Οικονομικό-Επιχειρηματικό Συνέδριο Ναυτεμπορικής: Ελληνική Οικονομία & Επιχειρηματικότητα

Δανάη Αλεξάκη, Βάσω Βεγίρη, Γιώργος Γεωργίου, Σταμάτης Ζησίμου, Φάνης Ζώης, Τέτη Ηγουμενίδη, Λέττα Καλαμαρά, Ανέστης Ντόκας, Νατάσα Στασινού, Αντώνης Τσιμπλάκης, Λαλέλα Χρυσανθοπούλου

Διονύσης Μάρρας, Ιουλία Σταματέλου, Σωτηρία Τσολάκου Έ ΜΠΟΡΙΚΗ

Όθων Βασιλόπουλος, Γκρατσιέλλα Κλάδη, Λίζα Γκεζέπογλου, Γιώργος Σακελλόπουλος, Παναγιώτης Αντωνιάδης, Σοφία Κασαπάκη, Ματίνα Γράψα, Ευγενία Παντελή, Ειρήνη Πολίτου

ξέσπασμα της νέας διεθνούς γεωπολιτικής κρίσης, με τις ανατροπές που προκάλεσε στην παγκόσμια οικονομία, αναθεωρεί σε μεγάλο βαθμό τις προοπτικές της ελληνικής οικονομίας, σε καμία όμως περίπτωση δεν τις υποβαθμίζει. Ο υπερπληθωρισμός, τα «σύννεφα» της ύφεσης που μαζεύονται στον «ουρανό» της Ευρώπης, όπως και η κακή ψυχολογία που επικρατεί σε μεγάλο τμήμα της ευρωπαϊκής αγοράς προφανώς και επιδρούν αρνητικά στην προσπάθεια της χώρας να διατηρήσει σε θετική πορεία το ΑΕΠ της. Ωστόσο, οι σημαντικές προσπάθειες τις οποίες κατέβαλε η Ελλάδα τα τελευταία χρόνια στον τομέα των μεταρρυθμίσεων, όπως και η σε υψηλό βαθμό εξυγίανση των μακροοικονομικών της μεγεθών εγγυώνται ότι με ένα σωστά δομημένο και κυρίως ρεαλιστικά καταρτισμένο πρόγραμμα ανάπτυξης, η χώρα θα μπορέσει να βγει νικήτρια και απ’ αυτή την περιπέτεια, που σήμερα κανείς δεν γνωρίζει πότε και πώς θα λάβει τέλος. Ήδη η χρονιά η οποία εκπνέει το αμέσως επόμενο διάστημα προδιαγράφει ένα εξαιρετικά θετικό αποτέλεσμα για το ελληνικό ΑΕΠ, ενώ οι προβλέψεις για το 2023 είναι μεν σαφώς χαμηλότερες απ’ αυτές του 2022, παραμένουν όμως σε θετικό πεδίο, τη στιγμή, μάλιστα, που η Ευρώπη απειλείται με ύφεση. Μέχρι πρότινος συνηθίζαμε να λέμε ότι η Ελλάδα ακολουθεί με χρονοκαθυστέρηση τις ευρωπαϊκές ή και διεθνείς κρίσεις, καθώς και ότι με μεγαλύτερη χρονοκαθυστέρηση εξερχόταν από αυτές. Σήμερα, δίχως να κινδυνεύουμε να χαρακτηριστούμε υπερβολικοί, θα μπορούσαμε να ισχυριστούμε ότι η ελληνική οικονομία διαθέτει όλες τις προδιαγραφές, μακροοικονομικές, επενδυτικές, αναπτυξιακές, ώστε να αποφύγει σε μεγάλο βαθμό τις δυσμενείς συνέπειες της πρωτόγνωρης αυτής διεθνούς κρίσης. Πρόκειται φυσικά για στοίχημα που μόνο εύκολο δεν χαρακτηρίζεται. Για να κερδηθεί, θα πρέπει πρώτα να ληφθούν οι σωστές αποφάσεις για την οικονομία, ακόμα κι αν αυτές δεν είναι ευχάριστες για κάποιους, ακόμα κι αν δεν εξυπηρετούν το σύνολο. Θα πρέπει, βέβαια, να εξυπηρετούν την πλειονότητα των εμπλεκομένων στο οικονομικό και επενδυτικό γίγνεσθαι της χώρας και κυρίως να είναι δίκαιες, άρτια μετρημένες, ανταποδοτικές, ισορροπημένες, να εμπεριέχουν ουσία, χωρίς στοιχεία εντυπωσιασμού, και σε κάθε περίπτωση να έχουν προοπτική, να χτίζουν το μέλλον της ελληνικής οικονομίας, να μην προσδοκούν δηλαδή μόνο πρόσκαιρα οφέλη. Προϋπόθεση, λοιπόν, η χώρα να κερδίσει το στοίχημα της ανάπτυξης υπό εξαιρετικά δυσμενείς διεθνείς συγκυρίες, είναι να επιμείνει στη μεταρρυθμιστική της προσπάθεια, που έχει ακόμα δρόμο για να ολοκληρωθεί, αλλά και να απεξαρτηθεί από το ξεπερασμένο εδώ και χρόνια παραγωγικό μοντέλο της, περιορίζοντας την εξάρτησή της από τρεις μόνο κλάδους της οικονομίας: τον τουρισμό, τον αγροτικό τομέα και τις εξαγωγές. Η αναδιάρθρωση του παραγωγικού μοντέλου είναι μακράν το πιο

αναμένονται εύκολα.

να στηρίξουμε

σημαντική

προσπάθεια, από τον πρώτο τη τάξει πολίτη της χώρας μέχρι και τον τελευταίο εργαζόμενο αυτής. Όσο για τις ευθύνες, οι περισσότερες θα πρέπει να

Αλέξης Τσίπρας Πρόεδρος του ΣΥΡΙΖΑ - Π.Σ., πρώην πρωθυπουργός 16

Χρήστος Σταϊκούρας Υπουργός Οικονομικών 22

Άδωνις Γεωργιάδης Υπουργός Ανάπτυξης και Επενδύσεων 24

Κώστας Φραγκογιάννης Υφυπουργός Οικονομικής Διπλωματίας και Εξωστρέφειας 28

Κυριάκος Πιερρακάκης Υπουργός Επικρατείας και Ψηφιακής Διακυβέρνησης 30

Κώστας Αχ. Καραμανλής Υπουργός Υποδομών και Μεταφορών 40 Γιάννης Πλακιωτάκης Υπ. Ναυτιλίας & Νησιωτικής Πολιτικής 46 Γιώργος Γεωργαντάς Υπ. Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων

Αλέξης Χαρίτσης Τομεάρχης Ανάπτυξης και Επενδύσεων του ΣΥΡΙΖΑ - Π.Σ., βουλευτής Μεσσηνίας, π. υπουργός Εσωτερικών

63

Θεοδώρα Τζάκρη Αν. τομεάρχης Εξωτερικών του ΣΥΡΙΖΑ - Π.Σ.

68

Μάριος Κάτσης Τομεάρχης Ψηφιακής Διακυβέρνησης του ΣΥΡΙΖΑ - Π.Σ., βουλευτής Θεσπρωτίας

69

Σωκράτης Φάμελλος Τομεάρχης Περιβάλλοντος και Ενέργειας του ΣΥΡΙΖΑ - Π.Σ.

76

Νίκος Παππάς Τομεάρχης Υποδομών και Μεταφορών του ΣΥΡΙΖΑ - Π.Σ., βουλευτής Β3' Νότιου Τομέα Αθηνών

77

Ανάπτυξης & Τροφίμων

88

Βασιλική Λαζαράκου Διδ. Νομικής, πρόεδρος της Επιτροπής Κεφαλαιαγοράς, μέλος του Δ.Σ. των ESMA, IOSCO 90

Γιάννος Κοντόπουλος Διευθύνων σύμβουλος του Ομίλου Χρηματιστηρίου Αθηνών 96

Ευθύμιος Βιδάλης Πρόεδρος Εκτελεστικής Επιτροπής του ΣΕΒ

97

Νίκος Βέττας Γενικός διευθυντής ΙΟΒΕ, καθηγητής του Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών 100 Αθηνά Χατζηπέτρου Διευθύνουσα σύμβουλος της Ελληνικής Αναπτυξιακής Τράπεζας 101

Ιωάννης Χατζηθεοδοσίου Προέδρος του ΕΕΑ και επίτιμος διδάκτωρ στο Πανεπιστήμιο Πειραιά

117

Νικόλαος Μπακατσέλος Πρόεδρος του Ελληνοαμερικανικού Εμπορικού Επιμελητηρίου

120

Δρ Αθανάσιος Κελέμης Γενικός διευθυντής και μέλος Δ.Σ. του Ελληνογερμανικού Εμπορικού και Βιομηχανικού Επιμελητηρίου 121

Άννα Καλλιάνη Πρόεδρος του Ελληνοβρετανικού Επιμελητηρίου

124

Cav. Ιωάννης Τσαμίχας Πρόεδρος του Ελληνοϊταλικού Επιμελητηρίου Αθήνας

125

Δρ Δημήτρης Θεοχάρης Διευθύνων σύμβουλος της ΜΕΛ (Μακεδονική Εταιρεία Χάρτου)

και ευρωπαϊκές Συνθήκες για το κλίμα και την δίκαιη μετάβαση αποτελούν τη βάση για ένα κοινό όραμα που εμπνέει όλους τους stakeholders της δραστηριότητάς της - μετόχους, εργαζόμενους, συνεργάτες, πελάτες, τοπικές κοινότητες. Αντιμέτωπη με τις προκλήσεις της κλιματικής κρίσης, η Εταιρεία διαμορφώνει το επενδυτικό της πλάνο με άξονα την προσαρμοστικότητα στις μεταβαλλόμενες συνθήκες. Στόχος της στρατηγικής της είναι να δημιουργεί υποδομές με έμφαση στις αρχές της κυκλικής οικονομίας οι οποίες είναι ενεργειακά ουδέτερες, ανθεκτικές και προσβάσιμες σε όλους.

ελληνική οικονομία έχει γυρίσει σελίδα και μπαίνοντας στο 2023 δεν συγκρίνεται με την Ελλάδα της κρίσης επισήμανε σε πρόσφατη παρέμβασή του ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης, μια φράση που συμπυκνώνει το εθνικό επιχείρημα με το οποίο θα κινηθεί η χώρα το επόμενο κρίσιμο χρονικό διάστημα. Κρίσιμο διότι μεσούσης της ενεργειακής και της πληθωριστικής κρίσης, η οποία βυθίζει τις μεγάλες οικονομίες σε ύφεση, υποχρεώνοντας σε συνεχείς αναθεωρήσεις βασικών οικονομικών προβλέψεων προς το δυσμενέστερο, θα γίνει μια μεγάλη διαπραγμάτευση για το νέο Σύμφωνο Σταθερότητας. Πρακτικά δηλαδή για το οικονομικό πρόγραμμα που θα πρέπει να εκτελέσουν όλες οι ευρωπαϊκές χώρες -και η Ελλάδα- τα επόμενα τουλάχιστον 4 έως 7 χρόνια. Η Ελλάδα θέλει σε αυτήν τη διαπραγμάτευση να προσέλθει με το επιχείρημα ότι μπορεί να διαφοροποιηθεί: να εμφανίσει ρυθμό ανάπτυξης όταν μεγάλες οικονομίες θα περιορίζονται σε στασιμότητα ή ύφεση, να εμφανίσει πρωτογενή πλεονάσματα όταν οι υπόλοιπες χώρες θα εξακολουθήσουν να παράγουν ελλείμματα και

πως υπάρχουν εργαλεία που η χώρα δεν έχει χρησιμοποιήσει ακόμη επαρκώς και στα οποία μπορεί να ποντάρει για να επιτύχει τους στόχους της, αλλά και να διαφοροποιηθεί έναντι της υπόλοιπης Ευρώπης.

Ένα εργαλείο στο οποίο ποντάρει η κυβέρνηση είναι ο ψηφιακός μετασχηματισμός της χώρας, με στόχο, τα επόμενα

5 χρόνια, η τεχνολογία

Η επισήμανση αυτή αφορά τα κεφάλαια που θα εισρεύσουν, ειδικά στην Ελλάδα, από το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας (RRF), που θα βοηθήσουν να μετριαστεί το πλήγμα και να αποφύγουμε την ύφεση το 2023. Η προοπτική αυτή προκαλεί αισιοδοξία πως η ελληνική οικονομία θα ξεπεράσει σημαντικά, σε επιδόσεις, την οικονομία της Ευρωζώνης το 2023, διασφαλίζοντας ταυτόχρονα ότι με καινοτόμες πρωτοβουλίες δημόσιας πολιτικής θα εξασφαλιστούν πόροι για τη στήριξη ευάλωτων επιχειρήσεων και νοικοκυριών. Ένα ακόμη εργαλείο στο οποίο ποντάρει η κυβέρνηση είναι ο ψηφιακός μετασχηματισμός της χώρας, με στόχο, τα επόμενα 5 χρόνια, η τεχνολογία να εισφέρει το 10% του ΑΕΠ της χώρας. Στον ενεργειακό τομέα, ο οποίος είναι προτεραιότητα, μετά την κρίση και τις αβεβαιότητες που προκάλεσε -και προκαλεί- ο πόλεμος Ρωσίας - Ουκρανίας, η κυβέρνηση δρομολόγησε την έναρξη των ερευνητικών δραστηριοτήτων, έπειτα από δέκα χρόνια σχετικών συζητήσεων, στα νοτιοδυτικά της Κρήτης και στα νοτιοδυτικά της Πελοποννήσου, όπου υπάρχουν ενδείξεις ότι μπορεί να υπάρχουν σημαντικά ευρήματα φυσικού αερίου. Οι έρευνες διενεργούνται από κοινού

από την ExxonMobil και τη Helleniq Energy (πρώην Ελληνικά Πετρέλαια). «Πρέπει να γνωρίζουμε εάν υπάρχει κάτι που αξίζει να εξερευνήσουμε. Και νομίζω ότι θα έχουμε αποτελέσματα πολύ, πολύ σύντομα» ανέφερε ο Κυριάκος Μητσοτάκης.

Και μπορεί οι έρευνες για τον εντοπισμό κοιτασμάτων φυσικού αερίου να μην έχουν κανένα απτό οικονομικό αποτέλεσμα στα οικονομικά μεγέθη του 2023 ή του 2024, αλλά -πιο μακροπρόθεσμα- και μόνο οι ενδείξεις ότι η χώρα θα μπορούσε να αποτελέσει κομμάτι της λύσης του ενεργειακού ζητήματος για την ευρύτερη περιοχή -να μπει στον «χάρτη», όπως λέγεται χαρακτηριστικάθα πρόσθεταν αρκετούς «πόντους» στην όλη προσπάθεια. Ακόμη, η Ελλάδα ετοιμάζεται να κλείσει τη χρονιά με ένα από τα υψηλότερα ποσοστά ανάπτυξης σε ολόκληρη την Ευρώπη, αλλά και με την καλύτερη τουριστική επίδοση μετά το 2019. Ετοιμάζεται επίσης να εκτελέσει έναν προϋπολογισμό για το επόμενο έτος, ο οποίος θα στηρίζεται στην ανάπτυξη -η οποία με τη σειρά της θα έρθει από την αύξηση των επενδύσεων, των εξαγωγών, αλλά και την ισχυρή τουριστική δραστηριότητα-, αλλά και στην επιστροφή στα πρωτογενή πλεονάσματα.

ε μια νέα εποχή υψηλής και βιώσιμης κερδοφορίας, που εδράζεται σε ένα πολυσχιδές και διεθνοποιημένο χαρτοφυλάκιο δραστηριοτήτων που εγγυάται την ενίσχυση της θέσης της στο περιβάλλον ενεργειακής μετάβασης, έχει εισέλθει η MYTILINEOS. Η ισχυρή δυναμική της εταιρείας πιστοποιήθηκε και από τα ανώτερα των προσδοκιών αποτελέσματα εννεαμήνου που δημοσίευσε πρόσφατα και που ήρθαν σε συνέχεια των επίσης ισχυρών επιδόσεων του 2021. Ανταποκρινόμενη επιτυχώς σε μια «συναστρία» προκλήσεων που σχετίζονται με τις συνέπειες της πολεμικής σύρραξης στην Ουκρανία, την ενεργειακή κρίση, τις ισχυρότερες πληθωριστικές πιέσεις από τη δεκαετία του 1970 και την άνοδο των επιτοκίων, η MYTILINEOS καταγράφει σταθερά υψηλές επιδόσεις. Είναι ενδεικτικό ότι η εταιρεία για τέταρτο συνεχόμενο τρίμηνο ενισχύει τον κύκλο εργασιών της, τα EBITDA και τα καθαρά της κέρδη. Είναι δε αξιοσημείωτο ότι κατά το γ’ τρίμηνο του έτους, η MYTILINEOS βελτίωσε τις επιδόσεις της σε όλους τους επιμέρους τομείς όπου δραστηριοποιείται (Μεταλλουργία, Τομέας Ανάπτυξης Ανανεώσιμων Πηγών και Αποθήκευσης Ενέργειας, Ηλεκτρική Ενέργεια και Φυσικό Αέριο, Έργα Βιώσιμης Ανάπτυξης). Αναλυτές διεθνών οίκων όπως η Edison εκτιμούν ότι η απόδοση της εταιρείας θα παραμείνει εξίσου δυναμική και τα επόμενα τρίμηνα, αξιοποιώντας τα συγκριτικά της πλεονεκτήματα, τις συνέργειες ανάμεσα στις επιμέρους δραστηριότητες, και την εξωστρέφειά της. Οι παράγοντες αυτοί σε συνδυασμό με τη διορατικότητα της διοίκησης της MYTILINEOS που κατανόησε σωστά το

διεθνές περιβάλλον και έλαβε εγκαίρως κατάλληλα μέτρα για να θωρακίσει την εταιρεία (σωστές πράξεις αντιστάθμισης κινδύνου, πρόβλεψη για υψηλά ταμειακά διαθέσιμα, μελετημένο πρόγραμμα ωρίμανσης των επενδύσεων που συμβαδίζει με τις διεθνείς τάσεις) εγγυώνται την συνέχεια της αναπτυξιακής τροχιάς. Και πολύ περισσότερο εάν ληφθεί υπόψη ότι προωθείται μια σειρά νέων επενδύσεων όπως η επικείμενη έναρξη της εμπορικής λειτουργίας της μονάδας ηλεκτροπαραγωγής φυσικού αερίου 826MW στον Άγιο Νικόλαο Βοιωτίας (που θα διπλασιάσει το capacity το 2023), η αύξηση της παραγωγικής δυναμικότητας αλουμινίου και αλουμίνας και η ανάπτυξη σημαντικών έργων σε ΑΠΕ σε Ελλάδα και εξωτερικό. Είναι χαρακτηριστικό ότι κατά τo β’ εξάμηνο του τρέχοντος έτους κατεγράφη για πρώτη φορά σημαντική αύξηση των επιδόσεων του Τομέα Ανάπτυξης Ανανεώσιμων Πηγών & Αποθήκευσης Ενέργειας που αναμένεται όχι μόνο να διατηρηθεί, αλλά και να ενισχυθεί περαιτέρω το επόμενο διάστημα, καθώς εξελίσσεται η ολοκλήρωση μιας σειράς σημαντικών συμφωνιών για την πώληση φωτοβολταϊκών πάρκων από το διεθνές χαρτοφυλάκιο του τομέα, ενισχύοντας τη «δύναμη πυρός» της MYTILINEOS. H εικόνα ανά τομέα δραστηριότητας O Τομέας Μεταλλουργίας επωφελήθηκε από

MYTILINEOS έχει προβεί σε σειρά ενεργειών για την προάσπιση της ασφάλειας εφοδιασμού που αφορά όλες τις παραγωγικές της δραστηριότητες, ενώ διατηρεί σταθερή πρόσβαση σε ανταγωνιστικές και ευέλικτες πηγές προμήθειας.

θερμικών μονάδων σε ένα περιβάλλον υψηλών τιμών ηλεκτρικής ενέργειας, αλλά και της δυνατότητας της MYTILINEOS, λόγω μεγέθους χαρτοφυλακίου, για προμήθεια φυσικού αερίου σε ιδιαίτερα ανταγωνιστικές τιμές από ένα ευρύ και διαφοροποιημένο δίκτυο προμήθειας, τόσο μέσω φορτίων LNG, όσο και μέσω αερίου από αγωγούς. Με τον τρόπο αυτό, η εταιρεία διασφαλίζει αφενός επαρκείς ποσότητες για τις δραστηριότητές της σε ανταγωνιστικές τιμές και αφετέρου επιτυγχάνει μεγάλη διείσδυση στις γειτονικές αγορές, στο πλαίσιο άλλωστε και της συνολικής διεθνοποίησής της. Υπογραμμίζεται ότι η MYTILINEOS έχει επίσης προβεί σε σειρά ενεργειών για την προάσπιση της ασφάλειας εφοδιασμού που αφορά όλες τις παραγωγικές της δραστηριότητες, ενώ διατηρεί σταθερή πρόσβαση σε ανταγωνιστικές και ευέλικτες πηγές προμήθειας. Το δυναμικό παραγωγής της εταιρείας από

μονάδες Ανανεώσιμων Πηγών ανέρχεται στα 208 MW, ενώ επιταχύνεται η ωρίμανση του ελληνικού χαρτοφυλακίου (~0,64GW ανεμογεννητριών και ~1,5GW Φ/Β) εκ των οποίων 135MW Φ/Β, εισέρχονται σταδιακά σε λειτουργία. Ο Τομέας Ανάπτυξης Ανανεώσιμων Πηγών & Αποθήκευσης Ενέργειας εξελίσσεται σε έναν ισχυρό πυλώνα ανάπτυξης της εταιρείας, καθώς μέσω της πλατφόρμας BOT (Build Operate & Transfer) προωθούνται οι πωλήσεις έργων σε διάφορα στάδια ανάπτυξης, σε αγορές της Ευρώπης. Η συνολική δυναμικότητα του ώριμου και εν λειτουργία διεθνούς ΒΟΤ χαρτοφυλακίου του Τομέα, που επεκτείνεται δυναμικά και στις 5 ηπείρους, είναι της τάξεως των 2.445 MW, εκ των οποίων:  233 MW σε λειτουργία

Αναφορικά με τα έργα για τρίτους (EPC) ο τομέας επεκτείνεται ταχύτατα στα έργα ηλιακής ενέργειας μεγάλης κλίμακας: στο Ουζμπεκιστάν τέθηκε σε εμπορική λειτουργία το φωτοβολταϊκό έργο “Tutly” ισχύος 131,35 MWp., στη Χιλή ανακοινώθηκε η επιτυχής ενεργοποίηση του έργου "Pampa Tigre” που αφορά φωτοβολταϊκό πάρκο 118,4MWp και στην Ισπανία εδραιώνει περαιτέρω την παρουσία του εκτελώντας συμβάσεις EPC για δύο φωτοβολταϊκά πάρκα ισχύος 90MW και 50MW. Επίσης, στην Ελλάδα ο Τομέας RSD κατασκευάζει ήδη το μεγάλο φωτοβολταϊκό της ΔΕΗ Ανανεώσιμες στην Κοζάνη, ισχύος 200 MW και ένα φωτοβολταϊκο ισχύος 70 MW για την ENEL. Συνολικά, το συμβασιοποι-

Naxos cuisine stands out for its authenticity and different elements of the island's rich, centuries-old culture.

επιπλέον μία σειρά έργων σε διάφορα στάδια ανάπτυξης, δυναμικότητας περίπου 3,7 GW.

υπόλοιπο (υπογεγραμμένο ανεκτέλεστο)

στα €220 εκατ., ενώ

€298 εκατ. βρίσκονται σε φάση τελικής διαπραγμάτευσης. Η αναταραχή των αγορών ενέργειας σε παγκόσμιο επίπεδο ως συνέπεια της συνεχιζόμενης σύρραξης στην Ουκρανία, επιταχύνει τη ζήτηση για «πράσινα» έργα, ενώ το σχέδιο REPowerEU για τον ενεργειακό μετασχηματισμό της Ευρώπης ανοίγει νέες

αναπτυξιακές προοπτικές για τον Τομέα τόσο για την ανάπτυξη έργων, όσο και την κατοχύρωση υψηλότερων αποτιμήσεων για μονάδες ΑΠΕ, ειδικά όσων βρίσκονται σε ώριμο στάδιο ανάπτυξης. «Γκάζι» πατάει τέλος και ο Τομέας Βιώσιμης Αναπτυξης, που παρουσιάζει υψηλό και συνεχώς αυξανόμενο ανεκτέλεστο υπόλοιπο συμβασιοποιημένων έργων σε Ελλάδα και εξωτερικό. Ο εν λόγω τομέας που εστιάζει σε έργα που προωθούν τους στόχους της Ενεργειακής Μετάβασης και της Βιώσιμης Ανάπτυξης, αναγνωρίζεται πλέον διεθνώς ως ένας κορυφαίος κατασκευαστής Turn-Key projects, που αντεπεξέρχεται σε απαιτητικές διεθνείς αγορές, με σημαντικές ενεργειακές ανάγκες Συμπερασματικά, η MYTILINEOS έχει εισέλθει σε μια πορεία συνεχούς ανόδου, καθώς παρά το ρευστό οικονομικό περιβάλλον, η ταχύτητα ωρίμανσης των επενδύσεών της σε όλες τις επιμέρους δραστηριότητές της, ενισχύει την κερδοφορία της. Ταυτόχρονα, δίνεται η δυνατότητα να αξιοποιηθούν στο έπακρο οι ευκαιρίες που δημιουργούνται από τις νέες, κάθε φορά, συνθήκες της εποχής.

Βασικές προτεραιότητές μας, όπως αυτές αποτυπώνονται και στον Προϋπολογισμό του 2023, είναι, αφενός, η συνέχιση και ενίσχυση των μέτρων στήριξης της κοινωνίας, αφετέρου, η επίτευξη δημοσιονομικής ισορροπίας και η διατήρηση της αναπτυξιακής πορείας της πατρίδας μας

Τα τρία τελευταία χρόνια, ο πλανήτης, η Ευρώπη και η Ελλάδα διέρχονται μια περίοδο πρωτοφανών εξωγενών κρίσεων, κατά την οποία έχουν αρθεί σχεδόν όλες οι βεβαιότητες του σύγχρονου Δυτικού κόσμου. Μετά την πρώτη σοβαρή πανδημία των τελευταίων 100 ετών, ζούμε την πρώτη μείζονα στρατιωτική σύρραξη των τελευταίων 75 ετών και βιώνουμε το υψηλότερο πληθωριστικό κύμα των τελευταίων 50 ετών. Σε αυτή τη δύσκολη συγκυρία, η χώρα μας κατάφερε να «οχυρώσει» κατά τον βέλτιστο εφικτό τρόπο τους πολίτες και την οικονομία της, με μέτρα άνω των 50 δισ. ευρώ, διασφαλίζοντάς τους παράλληλα μια καλύτερη θέση και θετικές προοπτικές στο νέο, διαφορετικό παγκόσμιο τοπίο που διαμορφώνεται. Μέσα από μια συνετή, συνεκτική και υπεύθυνη δημοσιονομική πολιτική, ως κυβέρνηση πετύχαμε τους στόχους που είχαμε θέσει στο πεδίο της οικονομίας, εκπληρώνοντας παράλληλα τις δεσμεύσεις μας για δραστικές μειώσεις φόρων και ασφαλιστικών εισφορών. Καταφέραμε έτσι -κοινωνία και πολιτεία- να διαμορφώσουμε μια οικονομία που ξεχωρίζει, μετά από χρόνια, για τους σωστούς λόγους: την αξιοσημείωτη ανθεκτικότητα, προσαρμοστικότητα και δυναμική της, καθώς και τις θετικές -βάσει όλων των εκτιμήσεων- προοπτικές της, σε ένα παρατεταμένα απαιτητικό και απρόβλεπτο διεθνές περιβάλλον, με αυξημένο κίνδυνο σημαντικής επιβράδυνσης ή και συρρίκνωσης των οικονομιών το 2023. Τα παραπάνω δεν συνιστούν αόριστα ή αυθαίρετα συμπεράσματα. Τουναντίον, εδράζονται και αποτυπώνονται σε όλους, σχεδόν, τους δείκτες της οικονομίας. Μεταξύ άλλων, η ελληνική οικονομία «τρέχει» με έναν από τους ταχύτερους ρυθμούς στην Ευρώπη, και το ΑΕΠ μας, σε τρέχουσες τιμές, αναμένεται να υπερβεί τα 220 δισ. ευρώ το 2023, αγγίζοντας τα επίπεδα του 2010. Ακόμα πιο σημαντικό είναι ότι η σύνθεσή του έχει βελτιωθεί σημαντικά, θέτοντας τις

βάσεις για διατηρήσιμη οικονομική μεγέθυνση. Ειδικότερα, οι επενδύσεις και οι εξαγωγές ανήλθαν σε επίπεδα ρεκόρ το 2021 και αναμένεται να «κατακτήσουν» νέες κορυφές το 2022. Η Ελλάδα προσελκύει παγκόσμιους επενδυτικούς κολοσσούς, επεκτείνεται σε νέες αγορές και γίνεται όλο και πιο εξωστρεφής. Μάλιστα, η χώρα μας καταγράφει τη μεγαλύτερη βελτίωση -άλμα 16 θέσεων- στο επιχειρηματικό περιβάλλον, σύμφωνα με τον σχετικό δείκτη του Economist Intelligence Unit. Παράλληλα, η ανεργία έχει συρρικνωθεί πάνω από 5 μονάδες σε σχέση με το 2019 και νέες θέσεις εργασίας δημιουργούνται, καθώς οι εργαζόμενοι ξεπερνούν τους 4,1 εκατ. πολίτες. Τέλος, η πιστοληπτική ικανότητα της Ελλάδας έχει αναβαθμιστεί 11 φορές σε αυτή την πολυκύμαντη περίοδο, με αποτέλεσμα να απέχουμε πλέον μόλις ένα «σκαλοπάτι» από την επενδυτική βαθμίδα. Αποδεικνύεται, συνεπώς, ότι η ελληνική οικονομία, όχι απλώς άντεξε, αλλά και προόδευσε εν μέσω κρίσεων, θέτοντας τις βάσεις για βιώσιμη ανάπτυξη και ευημερία. Ωστόσο, η συγκυρία παραμένει κρίσιμη, καθώς συνεχίζουμε να πλέουμε σε τρικυμιώδη διεθνή ύδατα. Οι προκλήσεις που ορθώνονται μπροστά μας -και- για το 2023 είναι πολλές και μεγάλες. Το κύμα ακρίβειας που σαρώνει τον κόσμο «ροκανίζει» το διαθέσιμο εισόδημα νοικοκυριών και επιχειρήσεων και απαιτεί συνέχιση των μέτρων στήριξης της κοινωνίας. Επίσης, η διεθνής στροφή προς πιο συσταλτικές δημοσιονομικές και νομισματικές πολιτικές απαιτεί σύνεση και διορατικότητα στη χάραξη των εθνικών οικονομικών πολιτικών. Επιπλέον, η χώρα μας έχει μπροστά της την πρόσθετη πρόκληση της

Η χώρα μας καταγράφει τη μεγαλύτερη βελτίωση -άλμα 16 θέσεων- στο επιχειρηματικό περιβάλλον.

