partnerem e‑Muzeum Kartografii Warszawy jest zaś Biuro Geodezji i Katastru m.st. Warszawy.

II Fenomen Warszawy Skąd się biorą warszawiacy? Migracje do Warszawy w XIII–XXI wieku KIEROWNICZKA PROJEKTU: dr Magdalena Wróblewska ZESPÓŁ: Katarzyna Wagner, Krzysztof Zwierz

Projekt badawczy, którego celem była analiza zagadnienia migracji do Warszawy od czasów lokacji miasta do współczesności. Tak szeroka perspektywa wymagała podejścia ponaddyscyplinarnego i udziału zarówno badaczy przeszłości (historyków i archeologów, kulturoznawców), jak i współczesności (socjologów, psychologów społecznych). W ramach projektu przeprowadzone zostały badania współczesnych mieszkańców Warszawy przy użyciu metod ilościowych (wywiady CAPI) i jakościowych (wywiady pogłębione i spacery), w celu ustalenia relacji między grupami urodzonych w Warszawie oraz przyjezdnych, a także zbadania procesów adaptacji do życia w Warszawie i budowania więzi z miastem. Część historyczna obejmowała natomiast opracowania tematów związanych z migracją do Warszawy ludności z terenów Rzeczypospolitej, a także obcokrajowców, którymi kierowały różne względy ekonomiczne, polityczne i kulturowe. W 2016 roku wydana została książka podsumowująca wyniki badań.

Wokół znaków zodiaku. Dawne modlitewnie przy ul. Targowej 50/52 w przestrzeni muzealnej KIEROWNICZKA PROJEKTU: Jolanta Wiśniewska

Punktem wyjścia do badań stało się pytanie o sposób funkcjonowania w przestrzeni Muzeum zabytku, jakim są sale dawnych modlitewni z unikatowymi polichromiami – świadectwo obecności społeczności żydowskiej na warszawskiej Pradze. Przyjęty zakres badań obejmował m.in.: nawiązanie kontaktów z placówkami posiadającymi podobne obiekty, wykonanie kwerendy dotyczącej tego typu zabytków zachowanych do dziś w Polsce, wykonanie dokumentacji oraz konsultacje związane ze sposobem ich funkcjonowania w ramach różnorodnych instytucji kultury. Warszawska Praga na starej fotografii KIEROWNIK PROJEKTU: Adam Lisiecki

Prawobrzeżni

Kwerendy fotograficzne zostały przeprowadzone w bogatych zbiorach fotograficznych Muzeum Warszawy, a także instytucjach, takich jak Muzeum Narodowe, Archiwum Państwowe w Warszawie, Narodowe Archiwum Cyfrowe, Muzeum Powstania Warszawskiego. Celem było wychwycenie materiałów ukazujących krajobraz, najważniejsze wydarzenia, życie codzienne, dzięki którym możliwe jest przygotowanie publikacji przybliżającej fenomen warszawskiej Pragi. Wybrane fotografie zostaną opisane, a następnie posłużą jako punkt wyjścia do snucia opowieści o prawobrzeżnej Warszawie.

KIEROWNICZKA PROJEKTU: Jolanta Wiśniewska

Założeniem wstępnym jest skupienie się na relacji człowiek – miasto i wynikających z niej wartościach, istotnych również dla dzisiejszych warszawiaków. Odkrywaniu prywatnych i zawodowych sfer i powiązań z warszawską Pragą towarzyszy refleksja nad tym, jak poprzez aktywność zawodową, przedsiębiorczość, pasję czy inspirację twórczą ludzie ci zmieniali prawy brzeg, jak odkrywali jego potencjał i w jaki sposób z niego korzystali. Badania zaowocowały podjęciem i przeprowadzeniem szerokich kwerend w zbiorach prywatnych i publicznych (kwerendami objęto 16 instytucji oraz 19 zasobów prywatnych), a także nawiązaniem kontaktów z rodzinami praskich osobistości oraz organizacjami i instytucjami promującymi dorobek poszczególnych postaci.

266

Projekty badawcze

Ich wynikiem jest pozyskanie często nieznanego i dotąd niepublikowanego materiału biograficznego. Efektem pracy było także opracowanie scenariusza i realizacja wystawy czasowej Prawobrzeżni. Biografie niecodzienne (ZOB. WIĘCEJ, S. 174–175).

Biblioteka Warszawska – nieformalne towarzystwo naukowe KIEROWNICZKA PROJEKTU: Aleksandra Sołtan-Lipska

Redakcja „Biblioteki Warszawskiej”, miesięcznika encyklopedycznego ukazującego się w latach 1841–1915, tworzona przez liczne grono badaczy niemal wszystkich specjalności, była nieformalną kontynuatorką zlikwidowanego po powstaniu listopadowym Warszawskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk. Wiedza na temat dokonań środowiska periodyku wymaga doprecyzowania i wyjścia poza powtarzane ogólniki o jej niezaprzeczalnie doniosłej roli w organizowania życia naukowego i kulturalnego Warszawy oraz jej sile oddziaływania na inne ośrodki na ziemiach polskich w XIX wieku. Celem projektu jest pokazanie przykładów dokonań tego grona, pozyskanie informacji, w jaki sposób podejmowano decyzje o konkretnych działaniach, kto był ich inicjatorem, jak je organizowano, z kim współpracowano przy ich realizacji, na jakie napotykano trudności, wreszcie: jak były oceniane przez współczesnych.

Planowanie Pragi KIEROWNIK PROJEKTU: Adam Lisiecki

Rozpoznanie materiałów źródłowych dotyczących rozwoju przestrzennego warszawskiej Pragi. Dokumenty te są przede wszystkim przechowywane w zbiorach Archiwum Państwowego w Warszawie i w Archiwum Głównym Akt Dawnych. Pozyskane informacje, uzupełnione o prasowe i książkowe relacje z epoki, pozwoliły na określenie etapów kształtowania się Pragi (zabudowy, urbanistyki, rozwiązań technicznych). Materiał przygotowywany z myślą o wystawie czasowej Projekt Praga, która będzie zaprezentowana w Muzeum Warszawskiej Pragi w 2017 roku. Koszt niezrealizowanej inwestycji budowy metra w latach 50. XX wieku REALIZACJA PROJEKTU: Julian Borkowski, Romuald Morawski

III Muzeum i muzealnictwo

Budowa metra w Warszawie miała na celu nie tylko usprawnienie miejskiej komunikacji. Silnie akcentowano także czynnik militarny, który dawał gwarancję finansową budowy. Po zmianie sytuacji politycznej zmniejszyło się znaczenie wojskowe metra, co spowodowało radykalne obniżenie nakładów. Zmiana koncepcji metra głębokiego na płytkie pociągnęła za sobą dodatkowe koszty. Zaniechanie jego budowy było jednym z przejawów kryzysu gospodarczego Polski. Celem projektu było przedstawienie finansowego aspektu działań projektowych i wykonawczych budowy metra w Warszawie, problematyki marnotrawienia środków publicznych poprzez nierealistyczne koncepcje urbanistyczne, a także konsekwencji zaniechań tak koniecznych inwestycji.

Muzeum i jego siedziba KIEROWNIK PROJEKTU: Krzysztof Zwierz

Kamienice w części północnej Rynku Starego Miasta (strona Dekerta) stały się siedzibą Muzeum dopiero po powojennej odbudowie. Jednak ich historia, jako poszczególnych obiektów, sięga znacznie wcześniej. Cykl wykładów poświęconych kamienicom – późniejszej siedzibie Muzeum Warszawy – ma na celu opowiedzenie ich dziejów w kontekście mieszkańców i użytkowników, zarówno tych bardziej, jak i mniej dziś znanych. Seria opowieści uwzględnia najważniejsze zmiany architektoniczne związane z kamienicami. Dzieje bohatera zbiorowego, jakim są kamienice po stronie Dekerta, ukazane zostaną w szerszym kontekście zmiany roli i znaczenia Starego Miasta w Warszawie. Przybliżenie dziejów siedziby Muzeum Warszawy w roku jubileuszowym placówki wpisuje się w liczne działania związane z obchodami jego powołania jako Muzeum Dawnej Warszawy.

Miasto – ludzie – polityka w mieście sejmowym KIEROWNIK PROJEKTU: Krzysztof Zwierz

Projekt zakłada przyjrzenie się Warszawie, miastu sejmowemu, w 85-letnim okresie: od momentu, w którym zdecydowano, że zwoływane będą tam już na stałe sejmy Rzeczypospolitej Obojga Narodów aż do zdobycia miasta przez Szwedów w 1655 roku. Praca stawia pytania dotyczące rozwoju miasta w tym czasie. Podnosi kwestię nowej sytuacji, w jakiej znaleźli się jego mieszkańcy. Jak zmieniło się ich życie? Jaka była pozycja jednostki wobec niemal stałej obecności władzy centralnej państwa – Sejmu i rezydencji królewskiej w mieście? Kto skorzystał, a kto stracił na nowym statusie Warszawy?

Wywiady z byłymi pracownikami Muzeum Warszawy KIEROWNICZKA PROJEKTU: Izabella Maliszewska

Celem projektu jest utrwalenie relacji wieloletnich pracowników Muzeum Historycznego m.st. Warszawy. Relacje mówione, zebrane w ramach projektu, są z jednej strony zapisem historii instytucji, rozpisanym na pojedyncze, osobiste ludzkie losy i z założenia subiektywnym, z drugiej strony: świadectwem dziejów miasta. Dodatkowym atutem tych relacji jest niezwykle emocjonalny stosunek zarówno do miasta, jak i instytucji oraz swoisty etos pracy muzealnika, pojmowanej jako służba i posłannictwo. Projekt przewiduje nagranie i transkrypcję około 20 relacji. W ramach projektu opracowane zostaną rozszerzone biogramy nagrywanych osób oraz zdigitalizowane udostępnione przez nich fotografie i dokumenty.

267

Działalność naukowa

Konferencje naukowe

Publikacje pracowników

Élisabeth Vigée Le Brun i jej czasy. Kobieta – artystka – Europejka

Naukowe I. Arabas, Activities of Maria Skłodowska-Curie and Antonina Leśniewska during the First World War, w: Sbornik prednasek z dejin farmacie, red. T. Ambrus, M. Lisá, Veterinární a farmaceutická univerzita Brno, Sekce dějin farmacie České farmaceutické společnosti (ČLS JEP), Brno 2016, s. 48 [publikacja elektroniczna].

23–24 WRZEŚNIA MIEJSCE: Muzeum w Nieborowie i Arkadii, oddział Muzeum Narodowego

w Warszawie

ORGANIZATORZY: Muzeum Warszawy, Muzeum Narodowe w Warszawie KURATORZY: dr Paweł Ignaczak, Iwona Danielewicz

Pierwsza odbywająca się poza Francją konferencja naukowa poświęcona wyjątkowej artystce, portrecistce wielu Polaków, była wydarzeniem towarzyszącym wystawie Élisabeth Vigée Le Brun i Polacy (ZOB. WIĘCEJ, S. 190–191). Wzięli w niej udział badacze literatury oraz historycy sztuki zajmujący się okresem przełomu XVIII i XIX wieku. Gościem honorowym była prof. Geneviève Haroche-Bouzinac, wybitna specjalistka badająca od wielu lat życie i twórczość malarki. Podczas dwudniowej sesji omawiano sytuację kobiet artystek około roku 1800 (dr Tomasz Wysłobocki, dr Paweł Ignaczak), nowatorstwo portretów (dr Agnieszka Rosales Rodriguez, Iwona Danielewicz, dr hab. Michał Haake) oraz krajobrazów Vigée Le Brun (Katarzyna Jagiełło-Jakubaszek, dr hab. Andrzej Pieńkos, prof. UW), jej notatki z podróży po Europie (prof. dr hab. Regina Bochenek-Franczak, prof. Geneviève Haroche-Bouzinac), związki z artystami oraz teoretykami sztuki (dr hab. Tomasz de Rosset, prof. UMK). Zaprezentowano także badania dotyczące obrazów malarki w polskich kolekcjach (Magdalena Wesołowska). Planowana jest publikacja materiałów z tej sesji naukowej.

I. Arabas, Medicinal and magical plants in Polish studies of the Ainu culture, w: 42nd International Congress for the History of Pharmacy – „The Exchange of Pharmaceutical Knowledge between East and West”, red. A. Mat, H. Tekiner, B. Şen, (publikacja pokonferencyjna) Istanbul 2016, s. 337–341. I. Arabas, Od gabinetu do wydziału: historia przekształcenia rzemieślniczej profesji w naukę uniwersytecką / From one office to academic department: History of Transformation of a Craft Profession into a University Discipline, w: Jubileusz 90-lecia Wydziału Farmaceutycznego z Oddziałem Medycyny Laboratoryjnej Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego, red. P. Wroczyński, I. Arabas, A. Zimniak, M. Grudzień, K. Stańczyk, Warszawa 2016, s. 9–64. I. Arabas, Ksiądz Remigiusz Ładowski, pijar (1738‒1798) – popularyzator wiedzy przyrodniczej, w: Ksiądz Krzysztof Kluk i badacze epoki stanisławowskiej, (publikacja pokonferencyjna) Muzeum Rolnictwa im. ks. K. Kluka w Ciechanowcu, Ciechanowiec 2016, s. 5–25.

150. rocznica urodzin patronki Muzeum Farmacji mgr Antoniny Leśniewskiej 8 LISTOPADA MIEJSCE: Polskie Towarzystwo Farmaceutyczne, ul. Długa 16 ORGANIZATOR: Muzeum Warszawy KURATORKA: dr hab. Iwona Arabas, prof. PAN WSPÓŁPRACA: Magdalena Ciepłowska, Anna Zabiegałowska-Sitek,

I. Arabas, M. Ciepłowska, Współpraca polskich i czeskich historyków farmacji: Sympozjum Historii Farmacji w Kuks, „Kwartalnik Historii Nauki i Techniki” 2016, nr 61, s. 124–128.

Marcin Więcek

Jednym z ważniejszych wydarzeń w Muzeum Farmacji w 2016 roku były uroczyste obchody 150. rocznicy urodzin jego patronki, mgr. farm. Antoniny Leśniewskiej. W uroczystości uczestniczyli przedstawiciele środowiska farmaceutycznego, jak również liczne grono pracowników naukowych i muzealników. Po zakończeniu części referatowej goście zostali zaproszeni na degustację leczniczych nalewek, wykonanych na podstawie tradycyjnych receptur aptecznych. Dr hab. Joanna Schiller-Walicka, prof. PAN wygłosiła referat Kobiety w drodze na uniwersytety, a dr hab. Zbigniew Tucholski, prof. PAN, zaprezentował temat Polacy w Sankt Petersburgu na przełomie XIX i XX wieku. Postać patronki Muzeum Farmacji przybliżyła dr hab. Iwona Arabas, prof. PAN, w referacie Nieprzetartym szlakiem – ze wspomnień mgr. Antoniny Leśniewskiej.

I. Arabas, M. Więcek, Jubileusze polskich historyków farmacji, „Kwartalnik Historii Nauki i Techniki” 2016, nr 61, s. 252–257. K. Blusiewicz, Późnośredniowieczna rękawica trójpalczasta z wykopalisk w Pucku, „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej” 2016, R. LXIII, nr 4, s. 505–512. J. Bochiński, Izabela z Lasockich Ogińska, w: Élizabeth Vigée Le Brun i Polacy / Élizabeth Vigée Le Brun and Poles, red. I. Danielewicz, (katalog wystawy) Muzeum w Nieborowie i Arkadii / Muzeum Warszawy, 28 kwietnia – 23 października 2016, Warszawa 2016, s. 138–143.

268

Publikacje pracowników

J. Borkowski, Profesor Kazimierz Zakrzewski ps. Bakałarz, Bobrowski w czasie II wojny światowej, w: Kazimierz Zakrzewski. Historia i polityka, red. M. Dąbrowska, Warszawa–Łódź 2015, s. 294–308 [druk 2016].

B. Hensel-Moszczyńska (red. merytoryczna not rozdziałowych, konsultacja merytoryczna przypisów), Legendy warszawskie. Antologia, wybór A.M. Zdanowska, oprac. J. Odnous, Muzeum Warszawy, Warszawa 2016.

J. Borkowski, Podziemna działalność harcerska i pobyt na Pawiaku Juliusza Bogdana Deczkowskiego „Bejota”, „Laudańskiego”, w: Historia, ludzie, pamięć, red. T. Skoczek, Muzeum Niepodległości, Warszawa 2016, s. 55–84.

B. Hensel-Moszczyńska (red. merytoryczna), M. Popiołek, Od kamienicy do muzeum / From Tenement House to a Museum, Muzeum Warszawy, Warszawa 2016.

J. Borkowski, Harcmistrz Ludwik Rymarz „Miś Kudłaty” – harcerz, więzień, filozof i ekonomista, „Materiały Historyczne Stowarzyszenia Szarych Szeregów” 2016 , nr 103, s. 49–65.

E. Kamińska, Sylwester Braun i Jan Ryś. Album zbombardowanej, smutnej Warszawy…, w: Ruiny Warszawy. Fotografie z lat 1915–2016, oprac. Ł. Gorczyca, M. Kaczyński, Galeria Raster, Warszawa 2016, s. 260–264.

J. Borkowski, Hm. ppor. Przemysław Górecki „Gozdal”, „Kuropatwa”, „Jerzy Wirski”, w służbie Szarych Szeregów i Armii Krajowej, „Materiały Historyczne Stowarzyszenia Szarych Szeregów” 2016, nr 104, s. 49–60.

E. Kamińska, Sylwester Braun and Jan Ryś. An Album of Warsaw, bombed and sad…, w: Ruins of Warsaw. Photographs from 1915 to 2016, oprac. Ł. Gorczyca, M. Kaczyński, Galeria Raster, Warszawa 2016, s. 311–312.

O.M. Bosomtwe, „Czarna perła”. Kino popularne między kolonializmem a nowoczesnością, w: „Kultura popularna” 2016, nr 47, s. 146–158.

P. Ignaczak, Zaskakujące odkrycie, „Spotkania z Zabytkami” 2016, nr 12, s. 18–19. P. Ignaczak, Nether, Henryk Daniel (1760–1819), w: Allgemeines Künstlerlexikon. Die Bildenden Künstler aller Zeiten und Völker, K.G. Saur, München‒Leipzig 2016, t. 83, s. 193.

O.M. Bosomtwe, Iconoclash, czyli o przemocy symbolu, „Res Publica Nowa” 2016, nr 223, s. 47–53. M. Ciepłowska, A. Pielińska, Flora of Turkey In research of polish scientist professor Hanna Czeczot (1888–1982), w: 42nd International Congress for the History of Pharmacy proceedings „The Exchange of Pharmaceutical Knowledge between East and West”, red. A. Mat, H. Tekiner, B. Şen, (publikacja pokonferencyjna) Istanbul 2016, s. 491–495.

P. Ignaczak, Norblin, Jean Pierre de la Gourdaine (1745–1830), w: Allgemeines Künstlerlexikon. Die Bildenden Künstler aller Zeiten und Völker, K.G. Saur, München‒Leipzig 2016, t. 83, s. 521–531. P. Ignaczak, Entre le réel et le fantastique. Jean-Pierre Norblin, un témoin français de la vie en Pologne au XVIIIe siècle, w: France-Pologne: contacts, échanges culturels et représentations (fin XVIe siècle – fin XIXe siècle), red. J. Dumanowski, M. Figeac, D. Tollet, Éditions Honoré Champion, Paris 2016, s. 321–333.

M. Ciepłowska, I. Arabas, Współpraca polskich i czeskich historyków farmacji: Sympozjum Historii Farmacji w Kuks, „Kwartalnik Historii Nauki i Techniki” 2016, nr 61, s. 124–128. A. Dąbrowska, Galanteria patriotyczna – nowe nabytki do kolekcji pamiątek historycznych Muzeum Warszawy, „Almanach Warszawy” 2016, t. X, s. 467–475.

P. Ignaczak, Muzea w Bibliotece Polskiej w Paryżu, „Muzealnictwo” 2016, nr 57, s. 192–199.

A. Dąbrowska, O modzie w Warszawie. Projektantka Grażyna Hase, „Almanach Warszawy” 2016, t. X, s. 421–439.

A. Kotańska, A. Topolska, K. Puchała-Rojek, Zofia Chomętowska. Albumy fotografki, Fundacja Archeologia Fotografii / Muzeum Warszawy, Warszawa 2016 (T. 2, Profesjonalistka, T. 3, Dokumentalistka).

B. Hensel-Moszczyńska (red. merytoryczna), R. Żelichowski, P.E. Weszpiński, William Heerlein Lindley. Plan Warszawy 1912. Plan niwelacyjny miasta Warszawy. Zdjęcie pod kierunkiem Głównego Inżyniera W.H. Lindleya, Ze zbiorów kartograficznych Muzeum Warszawy, Muzeum Warszawy, Warszawa 2016.

J. Macyszyn, Deo et patriae, Wiara i Moc Ojca Adama Franciszka Studzińskiego, Warszawa 2016.

269

Działalność naukowa

J. Macyszyn, Stefania Łazarska, w: Z Mazowsza na obczyznę, Warszawa 2016, s. 237–246.

E. Perlińska-Kobierzyńska, Komisja Rzeczoznawców Urbanistycznych i jej wizja przekształceń Warszawy / Urban Planning Experts Commission and its vision of transforming Warsaw, „Almanach Warszawy” 2016, t. X, s. 329–381.

