COMPETENCIAS BÁSICAS
Eloísa Teijeira Bautista Asesora de educación en valores. CFR de Vigo. 11/03/09
GUIÓN DA EXPOSICIÓN. 1. AS COMPETENCIAS BÁSICAS: → → → → →
Orixe. Definición. Cales son? Relación CB- áreas. Que contribúe a desenvolver as CB?
2. IMPLICACIÓNS PARA O CENTRO: → →
Principais elementos a modificar. Que tipo de modificacións son necesarias?
3. PROGRAMACIÓN: → →
O que dí a normativa. Como programar? Unha proposta.
AS APRENDIZAXES PARA O SÉCULO XXI UNESCO(1995). INFORME DELORS: “LA EDUCACIÓN ENCIERRA UN TESORO”: 1.
APRENDER A CONOCER.
2.
APRENDER A HACER.
3.
APRENDER A CONVIVIR.
4.
APRENDER A SER.
5. APRENDER A EMPRENDER.
Competencias básicas: unha proposta conxunta FORMACIÓN PROFESIONAL
PSICOLOXÍA
LINGÜÍSTICA
CONFERENCIAS INTERNACIONAIS DE EDUCACIÓN
INFORME DeSeCo
Concepto de competencias clave no ensino obligatorio
COMPETENCIAS BÁSICAS (CB) LOE
COMPETENCIAS BÁSICAS. ELEMENTOS PARA DEFINILAS Capacidade de responder a demandas complexas e levar a cabo diversas tareas de forma axeitada. SUPÓN UNHA COMBINACIÓN DE:
HABILIDADES PRÁCTICAS, COÑECEMENTOS, MOTIVACIÓNS, VALORES ÉTICOS, ACTITUDES, EMOCIÓNS E OUTROS COMPOÑENTES SOCIAIS E DE COMPORTAMENTO que se movilizan conxuntamente para lograr unha acción eficaz (DeSeCo).
É responsabilidade da escola asegurar o desenvolvemento de CB como dereito cidadá de todos e todas, especialmente de aqueles en risco de vulnerabilidade social ou exclusión. (Baseado en Antonio Bolivar).
8 COMPETENCIAS BÁSICAS 1. Competencia en comunicación lingüística. 2. Competencia matemática. 3. Competencia no coñecemento e na interacción co mundo físico. 4. Tratamento da información e competencia dixital. 5. Competencia social e ciudadá. 6. Competencia cultural e artística. 7. Competencia para aprender a aprender. 8. Autonomía e iniciativa persoal.
RELACIÓN ENTRE CB E ÁREAS OU ASIGNATURAS AS CB ORIENTAN A APRENDIZAXE
CB
ÁREAS MATERIAS
QUE CONTRIBÚE A DESENVOLVER AS CB? Contornos formais
Contornos non formais Contornos informais
Currículum
Acción titorial
Actividades extraescolares
Organización dos centros
…
Educación familiar Programas sociais
CB
…
xogos Relacións sociais
…
Situar a funcionalidade no primeiro plano da apendizaxe. NOVIDADES E DO ENFOQUE DE COMPETENCIAS
Poñer o acento na movilización articulada e interrelacionada de diferentes tipos de coñecemento. Importancia do contexto no que se adquiren as competencias e nos que se desenvolverán posteriormente.
TRÁTASE DE ANALIZAR A NOSA PRÁCTICA E AXUSTAR O NECESARIO !
IMPLICACIÓNS DA INCLUSIÓN DAS C.B. NO CURRÍCULUM
Principais elementos a modificar:
A METODOLOXÍA (ESPECIALMENTE O TRABALLO COLABORATIVO DO EQUIPO DOCENTE).
AS TAREFAS. A AVALIACIÓN.
QUE TIPO DE MODIFICACIÓNS SON NECESARIAS? NA METODOLOXÍA: APRENDIZAXE POR PROXECTOS, SOLUCIÓN DE PROBLEMAS , estudos de casos, webquest… Metodoloxía investigativa do alumnado: buscar, seleccionar, interpretar información… Potenciar a reflexión e o pensamento crítico, o desexo de comprender, a formulación de preguntas, a reflexión sobre o propio saber, a interpretación dos saberes de outros. Dar importancia á interacción dialóxica, que permite interpretar o propio coñecemento e o do outro xenerando a comprensión.
Potenciar o traballo colaborativo: Entre o alumnado. Entre o profesorado: Colaboración metodolóxica e didáctica dos equipos docentes. Co contorno.
PROXECTO TAREFA Actividades Exercicios
Na práctica educativa: Habitualmente facemos exercicios. Con frecuencia facemos actividades.
Temos que integrar os exercicios e as actividades en TAREFAS. Deberíamos integrar as tarefas en PROXECTOS.