ρευστότητας,

μια περίοδο που το χρήμα ακριβαίνει λόγω της συνεχούς αύξησης των επιτοκίων, αποτελούν για τις ελληνικές επιχειρήσεις, και ιδιαίτερα τις μικρομεσαίες, το Ταμείο Ανάκαμψης, το ΕΣΠΑ, ο Αναπτυξιακός Νόμος, αλλά και τα χρηματοδοτικά εργαλεία της Ελληνικής Αναπτυξιακής Τράπεζας. Οι συγκεκριμένες πηγές ρευστότητας είναι ικανές να αποσβέσουν σε έναν σημαντικό βαθμό την αύξηση του κόστους δανεισμού για επενδύσεις, ενώ θα πρέπει να σημειωθεί η πρόσφατη απόφαση του υπουργείου Οικονομικών περί μη μεταβολής του επιτοκίου αναφοράς των δανείων του Ταμείου Ανάκαμψης προς τις μικρές και πολύ μικρές επιχειρήσεις, που παραμένει για την επόμενη περίοδο στο 0,35%. Η κίνηση αυτή προφανώς σχετίζεται με τη στήριξη των πιο ευάλωτων οικονομικά επιχειρήσεων στη χώρα, καθώς για τις υπόλοιπες κατηγορίες επιχειρήσεων (μεσαίες και μεγάλες), που θεωρείται ότι διαθέτουν καλύτερα επίπεδα κεφαλαιακής επάρκειας, το επιτόκιο αναφοράς διαμορφώνεται στο 1% από το επίσης 0,35% που ίσχυε.

Οι βασικές πηγές ρευστότητας αυτή τη στιγμή στη χώρα μας είναι το Ταμείο Ανάκαμψης με σχεδόν 32 δισ. ευρώ, το ΕΣΠΑ 2021-2027 με 26,2 δισ. ευρώ και ο Αναπτυξιακός Νόμος, ο οποίος σε ετήσια βάση μπορεί να εξασφαλίσει έως 2 δισ. ευρώ, είτε με τη μορφή των φορολογικών απαλλαγών είτε με επιχορηγήσεις. Θα πρέπει να σημειωθεί ότι τα κονδύλια του Ταμείου Ανάκαμψης, αλλά και του ΕΣΠΑ δεν αφορούν στο σύνολό τους ενισχύσεις προς τις επιχειρήσεις. Εντούτοις μεγάλο μέρος των ποσών, ικανό να τονώσει τη ρευστότητά τους, κατευθύνεται σε αυτές. Κομβικής σημασίας για την ενίσχυση της ρευστότητας των επιχειρήσεων είναι η Ελληνική Αναπτυξιακή Τράπεζα (ΕΑΤ), η οποία -αν και οι πόροι της προέρχονται κατά βάση από το ΕΣΠΑ και το Ταμείο Ανάκαμψης- μπορεί να κινητοποιήσει και κεφάλαια των τραπεζών στο πλαίσιο της συνεπένδυσης σε κοινά χρηματοδοτικά εργαλεία.

Ταμείο Ανάκαμψης Από τα 32 δισ. ευρώ του Ταμείου Ανάκαμψης, τα 13 δισ. ευρώ θα χορηγηθούν με τη μορφή δανείων και τα υπόλοιπα ως επιχορηγήσεις ή χρηματοδότηση έργων στους τομείς προτεραιότητας που καλύπτει το Ταμείο. Στο σκέλος των δανειοδοτήσεων, όπως προαναφέραμε, το επιτόκιο αναφοράς παραμένει σε πολύ χαμηλό επίπεδο για τις μικρές και πολύ μικρές επιχειρήσεις (0,35%), ενώ πλέον για τις μεσαίες και τις μεγάλες ανέρχεται σε 1%. Πέραν όμως των δανείων, το Ταμείο Ανάκαμψης έχει «ανοίξει» και μια σειρά δράσεων επιχορήγησης με επίκεντρο τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις ύψους άνω του 1,1 δισ. ευρώ. Στις δράσεις αυτές περιλαμβάνονται η Έξυπνη Μεταποίηση, με 73 εκατ. ευρώ, τα Βιομηχανικά Πάρκα, με 63 εκατ. ευρώ, ο Πράσινος Αγροτουρισμός, με 49 εκατ. ευρώ, οι Ψηφιακές Συναλλαγές, με 162,4 εκατ. ευρώ, η Ανάπτυξη Ψηφιακών Προϊόντων και ►

Υπηρεσιών, με 100 εκατ. ευρώ, τα Ψηφιακά Εργαλεία ΜμΕ, με 180 εκατ. ευρώ, ο Εκσυγχρονισμός του Πρωτογενούς Τομέα, με 98 εκατ. ευρώ, η Αναδιάρθρωση Καλλιεργειών, με 166,7 εκατ. ευρώ, η Γενετική Βελτίωση Ζώων, με 14,7 εκατ. ευρώ, η Καινοτομία και Πράσινη Μετάβαση στη Μεταποίηση Αγροτικών Προϊόντων, με 181,5 εκατ. ευρώ. Στο Ταμείο Ανάκαμψης υπάρχουν και χρηματοδοτικές δράσεις για την ενίσχυση της έρευνας και καινοτομίας, καθώς και της διασύνδεσης της αγοράς με την ερευνητική κοινότητα. Αναπτυξιακός Νόμος Σταθερή πηγή χρηματοδότησης των επιχειρήσεων κάθε μεγέθους είναι ο αναπτυξιακός νόμος, ο οποίος με 13 θεματικά καθεστώτα θα διαθέτει για το καθένα ετησίως 150 εκατ. ευρώ για ενισχύσεις,

προκηρυχθεί τρία καθεστώτα προϋπολογισμού 150 εκατ. ευρώ (το καθένα), εκ των οποίων τα 75 εκατ. ευρώ διατίθενται με τη μορφή των φορολογικών απαλλαγών και τα υπόλοιπα 75 ως επιχορήγηση ή επιδότηση. Τα καθεστώτα που είναι ενεργά είναι: η Μεταποίηση - Εφοδιαστική Αλυσίδα, η Ενίσχυση Τουριστικών Επενδύσεων, η Αγροδιατροφή - Πρωτογενής Παραγωγή και Μεταποίηση Γεωργικών Προϊόντων - Αλιεία, ενώ έως το τέλος του έτους αναμένεται η προκήρυξη τουλάχιστον άλλων δύο καθεστώτωνπρογραμμάτων. Το μέγιστο ύψος επιχορήγησης που προβλέπει ο

Αναπτυξιακός Νόμος είναι τα 3 εκατ. ευρώ και αφορά μικρομεσαίες επιχειρήσεις, ενώ το μέγιστος ύψος της φορολογικής απαλλαγής τα 5 εκατ. ευρώ. Ωστόσο, υπάρχει δυνατότητα αύξησης του οφέλους για έναν επενδυτή με τη συνδυαστική χρήση της επιχορήγησης, της φοροαπαλλαγής και της δανειοδότησης με χαμηλό επιτόκιο από το Ταμείο Ανάκαμψης. H Ελληνική Αναπτυξιακή Τράπεζα Τον πλέον κρίσιμο ρόλο αναμένεται να διαδραματίσει στο επόμενο διάστημα η Ελληνική Αναπτυξιακή Τράπεζα

2-1.2-04 12/10/2022

θα χορηγήσει επενδυτικά δάνεια

προϋπολογισμού σχεδόν 400 εκατ. ευρώ. Με τον ίδιο τρόπο, αλλά με μικρότερο προϋπολογισμό λειτουργεί και το Ταμείο Δυτικής Μακεδονίας, που επίσης έχει συστήσει η ΕΑΤ. Ενεργά, επίσης, είναι αυτή τη στιγμή το Ταμείο Εγγυοδοσίας των Μηχανικών (ΕΑΤ - ΤΜΕΔΕ), το Ταμείο Εγγυοδοσίας Επιχειρήσεων Οπτικοακουστικών Έργων και το Ταμείο Εγγυοδοσίας Καινοτομίας.

νόμου έχει σχεδιαστεί ένα καινοτόμο χρηματοδοτικό εργαλείο που απευθύνεται στις πολύ μικρές και μικρές αλλά και τις νεοσύστατες επιχειρήσεις που στερούνται ικανών ιστορικών οικονομικών στοιχείων για την αυτόνομη λήψη χρηματοδότησης. Με την εγγύηση της Ελληνικής Αναπτυξιακής Τράπεζας, διευκολύνεται η ένταξη των επιχειρήσεων αυτών στον νέο Αναπτυξιακό Νόμο 4887/2022, παρέχοντας λύσεις όχι μόνο για τον μακροπρόθεσμο δανεισμό, αλλά και για το bridge financing της επιχορήγησης.



«Green Guarantee Fund for Sustainable Development»: Το εν λόγω χρηματοδοτικό εργαλείο υποστηρίζει επενδύσεις επικεντρωμένες σε ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, στην εξοικονόμηση ενέργειας και στον τομέα των υποδομών ηλεκτροκίνησης.



«Digital Guarantee Fund for Sustainable Development»: Το πρόγραμμα στηρίζει την αναβάθμιση των ψηφιακών υποδομών και τις λύσεις ψηφια-

«Κορμός»

το ΕΠΑνΕΚ με 3,9 δισ.

2022

2023 14/10/2022 1η Συνεδρίαση 20/10/2022 4o Τρίμηνο 2022 14/10/2022 1η Συνεδρίαση 20/10/2022 4o Τρίμηνο 2022 14/10/2022 1η Συνεδρίαση 20/10/2022 4o Τρίμηνο 2022 14/10/2022 1η Συνεδρίαση 20/10/2022 1o Τρίμηνο 2023 14/10/2022 1η Συνεδρίαση 20/10/2022 2022 14/10/2022 1η Συνεδρίαση 20/10/2022 2022 14/10/2022 1η Συνεδρίαση 20/10/2022 2023 14/10/2022 1η Συνεδρίαση 20/10/2022

4o Τρίμηνο 2022 14/10/2022 1η Συνεδρίαση 20/10/2022

20/10/2022

Συνεδρίαση 20/10/2022 4o Τρίμηνο 2022 14/10/2022 1η Συνεδρίαση 20/10/2022

2022 14/10/2022

ευρώ

τικές επιχειρήσεις

επιδότηση

100% για δύο έτη, καθώς και κάλυψη συμβουλευτικών υπηρεσιών για την υλοποίηση των επενδύσεων. Εκτός από τα παραπάνω προγράμματα, είναι βέβαιο πως το επόμενο διάστημα θα υπάρξει και ένα εγγυοδοτικό πρόγραμμα για τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις το οποίο θα χρηματοδοτηθεί από το Ταμείο Ανάκαμψης με αρχικό κεφάλαιο 500 εκατ. ευρώ. Θα πρέπει να σημειωθεί ότι τα 500 εκατ. ευρώ που θα διοχετευτούν στο συγκεκριμένο χρηματοδοτικό εργαλείο θα λειτουργήσουν ως εγγύηση, προκειμένου οι συνεργαζόμενες με το πρόγραμμα ελληνικές εμπορικές και συνεταιριστικές τράπεζες να χορηγήσουν δάνεια κεφαλαίου κίνησης και επενδυτικού σκοπού σε μικρομεσαίες επιχειρήσεις, συνολικού ύψους περί τα 2,5 δισ. ευρώ.

Το χρηματοδοτικό αυτό πρόγραμμα αναμένεται να ενεργοποιηθεί από τις αρχές του 2023. Η Ελληνική Αναπτυξιακή Τράπεζα Επενδύσεων Στο «παιχνίδι» της χρηματοδότησης των επιχειρήσεων συμμετέχει ενεργά και η Ελληνική Αναπτυξιακή Τράπεζα Επενδύσεων (ΕΑΤΕ - πρώην ΤΑΝΕΟ), η οποία, πέραν των άλλων προγραμμάτων κυρίως συμμετοχών που υλοποιεί, πρόσφατα έλαβε από το Ταμείο Ανάκαμψης 500 εκατ. ευρώ για τη δημιουργία δύο χρηματοδοτικών εργαλείων. Το ένα είναι το «Q-Equity», όπου θα επενδυθούν 400 εκατ. ευρώ σε νέα επενδυτικά κεφάλαια επιχειρηματικών συμμετοχών στοχεύοντας στην ενίσχυση της ελληνικής επιχειρηματικότητας με επενδύσεις, κινητοποιώντας τουλάχιστον ισόποσα ιδιωτικά κεφάλαια, δηλαδή συνολικά 800 εκατ. ευρώ. Το άλλο φέρει την επωνυμία «InnovateNow». Θα το συστήσει η ΕΑΤΕ με «προκαταβολή» 100 εκατ. ευρώ από το Ταμείο Ανάκαμψης. Το ποσό θα διπλασιαστεί από τη συμμετοχή στο πρόγραμμα νεοϊδρυθέντων σχημάτων παροχής επιχειρηματικού κεφαλαίου (venture capital funds/private equity funds), που θα επενδύουν μέσω συμμετοχής στα ίδια κεφάλαια (equity) ή μέσω οιονεί ιδίων κεφαλαίων (quasi equity) σε μικρομεσαίες επιχειρήσεις που διατηρούν εγκατάσταση στην ελληνική επικράτεια τη στιγμή πραγματοποίησης της επένδυσης. Πέραν των παραπάνω, σχεδιάζονται και άλλα χρηματοδοτικά προγράμματα, ενώ σημαντικό ρόλο στη χρηματοδότηση των επιχειρήσεων θα διαδραματίσουν οι περιφέρειες, οι οποίες στο νέο ΕΣΠΑ έχουν να διαχειριστούν περισσότερα από 8 δισ. ευρώ μέσω των Περιφερειακών Επιχειρησιακών Προγραμμάτων

Στο πλαίσιο του νέου ΕΣΠΑ, «κορμό» ενίσχυσης της ρευστότητας των επιχειρήσεων αποτελεί το Επιχειρησιακό Πρόγραμμα Ανταγωνιστικότητα, Επιχειρηματικότητα, Καινοτομία (ΕΠΑνΕΚ) με προϋπολογισμό 3,9 δισ. ευρώ. Τα μεγάλα χρηματοδοτικά προγράμματα του ΕΠΑνΕΚ που θα «τρέξουν» το αμέσως επόμενο διάστημα είναι: το ΕρευνώΚαινοτομώ με προϋπολογισμό (δημόσια δαπάνη) 300 εκατ. ευρώ, ο Βασικός Ψηφιακός Μετασχηματισμός ΜμΕ με 60 εκατ. ευρώ, ο Προηγμένος Ψηφιακός Μετασχηματισμός ΜμΕ με 180 εκατ. ευρώ, ο Ψηφιακός Μετασχηματισμός Αιχμής ΜμΕ με 60 εκατ. ευρώ, ο Πράσινος Μετασχηματισμός ΜμΕ με 350 εκατ. ευρώ, η Πράσινη Παραγωγική Επένδυση ΜμΕ με επίσης 350 εκατ. ευρώ, ενώ 500 εκατ. ευρώ θα διατεθούν για το νέο Ταμείο Επιχειρηματικότητας (ΤΕΠΙΧ) που θα διαχειριστεί η Ελληνική Αναπτυξιακή Τράπεζα.

Η ΟΙΚΟΝΟΜΙ Α ΣΕ ΘΕΤΙΚΟ

ΚΑΙ ΤΟ 2023

Πρωτοφανές επενδυτικό

Sky is the limit. Αυτή ήταν η φράση που είχαμε χρησιμοποιήσει τόσο ο ομόλογός μου της Σαουδικής Αραβίας Khalid Al Falih όσο κι εγώ στις ομιλίες μας στο 5ο Ελληνο-Σαουδαραβικό Επιχειρηματικό Φόρουμ, τον περασμένο Μάιο, για να δείξουμε ακριβώς τις απεριόριστες δυνατότητες στη διμερή συνεργασία - και στις επενδύσεις και στο εμπόριο. Αυτή ακριβώς η δυναμική επιβεβαιώνεται και κατά την επίσκεψή μου αυτές τις ημέρες στο Ριάντ, σε συνέχεια της επίσκεψης του πρίγκιπα - διαδόχου της Σαουδικής Αραβίας στην Αθήνα και της συνάντησής του με τον πρωθυπουργό, Κυριάκο Μητσοτάκη, καθώς και ανάλογων επισκέψεων στο παρελθόν. Η συνεργασία μας είναι υποδειγματική και παράγει αποτελέσματα, όπως άλλωστε συμβαίνει με όλες τις στρατηγικές συνεργασίες που αναπτύσσει η χώρα μας με τις σημαντικότερες χώρες του πλανήτη. Γι’ αυτό μέσα στην πρωτοφανή πολλαπλή κρίση που πλήττει την παγκόσμια οικονομία, η Ελλάδα αναδεικνύεται σε διεθνές επενδυτικό hot spot, προσελκύοντας επενδύσεις τόσο από κολοσσούς όσο και από πολλές άλλες εταιρείες, που ούτε θα μπορούσαμε να διανοηθούμε πριν από μερικά χρόνια. Το κλίμα στις δεκάδες

Αθήνα: παρά την κρίση το επενδυτικό ενδιαφέρον για την Ελλάδα βαίνει αυξανόμενο κι όχι μειούμενο. Διόλου τυχαία τo 2021 η Ελλάδα κατέρριψε ρεκόρ 28ετίας στις συνολικές επενδύσεις με αύξηση 19,6% σε ετήσια βάση, σύμφωνα με την ΕΛΣΤΑΤ, και ρεκόρ 31ετίας στις άμεσες ξένες επενδύσεις, με βάση τα στοιχεία του οργανισμού των ΟΗΕ για το εμπόριο και την ανάπτυξη (UNCTAD). Φέτος οδηγούμαστε σε ρεκόρ επενδύσεων όλων των εποχών, καθώς ήδη στο εξάμηνο του 2022 οι ξένες άμεσες επενδύσεις ανήλθαν στο 86% των συνολικών ξένων άμεσων επενδύσεων του 2021, ενώ μπορώ να πω από τώρα, με βάση την εικόνα που έχω από τους επενδυτές, ότι και το 2023 η επενδυτική δραστηριότητα στην Ελλάδα θα είναι δυναμική.

Η Ελλάδα αναδεικνύεται σε διεθνές επενδυτικό hot spot, προσελκύοντας επενδύσεις τόσο από κολοσσούς όσο και από πολλές άλλες εταιρείες, που ούτε θα μπορούσαμε να διανοηθούμε πριν από μερικά χρόνια.

του 2021 που αποτελεί το υφιστάμενο ιστορικό ρεκόρ (39,9 δισ. ευρώ οι εξαγωγές σε αξία στο 12μηνο του 2021, 35,79 δισ. ευρώ στο 8μηνο του 2022). Είναι χαρακτηριστικό ότι το 2021 το ποσοστό εξαγωγών προϊόντων και υπηρεσιών ανήλθε στο 41% του ΑΕΠ, επίδοση

που φέρνει την Ελλάδα υψηλότερα από τις υπόλοιπες χώρες του ευρωπαϊκού Νότου, πολύ κοντά με την Πορτογαλία. Το αντίστοιχο ποσοστό το 2010 ήταν 22%, επίδοση με την οποία η Ελλάδα κατατασσόταν στην τελευταία θέση.

Μετά, λοιπόν, το τριπλό ρεκόρ του 2022 σε επενδύσεις, εξαγωγές και τουριστικές εισπράξεις, που αποτελούν τις βασικές κινητήριες δυνάμεις για δυναμική ανάπτυξη άνω του 5% και κοντά στο 6% φέτος, τη νέα χρονιά είμαι βέβαιος ότι επενδύσεις και εξαγωγές θα είναι και πάλι οι κεντρικοί πυλώνες, στους οποίους θα βασιστεί η ανάπτυξη. Παρόλο που στο σημερινό διεθνές περιβάλλον, οι εκτιμήσεις εμπεριέχουν εκ των πραγμάτων υψηλό βαθμό αβεβαιότητας, καθώς διαφορετική θα είναι η πορεία της παγκόσμιας οικονομίας εάν υπάρξει αποκλιμάκωση στην Ουκρανία, ειρήνη και σταθερότητα και διαφορετική εάν υπάρξει περαιτέρω κλιμάκωση, πιστεύω ότι το 2023 η Ελλάδα θα είναι μία από τις λίγες χώρες στην Ε.Ε. με θετικό ρυθμό ανάπτυξης - στο 2,1% τον υπολογίζουμε στο προσχέδιο του προϋπολογισμού 2023. Και μόνο το γεγονός ότι η Ελλάδα θα κινείται το 2023 σε θετικό έδαφος αντίθετα από πολλές άλλες χώρες, συνιστά από μόνο του επιτυχία, εάν το καταφέρουμε. Σε κάθε ενδεχόμενο, η Ελλάδα είναι πολύ καλά προετοιμασμένη σε όλα τα επίπεδα και θα τα καταφέρει όσο καλύτερα μπορεί παρά τις μεγάλες δυσκολίες και προκλήσεις.

από λίγες ημέρες επέστρεψα

ένα πολυήμερο ταξίδι στο Σαν Φρανσίσκο και τη Silicon Valley, μια επίσκεψη εργασίας με στόχο τη διερεύνηση των επιχειρηματικών σχεδίων των κολοσσών της τεχνολογίας στη χώρα μας. Σε όλες τις συναντήσεις που πραγματοποιήσαμε εκεί, και οι οποίες ξεπερνούν τις 20, βρεθήκαμε αντιμέτωποι με κλίμα αποδοχής. Τα στελέχη των επιχειρήσεων της Google, της Microsoft και της Apple, αλλά και όλων των επενδυτικών χρηματοδοτικών οργανισμών μάς αναγνώρισαν ως αξιόπιστους συνομιλητές, έχοντας γνώση ότι η χώρα αποτελεί έναν ελκυστικό επενδυτικό προορισμό. Η πολιτική σταθερότητα, η κοινωνική συνοχή και η ανάπτυξη που έχει επιτευχθεί από το 2019, εν μέσω διαδοχικών παγκόσμιων κρίσεων, έχουν ήδη δημιουργήσει ένα κεκτημένο κεφάλαιο στη διεθνή εικόνα της χώρας. Και αυτό αποτελεί μεγάλο ατού για τη διεκδίκηση νέων επενδύσεων. Το να προσελκύσεις, όμως, επενδυτικά κεφάλαια είναι πιο πολύπλοκο απ’ ό,τι φαίνεται, γι’ αυτό σε αυτή την κυβέρνηση έχουμε μάθει να ανακοινώνουμε πράγματα όταν έχουμε απτά αποτελέσματα, για τα οποία εργαζόμαστε με μεγάλη αφοσίωση και σκληρή προσπάθεια.

Για το πρώτο εξάμηνο του 2022 οι (ακαθάριστες) Άμεσες Ξένες Επενδύσεις ανήλθαν σε 4,3 δισ. ευρώ, ποσό

αντιστοιχεί

Η ανοδική πορεία των Άμεσων Ξένων Επενδύσεων (ΑΞΕ) τα τελευταία τριάμισι χρόνια είναι η διαβεβαίωση για τη δουλειά που έχουμε κάνει μέχρι σήμερα στην Οικονομική Διπλωματία. Το 2021 υπήρξε έτος-ορόσημο, καθώς καταγράφηκε μια από τις μεγαλύτερες αυξήσεις στις ΑΞΕ κατά 72,3%. Σύμφωνα με τα διαθέσιμα στοιχεία, οι (καθαρές) εισροές Άμεσων Ξένων Επενδύσεων ανήλθαν στα 4,8 δισ. ευρώ - η μεγαλύτερη εισροή ΑΞΕ από το 2002. Για το πρώτο εξάμηνο του 2022 οι (ακαθάριστες) ΑΞΕ ανήλθαν σε 4,3 δισ. ευρώ, ποσό που αντιστοιχεί στο 86% των ξένων επενδύσεων του 2021 συνολικά. Και μόνο στο κομμάτι των στρατηγικών επενδύσεων έχουμε εγκρίνει επιχειρηματικά σχέδια πάνω από 8,5 δισ. ευρώ και υπάρχουν άλλα 6 δισ. στο pipeline για να εγκριθούν. Η συνεισφορά των επενδύσεων αυτών στην αγορά εργασίας υπολογίζεται σε περίπου 4.500 θέσεις. Η τρέχουσα επενδυτική δραστηριότητα, οι αποτιμήσεις, που σε ορισμένες περιπτώσεις ξεπερνούν τις πιο αισιόδοξες προσδοκίες, και η παρουσία μεγάλων κεφαλαίων στην ελληνική αγορά - όλα δείχνουν ένα πράγμα: Οι ξένοι επενδυτές βλέπουν στην Ελλάδα μια μακροπρόθεσμη ικανότητα δημιουργίας σημαντικών κεφαλαιακών κερδών. Είμαστε αισιόδοξοι ότι οι ρυθμοί αυτοί θα συνεχιστούν και το 2023, με νέες επενδύσεις σε ενέργεια, βιοεπιστήμες, ανάπτυξη ψηφιακών κόμβων, εφοδιαστική αλυσίδα. Η επιλογή της κυβέρνησης να στελεχώσει

πρόοδος που καταγράφει την τελευταία τριετία η Ελλάδα στον ψηφιακό μετασχηματισμό αποτελεί ένα γεγονός που αναγνωρίζεται διεθνώς. Η χώρα προσελκύει επενδύσεις από τεχνολογικούς κολοσσούς, πρωτοβουλίες μας αναγνωρίζονται από τον ΟΟΣΑ ως καλές πρακτικές, εφαρμογές όπως το MyHealth βραβεύονται από τον Παγκόσμιο Σύνδεσμο Υπηρεσιών Καινοτομίας και Τεχνολογίας. Κυρίως, όμως, η ψηφιακή πρόοδος είναι εμφανής στην καθημερινότητα όλων των πολιτών, κάτι που οφείλεται στην υψηλή ταχύτητα με την οποία λειτούργησε η χώρα, υλοποιώντας ένα ιδιαίτερα λεπτομερές σχέδιο. Όταν, πολύ πριν από τις εκλογές του 2019, ξεκινήσαμε να σχεδιάζουμε την ψηφιακή μας στρατηγική, επιλέξαμε να προσεγγίσουμε τον ψηφιακό μετασχηματισμό ως μοχλό για μια ριζική αλλαγή στο πώς αλληλεπιδρά ο πολίτης με το κράτος. Ήταν κοινή παραδοχή, άλλωστε, ότι το ελληνικό κράτος δομήθηκε με επίκεντρο τον εαυτό του, με κριτήριο τη δική του διευκόλυνση. Αυτό έπρεπε να αλλάξει, μετατοπίζοντας το επίκεντρο στον πολίτη και σχεδιάζοντας από την αρχή τις διαδικασίες του ελληνικού Δημοσίου από τη σκοπιά του πολίτη και με βάση τις δικές του ανάγκες. Αυτό κάνουμε καθημερινά εδώ και τρία και πλέον χρόνια. Το gov.gr, η Ενιαία Ψηφιακή Πύλη του Δημοσίου, ξεκίνησε τον Μάρτιο του 2020, ενσωματώνοντας 501 ψηφιακές υπηρεσίες που προϋπήρχαν, όμως οι περισσότεροι πολίτες μέχρι τότε αγνοούσαν την ύπαρξή τους. Σήμερα πλησιάζουμε τις 1.500 ψηφιακές υπηρεσίες, έχοντας δώσει προτεραιότητα στις συχνότερες αλληλεπι-

Από τα 8,8 εκατ. ψηφιακές συναλλαγές με το Δημόσιο του 2018, πέρυσι φτάσαμε στα 567 εκατ. και φέτος πρόκειται να κινηθούμε γύρω στο ένα δισεκατομμύριο.

δράσεις του πολίτη με το κράτος. Διαδικασίες όπως η δήλωση γέννησης, που οδηγούσαν τους πολίτες σε πολλαπλές ουρές (ακόμα και σε διαφορετικές πόλεις), ενοποιήθηκαν και ολοκληρώνονται για τον πολίτη γρήγορα και απλά, σε ένα και μόνο σημείο. Μητρώα διασυνδέονται μεταξύ τους ώστε να «συνομιλούν» κάθε φορά που χρειάζεται να ανταλλάξουν μια πληροφορία, απαλλάσσοντας τον πολίτη από τον αντιπαραγωγικό ρόλο του άτυπου κλητήρα. Το αποτέλεσμα αυτής της στρατηγικής αποτυπώνεται στις ψηφιακές συναλλαγές με το Δημόσιο. Από τα 8,8 εκατ. του 2018, πέρυσι φτάσαμε στα 567 εκατ. και φέτος πρόκειται να κινηθούμε γύρω στο ένα δισεκατομμύριο. Αυτοί οι αριθμοί έχουν προστιθέμενη αξία γιατί αντανακλώνται στην καθημερινότητα των πολιτών και των επιχειρήσεων: ενώ το 2018 κερδίζαμε λιγότερο από μία ουρά κατά μέσο όρο, φέτος θα έχουμε γλιτώσει περισσότερες από εκατό. Και αυτές οι ουρές είναι κερδισμένες εργατοώρες, κερδισμένη ενέργεια, κερδισμένοι πόροι. Εν τέλει, μέσα από τον ψηφιακό μετασχηματισμό «κερδίζουμε ζωή». Η πολιτοκεντρική μας προσέγγιση δεν αποτυπώνεται μόνο στις ψηφιακές υπηρεσίες, αλλά και στο νομοθετικό μας έργο. Ουσιαστικά, πλαισιώνουμε τις γραμμές του κώδικα με νόμους και θεσμούς που εξασφαλίζουν ότι ο κώδικας της τεχνολογίας θα λειτουργήσει προς όφελος της κοινωνίας. Χάρη στη νομοθεσία που θεσπίσαμε και εφαρμόζουμε έχουμε τη δυνατότητα να εφαρμόζου-

με εκτεταμένες διαλειτουργικότητες, ώστε οι υπηρεσίες μας να είναι πραγματικά φιλικές στον πολίτη. Πάνω στην ίδια φιλοσοφία σκοπεύουμε να συνεχίσουμε, γι' αυτό και μια από τις επόμενες πρωτοβουλίες μας θα είναι το σχέδιο νόμου «Οργάνωση των σχέσεων κράτους - πολίτη» που φέρνουμε προς ψήφιση μαζί με το υπουργείο Εσωτερικών. Με το συγκεκριμένο σχέδιο νόμου θα καθιερώσουμε ένα σύγχρονο πλαίσιο αλληλεπίδρασης του πολίτη με το Δημόσιο, εισάγοντας ψηφιακά εργαλεία και φιλικές για τον πολίτη διαδικασίες σε όλες τις λειτουργίες του Δημοσίου. Τελικά, με τον νόμο αυτό θα επικυρώσουμε όλες εκείνες τις καθημερινές αλλαγές που έχουμε πετύχει, αλλά ταυτόχρονα θα θέσουμε τις βάσεις και για τις επόμενες. Μέσα από τη δράση μας τόσο στις γραμμές του κώδικα όσο και στις γραμμές του νόμου αποτυπώνουμε τις αρχές, τις αξίες και τους στόχους μας: αποτυπώνουμε ποιοι είμαστε, πώς προσεγγίζουμε το παρόν της χώρας και πώς θέλουμε να είναι η Ελλάδα στο άμεσο μέλλον. Μέσα στην προηγούμενη τριετία θέσαμε τη χώρα σε κίνηση. Οι δυνατότητες της χώρας, όμως, είναι ακόμα μεγαλύτερες. Και αυτό σημαίνει ότι αποστολή μας είναι όλες αυτές τις δυνατότητες να τις απελευθερώσουμε, διατηρώντας τη χώρα σε κίνηση και επιταχύνοντας ακόμα περισσότερο τις μεταρρυθμίσεις σε όλους τους τομείς. Αυτό είναι το όραμα του πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη, αυτό είναι το αίτημα των πολιτών. Και είναι ένας στόχος απόλυτα επιτεύξιμος, καθώς έχουμε το σχέδιο, το ανθρώπινο δυναμικό, τη βούληση και τους πόρους για να το πετύχουμε.