J. Macyszyn, Położenie internowanych i więzionych żołnierzy polskich na terenie Europy Zachodniej 1939–1940, „Niepodległość i Pamięć” 2016, R. XXII, nr 3 (55), s. 129–159.

Z. Polak, Badania milenijne w Płocku, w: Chrzest Polski w źródłach archeologicznych, red. K. Zdeb, Stowarzyszenie Naukowe Archeologów Polskich, oddział w Warszawie, Warszawa 2016, s. 84–91.

I. Maliszewska (konsultacja merytoryczna przypisów), Legendy warszawskie. Antologia, wybór A.M. Zdanowska, oprac. J. Odnous, Muzeum Warszawy, Warszawa 2016.

Z. Polak, O trudnych związkach pewnej nazwy i jej desygnatów, w: Archeologia miast Pomorza w kontekście ziem polskich, red. G. Nawrolska, H. Paner, J. Piekalski, E. Trawicka, Gdańsk 2016, s. 257–261.

R. Morawski (konsultacja merytoryczna przypisów), Legendy warszawskie. Antologia, wybór A.M. Zdanowska, oprac. J. Odnous, Muzeum Warszawy, Warszawa 2016. M. Mycielska (redaktorka prowadząca), Legendy warszawskie. Antologia, wybór A.M. Zdanowska, oprac. J. Odnous, Muzeum Warszawy, Warszawa 2016, s. 20–29.

Z. Polak, Organizacja przestrzeni i przemiany budowlane, w: Archeologia średniowiecznego Kołobrzegu, t. VI, red. B. Wywrot-Wyszkowska, M. Dworaczyk, M. Rębkowski, Instytut Archeologii i Etnologii Polskiej Akademii Nauk, Kołobrzeg 2016, s. 17–37.

M. Mycielska (redaktorka prowadząca, redakcja), R. Żelichowski, P.E. Weszpiński, William Heerlein Lindley. Plan Warszawy 1912. Plan niwelacyjny miasta Warszawy. Zdjęcie pod kierunkiem Głównego Inżyniera W.H. Lindleya. Ze zbiorów kartograficznych Muzeum Warszawy, Muzeum Warszawy, Warszawa 2016.

Z. Polak, M. Trzeciecki, Archeologia o kultowej i etnicznej tożsamości pierwszych mieszkańców Warszawy, w: Skąd się biorą warszawiacy? Migracje do Warszawy w XIV–XXI wieku, red. K. Wagner, K. Zwierz, P. Piechocki, Muzeum Warszawy, Warszawa 2016, s. 19–37.

M. Mycielska (redaktorka prowadząca, redakcja), A. Kotańska, A. Topolska, K. Puchała-Rojek, Zofia Chomętowska. Albumy fotografki, Fundacja Archeologia Fotografii / Muzeum Warszawy, Warszawa 2016.

T.A. Pruszak, M. Siwińska, Portret Karola Malcza, „Spotkania z Zabytkami” 2016, nr 11–12, s. 50–52.

M. Mycielska (redakcja), Sprawozdanie Muzeum Warszawy 2015, Muzeum Warszawy, Warszawa 2016.

M. Siwińska, Fabryka Wyrobów Srebrnych Karola Filipa Malcza na tle kolekcji sreber Muzeum Warszawy, „Almanach Warszawy” 2016, t. X, s. 399–419.

J. Odnous (redakcja, opracowanie, indeks), Legendy warszawskie. Antologia, wybór A.M. Zdanowska, Muzeum Warszawy, Warszawa 2016.

A. Sołtan-Lipska (recenzja), Arcydzieła sztuki menniczej. Wystawa z okazji 250 lat istnienia Mennicy Warszawskiej, „Kronika Warszawy” 2016, nr 2, s. 155–165.

J. Odnous (opracowanie ikonografii), P.E. Weszpiński, R. Żelichowski, William Heerlein Lindley. Plan Warszawy 1912. Plan niwelacyjny miasta Warszawy. Zdjęcie pod kierunkiem Głównego Inżyniera W.H. Lindleya. Ze zbiorów kartograficznych Muzeum Warszawy, Muzeum Warszawy, Warszawa 2016.

A. Sołtan-Lipska, Artystyczna Pracownia Brązowniczo-Grawerska Mieczników (1934–2010), w: Brązy warszawskie. Dzieła, twórcy, kolekcjonerzy i badacze, red. M. Bryl, A. Badach, Stowarzyszenie Historyków Sztuki, Warszawa 2016, s. 77–87.

M. Siwińska, T.A. Pruszak, Portret Karola Filipa Malcza, „Spotkania z Zabytkami” 2016, nr 11–12, s. 50–52.

A. Sołtan-Lipska, (konsultacja merytoryczna przypisów), Legendy warszawskie. Antologia, wybór A.M. Zdanowska, oprac. J. Odnous, Muzeum Warszawy, Warszawa 2016.

J. Odnous (redakcja), A. Kotańska, A. Topolska, K. Puchała-Rojek, Zofia Chomętowska. Albumy fotografki, Fundacja Archeologia Fotografii / Muzeum Warszawy, Warszawa 2016.

A. Topolska, A. Kotańska, K. Puchała-Rojek, Zofia Chomętowska. Albumy fotografki, Fundacja Archeologia Fotografii / Muzeum Warszawy, Warszawa 2016 (t. 2, Profesjonalistka, t. 3, Dokumentalistka).

270

Publikacje pracowników

K. Wagner, Tax Registers as a Tool for the Analysis of Wealth Inequalities in Selected Towns of the Polish-Lithuanian Commonwealth in the 17th Century and the beginning of the 18th Century. Overview and Research Problems, „Codrul Cosminului” 2016, t. 1 (22), s. 7–18.

A. Witkowska-Krych (noty rozdziałowe), Ulica Krzywe Koło; Ulica Celna; Ulica Zapiecek; Ulica Świętojańska, Ulica Kanonia, w: Legendy warszawskie. Antologia, wybór A.M. Zdanowska, oprac. J. Odnous, Muzeum Warszawy, Warszawa 2016. M. Wróblewska, R. Zydel, Wstęp, w: Skąd się biorą warszawiacy? Migracje do Warszawy w XIV–XXI wieku, red. K. Wagner, K. Zwierz, P. Piechocki, Muzeum Warszawy, Warszawa 2016, s. 13–15.

K. Wagner, H. Kowalski, Swedish Army and the marbles from Warsaw, „Historisk Tidskrift”, 2016, t. 3 (136), s. 571–575. K. Wagner, K. Zwierz, P. Piechocki (redakcja), Skąd się biorą warszawiacy? Migracje do Warszawy w XIV–XXI wieku, Muzeum Warszawy, Warszawa 2016.

M. Wróblewska, Jan Bułhak: Obrazy fotograficzne, 1945–1946, w: Ruiny Warszawy. Fotografie z lat 1915–2016, red. Ł. Gorczyca, M. Kaczyński, Galeria Raster, Warszawa 2016, s. 257–259.

P.E. Weszpiński, R. Żelichowski, William Heerlein Lindley. Plan Warszawy 1912. Plan niwelacyjny miasta Warszawy. Zdjęcie pod kierunkiem Głównego Inżyniera W.H. Lindleya. Ze zbiorów kartograficznych Muzeum Warszawy, Muzeum Warszawy, Warszawa 2016.

M. Wróblewska, Jan Bułhak: Photographic Images 1945-1946, w: Ruins of Warsaw. Photographs from 1915 to 2016, oprac. Ł. Gorczyca, M. Kaczyński, Galeria Raster, Warszawa 2016, s.313–314.

E. Wieruch-Jankowska, Oświetlenie warszawskich wnętrz mieszkalnych w pierwszym 30-leciu XX wieku, w: Technika w dziejach cywilizacji, t. 12, red. S. Januszewski, Wrocław 2016, s. 35–48.

M. Wróblewska, Henry N. Cobb: Barwy ruin, 1947, w: Ruiny Warszawy. Fotografie z lat 1915–2016, red. Ł. Gorczyca, M. Kaczyński, Galeria Raster, Warszawa 2016, s. 265–267.

E. Wieruch-Jankowska, O lampiarstwie w prasie warszawskiej drugiej połowy XIX wieku, w: Technika w dziejach cywilizacji, t. 12, red. S. Januszewski, Wrocław 2016, s. 131–146.

M. Wróblewska, Henry N. Cobb: The Colors of Ruins, w: Ruins of Warsaw. Photographs from 1915 to 2016, oprac. Ł. Gorczyca, M. Kaczyński, Galeria Raster, Warszawa 2016, s. 316.

M. Więcek, Porcelain and milk-glass vessels in Polish pharmacies in 18th and 19th century, w: 42nd International Congress for the History of Pharmacy – „The Exchange of Pharmaceutical Knowledge between East and West”, red. A. Mat, H. Tekiner, B. Şen, (publikacja pokonferencyjna) Istanbul 2016, s. 435–440.

A.M. Zdanowska (wybór legend, słownik, indeks), Legendy warszawskie. Antologia, oprac. J. Odnous, Muzeum Warszawy, Warszawa 2016. K. Zwierz, Szkic historyczny o Warszawie, w: Legendy warszawskie. Antologia, wybór A.M. Zdanowska, oprac. J. Odnous, Muzeum Warszawy, Warszawa 2016, s. 20–29.

M. Więcek, Aspekty techniczne budowy i funkcjonowania huty szkła „Targówek” w latach 1925–1939 (na podstawie wspomnień inż. Józefa Peszla), „Kwartalnik Historii Nauki i Techniki” 2016, nr 3, s. 7–28.

K. Zwierz, K. Wagner, P. Piechocki (redakcja), Skąd się biorą warszawiacy? Migracje do Warszawy w XIV–XXI wieku, Muzeum Warszawy, Warszawa 2016

M. Więcek, Lokalizacja hut szkła na (pod)warszawskim Targówku, „Szkło i Ceramika” 2016, nr 3, s. 19–22.

K. Zwierz, (konsultacja merytoryczna przypisów), Legendy warszawskie. Antologia, wybór A.M. Zdanowska, oprac. J. Odnous, Muzeum Warszawy, Warszawa 2016.

M. Więcek, Naczynia apteczne z końca XVIII wieku w zbiorach Muzeum Farmacji (Oddział Muzeum Warszawy), „Almanach Warszawy” 2016, nr 10, s. 385–397.

Popularnonaukowe

M. Więcek, I. Arabas, Jubileusze polskich historyków farmacji, „Kwartalnik Historii Nauki i Techniki” 2016, nr 61, s. 252–257.

J. Bochiński, Sztuka Warszawy. Widoki Warszawy, „Skarpa Warszawska” 2016, nr 6, s. 38–39.

A. Witkowska-Krych (recenzja), Marta Szarejko, Zaduch, „Almanach Warszawy” 2016, t. 10, s. 515–519.

K. Chudyńska-Szuchnik, Rzemieślnicy skarbem Pragi, „Kronika Warszawy” 2016, nr 1, s. 117–135.

271

Działalność naukowa

A. Dąbrowska, M. Siwińska, Opakowania firm warszawskich, „Skarpa Warszawska” 2016, nr 2, s. 60–61.

A. Sołtan-Lipska Kalendarz warszawski, marzec–sierpień 2016, „Kronika Warszawy” 2016, nr 1(153), s. 5–25.

A. Dąbrowska, Ubiory i akcesoria stroju, „Skarpa Warszawska” 2016, nr 4, s. 64–65.

A. Sołtan-Lipska Sztuka Warszawy. Rzeźbiarskie impresje Magdaleny Dobruckiej, „Skarpa Warszawska” 2016, nr 1, s. 66–67.

A. Dąbrowska, „Bogaty dobór ostatnich nowości”. Dom Mody Bogusław Herse, „Wiadomości Ziemiańskie” 2016, nr 68, s. 14–18.

A. Sołtan-Lipska Sztuka Warszawy. Adolfa Ryszki dziennik intymny, „Skarpa Warszawska” 2016, nr 8, s. 28–29. A. Sołtan-Lipska Sztuka Warszawy. Warszawa w medalach Anny Beaty Wątróbskiej-Wdowiarskiej, „Skarpa Warszawska” 2016, nr 11, s. 58–60.

A. Dąbrowska, Galanteria patriotyczna, „Skarpa Warszawska” 2016, nr 10, s. 56–57. A. Dąbrowska, Nowe nabytki do kolekcji pamiątek historycznych Muzeum Warszawy. Galanteria patriotyczna, (folder wystawy) Nowe nabytki do kolekcji pamiątek historycznych Muzeum Warszawy, Muzeum Warszawskiej Pragi, listopad–grudzień 2016, Warszawa 2016.

M. Wicherkiewicz (jako L. Wicherkiewicz), Dekada. Akademia Sztuk Pięknych w Warszawie w latach 2005–2015, „Format. Pismo Artystyczne” 2016, nr 72, s. 24–27. M. Wicherkiewicz (jako L. Wicherkiewicz), Mgnienie włoskiej sztuki, „Format. Pismo Artystyczne” 2016, nr 72, s. 70–71.

M. Heymer, T.A. Pruszak, Sztuka Warszawy. Portrety Warszawiaków, z cyklu Zbiory Muzeum, „Skarpa Warszawska” 2016, nr 2, s. 60–61.

M. Wicherkiewicz (jako L. Wicherkiewicz), Party-Tury i Frofenie. O wystawie Przestrajanie. Leszek Knaflewski i audiosfera, „Kwartalnik Rzeźby Orońsko” 2016, nr 1, s. 33–37.

P. Ignaczak, Michał Płoński 1778–1812. Vie et art. Varsovie– Amsterdam–Paris, (publikacja na stronie internetowej) Biblioteka Polska w Paryżu, http://www.bibliotheque-polonaise-paris-shlp. fr/medias/plonski_feuille_volante_2.pdf.

M. Wicherkiewicz (jako L. Wicherkiewicz), Przestrzenie empatii. O twórczości Anny Konik, „Kwartalnik Rzeźby Orońsko” 2016, nr 3, s. 48‒53.

E. Kalnoj-Ziajkowska, Ludzka strona rewitalizacji Pragi, „Kronika Warszawy” 2016, nr 1, s. 26–30.

M. Wicherkiewicz (jako L. Wicherkiewicz), Głębia i toń, w: Oksydan. Po płynno-empatycznej stronie życia, (katalog) 11. Festiwal inSPIRACJE w Szczecinie, 24–26 czerwca 2016, Szczecin 2016, s. 14–94.

A. Lisiecki (recenzja), Janusz Sujecki, Piątka z Panoramy Pragi, „Kronika Warszawy” 2016, nr 1, s. 165–167. T.A. Pruszak, M. Heymer, Sztuka Warszawy. Portrety Warszawiaków, z cyklu Zbiory Muzeum, „Skarpa Warszawska” 2016, nr 2, s. 60–61.

M. Wicherkiewicz (jako L. Wicherkiewicz), Connivence, w: Mathilde Papapietro. Druga natura / Seconde nature, (katalog wystawy) Galeria Wozownia, 1–31 lipca 2016, Toruń 2016, s. 4–15.

R. Radziwonka, Sztuka Warszawy – zbiór archiwaliów, „Skarpa Warszawska” 2016, nr 6, s. 38–39.

M. Wicherkiewicz (jako L. Wicherkiewicz), Melancholia ruin, „Skarpa Warszawska” 2016, nr 8, s. 14–19.

M. Siwińska, Sztuka Warszawy. Srebrny komplet Augusta Teodora Wernera, „Skarpa Warszawska” 2016, nr 11, s. 58–59.

M. Wicherkiewicz (jako L. Wicherkiewicz), Ćwiczenia z wolności, w: Jarosław Modzelewski. 1. Ludzie 2. Konflikt 3. Przyroda, (katalog wystawy) WizyTUjąca Galeria, 23 czerwca – 15 września 2016, Warszawa 2016.

M. Siwińska, Nowe nabytki do kolekcji pamiątek historycznych Muzeum Warszawy. Komplet śniadaniowy Augusta Teodora Wernera, (folder wystawy) Nowe nabytki do kolekcji pamiątek historycznych Muzeum Warszawy, Muzeum Warszawskiej Pragi, listopad–grudzień 2016, Warszawa 2016.

272

Działalność pracowników w organizacjach i towarzystwach naukowych, komitetach redakcyjnych, stowarzyszeniach

Maria Biegańska

M. Wicherkiewicz (jako L. Wicherkiewicz), Żywioły. O twórczości Antoniego Zdebiaka, w: Antoni Zdebiak (1951–1991). Fotografie, (folder wystawy) Narodowe Centrum Kultury, Galeria Kordegarda, 4–18 października 2016, Warszawa 2016.

Związek Polskich Artystów Plastyków CZŁONKINI

Karolina Blusiewicz

„Almanach Warszawy” (rocznik naukowy Muzeum Warszawy) CZŁONKINI ZESPOŁU REDAKCYJNEGO

M. Wicherkiewicz (jako L. Wicherkiewicz), Rekonstrukcja biografii, w: Ewa Bloom, Gdziekolwiek jesteś Claire Bloom, (folder wystawy) Galeria Manhattan, 18 listopada – 9 grudnia 2016, Łódź 2016.

Jacek Bochiński

Stowarzyszenie Muzealników Polskich, Oddział Mazowiecki CZŁONEK

Julian Borkowski

Stowarzyszenie Muzealników Polskich, Oddział Mazowiecki CZŁONEK

P.E. Weszpiński, Stulecie „Żoliborza warszawskiego”, „Wilsoniak” 2016, nr 3, s. 12.

Stowarzyszenie Szarych Szeregów KIEROWNIK ARCHIWUM (MUZEUM HARCERSTWA)

P.E. Weszpiński, Kolekcja planów i map Warszawy, „Skarpa Warszawska” 2016, nr 5, s. 58–61.

Stowarzyszenie Szarych Szeregów Krąg „Zamek” CZŁONEK KOMENDY KRĘGU

Społeczny Komitet Opieki nad Grobami Poległych Żołnierzy Batalionu „Zośka” CZŁONEK

Katarzyna Chudyńska-Szuchnik

Działalność pracowników w organizacjach i towarzystwach naukowych, komitetach redakcyjnych, stowarzyszeniach

Zespół ds. zachowania dziedzictwa i rozwoju rzemiosła przy Burmistrzu Dzielnicy Pragi Południe CZŁONKINI

Magdalena Ciepłowska

Stowarzyszenie Muzealników Polskich, Oddział Mazowiecki CZŁONKINI

Polskie Towarzystwo Farmaceutyczne

Radosław Adamski

CZŁONKINI

Stowarzyszenie Muzealników Polskich, Oddział Mazowiecki

Marta Ciesielska

CZŁONEK

Międzynarodowe Stowarzyszenie im. Janusza Korczaka – International Janusz Korczak Association

dr hab. Iwona Arabas, prof. PAN Komitet Historii Nauki i Techniki PAN

CZŁONKINI ZARZĄDU

WICEPRZEWODNICZĄCA

Polskie Stowarzyszenie im. Janusza Korczaka

Polskie Towarzystwo Farmaceutyczne

CZŁONKINI ZARZĄDU

WICEPRZEWODNICZĄCA ZARZĄDU ODDZIAŁU WARSZAWSKIEGO

Komitet Redakcyjny reedycji Dzieł Janusza Korczaka [projekt zawieszony]

Zespół Sekcji Historii Farmacji Polskiego Towarzystwa Farmaceutycznego

CZŁONKINI

Komitet Redakcyjny Dzieł Janusza Korczaka

Stowarzyszenie Muzealników Polskich, Oddział Mazowiecki

SEKRETARZ

CZŁONKINI

Warszawska Nagroda Wychowawcza im. Janusza Korczaka

Rada Naukowa IHN PAN i Archiwum PAN

CZŁONKINI KAPITUŁY

CZŁONKINI

III Kongres Praw Dziecka

The International Council of Museums (ICOM)

CZŁONKINI KOMITETU ORGANIZACYJNEGO

CZŁONKINI

8. Międzynarodowa Konferencja Korczakowska (13–15 września 2017)

Académie International d’Histoire de la Pharmacie

CZŁONKINI KOMITETU ORGANIZACYJNEGO

CZŁONKINI

Agnieszka Dąbrowska

International Society for the History of Pharmacy

Stowarzyszenie Historyków Sztuki, Oddział Warszawski – Klub Kostiumologii i Tkaniny Artystycznej

DELEGATKA ZESPOŁU SEKCJI HISTORII FARMACJI

CZŁONKINI

„Farmacja Polska” (miesięcznik naukowy Polskiego Towarzystwa Farmaceutycznego)

Andrzej Filipkowski

CZŁONKINI KOMITETU REDAKCYJNEGO

Stowarzyszenie Muzealników Polskich, Oddział Mazowiecki CZŁONEK

Małgorzata Berezowska

Stowarzyszenie Muzealników Polskich, Oddział Mazowiecki

Julia Głogowska

CZŁONKINI

Stowarzyszenie Muzealników Polskich, Oddział Mazowiecki CZŁONKINI

273

Działalność naukowa

Barbara Hensel-Moszczyńska

Izabella Maliszewska

CZŁONKINI ZESPOŁU REDAKCYJNEGO

CZŁONKINI

Stowarzyszenie Muzealników Polskich, Oddział Mazowiecki

Stanisław Maliszewski

„Almanach Warszawy” (rocznik naukowy Muzeum Warszawy)

Stowarzyszenie Muzealników Polskich, Oddział Mazowiecki

CZŁONKINI

CZŁONEK

Małgorzata Heymer

Katarzyna Meyza

Stowarzyszenie Muzealników Polskich, Oddział Mazowiecki

Association Internationale pour l’histoire du verre (AIHV), Polski Komitet Narodowy