PROXECTO: Elaborar unha guía de visitas a enclaves do medio natural da comarca, para as familias. TAREFA:
Elaborar unha lista dos itinerarios, máis sinxelos e rápidos, de acceso a enclaves naturais da comarca. Actividades: Comparar itinerarios. Defender la decisión sobre el itinerario elexido. … Exercicios: Localizar enclaves nun mapa da comarca. Calcular distancias. Escribir itinerarios. Pedir a palabra. …
QUE TIPO DE MODIFICACIÓNS SON NECESARIAS? NAS TAREFAS: ENTENDER QUE OS EXERCICIOS E ACTIVIDADES témolos que integrar en TAREFAS, e éstas en proxectos.
→ Focalizar a acción en situacións reais, propoñendo tarefas auténticas ou que as simulen…
→ Vincular o coñecemento ós problemas importantes da vida cotiá. → Utilizar plantexamentos orientados á integración e globalización dos coñecementos en contextos complexos e cambiantes. → Propor aprendizaxes que desenvolvan distintas CB. → Propor diferentes operacións mentais que o alumnado deberá realizar (razoar, argumentar, crear,…)
QUE TIPO DE MODIFICACIÓNS SON NECESARIAS? NA AVALIACIÓN: → A avaliación de CB non é a avaliación dos contidos adquiridos. → Consiste en propor tarefas nas que teñan que mostrar cómo utilizan os coñecementos, estratexias, habilidades,… que poseen para resolvelas (cómo os seleccionan, cómo os utilizan,…) → Consiste no plantexamento de problemas sociais, reais, etc . que teñen que solucionar. → A avaliación non se centra na realización dun exame.
QUE TIPO DE MODIFICACIÓNS SON NECESARIAS? PROCEDEMENTOS E INSTRUMENTOS DE AVALIACIÓN: → Probas “auténticas” (seguindo a Monereo):
→ Plantexadas nun contexto real ou simulado. → Diversidade de tipoloxía de preguntas. → Diversidade de maneiras de representación da información. → Con diversa esixencia de complexidade cognitiva. → Con posibilidade de utilización de axudas, material,… → Con posibilidade de flexibilización de tempos. → Con posibilidade de plantexamento de sucesos inesperados.
→ Criterios de avaliación públicos.
→ → → → →
Diversidade de avaliacións: coavaliacións, autoavaliacións,… Avaliacións do traballo de equipo. Avaliacións dos procesos. Avaliación da metacognición. Utilización de instrumentos diversos: Portfolios, observación,…
O QUE ESIXE A NORMATIVA e as orientacións da administración. A LOE: Incluir no currículo as CB.
OS DECRETOS DO CURRÍCULO (GALICIA): En cada área ou materia, inclusión de referencias explícitas sobre a súa contribución a aquelas CB ás cales se orienta en maior medida.
AS ORIENTACIÓNS DO 28/01/09: A contribución da materia ao logro das CB. Os criterios de avaliación, relacionados coas CB.
COMO PROGRAMAR? UNHA PROPOSTA 1. Incluir nas programacións de área ou materia, a referencia explícita sobre qué CB contribúe a desenvolver en maior medida. 2. Elaborar PROGRAMACIÓNS DE EQUIPOS DOCENTES. 3. Nas programacións de aula/área ou materia: 1. Incluir o decidido na programación do equipo. 2. Modificar a metodoloxía, as tarefas e a avaliación.
COMO PROGRAMAR? UNHA PROPOSTA
Incluir nas programacións de área ou materia, a reflexión sobre qué CB contribúe a desenvolver
Incluir cómo contribúe cada área ou materia ás CB, dacordo co concretado nos decretos de currículo. Incluir elementos de contextualización si é o caso (decisións de cada centro sobre CB que precisa priorizar, impulsar…).
COMO PROGRAMAR? UNHA PROPOSTA. Elaborar
PROGRAMACIÓNS DE EQUIPOS DOCENTES.
Deseñar proxectos globalizados ou interdisciplinares a realizar: Decidindo a partir dos criterios de avaliación das áreas ou materias. e por tanto, determinando qué áreas están implicadas en cada proxecto. Explicitando a relación dos criterios de avaliación coas CB. Decidindo a temporalización dos distintos proxectos.
ELABORACIÓN DA PROGRAMACIÓN DE EQUIPO DOCENTE A partir de: CRITERIOS DE AVALIACIÓN DE TODAS AS ÁREAS OU MATERIAS DO CURSO Matemáticas
Lingua
…
-… Propóñense PROYECTOS
PROGRAMACIÓN DE EQUIPO DOCENTE DO CURSO… PROYECTO A
PROYECTO …
Área ou materia de …
Criterios de avaliación: -…
Área ou materia de …
Criterios de avaliación: -…
…
…
…
….