Sea2Sea Project ΑΠΟΨΗ ●

Oταν πριν από 3,5 χρόνια σχεδιάσαμε το μεγαλύτερο πλάνο έργων από τους Ολυμπιακούς Αγώνες, συνολικού ύψους 13 δισ. ευρώ, θεωρήθηκε πολύ φιλόδοξο. Αυτό το πλάνο όμως το υλοποιούμε έκτοτε βήμα βήμα, εξασφαλίζοντας σε κάθε έργο χρηματοδότηση και καταρτίζοντας συγκεκριμένο χρονοδιάγραμμα. Έτσι, τα αποτελέσματα ήδη είναι ορατά. Από αυτό το πρόγραμμα έχουμε ήδη καταφέρει να δημοπρατήσουμε έργα συνολικού προϋπολογισμού σχεδόν 10 δισ. ευρώ. Και μάλιστα έχουμε συμβασιοποιήσει και ήδη εκτελούνται έργα περίπου 4 δισ. ευρώ, ενώ η προηγούμενη κυβέρνηση σε 4,5 χρόνια είχε συμβασιοποιήσει έργα κάτω από 800 εκατ. Δηλαδή, προχωράμε μεθοδικά στην υλοποίηση του σχεδίου μας. Πραγματοποιούμε έργα που ήδη δίνουν μεγάλη ώθηση στην ανάπτυξη, ενώ, όταν ολοκληρωθούν, μπορούν να λύσουν σοβαρά προβλήματα των τοπικών κοινωνιών, να κάνουν καλύτερη την καθημερινότητα των πολιτών, αλλά και να αλλάξουν σταδιακά το ίδιο το παραγωγικό μοντέλο της χώρας. Κάθε μέρα πλησιάζουμε και λίγο πιο κοντά στον νέο μεγάλο εθνικό μας στόχο: Να γίνει η Ελλάδα κόμβος υποδομών της Νοτιοανατολικής Ευρώπης.

πρώτα απ’ όλα επενδύουμε στον

Με το μεγαλύτερο πακέτο σιδηροδρομικών έργων που έχει γίνει ποτέ στη χώρα, ύψους 4,5 δισ. ευρώ. Άλλωστε, η ανάπτυξη του σιδηροδρομικού μας δικτύου υπηρετεί διπλό στόχο. Αφενός είναι σε πλήρη ευθυγράμμιση με τις πολιτικές της Ε.Ε. για μεταφορές με μηδενικό αποτύπωμα άνθρακα, αφού ο σιδηρόδρομος βρίσκεται στην καρδιά της Πράσινης Συμφωνίας για την επίτευξη της κλιματικής ουδετερότητας. Και αφετέρου

συνδέσει

και ξεκινήσαμε την κατασκευή του Βόρειου Τμήματος. Η Ελλάδα έχει πια μπει για τα καλά στον παγκόσμιο επενδυτικό χάρτη και ο τομέας των κατασκευών βρίσκεται στην πρώτη γραμμή για την προσέλκυση σοβαρών ξένων επενδυτών, που υλοποιούν μεγάλα projects με σημαντική προστιθέμενη αξία για την ελληνική οικονομία. Ποτέ ξανά στο παρελθόν δεν είχαμε τόσες συμπράξεις ισχυρών ξένων και εγχώριων κατασκευαστών. Ποτέ ξανά οι διαγωνισμοί των δημοσίων έργων δεν βρίσκονταν στο επίκεντρο του διεθνούς ενδιαφέροντος. Αυτές οι επενδύσεις, αυτά τα έργα που προχωρούν βήμα βήμα σε όλη τη χώρα, αφορούν όλους μας. Τα έργα υποδομών επηρεάζουν ολόκληρους κλάδους και περιοχές όσο κατασκευάζονται, ενώ δημιουργούν νέες ευκαιρίες ανάπτυξης όταν ολοκληρωθούν. Κινητοποιούν εσωτερικούς πόρους και βέβαια αξιοποιούν και κοινοτικούς. Με δυο λόγια, λειτουργούν ως πολλαπλασιαστής του ρυθμού ανάπτυξης της εθνικής μας οικονομίας. Και βέβαια, τα έργα αυτά σημαίνουν χιλιάδες νέες και καλά αμειβόμενες θέσεις απασχόλησης, τόσο για επιστημονικό όσο και για τεχνικό προσωπικό. Δεν είναι τυχαίο εξάλλου ότι ο κατασκευαστικός κλάδος πρωτοστατεί πλέον στο brain gain. Κι έτσι τα έργα υποδομών διαδραματίζουν κεντρικό ρόλο στην προσπάθεια της ελληνικής οικονομίας, η οποία καταφέρνει, παρά τις πολλαπλές εξωγενείς κρίσεις και προκλήσεις των τελευταίων ετών, όχι μόνο να αντέχει, αλλά και να αξιοποιεί νέες ευκαιρίες που γεννιούνται σε έναν κόσμο που αλλάζει ξανά με ραγδαίους ρυθμούς. Η Ελλάδα γυρίζει σελίδα στην οικονομία της και οι υποδομές μπορούν να αναδειχθούν στην ατμομηχανή που θα οδηγήσει στην οδό της ανάπτυξης. ΤΑ ΈΡΓΑ ΥΠΟΔΟΜΉΣ ΑΤΜΟΜ Ή ΧΑΝΉ ΑΝΑ ΠΤΥΞΉ Σ Η Ελλάδα γυρίζει σελίδα - Κάθε μέρα πλησιάζουμε και λίγο πιο κοντά στον νέο μεγάλο εθνικό μας στόχο: Να γίνει η Ελλάδα κόμβος υποδομών της Νοτιοανατολικής Ευρώπης

σε ένα περιβάλλον εκρηκτικού πληθωρισμού, ραγδαίας αύξησης του κόστους του χρήματος, διαρκών γεωπολιτικών εντάσεων και επίμονης αβεβαιότητας, αναζητεί τον δρόμο που θα κρατήσει ζωντανούς τους στόχους της βιώσιμης ανάπτυξης και της επενδυτικής βαθμίδας. Η «Ναυτεμπορική» έθεσε στους τέσσερις μεγάλους οίκους αξιολόγησης το ερώτημα ποια είναι τα μεγαλύτερα εμπόδια που θα χρειαστεί να ξεπεράσει -χωρίς να

σκοντάψει- η Ελλάδα το 2023, αλλά και ποιες ευκαιρίες ανοίγονται μπροστά της στο νέο αυτό οικονομικό και γεωπολιτικό περιβάλλον που διαμορφώνεται. Στις απαντήσεις τους οι τέσσερις οίκοι εξηγούν τις προϋποθέσεις που θα διατηρήσουν τη χώρα σε σταθερή τροχιά, σε μία χρονιά εκλογών, χτυπούν καμπανάκι για μακροπρόθεσμες προκλήσεις πέραν της όποιας διεθνούς συγκυρίας (όπως η γήρανση του πληθυσμού), αλλά και εξηγούν ποιες είναι οι ευκαιρίες που δεν έχουμε την πολυτέλεια να αφήσουμε να πάμε χαμένες. Περισσότερη εξωστρέφεια, αποτελεσματική αξιοποίηση των πόρων του Ταμείου Ανάκαμψης, συνετά βήματα στο δημοσιονομικό πεδίο, αλλά και μία νέα ματιά στο αναπτυξιακό μοντέλο θα πρέπει, όπως τονίζουν, να είναι οι «οδηγοί» μας για το μέλλον. ►

Hotels & Resorts:

των ιδιοκτητών ήταν -και εξακολουθεί να είναι- να προσφέρουν στους επισκέπτες τους υψηλής ποιότητας διακοπές, πολυτελή και άνετη διαμονή και μια συνολική εμπειρία του τι σημαίνει «Κρητική Φιλοξενία» στη σύγχρονη εκδοχή της. Χάρη στις σταθερά ποιοτικές υπηρεσίες, τις αξίες που διέπουν την επιχείρηση, αλλά κυρίως τους ανθρώπους της, που αποτελούν την ψυχή της, η επέκταση και σε άλλα καταλύματα δεν άργησε να έρθει. Ο όμιλος σήμερα συμπεριλαμβάνει 5 ιδιόκτητα ξενοδοχεία, το SENSEANA Sea Side Resort & Spa, το INSULA ALBA Resort & Spa, το AKASHA Beach Hotel & Spa, το Golden Beach Hotel, καθώς και το KING MINOS RETREAT Resort & Spa. Η ιδέα πίσω από το brand Ο χρυσός είναι πολύτιμος. Οτιδήποτε κατασκευασμένο από χρυσό έχει υψηλή αξία. Τα κοσμήματα κατασκευάζονται από αυτόν. Οι θησαυροί περιέχουν αντικείμενα από χρυσό. Η λέξη «χρυσός» χαρακτηρίζει επίσης τον ήλιο. Ο αντικατοπτρισμός του στο νερό το καλοκαίρι, το φως του, αλλά και η πολύτιμή του οντότητα. Η ομορφιά και η υψηλή αξία χαρακτηρίζονται ως πολύτιμα. Τα GOLDEN Hotels & Resorts έχουν αξία γιατί ενστερνίζονται την Κρητική Φιλοξενία σε ένα τοπίο λουσμένο

Το Slogan

Το σύμβολο Ανάλαφρο περίγραμμα του διπλού πέλεκυ με στοιχεία της μινωικής Κρήτης. Αναφέρεται περισσότερο σε γραφή παρά σε σκληρό σύμβολο. Αέρινο και ισομετρικό αγκαλιάζει το μάτι. Ο νοητός κύκλος του δίνει ολοκληρωμένη υπόσταση και οι ακτινωτές διακλαδώσεις παραπέμπουν στις ακτίνες του ήλιου, στο πλούσιο φως του τόπου. Το λογότυπο Το λογότυπο περιλαμβάνει το σύμβολο και το λεκτικό τμήμα, αποτυπωμένο με μια λεπτή, ισόπαχη γραμματοσειρά, οι καμπύλες και οι απολήξεις της οποίας παραπέμπουν στη μινωική γραφή και συνεπώς στον αρχαίο κρητικό πολιτισμό. Η επιλογή της γραμματοσειράς έγινε με στόχο να αποπνέει τον ελιτίστικο χαρακτήρα του ομίλου, καθώς και το κύρος του. Στο λογότυπο, σύμβολο και λεκτικό τμήμα στοιχίζονται κατακόρυφα και έχουν το ίδιο «πολύτιμο», χρυσό χρώμα, ωστόσο μεγαλύτερη έμφαση δίνεται στο σύμβολο που εκφράζει την ψυχή του brand. www.goldenhotels.gr

= οίκος του λάβρυος,

βολο στην Κρήτη από τη μυθολογία και την

του

Κάθε ρυθμιστική απόφαση πρέπει να λαμβάνει ΡΕΑΛΙΣΤΙΚΗ & ΒΙΩΣΙΜΗ ΛΥΣΗ ΓΙΑ ΤΟΝ ΑΝΘΡΑΚΑ Για να επιτευχθεί ουδέτερη ναυτιλία ως προς τις εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα εντός του συμφωνημένου χρονοδιαγράμματος, όλοι οι φορείς πρέπει να συνεργαστούν συντονισμένα - και τα μέτρα πρέπει να είναι δίκαια και ολοκληρωμένα

ι προκλήσεις στη ναυτιλία συνοδεύονται πάντα από ευκαιρίες και η μετάβαση σε μια ναυτιλία που δεν θα βασίζεται στα ορυκτά καύσιμα είναι μια ευκαιρία, η οποία συνιστά ταυτόχρονα και την πιο ριζική μεταμόρφωση που έχει σημειωθεί στη ναυτιλιακή βιομηχανία εδώ και σχεδόν έναν αιώνα. Ο κόσμος δεν μπορεί να αντέξει μια λιγότερο αποτελεσματική ή ακριβή μαζική μεταφορά μέσω θαλάσσης, όπως έδειξαν ξεκάθαρα τόσο η πανδημία όσο και η ενεργειακή κρίση που βιώνουμε την τρέχουσα περίοδο. Η Ελλάδα έχει αποφασίσει να συμβάλει αποφασιστικά στην υιοθέτηση πολιτικών που μας οδηγούν σε μια βιώσιμη απεξάρτηση από τον άνθρακα, όχι μόνο προς όφελος του περιβάλλοντος, αλλά και για τη δημιουργία ενός βιώσιμου μέλλοντος για τη ναυτιλία, η οποία διαδραματίζει στρατηγικό ρόλο για

γηση των επιλογών για τον παράκτιο στόλο μας, λαμβάνοντας υπ’ όψιν τον σημαντικό ρόλο που παίζει στην κοινωνική και εδαφική συνοχή της χώρας. Είναι δικό μας καθήκον να υιοθετήσουμε τις σωστές αρχές, όπως το «ο ρυπαίνων πληρώνει». Προβλέπουμε επίσης δράσεις για την προετοιμασία του ανθρώπινου δυναμικού μας για τη μετάβαση. Ωστόσο, και παρά τις πρόνοιές μας, δεν παύουν να προκύπτουν θεμελιώδη ερωτήματα, όπως το ερώτημα του πώς μπορούν οι κυβερνήσεις και άλλοι διεθνείς φορείς να συμβάλουν στην απομείωση

των επενδύσεων που απαιτούνται για την απεξάρτηση της ναυτιλίας από

οποίος σε καμία περίπτωση δεν είναι μικρότερος από τα 20 χρόνια.

Φανταστείτε μια κατάσταση κατά την οποία νέα πλοία που παραδίδονται το 2028, ενσωματώνοντας κάθε διαθέσιμη τεχνολογία την περίοδο εκείνη, να πρέπει να πάνε για διάλυση το 2040.

Κάτι τέτοιο δεν στέλνει μόνο λάθος μήνυμα στη βιομηχανία, αλλά θα έχει αρνητικές επιπτώσεις και στο διεθνές εμπόριο. Μια τέτοια κατάσταση δεν υποστηρίζει την απαλλαγή από τις εκπομπές άνθρακα. Κανείς επενδυτής στη ναυτιλία δεν μπορεί και δεν πρέπει να τιμωρείται εξαιτίας όσων πιθανότατα συμβαίνουν πέρα και έξω από τον έλεγχό του. Υπάρχει όμως και ένα άλλο κρίσιμο στοιχείο. Τα όποια ρυθμιστικά μέτρα θα πρέπει να λαμβάνουν υπ’ όψιν τους και να εξισορροπούν τις ιδιαιτερότητες όλων των διαφορετικών τρόπων μέσω των οποίων ασκείται η ναυτιλιακή δραστηριότητα.

Ευρωπαϊκής Ένωσης, μια ιδέα που -κατά την άποψή μαςμπορεί να συμβάλει περαιτέρω στην επίτευξη όχι μόνο των στόχων της Ε.Ε., αλλά κυρίως στη διεθνή συνεισφορά της στο πλαίσιο της Συμφωνίας του Παρισιού. Εντός της Ελλάδας ετοιμάζουμε επίσης μια ολοκληρωμένη μελέτη για την αξιολό-

άνθρακα. Σίγουρα οποιαδήποτε επένδυση συνοδεύεται από κίνδυνο, που δεν προκαλείται μόνο από ένα περιβάλλον ρυθμιστικών κανόνων, αλλά και από την αβεβαιότητα που γεννά η τεχνολογική εξέλιξη. Κατά την άποψή μου, κάθε ρυθμιστική απόφαση πρέπει να λαμβάνει υπόψη της το πλοίο και τον συνήθη κύκλο της ζωής του, ο

ολυδιάστατη είναι η συνεισφορά της ελληνικής ναυτιλιακής κοινότητας στην ελληνική οικονομία, την κοινωνία, αλλά και τον πολιτισμό. Η μεγαλύτερη ναυτιλιακή δύναμη παγκοσμίως, που διαχειρίζεται περισσότερα από 5.000 πλοία, που αντικατοπτρίζουν περίπου το 21% της παγκόσμιας διαθέσιμης χωρητικότητας, προσέφερε άμεσα περίπου 17 δισ. ευρώ στην ελληνική οικονομία κατά τη διάρκεια του 2021. Ποσό που αναμένεται να αυξηθεί φέτος, αφού, σύμφωνα με τα στοιχεία της Τράπεζας της Ελλάδος, τα έσοδα από μεταφορές (περίπου το 85% αφορά ναυτιλία) στο επτάμηνο του 2022 έχουν διαμορφωθεί στα 13,34 δισ. ευρώ, έναντι 9,58 δισ. ευρώ το επτάμηνο του 2021, και 8,55 δισ. ευρώ το επτάμηνο του 2020. Παράλληλα, στην ευρύτερη ναυτιλιακή αλυσίδα υπολογίζεται ότι εργάζονται περίπου 200.000 άνθρωποι (στα γραφεία και τα πλοία). Η δυναμική που δίνουν όμως οι Έλληνες εφοπλιστές στην ελληνική οικονομία δεν σταματά στις ναυτιλιακές τους δραστηριότητες. Συμμετέχουν ενεργά στις μεγάλες επενδύσεις που γίνονται στη χώρα μας και αφορούν μεγάλα και μικρά ενεργειακά projects, τουρισμό - διασκέδαση, real estate, κατασκευαστικά έργα, ναυπηγική βιομηχανία, μέσα μαζικής ενημέρωσης, τρόφιμα, αθλητισμό. Σχεδόν στο σύνολο της

από 17 δισ. ευρώ

οικονομικής ζωής της χώρας το αποτύπωμα του ελληνικού εφοπλισμού είναι έντονο. Ισχυρή παρουσία έχουν όμως και στον πολιτισμό - εκπαίδευση, όπως και σε δράσεις κοινωφελούς χαρακτήρα, αλλά και στον τομέα των δωρεών για την ικανοποίηση αναγκών του ελληνικού κράτους, μέσω των δεκάδων ιδρυμάτων που έχουν συστήσει. Σε εθνικό επίπεδο, η εγχώρια ναυτιλία παραμένει στρατηγικό πλεονέκτημα ιδιαίτερα σημαντικό και για την ελληνική οικονομία. Στη χώρα μας, που αναγνωρίζεται διεθνώς ως το μεγαλύτερο κέντρο πλοιοδιαχείρισης στον κόσμο, οι θαλάσσιες μεταφορές συνεισφέρουν περισσότερο από το 3% της ακαθάριστης προστιθέμενης αξίας και ανέρχονται συνολικά περίπου στο 7% του ΑΕΠ (άμεσα και έμμεσα), προσφέροντας σχεδόν 200 χιλιάδες θέσεις εργασίας. Παρέχουν επίσης σημαντικές καθαρές εισροές στην ελληνική οικονομία. Το 2021, οι εισροές στο ελληνικό ισοζύγιο πληρωμών από τις θαλάσσιες μεταφορές όχι μόνο ξεπέρασαν τα επίπεδα του 2019, μετά την ύφεση που προκλήθηκε

Covid-19, αλλά επίσης είναι οι υψηλότερες που έχουν καταγραφεί

το 2008 και ανέρχονται σε πάνω από 17 δισ. ευρώ. Είναι επίσης αξιοσημείωτο ότι η ελληνική ναυτιλία παρέχει αυτές τις εισροές στη χώρα από διάφορες περιοχές του κόσμου. Ελέγχουν 5.514 πλοία Η Ελλάδα παραμένει η κορυφαία ναυτιλιακή χώρα στον κόσμο, καθώς οι Έλληνες πλοιοκτήτες με 5.514 πλοία ελέγχουν σήμερα περίπου το 21% του παγκόσμιου στόλου σε όρους χωρητικότητας (dwt). Η συνολική χωρητικότητα του ελληνόκτητου στόλου έχει αυξηθεί κατά 45,8% σε σύγκριση με το 2014, ενώ ακόμη και κατά τη διάρκεια της πανδημίας, δηλαδή από το 2019, η χωρητικότητα αυξήθηκε κατά 7,4%. Οι Έλληνες πλοιοκτήτες ελέγχουν το 31,78% του παγκόσμιου στόλου πετρελαιοφόρων, το 25,01% του παγκόσμιου στόλου μεταφοράς χύδην ξηρού φορτίου, το 22,35% του παγκόσμιου στόλου μεταφοράς υγροποιημένου φυσικού αερίου (LNG), το 15,60% του παγκόσμιου στόλου μεταφοράς χημικών & προϊόντων πετρελαίου, το 13,85% του παγκόσμιου στόλου μεταφοράς υγροποιημένου αερίου πετρελαίου (LPG), όπως και το 9,33% του παγκόσμιου στόλου μεταφοράς εμπορευματοκιβωτίων. Σε όλες τις θάλασσες Ο ελληνόκτητος εμπορικός στόλος μεταφέρει φορτία μεταξύ τρίτων χωρών σε ποσοστό άνω του 98% της μεταφορικής του ικανότητας, αποτελώντας έτσι τον μεγαλύτερο διασυνοριακό μεταφορέα παγκοσμίως. Η ελληνική ναυτιλία δραστηριοποιείται κατά κύριο λόγο στον τομέα των bulk/tramp μεταφορών, ο οποίος έχει χαρακτηριστικά τέλειου ανταγωνισμού: - ένας πολύ μεγάλος αριθμός ιδιωτικών, κυρίως μικρομεσαίων επιχειρήσεων (ΜμΕ) δραστηριοποιείται παγκοσμίως μέσα σε ένα ανταγωνιστικό περιβάλλον, με ευέλικτη και αποτελεσματική διοίκηση και διαχείριση περιουσιακών στοιχείων, ελεύθερη πρόσβαση σε πληθώρα πληροφοριών και χαμηλά κόστη εισόδου και εξόδου από την αγορά. Οι πλοιοκτήτες/διαχειριστές πλοίων στον bulk/tramp τομέα, μεταφέροντας φορτία σε ad hoc βάση, δεν είναι σε θέση να επηρεάσουν τις τιμές της ναυλαγοράς. Τα περισσότερα πλοία στον τομέα της bulk/tramp ναυτιλίας λειτουργούν βάσει συμβάσεων χρονοναύλωσης. Ο χρονοναυλωτής αναλαμβάνει την εμπορική λειτουργία του πλοίου και καθορίζει τον τύπο και τις ποσότητες του φορτίου που θα μεταφερθούν, καθώς και τη διαδρομή και την ταχύτητα του πλοίου. Σήμερα, ο ελληνόκτητος στόλος

έτος), που αντιστοιχούν σε 17,3 εκατ. dwt. Πάνω από το ένα τρίτο των πετρελαιοφόρων και σχεδόν ένα στα έξι πλοία μεταφοράς LNG που ναυπηγούνται αυτή τη στιγμή στον κόσμο, θα παραδοθούν σε Έλληνες πλοιοκτήτες.

Επιπλέον, περισσότερο από το ένα τέταρτο (27,6%) της ελληνόκτητης χωρητικότητας (σε dwt) εμπίπτει στο πεδίο εφαρμογής του Παγκόσμιου προτύπου του Δείκτη Ενεργειακής Απόδοσης κατά τη Σχεδίαση του πλοίου (EEDI) 4 -τεχνικό μέτρο του Διεθνούς Ναυτιλιακού Οργανισμού των Ηνωμένων Εθνών (IMO)- το οποίο διασφαλίζει βελτιωμένη ενεργειακή απόδοση για τα πλοία. Επενδύουν επίσης σταθερά σε μεγαλύτερα πλοία που έχουν επίσης μεγαλύτερη αποδοτικότητα και περιβαλλοντικά οφέλη λόγω των οικονομιών κλίμακας. Από το 2014, η αύξηση της μεταφορικής ικανότητας (σε dwt) του ελληνόκτητου στόλου είναι πολύ μεγαλύτερη από την αύξηση του αριθμού των πλοίων.

Το 2014, η μέση χωρητικότητα των ελληνόκτητων πλοίων ήταν 71.308 dwt, ενώ σήμερα υπολογίζεται σε 86.247 dwt, αριθμός σχεδόν διπλάσιος από τον αντίστοιχο του παγκόσμιου στόλου (45.020 dwt).

Είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι η ναυτιλία είναι το πιο αποτελεσματικό μέσο εμπορευματικών μεταφορών. Αυτό αποδεικνύεται και από το γεγονός ότι τα τελευταία 50 χρόνια, αν και το παγκόσμιο θαλάσσιο εμπόριο έχει τετραπλασιαστεί σε όγκο, οι εκπομπές

και την αντίληψη της κυβέρνησης για μετάβαση από το μοντέλο της αγροτικής εκμετάλλευσης στο μοντέλο της αγροτικής επιχείρησης, με ενίσχυση των αγροτικών συλλογικών σχημάτων. Για να υπηρετήσουμε αυτόν τον στόχο δημιουργούμε υποδομές. Υλοποιούμε το μεγαλύτερο πρόγραμμα αρδευτικών έργων ύψους 1,8 δισ. ευρώ με τη συνεργασία δημοσίου και ιδιωτικού τομέα (ΣΔΙΤ), αυξάνοντας τα αρδευόμενα στρέμματα και την παραγωγικότητά τους.

ε μια εποχή που παγκοσμίως κυριαρχεί η αβεβαιότητα, στη χώρα μας το υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων έχει θέσει έναν διπλό στόχο: τη στήριξη του Έλληνα αγρότη για να αντιμετωπίσει το αυξημένο, λόγω των κρίσεων, κόστος παραγωγής και τον σχεδιασμό, σε στέρεες βάσεις, του αύριο της ελληνικής αγροτικής οικονομίας. Με στοχευμένα μέτρα άνω των 500 εκατ. ευρώ, στεκόμαστε στο πλευρό των παραγωγών μας, οι οποίοι αποτελούν καθοριστικό κρίκο στην αλυσίδα της ελληνικής οικονομίας, αλλά και σημαντικό παράγοντα ενίσχυσης της ελληνικής περιφέρειας και διαφύλαξης της κοινωνικής συνοχής. Με όπλα μας

του αγροτικού εισοδήματος και ιδιαίτερα των μικρομεσαίων παραγωγών μας, μέσα από τον εξορθολογισμό και τη μέγιστη δυνατή αξιοποίηση των διαθέσιμων εργαλεί-

Το πρόγραμμά μας υπηρετεί

την αντίληψη

ων και πόρων της ΚΑΠ,  τη διασφάλιση της επισιτιστικής ασφάλειας και επάρκειας,  την αύξηση της ανταγωνιστικότητας, με μεγαλύτερη έμφαση σε έρευνα, τεχνολογία και ψηφιοποίηση,  την ισχυροποίηση των αγροτών στην αλυσίδα αξίας μέσω της στήριξης του συνεργατισμού,  την αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης,  την προσέλκυση νέων γεωργών, διαμορφώνοντας περισσότερα κίνητρα πρώτης εγκατάστασης και επενδύσεων, καθώς και  τη διευκόλυνση της επιχειρηματικής ανάπτυξης στις αγροτικές περιοχές. Σημαντική αλλαγή της νέας ΚΑΠ συνιστά η νέα «Πράσινη Αρχιτεκτονική» της, η αυξημένη δηλαδή φιλοδοξία της για το περιβάλλον και το κλίμα σε σχέση με την τρέχουσα προγραμματική περίοδο, γεγονός που αποτυπώνεται στην εισαγωγή των οικολογικών σχημάτων. Το πρόγραμμά μας υπηρετεί τις ευρωπαϊκές προδιαγραφές της αειφόρου ανάπτυξης

Ευρώ

έως

alpha.gr

Βασίλης Κικίλιας Υπουργός Τουρισμού

τουΑΠΟΨΗ ● 48 ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ & ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ

10 ΠΡΟΟΡΙΣΜΟΣ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΩΝ ΕΠΕΝΔΥΣΕΩΝ Η ΕΛΛΑΔΑ Με την αξιοποίηση πόρων από όλα τα διαθέσιμα χρηματοδοτικά εργαλεία αναβαθμίζουμε το ελληνικό τουριστικό προϊόν και κάνουμε την Ελλάδα πόλο έλξης για «ποιοτικούς» ταξιδιώτες καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους

ριστικοί λιμένες που τόσο έχει ανάγκη η χώρα είναι σε διαδικασία χωροθέτησης. Την ίδια στιγμή, προχωρούν οι διαδικασίες για την κατασκευή και τη δημιουργία κρίσιμων έργων και παρεμβάσεων με στόχο την περαιτέρω Η επιλογή της χώρας μας ως προορισμού για high spenders ταξιδιώτες αναβάθμισε το brand «Ελλάδα» και διεθνείς κολοσσοί έρχονται και επενδύουν σε μεγάλα έργα.

τουριστική ανάπτυξη της χώρας και με έμφαση στον βιώσιμο, εναλλακτικό και θεματικό τουρισμό. Με την αξιοποίηση πόρων από όλα τα διαθέσιμα χρηματοδοτικά εργαλεία (RRF, ΕΣΠΑ, ΠΔΕ) για τουριστικούς λιμένες, λιμενοβραχίονες, ορεινά καταλύματα, ορειβατικά μονοπάτια, χιονοδρομικά κέντρα, γαστρονομία, οινοτουρισμό, εκπαίδευση, πρόσβαση σε ΑμεΑ και έργα πράσινης και βιώσιμης ανάπτυξης αναβαθμίζουμε το ελληνικό τουριστικό προϊόν και κάνουμε την Ελλάδα πόλο έλξης για «ποιοτικούς» ταξιδιώτες, αλλά και για νέες αναδυόμενες αγορές (millennials, digital nomads, silver economy κ.ά.) καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους.