CZŁONKINI

dr Paweł Ignaczak

CZŁONKINI

Rada Muzeum Łazienki Królewskie

Stowarzyszenie Muzealników Polskich, Oddział Mazowiecki

CZŁONEK

CZŁONKINI

Międzynarodowa Rada Muzeów (ICOM)

Ewa Nekanda-Trepka

CZŁONEK

Rada konserwatorska w województwie warmińsko-mazurskim

Stowarzyszenie Historyków Sztuki

CZŁONKINI

CZŁONEK

Rada Muzeum Literatury

Towarzystwo Historyczno-Literackie w Paryżu

CZŁONKINI

CZŁONEK

Stowarzyszenie Muzealników Polskich, Oddział Mazowiecki

Polskie Towarzystwo Badań nad Wiekiem Osiemnastym

CZŁONKINI

CZŁONEK

Stowarzyszenie Architektów Polskich SARP

Dominika Jarzyńska-Pokojska

CZŁONKINI

Stowarzyszenie Muzealników Polskich, Oddział Mazowiecki

Stowarzyszenie Konserwatorów Zabytków

CZŁONKINI

Michał Kempa

Liga Miast i Miejsc UNESCO

Stowarzyszenie Muzealników Polskich, Oddział Mazowiecki CZŁONEK

SEKRETARZ

Ewa Kalnoj-Ziajkowska

Ewa Nowak-Mitura

CZŁONKINI

Międzysektorowy zespół ds. kultury przy Biurze Kultury Urzędu m.st Warszawa

Edward Pawlikowski

Stowarzyszenie Historyków Fotografii

Stowarzyszenie Historyków Sztuki

Stowarzyszenie Muzealników Polskich, Oddział Mazowiecki

CZŁONKINI

Grzegorz Konsalik

dr Tomasz A. Pruszak

Stowarzyszenie Muzealników Polskich, Oddział Mazowiecki

Rada Muzeum im. Jacka Malczewskiego w Radomiu

CZŁONEK

PRZEWODNICZĄCY

Polskie Stowarzyszenie Inwentaryzatorów Muzealnych

Stowarzyszenie Historyków Sztuki

CZŁONEK

Agata Korycka

Stowarzyszenie Muzealników Polskich, Oddział Mazowiecki

Stowarzyszenie Muzealników Polskich, Oddział Mazowiecki CZŁONKINI

CZŁONEK

Patrycja Labus-Sidor

Zespół ds. Warszawskich Historycznych Pracowni Artystycznych przy Prezydencie m.st. Warszawy

CZŁONKINI

CZŁONEK

Adam Lisiecki

Barbara Rogalska

CZŁONEK

CZŁONKINI ZARZĄDU (SKARBNICZKA)

dr Jacek Macyszyn

Stowarzyszenie Muzealników Polskich, Oddział Mazowiecki

CZŁONEK

Kapituła konkursu Mazowieckie Zdarzenie Muzealne – WIERZBA

Stowarzyszenie Muzealników Polskich, Oddział Mazowiecki

Towarzystwo Bibliofilów Polskich w Warszawie

Międzysektorowy zespół ds. kultury przy Biurze Kultury Urzędu m.st Warszawa

CZŁONKINI

Stowarzyszenie Muzealników Polskich, Oddział Mazowiecki

CZŁONKINI

Joanna Maldis

International Council of Museums (ICOM)

Rada Muzeum Sportu i Turystyki

CZŁONKINI

Stowarzyszenie Muzealników Polskich, Oddział Mazowiecki CZŁONKINI

274

Działalność pracowników w organizacjach i towarzystwach naukowych, komitetach redakcyjnych, stowarzyszeniach

Agnieszka Rozciecha

Svenska Historiska Föreningen

Stowarzyszenie Muzealników Polskich, Oddział Mazowiecki

CZŁONKINI

„Almanach Warszawy” (rocznik naukowy Muzeum Warszawy)

Aleksandra Różycka

REDAKTORKA NACZELNA

Stowarzyszenie Muzealników Polskich, Oddział Mazowiecki

dr Paweł E. Weszpiński

CZŁONKINI

„Harcerstwo” (rocznik naukowy Muzeum Harcerstwa)

Joanna Rykiel

REDAKTOR NACZELNY

Stowarzyszenie Muzealników Polskich, Oddział Mazowiecki

Polskie Towarzystwo Geograficzne, Oddział Kartograficzny

CZŁONKINI

WICEPRZEWODNICZĄCY KOMISJI REWIZYJNEJ

Zuzanna Sieroszewska-Rolewicz

Towarzystwo Lindleyowskie „Societas Lindleiana”

Polski Komitet Narodowy ICOM

SEKRETARZ

CZŁONKINI

Stowarzyszenie Muzealników Polskich, Oddział Mazowiecki

CZŁONEK

CZŁONKINI

Zespół Historii Kartografii przy Instytucie Historii Nauki PAN

dr Andrzej Skalimowski

CZŁONEK

„Almanach Warszawy” (rocznik naukowy Muzeum Warszawy)

Zespół Nazewnictwa Miejskiego

SEKRETARZ REDAKCJI

CZŁONEK

„Nowe Książki” (miesięcznik literacki) CZŁONEK REDAKCJI

dr Ewa Wieruch-Jankowska

Łukasz Sobierajski

CZŁONKINI

Stowarzyszenie Konserwatorów Zabytków

Stowarzyszenie Muzealników Polskich, Oddział Mazowiecki CZŁONEK

Marcin Więcek

Aleksandra Sołtan-Lipska

CZŁONEK

Stowarzyszenie Muzealników Polskich, Oddział Mazowiecki

Stowarzyszenie Muzealników Polskich, Oddział Mazowiecki CZŁONKINI

Adam Wrzosek

Towarzystwo Miłośników Historii, oddział Polskiego Towarzystwa Historycznego

CZŁONEK

Stowarzyszenie Muzealników Polskich, Oddział Mazowiecki

CZŁONKINI

Jolanta Wiśniewska

Polskie Towarzystwo Numizmatyczne

Stowarzyszenie Muzealników Polskich, Oddział Mazowiecki

CZŁONKINI

„Kronika Warszawy” (półrocznik Archiwum Państwowego w Warszawie i Domu Spotkań z Historią)

dr Magdalena Wróblewska

The International Council of Museums (ICOM)

ZASTĘPCZYNI REDAKTORA NACZELNEGO

CZŁONKINI

Anna Topolska

Stowarzyszenie Historyków Sztuki, Oddział Warszawski

Stowarzyszenie Muzealników Polskich, Oddział Mazowiecki

CZŁONKINI

„Almanach Warszawy” (rocznik naukowy Muzeum Warszawy)

dr Jarosław Trybuś

CZŁONKINI RADY NAUKOWEJ

Stowarzyszenie Muzealników Polskich, Oddział Mazowiecki

Anna Zabiegałowska-Sitek

CZŁONEK

Stowarzyszenie Muzealników Polskich, Oddział Mazowiecki

Stowarzyszenie Historyków Sztuki

CZŁONKINI

CZŁONEK

Anna Zasadzińska

Zespół Nazewnictwa Miejskiego

Organization of World Heritage Cities

CZŁONEK

REPREZENTANTKA M.ST. WARSZAWY

Katarzyna Wagner

The International Council of Museums (ICOM)

Stowarzyszenie Muzealników Polskich, Oddział Mazowiecki

CZŁONKINI

Krzysztof Zwierz

The International Council of Museums (ICOM)

Stowarzyszenie Muzealników Polskich, Oddział Mazowiecki

CZŁONKINI

CZŁONEK

Polskie Towarzystwo Badań nad Wiekiem Osiemnastym CZŁONKINI

275

Działalność naukowa

Nagrody i odznaczenia za działalność naukową i popularyzatorską

INTERCOM (International Committee for Museum Management) Ewa Nekanda-Trepka CAMOC (International Committee for the Collections and Activities of Museums of Cities) dr Jarosław Trybuś

Julian Borkowski Medal Pamiątkowy z okazji 50-lecia Muzeum Więzienia Pawiak za współpracę z tymże Muzeum

ICMS (International Committee for Museum Security) Artur Zbiegieni

Katarzyna Chudyńska-Szuchnik III nagroda w X edycji konkursu Mazowieckie Zdarzenie Muzealne – WIERZBA 2015, w kategorii Wydarzenie edukacyjne za cztery autorskie cykle spotkań w ramach Praskich czwartków – cykle Pora na dokument i Wykonane na prawym brzegu. Rzemieślnicy (kuratorka)

Muzeum Warszawy jest członkiem Warszawskiej Organizacji Turystycznej.

Dominika Dragan-Alcantara wyróżnienie przyznane przez Narodowy Instytut Dziedzictwa za organizację Europejskich Dni Dziedzictwa 2016 Gdzie duch spotyka się z przestrzenią – świątynie, arcydzieła, pomniki

W 2016 roku Muzeum zorganizowało I edycję konkursu Prezydenta m.st. Warszawy, w którym nagradzani są autorzy najlepszych rozpraw doktorskich i prac magisterskich, z zakresu wszelkich specjalności naukowych, dotyczących społeczno-gospodarczego rozwoju stolicy. Celem konkursu jest nagrodzenie prac zawierających propozycje praktycznych rozwiązań, które mogą wpłynąć na podniesienie jakości życia w mieście. Do pierwszej edycji wpłynęło 119 prac, w tym 16 rozpraw doktorskich. Organizatorzy wymagali, by dyplomy i rozprawy reprezentowały nie tylko wysoką wartość naukową i oryginalne ujęcie tematu, ale posiadały potencjał wdrożeniowy, czyli możliwość praktycznego zastosowania zbadanych i opisanych przez autora projektów w przedsięwzięciach realizowanych przez m.st. Warszawę. O wynikach konkursu zadecydowała Kapituła, w której skład weszli przedstawiciele wiodących warszawskich szkół wyższych (według rankingu miesięcznika „Perspektywy”), a także przedstawiciele Rady Miasta, Urzędu Miasta, Warszawskiej Rady Działalności Pożytku Publicznego oraz Muzeum Warszawy.

Konkurs DYPLOMY DLA WARSZAWY

Adam Lisiecki III nagroda w X edycji konkursu Mazowieckie Zdarzenie Muzealne – WIERZBA 2015, w kategorii Wydarzenie edukacyjne za cztery autorskie cykle spotkań w ramach Praskich czwartków – cykl Sekrety starych ilustracji (kurator) Barbara Rogalska dyplom uznania Marszałka Województwa Mazowieckiego z podziękowaniem za czynny udział w pracach kapituły konkursu Mazowieckie Zdarzenia Muzealne – WIERZBA oraz cenny wkład merytoryczny włożony w rozwój konkursu dr Paweł Weszpiński, dr Jarosław Trybuś Wyróżnienie w X edycji konkursu Mazowieckie Zdarzenie Muzealne – WIERZBA 2015, w kategorii Wydawnictwo muzealne 2015 roku za książkę Książnica-Atlas, Plan Warszawy 1939, Plan miasta stołecznego Warszawy, Instytut Kartograficzny im. E. Romera, Wydawnictwo S. A. Książnica-Atlas, Lwów. Ze zbiorów kartograficznych Muzeum Warszawy Jolanta Wiśniewska III nagroda w X edycji konkursu Mazowieckie Zdarzenie Muzealne – WIERZBA 2015, w kategorii Wydarzenie edukacyjne za cztery autorskie cykle spotkań w ramach Praskich czwartków – cykl Prawobrzeżni (kuratorka)

Muzeum w organizacjach krajowych i międzynarodowych Muzeum Warszawy jest członkiem instytucjonalnym Międzynarodowej Rady ds. Muzeów ICOM (The International Council of Museums). W ramach ICOM Muzeum ma delegowanych przedstawicieli w trzech komitetach międzynarodowych:

Rozdanie nagród I edycji konkursu DYPLOMY DLA WARSZAWY

276

Konkurs DYPLOMY DLA WARSZAWY

WYRÓŻNIENIA

Kapituła I edycji konkursu DYPLOMY DLA WARSZAWY

Kamil Kiełbasiński Geologiczno-inżynierska i geofizyczna ocena zachowania się gruntów spoistych w przekroju doliny Wisły wzdłuż Trasy Siekierkowskiej w Warszawie pod wpływem obciążeń mechanicznych, Wydział Geologii Uniwersytetu Warszawskiego, praca pod kierunkiem prof. dr. hab. Ryszarda Kaczyńskiego

prof. Marek Bryx

SZKOŁA GŁÓWNA HANDLOWA

prof. Piotr Chmielewski

AKADEMIA IM. LEONA KOŹMIŃSKIEGO

prof. Jolanta Choińska-Mika dr Piotr Węcowski

Adam Bierzyński Przemiany struktury gospodarstw domowych w przestrzeni Warszawy w latach 1988–2011, Zakład Geografii Miast i Ludności, Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania im. Stanisława Leszczyckiego PAN, praca pod kierunkiem prof. dr. hab. Grzegorza Węcławowicza

UNIWERSYTET WARSZAWSKI

dr hab. Janusz Kostecki

WOJSKOWA AKADEMIA TECHNICZNA

prof. Andrzej Lenart

SZKOŁA GŁÓWNA GOSPODARSTWA WIEJSKIEGO

Dorota Celińska-Janowicz Przestrzenne aspekty funkcjonowania warszawskich centrów handlowych, Centrum Europejskich Studiów Regionalnych i Lokalnych (EUROREG) Uniwersytetu Warszawskiego, praca pod kierunkiem prof. dr. hab. Bohdana Jałowieckiego

Ewa Masny Askanas

RADNA MIASTA STOŁECZNEGO WARSZAWY

prof. Jerzy Paweł Nowacki

POLSKO-JAPOŃSKA AKADEMIA TECHNIK KOMPUTEROWYCH

prof. Sylwiusz Retowski dr Kinga Piber

W kategorii prac magisterskich:

UNIWERSYTET SWPS

NAGRODA GŁÓWNA

Andrzej Trzeciakowski

WARSZAWSKA RADA DZIAŁALNOŚCI POŻYTKU PUBLICZNEGO

Klaudyna Nowińska Warszawa z Mazowszem, Mazowsze bez Warszawy – w poszukiwaniu sensu regionalnych podziałów administracyjnych, Zakład Rozwoju i Polityki Lokalnej Instytutu Geografii Społeczno-Ekonomicznej i Gospodarki Przestrzennej Uniwersytetu Warszawskiego, praca pod kierunkiem dr hab. Marty Lackowskiej

Marcin Wojdat

SEKRETARZ MIASTA

dr Magdalena Wróblewska

PEŁNOMOCNIK DYREKTORA MUZEUM WARSZAWY DS. NAUKOWO-BADAWCZYCH

WYRÓŻNIENIA

Milena Trzcińska Architektura wspierająca integrację osób starszych ze społeczeństwem. Projekt współczesnego domu seniora, Wydział Architektury Politechniki Warszawskiej, praca pod kierunkiem prof. nzw. dr. hab. inż. arch. Jana Słyka Sylwia Parafjańczuk Ocena podatności runa lasów nadrzecznych na nielegalną dyspersję i próby ograniczania zniszczeń, Katedra Ochrony Środowiska Wydziału Ogrodnictwa, Biotechnologii i Architektury Krajobrazu SGGW, praca pod kierunkiem dr. hab. Piotra Sikorskiego

Identyfikacja konkursu, proj. Ania Światłowska

Laureaci I edycji konkursu DYPLOMY DLA WARSZAWY W kategorii rozpraw doktorskich:

Małgorzata Dembowska Trakt Praski. Połączenie lewobrzeżnej i prawobrzeżnej Warszawy jako czynnik wspomagający proces rewitalizacji Pragi, Wydział Architektury Politechniki Warszawskiej, praca pod kierunkiem prof. dr hab. inż. arch. Ewy Kuryłowicz

NAGRODA GŁÓWNA

Maja Skibińska Mebel miejski jako tworzywo krajobrazu kulturowego Warszawy, Wydział Ogrodnictwa, Biotechnologii i Architektury Krajobrazu Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie, praca pod kierunkiem prof. Jeremiego Królikowskiego w Katedrze Sztuki Krajobrazu

277

Wydawnictwa Antologie, książki fotograficzne, opracowania historyczne i kartograficzne, katalogi wystaw, publikacje pokonferencyjne, przewodniki i kalendarze książkowe to plon wydawniczy Muzeum Warszawy z 2016 roku. Łącznie ukazało się 14 tytułów. Różnorodność publikacji muzealnych wynika z planu dotarcia do jak najszerszego kręgu odbiorców. Przyczyniają się one do budowania publiczności Muzeum Warszawy, zanim w staromiejskich kamienicach otwarta zostanie wystawa główna, i dają wgląd w jego działalność. W roku 2016 wydaliśmy przede wszystkim opracowania, które powstały w ścisłej współpracy z badaczami muzealnymi i specjalistami spoza Muzeum. Efektem tych działań są między innymi: Legendy warszawskie. Antologia, powstałe we współpracy z Działem Badań nad Warszawą MW i Pracownią Studiów Miejskich Instytutu Kultury Polskiej UW, które pobiły rekord sprzedażowy; album fotograficzny Zofia Chomętowska. Albumy fotografki, m.in. z tekstami autorstwa dr Anny Kotańskiej i Anny Topolskiej, kustoszek z Działu Opracowania Zbiorów MW, wydany wspólnie z Fundacją Archeologia Fotografii; oraz kolejna, trzecia część serii Plany Warszawy – Plan Warszawy W.H. Lindleya z 1912 roku, autorstwa dr. Pawła E. Weszpińskiego, kustosza zbiorów kartograficznych MW, i prof. dr. hab. Ryszarda Żelichowskiego z Instytutu Studiów Politycznych PAN. Przez cały rok trwały intensywne prace nad Nową historią Warszawy autorstwa dr. hab. Błażeja Brzostka. Wyłaniający się z badań obraz miasta jest różnorodny i wielowątkowy, a każde z zagadnień, obecne w kolejnych okresach jego historii, otwiera nowe perspektywy poznawcze i interpretacyjne. Publikacja ta będzie miała premierę w 2019 roku. Rozpoczęliśmy także pracę nad książką, którą od Prezydent Warszawy Hanny Gronkiewicz-Waltz dostaną w prezencie przyszłoroczni maturzyści. Jest to wymagający ze względu na odbiorcę, ale ekscytujący projekt. Chcemy pokazać Warszawę przez pryzmat historii rzeczy związanych z miastem, a opowiedzą je najbardziej znani pisarze młodego i średniego pokolenia. Mamy nadzieję, że wiele tegorocznych nagród wydawniczych, jak również tysiące sprzedanych w ciągu roku egzemplarzy książek muzealnych przełoży się na liczbę zwiedzających w ponownie otwartej siedzibie Muzeum na Rynku Starego Miasta. Małgorzata Mycielska

SAMODZIELNE WIELOOSOBOWE STANOWISKO DS. WYDAWNICTW

279

Małgorzata Mycielska, fot. MW

Wydawnictwa

Zestawienie publikacji 2016 autor projektu graficznego

dział odpowiedzialny za wydanie publikacji

zbiór esejów; Paweł Hertz, wybór druk czarno-biały, Marek Zagańczyk oprawa miękka

Wojciech Kwiecień-Janikowski, Przemysław Dębowski

Samodzielne Wieloosobowe Stanowisko ds Wydawnictw

978-83-62189-76-2

1000

maj

publikacja naukowa i kolekcjonerska, zestaw; druk kolorowy, oprawa twarda i miękka

dr Paweł E. Weszpiński, prof. dr hab. Ryszard Żelichowski, redakcja merytoryczna Barbara Hensel-Moszczyńska, redakcja Małgorzata Mycielska, Małgorzata Jurkiewicz

Anna Piwowar

Samodzielne Wieloosobowe Stanowisko ds Wydawnictw

978-83-62189-91-5

2500

grudzień

William Heerlein Lindley. Plan Warszawy 1912. Plan niwelacyjny miasta Warszawy. Zdjęcie pod kierunkiem Głównego Inżyniera W.H. Lindleya

opracowanie

dr Paweł E. Weszpińśki, prof. dr hab. Ryszard Żelichowski

Plan niwelacyjny miasta Warszawy

reprint – mapa składana

978-83-62189-86-1

Plan niwelacyjny miasta Warszawy z naniesioną siatką ulic z 2016 roku

opracowanie Witold Planu (kalibracja) Pietrusiewicz – mapa składana

978-83-62189-87-8

Plan niwelacyjny miasta Warszawy z zaznaczonymi najważniejszymi obiektami

opracowanie Planu – mapa składana

dr Paweł E. Weszpiński

978-83-62189-88-5

Obiekty oznaczone na Planie niwelacyjnym miasta Warszawy opracowanym przez W.H. Lindleya, wydanym w Warszawie w 1912 roku

broszura

dr Paweł E. Weszpińśki, prof. dr hab. Ryszard Żelichowski

978-83-62189-90-8

Ulica i place oznaczone na Planie niwelacyjnym miasta Warszawy opracowanym przez W.H. Lindleya, wydanym w Warszawie w 1912 roku

broszura

dr Paweł E. Weszpińśki,

978-83-62189-90-8

tytuł publikacji

rodzaj

autor tłumacz redaktor

ISBN | ISSN

nakład współwydawca

data publikacji

Serie Biblioteka Warszawska Szkice warszawskie

Plany Warszawy William Heerlein Lindley. Plan Warszawy 1912. Plan niwelacyjny miasta Warszawy. Zdjęcie pod kierunkiem Głównego Inżyniera W.H. Lindleya. Ze zbiorów kartograficznych Muzeum Warszawy

elementy publikacji: 978-83-62189-85-4

280

Zestawienie publikacji

tytuł publikacji

rodzaj

autor tłumacz redaktor

autor projektu graficznego

dział odpowiedzialny za wydanie publikacji

ISBN | ISSN

nakład współwydawca

data publikacji

1000

luty

Publikacje poza seriami Élisabeth Vigée Le Brun i Polacy / Élisabeth Vigée Le Brun and Poles

katalog wystawy czasowej; druk kolorowy, oprawa miękka

wstęp Agnieszka Morawińska, Anna Czerwińska-Walczak, eseje Tomasz F. de Rosset, Iwona Danielewicz (także redakcja merytoryczna), tłumaczenie Łukasz Mojsak, redakcja Regina Gromacka