Colaboración AE, AC, Familias
Temporalización
CCBB que se traballan
Colaboración AE, AC, Familias
Temporalización
CB que se traballan
COMO PROGRAMAR? UNHA PROPOSTA (6 de 7) Programacións de aula/área ou materia
Organizar os contidos por proxectos:
Os proxectos decididos na programación de equipo docente. Os proxectos ou tarefas propios de área ou materia. Esta programación irase axustando, na práctica, de acordo cos intereses do alumnado.
Incluir a relación entre criterios de avaliación e CB ( concretada na programación do equipo e as propias de área ou materia). Incluir a colaboración con AE, AC, familias e contorno. (concretada na programación do equipo e as propias de área ou materia). Axustar a metodoloxía, as tarefas e a avaliación en coherencia co traballo de CB.
ELABORACIÓN DA PROGRAMACIÓN DE ÁREA Modificacións respecto da anterior programación: PROGRAMACIÓN DA ÁREA DE …. Obxectivos
Contidos
Agrupar os contidos por PROYECTOS
CURSO……….
Criterios de avaliación
Contribución ás CCBB
Colaboración con AE, AC, familias e contorno.
Metodoloxía:
(Incluir a agrupación por proyectos, concretada na programación do equipo ou as propias de área ou materia.).
(Incluir a contribución as CB concretada na programación do equipo e as propias de área ou materia).
(Incluir a colaboración concretada na programación do equipo ou propias de área ou materia).
Axustala á proposta de aprendizaxe por CB
Metodoloxía didáctica. Temporalización Agrupamentos. actividades., recursos
Instrumentos de avaliación
Axustala á proposta de aprendizaxe por CB
Posteriormente haberá que CONCRETAR AS TAREFAS a realizar, a metodoloxía e os instrumentos de avaliación na programación de cada proyecto Para os contidos non traballados en prolxectos haberá que deseñar TAREFAS.
PROGRAMAR E TRABALLAR POR CB: UN PROCESO A CURTO PRAZO •Ir deseñando e implementando algún/s proxectos globalizados/ interdisciplinares. •O resto dos contidos ir desenvolvéndoos mediante: --Proxectos de área ou materia. --Tarefas de área ou materia que inclúan os exercicios e actividades correspondentes.
A MEDIO E LONGO PRAZO Deseñar e implementar o currículum mediante: •Proxectos globalizados/ interdisciplinares, nos que os exercicios e actividades de cada área/materia sexan compoñentes dunha tarefa proposta.
Innovamos facendonos preguntas A QUÉ SITUACIÓNS, PROBLEMAS, …TERÁ QUE ENFRENTARSE O ALUMNADO NA VIDA REAL? (personais, interpersonais, sociais,…) TAREFA, PROXECTO, ¡ COMO PODEMOS AVALIAR SE O ALUMNO/A É COMPETENTE NESAS PROBLEMA,… SITUACIÓNS REAIS?
QUE CONCEPTOS TEN QUE APRENDER?
QUE DESTREZAS TEN QUE DESENVOLVER
QUE CONDUCTAS E VALORES PRECISA TER?
(TAMÉN ESTRATEXIAS DE APRENDIZAXE)
¡ QUÉ ÁREAS PRECISAN IMPLICARSE?......................QUE COLABORACIÓN DO EQUIPO DOCENTE?
¡ QUE TAREFAS TERÁ QUE DESENVOLVER? QUE METODOLOXÍA UTILIZAREMOS?
QUE RECURSOS UTILIZAREMOS?
QUE COLABORACIÓN PRECISAREMOS COAS ACTIV. EXTRAES. E COMPLEMENTARIAS?
IMPLEMENTACIÓN E AVALIACIÓN
QUE COLABORACIÓN PRECISAREMOS COA FAMILIA?
CB
ENLACES DE INTERESE PLANTEXAMENTOS XERAIS: Videos en:
IV Congreso regional en Competencias básicas y práctica educativa. Abril 2007. Santander: http://213.0.8.18/portal/Educantabria/Congreso%20Competencias%20
Especialmente:
→ Conferencia de Pérez Gómez. → Conferencia de Monereo. → Documentos de Pérez Gómez (Cuadernos de Educación 1. La naturaleza de las competencias básicas y sus aplicaciones pedagógicas. Cuadernos de Educación 2. Las competencias básicas y el currículo: orientaciones generales).
Conferencia del profesor Moya (cen CEP de Granada): http://competenciasbasicas.blogspot.com/2007/08/captulo PROPOSTAS PRÁCTICAS:
http://ccbb-equipo2.blogspot.com/
http://www.omerique.net/polavide/rec_polavide0708/recursos_propios_varios http://www.competenciasbasicas.net/ PROBAS INTERNACIONAIS: http://www.institutodeevaluacion.mec.es/publicaciones/?IdCategoriaPublicacion =3