χάρτης επενδύσεων και στρατηγικών σχεδίων

ενός εκ των μεγαλύτερων χαρτοφυλακίων ΑΠΕ στη Νοτιοανατολική Ευρώπη έως το τέλος της δεκαετίας, με ► 1

τις ανάγκες που δημιουργούν ο πράσινος μετασχηματισμός και η ευρωπαϊκή ατζέντα για δραστική μείωση των αερίων του θερμοκηπίου έως το τέλος της δεκαετίας και επίτευξη κλιματικής ουδετερότητας (δηλαδή μηδενικό ανθρακικό αποτύπωμα) έως το 2050- ενισχύεται, έτι περαιτέρω, λόγω της ουκρανικής κρίσης. Η ανάγκη για ταχεία απεξάρτηση από το ενεργειακό άρμα της Ρωσίας καθίσταται επιτακτική, χωρίς να διακυβεύεται η ενεργειακή επάρκεια. Στο πλαίσιο αυτό δρομολογούνται μια σειρά έργων σε διάφορους τομείς, με τις επενδύσεις σε ΑΠΕ και κρίσιμες υποδομές φυσικού αερίου (καύσιμο-γέφυρα για την ενεργειακή μετάβαση, αλλά και απαραίτητη συνθήκη για την ενεργειακή ασφάλεια στην παρούσα φάση, με το βάρος να πέφτει στο LNG) να βρίσκονται στην παρούσα φάση στην αιχμή του ενδιαφέροντος: Η πρόβλεψη του Εθνικού Σχεδίου για την Ενέργεια και το Κλίμα (ΕΣΕΚ) για επενδύσεις της τάξης των 44 δισ. ευρώ έως το τέλος της δεκαετίας μοιάζει ξεπερασμένη, για μια σειρά λόγων: Πρώτον, γιατί το ίδιο το σχέδιο αναθεωρείται προς το πιο φιλόδοξο και οι νέοι στόχοι που θα προβλέπει (π.χ., ο στόχος το μερίδιο των ΑΠΕ στο ενεργειακό μίγμα να προσεγγίζει πλέον το 80% από 65% προηγουμένως) συνεπάγονται αυξημένες επενδύσεις για την επίτευξή τους. Δεύτερον, διότι ωριμάζουν με ταχείς ρυθμούς νέες πράσινες τεχνολογίες. Για παράδειγμα, τα Υπεράκτια Αιολικά Πάρκα -για τα οποία προβλέπονται επενδύσεις 6 δισ. ευρώ έως το 2030- και το υδρογόνο, όπου η υπό εκπόνηση Εθνική Στρατηγική, κατά πληροφορίες, θέτει ως στόχο την εγχώρια παραγωγή 3.500 γιγαβατωρών υδρογόνου από ηλεκτρόλυση έως το 2030, που θα κινητοποιήσει επενδύσεις της τάξης των 3-4 δισ. ευρώ στην αλυσίδα εφοδιασμού υδρογόνου έως το τέλος της δεκαετίας. Παράλληλα ωριμάζουν και νέα εργαλεία που ενθαρρύνουν τη διείσδυση των ΑΠΕ, όπως τα πράσινα PPA (Μακροχρόνιες Συμβάσεις Αγοράς Ενέργειας - Power Purchase Agreements). Τρίτον, διότι έχει δημιουργηθεί ένα περιβάλλον που ευνοεί τη βέλτιστη αξιοποίηση τόσο των «γνωστών» χρηματοδοτικών εργαλείων της Ε.Ε. (5,2 δισ. ευρώ από το νέο ΕΣΠΑ 2021-2027, 6 δισ. ευρώ από το Ταμείο Ανάκαμψης) όσο και των «νέων» (RepowerEU). Επιπλέον η κινητοποίηση ιδιωτικών πόρων, με τη συνδρομή και του τραπεζικού τομέα, με δεδομένη την πρόθεσή του να βρεθεί στην εμπροσθοφυλακή αυτής της πρωτόγνωρης κινητικότητας, «υπόσχεται» επενδύ-

σε όλες τις τεχνολογίες ΑΠΕ που μπορούν να αυξήσουν την πράσινη εγκατεστημένη ισχύ έως και τα 25 γιγαβάτ (GW) σε ηλεκτροπαραγωγή και δίκτυα (έναντι αρχικού σχεδιασμού για 20 περίπου GW), αλλά και τα μεγάλα έργα των ηλεκτρικών διασυνδέσεων, τις μονάδες αποθήκευσης, τις υποδομές φυσικού αερίου, την ηλεκτροκίνηση, την ενεργειακή εξοικονόμηση, την ενεργειακή αξιοποίηση (waste to energy) κ.ά.

αύξηση της εγκατεστημένης ισχύος στα 6,4 GW το 2029 μέσα από την υλοποίηση ενός επενδυτικού πλάνου ύψους 5,9 δισ. Αυτό προβλέπει -μεταξύ άλλων- επενδύσεις της τάξης των 2,3 δισ. έως το 2025, που θα «δώσουν» πρόσθετη εγκατεστημένη ισχύ 2,4 GW. Αντίστοιχα την περίοδο 2026-2029 θα προσθέσει επιπλέον έργα εγκατεστημένης ισχύος 3,1 GW, μέσω επενδύσεων 3,6 δισ. Δυναμική διείσδυση στον τομέα των ΑΠΕ -που σηματοδοτείται και από το rebranding του πράσινου βραχίονα MOREπραγματοποιεί στην παρούσα φάση και ο όμιλος της Motor Oil, που θα αποκτήσει εγκατεστημένη ισχύ της τάξης του 1 GW μόλις ολοκληρωθεί η εξαγορά του χαρτοφυλακίου ΑΠΕ της Ελλάκτωρ έως το τέλος του έτους. Η MORE θα διαθέτει επενδεδυμένο κεφάλαιο 1,6 δισ. ευρώ και δεξαμενή έργων ΑΠΕ, που βρίσκονται σε διάφορα στάδια ωρίμανσης, της τάξης των 2,2 GW. Επενδύσεις ύψους τουλάχιστον 2 δισ. δολ. τα επόμενα χρόνια για τις δραστηριότητες της Νέας Ενέργειας, όπως αποκαλείται ο πράσινος βραχίονας της Helleniq Energy (πρώην ΕΛΠΕ), δρομολογεί η διοίκηση του ομίλου, προκειμένου να επιτύχει τους μεσο-μακροπρόθεσμους στόχους για τις ΑΠΕ (αύξηση της εγκατεστημένης ισχύος σε 1 GW το 2025-2026 από 341 MW περίπου σήμερα και σε 2 GW το 2030), τόσο μέσω οργανικής ανάπτυξης όσο και μέσω εξαγορών σε Ελλάδα και εξωτερικό.

Η αντιμετώπιση της ενεργειακής κρίσης και η ανάδειξη της Ελλάδας σε κόμβο εφοδιασμού για τις χώρες των Βαλκανίων αποτυπώνονται στο νέο δεκαετές πρόγραμμα ανάπτυξης του ΔΕΣΦΑ για την περίοδο 2022-2031, προϋπολογισμού 856 εκατ. ευρώ. Στα νέα έργα περιλαμβάνεται η αναβάθμιση του σταθμού συμπίεσης στην Κομοτηνή προκειμένου να καλυφθεί η ανάγκη ενίσχυσης των διακινούμενων ροών προς τη Βουλγαρία μέσω του αγωγού IGB.

Στο επενδυτικό πρόγραμμα του ΔΕΣΦΑ περιλαμβάνονται ακόμη οι συνδέσεις με τον αγωγό EastMed και με τους πλωτούς σταθμούς υγροποιημένου φυσικού αερίου στην Αλεξανδρούπολη και στην Κόρινθο, η αναβάθμιση της διασύνδεσης με τον αγωγό ΤΑΡ κ.ά. Σε φάση υλοποίησης βρίσκεται το FSRU

market test για το FSRU Διώρυγα Gas (Motor Oil) στους Αγίους Θεοδώρους, ενώ σε φάση αδειοδοτικής ωρίμανσης βρίσκονται τρία ακόμα FSRUs (το δεύτερο της Gastrade στη Θράκη, αυτό της Mediterranean Gas στον Βόλο και αυτό της Elpedison στη Θεσσαλονίκη). Ο όλος σχεδιασμός σχετίζεται και με τα σχέδια για τις νέες μονάδες ηλεκτροπαραγωγής από φυσικό αέριο, καθώς -πέραν αυτής του ομίλου

Mytilineos στον Άγιο Νικόλαο, που ετοιμάζεται να «μπει στην πρίζα»- σε φάση υλοποίησης έχει μπει η μονάδα της κοινοπραξίας ΓΕΚ ΤΕΡΝΑ-Motor Oil στην Κομοτηνή (επένδυση ύψους 375 εκατ. ευρώ), ενώ στην τελική ευθεία, κατά τις πληροφορίες, βρίσκεται η ολοκλήρωση της συμφωνίας μεταξύ ΔΕΗ, ΔΕΠΑ Εμπορίας και Ομίλου Κοπελούζου για την επένδυση των δύο πρώτων στη μονάδα ηλεκτροπαραγωγής με καύσιμο το φυσικό αέριο που δρομολογεί ο τελευταίος στην Αλεξανδρούπολη, επένδυση εκτιμώμενου κόστους 350-400 εκατ. ευρώ. Ο ΔΕΣΦΑ εξάλλου προωθεί προς χρηματοδότηση μέσω του RepowerEU δύο μεγάλα έργα, που θα θωρακίσουν το σύστημα μεταφοράς φυσικού αερίου της χώρας, συνολικού προϋπολογισμού άνω του 1 δισ. ευρώ. Πρώτον, τη μόνιμη εγκατάσταση της πλωτής δεξαμενής αποθήκευσης αερίου (FSU) στη Ρεβυθούσα, που έχει ενοικιαστεί και έχει αυξήσει κατά 70% τη δυναμικότητα του Τερματικού Σταθμού. Και, δεύτερον, την αναβάθμιση του εθνικού συστήματος μεταφοράς φυσικού αερίου, που θα επιτρέψει την ενίσχυση της μεταφορικής ικα-

νότητάς του και θα παρέχει σταθερή πρόσβαση στην εισαγωγή φορτίων από τον TAP και στην εξαγωγή τους προς τον IGB.

Παράλληλα, θα διασφαλίζει την ικανότητα εισαγωγής στο FSRU Dioryga για διαμετακόμιση προς τον TAP και τη Βουλγαρία. Σύμφωνα με τον ΔΕΣΦΑ, χωρίς την προτεινόμενη αναβάθμιση, ο IGB δεν μπορεί να έχει σταθερή πρόσβαση στον υφιστάμενο τερματικό σταθμό ΥΦΑ της Ρεβυθούσας, ενώ τα νέα και σχεδιαζόμενα FSRUs στην Ελλάδα δεν θα είναι σε θέση να εκμεταλλευτούν πλήρως τη δυναμικότητά τους. Σημειώνεται, τέλος, ότι παρά την ενεργειακή κρίση και την αβεβαιότητα για την τιμή του φυσικού αερίου σε βραχυπρόθεσμο ορίζοντα, ισχυρό σήμα για επέκταση των δικτύου διανομής του καυσίμου δίνουν τα Προγράμματα Ανάπτυξης 2022-2026 των ΔΕΔΑ, ΕΔΑ Αττικής και ΕΔΑ ΘΕΣΣ, που προβλέπουν συνολικές επενδύσεις 740 εκατ. ευρώ την επόμενη τετραετία, με την κατασκευή 3.000 χιλιομέτρων

ισχύ των μονάδων αποθήκευσης στο νέο υπό σχεδιασμό ΕΣΕΚ εξετάζεται να τριπλασιαστεί σε σχέση με το υφιστάμενο, κάτι που «μεταφράζεται» σε εγκατάσταση μονάδων ισχύος τουλάχιστον 3 GW στο τέλος της δεκαετίας, έναντι αρχικού στόχου για 1,5 GW, με ποικιλία τεχνολογιών (μπαταρίες, αντλησιοταμίευση). Σύμφωνα με πρόσφατες δηλώσεις αρμόδιων στελεχών, είναι ανοιχτό το ενδεχόμενο ο πήχης να ανέβει ακόμα περισσότερο, λαμβάνοντας υπόψη και το φλογερό επενδυτικό ενδιαφέρον για μονάδες αποθήκευσης. Είναι χαρακτηριστικό το ότι στη ΡΑΕ έχουν κατατεθεί για το πρώτο ► 3 4 “ Στη ΡΑΕ έχουν κατατεθεί για το πρώτο στάδιο αδειοδότησης πάνω από 300 αιτήσεις.

project της εγκατάστασης των «έξυπνων» μετρητών, που θα βάλουν τέλος στις ρευματοκλοπές, συνολικού προϋπολογισμού 830 εκατ. ευρώ. Προβλέπονται επίσης σημαντικές επενδύσεις για την αναβάθμιση των δικτύων σε δασικές περιοχές, την ανθεκτικότητα των δικτύων και την ενίσχυσή τους ώστε να μπορούν -μεταξύ άλλωννα υποδεχθούν περισσότερη παραγωγή από ΑΠΕ. ΟΙ ΕΠΕΝΔ Υ ΣΕΙΣ ΣΤΑ Δ Ι ΚΤΥΑ ΗΛΕΚΤΡΙΣΜΟ Υ «ΣΤΗΝ ΠΡ Ι ΖΑ» ΜΠΑ Ι ΝΕΙ Η ΑΠΟΘ Η ΚΕΥΣΗ ΕΝ Ε ΡΓΕΙΑΣ

Το επενδυτικό πρόγραμμα του ΑΔΜΗΕ, ύψους 5 δισ. ευρώ έως το τέλος της δεκαετίας, περιλαμβάνει εγχώριες διασυνδέσεις, που θα δημιουργήσουν ηλεκτρικό χώρο άνω των 28 GW για ΑΠΕ -από 17 GW σήμερα-, ξεπερνώντας τον προβλεπόμενο στόχο των 25 GW που προβλέπει το Εθνικό Σχέδιο για την Ενέργεια και το Κλίμα για την ίδια περίοδο. Παράλληλα περιλαμβάνει διεθνείς διασυνδέσεις που ενισχύουν την ασφάλεια εφοδιασμού, αλλά και τη φιλοδοξία της Ελλάδας να αναδειχθεί σε κόμβο παραγωγής και μεταφοράς πράσινης ενέργειας από τη λεκάνη της Νοτιοανατολικής Μεσογείου προς την Κεντρική Ευρώπη. Το «κεφάλαιο» των υπό υλοποίηση εγχώριων νησιωτικών διασυνδέσεων περιλαμβάνει την εμβληματική διασύνδεση Κρήτης-Αττικής (που «κουμπώνει» και με τη διακρατική διασύνδεση Κρήτης-Κύπρου-Αττικής EuroAsia Interconnector) και τη Δ΄ Φάση της Διασύνδεσης των Κυκλάδων, ενώ σε φάση μελετητικής ωρίμανσης βρίσκονται οι επόμενες μεγάλες νησιωτικές διασυνδέσεις, αυτές των Δωδεκανήσων και των νησιών του Βορειοανατολικού Αιγαίου. Στις διεθνείς διασυνδέσεις περιλαμβάνονται η δεύτερη διασύνδεση Ελλάδας - Βουλγαρίας (το πιο ώριμο από τα έργα αυτής της κατηγορίας), η δεύτερη διασύνδεση με την Ιταλία, την Αλβανία και την Τουρκία και η αναβάθμιση της διασύνδεσης με τη Βόρειο Μακεδονία. Με

στάδιο αδειοδότησης πάνω ΚΕΦ Α ΛΑΙΑ Α ΝΩ ΤΩΝ 60 ΔΙΣ. ΣΤΟΝ ΤΟΜ Ε Α ΕΝ Ε ΡΓΕΙΑΣ

από 300 αιτήσεις, που

αντιπροσωπεύουν συνολική

GW. Ένα

ισχύ άνω των

που καθρεφτίζει

τον «πληθωρισμό»

καταγράφεται στις

για άδειες παρα-

έργων ΑΠΕ στη

που προσεγγίζει τα 80 GW!

αποθήκευσης

διασφαλίσει -μεταξύ

η ΔΕΗ Aνανεώσιμες στις περιοχές

Δυτικής Μακεδονίας και της Μεγαλόπολης, η ΤΕΡΝΑ Ενεργειακή, η Mytilineos, η MORE, η Helleniq Energy, η ιταλική Enel Green Power, η πορτογαλική EDP Renewables, η γερμανική Aquila Capital και πολλές άλλες εταιρείες, ελληνικές και ξένες. Σε κάθε περίπτωση, το εναρκτήριο λάκτισμα για να μπει «στην πρίζα» η αποθήκευση δόθηκε με τη νομοθέτηση του ρυθμιστικού πλαισίου

Ταμείο

συνολικής

Γιάννης Στουρνάρας Διοικητής της Τράπεζας της Ελλάδος

Η νομισματική

Από το 2020 μέχρι σήμερα οι χώρες της Ζώνης του Ευρώ έχουν πληγεί από πληθωριστικές διαταραχές, οι οποίες αποτελούν ένα επαναλαμβανόμενο γνώρισμα του οικονομικού τοπίου - υπενθυμίζω τις πετρελαϊκές κρίσεις της δεκαετίας του 1970, την ασιατική χρηματοπιστωτική κρίση του 1996-97, την κατάρρευση των χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων στις ΗΠΑ το 2007 και το 2008. Μόνο που οι διαταραχές αυτές είναι διαδοχικές. Τα αλλεπάλληλα κύματα της πανδημίας οδήγησαν σε σημαντικές δυσλειτουργίες των αλυσίδων προσφοράς, που προκάλεσαν αύξηση των τιμών των πρώτων υλών. Στη συνέχεια, σε μια περίοδο κατά την οποία ανέκαμπτε από την πανδημία, η οικονομία της Ζώνης του Ευρώ επλήγη από το ξέσπασμα του πολέμου στην Ουκρανία και τις επακόλουθες κυρώσεις. Οι επιπτώσεις αυτού του πολέμου στις διεθνείς εμπορικές συναλλαγές και στην αγορά ενέργειας επιδείνωσαν τις διαταράξεις των εφοδιαστικών αλυσίδων και επέτειναν την αύξηση των τιμών των καυσίμων, των πρώτων υλών και των τροφίμων. Παράλληλα, με τη σταδιακή άρση των περιορισμών που είχαν επιβληθεί για την ανάσχεση των κυμάτων της πανδημίας, απελευθερώθηκε η συμπιεσμένη ζήτηση, ιδίως στον τομέα των υπηρεσιών, και ως εκ τούτου οι ανοδικές πιέσεις στις τιμές διευρύνθηκαν και εντάθηκαν. Για να συγκρατήσει τον πληθωρισμό στις ΗΠΑ, ο οποίος, αντανακλώντας την επεκτατική δημοσιονομική πολιτική, αυξήθηκε νωρίτερα απ’ ό,τι σε άλλες οικονομίες, η Ομοσπονδιακή Τράπεζα (Fed) αύξησε επιθετικά το επιτόκιο πολιτικής της, συμβάλλοντας έτσι σε υποτιμήσεις άλλων νομισμάτων,

Οι χρηματοπιστωτικές αγορές τείνουν να αντιδρούν

σφοδρά σε ένα περιβάλλον αυξημένης

αβεβαιότητας, όπως μας

υπενθύμισαν τα πρόσφατα γεγονότα στο Ηνωμένο Βασίλειο.

συμπεριλαμβανομένου του ευρώ, έναντι του δολαρίου, γεγονός που ενίσχυσε περαιτέρω τις παγκόσμιες πληθωριστικές πιέσεις. Με λίγα λόγια, η ΕΚΤ βρέθηκε αντιμέτωπη με μια Λερναία Ύδρα. Τα αίτια της παρούσας κατάστασης είναι σύνθετα, αντανακλούν τις πολλαπλές πληθωριστικές διαταραχές από την πλευρά της προσφοράς που πλήττουν την οικονομία και δημιουργούν πολλές και σημαντικές προκλήσεις για τις κεντρικές τράπεζες:  Πρώτον, η νομισματική πολιτική έπρεπε να αποτρέψει την παγίωση του πληθωρισμού, διασφαλίζοντας ότι οι επιπτώσεις στις τιμές δεν θα μετακυλιστούν στις πληθωριστικές προσδοκίες και στις αυξήσεις των μισθών.  Δεύτερον, είναι πολύ σημαντικό ότι ο πληθωρισμός στη Ζώνη του Ευρώ δεν προήλθε από την πλευρά της ζήτησης, όπως στις ΗΠΑ, αλλά από μια σειρά διαταραχών

και εξασθένηση του οικονομικού κλίματος.  Πέμπτον, έπρεπε επίσης να αποφευχθεί η πρόκληση χρηματοπιστωτικής αστάθειας: οι χρηματοπιστωτικές αγορές τείνουν να αντιδρούν σφοδρά σε ένα περιβάλλον αυξημένης αβεβαιότητας, όπως μας υπενθύμισαν τα πρόσφατα γεγονότα στο Ηνωμένο Βασίλειο.  Έκτον, η μετάδοση της νομισματικής πολιτικής έπρεπε να διαφυλαχθεί και να αποτραπούν οποιεσδήποτε εξελίξεις που συνδέονται με κατακερματισμό. Ας μην ξεχνάμε τι προκάλεσε ο κατακερματισμός στις οικονομίες μας πριν από λιγότερο από μία δεκαετία.  Έβδομον, έπρεπε να διατηρηθεί η αξιοπιστία μας. Η νομισματική πολιτική δεν πρέπει ούτε να υπεραντιδρά, ούτε να υποαντιδρά. Η ΕΚΤ, όπως και οι περισσότερες άλλες κεντρικές τράπεζες, έχει θέσει μεσοπρόθεσμο στόχο για τον πληθωρισμό στο 2%. Πριν από το ξέσπασμα της πανδημίας, η ΕΚΤ ως επί το πλείστον επιτύγχανε τον στόχο της, κάποια έτη ο πληθωρισμός ήταν ελαφρώς άνω του στόχου, αλλά τις περισσότερες φορές ήταν χαμηλότερος του στόχου. Η αξιοπιστία που έχουν κερδίσει οι κεντρικοί τραπεζίτες παρέχει κάποιο περιθώριο ώστε η νομισματική πολιτική να μπορεί να αμβλύνει τις απώλειες σε όρους απασχόλησης και προϊόντος, που συνεπάγεται η απότομη άνοδος του πληθωρισμού. Η πυξίδα μας έχει μία και μόνη βελόνα, που είναι στραμμένη προς τον πληθωρισμό μεσοπρόθεσμα. Με δεδομένη αυτή τη μοναδική στόχευση, έχουμε χρησιμοποιήσει την ευελιξία που παρέχει η αξιοπιστία μας για να ελαχιστοποιήσουμε τη ζημιά που προκαλούν αυτές οι διαταραχές στην οικονομική δραστηριότητα και στην απασχόληση.

SOUTHERN EUROPE SPIRIT OF PROGRESS PRIORITY PILLARS

WE

by celebrating moderation and continuing to address alcohol-related harm, expanding our programmes that tack le underage drink ing, drink- driving and binge drink ing

makes for a better business and a better world so we will champion inclusion & diversity across our business, with our par tners and communities, to celebrate diversity and help shape a tolerant society.

WE BELIE VE THE MOST INCLUSIVE AND DIVERSE CULTURE...

Souther n Europe

Ενίσχυση της συναλλακτικής δραστηριότητας, αύξηση των εσόδων από υφιστάμενες και νέες υπηρεσίες, βελτίωση του λειτουργικού μοντέλου, βελτίωση της ποιότητας των διεθνών πελατών και εστίαση στην ψηφιακή καινοτομία

Του Ανέστη Ντόκα antokas@naftemporiki.gr

οικονομίας μέσα από την προσέλκυση υγιών επιχειρήσεων, που θα αποτελέσουν τους leaders της επόμενης δεκαετίας.

Η διοίκηση του Χρηματιστηρίου, με επικεφαλής τον κ. Γιάννο Κοντόπουλο, που ανέλαβε καθήκοντα τον Μάρτιο, έχει θέσει 5 βασικούς άξονες της στρατηγικής ανάπτυξης.

Η φράση του κ. Κοντόπουλου «σπάμε τον φαύλο κύκλο» δείχνει την προτεραιότητα που έχει δοθεί στην ενίσχυση της συναλλακτικής δραστηριότητας, με την υποστήριξη της δημιουργίας κεφαλαίου για εγχώριους και ξένους επενδυτές και την υποστήριξη ανάπτυξης της ελληνικής οικονομίας, την αύξηση των εσόδων από υφιστάμενες και νέες υπηρεσίες, τη βελτίωση του λειτουργικού μοντέλου, τη βελτίωση της ποιότητας των διεθνών πελατών και την εστίαση στην ψηφιακή καινοτομία, με την Ελλάδα να έρχεται στο προσκήνιο ως κόμβος fintech. Σε ό,τι αφορά το Χρηματιστήριο Αθηνών, ο κεντρικός στόχος είναι να αποτελέσει πηγή άντλησης κεφαλαίων για τις ελληνικές επιχειρήσεις, να δημιουργηθεί ένα ελκυστικό περιβάλλον για την κινητοποίηση των αποταμιεύσεων των επενδυτών και ταυτόχρονα να αποτελέσει έναν πόλο έλξης διεθνών επενδυτών. Βασική προτεραιότητα για τη διοίκηση

λου στο σκέλος της προσέλκυσης νέων εταιρειών είναι η ανάγκη ενίσχυσης των νέων εισαγωγών. Το βασικό παράδειγμα για τον κ. Κοντόπουλο είναι η πρόθεση της κυβέρνησης να εισαγάγει στο Χρηματιστήριο Αθηνών το 30% του Διεθνούς Αερολιμένα Αθηνών «Ελ. Βενιζέλος». Μ’ αυτόν τον τρόπο, όπως εξήγησε, ο μέσος επενδυτής θα έχει την ευκαιρία να συμμετάσχει στα οφέλη του ελληνικού τουρισμού, ενώ ταυτόχρονα η αγορά θα στείλει ένα μήνυμα ανάκαμψης, με στόχο την προσέλκυση ακόμη περισσότερων εταιρειών. Οι επιτυχημένες IPOs (Αρχικές Δημόσιες Προσφορές) της Μπλε Κέδρος και της Dimand -η τελευταία η οποία ήταν η μεγαλύτερη από το 2017-, δείχνουν ξεκάθαρα ότι ο θεσμός του Χρηματιστηρίου συνεχίζει να προσελκύει επιχειρήσεις και το ενδιαφέρον παραμένει ζωντανό για αρκετές εταιρείες, με τη σχετική τάση να διατηρείται και το επόμενο διάστημα. Σ’ αυτό το σημείο θα πρέπει να τονισθεί ότι η διοίκηση του Χρηματιστηρίου εργάζεται προς την κατεύθυνση της διπλής εισαγωγής (dual listings), η οποία απευθύνεται κυρίως στις ελληνικές ναυτιλιακές εταιρείες της Wall

Street, αλλά και στις εγχώριες «unicorn», οι οποίες κάποια στιγμή θα θελήσουν να εισαχθούν στο χρηματιστήριο του Nasdaq στη Νέα Υόρκη. Βασική επιδίωξη είναι -όπως έχει υπογραμμίσει ο κ. Κοντόπουλος- να δοθούν τα κατάλληλα κίνητρα ώστε αυτές οι εταιρείες να επιλέξουν και το Χρηματιστήριο Αθηνών, αποκτώντας πρόσβαση σε μια νέα αγορά και σε επιπλέον κεφάλαια. «Ευελπιστούμε ότι θα πείσουμε κάποιες απ’ αυτές» επεσήμανε χαρακτηριστικά. Τόνισε, μάλιστα, ότι όλα αυτά προϋποθέτουν «πανστρατιά» και ομαδική προσπάθεια απ’ όλους τους εμπλεκόμενους, η οποία ήδη αρχίζει να υλοποιείται. Ας μην ξεχνάμε ότι τους προηγούμενους μήνες η Costamare του Βασίλη Κωνσταντακόπουλου και η Capital -αμφότερες εισηγμένες στη Wall Street- αποφάσισαν να εκδώσουν εταιρικά ομόλογα μέσω της ελληνικής αγοράς.

Ενίσχυση της ΕΝΑ Μεγάλο κομμάτι της στρατηγικής ανάπτυξης του Χρηματιστηρίου, σύμφωνα με τον κ. Γιάννο Κοντόπουλο, είναι η σημασία της Εναλλακτικής Αγοράς (ΕΝΑ), η οποία αποτελεί τον προθάλαμο για την εισαγωγή στην Κύρια Αγορά, όπως συνέβη πρόσφατα με την Μπλε Κέδρος. Εκεί ακριβώς, εξάλλου, αποσκοπούν και τα κίνητρα του υπουργείου Οικονομικών για την εισαγωγή εταιρειών, με πλήρη απαλλαγή από τα έξοδα εισαγωγής (listing expenses).

Παράλληλα, η ΕΝΑ συνιστά και ένα βασικό εργαλείο για τη χρηματοδότηση και την ενίσχυση των μικρομεσαίων επιχειρήσεων (ΜμΕ), οι οποίες χρήζουν περαιτέρω στήριξης. «Να κάνουμε ένα reload της ΕΝΑ για τη στήριξη των ΜμΕ», έχει δηλώσει χαρακτηριστικά ο επικεφαλής του Χρηματιστηρίου Αθηνών. Κίνητρα για το free float Ύψιστη σημασία για τη διοίκηση του Χρηματιστηρίου έχει και η ανάγκη αύξησης της διασποράς των ελληνικών εισηγμένων, γι’ αυτό και έχουν προαναγγελθεί πρωτοβουλίες προς αυτή την κατεύθυνση, μέσω κυρίως της παροχής κινήτρων. Επικαλούμενος δε ο κ. Κοντόπουλος ένα υποθετικό παράδειγμα, υποστήριξε ότι όσο μεγαλύτερη είναι η διασπορά τόσο ευκολότερο είναι να επενδύσει ένα

το κατανοούν», επεσήμανε ο κ. Κοντόπουλος. Ο επικεφαλής του Χρηματιστηρίου δίνει μεγάλο βάρος στην επανένταξη του Χρηματιστηρίου στις αναπτυγμένες αγορές, κάτι που θα αναβαθμίσει την ποιότητα των εισερχόμενων κεφαλαίων. Αυτός ο στόχος απαιτεί τρεις βασικές προϋποθέσεις. Την ύπαρξη εταιρειών μεγάλης κεφαλαιοποίησης με διασπορά μετοχών, την ανάκτηση της επενδυτικής

Η διοίκηση του Χ.Α. εργάζεται προς την κατεύθυνση της διπλής εισαγωγής, η οποία απευθύνεται κυρίως στις ελληνικές ναυτιλιακές της Wall Street.