Anna Piwowar

Dział Organizacji Wystaw i Wydarzeń

978-83-62189-77-9

Legendy warszawskie. Antologia

druk kolorowy, oprawa twarda

wybór Anna Marta Zdanowska, opracowanie i redakcja Julia Odnous, szkic historyczny Krzysztof Zwierz, noty rozdziałowe Zuzanna Flisowska, Marcin Gołąb, Agnieszka Witkowska-Krych, Łukasz Bukowiecki (także autor posłowia)

Wojciech Pawliński

Samodzielne Wieloosobowe Stanowisko ds. Wydawnictw

978-83-62189-80-9 4000

Muzeum Warszawy, Muzeum w Nieborowie i Arkadii

wrzesień

w tym dodruk:

2000

Mapa legend warszawskich

mapa składana; druk kolorowy

redakcja Małgorzata Mycielska, Julia Odnous, Anna Marta Zdanowska

Wojciech Pawliński

Samodzielne Wieloosobowe Stanowisko ds. Wydawnictw

978-83-62189-79-3 2000

wrzesień

Od kamienicy do muzeum. From a Tenement House to a Museum

publikacja naukowa; druk czarno-biały, oprawa miękka

dr Małgorzata Popiołek, tłumaczenie Anna Micińska, redakcja merytoryczna Barbara Hensel-Moszczyńska, redakcja Katarzyna Sobolewska

Iwo Rutkiewicz

Samodzielne Wieloosobowe Stanowisko ds. Wydawnictw

978-83-62189-82-3 1000

wrzesień

Odbudowa Starego Miasta w Warszawie

przewodnik – zestaw; druk czarno-biały i kolorowy, oprawa miękka

dr Andrzej Skalimowski

Ania Światłowska

Centrum Interpretacji Zabytku

Odbudowa Starego Miasta w Warszawie

wersja polska

redakcja Tomasz Żylski

978-83-62189-92-2 2000

The Warsaw Old Town Reconstruction

wersja angielska

tłumaczenie Zofia Sochańska

978-83-62189-93-9 2000

La reconstruction de la Vieille ville de Varsovie

wersja francuska

tłumaczenie Agata Urbanowicz

978-83-62189-94-6 1000

La reconstrucción del centro histórico de Varsovia

wersja hiszpańska

tłumaczenie Ewa Urbańczyk

978-83-62189-95-3 1000

kwiecień

wersje językowe:

281

Wydawnictwa

dział odpowiedzialny za wydanie publikacji

autor tłumacz redaktor

autor projektu graficznego

katalog wystawy czasowej; druk kolorowy, oprawa miękka

redakcja Maria Biegańska, Barbara Rogalska

Magdalena Piwowar

Muzeum Drukarstwa

978-83-62189-68-7 300

kwiecień

Skąd się biorą warszawiacy? Migracje do Warszawy w XIV–XXI wieku

publikacja pokonferencyjna; druk kolorowy, oprawa miękka

redakcja Katarzyna Wagner, Krzysztof Zwierz, Przemysław Piechocki, opieka merytoryczna Magdalena dr Wróblewska

Ania Światłowska

dr Magdalena 978-83-62189-84-7 500 Wróblewska, Pełnomocnik Dyrektora ds. NaukowoBadawczych, Dział Promocji i Komunikacji, Katarzyna Wagner, Krzysztof Zwierz

grudzień

Sprawozdanie Muzeum Warszawy 2015

sprawozdanie roczne; oprawa miękka

koncepcja i opracowanie Małgorzata Mycielska, kolaże Maciej Bohdanowicz

Anna Piwowar

Samodzielne Wieloosobowe Stanowisko ds. Wydawnictw

978-83-62189-79-3 1000

maj

Styl życia

publikacja wspomnieniowa; oprawa miękka

Stefan Mirowski, redakcja Adam Czetwertyński, Halina Janowska

Joanna Bębenek

Dział Promocji i Komunikacji

978-83-62189-78-6 750

Muzeum Harcerstwa, Continuum

czerwiec

Zofia Chomętowska. Albumy fotografki

Publikacja popularnonaukowa i fotograficzna, kolekcja czterotomowa; druk duotone, oprawa miękka

Karolina Puchała-Rojek, Anna Kotańska, Anna Topolska, redaktorka prowadząca Małgorzata Mycielska, redakcja Julia Odnous

Anna Piwowar

Samodzielne Wieloosobowe Stanowisko ds. Wydawnictw

978-83-62189-73-1 1500

Fundacja Archeologia Fotografii

maj

I Entuzjastka 1912–1935

album

Karolina Puchała-Rojek, esej Ewelina Lasota

978-83-62189-69-4

II Profesjonalistka 1936–1944

album

Anna Kotańska, Anna Topolska, esej Karolina Ziębińska-Lewandowska

978-83-62189-70-0

III Dokumentalistka 1945

album

Anna Kotańska, Anna Topolska, esej Tomasz Ferenc

IV Emigrantka 1946–1981

album

Karolina Puchała-Rojek, esej Joanna Łuba

„Almanach Warszawy”, t. X

rocznik naukowy; zespół: redaktorka publikacja online naczelna Katarzyna Wagner, sekretarz redakcji dr Andrzej Skalimowski, Karolina Blusiewicz, Barbara Hensel-Moszczyńska, dr Paweł Ignaczak, dr hab. Hubert Kowalski, dr Jarosław Trybuś; tłumaczenie Zofia Sochańska

tytuł publikacji

rodzaj

Polska ilustracja książkowa z lat 50–80. dla dzieci i młodzieży

ISBN | ISSN

nakład współwydawca

data publikacji

elementy publikacji:

978-83-62189-71-7 978-83-62189-72-4

Ania Światłowska

282

Zespół redakcyjny, 2460-2952 Ania Światłowska (Dział Promocji i Komunikacji)

grudzień

Wybrane publikacje

tytuł publikacji

rodzaj

autor tłumacz redaktor

autor projektu graficznego

kierowniczka projektu Joanna Dudelewicz, oracowanie merytoryczne Zespół Muzeum Warszawy, redakcja Tadeusz Baranowski

Joanna Bębenek

dział odpowiedzialny za wydanie publikacji

ISBN | ISSN

nakład współwydawca

data publikacji

Dział Promocji i Komunikacji

978-83-62189-83-0

1500

grudzień

Druki Kalendarz warszawski 2017

kalendarz, druk promocyjny projektu modernizacji OdNowa; druk czarno-biały, oprawa twarda

Kalendarz warszawski 2017 – ścienny

kalendarz ścienny, zespół Muzeum druk promocyjny Warszawy projektu modernizacji OdNowa; oprawa twarda

Joanna Bębenek

Dział Promocji i Komunikacji

978-83-62189-80-9 1000

grudzień

Notes warszawski

notes, druk promocyjny projektu modernizacji OdNowa; druk carno-biały, oprawa twarda

zespół Muzeum Warszawy

Joanna Bębenek

Dział Promocji i Komunikacji

978-83-62189-80-9 1000

grudzień

Plan Warszawy – notes

notes; druk kolorowy, oprawa miękka

koncepcja Małgorzata Mycielska

Anna Piwowar

Samodzielne Wieloosobowe Stanowisko ds. Wydawnictw

Wybrane publikacje Sprawozdanie Muzeum Warszawy 2015 KONCEPCJA I OPRACOWANIE:

Małgorzata Mycielska, na podstawie materiałów przygotowanych przez pracowników Muzeum Warszawy

PROJEKT GRAFICZNY, SKŁAD i PRZYGOTOWANIE DO DRUKU: Anna Piwowar KOREKTA: Julia Odnous ZDJĘCIA (JEŚLI NIE PODPISANO INACZEJ):

Adrian Czechowski, Grażyna Kułakowska, Igor Oleś / Muzeum Warszawy KOLAŻE: Maciej Bohdanowicz WYDAWCA: Muzeum Warszawy Wydanie I Warszawa 2016 ISBN: 978-83-62189-79-3 NAKŁAD: 1000 egzemplarzy 320 stron, format 200 × 260 mm, druk kolorowy, wersja językowa: polska, DATA WYDANIA: maj (ZOB. TAKŻE, NAGRODY, S. 299)

Proj. Anna Piwowar, fot. MW

283

1800

listopad

Wydawnictwa

Sprawozdanie Muzeum Warszawy 2015 poświęcone jest w dużej mierze kontynuacji prac modernizacyjnych w siedzibie głównej Muzeum przy Rynku Starego Miasta oraz przygotowaniom wystawy głównej. Szeroko omówione zostały w nim m.in.: działalność popularyzatorska poszczególnych oddziałów, wystawy, pozyskane zbiory, prace konserwatorskie. Wizualnym dopełnieniem publikacji są kolaże autorstwa Macieja Bohdanowicza, oparte na pocztówkach pochodzących ze zbiorów Muzeum, w nieoczywisty sposób ukazujące widoki i architekturę Warszawy. Proj. Anna Piwowar, fot. MW

Szkice warszawskie SERIA: Biblioteka warszawska AUTOR: Paweł Hertz WYBÓR I UKŁAD TEKSTÓW: Marek Zagańczyk REDAKTORKA PROWADZĄCA:

Małgorzata Mycielska

PROJEKT GRAFICZNY SERII:

Przemek Dębowski, Wojtek Kwiecień-Janikowski

SKŁAD: Włodzimierz Zakrzewski KOREKTA: Julia Odnous INDEKS OSÓB: Anna Jurkiewicz WYDAWCA: Muzeum Warszawy

Wydanie I Warszawa 2016 ISBN: 978-83-62189-76-2 NAKŁAD: 1000 egzemplarzy 296 stron, format 125 x 235 mm, druk czarno-biały, oprawa miękka, wersja językowa: polska DATA WYDANIA: maj

Biblioteka Warszawska

Seria wydawana przez Muzeum od wielu lat w 2014 roku zyskała nową szatę graficzną i bardziej doprecyzowaną formułę. W ramach serii publikowane są zarówno współczesne, jak i historyczne teksty związane z Warszawą, oparte na bezpośrednich relacjach autorów: wspomnienia, dzienniki, oraz teksty publicystyczne i literackie. Teksty dopełniają ilustracje, najczęściej zdjęcia, które tworzą równoległą narrację lub są bezpośrednio związane z treścią książki.

Proj. Przemek Dębowski, Wojtek Kwiecień-Janikowski, fot. MW

Trzynastego maja 2016 roku przypadła 15. rocznica śmierci Pawła Hertza (1918–2001), poety, tłumacza i wydawcy, który Warszawie poświęcił swoje najpiękniejsze teksty. Z tej okazji Muzeum wydało zbiór jego powojennych, warszawskich szkiców. Wyboru dokonał Marek Zagańczyk, znawca twórczości Hertza, zastępca redaktora naczelnego kwartalnika „Zeszyty Literackie”.

284

Wybrane publikacje

Zofia Chomętowska. Albumy fotografki AUTORKI: Karolina Puchała-Rojek (Fundacja Archeologia Fotografii), Anna Kotańska, Anna Topolska (Muzeum Warszawy) AUTORZY ESEJÓW: Ewelina Lasota (tom I), Karolina Ziębińska-Lewandowska (tom II), Tomasz Ferenc (tom III), Joanna Łuba (tom IV) REDAKTORKA PROWADZĄCA: Małgorzata Mycielska PROJEKT GRAFICZNY: Anna Piwowar REDAKCJA i KOREKTA: Julia Odnous ZESTAWIENIE OSÓB: Joanna Popiołek INDEKS MIEJSC: Małgorzata Mycielska SKANY I RETUSZ: Dorota Pracka, Maciej Turczyniak WYDAWCY: Muzeum Warszawy, Fundacja Archeologia Fotografii Wydanie I Warszawa 2016 ISBN: 978-83-62189-73-1 (MW), 978-64443-09-1 (FAF) NAKŁAD: 1500 egzemplarzy 440 stron (4 tomy), 597 zdjęć, format 170 × 235 mm, druk duotone, oprawa miękka, wersja językowa: polska DATA WYDANIA: maj (ZOB. TAKŻE, NAGRODY, S. 299)

Archiwum fotografii Zofii Chomętowskiej znajduje się w dwóch zbiorach – Muzeum Warszawy (zdjęcia stolicy przedwojennej, wojennej i tużpowojennej) oraz Fundacji Archeologia Fotografii (zdjęcia z rodzinnego Polesia oraz z życia na emigracji w Argentynie). We wspólnym wydawnictwie archiwum zostało scalone, by po raz pierwszy w pełni ukazać niezwykły życiorys Chomętowskiej – fotografki, kobiety niezależnej, odważnej i nowoczesnej. Publikacja składa się z czterech albumów: Entuzjastka (1912–1935), Profesjonalistka (1936–1944), Dokumentalistka (1945) i Emigrantka (1946–1981). Odsłaniają one kolejne etapy biografii i silnie z nią związanej twórczości artystki, warunkowanej realiami politycznymi oraz poszukiwaniem odpowiadających im środków wyrazu. W każdym tomie oprócz zdjęć zidentyfikowanych i opracowanych przez autorki znajduje się esej oraz indeks miejsc i postaci.

Proj. Anna Piwowar, fot. MW

285

Wydawnictwa

PREMIERA KSIĄŻKI 24 MAJA MIEJSCE: Muzeum Warszawskiej Pragi PROWADZENIE: dr Magdalena Wróblewska UCZESTNICZKI: dr Anna Kotańska, Anna Topolska, Małgorzata Mycielska, Anna Piwowar, Karolina Puchała-Rojek

Premiera książki. Na zdjęciu jedna z autorek, Karolina Puchała-Rojek, fot. MW

Proj. Anna Piwowar, fot. MW

Legendy warszawskie. Antologia WYBÓR: Anna Marta Zdanowska OPRACOWANIE, PRZYPISY, REDAKCJA I KOREKTA: Julia Odnous ILUSTRACJE, PROJEKT GRAFICZNY I SKŁAD:

Wojciech Pawliński

REDAKTORKA PROWADZĄCA:

Małgorzata Mycielska

SZKIC HISTORYCZNY O WARSZAWIE:

Krzysztof Zwierz POSŁOWIE: Łukasz Bukowiecki NOTY ROZDZIAŁOWE: Łukasz Bukowiecki, Zuzanna Flisowska, Marcin Gołąb, Agnieszka Witkowska-Krych (Pracownia Studiów Miejskich Instytutu Kultury Polskiej Uniwersytetu Warszawskiego) REDAKCJA MERYTORYCZNA NOT:

Barbara Hensel-Moszczyńska

KONSULTACJA MERYTORYCZNA PRZYPISÓW:

Barbara Hensel-Moszczyńska, Izabella Maliszewska, Romuald Morawski, Aleksandra Sołtan-Lipska, Krzysztof Zwierz (Dział Badań nad Warszawą Muzeum Warszawy); Jacek Bochiński, Anna Marta Zdanowska SŁOWNIK POJĘĆ, NAZW I OKREŚLEŃ:

Anna Marta Zdanowska

INDEKS NAZW OSOBOWYCH: Julia Odnous, Anna Marta Zdanowska WYDAWCA: Muzeum Warszawy Wydanie I Warszawa 2016 ISBN: 978-83-62189-80-9 NAKŁAD: 2000 egzemplarzy (+ 2000 egzemplarzy – dodruk) 624 strony, format 230 x 165 mm, druk kolorowy, oprawa twarda, wersja językowa: polska DATA WYDANIA: wrzesień

Proj. Wojciech Pawliński, fot. MW

(ZOB. TAKŻE, NAGRODY, s. 299)

286

Wybrane publikacje

Proj. Wojciech Pawliński, fot. MW

Pierwsza publikacja zawierająca obszerny, bogato ilustrowany wybór legend warszawskich z opracowaniem popularnonaukowym. Wśród 61 tekstów znalazły się zarówno opowieści spisywane w XIX wieku przez historyka Walerego Przyborowskiego oraz folklorystów Kazimierza Władysława Wójcickiego i Romana Zmorskiego, jak i dwudziestowieczne opracowania literackie legend, autorstwa m.in. Edmunda Jezierskiego, Artura Oppmana, Ewy Szelburg-Zarembiny, Hanny Januszewskiej, Marii Krüger, Wandy Chotomskiej, Zdzisława Nowaka, a także teksty powstałe już w XXI wieku, w większości niepublikowane. Ponad sześćsetstronicowa antologia daje czytelnikom dostęp do legendarnych dziejów Warszawy w powiązaniu z topografią współczesnego miasta. Rozdziały-lokalizacje, w których zestawiono ze sobą kilka wariantów tych samych opowieści, otwierają noty przybliżające historię, obecny stan zachowania i funkcje miejsc związanych z legendami. Książka zawiera przypisy, słownik pojęć i indeks nazw postaci, które umożliwiają korzystanie z książki czytelnikom w różnym wieku i o różnym zasobie wiedzy historycznej. Publikacji towarzyszy Mapa legend warszawskich, obejmująca Stare i Nowe Miasto, dzięki której można odbyć spacer śladami legendarnych postaci; uwzględnia lokalizacje związane z legendami wraz z krótkimi opisami miejsc i obiektów.

287

Wydawnictwa

Mapa legend warszawskich KONCEPCJA: Małgorzata Mycielska, Julia Odnous, Anna Marta Zdanowska NOTY NA PODSTAWIE TEKSTÓW: Łukasza Bukowieckiego, Zuzanny Flisowskiej, Marcina Gołąba, Agnieszki Witkowskiej-Krych (Pracownia Studiów Miejskich Instytutu Kultury Polskiej Uniwersytetu Warszawskiego) REDAKCJA: Julia Odnous, Małgorzata Mycielska KOREKTA: Urszula Drabińska OPRACOWANIE GRAFICZNE: Wojciech Pawliński OPRACOWANIE KARTOGRAFICZNE:

Witold Pietrusiewicz WYDAWCA: Muzeum Warszawy Wydanie I Warszawa 2016 ISBN: 978-83-62189-81-6 NAKŁAD: 2000 egzemplarzy Mapa składana z banderolą, format B3, druk kolorowy, wersja językowa: polska DATA WYDANIA: wrzesień

Proj. Wojciech Pawliński, fot. MW

Związki warszawskich legend z wyobrażeniami społecznymi są wielorakie. Krytyczna lektura legend daje wgląd w wyobraźnię dawnych mieszkańców miasta, jej uwarunkowania społeczno-kulturowe i historyczną ewolucję. Jednocześnie legendy pobudzają wyobraźnię kolejnych pokoleń swoich odbiorców, a pisarzy i filmowców inspirują do odważnych przeróbek i adaptacji. Co jednak najciekawsze, legendy mogą być także źródłem wyobrażeń o obiektach w przestrzeni miejskiej, które – z różnych przyczyn – diametralnie zmieniły swoje funkcje lub całkiem przestały istnieć. Podczas wykładu omówiono niezachowane obiekty, zestawiając ich wizerunek utrwalony w legendzie z ich historią i współczesnym sposobem zagospodarowania miejsc, w których się znajdowały.

Wydarzenia towarzyszące Szlakiem legend warszawskich 24 WRZEŚNIA | SPACER MIEJSCE: Rynek Starego Miasta PROWADZENIE: Patryk Jaworek, Anna Zdanowska GRUPA WIEKOWA: rodzice i dzieci w wieku

6–14 lat

PREMIERA KSIĄŻKI

20 WRZEŚNIA MIEJSCE: Muzeum Warszawskiej Pragi PROWADZENIE: Łukasz Bukowiecki

(Pracownia Studiów Miejskich IKP UW) UCZESTNICY: Anna Marta Zdanowska, Julia Odnous, dr hab. Violetta Wróblewska, prof. UMK (Zakład Folklorystyki i Literatury Popularnej Katedra Kulturoznawstwa UMK), Wojciech Pawliński, Krzysztof Zwierz

Warszawa w legendzie 24 WRZEŚNIA | SPACER INTERAKTYWNY MIEJSCE: Rynek Starego Miasta PROWADZENIE: Patryk Jaworek, Anna Zdanowska GRUPA WIEKOWA: rodzice i dzieci w wieku

6–14 lat

Legendy warszawskie. Repozytorium wyobraźni 5 PAŹDZIERNIKA | WYKŁAD MIEJSCE: Centrum Interpretacji Zabytku PROWADZENIE: Łukasz Bukowiecki GRUPA WIEKOWA: dorośli

288

Premiera książki, od lewej: Łukasz Bukowiecki, Krzysztof Zwierz, Anna Marta Zdanowska, Julia Odnous, Wojciech Pawliński, dr hab. Violetta Wróblewska, fot. MW

Wybrane publikacje

Podsumowanie pracy nad książką

Pomysł zebrania w jednym tomie wszystkich najważniejszych legend warszawskich przyszedł mi do głowy przeszło siedem lat temu, kiedy rozpoczynałam pracę edukatorki w Dziale Oświatowym Muzeum Historycznego m.st. Warszawy (obecnie Dział Edukacji Muzeum Warszawy). Podczas opracowywania zajęć dla dzieci zagłębiłam się w poszukiwaniu opowieści legendarnych o Warszawie. Odkryłam wówczas nieznane mi motywy, a także nowe warianty legend ogólnie znanych. W 2014 roku otrzymałam propozycję zebrania tekstów do planowanej publikacji. Rozpoczął się wtedy dla mnie wielomiesięczny etap kwerend. Dość szybko odkryłam, że legendy najbardziej rozpoznawalne – o Syrenie, Bazyliszku i Złotej Kaczce – mają najwięcej wariantów; istnieją też motywy pojawiające się jedynie w źródłach folklorystycznych, nieopracowane literacko, przywoływane szczątkowo. Opowieści legendarne, które znalazły się w moim zbiorze, zaczęły tworzyć swoistą mapę historycznej części Warszawy. Pogrupowane według wątków i topografii, ukazały bogactwo miejskiego folkloru. Motywy legend funkcjonujące w internecie, które nie zostały dotąd opracowane literacko, pojawiły się w moich utworach autorskich. Teksty zebrane w antologii nie wyczerpują zasobu dotychczas znalezionych przeze mnie legend i podań warszawskich. Jest ich znacznie więcej. Umieszczenie wszystkich w jednej książce nie byłoby jednak możliwe; objętość publikacji jest bowiem dwukrotnie większa, niż zakładaliśmy na początku prac.