επισημαίνοντας Μία στις τρεις συναλλαγές καθημερινά προέρχεται από τις τραπεζικές μετοχές, ενώ μια παλέτα 10 δεικτοβαρών τίτλων διαμορφώνει κατά κανόνα το 75% των ημερήσιων συναλλαγών. “

αρνητικό

θετικές εκπλήξεις.

αγκάθι της συναλλακτικής απαξίωσης

την καταγραφόμενη αύξηση της μέσης αξίας των συναλλαγών στις συνεδριάσεις του Νοεμβρίου, η αίσθηση συναλλακτικής απαξίωσης ήταν κυρίαρχη στο μεγαλύτερο μέρος των συνεδριάσεων του έτους και όχι μόνο σ’ εκείνες που αφορούν τις θερινές,

γραμματίων και των καταθέσεων είναι

Αλέξης Χαρίτσης Τομεάρχης Ανάπτυξης και Επενδύσεων του ΣΥΡΙΖΑΠ.Σ., βουλευτής Μεσσηνίας, π. υπουργός Εσωτερικών

Η ΧΩΡΑ ΧΡΕΙΑΖΕΤΑΙ ΜΙΑ ΝΕΑ ΑΡΧΗ Η σημερινή κυβέρνηση, μια

ι καθημερινές αποκαλύψεις για το πρωτοφανές σκάνδαλο των υποκλοπών κυριαρχούν στη δημόσια σφαίρα. Είναι λογικό. Πρόκειται για μια υπόθεση της οποίας οι διαστάσεις ξεπερνούν και την πιο νοσηρή φαντασία: Το Μέγαρο Μαξίμου, μέσα από ένα πολυπλόκαμο σύστημα, φέρεται να παρακολουθούσε επιχειρηματίες, προσωπικότητες του δημόσιου βίου και πολιτικά πρόσωπα, ακόμα και πρωτοκλασάτα στελέχη της ίδιας της κυβέρνησης. Κανονικά η συζήτηση θα έπρεπε να σταματά κάπου εδώ. Σε μία ευνομούμενη πολιτεία ο πρωθυπουργός όφειλε να έχει παραιτηθεί, έχοντας πρώτα απολογηθεί για τη μεγάλη θεσμική περιπέτεια στην οποία βυθίζει τη χώρα. Ο κ. Μητσοτάκης αντίθετα προσπαθεί απεγνωσμένα να μείνει γαντζωμένος στην εξουσία. Η επιλογή αυτή κοστίζει στη χώρα. Και δεν κοστίζει μόνο στο επίπεδο των δημοκρατικών θεσμών. Κοστίζει και στην οικονομία. Η κυβέρνηση της Νέας Δημοκρατίας από πολύ νωρίς αποδείχθηκε ανίκανη να αντιμετωπίσει την ενεργειακή κρίση και την ταυτόχρονη αύξηση των τιμολογίων που αποτυπώνεται στην έκρηξη του πληθωρισμού. Η αποτυχία της σχετιζόταν τόσο με τις ιδεολογικές της εμμονές στην αυτορρύθμιση της αγοράς όσο και με τις στρατηγικές της επιδιώξεις, όπως στην περίπτωση της ιδιωτικοποίησης της ενέργειας.

Η συνταγή αυτή οδήγησε εν τέλει σε ένα τοξικό προϊόν: επιδότηση της αισχροκέρδειας, κατασπατάληση των δημόσιων οικονομικών, αυξήσεις στα βασικά καταναλωτικά αγαθά και επιστροφή της χώρας στην εποχή της οικονομικής και δημοσιονομικής ανασφάλειας. Η Τράπεζα της Ελλάδος στην τελευταία της σχετική έκθεση προειδοποίησε με τον πιο επίσημο τρόπο για τον κίνδυνο που μας απειλεί: η δραματική επιδείνωση της κατάστασης των νοικοκυριών και των επιχειρήσεων εγκυμονεί μία νέα γενιά «κόκκινων» δανείων και την αύξηση του κινδύνου για τη χρηματοπιστωτική σταθερότητα της χώρας. Τα πράγματα είναι σοβαρά. Η σημερινή κυβέρνηση, μια κυβέρνηση με ήδη επιβαρυμένο μητρώο, η οποία πλέον είναι σε κατάσταση διάλυσης, δεν μπορεί να κάνει κάτι για την αναστροφή της κατά-

Η διάλυση του παραγωγικού ιστού, η όξυνση των ανισοτήτων, η εργασιακή επισφάλεια δεν είναι μονόδρομος. Η πολιτική εδώ έχει σημασία.

τον τομέα της ενέργειας: με την επιβολή πλαφόν, τη μείωση των Ειδικών Φόρων Κατανάλωσης, την πραγματική φορολόγηση των υπερκερδών

εξωστρέφεια της ελληνικής οικονομίας είναι άμεσα συνυφασμένη με δύο παραμέτρους: (1) τις εξαγωγές και (2) τις άμεσες ξένες επενδύσεις. Όσον αφορά τις ελληνικές εξαγωγές, σε μια δύσκολη περίοδο αποδεικνύουν ότι μπορούν να στηρίξουν τα κρατικά έσοδα και να προσφέρουν πολύτιμες ανάσες στην ελληνική οικονομία. Σύμφωνα με την ΕΛΣΤΑΤ, κατά το πρώτο εξάμηνο του 2022 οι εξαγωγές της χώρας αυξήθηκαν κατά 40% και ανήλθαν στα 25,69 δισ. ευρώ. Παράλληλα όμως αυξήθηκαν και οι εισαγωγές κατά 51,7% και διαμορφώθηκαν στα 42, 64 δισ. ευρώ, με αποτέλεσμα το εμπορικό μας έλλειμμα να αυξηθεί κατά 73,7%, αγγίζοντας τα 19,95 δισ. ευρώ. Το εμπορικό έλλειμμα, το οποίο διευρύνεται συνεχώς, είναι το μεγάλο πρόβλημα του ελληνικού παραγωγικού μοντέλου. Παρά λοιπόν την ανθεκτικότητα και την αυξητική τάση των εξαγωγών, οι αυξήσεις στις τιμές βασικών εισαγόμενων αγαθών, αλλά και η αύξηση των εισαγωγών πρώτων υλών προκαλούν ανησυχητική επιδείνωση στο εμπορικό ισοζύγιο της χώρας, γεγονός

που δεν

από τις εξαγωγές, αυξάνοντας σταθερά το εξωτερικό χρέος της χώρας. Δείχνει δηλαδή ότι δεν παράγουμε και όταν παράγουμε, το εγκαταλείπουμε. Κατά συνέπεια, κανένας εφησυχασμός δεν επιτρέπεται. Απαιτείται άμεση αλλαγή του παραγωγικού μοντέλου της χώρας. Ιδιαίτερο βάρος πρέπει να δοθεί στην ενδυνάμωση του παραγωγικού ιστού της χώρας, ώστε να μειωθεί η μεγάλη εξάρτηση της ελληνικής επιχειρηματικότητας από τις εισαγόμενες πρώτες ύλες και στη συνέχεια να υπάρξει ενίσχυση της μεταποίησης προς την κατεύθυνση της παραγωγής προϊόντων, υψηλής προστιθέμε-

αυτό

«μοντέλο

νης αξίας με εξαγωγικό προσανατολισμό. Παράλληλα, η σημαντική αύξηση των (καθαρών) ξένων άμεσων επενδύσεων (ΞΑΕ), ενώ θεωρείται νομοτελειακά ότι οδηγεί στην αύξηση της παραγωγής και της απασχόλησης, δεν οδήγησε στα προσδοκώμενα οφέλη. Στην Ελλάδα οι ΞΑΕ αφορούν σχεδόν αποκλειστικά τον τριτογενή τομέα και τις υπηρεσίες, μια τάση που υπαγορεύθηκε από την εξέλιξη του χρηματοπιστωτικού συστήματος της χώρας και τη μεταβίβαση των κόκκινων δανείων σε funds, την ανάπτυξη των τηλεπικοινωνιών, καθώς επίσης την τόνωση του εμπορίου. Τα τελευταία, δε, έτη παρατηρείται επίσης συγκέντρωση των ΞΑΕ στη διαχείριση ακίνητης περιουσίας. Το ποσοστό του δευτερογενούς τομέα είναι πολύ χαμηλό. Το ίδιο ισχύει και για τον πρωτογενή τομέα, με σχεδόν μηδενικά ποσοστά ΞΑΕ, σε μια χώρα με συγκριτικά οφέλη για τον κλάδο αυτόν (εδαφολογικά, κλιματικά κτλ.). Κατά συνέπεια, με αυτό το «μοντέλο ανάπτυξης» σε καμία περίπτωση δεν επιτυγχάνεται ενδυνάμωση του παραγωγικού ιστού της χώρας, ούτε η δημιουργία πολλών, σταθερών και καλά αμειβόμενων θέσεων εργασίας. Και η πραγματικότητα, βέβαια, με το αυξανόμενο κόστος ζωής, την εξελισσόμενη συρρίκνωση των μισθών και της αγοραστικής δύναμης των πολιτών, έρχεται να διαψεύσει τους αριθμούς. Επιπλέον, η Morgan Stanley εκτιμά, με βάση τις τελευταίες εκθέσεις των Fitch, Moody’s, S&P και DBRS, ότι η ενεργειακή κρίση, η επιβράδυνση της οικονομικής δραστηριότητας και η ανάγκη πρόσθετων δη-

μοσιονομικών δαπανών θα καθυστερήσουν την επιστροφή της Ελλάδας στην επενδυτική βαθμίδα, η οποία (μάλλον) παραπέμπεται στις καλένδες. Τι πρέπει να γίνει; Πέραν των παραπάνω, για την ενίσχυση του παραγωγικού ιστού της χώρας απαιτούνται επίσης:

1Υιοθέτηση

νέων επιχειρηματικών προτύπων: η καινοτομία, το στοχευμένο marketing και η ποιοτική διαφοροποίηση μπορούν να δώσουν στα ελληνικά προϊόντα τη θέση που τους αξίζει στις διεθνείς αγορές.

2Εστίαση σε τομείς όπου είμαστε δυνατοί, όπως η ναυτιλία, η παραγωγή και μεταποίηση αγροτικών προϊόντων, ο πολιτιστικός και ο ιατρικός τουρισμός, οι τεχνολογίες πληροφοριών και επικοινωνίας, η βιοϊατρική επιστήμη και τεχνολογία, η παραγωγή, αποθήκευση και διανομή της ενέργειας κ.λπ.

3Η Enterprise Greece πρέπει να λειτουργήσει ως πραγματικός εθνικός φορέας εξωστρέφειας για την προσέλκυση επενδύσεων και την προώθηση των εξαγωγών και η Ελληνική Εταιρεία Εξαγωγικών Πιστώσεων Α.Ε. να στηρίξει ουσιαστικά

την είσοδό τους στις διεθνείς αγορές.

5Σταθερότητα του νομικού πλαισίου όσον αφορά τη φορολογία και τη διευκόλυνση πρόσβασης των επιχειρήσεων σε χρηματοδοτικά εργαλεία (ΕΣΠΑ, ΚΑΠ, Ταμείο Ανάκαμψης κ.λπ.).

ΕΛΣΤΑΤ

Συνδέσμου Εξαγωγέων (ΠΣΕ) επιβεβαιώνουν τις «υψηλές ταχύτητες» με τις οποίες κινούνται από την αρχή της χρονιάς οι εξαγωγές. Σε μια πορεία σχεδόν παράλληλη με τον τουρισμό, οι εξαγωγές δείχνουν μια ισχυρή δυναμική, που μπορεί να ενισχύσει και να «θωρακίσει» ως έναν σημαντικό βαθμό το ΑΕΠ της χώρας, που πλήττεται από τις συνέπειες της ενεργειακής κρίσης, οδηγώντας σε ολοένα και περισσότερα μέτρα στήριξης και απειλώντας να «φρενάρουν» την ανάπτυξη. «Αγκάθι» στην αισιοδοξία του κλάδου παραμένει το έλλειμμα στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών, που στο 8μηνο εκτοξεύτηκε στα 10 δισ. ευρώ, καθώς -παρά την αύξηση των τουριστικών εσόδων κατά τον κρισιμότερο μήνα της χρονιάς- ο Αύγουστος έκλεισε με πολύ μικρότερο πλεόνασμα σε σχέση με πέρυσι. Αιτία, οι εξωφρενικές τιμές της ενέργειας τον Αύγουστο, ειδικά αυτές του φυσικού αερίου, αλλά και η σημαντική επιδείνωση στο ισοζύγιο των εισοδημάτων, με τους εξαγωγείς να αναρωτιούνται πού θα είχε φτάσει το ισοζύγιο εάν ο κλάδος δεν είχε αυτές τις μεγάλες επιδόσεις. Αξίζει να αναφερθεί ότι η αύξηση των εξαγωγών είναι πολύ μεγάλη, ακόμη και εξαιρουμένων των καυσίμων. Συνολικά, οι εξαγωγές εκτινάχθηκαν τον Σεπτέμβριο στα 4,73 δισ. ευρώ από 3,74 δισ. ευρώ πέρυσι, ενώ ακόμη και αν εξαιρεθούν τα καύσιμα, οι εξαγωγές εμφανίζουν πολύ μεγάλη αύξηση, από το 2,58 δισ. ευρώ στα 3,04 δισ. ευρώ. Μέταλλα, φάρμακα, παραδοσιακά αγαθά, πληροφορική Οι λόγοι αισιοδοξίας για την πορεία των ελληνικών εξαγωγών, όπως αναφέρουν οι βιομήχανοι, που έχουν μια συνολική εικόνα της ελληνικής οικονομίας

στην έρευνα φαρμάκων και τη βιοτεχνολογία, δημιουργώντας προϋποθέσεις που θα βελτιώσουν περαιτέρω τις εξαγωγικές της επιδόσεις. Τρίτον, στη διεισδυτικότητα των παραδοσιακών προϊόντων της χώρας μας στις αγορές των χωρών-μελών της Ε.Ε. Και, τέταρτον, στην ειδικότερη πορεία των εταιρειών του κλάδου της πληροφορικής, οι οποίες τα τελευταία χρόνια δραστηριοποιούνται εξαγωγικά με μεγάλη επιτυχία, η οποία μάλιστα μπορεί να οδηγήσει και σε αναστροφή του brain drain. Ωστόσο, η περίοδος δεν προσφέρεται για εφησυχασμό, καθώς

στο αέριο. Οι

καθώς σήμερα μόλις το 3% των ελληνικών μικρομεσαίων επιχειρήσεων εξάγει και μάλιστα όχι σε σταθερή βάση.

υπάρχει ο πόλεμος στην Ουκρανία, ενώ μαίνεται και η ενεργειακή κρίση. Στο πλαίσιο αυτό, πρώτο μέλημα πρέπει να είναι η διεύρυνση της εξαγωγικής βάσης, καθώς σήμερα μόλις το 3% των ελληνικών μικρομεσαίων επιχειρήσεων εξάγει και μάλιστα όχι σε σταθερή βάση, αλλά κυρίως περιστασιακά. Επιπλέον, ευεργετική θα είναι η περαιτέρω διείσδυση σε προσοδοφόρες αγορές, είτε αυτές είναι οι μεγάλες παραδοσιακές του πλανήτη (π.χ., Γαλλία, Ιαπωνία, Καναδάς και κάποιες ακόμα), είτε ορισμένες νέες (όπως πρωτίστως οι χώρες του αραβικού κόσμου) ή οι αναδυόμενες (σε Νοτιοανατολική Ασία, Υποσαχάρια Αφρική κ.ά.). Χρειάζεται, όμως, ακόμα, εξορθολογισμός του εμπορικού ελλείμματος, μέσω της επιτάχυνσης των εξαγωγών σε συνέχεια της ενθάρρυνσης ξένων παραγωγικών επενδύσεων, και η δυναμική αντιμετώπιση των επιπτώσεων του πληθωρισμού, που επίσης βρίσκεται σε ανεξέλεγκτη τροχιά, όπως και της ενεργειακής κρίσης, ώστε οι ελληνικές επιχειρήσεις να παραμείνουν ανταγωνιστικές. Χρ. Σακελλαρίδη: Αγκάθι το ενεργειακό κόστος

εξαγωγείς συνεχίζουν να αναζητούν νέες ευκαιρίες δραστηριοποίησης εκτός συνόρων ώστε να συντηρήσουν το θετικό μομέντουμ που διαμορφώνεται για τα ελληνικά προϊόντα». «Ταυτόχρονα, είναι πολύ σημαντικό», συνεχίζει η κ. Σακελλαρίδη, «να βρούμε νέες στρατηγικές προώθησης των εξαγωγών μας. Γι’ αυτόν τον λόγο πρέπει να εφαρμοστεί πλήρως το Εθνικό Στρατηγικό Σχέδιο Εξωστρέφειας 2022, που έχει εκπονηθεί από το ΥΠΕΞ σε συνεργασία με τους φορείς, καθώς είναι αναγκαίο να ανοιχτούν καινούργιες αγορές. Ήδη η στροφή μας προς τις χώρες της Μέσης Ανατολής με συμμετοχή σε εκθέσεις, όπως στα ΗΑΕ, που ήταν και η τιμώμενη χώρα στη φετινή ΔΕΘ, και με επιχειρηματικές αποστολές (π.χ., Σαουδική Αραβία) δείχνει πως το κλίμα είναι πολύ ευνοϊκό και ελπιδοφόρο. Εάν προχωρήσουμε και σε αναδιάρθρωση της παραγωγής με προσαρμογή της στις ισχύουσες συνθήκες και με δεδομένο ότι και οι ανταγωνίστριες χώρες αντιμετωπίζουν τα ίδια με εμάς προβλήματα, είναι βέβαιο πως θα συνεχιστεί η άνοδος στις εξαγωγές». Επειδή όμως οι αριθμοί μιλούν από μόνοι τους, καθώς η αύξηση του ελλείμματος του ισοζυγίου αγαθών στο 8μηνο οφείλεται στην αύξηση των εισαγωγών με ρυθμό ταχύτερο του ρυθμού αύξησης των εξαγωγών, θα πρέπει να εξαλειφθούν άμεσα οι παθογένειες που ταλαιπωρούν χρόνια τώρα τον κλάδο. Οι εξαγωγές σημείωσαν αύξηση κατά 41,1% σε τρέχουσες τιμές (7% σε σταθερές τιμές) και οι εισαγωγές κατά 48,9% σε τρέχουσες τιμές (21,6% σε σταθερές τιμές). Ειδικότερα, σε τρέχουσες τιμές οι εξαγωγές και οι εισαγωγές αγαθών χωρίς καύσιμα αυξήθηκαν κατά 27,5% και 30,5% αντίστοιχα (10,4% και 21,5% σε σταθερές τιμές). Η Ελλάδα χρειάζεται να εντοπίσει και να αντιμετωπίσει, αναφέρουν παράγοντες της αγοράς, υπό το νέο περιβάλλον γεωπολιτικών αναταράξεων που διατρέχουν την Ευρώπη θέματα όπως η περιορισμένη εξαγωγική βάση (μόλις 270 επιχειρήσεις πραγματοποιούν το 50% των ελληνικών εξαγωγών). Οι μικρές επιχειρήσεις, σύμφωνα με τους ίδιους παράγοντες, δεν μπορούν να αντλήσουν κεφάλαια που θα χρηματοδοτήσουν την ανάπτυξή τους ή να επενδύσουν σε νέα

Μάριος Κάτσης Τομεάρχης Ψηφιακής Διακυβέρνησης του ΣΥΡΙΖΑΠροοδευτική Συμμαχία, βουλευτής Θεσπρωτίας

Η

χώρα μας βρίσκεται στη δίνη απανωτών κρίσεων με εξωγενή αίτια, αλλά και με ενδογενείς επιβαρυντικούς παράγοντες, καθώς η κυβέρνηση λειτουργεί ως επιταχυντής της κρίσης και όχι ως μέρος της λύσης. Παράλληλα βρισκόμαστε εν μέσω της 4ης Βιομηχανικής Επανάστασης, όπου οι νέες τεχνολογίες δεν είναι το μέλλον, είναι ήδη εδώ και αλλάζουν πυρηνικά την οικονομία, την κοινωνία και τις συνθήκες διαβίωσης. Ο κλάδος Τεχνολογίας, Πληροφορικής και Επικοινωνιών είναι από τους ευνοημένους της post Covid εποχής, καθώς έχει τους πόρους ώστε να «τραβήξει κουπί» κόντρα στην επαπειλούμενη παγκόσμια ύφεση. Οι πόροι του Ταμείου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας για τον κλάδο ανέρχονται στο 20% του συνολικού ποσού, ενώ υπάρχει και το νέο τομεακό πρόγραμμα «Ψηφιακός Μετασχηματισμός» του ΕΣΠΑ 2021-2027, ύψους 913 εκατ. Η απορρόφηση και η αξιοποίηση των πόρων πρέπει να γίνουν με ταχύτητα χωρίς προηγούμενο και αποτελεσματικά. Εμείς ως ΣΥΡΙΖΑ-Προοδευτική Συμμαχία αναγνωρίζουμε εμπράκτως την ανάγκη συγκλίσεων στους στόχους της Ψηφιακής Μετάβασης και τη σχετική πρόοδο που έχει συντελεστεί στην Ψηφιακή Διακυβέρνηση, καθώς αποτελεί συνέχεια των δικών μας πολιτικών. Ωστόσο, δεν συμμεριζόμαστε τους πανηγυρισμούς της κυβέρνησης για τα επιτεύγματά της, ούτε και τον τρόπο επίτευξης των στόχων της Ψηφιακής Πυξίδας 2030,

Σύμφωνα με έκθεση του ΣΕΒ, οι ελληνικές επιχειρήσεις είναι στις τελευταίες θέσεις της Ευρώπης όσον αφορά την ενσωμάτωση ψηφιακών εργαλείων.

που έχει εκπονήσει η Κομισιόν. Συγκεκριμένα: 1ον) Το σχέδιο «Ελλάδα 2.0», που υλοποιεί η κυβέρνηση, έως τον Μάρτιο του 2022 είχε εισροές 7,52 δισ. ευρώ και δαπάνες μόλις 310 εκατ. ευρώ. Αυτό σημαίνει ότι υπάρχουν λιμνάζοντες πόροι ύψους 7,2 δισ. ευρώ και ότι ο στόχος της απορροφητικότητας που είχε θέσει η κυβέρνηση για το 2021 δεν επετεύχθη, ενώ με τους ρυθμούς αυτούς είναι ανέφικτος και ο στόχος για το 2022. Εδώ υπάρχει ο εξής κίνδυνος: Η χώρα να αποτύχει στην αξιολόγηση εκτέλεσης του RRF, που γίνεται από την Ε.Ε. στο τέλος του έτους, με αποτέλεσμα να χαθούν οι πόροι του RRF. Αποτέλεσμα αυτού θα είναι να βρεθούμε στην πολύ δυσάρεστη θέση είτε να χρηματοδοτήσουμε τα ψηφιακά έργα από το εθνικό σκέλος του ΠΔΕ, που είναι περιορισμένο, είτε να καταφύγουμε στον εξωτερικό δανεισμό, ενώ τα επιτόκια δανεισμού είναι απαγορευτικά. 2ον) Η χρηματοδότηση δεν αφορά τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις επειδή κατευθύνεται μέσω των τραπεζών κυρίως στις μεγάλες επιχειρήσεις χωρίς καμία διαβούλευση με τους φορείς της αγοράς και της αυτοδιοίκησης. Οι πόροι κατευθύνονται κυρίως στις εισαγωγές, επιτείνοντας το πρόβλημα ανταγωνιστικότητας της ελληνικής οικονομίας. 3ον) Σύμφωνα με την έκθεση της Επιτροπής, η Ελλάδα κατατάσσεται 3η από το τέλος (25η στους 27) στην Ε.Ε. στον γενικό δείκτη DESI 2021 για το έτος 2020, ενώ σε επιμέρους δείκτες της συνδεσιμότητας και

στις ψηφιακές δημόσιες υπηρεσίες βρίσκεται στην τελευταία και την προτελευταία θέση αντίστοιχα. Στις θέσεις εργασίας στον κλάδο ΤΠΕ καταγράφεται σημαντική πτώση, παρά τη ζήτηση που είχαν αυτές οι ειδικότητες στον καιρό της πανδημίας, με ευθύνη κυρίως της πολιτικής της κυβέρνησης, που αφήνει χιλιάδες παιδιά εκτός τριτοβάθμιας εκπαίδευσης. Επίσης, όσον αφορά την εκπαίδευση προσωπικού σε ψηφιακές δεξιότητες στον κλάδο ΤΠΕ, έχουμε πτώση από την 23η στην 25η θέση, με ταυτόχρονη απότομη μείωση της επίδοσης της Ελλάδας στο προ τριετίας επίπεδο. 4ον) Σύμφωνα με την 3η ετήσια έκθεση του Παρατηρητηρίου Ψηφιακού Μετασχηματισμού του ΣΕΒ, οι ελληνικές επιχειρήσεις είναι στις τελευταίες θέσεις της Ευρώπης όσον αφορά την ενσωμάτωση ψηφιακών εργαλείων, όπως είναι το cloud, το ηλεκτρονικό εμπόριο και η ηλεκτρονική τιμολόγηση. Επίσης καταγράφεται η σημαντική εξάρτηση των εταιρειών του κλάδου ΤΠΕ από τα έργα του Δημοσίου. Για εμάς στον ΣΥΡΙΖΑ-Π.Σ. η ψηφιακή μετάβαση δεν είναι ούτε προνόμιο ούτε απειλή. Ακολουθεί την ανάπτυξη της «οικονομίας της πληροφορίας», που μπορεί και πρέπει να λειτουργήσει ανθρωποκεντρικά. Το σχέδιό μας «Ελλάδα+» στοχεύει σε μια δίκαιη ψηφιακή μετάβαση με διαφάνεια, αποτελεσματικότητα και συμπερίληψη, με όφελος και για το δημόσιο συμφέρον, αλλά και για την καλή λειτουργία της αγοράς ΤΠΕ.

ενέργεια βρίσκεται στον πυρήνα ενός τεράστιου και παγκόσμιου μετασχηματισμού, της μεγαλύτερης τεχνολογικής και κοινωνικής πρόκλησης της εποχής μας, της μετάβασης στην κλιματική ουδετερότητα. Η μετάβαση αυτή απαιτείται από την αναγκαιότητα προσαρμογής στα δεδομένα που δημιουργεί η κλιματική κρίση και μας καλεί να τα αλλάξουμε στην ουσία όλα, τον τρόπο που ζούμε, τον τρόπο που παράγουμε και τον τρόπο που καταναλώνουμε. Η ενέργεια έχει ένα κρίσιμο, διττό ρόλο. Αποτελεί αφενός βασική παράμετρο για την παραγωγική δραστηριότητα και άρα είναι στο επίκεντρο της οποιασδήποτε αναπτυξιακής προσπάθειας. Αποτελεί αφετέρου και βασική παράμετρο επιβίωσης. Η ενέργεια είναι κοινωνικό αγαθό, την πρόσβαση στο οποίο, σύμφωνα με το πρόγραμμα του ΣΥΡΙΖΑ - Π.Σ., οφείλουμε να διασφαλίσουμε σε όλους και όλες. Το δικαίωμα πρόσβασης στο αγαθό της ενέργειας σήμερα πλήττεται βάναυσα με την υφιστάμενη ενεργειακή κρίση. Συνεπώς οι ευρωπαϊκές

να επιτρέπεται η αισχροκέρδεια στην ενέργεια, ειδικά όταν η αισχροκέρδεια «απολαμβάνει» την ανοχή αλλά και τη στήριξη της κυβέρνησης Μητσοτάκη, όπως συμβαίνει δυστυχώς στη χώρα μας πολύ πριν από την έναρξη της εισβολής στην Ουκρανία. Όσα και να λένε τα κυβερνητικά στελέχη, γνωρίζουμε ότι προηγήθηκαν οι αυξήσεις

στα τιμολόγια της ΔΕΗ τον Σεπτέμβριο του 2019, η λειτουργία του νέου μοντέλου αγοράς και του χρηματιστηρίου ενέργειας τον Νοέμβριο του 2020 χωρίς ρύθμιση και έλεγχο, η αισχροκέρδεια των γαλάζιων παιδιών στη ΔΕΗ, όπου χαρακτηριστικά, τον Απρίλιο του 2020, πουλούσε τέσσερις (4) φορές πάνω από τη χονδρεμπορική, η βίαιη απολιγνιτοποίηση και η ιδιωτικοποίηση των ενεργειακών φορέων και δικτύων της Ελλάδας. Η ληστρική ρήτρα αναπροσαρμογής εφαρμόστηκε από τη γαλάζια διοίκηση της ΔΕΗ τον Αύγουστο του 2021, πολύ πριν από τον πόλεμο, ενώ η ΔΕΗ επί Ν.Δ. αναδεικνύεται πρωταθλήτρια υπερκερδών εν μέσω της κρίσης. Τα 2,2 δισ. ευρώ υπερκερδών των ηλεκτροπαραγωγών για την περίοδο Ιούλιος 2021-Ιούλιος 2022 δεν οφείλονται στην εξωγενή κρίση. Ούτε η νέα γενιά υπερκερδών στην προμήθεια, που μόνο για τον μήνα Σεπτέμβριο φτάνουν τα 500 εκατ. ευρώ. Αυτοί είναι οι λόγοι που η σημερινή ακραία κρίση ακρίβειας φέρει την υπογραφή της κυβέρνησης

Τα 2,2 δισ. ευρώ υπερκερδών των ηλεκτροπαραγωγών για την περίοδο Ιούλιος 2021-Ιούλιος 2022 δεν οφείλονται στην εξωγενή κρίση.

της πλειοψηφίας της ΔΕΗ από το Δημόσιο, ώστε να λειτουργεί πάλι ως κοινωνικός και αναπτυξιακός βραχίονας της

χώρας μας, όπως ήταν πάντοτε, και όχι ως μία οποιαδήποτε ιδιωτική επιχείρηση ενέργειας με μοναδικό σκοπό την κερδοσκοπία, όπως έχει επιλέξει η κυβέρνηση Μητσοτάκη.  Φορολόγηση των υπερκερδών στην αγορά ηλεκτρικής ενέργειας (παραγωγή, προμήθεια), στην προμήθεια φυσικού αερίου και στα διυλιστήρια, σε συντελεστή 90% (και όχι 33%), ειδικά εφόσον βιώνουμε συνθήκες κρίσης.