Przygotowanie antologii, zawierającej tak obszerny materiał źródłowy i literacki, było dużym wyzwaniem edytorskim. Jej ostateczny kształt został wypracowany w czasie ponadrocznej intensywnej pracy i wielu spotkań w gronie redakcyjnym, podczas których na bieżąco uzgadnialiśmy sposób opracowania treści z jej ujęciem graficznym. Uznaliśmy, że materiał wymaga odmiennego niż dotychczas, bardziej krytycznego wydania. Zastanawialiśmy się nad tym, czym są legendy jako typ narracji i w kontekście historii miasta, jak na tyle różnorodne formalnie i gatunkowo źródła powinny być podane i jakie teksty i materiały uzupełniające mogą im towarzyszyć. Zbiór 61 tekstów podporządkowaliśmy topografii miasta, nie zaś poszczególnym motywom. Powstało 26 rozdziałów-lokalizacji, w których legendy ułożyliśmy chronologicznie. Dzięki temu udało nam się wydobyć o wiele więcej wariantów legend, wątków czy postaci i w ten sposób opowiedzieć historię miejsc i obiektów w Warszawie, które inspirowały ludową wyobraźnię. Na potrzeby wydania zadbaliśmy o staranne opracowanie edytorskie tekstów źródłowych i literackich. Zostały one ujednolicone i uwspółcześnione językowo oraz opatrzone przypisami historycznymi, słownikiem pojęć i indeksem, które ułatwiają korzystanie z książki czytelnikom w różnym wieku i o różnym zasobie wiedzy historycznej, i same w sobie są atrakcyjną częścią publikacji. Znaczący wpływ na myślenie o całości i jej wartość merytoryczną miała współpraca z badaczami z Pracowni Studiów Miejskich Instytutu Kultury Polskiej Uniwersytetu Warszawskiego, których zaprosiliśmy do napisania popularnonaukowych not rozdziałowych (Łukasz Bukowiecki, Zuzanna Flisowska, Marcin Gołąb, Agnieszka Witkowska-Krych) oraz ważnego elementu aparatu krytycznego książki – kulturoznawczo-antropologicznego Posłowia (Łukasz Bukowiecki). W prace merytoryczne nad antologią, oprócz Wydawnictw i Działu Edukacji, zaangażowani byli pracownicy Działu Badań nad Warszawą, którzy konsultowali przypisy (Barbara Hensel-Moszczyńska, Izabella Maliszewska, Romuald Morawski, Aleksandra Sołtan-Lipska, Krzysztof Zwierz; w tym przypadku także Jacek Bochiński z Działu Opracowania Zbiorów), redagowali merytorycznie noty rozdziałowe i Posłowie (Barbara Hensel-Moszczyńska); wśród nich Krzysztof Zwierz, który na potrzeby książki napisał Szkic historyczny o Warszawie. Pierwotny pomysł na ilustrowaną książkę dla młodych odbiorców dzięki twórczej zespołowej pracy ewoluował do wydania popularnonaukowego z unikalną szatą graficzną i ilustracjami.

Anna Marta Zdanowska

AUTORKA WYBORU; DZIAŁ EDUKACJI MUZEUM WARSZAWY

Julia Odnous

Anna Marta Zdanowska i Julia Odnous, fot. MW

REDAKTORKA TOMU; WYDAWNICTWA MUZEUM WARSZAWY

289

Wydawnictwa

Od kamienicy do muzeum. Historia siedziby Muzeum Warszawy na Rynku Starego Miasta | From a Tenement House to a Museum. The History of the Museum of Warsaw’s Site in the Old Town Market Square AUTORKA: dr Małgorzata Popiołek REDAKCJA MERYTORYCZNA: Barbara

Hensel-Moszczyńska REDAKCJA: Katarzyna Sobolewska KOREKTA TEKSTU POLSKIEGO: Julia Odnous TŁUMACZENIE: Anna Micińska KOREKTA TEKSTU ANGIELSKIEGO:

Zofia Sochańska

INDEKS OSÓB: Agnieszka Rasmus-Zgorzelska FOTOEDYCJA: Monika Walendowska, Julia Odno-

us, Agnieszka Rasmus-Zgorzelska

OPRACOWANIE RZUTÓW NA PODSTAWIE MATERIAŁÓW ARCHIWALNYCH: Beata Gula KONSULTACJA MERYTORYCZNA OPRACOWANIA: Barbara Hensel-Moszczyńska REDAKTORKA PROWADZĄCA: Agnieszka

Rasmus-Zgorzelska

KONCEPCJA I KOORDYNACJA: Małgorzata

Mycielska

PROJEKT GRAFICZNY I SKŁAD: Iwo Rutkiewicz WYDAWCA: Muzeum Warszawy

Wydanie I Warszawa 2016 ISBN: 978-83-62189-82-3 NAKŁAD: 1000 egzemplarzy 288 stron, format 265 × 165 mm, druk kolorowy, oprawa miękka, wersje językowe: polska i angielska DATA WYDANIA: wrzesień

Proj. Iwo Rutkiewicz, fot. MW

290

Wybrane publikacje

Proj. Iwo Rutkiewicz, fot. MW

Tematem opracowania jest historia siedziby muzeum poświęconego dziejom Warszawy na Rynku Starego Miasta – od 1911 roku, gdy Towarzystwo Opieki nad Zabytkami Przeszłości zakupiło kamienicę Baryczków, do 1955 roku, w którym zakończyła się odbudowa stolicy ze zniszczeń II wojny światowej i została otwarta pierwsza wystawa stała Muzeum Historycznego m.st. Warszawy. Autorka podjęła nie tylko próbę przedstawienia skomplikowanych procesów przebudowy i odbudowy kamienic staromiejskich z przeznaczeniem na instytucję muzealną, ale także ukazania tychże obiektów w szerszym kontekście zmieniającego się znaczenia Starego Miasta, problemów konserwatorskich i uwarunkowań politycznych. Książka zawiera zdjęcia i archiwalia ze zbiorów muzealnych, a także opracowane specjalnie na potrzeby publikacji rzuty architektoniczne ukazujące przemiany siedziby Muzeum w latach 1911–2011. Publikacja zrealizowana w ramach projektu „Modernizacja, konserwacja i digitalizacja obiektów zabytkowych siedziby głównej Muzeum Warszawy przy Rynku Starego Miasta w Warszawie”. Wsparcie udzielone z funduszy norweskich i funduszy EOG, pochodzących z Islandii, Liechtensteinu i Norwegii, oraz z środków krajowych.

291

Proj. Iwo Rutkiewicz, fot. MW

Wydawnictwa

William Heerlein Lindley. Plan Warszawy 1912. Plan niwelacyjny miasta Warszawy. Zdjęcie pod kierunkiem Głównego Inżyniera W.H. Lindleya. Ze zbiorów kartograficznych Muzeum Warszawy SERIA: PLANY WARSZAWY KONCEPCJA SERII I POSZCZEGÓLNYCH PUBLIKACJI Z SERII: Paweł E. Weszpiński PROJEKT GRAFICZNY SERII: Anna Piwowar AUTORZY KSIĄŻKI: Ryszard Żelichowski,

Paweł E. Weszpiński

AUTORZY PLANÓW ZAŁĄCZNIKOWYCH:

Witold Pietrusiewicz, Paweł E. Weszpiński

AUTORZY BROSZUR: Ryszard Żelichowski,

Paweł E. Weszpiński

PROJEKT GRAFICZNY, SKŁAD I PRZYGOTOWANIE DO DRUKU: Anna Piwowar REDAKCJA MERYTORYCZNA: Barbara Hensel-

-Moszczyńska REDAKCJA: Małgorzata Jurkiewicz, Małgorzata Mycielska

OPRACOWANIE IKONOGRAFII I KOREKTA:

Julia Odnous

REDAKTORKA PROWADZĄCA:

Małgorzata Mycielska RECENZJA TEKSTU Pawła E. Weszpińskiego, Plan niwelacyjny miasta Warszawy opracowany pod kierunkiem W.H. Lindleya w skali 1 : 10 000 z 1912 roku: dr hab. Wiesław Ostrowski, Zakład Geoinformatyki, Kartografii i Teledetekcji, Wydział Geografii i Studiów Regionalnych Uniwersytetu Warszawskiego KONSULTACJE: Joanna Dojnik, Archiwum Państwowe w Warszawie; Jacek Uchański, Warszawskie Przedsiębiorstwo Geodezyjne SA WSPÓŁPRACA: Archiwum Państwowe w Warszawie, Muzeum Geodezyjne Warszawskiego Przedsiębiorstwa Geodezyjnego SA WYDAWCA: Muzeum Warszawy Wydanie I Warszawa 2016 ISBN: 978-83-62189-91-5 (cała publikacja) NAKŁAD: 2500 egzemplarzy 340 stron (książka), format 130 × 240 mm; reprint Planu i jego 2 opracowania format 76 × 105 cm; druk kolorowy, oprawa miękka i twarda, wersja językowa: polska DATA WYDANIA: grudzień

Proj. Anna Piwowar, fot. MW

Opracowany pod kierunkiem Williama Heerleina Lindleya, wydany w 1912 roku Plan niwelacyjny miasta Warszawy w skali 1 : 10 000 to najwierniejsze kartograficzne przedstawienie w małej skali Warszawy z początku XX wieku. To również synteza dzieła Lindleyów, jakim było opracowanie szczegółowych planów Warszawy w latach 1883–1915. Złożyło się na nie ponad osiem tysięcy arkuszy planów, które powstały na potrzeby budowy miejskich wodociągów i kanalizacji. Lata od upadku powstania styczniowego do pierwszej wojny światowej to z jednej strony okres degradacji Warszawy z pozycji stolicy Królestwa Polskiego do gubernialnego ośrodka na zachodnich rubieżach Cesarstwa Rosyjskiego. Z drugiej zaś jest to czas największych inwestycji infrastrukturalnych w mieście: rozwoju sieci kolejowej, transportu publicznego, budowy nowych mostów; wytyczania ulic i placów; zakładania parków. Dzięki inicjatywie ówczesnego prezydenta Sokratesa Starynkiewicza powstały nowoczesne wodociągi i kanalizacja, a Warszawa znalazła się w elitarnym gronie kilku miast europejskich, w których takie instalacje już funkcjonowały. Praca nad tym przedsięwzięciem związała losy Lindleyów z Warszawą na ponad trzy dekady. Publikacja zawiera: książkę-opracowanie; reprint Planu; Plan z naniesioną siatką ulic z 2016 roku; Plan z zaznaczonymi najważniejszymi obiektami; broszurę Obiekty oznaczone na Planie niwelacyjnym miasta Warszawy opracowanym przez W.H. Lindleya, wydanym w Warszawie w 1912 roku; broszurę Ulice i place oznaczone na Planie niwelacyjnym miasta Warszawy opracowanym przez W.H. Lindleya, wydanym w Warszawie w 1912 roku.

292

Wybrane publikacje

Proj. Anna Piwowar, fot. MW

Plany Warszawy

Seria prezentująca wybitne dzieła kartograficzne ze zbiorów Muzeum Warszawy, dzięki której można prześledzić rozwój przestrzenny stolicy od połowy XVII do połowy XX wieku. Każda z publikacji zawiera m.in. reprint planu, jego szczegółową analizę kartograficzną oraz szkic historyczny o Warszawie z czasów jego powstania.

Wydawnictwu towarzyszy także notes inspirowany serią. KONCEPCJA NOTESU: Małgorzata Mycielska PROJEKT GRAFICZNY: Anna Piwowar

Proj. Anna Piwowar, fot. MW

293

PREMIERA KSIĄŻKI

6 GRUDNIA MIEJSCE: Muzeum Warszawskiej Pragi PROWADZENIE: dr Igor Piotrowski

(Pracownia Studiów Miejskich IKP UW) UCZESTNICY: prof. dr hab. Ryszard Żelichowski, Paweł E. Weszpiński

Premiera książki, od lewej: dr Igor Piotrowski, prof. dr hab. Ryszard Żelichowski, dr Paweł E. Weszpiński, fot. MW

Wydawnictwa

Skąd się biorą warszawiacy? Migracje do Warszawy w XIV–XXI wieku REDAKCJA: Katarzyna Wagner, Krzysztof Zwierz,

Przemysław Piechocki

OPIEKA MERYTORYCZNA:

dr Magdalena Wróblewska PROJEKT GRAFICZNY: Ania Światłowska SKŁAD: Ania Światłowska, Włodzimierz Zakrzewski KOORDYNACJA: Katarzyna Wagner WYDAWCA: Muzeum Warszawy, Urząd m.st. Warszawy Wydanie I Warszawa 2016 ISBN: 978-83-62189-84-7 NAKŁAD: 500 egzemplarzy 274 strony, format 230 × 160 mm, druk kolorowy, oprawa miękka, wersja językowa: polska DATA WYDANIA: grudzień

Proj. i fot. Ania Światłowska (ZOB. SPRAWOZDANIE MUZEUM WARSZAWY 2015, S. 265–267). Książka,

Proj. i fot. Ania Światłowska

Publikacja powstała w sieci działań i wydarzeń realizowanych przez Muzeum Warszawy, Urząd Miasta Stołecznego Warszawy, Białołęcki Ośrodek Kultury i Wolskie Centrum Kultury. Ich najważniejsze punkty to festiwal Nowi warszawiacy (ZOB. SPRAWOZDANIE MUZEUM WARSZAWY 2015, S. 87),

badania społeczne mieszkańców miasta oraz konferencja naukowa Skąd się się wzięli warszawiacy? Konsekwencje społeczne, ekonomiczne i kulturowe migracji

będąca podsumowaniem i rozwinięciem tematów podejmowanych podczas konferencji, prezentuje problem migracji do Warszawy w szerokim ujęciu chronologicznym, problemowym i metodologicznym. Obejmuje zjawisko od czasów lokacji miasta aż do dziś. Teksty dotyczą bardzo zróżnicowanej problematyki, obejmującej migracje na terenach Rzeczypospolitej, związane często z awansem społecznym przemieszczających się do miasta grup, a także procesy osiedlania się w nim obcokrajowców, którymi kierowały i kierują różne względy, ekonomiczne i kulturowe. Autorzy reprezentują różne dziedziny humanistyki i nauk społecznych, między innymi archeologię, historię, socjologię, psychologię, kulturo-

294

znawstwo. Zaowocowało to zróżnicowaniem podejść teoretycznych i metodologicznych, a w rezultacie kolażem analiz i interpretacji, który nie daje pełnego i systematycznego obrazu zjawiska migracji do Warszawy. Książka jest raczej wprowadzeniem do różnych jego aspektów i możliwych podejść badawczych, otwarciem szerokiego pola refleksji. W tej różnorodności, wynikającej także ze zderzenia badań nad przeszłością i badań współczesnych warszawiaków, napływ ludności do miasta rysuje się jako proces trwały. Jego dynamika bywała w perspektywie historycznej zmienna, ale Warszawa zawsze była miastem przyciągającym przybyszów, którzy aktywnie uczestniczyli w jego tworzeniu, kształtowali jego dzieje.

Wybrane publikacje

Proj. i fot. Ania Światłowska Publikacja zrealizowana w ramach projektu „Modernizacja, konserwacja i digitalizacja obiektów zabytkowych siedziby głównej Muzeum Warszawy przy Rynku Starego Miasta w Warszawie”. Wsparcie udzielone z funduszy norweskich i funduszy EOG, pochodzących z Islandii, Liechtensteinu i Norwegii, oraz z środków krajowych.

Odbudowa Starego Miasta w Warszawie TEKST: dr Andrzej Skalimowski REDAKCJA TESKTU POLSKIEGO: Tomasz Żylski TŁUMACZENIE NA JĘZYK ANGIELSKI:

Zofia Sochańska

TŁUMACZENIE NA JĘZYK FRANCUSKI:

Agata Urbanowicz

TŁUMACZENIE NA JĘZYK HISZPAŃSKI:

Ewa Urbańczyk

PROJEKT GRAFICZNY: Ania Światłowska RYSUNKI: Anna Piwowar

WYDAWCA: Muzeum Warszawy Wydanie I Warszawa 2016 ISBN: 978-83-62189-92-2 (język polski) NAKŁAD: 2000 egzemplarzy ISBN 978-83-62189-93-9 (język angielski) NAKŁAD: 2000 egzemplarzy ISBN 978-83-62189-94-6 (język francuski) NAKŁAD: 1000 egzemplarzy ISBN 978-83-62189-95-3 (język hiszpański) NAKŁAD: 1000 egzemplarzy

Proj. i fot. Ania Światłowska Zestaw wieloelementowy w etui: mapa składana + 5 pocztówek, format 150 × 110 mm, druk czarno-biały i kolorowy, oprawa miękka DATA WYDANIA: grudzień

295

Wydawnictwa

Proj. i fot. Ania Światłowska

Wieloelementowy przewodnik poświęcony odbudowie warszawskiego Starego Miasta po II wojnie światowej, przygotowany przez Centrum Interpretacji Zabytku. Zawiera mapę Starego Miasta z opracowaniem historycznym i pocztówki; jest dostępny w kilku wersjach językowych.

Nowa historia Warszawy Warszawskiego i Archiwum Akt Nowych. Z tych poszukiwań wyłonił się interesujący problem „współzamieszkiwania” miasta przez różne grupy związane odrębnymi doświadczeniami pokoleniowymi. Inspirujące zdają się np. lata 70. XX wieku, gdy dynamika zmian w Warszawie określana była z jednej strony przez doświadczenie tzw. pokolenia Związku Młodzieży Polskiej, które sprawowało znaczące funkcje polityczne, z drugiej – przez nonkonformizm młodszego o ćwierć wieku pokolenia studenckiego, budującego przyczółki działań opozycyjnych na uczelniach. Tematem, któremu poświęcałem wiele uwagi, było także doświadczenie wojny i okupacji, kształtujące miejską pamięć (i teraźniejszość) przez kilkadziesiąt lat. Równoległe prowadziłem „nasłuch” bieżących opinii o mieście, zwłaszcza wśród ludzi, którzy przybywają do Warszawy w różnych celach z innych miast kraju i świata.

AUTOR: Błażej Brzostek PLANOWANA DATA WYDANIA: przełom 2018 i 2019 roku

Podsumowanie prac z 2016 roku

W tym roku przygotowywałem pierwsze rozdziały książki, obejmujące współczesność oraz wiek XIX i XX. Prowadziłem kwerendy obejmujące zwłaszcza prasę codzienną, rozmaite opracowania socjologiczne, statystyczne czy też z dziedziny techniki, aby uchwycić różne związki pomiędzy cywilizacją miasta a charakterem społecznym jego mieszkańców. Szczególnie ciekawe efekty przyniosły tu, jak się zdaje, lektury warszawskiej prasy rosyjskiej z ostatniej ćwierci XIX wieku. Prowadziłem także poszukiwania archiwalne, w wyniku których pozyskałem interesujące materiały z zasobów Instytutu Pamięci Narodowej, Archiwum Uniwersytetu

dr hab. Błażej Brzostek

296

„Almanach Warszawy”

„Almanach Warszawy” Od kilku lat „Almanach Warszawy” (wcześniej „Almanach Muzealny”) przechodzi zmiany, których celem jest stworzenie nowoczesnego czasopisma naukowego. Chcielibyśmy, aby marka rocznika była synonimem jakości i rzetelności wydawniczej. Dzięki coraz szerszemu gronu współpracujących z nami autorów i rosnącej bazie uznanych recenzentów możemy publikować artykuły o zróżnicowanej tematyce i utrzymywać wysoki poziom merytoryczny czasopisma. W 2016 roku zdecydowaliśmy się wprowadzić nowy – dwuetapowy – system doboru artykułów, które tłumaczymy na język angielski. Zabieg ten ma na celu wyselekcjonowanie najciekawszych tekstów przeznaczonych dla czytelników zza granicy. Kolejną zmianą było dołączenie do redakcji dwojga badaczy – Karoliny Blusiewicz, archeolożki i doktorantki na Wydziale Historycznym Uniwersytetu Warszawskiego, oraz dr. Pawła Ignaczaka, historyka sztuki zajmującego się nowożytną grafiką. Kierujemy się zasadami rekomendowanymi przez Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego dla czasopism naukowych, pamiętając zarazem o specyfice pracy muzealnika. W związku z tym zachęcamy naszych autorów do podejmowania zagadnień z zakresu historii, historii sztuki, muzeologii i dziedzin pokrewnych.