Ο ψηφιακός ►

υπηρεσιών και τις εταιρείες που καινοτομούν ΨΗΦΙΑΚΟΣ ΜΕΤΑΣΧΗΜΑΤΙΣΜΟΣ

Σύμφωνα με το εγχειρίδιο Oslo 2018 (διεθνής οδηγός αναφοράς για τη συλλογή και τη χρήση στατιστικών δεδομένων για την καινοτομία) «Μια καινοτομία στον τομέα των επιχειρήσεων (business innovation) είναι ένα νέο ή βελτιωμένο προϊόν ή μία επιχειρησιακή διαδικασία (ή συνδυασμός των δύο), που διαφέρει σημαντικά από τα προηγούμενα προϊόντα ή τις προηγούμενες επιχειρησιακές διαδικασίες της επιχείρησης και που έχει εισαχθεί στην αγορά ή έχει τεθεί σε λειτουργία από την επιχείρηση». Από το 52,3% το 2010-2012 το ποσοστό των επιχειρήσεων που καινοτομούν ανήλθε στο 72,6% το 2018-2020. Η βελτίωση του ποσοστού καινοτόμων επιχειρήσεων αφορά τόσο τη Βιομηχανία όσο και τις Υπηρεσίες. Στη θετική αυτή μετάβαση συνέβαλε η υιοθέτηση ψηφιακών πρακτικών και ο ψηφιακός μετασχηματισμός που αποτελεί κεντρική επιχειρηματική

μεγάλες

τις επιχειρήσεις παροχής υπηρεσιών και τις καινοτόμες επιχειρήσεις. Η πλειονότητα των επιχειρήσεων (58,5%) χρησιμοποιεί ψηφιακές τεχνολογίες για την ανάπτυξη καινοτόμων επιχειρησιακών διαδικασιών, αξιοποιώντας, κατά κύριο λόγο, εσωτερικούς πόρους (ανθρώπινους, υλικούς και τεχνολογικούς) και τεχνογνωσία. Συγκεκριμένα, από τα στατιστικά αποτελέσματα προκύπτει ότι το 29,7% των επιχειρήσεων ανέπτυξε απο-

κλειστικά εσωτερικά (in-house) τις ψηφιακές εφαρμογές που χρησιμοποιήθηκαν στις καινοτομίες επιχειρησιακών διαδικασιών, ενώ ένα επιπλέον 19,2% των επιχειρήσεων ανέπτυξε τις ψηφιακές εφαρμογές τόσο εσωτερικά όσο και εξωτερικά. Ένα μικρό μόνο ποσοστό 9,6% ανέπτυξε αποκλειστικά εξωτερικά (out-sourced) ψηφιακές εφαρμογές για τον ίδιο σκοπό. Να σημειωθεί πως το 2020 η συνεισφορά των καινοτόμων προϊόντων στον συνολικό κύκλο εργασιών των επιχειρήσεων ανέρχεται σε 20,3%. 10,6% προέρχεται από νέα για την επιχείρηση προϊόντα και 9,7% από προϊόντα που ήταν νέα για την αγορά. Οι τεχνολογίες διαδικτύου των πραγμάτων (Internet of Things), υπολογιστικού νέφους (cloud computing), κυβερνοασφάλειας (cyber security) και ανάλυσης μαζικών δεδομένων (big data analytics) ήταν αυτές που κυρίως χρησιμοποιήθηκαν. Ιδιαίτερη σημασία όσον αφορά την ψηφιακή ετοιμότητα

ελληνικών επιχειρήσεων έχει το γεγονός ότι όσες

με χρήση ψηφιακών τεχνολογιών είχαν τους πόρους (ανθρώπινους, υλικούς, τεχνολογικούς, άυλους), τις ικανότητες/δεξιότητες και την τεχνογνωσία για να αναπτύξουν μόνες τους τις συγκεκριμένες ψηφιακές

εφαρμογές. Ταυτόχρονα, ωστόσο, ένα μεγάλο ποσοστό επιχειρήσεων δηλώνει χαμηλή γνώση και κατανόηση για τεχνολογίες όπως η τεχνητή νοημοσύνη (artificial intelligence - 31,7%), οι τεχνολογίες αλυσίδας συναλλαγών (blockchain) (31,6%) και η τρισδιάστατη εκτύπωση (3D printing - 30,1%).

από τις επιχειρήσεις στο μέλλον, αναδεικνύονται το προσωπικό με ψηφιακές γνώσεις - δεξιότητες (57,7%), η δημόσια χρηματοδότηση (56,5%), η ενημέρωση και η πληροφόρηση για τις νέες τεχνολογίες (54,5%) και η διαθεσιμότητα των δημόσιων τεχνολογικών υποδομών (47,4%). Ιδέες από την επιχειρηματική πρακτική Αναφορικά με την περαιτέρω ανάπτυξη, διάχυση και απορρόφηση καινοτομιών στην οικονομία, σύμφωνα με εκτενή μελέτη (2021) ομάδας Ελλήνων ερευνητών τονίζεται πως η ανάπτυξη και υλοποίηση καινοτομιών (τεχνολογικών, οργανωτικών και μάρκετινγκ κ.ά.) κυρίως από τις επιχειρήσεις (υφιστάμενες και νεοφυείς, μεγάλες και μικρομεσαίες), αλλά και από άλλους οργανισμούς του Δημοσίου και του κοινωνικού τομέα (δημόσια διοίκηση, τοπική αυτοδιοίκηση, μη κερδοσκοπικοί οργανισμοί κ.ά.) πραγματοποιείται είτε με την αξιοποίηση ερευνητικών αποτελεσμάτων, είτε

πούς, όπως δείχνει η πολύ χαμηλή ένταση των αιτήσεων για διπλώματα ευρεσιτεχνίας, η χαμηλή εμπορική και παραγωγική αξιοποίηση των ερευνητικών αποτελεσμάτων των πανεπιστημίων και ερευνητικών κέντρων. Έτσι, διαπιστώνεται μη συστηματική διασύνδεση και συνεργασία βιομηχανίας και επιχειρηματικού τομέα, αλλά και πολύ χαμηλή «ακαδημαϊκή επιχειρηματικότητα», δηλαδή δημιουργία εταιρειών spin-off. Μια ακόμα σημαντική αδυναμία του ερευνητικού συστήματος της χώρας είναι η σχετική υστέρηση στη διεθνοποίηση και εξωστρέφειά του. Το ελληνικό οξύμωρο στην έρευνα Την ίδια στιγμή, σε γενικές γραμμές παρατηρείται μια έλλειψη κρίσιμης μάζας καινοτομικών διασυνδέσεων των ελληνικών επιχειρήσεων με εξωτερικές πηγές γνώσης από άλλα συστήματα καινοτομίας, όπως με ξένα πανεπιστήμια, ερευνητικούς φορείς και επιχειρήσεις, και οριακή ενσωμάτωσή τους σε διεθνείς αλυσίδες αξίας. Και όλα αυτά παρά την αξιοσημείωτη διαχρονική ενεργή ελληνική παρουσία στα ανταγωνιστικά ευρωπαϊκά ερευνητικά προγράμματα (επτά Προγράμματα-Πλαίσιο FP1-FP7 και Πρόγραμμα Horizon) στη διάρκεια των τελευταίων 36 ετών.

και επηρεάζουν το ευρύτερο περιβάλλον γνώσης και καινοτομίας στο οποίο λειτουργούν οι επιχειρήσεις. Στα εμπόδια περιλαμβάνονται η χαμηλή χρηματοδότηση της Έρευνας και Ανάπτυξης ως ποσοστού του ΑΕΠ, η πολύ χαμηλή παραγωγή τεχνολογικής γνώσης που μπορεί να αξιοποιηθεί άμεσα για εμπορικούς σκο-

Αναλυτικότερα, η χώρα μας βρίσκεται στην 8η θέση της Ε.Ε. με βάση τον αριθμό των συνολικών συμμετοχών σε ερευνητικά έργα και των συμμετοχών ως συντονιστής εταίρος, στην 9η θέση με βάση τον συνολικό αριθμό των συμμετεχόντων οργανισμών και τον αριθμό των οργανισμών που έχουν αναλάβει ρόλο συντονιστή, και επίσης στην 9η θέση με βάση τον αριθμό των οργανισμών που βρίσκονται στο top-1% και στο top-5% όσον αφορά την κεντρικότητα

χώρας.

λύσεις για ένα βιώσιμο μέλλον για όλους. Έχοντας ως εχέγγυα επιτυχίας την αξιοπιστία και την εμπιστοσύνη που εμπνέει το όνομα του Ομίλου Motor Oil, η MORE τολμά και επενδύει με το βλέμμα στραμμένο στο μέλλον. Τα πλάνα της MORE περιλαμβάνουν: Τη διεύρυνση του χαρτοφυλακίου των έργων ΑΠΕ, την ανάπτυξη συστημάτων αποθήκευσης και την εστιασμένη ενασχόλησή της με υπεράκτια αιολικά. Σε αυτό το πλαίσιο η MORE γίνεται σημαντικός πυλώνας και κινητήριος δύναμη για τη βιώσιμη ανάπτυξη στην Ελλάδα, ενώ υιοθετώντας παγκόσμια πρότυπα και πρακτικές, η εταιρεία ανταποκρίνεται στις σύγχρονες ενεργειακές ανάγκες και φέρνει το βιώσιμο μέλλον πιο κοντά στο σήμερα. Η MORE προχωρά στη νέα εποχή της ενέργειας με στόχο τη δημιουργία περισσότερων προοπτικών, περισσότερων λύσεων, περισσότερων εναλλακτικών για τη δημιουργία μακροπρόθεσμης αξίας για όλους. Με αδιαπραγμάτευτες αρχές και σταθερή φιλοσοφία για την ενίσχυση και την ευημερία των τοπικών κοινωνιών

Νίκος Παππάς Τομεάρχης Υποδομών και Μεταφορών της Κ.Ο. του ΣΥΡΙΖΑΠροοδευτική Συμμαχία, βουλευτής Β3 Νότιου Τομέα Αθηνών

επιτάχυνση

κυβέρνηση Μητσοτάκη λειτουργεί αναμφίβολα ως επιταχυντής των συνεπειών της πανδημικής και της ενεργειακής κρίσης. Ο πρωταθλητισμός της χώρας σε μια σειρά από αρνητικούς δείκτες δεν αφήνει περιθώρια αισιοδοξίας. Η ανεργία των νέων δεν αποκλιμακώνεται, ο πληθωρισμός είναι ασυγκράτητος και η ακρίβεια ανεξέλεγκτη, η αισχροκέρδεια παραμένει ανέλεγκτη αλλά και επιδοτούμενη, οι τιμές του ρεύματος και των καυσίμων όλο και αυξάνονται. Οι προβλέψεις για την οικονομία και την κοινωνία είναι δυσοίωνες. Ειδικά αν συνυπολογιστεί ότι ο κ. Μητσοτάκης έχει δεσμεύσει τη χώρα στη μεγαλύτερη λιτότητα εντός Ε.Ε. για τα επόμενα χρόνια. Η Ν.Δ. αδρανεί. Δεν υλοποιεί τις πολιτικές εκείνες που μπορούν να ανακόψουν το κύμα της καταστροφής ή και να το αντιστρέψουν. Οι υποδομές θα μπορούσαν να παίξουν έναν τέτοιον ρόλο. Οι συνθήκες ήταν ιδανικές, αφού η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ όχι μόνο επανεκκίνησε και ολοκλήρωσε σπουδαία έργα, όπως οι μεγάλοι οδικοί άξονες (Ολυμπία Οδός, Ιονία Οδός, αυτοκινητόδρομος Αιγαίου, μεσαίο τμήμα του Ε65, αυτοκινητόδρομος Μορέα), αλλά δρομολόγησε και έργα, όπως ο ΒΟΑΚ, το νότιο και το βόρειο

Με ευθύνη των κυρίων Μητσοτάκη και Καραμανλή, τα μεγάλα έργα υποδομής πάγωσαν. Και όσα ξεπάγωσαν παρουσιάζουν σημαντικές καθυστερήσεις.

τμήμα του Ε65, η Πατρών-Πύργου, το μετρό Θεσσαλονίκης. Ως κυβέρνηση παραδώσαμε, μάλιστα, διαγωνισμούς και συμβασιοποιημένα έργα άνω των 5,5 δισ. ευρώ, με τον προγραμματισμό μας έως το τέλος του 2019 να περιλαμβάνει συμβάσεις έργων άνω των 9 δισ. ευρώ. Με ευθύνη των κυρίων Μητσοτάκη και Καραμανλή, τα μεγάλα έργα υποδομής πάγωσαν. Και όσα ξεπάγωσαν παρουσιάζουν σημαντικές καθυστερήσεις.  Το μετρό Θεσσαλονίκης θα έπρεπε να έχει ολοκληρωθεί από το τέλος του 2020. Η Ν.Δ. «φόρτωσε» το έργο με αποζημιώσεις εκατομμυρίων ευρώ για τον ανάδοχο και μεγάλες καθυστερήσεις, στέλνοντας την ολοκλήρωσή του στο 2025.  Το νότιο τμήμα του Ε65, η κατασκευή του οποίου ξεκίνησε στις αρχές του 2019, θα έπρεπε να έχει παραδοθεί τον Δεκέμβριο του 2021. Η κωλυσιεργία Καραμανλή έχει οδηγήσει το έργο σε τριετή παράταση.  Η Πατρών-Πύργου θα έπρεπε να παραδοθεί εντός του 2023. Η κυβέρνηση Μητσοτάκη ξήλωσε τα εργοτάξια, πάγωσε το έργο για τρία χρόνια και το παρέδωσε σε συγκεκριμένη κοινοπραξία με «καπέλο» 500 εκατ. ευρώ.  Στον ΒΟΑΚ, μετά από δύο χρόνια παλινωδιών, η Ν.Δ. επέστρεψε στον δικό μας σχεδιασμό. Αφού, όμως, πρώτα πρόσθεσε καθυστέρηση στο έργο (θα έπρεπε να παραδοθεί το 2025) και διόδια για τους Κρητικούς.  Στον σιδηρόδρομο, η πολιτική της Ν.Δ. έχει οδηγήσει σε υποβάθμιση του δικτύου και του τρένου, καθυστερήσεις και αναβολές

δρομολογίων, συχνούς εκτροχιασμούς και κατάφωρη παραβίαση των συμφερόντων του Δημοσίου.

Η επιτάχυνση των μεγάλων έργων καθίσταται αναγκαία. Οι υποδομές μπορούν να λειτουργήσουν ως αμυντικό τείχος στην ύφεση και αιχμή του δόρατος στην προσπάθεια ανάκαμψης.

Νεκτάριος Σαντορινιός Τομεάρχης Ναυτιλίας και Νησιωτικής Πολιτικής του ΣΥΡΙΖΑ-Π.Σ., βουλευτής Δωδεκανήσου

Οι παγκόσμιες εξελίξεις, με φόντο τη ρωσική εισβολή, που κατακλυσμιαία έλαβαν χώρα από τις αρχές περίπου του έτους, ανέδειξαν εκ νέου την ανάγκη η Ελλάδα να επαναπροσδιορίσει τις πολιτικές της σε κρίσιμους τομείς, έτσι ώστε από τη μια να αναδειχθεί σε δύναμη σταθερότητας της ευρύτερης περιοχής και από την άλλη να οχυρώσει, μέσω ενός συνολικού και συνδυασμένου αναπτυξιακού σχεδίου, την πλεονεκτική της θέση. Η ναυτιλία αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι της παγκόσμιας αλυσίδας μεταφορών και τα ελληνικά λιμάνια, λόγω της δυναμικής γεωστρατηγικής θέσης τους, μπορούν να καταστούν μηχανές ανάπτυξης για τη χώρα. Οι ελληνικοί θαλάσσιοι κόμβοι βρίσκονται σε στρατηγικό σημείο και διαδραματίζουν πρωταγωνιστικό ρόλο στη διασύνδεση της Μαύρης Θάλασσας με την Αδριατική, τη Μεσόγειο και τη Δυτική Ευρώπη. Η εφαρμογή πολιτικών που να ενισχύουν τις λιμενικές υπηρεσίες και να αναβαθμίζουν τις υποδομές είναι παραπάνω από απαραίτητη, σε ένα ολοένα μεταβλητό διεθνές σκηνικό. Ένα τέτοιο σχέδιο, παράλληλα, μπορεί με δυναμικό τρόπο να τονώσει την εθνική οικονομία, τις τοπικές κοινωνίες που συνδέονται με τα λιμάνια, να στηρίξει την εργασία και να ανοίξει νέους δρόμους για τη

Η μονοσήμαντη επιλογή της πώλησης των περιφερειακών

λιμανιών από την κυβέρνηση αποτελεί μια μυωπική τακτική, που τελικά έχει ως «θύματα» τη βιωσιμότητα των τοπικών κοινωνιών και των ίδιων των λιμανιών.

ναυτιλιακή δραστηριότητα εν γένει. Αυτός ο οραματικός, αλλά ταυτόχρονα ρεαλιστικός -αφού βασίζεται στη διεθνή εμπειρία- στόχος για την κατεύθυνση της λιμενικής πολιτικής της χώρας είχε στηριχθεί εμπράκτως από την προηγούμενη κυβέρνηση, θεσμικά, αλλά και αναδεικνύοντας την εν λόγω προοπτική σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Το γεγονός ότι η πορεία αυτή διεκόπη τα τελευταία χρόνια, και μάλιστα σε μια κρίσιμη γεωπολιτικά περίοδο, αποτελεί καίριο πλήγμα για τη χώρα και παγιώνει αρνητικά δεδομένα για τις επόμενες δεκαετίες. Η μονοσήμαντη επιλογή της πώλησης των περιφερειακών λιμανιών από την κυβέρνηση, την ώρα που η διεθνής πρακτική αποδεικνύει ότι η επιλογή των παράλληλων παραχωρήσεων χρήσεων σε διαφορετικούς επενδυτές με την ταυτόχρονη διατήρηση του δημοσίου ελέγχου των λιμένων πολλαπλασιάζει τις προοπτικές ανάπτυξης, αποτελεί μια μυωπική τακτική, που τελικά έχει ως «θύματα» τη βιωσιμότητα των τοπικών κοινωνιών και των ίδιων των λιμανιών, αλλά και τη συρρίκνωση της ναυτιλιακής δραστηριότητας, αφού ο τρόπος χειρισμού αφήνει ανοιχτά καίρια ζητήματα μονοπωλίων και αθέμιτου ανταγωνισμού. Παρά το γεγονός ότι η κυβέρνηση της Νέας Δημοκρατίας επικοινωνιακά μονοπωλεί τις έννοιες της ελεύθερης αγοράς, η οποία υποτίθεται ότι θα προσελκύσει επεν-

δύσεις, η στρατηγική της για την ανάπτυξη των λιμένων και για τη μετάβαση της ναυτιλίας στη νέα πράσινη εποχή είναι ανύπαρκτη. Αντίθετα, η πολιτική της συνδέεται με κοντόφθαλμες επιλογές μικροσυμφερόντων και τελικά αποδεικνύεται επικίνδυνη - τρανό παράδειγμα η πρόσφατη άρον άρον αναδίπλωση του πρωθυπουργού στο θέμα της ιδιωτικοποίησης του λιμανιού της Αλεξανδρούπολης, όταν επιτέλους συνειδητοποίησε τον κομβικό στρατηγικό ρόλο που διαδραματίζει. Οι νέες προκλήσεις που διαμορφώνονται επιτάσσουν η χώρα να επενδύσει με σχέδιο στο παραγωγικό κεφάλαιο της ναυτιλίας, της ναυπηγικής δραστηριότητας, της ναυτικής εκπαίδευσης και των λιμένων. Απαιτούν ένα ολοκληρωμένο πλάνο με τη χρήση όλων των απαραίτητων σχημάτων (clusters, υποπαραχωρήσεις, συγχρηματοδοτούμενα προγράμματα κ.ά.). Μακριά από παλινωδίες και λογικές λεηλασίας, οφείλουμε να σχεδιάσουμε την επόμενη μέρα, με το βλέμμα στη στήριξη της ναυτεργασίας, στη δημιουργία κινήτρων για τη συγκράτηση του εξειδικευμένου προσωπικού που διαθέτει η χώρα στον τομέα, με σεβασμό στο περιβάλλον και στην κοινωνία και με σκοπό να πολλαπλασιαστεί το αποτύπωμα των τομέων στην εθνική οικονομία.

ε ένα σύγχρονο ναυτιλιακό κέντρο που θα παρέχει πλήρεις υπηρεσίες αναδεικνύεται η Ελλάδα, καθώς πέρα από τη διαρκή ανάπτυξη των Ελλήνων εφοπλιστών, οι οποίοι εδρεύουν στον Πειραιά και την Αττική γενικότερα, ιδιαίτερη δυναμική αναμένεται να αποκτήσει τα επόμενα χρόνια ο ευρύτερος λιμενικός και ναυπηγικός χώρος. Σε λιμενικό επίπεδο, ο Πειραιάς, ο οποίος υποστηρίζεται από τον κινεζικό ναυτιλιακό κολοσσό Cosco, είναι ένα από τα κορυφαία λιμάνια στην Ευρώπη, βάσει διακίνησης containers, καταγράφοντας ρυθμούς ανάπτυξης της τάξης του 287,3% την περίοδο 2007-2021. Σε εμπορευματικό και τουριστικό κόμβο εξελίσσεται με μεγάλη ταχύτητα και το λιμάνι της Θεσσαλονίκης, το οποίο αναμένεται να αναβαθμιστεί περαιτέρω μετά και τη διενέργεια των υποχρεωτικών επενδύσεων, που θα επιτρέψουν τη διέλευση μεγαλύτερων πλοίων.

Την ίδια ώρα, το ΤΑΙΠΕΔ έχει εκκινήσει τα τελευταία χρόνια διαγωνισμούς αξιοποίησης των περιφερειακών λιμενικών υποδομών, προσελκύοντας διεθνείς επενδυτές υψηλού επιπέδου, με στρατηγικά σχέδια αναβάθμισης. Ειδικότερα, σε εξέλιξη βρίσκονται οι διαγωνισμοί για τα λιμάνια Ηρακλείου

του

Δημοσίου. «Η

αποφάσισε ότι στην

συγκυρία η Αλεξαν-

λιμανιού πραγματοποιΟ Πειραιάς είναι ένα από τα κορυφαία λιμάνια στην Ευρώπη. Τα σχέδια του επικεφαλής του ομώνυμου ομίλου Emanuele Grimaldi για την Ηγουμενίτσα περιλαμβάνουν την ανάπτυξη των δρόμων του εμπορίου γύρω από τον άξονα της Εγνατίας. ►

είναι τόσο μεγάλης στρατηγικής, γεωπολιτικής και ενεργειακής σημασίας για τη χώρα μας, ώστε πρέπει να παραμείνει στην κυριότητα του ελληνικού Δημοσίου και συγκεκριμένα του ΤΑΙΠΕΔ, το οποίο έχει και τη δυνατότητα να

ενεργειακές

ελληνική αγροτική παραγωγή σήμερα χαρακτηρίζεται από τα μόνιμα και εγγενή προβλήματά της, με χαρακτηριστικότερα το υψηλό κόστος παραγωγής, τον μικρό και πολυτεμαχισμένο κλήρο, τη γήρανση του αγροτικού πληθυσμού, τη ραγδαία εγκατάλειψη της υπαίθρου, την απώλεια εργατικών χεριών, την απουσία συλλογικού πνεύματος και κοινών δράσεων παραγωγής, το χαμηλό μορφωτικό επίπεδο των αγροτών και τις χαμηλές επενδύσεις σε έρευνα και ανάπτυξη.

Ταυτόχρονα, τα τελευταία χρόνια, μαστίζεται από τη μεγάλη συρρίκνωση της εγχώριας παραγωγής, η οποία βαίνει συνεχώς και ραγδαία επιδεινούμενη. Η συρρίκνωση αυτή οδηγεί σε διατροφική επισφάλεια, λόγω και της αδυναμίας πρόσβασης των λαϊκών στρωμάτων σε βασικά είδη διατροφής σε προσιτές τιμές, λόγω της πτώσης των επενδύσεων, της μείωσης της ακαθάριστης προστιθέμενης αξίας της αγροτικής παραγωγής και της σημαντικής επιδείνωσης του εμπορικού ισοζυγίου στα αγροτικά προϊόντα. Η τάση αυτή δυστυχώς εντείνεται σήμερα με εκθετικό ρυθμό, εξαιτίας της τεράστιας αύξησης του κόστους παραγωγής, τόσο σε λιπάσματα όσο και σε ζωοτροφές, αλλά πολύ περισσότερο σε ενέργεια, ηλεκτρικό ρεύμα και πετρέλαιο. Η δε ισχνή και ετεροχρονι-

Η ισχνή

και

σμένη αντίδραση της κυβέρνησης της Ν.Δ. οδηγεί σε απόγνωση τους αγρότες, τους συνεταιρισμούς και την αγροτική βιομηχανία. Ο ελληνικός αγροδιατροφικός τομέας μπορεί, και γίνεται όλο και πιο επιτακτικό, να μετατρέψει τα εγγενή μειονεκτήματα σε πλεονεκτήματα. Να αξιοποιήσει περαιτέρω τη μακρά αγροτική παράδοση, τη γεωγραφική θέση, τις εξαιρετικές εδαφο-κλιματικές συνθήκες και την πλούσια βιοποικιλότητα της χώρας μας, την ύπαρξη σημαντικού και διεθνώς καταξιωμένου επιστημονικού και ερευνητικού δυναμικού, καθώς και τη δεσπόζουσα θέση ορισμένων προϊόντων μας στις διεθνείς αγορές. Συνεπώς, η ελληνική αγροτική παραγωγή πρέπει να κάνει τώρα τη στρατηγική επιλογή της, υιοθετώντας ένα νέο παραγωγικό μοντέλο διαφοροποιημένης παραγωγής προϊόντων ποιότητας και ταυτότητας, διατροφικής αξίας, γεωγραφικών ενδείξεων, βιολογικής γεωργίας, ασφάλειας και πιστοποίησης. Η συνθήκη αυτή μπορεί να δώσει προοπτική στο εισόδημα των παραγωγών ανά εκμετάλλευση, να διασφαλίσει τη διατροφική ασφάλεια, δηλαδή την πρόσβαση των καταναλωτών στην τροφή (ποσοτική και ποιοτική), καθώς και την προσαρμογή στους εξωγενείς παράγοντες. Γι’ αυτό χρειάζεται ένα σχέδιο που θα μπορέσει να σταματήσει την περαιτέρω μείωση της αγροτικής παραγωγής. Εκτός από τα άμεσα μέτρα ανακούφισης που θα είναι

σε πρώτη προτεραιότητα για την προοδευτική κυβέρνηση που έρχεται με κορμό τον ΣΥΡΙΖΑ - Π.Σ., χρειάζεται ένα μεσο-μακροπρόθεσμο σχέδιο που θα δώσει ελπίδα και προοπτική στον κλάδο της αγροδιατροφής συνολικά στην Ελλάδα. Για να επιτευχθούν οι στόχοι αυτοί χρειάζεται:

 Κατάργηση των υφιστάμενων ανισοτήτων προς όφελος των νέων γεωργών.

 Στήριξη της θέσης των μικρών και μεσαίων εκμεταλλεύσεων, με τόνωση της συλλογικής οργάνωσης των παραγωγών και της ηλικιακής ανανέωσής τους.

 Ενίσχυση σημαντικών παραγωγικών κλάδων, όπως η κτηνοτροφία.

 Στήριξη της γεωργικής και αλιευτικής δραστηριότητας στις ορεινές, μειονεκτικές και νησιωτικές περιοχές της χώρας.

 Επενδύσεις στη βιομηχανία τροφίμων και ποτών.

Ανάχωμα απέναντι στην κρίση

εναλλασσόμενες καταναλωτικές συνήθειες, η ανάπτυξη του ηλεκτρονικού εμπορίου και οι νέες διατροφικές τάσεις που δημιουργούνται συνδέονται άρρηκτα με την επόμενη μέρα της αγροτικής οικονομίας.

“Η ενίσχυση της

παραγωγικότητας και κατ’

επέκταση της αποδοτικότητας

στη γεωργία

έχει αυξήσει

την παραγωγή

τροφίμων και

έχει βελτιώσει

την πρόσβαση σε αυτά.