Katarzyna Wagner, fot. MW

Katarzyna Wagner

REDAKTORKA NACZELNA „ALMANACHU WARSZAWY”

RADA NAUKOWA

REDAKCJA

prof. Małgorzata Karpińska

dr Piotr Rypson

Katarzyna Wagner

PRZEWODNICZĄCA

MUZEUM NARODOWE W WARSZAWIE

REDAKTORKA NACZELNA

INSTYTUT HISTORYCZNY UW

dr Magdalena Wróblewska

dr Andrzej Skalimowski

MUZEUM WARSZAWY,

SEKRETARZ REDAKCJI

NARODOWY INSTYTUT MUZEALNICTWA

INSTYTUT HISTORII SZTUKI UW

I OCHRONY ZBIORÓW

dr Bartosz Dziewanowski-Stefańczyk

Karolina Blusiewicz Barbara Hensel-Moszczyńska dr Paweł Ignaczak dr hab. Hubert Kowalski dr Jarosław Trybuś

prof. Piotr Majewski

dr Tomasz Makowski BIBLIOTEKA NARODOWA W WARSZAWIE

CENTRUM BADAŃ HISTORYCZNYCH PAN W BERLINIE

prof. dr hab. Jerzy Miziołek MUZEUM UW, INSTYTUT ARCHEOLOGII UW

„Almanach Warszawy”, t. X PRZYGOTOWANIE TEKSTÓW DO SKŁADU:

dr Joanna Popiołek, Ewa Stempniewicz

TŁUMACZENIA: Zofia Sochańska PROJEKT GRAFICZNY: Ania Światłowska

SKŁAD I ŁAMANIE: Włodzimierz Zakrzewski KOORDYNACJA: Małgorzata Mycielska WYDAWCA: Muzeum Warszawy PARTNER WYDANIA: Narodowe Archiwum Cyfrowe ISSN: 2449-6650 e-ISSN: 2460-2952 NAKŁAD: 300 egzemplarzy WERSJA JĘZYKOWA: polska + tłumaczenia na język angielski Proj. Ania Światłowska

297

Nagrody Plan Warszawy 1939 Książnicy-Atlas

Zofia Chomętowska. Albumy fotografki

Nagroda

Małgorzata Mycielska

(Muzeum Warszawy), Karolina Puchała-Rojek (Fundacja Archeologia Fotografii) PROJEKT GRAFICZNY: Anna Piwowar

KATEGORIA: Wydarzenie architektoniczne ORGANIZATOR: Miasto Stołeczne Warszawa

AUTORZY: Jarosław Trybuś, Paweł E. Weszpiński PROJEKT GRAFICZNY: Anna Piwowar REDAKTORKA PROWADZĄCA:

Nagroda

KONKURS: XXIII edycja konkursu

DOBRY WZÓR 2016 KATEGORIA: Grafika użytkowa i opakowania ORGANIZATOR: Instytut Wzornictwa Przemysłowego

Wyróżnienie

KONKURS: X edycja konkursu Mazowieckie

Zdarzenie Muzealne – WIERZBA 2015 KATEGORIA: Wydawnictwo muzealne 2015 roku ORGANIZATORZY: Samorząd Województwa Mazowieckiego, Stowarzyszenie Muzealników Polskich, Oddział Mazowiecki

AUTORKI: Anna Kotańska, Anna Topolska

REDAKTORKA PROWADZĄCA:

Wyróżnienie

I miejsce

i Dziedzictwa Narodowego, Narodowy Instytut Muzealnictwa i Ochrony Zbiorów

KONKURS: Plebiscyt 2016 KATEGORIA: Fotograficzna Publikacja Roku ORGANIZATORZY: magazyny „Fotopolis”

i „Digital Camera Polska”

Wystawa Spór o odbudowę w ramach 7. edycji Festiwalu Warszawa w Budowie KURATOR: Tomasz Fudala WSPÓŁPRACA: Szymon Maliborski ARCHITEKTURA WYSTAWY: Maciej Siuda PRODUKCJA: Joanna Trytek, Julia Missala

WYBÓR: Anna Marta Zdanowska OPRACOWANIE I REDAKCJA: Julia Odnous PROJEKT GRAFICZNY I ILUSTRACJE:

z zespołem Muzeum Warszawy PROJEKT GRAFICZNY: Piotr Chuchla ORGANIZATORZY: Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie, Muzeum Warszawy

REDAKTORKA PROWADZĄCA:

Grand Prix

Nagroda specjalna

KONKURS: Konkurs na Książkę Edytorsko

Nominacja

KONKURS: Nagroda kulturalna WDECHY 2015 KATEGORIA: Wydarzenie ORGANIZATOR: Co Jest Grane 24

KONKURS: Nagroda kulturalna WDECHY 2015 KATEGORIA: Miejsce ORGANIZATOR: Co Jest Grane 24

KONKURS: Konkurs na Książkę Edytorsko

Małgorzata Mycielska

na Wydarzenie Muzealne Roku – SYBILLA 2016

ORGANIZATORZY: Ministerstwo Kultury

Nominacja

Nagroda

Wojciech Pawliński

KONKURS: XXXVII edycja konkursu

Muzeum Warszawskiej Pragi

REDAKCJA: Małgorzata Mycielska PROJEKT GRAFICZNY: Anna Piwowar

Legendy warszawskie. Antologia

Prezydenta m.st. Warszawy

Małgorzata Mycielska WYDAWCY: Muzeum Warszawy, Fundacja Archeologia Fotografii

Sprawozdanie Muzeum Warszawy 2015

Doskonałą EDYCJA 2015/2016 KATEGORIA: Typografia ORGANIZATORZY: miesięcznik „Wydawca”, Arctic Paper Polska

KONKURS: Nagroda Architektoniczna

Prezydenta m.st. Warszawy

ORGANIZATOR: Miasto Stołeczne Warszawa

Doskonałą EDYCJA 2015/2016

Mała Akademia Praska KURATORKA: Anna Wigura

Nominacja

KONKURS: Plebiscyt SŁONECZNIKI KATEGORIA: JĘZYK – czytanie, pisanie, mówienie,

wrażliwość literacka

ORGANIZATOR: Czasdzieci.pl

Cztery autorskie cykle spotkań w ramach Praskich czwartków Pora na dokument

KURATORKA: Katarzyna Chudyńska-Szuchnik

Wykonane na prawym brzegu. Rzemieślnicy KURATORKA: Katarzyna Chudyńska-Szuchnik

ORGANIZATORZY: miesięcznik „Wydawca”,

Arctic Paper Polska

Prawobrzeżni

KURATORKA: Jolanta Wiśniewska

Nagroda

KONKURS: Konkurs na Książkę Edytorsko

Sekrety starych ilustracji

Doskonałą EDYCJA 2015/2016 KATEGORIA: Forma ORGANIZATORZY: miesięcznik „Wydawca”, Arctic Paper Polska

KURATOR: Adam Lisiecki

III nagroda

KONKURS: X edycja konkursu Mazowieckie

Zdarzenie Muzealne – WIERZBA 2015

Wyróżnienie graficzne

KATEGORIA: Wydarzenie edukacyjne ORGANIZATORZY: Samorząd Województwa

KONKURS: Książka Roku 2016 KATEGORIA: Ilustracje ORGANIZATOR: Polska Sekcja IBBY

Mazowieckiego, Stowarzyszenie Muzealników Polskich, Oddział Mazowiecki

KSIÑ˚KA ROKU 2016 WYRÓ˚NIENIE GRAFICZNE /ILUSTRACJE POLSKIEJ SEKCJI

Fot. MW

299

Dział Promocji i Komunikacji Rok 2016, ostatni rok przed ponownym otwarciem siedziby głównej, był niezwykle intensywny. Mieliśmy do wypracowania koncepcję i strategię działań promocyjnych towarzyszących otwarciu nowej wystawy głównej. Przede wszystkim jednak naszym zadaniem było wymyślenie i zaplanowanie, w jaki sposób komunikować powrót nowego Muzeum Warszawy – po latach modernizacji, zmian wewnętrznych i programowych, z nową ofertą. Jesteśmy muzeum miejskim, więc skupiamy się na Warszawie i rzeczach z nią związanych. Rolą Muzeum Warszawy jest nie tylko opowiadanie o przeszłości tego miasta, ale także dawanie poczucia łączności z jego symbolami, tradycją i dawnymi pokoleniami, włączanie we wspólnotę i pokazywanie, że każdy może wnieść do niej coś od siebie. Wystawa główna, którą otwieramy w połowie 2017 roku, pokazuje tysiące rzeczy, których historie składają się na wielowątkowe dzieje miasta. Wyzwaniem po stronie komunikacji było znalezienie odpowiedzi na pytanie, jak sprawić, by rzeczy przemówiły do publiczności. Uznaliśmy, że najbardziej odpowiednie do tego będą narzędzia storytellingu. Współpracując z ekspertami w tej dziedzinie, stworzyliśmy model opowiadania historii, który ma angażować odbiorców i nadawać rzeczom znaczenie – uczynić je ważnymi i zdolnymi do wywoływania emocji, aby mogły stać się elementem składowym tożsamości odbiorców. Rok 2016 był więc czasem planowania działań promocyjnych, w tym projektów kampanii outdoorowej i informacyjnej, spotów, tworzenie nowej strony internetowej uwzględniającej podstrony wszystkich naszych oddziałów i lokalizacji. Zmieniliśmy też koncepcję Notesów i Kalendarzy warszawskich, które przy jeszcze zwiększonym nakładzie rozeszły się błyskawicznie. Wypracowaliśmy koncepcję gadżetów towarzyszących otwarciu i druków do siedziby głównej. W tym czasie dbaliśmy także o widoczność działań naszych oddziałów, takich jak cykle Praskie czwartki (ZOB. WIĘCEJ, S. 119–125) i Mała Akademia Praska (ZOB. WIĘCEJ, S. 132–134) w Muzeum Warszawskiej Pragi czy cykle wykładów, spacerów i spotkań w Centrum Interpretacji Zabytku (ZOB. WIĘCEJ, S. 154–162). Promowaliśmy też nasze wydawnictwa, które w minionym roku zdobyły wiele nagród i wyróżnień, oraz sam projekt modernizacji siedziby głównej OdNowa (ZOB. WIĘCEJ, S. 30–90), finansowany ze środków norweskich, w ramach którego we wrześniu zorganizowaliśmy konferencję prasową w remontowanych kamienicach. Z projektem związane były także: publikacja książki dr Małgorzaty Popiołek Od kamienicy do muzeum, poświęconej historii naszych kamienic od 1911 do 1955 roku (ZOB. WIĘCEJ, S. 290–291), oraz cykl spotkań w Centrum Interpretacji Zabytku, na których eksperci zaangażowani w modernizację Muzeum przedstawiali koncepcję i etapy realizacji tej inwestycji (ZOB. WIĘCEJ, S. 158–159). Wielkim sukcesem okazała się także nasza publikacja pokonferencyjna Skąd się biorą warszawiacy? Migracje do Warszawy w XIV–XXI wieku (ZOB. WIĘCEJ, S. 294–295). Zapraszamy na naszą nową wystawę główną, do odwiedzania muzealnych oddziałów, korzystania z nowej strony internetowej oraz obejrzenia materiałów w mediach społecznościowych. Katarzyna Szacińska-Szymeczko

KIEROWNICZKA DZIAŁU PROMOCJI I KOMUNIKACJI

301

Katarzyna Szacińska-Szymeczko, fot. MW

Dział Promocji i Komunikacji

Konferencje prasowe i briefingi

Strona internetowa

W roku 2016 Dział Promocji i Komunikacji Muzeum Warszawy siedem razy zapraszał przedstawicieli mediów na briefingi i konferencje prasowe. Dwa razy spotkania te organizowaliśmy wspólnie z innymi instytucjami kultury: 29 KWIETNIA z okazji otwarcia wystawy Élizabeth Vigée Le Brun i Polacy w Muzeum w Nieborowie i Arkadii, oddziale Muzeum Narodowego w Warszawie (ZOB. WIĘCEJ, S. 190–191) oraz 22 PAŹDZIERNIKA z okazji inauguracji 8. edycji Festiwalu Warszawa w Budowie organizowanego wspólnie z Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie i krakowską Fundacją Instytut Architektury (ZOB. WIĘCEJ, S. 191–194). Dużym wydarzeniem medialnym była również wizyta w remontowanych kamienicach staromiejskich: 5 WRZEŚNIA zaprosiliśmy dziennikarzy na spotkanie z Dyrekcją Muzeum oraz przedstawicielami generalnego wykonawcy, firmy Castellum sp. z o.o., podczas którego zaprezentowaliśmy efekty realizacji I etapu projektu OdNowa (ZOB. WIĘCEJ, S. 30–90); odrestaurowane fasady, zakonserwowane stropy polichromowane, przeniesione malowidła z dawnej siedziby wydawnictwa „Iskry” i postępy ciężkich prac budowlanych.

LICZBA ODWIEDZIN NA STRONIE INTERNETOWEJ muzeumwarszawy.pl I PODSTRONACH POSZCZEGÓLNYCH ODDZIAŁÓW I LOKALIZACJI:

OGÓŁEM

595 378 odsłon

W TYM

Muzeum Warszawy

295 730

Muzeum

130 889

Warszawskiej Pragi Muzeum Drukarstwa

24 527

Centrum Interpretacji

21 067

Zabytku Muzeum – Miejsce

22 462

Pamięci Palmiry

Ewa Nekanda-Trepka, Dyrektor Muzeum Warszawy (w środku), i Jarosław Jóźwiak, Zastępca Prezydenta m.st. Warszawy (po lewej) podczas konferencji prasowej projektu OdNowa, fot. MW

Muzeum Woli

21 675

Muzeum Farmacji

12 539

Korczakianum

9 860

Projekt modernizacji

8 301

siedziby głównej OdNowa wystawa główna

6 703

Muzeum Ordynariatu

5 013

Polowego „Almanach Warszawy”

Joanna Dudelewicz, kierowniczka – koordynatorka projektu, fot. MW

Pokaz polichromowanych stropów w kamienicach, fot. MW

302

2 386

Media społecznościowe

Media społecznościowe Facebook

Instagram

OGÓŁEM

grudnia

3 905 080

7132

obserwujących

wyświetleń

stycznia

grudnia

10 151

12 715

polubień

NAJPOPULARNIEJSZE ZDJĘCIA:

polubień

ŚREDNI PRZYROST DZIENNY

117

Pałac Kultury i Nauki, widok z Hotelu Novotel, fot. J. Głogowska

polubień

182

NAJPOPULARNIEJSZE TREŚCI

Nicolas Grospierre, Żory, 2007

Kalendarz warszawski POST

173

polubień

700

komentarzy udostępnień

58 044 zasięg

Otwarcie 8. edycji Festiwalu Warszawa w budowie FOTORELACJA

152

polubienia

udostępnień

31 695

109

Remont siedziby głównej Muzeum Warszawy, fot. M. Czechowicz

105

Legendy warszawskie. Antologia, fot. MW

zasięg

Neon Siatkarka z pl. Konstytucji POST

251

polubień

udostępnień

26 782

126

Wojciech Czerwosz, Syrenka warszawska, wycinanka, lata 70. XX wieku, ze zbiorów Muzeum Warszawy, fot. MW

zasięg

303

Dział Promocji i Komunikacji

Wybrane materiały promocyjne Projekt OdNowa – modernizacja siedziby głównej Muzeum Warszawy przy Rynku Starego Miasta

Zeszyty i zakładki, proj. i fot. Ania Światłowska

Identyfikacja graficzna wydarzeń Muzeum i jego oddziałów

Dyplomy Dla WarszaWy Konkurs prezydenta m.st. Warszawy na najlepsze prace dyplomowe z zakresu rozwoju społecznogospodarczego Warszawy

organizowany przez muzeum Warszawy

Kalendarz i Notes warszawski, proj. Joanna Bębenek, fot. MW

realny wpływ na rozwój Warszawy nagrody pieniężne

termin nadsyłania prac: 29 lutego 2016

Kalendarz warszawski – ścienny, proj. Joanna Bębenek, fot. MW

Więcej informacji: www.muzeumwarszawy.pl

Dyplomy Warszawskie_plakat A2_2.indd 1

Plakat konkursu Dyplomy dla Warszawy, proj. Ania Światłowska

304

14.12.2015 15:10

Wybrane materiały promocyjne

War szaw skie kroje

Identyfikacja graficzna wystawy Znikające krajobrazy. „Opowieść przestrzenna” Mirona Białoszewskiego, proj. i fot. Ania Światłowska

Od kamienicy

Ulotka wystawy Warszawskie kroje w Muzeum Warszawskiej Pragi, proj. Joanna Bębenek

do muzeum Druga edycja cyklu Mała Akademia Praska w Muzeum Warszawskiej Pragi, proj. Joanna Bębenek

Ulotka cyklu wykładów Od kamienicy do muzeum w Centrum Interpretacji Zabytku, proj. Joanna Bębenek

Wieczór poetycko-muzyczny Władysław Sebyła i młode talenty w Muzeum Warszawskiej Pragi, proj. Joanna Bębenek

305

Dział Promocji i Komunikacji

Obecność w mediach

Patroni medialni W roku 2016 patronatami medialnymi zostały objęte dwie wystawy czasowe:

CAŁKOWITA LICZBA PUBLIKACJI PRASOWYCH

o Muzeum Warszawy wraz z oddziałami

5071

LUTY 2016

Prawobrzeżni. Biografie niecodzienne

4182

TVP 3 Warszawa AMS portal Nowa Warszawa radio RDC „Stolica” „Nowa Gazeta Praska”

W TYM

w ogólnopolskich tygodnikach

55 2015

2016

2015

111

CZERWIEC 2016

Znikające krajobrazy. „Opowieść przestrzenna” Mirona Białoszewskiego

2016

„Gazeta Wyborcza” portal wyborcza.pl portal Co Jest Grane 24 radio TOK FM „Architektura-murator”

EKWIWALENT REKLAMOWY

(źródło: Instytut Monitorowania Mediów)

31 000 000 zł

Konferencje i warsztaty związane z identyfikacją wizualną Muzeum

21 612 000 zł

2015

60. międzynarodowa konferencja typograficzna ATypl

2016

13–18 WRZEŚNIA MIEJSCE: Wydział Rzeźby Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie ORGANIZATOR: Association Typographique Internationale

Kampanie reklamowe

(Międzynarodowe Stowarzyszenie Typograficzne)

WYSTĄPIENIE

wydarzenia w Muzeum Warszawskiej Pragi:

Museum and typeface – in search for the perfect match 17 WRZEŚNIA PRELEGENTKA: dr Anna Światłowska (Dział Promocji i Komunikacji

wystawa czasowa Prawobrzeżni. Biografie niecodzienne

Muzeum Warszawy)

wystawa czasowa Znikające krajobrazy. „Opowieść przestrzenna” Mirona Białoszewskiego kiermasz świąteczny Zrób sobie prezent 2 wydawnictwa muzealne:

Legendy Warszawskie. Antologia William Heerlein Lindley. Plan Warszawy 1912. Plan niwelacyjny miasta Warszawy. Zdjęcie pod kierunkiem Głównego Inżyniera W.H. Lindleya. Ze zbiorów kartograficznych Muzeum Warszawy

Konferencja ATypl. Slajd tytułowy prezentacji dr Anny Światłowskiej

306

Konferencje i warsztaty związane z identyfikacją wizualną Muzeum

Konferencja ATypl. Wystąpienie dr Anny Światłowskiej, kadr z zapisu filmowego konferencji

Warsztaty Muzeum & Syrena prowadzone przez dr Annę Światłowską, fot. Jacek Górka (NIMOZ)

We wrześniu w Warszawie odbyła się 60. edycja corocznej międzynarodowej konferencji typograficznej ATypl – największego cyklicznego wydarzenia poświęconego zagadnieniom szeroko rozumianego liternictwa, skupiającego specjalistów różnych dziedzin z całego świata (projektowanie, edukacja, nowe technologie, komunikacja, biznes). Muzeum Warszawy reprezentowane było przez dr Annę Światłowską, która swoje wystąpienie Museum and typeface – in search for the perfect match poświęciła roli liternictwa w identyfikacji wizualnej Muzeum Warszawy. Przedstawiła proces tworzenia i wdrożenia nowej identyfikacji wizualnej Muzeum Warszawy, ze szczególnym uwzględnieniem kryteriów doboru kroju pisma, oraz efekt końcowy prac nad zmianą wizerunku, z pokazaniem przykładów zastosowania nowej identyfikacji w praktyce. Jednocześnie udało się nawiązać współpracę między Muzeum Warszawy i organizatorami konferencji, w ramach której wyprodukowane zostały goodie bags – z logo ATypl i Muzeum Warszawy, rozdawane uczestnikom konferencji. W torbach znalazły się między innymi materiały promocyjne i informacyjne Muzeum Warszawy.