Ητριετία 2020-2022 ανέδειξε όχι μόνο την ευαλωτότητα των οικονομιών απέναντι στους εξωγενείς κινδύνους, αλλά και την εύθραυστη σύνδεση των ανθρώπων με τον πλανήτη. Το αναπάντεχο της πανδημίας Covid-19 συνδυαστικά με τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία, που «μετράει» πλέον σχεδόν εννέα μήνες, δημιούργησαν συνθήκες «σοκ» στις αγορές, με την ενεργειακή κρίση και την επισιτιστική επάρκεια να αλλάζουν άρδην τα δεδομένα της καθημερινότητας όχι μονάχα στην παρούσα συγκυρία, αλλά κυρίως στο μέλλον. Στην Ελλάδα, τα lockdowns της πανδημίας έκαναν ακόμη πιο φανερή την υπερεξάρτηση της εγχώριας οικονομίας από τον τουριστικό κλάδο και κατέστησαν ξεκάθαρη την αναγκαιότητα θωράκισης του παραγωγικού μοντέλου της χώρας. Ο εγχώριος πρωτογενής τομέας, ο κλάδος της αγροδιατροφής, είναι ένα πεδίο που θα μπορούσε να λειτουργήσει συμπληρωματικά με τη «βαριά βιομηχανία» του τουρισμού και να αποτελέσει ισχυρό ανάχωμα απέναντι στην κρίση. Παράλληλα, η εισβολή στην Ουκρανία υπέδειξε με τον πλέον ξεκάθαρο τρόπο την αναγκαιότητα διαφύλαξης επισιτιστικής επάρκειας παγκοσμίως, ενώ ειδικά σε εγχώριο επίπεδο -για ακόμα μια φορά- ανέδειξε τη σπουδαιότητα ανάπτυξης μιας στρατηγικής για την αγροτική οικονομία στην κατεύθυνση της «απεξάρτησης» από τα εισαγόμενα προϊόντα. Η δύσκολη τριετία 20202022 μπορεί να έχει πολλές μεταφράσεις, ωστόσο θα μπορούσε και να συνοψίσει όλες τις προοπτικές που μπορεί να διεκδικήσει η εγχώρια αγροτική οικονομία μέσα από ένα νέο παραγωγικό μοντέλο. Ο πρωτογενής τομέας βρίσκεται σε ένα παρατεταμένο stress test, καθώς πέρα από την κλιματική κρίση καλείται να διαχειριστεί επίσης την ενεργειακή και την πληθωριστική. Αυτό που θα πρέπει να καταστεί σαφές είναι ότι οι αντοχές του κλάδου

το χωράφι στο ράφι είναι απόλυτη. Οι οικονομικοί κραδασμοί που προκαλεί στην παγκόσμια αγορά η υφιστάμενη πολυεπίπεδη κρίση και τα περιβαλλοντικά ζητήματα, στο πλαίσιο ενός ιδιαίτερα ανταγωνιστικού παγκόσμιου τοπίου, που μεταβάλλεται με υψηλές ταχύτητες, δίνουν το στίγμα για τις νέες προκλήσεις που έχει να αντιμετωπίσει και ο πρωτογενής τομέας, ο οποίος δεν πρέπει να αντιμετωπίζεται ξεχωριστά από τη συνολική αγορά. Οι συνεχώς

Πέρα από τον οικονομικό τομέα Η Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία και η στρατηγική «από το αγρόκτημα στο πιάτο» αντιμετωπίζουν τη γεωργία ως κάτι περισσότερο από έναν οικονομικό τομέα: συμβάλλει επίσης σε στόχους βιωσιμότητας όπως η κοινωνική ευημερία, η υγεία των οικοσυστημάτων και η ασφάλεια των τροφίμων και της διατροφής. Ωστόσο, παρά τις σημαντικές επενδύσεις στην κοινή γεωργική πολιτική και σε άλλες σχετικές πολιτικές της Ε.Ε., η συμμετοχή της γεωργίας στην απώλεια της βιοποικιλότητας, στην υπερκατανάλωση νερού και στις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου συνεχίζεται. Επιπλέον, η εγκατάλειψη της υπαίθρου και η απώλεια της αγροτικής κληρονομιάς εξακολουθούν να αποτελούν προκλήσεις τόσο στην Ελλάδα όσο και στην Ευρώπη. Η εξέταση της γεωργίας από διαφορετικές οπτικές γωνίες ενδεχομένως επιτρέψει να διερευνηθούν τα βαθύτερα αίτια της μη βιωσιμότητας και να αναζητηθούν πιθανές κατευθύνσεις προς ανάπτυξη βέλτιστων πρακτικών διαχείρισης. Για παράδειγμα, η ενίσχυση της παραγωγικότητας και κατ’ επέκταση της αποδοτικότητας στη γεωργία έχει αυξήσει την παραγωγή τροφίμων και έχει βελτιώσει την πρόσβαση σε αυτά. Ωστόσο, η επισιτιστική ανασφάλεια εξακολουθεί να αποτελεί μείζον ζήτημα παγκοσμίως. Στην Ευρώπη, ακόμα και πριν από την εκτόξευση του πληθωρισμού 1 στους 12 πολίτες δεν μπορούσε να αντέξει οικονομικά ένα γεύμα με κρέας, ψάρι ή ένα ισοδύναμο χορτοφαγικό γεύμα κάθε δεύτερη μέρα. Σε συνδυασμό με την κλιματική αλλαγή, η πίεση που ασκεί η γεωργία στο περιβάλλον και τους φυσικούς πόρους υπονομεύει σήμερα τα συστήματα διατροφής. Σύμφωνα με τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Περιβάλλοντος (European Environment Agency), παραδόξως, οι στρατηγικές για τη βελτίωση της βιωσιμότητας της γεωργίας μπορεί να εμποδίσουν την επίτευξη των συνολικών

των παραδοσιακών πρακτικών μέσω της αγροοικολογίας μπορεί να είναι η απάντηση στις σημερινές προκλήσεις βιωσιμότητας, αλλά πολλά ερωτήματα παραμένουν. Αντί να εστιάζουμε τη συζήτηση σε γεωργικές

πρακτικές και τεχνολογίες, θα πρέπει να θέτουμε ευρύτερα ερωτήματα. Για παράδειγμα, ποιους ρόλους θα μπορούσε να διαδραματίσει η γεωργία και το σύστημα τροφίμων σε ένα βιώσιμο μέλλον; Ποιες από τις λειτουργίες της γεωργίας θα πρέπει η κοινωνία να προσπαθήσει να διατηρήσει και να υποστηρίξει; Στη χώρα μας η διατήρηση του παραδοσιακού μη εντατικού μοντέλου γεωργίας και οι τοπικές γεωργικές πρακτικές, που είναι σε μεγάλο βαθμό συμβατές με τις απαιτήσεις της Κοινής Γεωργικής Πολιτικής, τοποθετούν την ελληνική γεωργία στο επίκεντρο της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας, συνδυάζοντας κοινωνικές, οικονομικές και περιβαλλοντικές προσεγγίσεις για την επίτευξη ενός βιώσιμου γεωργικού συστήματος στην Ε.Ε. Η νέα ΚΓΠ των 19,3 δισ. ευρώ είναι ένα ισχυρό εργαλείο που θα στηρίξει την προσπάθεια ενδυνάμωσης του εγχώριου πρωτογενούς τομέα, ωστόσο δεν αποτελεί πανάκεια. Σημειώνεται ότι στο πλαίσιο της νέας ΚΓΠ 2023-27 πρόκειται να εισρεύσουν την

και η εθνική συμμετοχή για τα προγράμματα αγροτικής ανάπτυξης. Το βασικότερο και διαχρονικό ζήτημα στον εγχώριο

πρακτικές, οι οποίες απαιτούν χιλιάδες μικρά βήματα που θα οδηγήσουν τον αγρότη στο «επόμενο επίπεδο» σε βάθος 3-4 χρόνων.

Κουκί, λούπινο, μπιζέλι Ένα ενδεικτικό παράδειγμα βιώσιμης, δίκαιης και

ανθεκτικής γεωργίας στην Ελλάδα με πολλαπλά οφέλη για όλους, σύμφωνα με την Greenpeace, είναι η χρήση ελληνικών κτηνοτροφικών πρωτεϊνούχων φυτών, όπως κουκί, λούπινο, μπιζέλι και ρεβίθι, αντί για εισαγόμενη μεταλλαγμένη σόγια στις ζωοτροφές των ζώων εκτροφής. Εφαρμόζεται ήδη σε αρκετές περιοχές της χώρας, όμως στην πράξη οι καλλιεργητές των κτηνοτροφικών φυτών και οι κτηνοτρόφοι που τα χρησιμοποιούν στις ζωοτροφές τους χρειάζονται κατεπειγόντως στήριξη για να παραμείνουν σε αυτό το μοντέλο, διαρκή εκπαίδευση και εξασφάλιση πρόσβασής τους στην αγορά.

Συνεπώς τα χρηματοοικονομικά εργαλεία θα πρέπει να προσαρμοστούν και να στοχεύσουν στην κάλυψη των κενών που υπάρχουν στην αγροτική δραστηριότητα, από τον τρόπο καλλιέργειας μέχρι τις πρακτικές marketing, προκειμένου το επιδιωκόμενο νέο παραγωγικό μοντέλο να καταστεί εφικτό και κυρίως να καταφέρει να υπηρετήσει τον στόχο της βιωσιμότητας σε όλα τα επίπεδα

Βασιλική Λαζαράκου, Δ.Ν. Πρόεδρος της Επιτροπής Κεφαλαιαγοράς, μέλος του Δ.Σ. των ESMA, IOSCO

Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς είναι παρούσα στις μεγάλες προκλήσεις, δίνοντας προτεραιότητα στην προστασία των επενδυτών και στη χρηματοδότηση των ελληνικών επιχειρήσεων. Έπειτα από τρεις διαδοχικές κρίσεις, οικονομική, υγειονομική και ενεργειακή, οι προκλήσεις τόσο σε εθνικό όσο και σε ευρωπαϊκό επίπεδο που αντιμετωπίζουν οι αγορές κεφαλαίων και οι επενδυτές είναι πολλαπλές. Στο περιβάλλον αυτό, το κλίμα για την οικονομική ανάπτυξη και τις επενδύσεις δοκιμάζεται από μεγάλες διακυμάνσεις, φαινόμενα αστάθειας και αρκετές φορές μειωμένη εμπιστοσύνη των επενδυτών προς τις αγορές. Η επιδείνωση των συνθηκών στις διεθνείς αγορές επιτάσσει η Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς να διασφαλίσει την εύρυθμη λειτουργία της αγοράς και την προστασία των επενδυτών. Βασικός άξονας που προσδιορίζει τη δράση μας είναι η συμβολή μας στην ενίσχυση της ανάκαμψης της ελληνικής κεφαλαιαγοράς και η υποστήριξή μας στη δυνατότητα ταχείας άντλησης κεφαλαίων και άρα χρηματοδότησης των ελληνικών επιχειρήσεων και κατ’ επέκταση της ελληνικής οικονομίας μέσω της κεφαλαιαγοράς. Από την πρώτη στιγμή που αναλάβαμε τη διοίκηση της E.K. θέσαμε ως βασικές προτεραιότητες την αναμόρφωση

Στην Ε.Κ. δίνουμε ιδιαίτερη έμφαση στη

χρήση νέων τεχνολογιών, η οποία θα επιτρέψει την ανάπτυξη σύγχρονων μεθόδων εποπτείας, που αποτελεί στόχο του Σχεδίου για τον Ψηφιακό Μετασχηματισμό της.

καθώς και την αξιοποίηση των νέων τεχνολογιών, κυρίως με τον ψηφιακό μετασχηματισμό της Ε.Κ. Στην Επιτροπή εργαζόμαστε συνεχώς για την εκπλήρωση αυτών των στόχων και παράλληλα επιδιώκουμε να είμαστε σε θέση να διαχειριζόμαστε αποτελεσματικά και να εξασφαλίζουμε την ομαλή λειτουργία της αγοράς ανεξάρτητα από τις συνθήκες, ώστε να συνεχίζεται απρόσκοπτα η χρηματοδότηση των ελληνικών εταιρειών. Στην Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς έχουμε καταρτίσει ένα πενταετές (2022 - 2027) Στρατηγικό Σχέδιο, το οποίο απαρτίζεται από πέντε άξονες/ στόχους. Πρώτη μας προτεραιότητα είναι η συμβολή στην ανάπτυξη της κεφαλαιαγοράς, μέσω της διαμόρφωσης του κανονιστικού πλαισίου, της πιο αποτελεσματικής εφαρμογής του, της ενίσχυσης της ενημέρωσης και της διαφάνειας στην αγορά, καθώς και της απλούστευσης των διαδικασιών. Στην Ε.Κ. δίνουμε ιδιαίτερη έμφαση στη χρήση νέων τεχνολογιών, η οποία θα επιτρέψει την ανάπτυξη σύγχρονων μεθόδων εποπτείας, που αποτελεί στόχο του Σχεδίου για τον ψηφιακό μετασχηματισμό της Ε.Κ. Βασική μας επιδίωξη συνεχίζει να είναι η προστασία των επενδυτών, την οποία εντάσσουμε στον βασικό άξονα του πενταετούς σχεδίου μας, μαζί με άλλα επίκαιρα θέματα, όπως η βιωσιμότητα και η διαμόρφωση του τρόπου εποπτείας των σχετικών θεμάτων.

Συντάξαμε για πρώτη φορά ένα εξειδικευμένο Σχέδιο για την εύρυθμη λειτουργία της κεφαλαιαγοράς, με σειρά δράσεων και έργων που θα εξειδικευθούν στο Ετήσιο Επιχειρησιακό Σχέδιο της Επιτροπής Κεφαλαιαγοράς. Παραμένουμε σταθερά προσηλωμένοι στην ανάπτυξη της εγχώριας κεφαλαιαγοράς με την ενδυνάμωση και διεύρυνση των δυνατότητων χρηματοδότησης των εισηγμένων εταιρειών. Για την κατάρτιση του Επιχειρησιακού Σχεδίου, η Επιτροπή συμμετέχει ενεργά σε διεθνείς οργανισμούς κι έχουμε συμπεριλάβει στους στρατηγικούς στόχους τις προτεραιότητες της Ευρωπαϊκής Αρχής Κινητών Αξιών (ESMA) και ομόλογων εποπτικών αρχών σε ευρωπαϊκό επίπεδο, επιδιώκοντας πλήρη και συνεχή εναρμόνιση με τις διεθνείς τάσεις και εξελίξεις. Η παρουσία και η ουσιαστική συμβολή της Επιτροπής σε ευρωπαϊκά και διεθνή fora αποτελεί στόχο της διοίκησής μας, τον οποίο έχουμε εκπληρώσει σε μεγάλο βαθμό, καθώς η Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς, εκτός από την ESMA, καταλαμβάνει πλέον και θέση στο Διοικητικό Συμβούλιο του Διεθνούς Οργανισμού Επιτροπών Κεφαλαιαγοράς (IOSCO), εκπροσωπώντας την Ευρωπαϊκή Περιφερειακή Επιτροπή (ERC) που απαρτίζεται από τις 51 ευρωπαϊκές εποπτικές αρχές. Απώτερος σκοπός της παρουσίας μας στα διεθνή σώματα είναι να συμμετέχουμε σε έναν γόνιμο διάλογο, που οδηγεί στην υποβολή, στην επεξεργασία και τελικώς στην υιοθέτηση βέλτιστων προτάσεων και πρακτικών για την ομαλή λειτουργία των κεφαλαιαγορών και την προστασία των επενδυτών.

Η ενεργή συμμετοχή του Χρηματιστηρίου ΑΠΟΨΗ ●

αρά τις αντίξοες συνθήκες που διαμορφώνουν οι εξωγενείς κρίσεις και αναστατώνουν τις διεθνείς χρηματαγορές, το 2022 ήταν μια χρονιά με σημαντικές εξελίξεις για το Χρηματιστήριο Αθηνών. Κάνοντας μια αναδρομή στο πρόσφατο παρελθόν, βλέπουμε ότι κατά τη διάρκεια της κρίσης των τελευταίων 13 ετών, που δοκίμασε σκληρά την ελληνική οικονομία, το Χρηματιστήριο επέδειξε αξιοσημείωτες αντοχές, που το χαρακτηρίζουν ακόμα και σήμερα. Ενδεικτικά και μόνο, οι απώλειες του Γενικού Δείκτη το 2022 είναι σαφώς μικρότερες των περισσότερων διεθνών αγορών (π.χ., Γ.Δ. -2,1%, NASDAQ -29,8%, DAX -16,6%, S&P -18,8%), ενώ παράλληλα θετική εικόνα εμφανίζουν τα έως τώρα ανακοινωθέντα αποτελέσματα α’ εξαμήνου των εισηγμένων εταιρειών: Ο κύκλος εργασιών τους, εξαιρουμένων των τραπεζών, εμφανίζεται ενισχυμένος κατά 57,82% και η κερδοφορία τους αυξημένη κατά 91,94%. Οι περισσότεροι κλάδοι παρουσιάζουν σημαντική άνοδο της λειτουργικής τους κερδοφορίας, με τον τομέα της ενέργειας να πρωταγωνιστεί, καταγράφοντας άνοδο μεγαλύτερη του 200%. Εκτός, όμως, από την ιδιαίτερα θετική εικόνα που εμφανίζουν τα αποτελέσματα των εισηγμένων εταιρειών, στη διάρκεια του έτους παρατηρήσαμε επίσης αύξηση του ενδιαφέροντος για νέες εισαγωγές. Η εισαγωγή της DIMAND συγκεκριμένα, ήταν η πρώτη μεγάλη εισαγωγή στο Χρηματιστήριο Αθηνών από το 2007, με ύψος αντληθέντων κεφαλαίων που πλησιάζει τα 100 εκατ. ευρώ. Αλλά και η εγχώρια αγορά ομολόγων, με πέντε νέες εισαγωγές το 2022 (τέσσερις στη Ρυθμιζόμενη και

στην Εναλλακτική Αγορά), συνιστά πλέον ένα κρίσιμο μέγεθος τόσο από πλευράς αριθμού και αξίας εκδόσεων όσο και από πλευράς ρευστότητας. Λαμβάνοντας υπόψη τις εξελίξεις στις διεθνείς αγορές, αλλά και τη δυναμική που

πρόγραμμα

σει το επενδυτικό ενδιαφέρον

διαμορφώνεται με βάση τα παραπάνω στοιχεία, έχουμε σχεδιάσει τους βασικούς στρατηγικούς άξονες στους οποίους θα στηριχθεί η περαιτέρω ανάπτυξη του Χρηματιστηρίου Αθηνών το επόμενο διάστημα. Ο πρωταρχικός στρατηγικός μας άξονας είναι το σπάσιμο του φαύλου κύκλου της χαμηλής ρευστότητας και του μικρού αριθμού νέων εισαγωγών, καθώς η αύξηση της ρευστότητας θα οδηγήσει σε δημιουργία κεφαλαίων για Έλληνες και ξένους επενδυτές, που είναι μείζον ζητούμενο. Η στρατηγική μας στον τομέα αυτό συμβαδίζει με την εθνική στρατηγική για την ανάπτυξη της ελληνικής κεφαλαιαγοράς. Σε συνεργασία με τα αρμόδια υπουργεία και τους ευρωπαϊκούς φορείς συζητούμε την υιοθέτηση μέτρων που θα αποτελέσουν κίνητρα για την προσέλκυση νέων επενδυτών

2022 έχουν

και ξένων επενδυτών

φορολογίας συγκέντρωσης

σε 0,2% (από 0,5%), η μείωση του συντελεστή φόρου πώλησης στο 0,1%, αλλά και η εξίσωση του κατωφλίου επενδύσεων σε κεφαλαιαγορά και ακίνητα με την Golden Visa, αποτελούν ενδεικτικά παραδείγματα. Επιπρόσθετα, η ουσιαστική «επανεκκίνηση» της Εναλλακτικής Αγοράς και η λειτουργία της ως εφαλτήριο για τη μετάταξη εταιρειών στην Κύρια Αγορά μπορεί να αποτελέσει σημαντικό μοχλό ανάπτυξης για τις μικρο-

μεσαίες εταιρείες που αποτελούν τη ραχοκοκαλιά της ελληνικής οικονομίας. Επιπλέον, η παροχή κινήτρων για αύξηση της διασποράς αναμένεται να συντελέσει ιδιαίτερα στην ενίσχυση της συναλλακτικής δραστηριότητας. Είναι σημαντικό να τονίσουμε ότι τα οικονομικά κίνητρα πρέπει να συνδυαστούν με την αλλαγή αντίληψης των βασικών μετόχων των εταιρειών, οι οποίοι πρέπει να κατανοήσουν ότι η αυξημένη διασπορά και η συμμετοχή τους σε δείκτες με μεγαλύτερο βάρος καθιστά ελκυστικότερη την εταιρεία τους σε διεθνείς επενδυτές μεγιστοποιώντας τις δυνατότητες για τη χρηματοδότησή της.

Μείζονος σημασίας είναι επίσης η ενεργή συμμετοχή του Χρηματιστηρίου στο πρόγραμμα ιδιωτικοποιήσεων που θα ανατροφοδοτήσει το επενδυτικό ενδιαφέρον.

Όλα τα παραπάνω δημιουργούν τις προϋποθέσεις για την επανένταξή μας στο «κλαμπ» των ανεπτυγμένων αγορών, εξέλιξη που θα έχει προφανή θετικό αντίκτυπο στη θέση μας στον διεθνή χάρτη. Κι ενώ συνεργαζόμαστε με τους αρμόδιους φορείς για να προχωρήσουμε στις μεταρρυθμίσεις εκείνες που θα στηρίξουν την ελληνική κεφαλαιαγορά, παράλληλα ενισχύουμε την εξωστρέφειά μας. Έτσι, για πρώτη φορά φέτος διοργανώνουμε, σε συνεργασία με τη Morgan Stanley, διήμερο Investor Roadshow στο Λονδίνο, στις 28 & 29 Νοεμβρίου, με τη συμμετοχή των μεγαλύτερων εισηγμένων, αλλά και -επίσης για πρώτη φορά- επιλεγμένων μη εισηγμένων εταιρειών και δεκάδων διεθνών επενδυτικών funds.

το

επίκεντρο της επενδυτικής και αναπτυξιακής στρατηγικής της χώρας βρίσκεται τα τελευταία 4 χρόνια ο κλάδος των υποδομών - κατασκευών, έπειτα από μια μακρά περίοδο κατά την οποία τα έργα, ιδιωτικά και δημόσια, ήταν ελάχιστα. Η πορεία, ωστόσο, δεν είναι ανέφελη. Οι στόχοι της πολιτείας και της κατασκευαστικής αγοράς θα μπορούσαν να επιτευχθούν ταχύτερα αν δεν υπήρχαν στο μεταξύ η πανδημία και ο πόλεμος στην Ουκρανία, που έχουν ως αποτέλεσμα τη μεγάλη αύξηση του κόστους της ενέργειας και των υλικών. Όλοι οι εμπλεκόμενοι είναι προβληματισμένοι για την πορεία εκτέλεσης των έργων, αναμένοντας σημαντικές αποκλίσεις στους προϋπολογισμούς τους. Το γεγονός όμως ότι έχουν ξεκινήσει διαδικασίες για μεγάλο αριθμό έργων αντισταθμίζει έως ένα σημείο τους προβληματισμούς, στη λογική ότι ακόμα και αν υπάρξουν καθυστερήσεις, η παραγωγή έργων είναι τέτοια που θα δώσει δουλειά στον κλάδο για αρκετά χρόνια. Τους κατασκευαστές κινητοποιούν έργα παραχώρησης, δημόσια, ΣΔΙΤ, κτηριακά, διαχείρισης απορριμμάτων κ.λπ., ένα σύνολο υποδομών που έχει εκτιμηθεί στα 43 δισ. ευρώ (για το διάστημα 2020 - 2030) με χρηματοδοτήσεις από το ΕΣΠΑ 2021 - 2027 και το Ταμείο Ανάκαμψης. Παράλληλα, έχουν δρομολογηθεί αναπλάσεις και μεγάλες αναπτύξεις, όπως το Ελληνικό, που αναμένεται να απορροφήσει σημαντικούς πόρους το επόμενο διάστημα. Σύμφωνα με στοιχεία που αναφέρει ο υπουργός Υποδομών και Μεταφορών, Κώστας Αχ. Καραμανλής, ο σχεδιασμός περιλαμβάνει έργα 13 δισ. ευρώ, έχουν δημοπρατηθεί έργα 10 δισ. και από αυτά έχουν συμβασιοποιηθεί τα 4,6 δισ. ευρώ.

Συνέπεια των παραπάνω είναι ότι το ανεκτέλεστο υπόλοιπο έργων των μεγάλων κατασκευαστικών ομίλων έχει ενισχυθεί. Συνολικά (συμβασιοποιημένα και μη έργα) είναι ύψους 13,7 δισ. ευρώ (ΓΕΚ Τέρνα 4,9 δισ., Άκτωρ 2,8 δισ., Άβαξ 2,2 δισ. Intrakat 1,3 δισ. και Μυτιληναίος 2,5 δισ. ευρώ). Όπως λέγεται χαρακτηριστικά από στελέχη των τεχνικών εταιρειών, «τα έργα είναι πολλά, αλλά η συγκυρία κακή», προεξοφλώντας καθυστερήσεις στην έναρξη των έργων και στην υλοποίησή τους. Ορατή η έλλειψη ανθρώπινων πόρων Τα έργα υποδομών, ιδιωτικά ή δημόσια, σημαίνουν και θέσεις εργασίας. Ενδεικτικά, βάσει στοιχείων του υπουργείου Υποδομών, η Γραμμή 4 του Μετρό, το μεγαλύτερο δημόσιο έργο που εκτελείται σήμερα στην Ελλάδα, δημιουργεί περίπου 5.000 νέες θέσεις εργασίας. Μάλιστα, όπως εκτιμάται, σε περίπτωση που όλα τα προγραμματισμένα έργα ξεκινήσουν με σχετικά μικρή καθυστέρηση και με δεδομένο ότι υπάρχει η μεγάλη ανάπτυξη στο Ελληνικό

επόμενο πακέτο με τις προκηρύξεις Το επόμενο εξάμηνο, στο μεταξύ, το υπουργείο Υποδομών σχεδιάζει να προκηρύξει ένα νέο πακέτο έργων, αξίας 3,2 δισ. ευρώ. Στο νέο πακέτο έργων που έχει ωριμάσει για να προχωρήσουν οι διαγωνισμοί, σύμφωνα με τον υφυπουργό Υποδομών, Γιώργο Καραγιάννη, περιλαμβάνονται η σύμβαση παραχώρησης για τον ΒΟΑΚ (τμήμα Χανιά - Ηράκλειο), προϋπολογισμού 1,6 δισ., έργα συνολικής αξίας 700 εκατ. με χρηματοδότηση από το Ταμείο Ανάκαμψης (αντιπλημμυρικά σε Μπραμιανό, Αμβρακία - Αμφιλοχία - Βάλτο και Λουτράκι και ύδρευσης Πρέβεζας, Άρτας και Λευκάδας και του Τσικνιά στη Λέσβο), ο Προαστιακός Σιδηρόδρομος της

η διαγωνιστική διαδικασία είναι, μεταξύ άλλων, ο οδικός άξονας Καλαμάτα - Ριζόμυλος - Πύλος - Μεθώνη, ΣΔΙΤ με προϋπολογισμό 239,2 εκατ. και μειοδότη την κοινοπραξία Άκτωρ Παραχωρήσεις - Intrakat, και η επέκταση της Λεωφόρου Κύμης μέχρι την Αττική Οδό με προϋπολογισμό 352 εκατ. ευρώ (συνολικά μαζί με τις απαλλοτριώσεις κ.λπ. 434 εκατ.). Ανάδοχος είναι η κοινοπραξία των Τέρνα (Όμιλος ΓΕΚ Τέρνα) - Άκτωρ (Ελλάκτωρ) - Intrakat.

Επίσης, ανάδοχο έχουν η περιφερειακή Θεσσαλονίκης (γνωστή και ως Flyover), προϋπολογισμού 373 εκατ. (κοινοπραξία Άβαξ - Μυτιληναίος), η παράκαμψη Χαλκίδας και Ψαχνών, 210 εκατ. ευρώ (Μυτιληναίος), δύο διαγωνισμοί της ΕΡΓΟΣΕ (ηλεκτροκίνηση Παλαιοφάρσαλος - Καλαμπάκα με ανάδοχο την Άβαξ και διπλή γραμμή Αίγιο - Ρίο με ανάδοχο την κοινοπραξία Τέρνα - Μυτιληναίος) και το ΣΔΙΤ του Βορείου Οδικού Άξονα Κρήτης (ΒΟΑΚ), προϋπολογισμού 186 εκατ., με ανάδοχο την Άκτωρ.

Νέες ισορροπίες στις κατασκευαστικές Στο εσωτερικό των μεγάλων κατασκευαστικών ομίλων, παράλληλα, διαμορφώνονται νέες ισορροπίες με την είσοδο νέων μετόχων σε μια περίοδο που ο κλάδος «βλέπει» μπροστά του μια δεκαετία έντονης δραστηριότητας.

Οι μεγάλοι όμιλοι προσδοκούν να υπογράψουν

με τις πληροφορίες να αναφέρουν ότι επιδιώκει την ισόρροπη ανάπτυξη όλων των τομέων δραστηριοποίησής του (κατασκευές, παραχωρήσεις, real estate και περιβάλλον). Το τελευταίο μπορεί να σημαίνει και μια πιο επιλεκτική συμμετοχή στους διαγωνισμούς που προκηρύσσονται από το Δημόσιο. Σημαντικές αλλαγές έχουν σημειωθεί στην Intrakat. Η εταιρεία Winex Investments -συμφερόντων Δημήτρη Μπάκου, Ιωάννη Καϋμενάκη και Αλέξανδρου Εξάρχου, με ποσοστά συμμετοχής 40%, 40% και 20%, αντίστοιχαέχει εξαγοράσει το 31,7% του μετοχικού κεφαλαίου της, ο εφοπλιστής Κωνσταντίνος Αγγέλου, μέσω της ελεγχόμενης από αυτόν εταιρείας, με έδρα την Κύπρο, Blue Silk, έχει αποκτήσει το 13,6% και η επίσης κυπριακή εταιρεία Castellano Properties -η οποία ανήκει στους Ηλία Γκότση, Ευγενία Γκότση και Ροδαμάνθη Γκότση- κατέχει πλέον ποσοστό 15,7%.

Η Intrakat στοχεύει σε μεγαλύτερο μερίδιο της πίτας στους τομείς όπου δραστηριοποιείται (κατασκευαστικά έργα υποδομών, έργα Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας, ΣΔΙΤ και παραχωρήσεις, διαχείριση απορριμμάτων, καθώς και επενδύσεις σε Real Estate σε Ελλάδα και εξωτερικό), υλοποιώντας διαδικασία αύξησης κεφαλαίου, ύψους 100 εκατ. ευρώ. Στελέχη της κατασκευαστικής αγοράς εκτιμούν πως μακροπρόθεσμα επίκεινται και άλλες συμφωνίες στον κατασκευαστικό κλάδο, ακόμα και περαιτέρω συγκέντρωσή του, στον βαθμό που ξεπερνιούνται παλιές αντιπαραθέσεις, αποχωρούν από το προσκήνιο παραδοσιακοί κατασκευαστές και γίνεται focus στο κέρδος. Σημαντική παρουσία στα έργα (σχεδόν σε όλο το φάσμα, δημόσια έργα, ΣΔΙΤ, παραχωρήσεις) επιδιώκει το τελευταίο διάστημα ο Όμιλος Μυτιληναίου και με ενδιαφέρον αναμένεται αν θα συνεχίσει με τον ίδιο ρυθμό να ενισχύει την παρουσία του, με δεδομένο ότι οι κατασκευές δεν αποτελούν την κύρια δραστηριότητά του. Ο κύκλος εργασιών του Τομέα Έργων Βιώσιμης Ανάπτυξης (SES) του Ομίλου Μυτιληναίου στο εννεάμηνο του 2022 διαμορφώθηκε σε 294 εκατ. (αύξηση 4% σε σχέση με πέρσι το ίδιο διάστημα), που αντιστοιχεί πάντως μόλις στο 6,4% του συνολικού κύκλου εργασιών. Μετοχικές αλλαγές έχουν σημειωθεί και στην Άβαξ με την (και τυπική) αποχώρηση της J&P Investments και τους βασικούς μετόχους της να ελέγχουν πλέον περίπου το 70% της εταιρείας, η οποία εκτελεί το μεγαλύτερο κατασκευαστικό έργο που έχει δημοπρατηθεί, τη Γραμμή 4 του Μετρό της Αθήνας, με πολλές προκλήσεις, όπως, μεταξύ άλλων, το γεγονός ότι υλοποιείται εντός του αστικού ιστού, στις πιο πυκνοκατοικημένες περιοχές. Με στόχο να εστιάσει στις κατασκευές και τις νέες παραχωρήσεις, η Άβαξ εκτιμάται, βάσει και των όσων έχει αναφέρει η διοίκησή της, ότι θα συνεχίσει την πώληση μη βασικών δραστηριοτήτων και συμμετοχών της προκειμένου να ενισχυθεί περαιτέρω κεφαλαιακά. Η ΓΕΚ Τέρνα τα τελευταία χρόνια έχει ενισχύσει σημαντικά την ηγετική της θέση. Έχει ανακοινώσει επενδυτικό πλάνο 6,5 δισ. ευρώ, το οποίο αφορά όλους τους τομείς της δραστηριότητάς της (υποδομές, παραχωρήσεις - ΣΔΙΤ, παραγωγή κι αποθήκευση ενέργειας, κυκλική οικονομία - έργα περιβάλλοντος), συμπεριλαμβανομένων των έργων της παραχώρησης της Εγνατίας Οδού και του Ολοκληρωμένου Τουριστικού Συγκροτήματος με Καζίνο στο Ελληνικό. Από το εγχώριο ανεκτέλεστο (υπογεγραμμένο και προς υπογραφή) των 4,5 δισ. ευρώ, σε δημόσια έργα αντιστοιχούν περίπου 1,7 δισ. ευρώ, ενώ τα υπόλοιπα 2,8 δισ. ευρώ σε ιδιωτικά έργα ή σε κατασκευαστικό αντικείμενο που εντάσσεται στον όμιλο μέσω έργων Παραχωρήσεων / ΣΔΙΤ, στα οποία έχει ήδη ή πρόκειται να επενδύσει ο όμιλος (π.χ. νέο Διεθνές Αεροδρόμιο Ηρακλείου Κρήτης, Ολοκληρωμένο Τουριστικό Συγκρότημα με Καζίνο στο Ελληνικό, Εγνατία Οδός κ.ά.)