Dwudziestominutowy wykład w języku angielskim skierowany był do międzynarodowej grupy. Dotyczył nowej identyfikacji wizualnej Muzeum Warszawy, ze szczególnym uwzględnieniem motywu Syreny, na którym bazuje logo. W trakcie wykładu, poza zmianą wizerunkową Muzeum, omówiona została również historia warszawskiej Syreny, jej metamorfozy oraz przykłady obiektów z jej wizerunkiem w zbiorach Muzeum Warszawy. Szkolenie Muzeum widzialne. Zarządzanie marką muzeum 8–10 GRUDNIA MIEJSCE: Muzeum Warszawskiej Pragi ORGANIZATOR: Narodowy Instytut Muzealnictwa i Ochrony Zbiorów GRUPA DOCELOWA: osoby zajmujące się komunikacją, promocją

i zarządzaniem wizerunkiem muzeów i instytucji kultury (20 osób)

WARSZTATY Muzeum & Syrena. Nowa identyfikacja wizualna Muzeum Warszawy 10 GRUDNIA PROWADZENIE: dr Anna Światłowska (Dział Promocji i Komunikacji

Muzeum Warszawy)

Warsztaty poświęcone Muzeum Warszawy skupiały się na jego przemianie wizerunkowej – opracowaniu i wdrożeniu nowej identyfikacji wizualnej. Program warsztatów obejmował ogólne wprowadzenie teoretyczne, szczegółowe omówienie przypadku Muzeum Warszawy, prezentację końcowego efektu przemiany wizerunkowej i ćwiczenia praktyczne. Uczestnicy mieli również okazję obejrzeć druki informacyjne i promocyjne Muzeum Warszawy oraz gadżety i wydawnictwa.

Spotkanie Warszawski dizajn 24 PAŹDZIERNIKA MIEJSCE: Centrum Interpretacji Zabytku ORGANIZATOR: Biuro Turystyki Miejskiej Station Warsaw Tours

WYKŁAD Museum and mermaid. New visual identity of the Museum of Warsaw

PROWADZENIE: dr Anna Światłowska (Dział Promocji i Komunikacji Muzeum Warszawy)

307

Dział Marketingu W oczekiwaniu na otwarcie księgarni w siedzibie głównej przy Rynku Starego Miasta, w księgarniach Muzeum funkcjonujących w innych lokalizacjach: w Muzeum Warszawskiej Pragi, Centrum Interpretacji Zabytku i Pawilonie Warszawa, zostało sprzedanych ponad 20 500 pozycji za łączną kwotę przekraczającą 250 000 zł brutto. Największym zainteresowaniem cieszyła się publikacja Legendy warszawskie. Antologia oraz towarzysząca jej Mapa legend warszawskich, wydane przez Muzeum we wrześniu 2016 roku. W ciągu kilku tygodni od chwili wprowadzenia książki do oferty sprzedanych zostało 1566 egzemplarzy książek i map.

Katarzyna Maciantowicz-Siołkowska, fot. MW

Katarzyna Maciantowicz-Siołkowska

KIEROWNICZKA DZIAŁU MARKETINGU

Sprzedaż w księgarniach Muzeum 71 000 zł przychód brutto materiały muzealne 13 500 liczba 4300 zł przychód brutto usługi 850 liczba

Gadżety muzealne W związku z publikacją Legendy warszawskie. Antologia wyprodukowana została linia materiałów reklamowych zaprojektowana przez autora grafiki książki Wojciecha Pawlińskiego. Są to: koszulki dziecięce, torby bawełniane, zeszyty, magnesy, pocztówki i zakładki do książek.

42 700 zł przychód brutto wydawnictwa komisowe 1510 liczba 132 000 zł przychód brutto wydawnictwa własne 4640 liczba razem

250 000 zł przychód brutto 20 500 liczba

W 2016 roku widownia Muzeum liczyła ponad 160 tysięcy widzów. Ponad 12 procent osób odwiedzających Muzeum dokonało również zakupu wydawnictw i upominków w księgarniach Muzeum. Łączna sprzedaż wydawnictw własnych, materiałów reklamowych i komisowych, usług oraz najmu powierzchni wyniosła ok. 500 000 zł brutto.

Proj. Wojciech Pawliński, fot. MW

309

Dział Marketingu

W kolejnym roku otwarcia Muzeum Warszawskiej Pragi do oferty tego oddziału została wprowadzona seria specjalnych materiałów reklamowych zaprojektowanych przez muzealną graficzkę, Anię Światłowską. Na zeszytach i magnesach zreprodukowane zostały: obraz Bazar „Ciuchy” na Pradze Heleny Krajewskiej (1965, olej, płótno ze zbiorów Muzeum Warszawy) oraz niebieski niedźwiedź, stojący na dziedzińcu MWP, który stał się symbolem tego miejsca.

Proj. Ania Światłowska, fot. MW Proj. Wojciech Pawliński, fot. MW

310

Pawilon Warszawa

W listopadzie do oferty Muzeum została wprowadzona nowa linia upominków – kolekcja biżuterii z metali szlachetnych. Są to spinki do mankietów, kolczyki, klipsy i naszyjniki w formie Syreny warszawskiej – loga Muzeum. Nowe artykuły spotkały się z dużym zainteresowaniem. W ciągu niespełna dwóch tygodni zdjęcie biżuterii na stronie internetowej Muzeum miało ponad 14,5 tysiąca odsłon.

Proj. Ania Światłowska, fot. MW

Pawilon Warszawa W lutym 2016 roku został otwarty Pawilon Warszawa, znajdujący się w centrum Warszawy, przy ul. Marszałkowskiej 105. To nowoczesna przestrzeń dialogu i wymiany wiedzy na temat miasta. Działania w nim prowadzone odwoływały się zarówno do historii stolicy, jak i do jej współczesnego, partycypacyjnego charakteru. Pawilon to miejsce otwarte na mieszkańców i turystów. Odbywają się w nim m.in. projekcje filmowe, działania edukacyjne, warsztaty, wykłady, wystawy, debaty. Pawilon jest także miejscem spotkań i warsztatów dotyczących miejskiego budżetu partycypacyjnego, konsultacji społecznych czy inicjatyw lokalnych. Prowadzony jest przez Muzeum Warszawy przy współudziale Centrum Komunikacji Społecznej Urzędu m.st. Warszawy oraz Stołecznego Biura Turystyki.

311

Proj. i wyk. Tomasz Żyłka, fot. MW

Dział Organizacji Wystaw i Wydarzeń W 2016 roku zespół kierowanego przeze mnie działu realizował zadania stałe, związane z przygotowaniami do otwarcia wystawy głównej i wyremontowanej siedziby Muzeum w 2017 roku. Ponadto był zaangażowany w liczne projekty bieżące. Produkcja wystawy głównej

Joanna Trytek, fot. MW

Rok 2016 był przede wszystkim czasem bardzo wytężonej pracy nad wystawą główną Muzeum Warszawy (ZOB. WIĘCEJ, S. 180–189). Przygotowania do produkcji trzeciej w 80-letniej historii Muzeum wystawy głównej wymagały zsynchronizowanych działań na kilkunastu płaszczyznach. Skalę prac pokazują choćby poniesione w tym celu wydatki. Od połowy roku koordynację prac Zespołu kuratorów przygotowującego wystawę pod kierunkiem dr. Jarosława Trybusia przejęła po Jakubie Superze Ida Skrzeszewska. W ciągu siedmiu miesięcy odbyło się 28 spotkań Zespołu, 97 spotkań kuratorów z pracownią PL Studio oraz pięć wizyt studyjnych w placówkach muzealnych, których owocem było: – opracowanie finalnych wersji tekstów na wystawę i do towarzyszącej jej książki Rzeczy warszawskie; – w ypracowanie z projektantami z PL Studio ostatecznego projektu architektury I części wystawy, będącego podstawą głównego postępowania przetargowego, w którym wybrany został wykonawca: firma Castellum wraz z partnerem technologicznym – czołowym producentem gablot i wyposażenia muzealnego, firmą MEGA. Poza tym niezwykle czasochłonna, ale też rozwijająca dla pracowników działu, była praca związana z ostatecznym kuratorskim wyborem eksponatów i przygotowaniem list obiektów z kolekcji Muzeum na potrzeby procesów logistycznych i produkcyjnych wystawy głównej. W tym przypadku konieczna była ścisła współpraca z działami i pracowniami: Konserwacji Zbiorów, Przechowywania Zbiorów, Inwentaryzacji Zbiorów, Gromadzenia Zbiorów, Udostępniania Zbiorów oraz Digitalizacji Zbiorów. Nawiązaliśmy także współpracę z uhonorowanym licznymi nagrodami polskim reżyserem animacji i grafik, autorem teledysków i wizualizacji dla takich zespołów jak Basement Jaxx czy Zhu, ekspertem w Polskim Instytucie Sztuki Filmowej w 2015 roku – Tomkiem Duckim. Ten znany twórca przygotował dla Muzeum animację otwierającą cykl kolekcji filmów poświęconych Warszawie.

314

Przetargi Oprócz przetargu na głównego wykonawcę wystawy Dział Organizacji Wystaw i Wydarzeń przeprowadził łącznie 32 postępowania. Wśród nich m.in.: Przetarg na produkcję Systemu Identyfikacji Wizualnej i Identyfikacji Wizualnej Wystawy I etapu ekspozycji Zanim projekt został oficjalnie przyjęty protokołem odbioru, wymagał wielu zmian oraz wielogodzinnych narad w remontowanych przestrzeniach Muzeum. Zespół grafików z PL Studio wsparły dr Ewa Klekot, Małgorzata Mycielska i dr Anna Światłowska, dbając o to, by identyfikacja wizualna była zgodna z potrzebami przyszłego widza Muzeum. Zamówienie zostało powierzone firmie System Informacji Wizualnej GRAF. Postępowania na wykonawcę usługi ramiarskiej obejmującej obrazy w Gabinetach Portretów i Widoków Warszawy Dzięki współpracy z Działem Konserwacji Zbiorów, kuratorami poszczególnych gabinetów (Jacek Bochiński, dr Paweł Ignaczak, dr Magdalena Wróblewska) i pomocy Działu Przechowywania Zbiorów udało się określić, które z ram powinny zostać wymienione. Naszym zadaniem było wybranie

Wystawy przygotowane przez DOWiW

Wystawy przygotowane przez DOWiW zakładu ramiarskiego, zdolnego przygotować 42 stylizowane ramy, zgodne z preferencjami kuratorów. Wyłoniona została firma MOKK fine frames & design. W 2016 roku odbyliśmy cztery spotkania, w czasie których firma obejrzała i zmierzyła wszystkie obiekty oraz zaproponowała nowe ramy drewniane. Postępowanie na renowację makiety osiemnastowiecznej Warszawy Makieta przygotowana została w latach 50. Jako część wystawy stałej przed remontem muzealnych kamienic została zdemontowana i przekazana do pracowni konserwatorskiej MCW Studio Jędrzej Jankowiak. Do kamienic powróci w I połowie 2017 roku i stanie się częścią ekspozycji w Gabinecie Widoków Warszawy. Postępowanie na makiety architektoniczne do części wystawy: Dzieje Kamienic i Dane Warszawskie Zadaniem wyłonionej w przetargu firmy Archimod będzie produkcja makiet najwyższych budynków Warszawy oraz makiet kwartału kamienic muzealnych, na podstawie kwerend przeprowadzonych przez kuratorów. Postępowanie na dostawcę audioprzewodników do wystawy Bezprecedensowe w skali Muzeum okazało się przygotowanie postępowania na dostawcę audioprzewodników. Ze względu na konieczność dopasowania technologii audioprzewodników do istniejącej infrastruktury sieciowej zdecydowaliśmy się przygotować pierwszy dialog techniczny, którego celem będzie wybór urządzeń najlepiej dopasowanych do warunków technologicznych we wnętrzach zabytkowych kamienic.

Już po raz czwarty braliśmy udział w przygotowaniu Festiwalu Warszawa w Budowie. Ósma edycja, Wreszcie we własnym domu, wraz z wystawą pod tym samym tytułem, organizowana we współpracy z Muzeum Sztuki Nowoczesnej i Fundacją Instytutu Architektury, przedstawiała zagadnienia mieszkalnictwa i zamieszkiwania w Polsce po 1989 roku (ZOB. WIĘCEJ, S. 191–194). Przygotowując tę wystawę, byliśmy pełni zapału i niesieni sukcesem kilkakrotnie nagradzanej ubiegłorocznej ekspozycji Spór o odbudowę. To nastawienie okazało się bardzo pomocne – edycja tegoroczna okazała się bardziej wymagająca od poprzednich. Spotkały nas nieoczekiwane problemy formalne, związane z planowaną lokalizacją wystawy, która zmieniła się miesiąc przed otwarciem. Zmiana ta pociągała za sobą nie tylko poważną korektę projektu architektonicznego, ale i skrócenie czasu na montaż. Dzięki doskonałej współpracy ekip obu muzeów oraz architektów, Agaty Woźniczki i Mateusza Adamczyka z BudCud, wystawa została przeprojektowana tak, by dostosować ją do nowego miejsca: wnętrza dawnej drukarni „Ekspresu Wieczornego” i „Sztandaru Młodych” przy ul. Nowogrodzkiej 84/86 w Warszawie (obecnie PinUp Studio). Konstrukcja dwuspadowego dachu, symbolu domu, przykrywająca powierzchnię ponad 322 m², (o wysokości maksymalnej ponad 7 m, składająca się z drewna, tektury oraz płyty wiórowej), oraz kilkudziesięciu wielkogabarytowych ekspozytorów wraz z aranżacją ekspozycji (transport i umieszczenie obiektów, produkcja oraz montaż wydruków i prac) zajęła w sumie 13 dni, 1/4 założonego czasu. Za realizację projektu po stronie Działu Organizacji Wystaw i Wydarzeń odpowiadały Joanna Trytek wraz z Julią Missalą, wspierane przez nowo zatrudnionych pracowników: Judytę Jerzyk i Jakuba Telca. Zespół plastyczno-montażowy, w składzie: Ksenia Góreczna, Marek Lisik, Krzysztof Świerczewski oraz Michał Tański, odpowiadał za budowę i montaż ekspozytorów i elementów architektury wystawy oraz montaż obiektów. Także i ta edycja, oprócz bardzo dużej frekwencji (10 793 osób), przyniosła pierwsze nominacje, m.in. do nagród redakcji „Gazety Stołecznej”. Równie ciekawym wyzwaniem, choć o znacznie mniejszej skali, była współpraca z Muzeum w Nieborowie i Arkadii, odziałem Muzeum Narodowego w Warszawie, przy wystawie Élisabeth Vigée Le Brun i Polacy (ZOB. WIĘCEJ, S. 190–191). Muzeum Warszawy odpowiadało za produkcję katalogu oraz transporty,a także współprzygotowanie programu konferencji i komunikację. Ostatnią ekspozycją przygotowaną przez dział w 2016 roku była wystawa Nowe nabytki do zbiorów Muzeum Warszawy (ZOB. WIĘCEJ, S. 178), której projekt został wykonany przez Marka Lisika i Ksenię Góreczną przy wsparciu koordynacyjnym Idy Skrzeszewskiej i Michała Tańskiego. Joanna Trytek

KIEROWNICZKA DZIAŁU ORGANIZACJI WYSTAW I WYDARZEŃ

315

Pion Administracyjny Pion administracyjny odpowiedzialny jest za planowanie i wdrażanie procedur pozwalających na skuteczne i bezpieczne realizowanie statutowej działalności Muzeum w poszczególnych obszarach. Odpowiada za efektywne zarządzanie procesami i kosztami administrowania majątkiem Muzeum, sprawne funkcjonowanie zaplecza administracyjnego i obszarów merytorycznych.

Jarosław Skarżyński, fot. MW

Optymalizacja procesów i kosztów zarządzania majątkiem Muzeum, wprowadzanie rozwiązań procesowych poprzez automatyzację zadań operacyjnych i biurowych, planowanie strategiczne i nadzór nad realizacją działań w zakresie bezpieczeństwa Muzeum, obsługi administracyjnej, transportowej i inwestycyjnej to główne obszary zadań Pionu administracyjnego w 2016 roku. Przyjęty model struktury organizacyjnej Muzeum nałożył na komórki organizacyjne pionu szczególne wymagania w zakresie bezpieczeństwa obiektów i zbiorów, zarządzania nieruchomościami (administrowania budynkami), zapleczem biurowym, flotą samochodową, obszarem informatycznym, sekretariatem, kancelarią i obsługą asystencką organów Muzeum, stając się nieodzownym elementem umożliwiającym funkcjonowanie instytucji. Jarosław Skarżyński

PEŁNOMOCNIK DYREKTORA DS. ADMINISTRACYJNYCH

Komórki organizacyjne Pionu administracyjnego Dział Obsługi Muzeum Marzena Jentys, Barbara Rosiak (od 16 października 2016) KIEROWNIK DZIAŁU

Zadania Działu Obsługi Muzeum w roku 2016 koncentrowały się na zapewnieniu bieżącego nadzoru sal wystawowych, udzielaniu informacji zwiedzającym w zakresie oferty Muzeum, sprzedaży biletów, upominków i wydawnictw, obsługi sekretariatu i kancelarii oraz utrzymaniu czystości na terenie Muzeum, w szczególności sal ekspozycyjnych, pomieszczeń biurowych i sanitarnych. W ciągu kilku ostatnich lat zauważyliśmy wzrost roli opiekunów ekspozycji w zakresie

obsługi zwiedzających oraz rosnącą odpowiedzialność za zapewnienie bezpieczeństwa gościom Muzeum i prezentowanym zbiorom. Obowiązki opiekunów ekspozycji koncentrowały się nie tylko na ochronie przed zniszczeniem i kradzieżą eksponatów, udzielaniem informacji i opiece nad zwiedzającymi, ale również na współpracy z pracownikami Muzeum, w tym przede wszystkim opiekunami muzealnych zbiorów (kuratorami, kustoszami, komisarzami wystaw), pracownikami działu edukacji, inwentaryzacji i konserwacji. Poprzez bieżący kontakt ze zwiedzającymi pracownicy ekspozycji kształtują opinię o instytucji,

318

stając się jej wizytówką. Wymagający zwiedzający, często obcojęzyczny, trudniejsze w odbiorze wystawy, nowoczesne środki przekazu i prezentacji treści, opieka nad osobami starszymi, niepełnosprawnymi i dziećmi w niecodziennych sytuacjach stawiały przed nimi nowe wyzwania – konieczność samokształcenia i doskonalenia zawodowego. Kreując właściwy wizerunek instytucji kultury, jako niejednokrotnie pierwsze ogniwo przekazujące wiedzę o jej misji, celach i oczekiwaniach, pracownicy działu przyczyniają się do budowania pozytywnego wizerunku Muzeum.

Pion Administracyjny

Dział Logistyczny Janusz Kurczak KIEROWNIK

Do najważniejszych zadań Działu Logistycznego w 2016 roku należało przeprowadzenie procedur przetargowych i zapytań ofertowych, zawarcie umów na świadczenie usług oraz dostawy zaopatrzenia, inwentaryzacja majątku w poszczególnych obiektach i przygotowywanie Muzeum do adaptacji siedziby głównej przy Rynku Starego Miasta. Określone zostały koszty realizacji zadań stałych, w tym oszacowany wzrost wydatków związany z funkcjonowaniem siedziby głównej po jej pełnym uruchomieniu. Dział przygotował dokumentacje przetargowe oraz do zapytań ofertowych dotyczących kilkudziesięciu postępowań na dostawy materiałów i usług. Wszczęte postępowania dotyczyły różnorodnych zadań realizowanych przez Dział Logistyczny, m.in. świadczenia usług teleinformatycznych, wynajmu powierzchni, dostawy mediów. Poza działaniami związanymi z procedowaniem i realizacją umów, pracownicy Działu Logistycznego odpowiedzialni za administrowanie zajmowali się sprawami bieżącymi. Należały do nich m.in. uczestnictwo w komisjach inwentaryzacyjnych wyposażenia oddziału Muzeum Warszawskiej Pragi, siedziby w Pałacu Kultury i Nauki, siedziby przy ul. Jezuickiej 1/3 oraz oddziału Muzeum Woli. Wyniki tej pracy to łącznie kilka tysięcy przedmiotów spisanych, skatalogowanych, umieszczonych w plikach, ponownie oznaczonych. Dodatkowe aktywności zrealizowane przez Dział Logistyczny to zadania związane z uruchomieniem siedziby głównej Muzeum. W zespołach ds. Wyposażenia siedziby głównej oraz Przeprowadzki na stałe pracuje

sześć osób. Działania zespołów są wspomagane przez pozostałych pracowników działu. Zespół ds. Wyposażenia przygotował harmonogramy dostaw i dokonuje ich bieżącej aktualizacji, prowadzi wspólnie z Kierownikiem Projektu postępowania przetargowe. W zakresie obowiązków działu znalazły się ponadto zagadnienia związane z gospodarką magazynową, transportową, techniczną i informatyczną. Samodzielne Wieloosobowe Stanowisko ds. Bezpieczeństwa Edward Nowak

KOORDYNATOR

Działania wieloosobowego stanowiska są różnorodne i złożone, począwszy od zapewnienia ochrony obiektom, przez ekspozycję, magazyny, muzealia, aż po bezpieczeństwo zwiedzających. Muzeum zapewnia ochronę zbiorów zgodnie z obowiązującymi aktami prawnymi, między innymi na podstawie Rozporządzenia Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego z 2 września 2014 roku w sprawie zabezpieczania zbiorów muzeum przed pożarem, kradzieżą i innym niebezpieczeństwem grożącym ich zniszczeniem lub utratą. W 2016 roku jednym z kluczowych zadań Samodzielnego Wieloosobowego Stanowiska ds. Bezpieczeństwa było dostosowanie oddziałów Muzeum do wymogów obowiązującego prawa określających poziom zabezpieczeń przed pożarem, kradzieżą i innym niebezpieczeństwem grożącym ich zniszczeniem. Poza realizacją bieżących zadań Wieloosobowe Samodzielne Stanowisko ds. Bezpieczeństwa brało regularny udział w pracach związanych z projektem remontu i uruchomienia siedziby głównej Muzeum przy Rynku Starego Miasta

319

i wdrażanymi tam systemami zabezpieczeń elektronicznych i mechanicznych. Samodzielne Jednoosobowe Stanowisko ds. Archiwum Zakładowego Mirosław Zwierzchowski

Samodzielne Stanowisko ds. Archiwum Zakładowego ponosi odpowiedzialność za całokształt spraw związanych z funkcjonowaniem Archiwum Zakładowego Muzeum. W roku 2016 było to w szczególności gromadzenie, ewidencjonowanie, przechowywanie, opracowywanie, zabezpieczenie i udostępnianie materiałów archiwalnych stanowiących źródło informacji o działalności Muzeum, jego poszczególnych organów, stosunkach z innymi instytucjami kultury oraz jego wpływu na rozwój nauki, kultury i sztuki. Rola, jaką miało do spełnienia w 2016 roku, to przede wszystkim zabezpieczenie, przechowywanie i przekazywanie akt wytwarzanych w instytucji do Archiwum Państwowego. Z racji swojej funkcji w strukturze organizacyjnej Muzeum, a także ze względu na specyficzną rolę w ogólnym systemie obiegu dokumentów oraz tworzeniu zasobu informacji, stanowiło ważne ogniwo ogólnego schematu funkcjonowania instytucji i stało się skarbnicą dorobku pracy komórek organizacyjnych Muzeum.

Finanse Rok 2016 nie przyniósł istotnych zmian w finansach Muzeum. Nowe rozwiązania księgowe oraz kontrolingowe, zarządzanie budżetowe oraz projektowe jako płaszczyzna współpracy i komunikacji finansów z działami merytorycznymi Muzeum zostały poddane kolejnej próbie. Równoczesne realizowanie wielu działań statutowych, inwestycyjnych oraz komercyjnych było doskonałym sposobem sprawdzenia wcześniej przyjętych zasad i rozwiązań spisanych w Polityce rachunkowości Muzeum Warszawy. Rok 2016 był kolejnym rokiem funkcjonowania wdrożonych w Muzeum narzędzi kontrolingowych, takich jak oddolne tworzenie budżetu, systemy raportowania, a przede wszystkim rozliczanie powierzanych środków finansowych na podstawie budżetów zadaniowych i zarządzania projektami. Z wielką przyjemnością odnotowaliśmy istotny wzrost wiedzy i świadomości ekonomicznej użytkowników tych narzędzi. Potwierdzeniem trafności zastosowanych rozwiązań było wzrastające zapotrzebowanie na bieżącą wiedzę na temat finansowego stanu realizacji zadań i projektów, a także wyników ekonomicznych naszego Muzeum. Kolejnym krokiem w procesie przemian ekonomiczno-finansowych było przekazanie pracownikom Muzeum szczegółowych procedur postępowania w tak kluczowych aspektach, jak tworzenie budżetu czy rozliczanie jego wykonania. Transparentność zasad i reguł, precyzyjne sparametryzowanie odpowiedzialności i uprawnień, a przede wszystkim uwypuklenie znaczenia bieżącej współpracy między pionami Muzeum oraz zastosowanie tej współpracy w praktyce wpłynęły na lepszą jakość zarządzania instytucją. Największym wyzwaniem pod względem finansowym był realizowany projekt modernizacji staromiejskich kamienic – siedziby Muzeum. Kilka źródeł finansowania, w tym ze środków pochodzących i udostępnionych przez Mechanizm Finansowy Europejskiego Obszaru Gospodarczego, a także Norweski Mechanizm Finansowy, ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego pochodzących z budżetu państwa oraz ze środków krajowych przekazanych przez Prezydenta m.st. Warszawy, było wymagające i restrykcyjne. Każde źródło finansowania wymagało innego sposobu i terminu raportowania. Wielozadaniowość projektu polegała głównie na pracach budowlanych w zabytkowych kamienicach, ich wnętrzach oraz na zewnątrz, planowanej budowie wystawy głównej, zakupach muzealiów i wyposażenia biurowego, przystosowanie siedziby głównej dla zwiedzających oraz pracowników. Wszystkie działania znalazły odzwierciedlenie w operacjach księgowych, transparentnych i czytelnych, uwzględniających źródła finansowania, z których zostały zrealizowane.

322

Krystyna Salamonik-Latos, fot. MW

W 2016 ROKU PION FINANSOWY ZEWIDENCJONOWAŁ

10 196 dokumentów księgowych, W TYM

3213 dokumenty zakupowe

1320 dokumentów sprzedażowych

161 delegacji

415 rachunków cywilnoprawnych

1038 wyciągów bankowych

32 raporty kasowe

583 dokumenty proste

3434 dokumenty magazynowe

Wydatki brutto zrealizowane w roku 2016 w ramach Projektu OdNowa

Realizowanych było również kilka mniejszych, ale równie ważnych zadań inwestycyjnych: trzy w ramach środków przekazanych przez Prezydenta m.st. Warszawy na dostosowanie elektronicznych systemów zabezpieczeń zbiorów w Muzeum, zakup samochodów zabytkowych, realizacja filmu dokumentalnego oraz czterech projektów w ramach środków otrzymanych z Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego na zagospodarowanie przestrzeni wokół Muzeum – Miejsca Pamięci Palmiry, badania archeologiczne placu Zamkowego oraz zakupy muzealiów – srebrnego kompletu śniadaniowego Augusta Teodora Wernera i kolekcji pamiątek patriotycznych. Działalność Pionu Finansowego to nie tylko realizacja projektów inwestycyjnych, ale także zadania w ramach dotacji podmiotowej oraz przychodów własnych. Jest to ponad 10 tysięcy dowodów księgowych, w tym: 3,2 tysiące faktur zakupowych; 1,3 tysiąca dokumentów sprzedażowych; 400 rachunków do umów cywilnoprawnych; 150 delegacji oraz wiele innych dowodów księgowych dających łącznie ponad 63,6 tysiąca linii dekretów księgowych. Głównym zadaniem pracowników komórki kontrolingu była organizacja i koordynacja prac planistycznych, zarządzanie narzędziami kontrolingowymi, prowadzenie działań kontrolujących i motywujących, jak również zagwarantowanie przejrzystej i czytelnej informacji na temat realizacji powierzonych zadań. Działania te służyły przede wszystkim optymalnemu wykorzystaniu dostępnych zasobów finansowych. Ponadto czynnie współuczestniczyli oni w przygotowywaniu różnorodnych sprawozdań dotyczących poniesionych nakładów finansowych w latach poprzednich, jak i planowanych do zrealizowania w latach następnych, związanych z dalszym rozwojem Muzeum. Wartą podkreślenia była także funkcja doradcza dla pracowników i kadry kierowniczej w bieżącym podejmowaniu decyzji zarządczych. Projekt Muzeum OdNowa trwa. Machina nakręcona w 2013 roku cały czas jest w ruchu i wciąż przyśpiesza. Modernizacja kamienic, budowa wystawy głównej, plan merytoryczny, inwestycje, zakupy muzealiów jako kluczowe działania pracowników Muzeum były koordynowane i wspierane przez pracowników finansów. Narzędzia księgowe i kontrolingowe, którymi dysponujemy, przeszły w 2016 roku próbę sił. Wymiernym sukcesem jest terminowe i skuteczne rozliczenie oraz wydatkowanie dotacji podmiotowej otrzymywanej na każdy rok działalności od organizatora Muzeum Warszawy, Biura Kultury Urzędu m.st. Warszawy. Dotacja ta pokrywa wszystkie bieżące i niezbędne potrzeby finansowe Muzeum: koszty utrzymania i eksploatacji posiadanych budynków i lokali, wynagrodzenia pracowników oraz pozostałe wydatki niezbędne do wypełnienia zadań wynikających z obowiązującego statutu Muzeum. Dodatkowym źródłem satysfakcji dla nas jest wypracowanie w tym roku zysku gospodarczego, co potwierdza potrzebę, graniczącą z koniecznością, realizacji dodatkowych zadań gospodarczych wspierających realizowane cele statutowe. Szeroki rozwój działań marketingowych oraz koncentracja na pozyskiwaniu dodatkowych źródeł przychodów to priorytetowe zadanie Muzeum na 2017 rok. Krystyna Salamonik-Latos GŁÓWNA KSIĘGOWA

323

Wydatki brutto zrealizowane w roku 2016 w ramach Projektu OdNowa 19 096 039,59 zł 13 642 674,40 zł

138 649,43 zł

5 314 715,76 zł

dotacja z Biura Kultury Urzędu m.st. Warszawy

środki własne

dotacja z Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego

„Modernizacja, konserwacja, oraz digitalizacja obiektów zabytkowych siedziby głównej Muzeum Warszawy przy Rynku Starego Miasta w Warszawie”

12 218 182,23 zł

797 208,00 zł

4 517 507,76 zł

ze środków Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego

ze środków Mechanizmu Finansowego Europejskiego Obszaru Gospodarczego

1 424 492,17 zł

dotacja inwestycyjna

dotacja celowa

„Modernizacja i zakupy inwestycyjne – Muzeum Warszawy przy Rynku Starego Miasta”

„Modernizacja, konserwacja, oraz digitalizacja obiektów zabytkowych siedziby głównej Muzeum Warszawy przy Rynku Starego Miasta w Warszawie”

Finanse

Majątek 20 435 946,78 zł

Majątek 2016 Wydatki majątkowe 2016

1 335 414,97 zł

Zrealizowane wydatki majątkowe na zakup środków trwałych

536 231,51 zł

w tym: z otrzymanej dotacji z MKiDN w ramach funduszy z EOG i NMF oraz Biura Kultury Urzędu m.st. Warszawy

380 569,20 zł

w tym: z otrzymanej dotacji Biura Kultury Urzędu m.st. Warszawy – Dostosowanie elektronicznych zabezpieczeń

133 662,31 zł 22 000,00 zł

w tym: z otrzymanej dotacji Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego – Rozwój Muzeum Palmiry

110 740,99 zł

Zrealizowane wydatki majątkowe na zakup wartości niematerialnych i prawnych w tym: z otrzymanej dotacji z MKiDN w ramach funduszy z EOG i NMF oraz Biura Kultury Urzędu m.st. Warszawy

97 560,99 zł

w tym: ze środków własnych

13 180,00 zł

679 837,32 zł

Zrealizowane wydatki na muzealia w tym: ze środków własnych

149 684,32 zł

z otrzymanych dotacji:

530 153,00 zł

w tym: z otrzymanej dotacji z MKiDN w ramach funduszy z EOG i NMF oraz Biura Kultury Urzędu m.st. Warszawy w tym: z otrzymanej dotacji Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego – Srebrny serwis śniadaniowy w tym: z otrzymanej dotacji Biura Kultury Urzędu m.st. Warszawy – Zakup samochodów zabytkowych w tym: z otrzymanej dotacji Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego – Artefakty

386 753,00 zł

Zrealizowane wydatki na zbiory biblioteczne

8 605,15 zł

81 900,00 zł 35 500,00 zł 26 000,00 zł

w tym: ze środków własnych

0,00 zł

z otrzymanych dotacji

8 605,15 zł

Nakłady na inwestycje w 2015, przyjęte w 2016

27 365,00 zł

Nakłady na muzealia w 2015, przyjęte w 2016

45 154,23 zł

13 415 689,13 zł

Nakłady na inwestycje i muzealia w 2016 nieprzyjęte do ewidencji w tym: ze środków własnych

110 642,00 zł

z otrzymanych dotacji:

13 305 047,13 zł

w tym: z otrzymanej dotacji z MKiDN w ramach funduszy z EOG i NMF oraz Biura Kultury Urzędu m.st. Warszawy w tym: z otrzymanej dotacji Biura Kultury Urzędu m.st. Warszawy – Realizacja filmu Uratowane z potopu

13 205 047,13 zł 100 000,00 zł

Otrzymany majątek

5 612 323,45 zł

w tym: środki trwałe

4 564 043,72 zł

muzealia

922 144,19 zł

wartości niematerialne i prawne

126 135,54 zł

324

Przychody ze sprzedaży

Przychody ze sprzedaży 24 752 847,04 zł

Przychody netto ze sprzedaży i zrównane z nimi, w tym: Przychody netto ze sprzedaży towarów i materiałów

565 600,45 zł

Zmiana stanu produktów

-26 798,33 zł

PRZYCHODY ZE SPRZEDAŻY NETTO

32,05%

wydawnictwa i publikacje 181 327,54 zł

Dotacje organizatora Muzeum Warszawy (Urzędu m.st. Warszawy) na działalność bieżącą

21 482 202,00 zł

14,34%

bilety wstępu

Pozostałe dotacje i przychody na działalność statutową

2 731 842,92 zł

Koszty działalności operacyjnej

81 128,18 zł

27 652 990,51 zł

Amortyzacja

3 225 724,00 zł

Zużycie materiałów i energii

1 994 509,74 zł

Usługi obce

4 931 475,81 zł

Podatki i opłaty

133 611,92 zł

Wynagrodzenia

13 676 547,14 zł

Ubezpieczenia społeczne i inne świadczenia

12,53%

wynajem powierzchni 70 848,69 zł

10,96%

materiały muzealne 61 989,0 zł

2 781 499,16 zł

Pozostałe koszty rodzajowe

743 273,39 zł

7,81%

lekcje muzealne Wartość sprzedanych towarów i materiałów

166 349,35 zł

44 198,09 zł

3 044 251,93 zł

Pozostałe przychody operacyjne Dotacje na środki trwałe

2 970 532,29 zł

Inne przychody operacyjne

73 719,64 zł

7,47%

Towary komisowe 42 223,28 zł

35 035,79 zł

Pozostałe koszty operacyjne Przychody finansowe

5197,56 zł

Koszty finansowe

3468,19 zł 110 802,04 zł

Zysk brutto

0,00 zł

Podatek dochodowy

110 802,04 zł

Zysk netto

6,99%

projekcje filmowe 39 560,73 zł

6,95% pozostałe

39 283,94 zł

0,99%

zwiedzanie z przewodnikiem 5040,60 zł

SUMA

565 600,45 zł

325

Finanse

Dotacje ROZLICZENIE MERYTORYCZNE /FINANSOWE

NAZWA ZADANIA

DOTACJA ZREALIZOWANA

WKŁAD WŁASNY

Modernizacja staromiejskich kamienic Muzeum Warszawy, w tym:

18 957 391,16 zł

0,00 zł

12 218 183,23 zł

0,00 zł

Umowa celowa z Biurem Kultury Urzędu m.st. Warszawy

1 424 492,17 zł

0,00 zł

Umowa z Ministerstwem Kultury i Dziedzictwa Narodowego

5 314 715,76 zł

0,00 zł

164 404,65 zł

0,00 zł

Edward Nowak Dorota Wyrębek

100 000,00 zł

0,00 zł

Radosław Adamski Dorota Wyrębek

81 900,00 zł

20 550,00 zł

Teresa Krupa Magdalena Zoń

60 000,00 zł

9 500,00 zł

Teresa Krupa Magdalena Zoń

35 500,00 zł

1 022,31 zł

Grzegorz Konsalik dr Tomasz A. Pruszak Dorota Wyrębek

30 000,00 zł

31 950,00 zł

Teresa Krupa Magdalena Zoń

26 000,00 zł

6 784,00 zł

Teresa Krupa Magdalena Zoń

19 455 195,81 zł

69 806,31 zł

Umowa inwestycyjna z Biurem Kultury Urzędu m.st. Warszawy

Dostosowanie elektronicznych systemów zabezpieczeń zbiorów Umowa inwestycyjna z Biurem Kultury Urzędu m.st. Warszawy Realizacja filmu dokumentalnego Uratowane z potopu Umowa inwestycyjna z Biurem Kultury Urzędu m.st. Warszawy Zakup srebrnego kompletu śniadaniowego Augusta Teodora Wernera Umowa z Ministerstwem Kultury i Dziedzictwa Narodowego

Joanna Dudelewicz Dorota Wyrębek Agnieszka Zemlak

(PROGRAM: Kolekcje, priorytet: Kolekcje muzealne) Rozwój Muzeum – Miejsca Pamięci Palmiry Umowa z Ministerstwem Kultury i Dziedzictwa Narodowego (PROGRAM: Dziedzictwo kulturowe, priorytet: Miejsca Pamięci Narodowej) Zakup samochodów zabytkowych dla Muzeum Warszawy Umowa inwestycyjna z Biurem Kultury Urzędu m.st. Warszawy Badania archeologiczne placu Zamkowego w Warszawie Umowa z Ministerstwem Kultury i Dziedzictwa Narodowego (PROGRAM: Dziedzictwo kulturowe, priorytet: Ochrona zabytków archeologicznych) Zakup kolekcji pamiątek patriotycznych Umowa z Ministerstwem Kultury i Dziedzictwa Narodowego (PROGRAM: Kolekcje, priorytet: Kolekcje muzealne)

Suma

326

Frekwencja 2016

28 176

17 423 13 101

14 462

13 835

13 031

11 856

17 458 13 337

11 811

8327 4987

styczeń

luty

marzec

kwiecień

maj

czerwiec

lipiec

sierpień

wrzesień

październik

listopad

grudzień

FREKWENCJA W MUZEUM WARSZAWY

167 804 osób

FREKWENCJA W PIWNICACH STAROMIEJSKICH

osób

FREKWENCJA W MUZEUM FARMACJI IM. MGR ANTONINY LEŚNIEWSKIEJ

FREKWENCJA MUZEUM DRUKARSTWA

styczeń

501

luty

1223

marzec

607

kwiecień

940

maj

4046

czerwiec

1332

lipiec

815

sierpień

686

wrzesień

473

październik

524

listopad

711

grudzień

542

1727 osób

329

1454

12 400 osób

Frekwencja

FREKWENCJA W MUZEUM ORDYNARIATU POLOWEGO

14 576 osób

osoby

822

styczeń

688

styczeń

4366

luty

1077

luty

849

luty

7152

marzec

822

marzec

961

marzec

7134

kwiecień

780

kwiecień

2107

kwiecień

7085

maj

2596

maj

3686

maj

5801

czerwiec

1427

czerwiec

1958

czerwiec

3269

lipiec

3043

lipiec

3039

lipiec

4090

sierpień

953

sierpień

2024

sierpień

3154

wrzesień

759

wrzesień

3340

wrzesień

2787

październik

994

październik

3171

październik

2706

listopad

704

listopad

1570

listopad

1960

grudzień

608

grudzień

344

grudzień

1288

23 737 osób

osób

50 792 osoby

FREKWENCJA W CENTRUM INTERPRETACJI ZABYTKU

FREKWENCJA W BARBAKANIE

styczeń

1386

styczeń

luty

1834

luty

marzec

1966

marzec

kwiecień

279

kwiecień

2837

kwiecień

maj

659

maj

5865

maj

3625

czerwiec

952

czerwiec

3135

czerwiec

608

lipiec

337

lipiec

4449

lipiec

914

sierpień

1231

sierpień

4166

sierpień

1091

wrzesień

1173

wrzesień

4651

wrzesień

400

październik

752

październik

3431

październik

listopad

682

listopad

1865

listopad

grudzień

200

grudzień

1523

grudzień

37 108 osób

FREKWENCJA W PAWILONIE WARSZAWA

7786

FREKWENCJA W MUZEUM WARSZAWSKIEJ PRAGI

styczeń

FREKWENCJA W KORCZAKIANUM

6344

FREKWENCJA W MUZEUM – MIEJSCU PAMIĘCI PALMIRY

styczeń

213

luty

555

marzec

296

kwiecień

363

maj

444

czerwiec

284

lipiec

682

sierpień

539

wrzesień

3683

październik

316

listopad

249

grudzień

171

FREKWENCJA NA WSPÓŁORGANIZOWANEJ Z MUZEUM SZTUKI NOWOCZESNEJ W WARSZAWIE WYSTAWIE WRESZCIE WE WŁASNYM DOMU. DOM POLSKI W TRANSFORMACJI W RAMACH FESTIWALU WARSZAWA W BUDOWIE 8

4746

październik

1165

listopad

3581

osób

330

6638 osób

KONCEPCJA I OPRACOWANIE REDAKCYJNE

Małgorzata Mycielska, Julia Odnous na podstawie materiałów przygotowanych przez pracowników Muzeum Warszawy ZDJĘCIA (JEŚLI NIE PODPISANO INACZEJ)

Adrian Czechowski, Grażyna Kułakowska, Igor Oleś / Muzeum Warszawy PROJEKT GRAFICZNY, SKŁAD I PRZYGOTOWANIE DO DRUKU

Anna Piwowar KOREKTA

Urszula Drabińska Copyright © Muzeum Warszawy Copyright © Sylwester Cichal (MNW), fot. na s. 190 Copyright © Bartosz Stawiarski (MSN), fot. na s. 193–194 Copyright © Jacek Górka (NIMOZ), fot. na s. 307 ISBN: 978-83-65777-16-4 WYDAWCA

Muzeum Warszawy Warszawa 2017 Książka wydrukowana na papierze Munken Polar 120 g/m², złożona krojem Liberation NAKŁAD

1000 egz. DRUK

Argraf sp. z o.o., ul. Jagiellońska 80, 03-301 Warszawa

ISBN 978-83-65777-16-4

9 788365 777164

Muzeum Warszawy Sprawozdanie Muzeum Warszawy 2016 www.muzeumwarszawy.pl