Ανάκαμψης Σύμφωνα με μελέτη του Ιδρύματος Οικονομικών και Βιομηχανικών Ερευνών (ΙΟΒΕ), για λογαριασμό του Ταμείου Μηχανικών Εργοληπτών Δημόσιων Έργων - ΤΜΕΔΕ με τίτλο «Προοπτικές ανάπτυξης και ανάγκες χρηματοδότησης του τομέα των Κατασκευών», τα κατασκευαστικά έργα που θα στηριχθούν με επιχορηγήσεις από το Ταμείο Ανάκαμψης αφορούν κυρίως τους τομείς της Ενέργειας (4,6 δισ.), των Μεταφορών (4,1 δισ.) και του Περιβάλλοντος (2,9 δισ.). Μαζί με τους πόρους από τα δάνεια του Ταμείου Ανάκαμψης (και τους κινητοποιούμενους από τα δάνεια πόρους χρηματοδότησης) εκτιμάται ότι για έργα με άμεση σχέση με τις Κατασκευές θα μπορούσαν να κινητοποιηθούν την περίοδο 2022-2026 συνολικά 27 δισ. (επιχορηγήσεις 13,3 δισ. και δάνεια 13,7 δισ.).

Συνεπώς οι επενδύσεις σε Κατασκευές -κυρίως στις υποδομές- εκτιμάται ότι θα ενισχύσουν σημαντικά το μερίδιό τους στο ΑΕΠ την περίοδο 2022-2026. Μεσοπρόθεσμα, εκτιμώνται επιπρόσθετες επενδύσεις σε υποδομές και κατοικίες ετησίως ύψους έως 4,1% του ΑΕΠ (συγκριτικά με το 2020) - με το ποσοστό των επενδύσεων σε κατασκευαστικά έργα να φτάνει μέχρι το 8,1% του ΑΕΠ το 2025, από 4% το 2020.

Εκτιμάται επίσης ότι η αξία παραγωγής των κατασκευαστικών έργων υποδομών και κατοικιών θα ακολουθήσει ανοδική πορεία την περίοδο 2022 - 2026, ξεπερνώντας τα 18 δισ. το 2025 (από 7,6 δισ. το 2020). Εξαιτίας της ισχυρής επίδρασης των επενδύσεων του Ταμείου Ανάκαμψης, η συνολική ώθηση θα δοθεί σε μεγαλύτερο βαθμό από τις επενδύσεις σε υποδομές και κατασκευαστικά έργα πλην κατοικιών. Όμως, και η ιδιωτική οικοδομική δραστηριότητα θα ενισχυθεί συγκριτικά με το (χαμηλό) επίπεδο που καταγράφηκε το 2020. Η ανάπτυξη των Κατασκευών θα ενισχύσει σημαντικά και τα μεγέθη των επιχειρήσεων. Εκτιμήθηκε ότι συνολικά ο κύκλος εργασιών του τομέα θα διπλασιαστεί την περίοδο 20212026, φτάνοντας τα 19,8 δισ. το 2026, εφόσον βεβαίως απορροφηθεί το σύνολο των πόρων του Ταμείου Ανάκαμψης (επιχορηγήσεις και δάνεια).

Δίνουμε βάρος στη διαρκή βελτίωση κάθε πτυχής του επιχειρηματικού και ΣΥΓΚΡΟΤΗΜΕΝΗ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ Η χώρα έχει καταστεί ένας ελκυστικός επενδυτικός προορισμός, αν και με θεσμικό πλαίσιο λειτουργίας που ακόμα περιέχει επιβραδυντικά στοιχεία - Θα συνεχίσουμε να στηρίζουμε την πορεία ολοκλήρωσης όλων των κρίσιμων μεταρρυθμίσεων

χώρα μας έχει κάνει σημαντικά βήματα προόδου τα τελευταία χρόνια και αυτό αποτυπώνεται, μεταξύ άλλων, στην αύξηση των επενδύσεων και των εξαγωγών, στην ανθεκτικότητα της παραγωγής, και στις θετικές διεθνείς προβλέψεις για την πορεία της οικονομίας. Ωστόσο, οι προκλήσεις μπροστά μας είναι πολλές και σημαντικές. Το διεθνές περιβάλλον γενικευμένης αναστάτωσης χαρακτηρίζεται από αβεβαιότητα, ανθρωπιστική, εφοδιαστική, ενεργειακή κρίση, πληθωρισμό, καθώς μια σειρά κλιματικών και τεχνολογικών προκλήσεων σε έναν κόσμο που εξελίσσεται ταχύτατα. Είναι εξελίξεις που θέτουν νέες προκλήσεις στην κοινωνία, στους πολίτες και στις επιχειρήσεις και τόσο η χώρα μας όσο και η Ευρώπη καλούνται να βρουν απαντήσεις για το σήμερα και το αύριο. Πρόκειται για ένα δύσκολο πρόβλημα και δεν υπάρχουν μαγικές λύσεις. Χρειάζεται να σταθμίσουμε τις προκλήσεις μεταξύ αντιμετώπισης της σημερινής κρίσης και της προετοιμασίας για το μέλλον. Το πώς θα απαντήσουμε θα διαμορφώσει σε σημαντικό βαθμό όχι μόνο την ανθεκτικότητα, βιωσιμότητα και ανταγωνιστικότητα της οικονομίας, αλλά και τη συμπεριληπτικότητα των ευκαιριών και της προοπτικής της κοινωνίας. Η επιχειρηματικότητα είναι μέρος της λύσης και καλείται επίσης να χειριστεί ταυτόχρονα τις παρούσες κρίσεις και την ανάγκη να δημιουργεί αξία για την οικονομία

υπαρξιακής κρίσης για

ευρωπαϊκή παραγωγή. Την ίδια στιγμή, οι επιχειρήσεις καλούνται να κάνουν άλματα προς διάφορες κατευθύνσεις. Στον ΣΕΒ έχουμε εντοπίσει πέντε σημαντικές προτεραιότητες - εθνικές προκλήσεις, που αποτελούν και τον πυρήνα της δουλειάς του οργανισμού και της σύγχρονης επιχειρηματικότητας. Αφετηρία είναι η ουσιαστική ενδυνάμωση του ανθρώπινου κεφαλαίου. Οι επιχειρήσεις

χρειάζονται ανθρώπους τεχνολογικά ενήμερους, με σύγχρονες γνώσεις και δεξιότητες, προκειμένου να είναι παραγωγικές και ανταγωνιστικές, και οι άνθρωποι χρειάζονται επιχειρήσεις που δημιουργούν καλές και βιώσιμες θέσεις εργασίας. Βάση είναι ένα σύστημα εκπαίδευσης και κατάρτισης που θα είναι κοντά στις ανάγκες των επιχειρήσεων, αλλά και θα εφοδιάζει τους συμμετέχοντες με ικανότητες και εφόδια σε όλη τη διάρκεια της σταδιοδρομίας τους. Επάνω σε αυτούς τους ανθρώπους θα στηριχθεί και ο απαραίτητος ψηφιακός μετασχηματισμός που αφορά όλους τους κλάδους της οικονομίας, από την παραγωγή και τα δίκτυα εφοδιασμού μέχρι τις υπηρεσίες και το κράτος. Οι χώρες που υιοθετούν και εφαρμόζουν ψηφιακές τεχνολογίες είναι οι πρωταγωνιστές του σήμερα και του αύριο και παράλληλα με τις ψηφιακές δεξιότητες προωθούμε την ανάγκη μιας ολιστικής προσέγγισης: από τη διακυβέρνηση και το ρυθμιστικό πλαίσιο μέχρι τις υποδομές, την ασφάλεια και τα συστήματα οργάνωσης της εργασίας. Το ανθρώπινο κεφάλαιο και η διασύνδεση εκπαίδευσης-παραγωγής είναι η βάση και για

που καινοτομούν σε ένα δυναμικό

μοχλό

που επενδύει στη

και ανάπτυξης.

που αξιοποιούν τους ερευνητές

επιστήμονες για την αντιμετώπιση προκλήσεων και την αξιοποίηση όλων των ειδών των ευκαιριών. Παράλληλα, ο ΣΕΒ στηρίζει και τους στόχους για την κλιματική ουδετερότητα, την πράσινη μετάβαση και την κυκλική οικονομία, υπερτονίζοντας ωστόσο την κρισιμότητα του να μην πληγεί ανεπανόρθωτα η ανταγωνιστικότητα της ευρωπαϊκής παραγωγής, κάτι

Νίκος Βέττας Γενικός διευθυντής του ΙΟΒΕ, καθηγητής του Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών

λησιάζοντας στο τέλος ενός εξαιρετικά ευμετάβλητου έτους, η πορεία της ελληνικής οικονομίας παρουσιάζει ιδιαιτερότητες και απαιτεί προσεκτική ανάγνωση. Καταγράφονται ισχυρά σημάδια ανθεκτικότητας, ταυτόχρονα με σημαντικά προβλήματα. Το κρισιμότερο είναι πως τόσο ο βραχυχρόνιος όσο και ο μεσοπρόθεσμος ορίζοντας έχουν υψηλούς κινδύνους, αλλά και ευκαιρίες που η κρίση στο ευρύτερο πλαίσιο δημιουργεί. Στη θετική πλευρά, η ελληνική οικονομία καταγράφει αξιοσημείωτη δυναμική μεγέθυνσης στο έτος που βαίνει προς ολοκλήρωση, στην περιοχή του 6%. Ισχυρότερη τόσο απ’ ό,τι αναμενόταν αρχικά, όσο και από τον μέσο όρο στην Ευρώπη. Η ισχυρή μεγέθυνση φέτος ήρθε σε συνέχεια της περσινής και στηρίχτηκε κυρίως στην έντονη συνεχιζόμενη ανάκαμψη της κατανάλωσης, αλλά και στην πολύ θετική πορεία του τουρισμού. Συνοδεύεται και από βελτίωση σε δείκτες που μπορεί να σηματοδοτούν ποιοτική αναβάθμισή της, όπως η εξωστρέφεια και οι ξένες άμεσες επενδύσεις. Στην αρνητική πλευρά καταγράφεται το βαρύ πλήγμα στην οικονομία από την αύξηση του κόστους ενέργειας, που είναι ένα εισαγόμενο πρόβλημα. Εξίσου ανησυχητι-

αντανακλώντας

και έλλειψη επαρκούς ανταγωνισμού στις εγχώριες αγορές. Παράλληλα, η φετινή μεγέθυνση προκάλεσε ισχυρή διεύρυνση των εισαγωγών και, παρά την άνοδο των εξαγωγών, επιδείνωση του εξωτερικού ισοζυγίου. Η ροπή προς εισαγωγές όταν αυξάνεται η ζήτηση σχετίζεται με έλλειμμα διεθνούς ανταγωνιστικότητας σε κομβικούς τομείς. Αυτή η διπλή υστέρηση στον ανταγωνισμό εγχωρίως και στη διεθνή ανταγωνιστικότητα οφείλεται στη διαχρονικά ασθενή παραγωγική βάση. Συνολικά, συνυπάρχουν στην οικονομία μας θετικές και αρνητικές τάσεις. Ή, ακριβέστερα, υπάρχει σήμερα μια σαφής θετική δυναμική, αλλά σε μια οικονομία που έχει ακόμη πολύ σημαντικές αδυναμίες. Οι διαδοχικές κρίσεις, τα τρία προγράμματα προσαρμογής, η πανδημία, η κρίση ενέργειας και ο πόλεμος στην Ουκρανία έχουν επίσης φέρει μεγάλες ανισορροπίες στην κατανάλωση, στις επενδύσεις και στο δημόσιο ταμείο. Το επόμενο διάστημα, εν μέσω επίμονου πληθωρισμού, υπάρχει τάση για ύφεση στην Ευρώπη, ενώ για τη δική μας οικονομία αναμένεται πως την επόμενη χρονιά θα υπάρχει θετική μεγέθυνση, αλλά με πολύ χαμηλό ρυθμό, μάλλον ανάμεσα 1% και 2%. Πέρα από τη συνολική επιβράδυνση, προκύπτουν επιμέρους κρίσιμα ερωτήματα. Πρώτον, πώς θα εξισορροπεί δημοσιονομικά η χώρα, ώστε να διατηρείται χαμηλό και το κόστος χρηματοδότησης και να επιτευχθεί το συντομότερο η επενδυτική βαθμίδα. Δεύτερον, πώς μπορεί να υπάρχει ενίσχυση της παραγωγικής βάσης της χώρας, κάτι που, εκτός από

το επίπεδο της οικονομικής δραστηριότητας, πρωτίστως αφορά τα ποιοτικά χαρακτηριστικά της. Η βιώσιμη μεγέθυνση και η συστηματική άνοδος των πραγματικών εισοδημάτων διέρχονται από την αύξηση των καινοτόμων επενδύσεων και τη συστηματική στροφή σε παραγωγή αγαθών και υπηρεσιών που θα είναι υψηλής αξίας και ανταγωνιστικά σε παγκόσμιο επίπεδο. Σχετικά, καταγράφονται θετικές εξελίξεις σε κλάδους της οικονομίας, παραδοσιακούς αλλά και νέους. Συνολικά, όμως, υπάρχει ακόμη εξαιρετικά μεγάλο περιθώριο βελτίωσης. Τελικά, το ζήτημα είναι εάν και πώς μπορεί η οικονομία μας να δείξει χαρακτηριστικά που θα την καθιστούν ελκυστική για επενδύσεις και για ανθρώπινο κεφάλαιο, ακόμη και όταν το εξωτερικό πλαίσιο είναι δυσμενές. Ένας κίνδυνος που ελλοχεύει είναι να κινηθεί η οικονομία, όχι μόνο με χαμηλότερη ταχύτητα, αλλά και σε λάθος κατεύθυνση. Αυτό δεν είναι απίθανο να συμβεί, άλλωστε συχνά σε ένα δύσκολο και αβέβαιο περιβάλλον υπάρχει η τάση επιστροφής σε παλιές συνήθειες. Θα μπορούσε να εκφραστεί με το να ευνοήσει η οικονομική πολιτική την κατανάλωση και όχι τις επενδύσεις, ή την εσωστρεφή παραγωγή και όχι τις εξαγωγές και να χρησιμοποιηθούν οι ευρωπαϊκοί πόροι για τη διατήρηση και όχι την αλλαγή του παραγωγικού υποδείγματος. Το να υπάρξει σταθερή στόχευση που θα θέτει την οικονομία σε σταθερή τροχιά μεσοπρόθεσμα θα

συνεπεία της αύξησης των επιτοκίων του πληθωρισμού και των γεωπολιτικών εξελίξεων. Ο έντονος προβληματισμός διαδέχεται τη συγκρατημένη αισιοδοξία και το ανάποδο. Στελέχη του real estate μιλούν για «ομίχλη» ή και για μια περίοδο που θα μπορούσε να χαρακτηριστεί αχαρτογράφητη, όπως και οι γενικότερες εξελίξεις στην παγκόσμια οικονομία, τη στιγμή που ο κόσμος δεν έχει αντιμετωπίσει ξανά ενεργειακή κρίση με τα σημερινά χαρακτηριστικά. Τη ίδια στιγμή όμως καταγράφονται προσδοκίες ότι οι ιδιαιτερότητες της ελληνικής κτηματαγοράς και το γεγονός ότι δεν έχει σταματήσει η ζήτηση για ορισμένες κατηγορίες ακινήτων, όπως π.χ. τα οικιστικά, δύνανται να μετριάσουν τις επιπτώσεις από τις δύσκολες συνθήκες της συγκυρίας. Η κοινή συνισταμένη, πάντως, είναι πως δεν θα αποφύγουμε την επιβράδυνση στους ρυθμούς ανάπτυξης, τουλάχιστον για τους επόμενους μήνες. Στα στελέχη των εταιρειών real estate, ειδικά των επενδυτικών (ΑΕΕΑΠ - Εταιρειών Επενδύσεων Ακίνητης Περιουσίας), ο προβληματισμός είναι εντονότερος. Όπως επισημαίνουν στη «Ν», τους επόμενους μήνες, μέχρι να ξεκαθαρίσει το τοπίο, οι όποιες επενδυτικές τους κινήσεις θα έχουν περάσει από πολλαπλούς ελέγχους, περισσότερους από κάθε άλλη φορά. Έπειτα από μια μακρά πορεία με πολύ χαμηλά επιτόκια, η αύξηση του κόστους του χρήματος και με δεδομένο ότι τα περισσότερα επενδυτικά ακίνητα αγοράζονται με τραπεζική χρηματοδότηση, έχει διαφοροποιήσει τις συνθήκες, ωθώντας σε αναπροσαρμογές των επιχειρηματικών πλάνων, σε συνδυασμό με ενδελεχές «σκανάρισμα» του κόστους εξυπηρέτησης του δανεισμού. Προσθέτουν, ωστόσο, ότι η κινητικότητα σχετικά με

το real estate έχει επιβραδυνθεί ως προς τις πράξεις, αλλά σε καμία περίπτωση δεν έχει σταματήσει. Για κινητικότητα που δεν έχει σταματήσει μιλούν

τα στελέχη των μεγάλων μεσιτικών γραφείων, ειδικά όσα έρχονται σε επαφή και με το ενδιαφέρον από ξένους για την αγορά κατοικίας στην Ελλάδα και ευρύτερα για τα τουριστικά ακίνητα,

Ευρώπη, όπου περιμένουν ύφεση άμεσα και πρόσθεσε ότι χρειάζεται να παρατηρούμε πώς θα εξελιχθεί η αγορά και πόσο θα κρατήσει η εισερχόμενη κρίση. Ανέφερε επίσης ότι η αύξηση των επιτοκίων θα επηρεάσει τις αποδόσεις και θα στρέψει τους επενδυτές σε εναλλακτικές κατηγορίες επενδυτικών ακινήτων, όπως π.χ. των οικιστικών συγκροτημάτων ή του χώρου της υγείας και της φιλοξενίας ηλικιωμένων, που μπορούν να προσφέρουν καλύτερες αποδόσεις σε σχέση με άλλους τύπους ακινήτων.

Το κλίμα στο ελληνικό real estate συνοψίστηκε εύστοχα στο ίδιο συνέδριο από τον διευθύνοντα σύμβουλο της QRes (εταιρεία διαχείρισης ακινήτων), Γιώργο Μαντζαβινάτο, ο οποίος σημείωσε: «Δεν πρέπει να μιλάμε για ύφεση, αλλά ούτε για αισιοδοξία. Έχουμε μπροστά μας 12 μήνες με ομίχλη…».

συνέδριο

(Prodexpo), o γενικός διευθυντής της εταιρείας Δανός, an alliance member of BNP Paribas Real Estate, Γιάννης Παρασκευόπουλος, σημείωσε ότι η Ελλάδα βρίσκεται σε διαφορετική φάση από την υπόλοιπη

Μιλώντας ο ίδιος για τα θετικά της συγκυρίας, ανέφερε το ρεκόρ ξένων τουριστών, ενώ συμπλήρωσε ότι η αγορά στην Ελλάδα είναι μικρή, δεν διαθέτει βάθος και συνήθως αντιδρά με μια χρονική υστέρηση σε σχέση με άλλες χώρες, ως εκ τούτου μπορεί να σταθεί τυχερή αν οι δυσμενείς συνθήκες διαρκέσουν λιγότερο. Όπως καταγράφονται οι εξελίξεις, κινητήριος δύναμη στην κτηματαγορά το διάστημα αυτό, ως αποτέλεσμα και της αύξησης των ξένων επισκεπτών, είναι τα ακίνητα που σχετίζονται με τον τουρισμό, δηλαδή τα ξενοδοχεία, η τουριστική κατοικία (πολυτελής και μη) και οι κατοικίες που προορίζονται για βραχυχρόνια μίσθωση (τύπου AirBnB). Αγοραστές είναι Έλληνες και ξένοι. Είναι χαρακτηριστικό ότι η Ελλάδα τον Αύγουστο ήταν τρίτη στην Ευρώπη σε ποσοστιαία αύξηση κρατήσεων για διανυκτερεύσεις σε καταλύματα Airbnb, έναντι του Αυγούστου του 2019. Σύμφωνα με τα στοιχεία της AirDNA, η Ελλάδα είχε αύξηση 18,7% σε σύγκριση με τον Αύγουστο του 2019, με πρώτη τη Γερμανία με αύξηση 24,8% και δεύτερο το Βέλγιο με 19,3%.

Της Τέτης Ηγουμενίδη tigoumenidi@naftemporiki.gr

ελάχιστη και συγκεντρώνεται σε λίγες καλές εμπορικές τοποθεσίες. Οι γραφειακοί χώροι παραμένουν αγορά δύο ταχυτήτων. Ζήτηση υπάρχει μόνο για σύγχρονα «πράσινα» γραφεία και αυτό γιατί υπάρχει έλλειψη. Τα δεύτερης κατηγορίας γραφεία μένουν στα αζήτητα, με το απόθεμα να μεγαλώνει διαρκώς όσο οι εύρωστες εταιρείες (που άλλωστε δεν είναι πολλές) μετακομίζουν σε καινούργιες εγκαταστάσεις.

Αναφορικά με τους γραφειακούς χώρους, ο διευθύνων σύμβουλος της Dimand, Δημήτρης Ανδριόπουλος, έχει επισημάνει ότι ακόμα υπάρχει μεγάλο έλλειμμα και ζήτηση, καθώς τη δεκαετία 2008 - 2018 οι νέες κατασκευές ήταν ελάχιστες. Ο ίδιος εκτιμά ότι τα επόμενα δύο χρόνια θα υπάρχει ζήτηση για σύγχρονα γραφεία, στη συνέχεια όμως η αγορά αυτή θα πρέπει να εξεταστεί εκ νέου.

“

Η Ελλάδα τον Αύγουστο ήταν τρίτη στην Ευρώπη σε ποσοστιαία αύξηση κρατήσεων για διανυκτερεύσεις σε καταλύματα Airbnb.

Επιβράδυνση της ανόδου τιμών Στην κατηγορία των οικιστικών ακινήτων που καλύπτουν στεγαστικές ανάγκες υπάρχει ζήτηση, ειδικά καθώς τα ενοίκια (εξαιτίας της μειωμένης προσφοράς) είναι υψηλά και ενώ οι αξίες κινούνται ανοδικά, σύμφωνα τουλάχιστον με τα πιο πρόσφατα στοιχεία της Τράπεζας της Ελλάδος, που αφορούν το δεύτερο τρίμηνο του έτους (ετήσιος ρυθμός μεταβολής των τιμών των διαμερισμάτων για το σύνολο της χώρας στο 9,4%). Για τους επόμενους μήνες η εκτίμηση είναι ότι η αυξητική πορεία των τιμών θα επιβραδυνθεί. Η αύξηση των επιτοκίων διαχρονικά συνοδεύεται με διόρθωση των τιμών στην αγορά ακινήτων και σε μια τέτοια εξέλιξη θα συμβάλει η αβεβαιότητα των νοικοκυριών εξαιτίας του πληθωρισμού. Σύμφωνα με τον κ. Θεόδωρο Μητράκο, διευθυντή, σύμβουλο Διοίκησης και πρώην υποδιοικητή της Τράπεζας της Ελλάδος, τα επόμενα τρίμηνα η ανοδική πορεία των τιμών θα συνεχιστεί, αλλά με μειωμένο ρυθμό, ενώ στην εξίσωση πρόσθεσε ότι μεταξύ 2022 και 2024 η εκτίμηση είναι ότι τα νοικοκυριά θα απολέσουν το 20% της αγοραστικής τους δύναμης και αυτό θα περιορίσει την εγχώρια ζήτηση. Ο κ. Μητράκος, μιλώντας επίσης στην Prodexpo, έκανε λόγο για συγκρατημένη αισιοδοξία στην ελληνική κτηματαγορά, παρά τις προκλήσεις. Όπως είπε, από το 2017 «η κτηματαγορά ακολουθεί ανοδική πορεία έχοντας καλύψει το 80% των απωλειών της κρίσης, ωστόσο δεν έχει ακολουθήσει το ράλι αύξησης τιμών της τάξης του 50% της διεθνούς κτηματαγοράς, άρα υπάρχουν ακόμα ευκαιρίες». Ρόλο στην πορεία της κτηματαγοράς θα διαδραματίσει η μεγάλη ανάπτυξη του Ελληνικού. Εφόσον συνεχιστεί απρόσκοπτα (και δεν υφίσταται ένδειξη για το αντίθετο από τη στιγμή που έχουν εξασφαλιστεί τα αναγκαία κεφάλαια), θα δώσει ένα νέο προϊόν και θα συμπαρασύρει και τις υπόλοιπες επενδύσεις που βρίσκονται σε εξέλιξη ή σχεδιάζονται στην Αθηναϊκή Ριβιέρα.

Το σκηνικό που διαμορφώνεται από τον Πειραιά έως το Σούνιο δημιουργεί προσδοκίες για περαιτέρω υπεραξίες στα ακίνητα, τουλάχιστον σε αυτή την περιοχή, μια συνεχής ανάπτυξη τα επόμενα χρόνια και όσο τα έργα προχωρούν

Αθηνά Χατζηπέτρου Διευθύνουσα σύμβουλος της Ελληνικής Αναπτυξιακής Τράπεζας

Μ

ήνες τώρα, οι πολιτικοί ηγέτες και οι οικονομικοί αναλυτές μάς προειδοποιούν και μας περιγράφουν την τέλεια καταιγίδα που πλήττει την παγκόσμια οικονομία, την Ευρώπη και τη χώρα μας. Αναλύουν τον υψηλό πληθωρισμό, τις προοπτικές αποκλιμάκωσής του, την οικονομική συρρίκνωση, αλλά και τα τεράστια γεωπολιτικά προβλήματα που συσσωρεύονται, αμέσως μετά την ασταθή ανάκαμψη από την πανδημική κρίση. Καθημερινά καταγράφονται κρίσεις. Επισιτιστική, ενεργειακή, κρίση χρέους και κλιματική κρίση. Μέσα σ’ αυτό το πρωτόγνωρα δύσκολο διεθνές περιβάλλον, η Ελλάδα ξεχωρίζει όχι μόνο γιατί διατηρεί υγιείς ρυθμούς οικονομικής ανάπτυξης, αλλά κυρίως επειδή παραμένει σταθερά πιστή στη στρατηγική της επιλογή για αναβάθμιση των υποδομών, στήριξη της επιχειρηματικότητας, προσέλκυση διεθνών επενδυτικών κεφαλαίων, απλοποίηση του αδειοδοτικού πλαισίου και διαμόρφωση ενός φιλικότερου φορολογικού περιβάλλοντος.

Σ’ αυτή τη συγκεκριμένη στρατηγική επιλογή η Ελληνική Αναπτυξιακή Τράπεζα-HDB, η μοναδική αναπτυξιακή τράπεζα της χώρας, διαδραματίζει έναν κρίσιμο, χρήσιμο και καταλυτικό ρόλο. Όπως αποδείχθηκε κατά την περίοδο της πανδημικής κρίσης, η Ελληνική Αναπτυξιακή Τράπεζα-HDB εξελίχθηκε σ’ έναν αξιόπιστο και λειτουργικό μηχανισμό μόχλευσης εθνικών και κοινοτικών πόρων, που λειτουργεί με γρήγορους ρυθμούς, με ψηφιακές υποδομές, με διαφάνεια και αποδεδειγμένη αποτελεσματικότητα.

Η Ελληνική Αναπτυξιακή Τράπεζα-HDB στηρίζει τις παρεμβάσεις της στην πραγματική οικονομία της χώρας πάνω σε δύο βασικούς πυλώνες:

1. Τα χρηματοδοτικά εργαλεία, υπό τη μορφή συγχρηματοδοτήσεων και εγγυήσεων.

2. Τα σύγχρονα μη χρηματοδοτικά εργαλεία, που στοχεύουν τόσο στην εκπαίδευση της επιχειρηματικής κοινότητας όσο και στην εξέλιξη του επιχειρηματικού τοπίου, πάντοτε με τη χρήση τεχνολογίας. H HDB έχει εισαγάγει στην ελληνική οικονομία καινοτόμα χρηματοδοτικά εργαλεία θεματικού περιεχομένου, όπως το «Ταμείο Εγγυοδοσίας Δανείων Επιχειρήσεων Παραγωγής Οπτικοακουστικών Έργων» και το «Ταμείο Εγγυοδοσίας ΕΑΤ-ΤΜΕΔΕ». Με το «Ταμείο Επιχειρηματικότητας ΙΙ (ΤΕΠΙΧ ΙΙ)», με το επενδυτικό δάνειο, διευκολύνεται η πρόσβαση των μικρομεσαίων επιχειρήσεων σε χρηματοδοτικούς μηχανισμούς με τους πιο ευνοϊκούς όρους χρηματοδότησης, καθώς το 40% του δανείου παρέχεται άτοκα, προκειμένου να αναπτύξουν βιώσιμη επιχειρηματική δράση στην ελληνική επικράτεια και να ενισχύσουν την επενδυτική δραστηριότητα της χώρας.  Στο πλαίσιο του νέου Αναπτυξιακού Νόμου, ήδη έχει δρομολογηθεί ένα σύγχρονο χρηματοδοτικό εργαλείο που απευθύνεται στις πολύ μικρές και μικρές αλλά και τις νεοσύστατες επιχειρήσεις, οι οποίες στερούνται -προς το παρόν- ικανών ιστορικών οικονομικών στοιχείων για την αυτόνομη λήψη χρηματοδότησης. Με την εγγύηση όμως της Ελληνικής Αναπτυξιακής Τράπεζας-HDB διευκολύνεται η ένταξη των επιχειρήσεων αυτών στον νέο Αναπτυξιακό Νόμο 4887/2022, παρέχοντας λύσεις όχι μόνο για τον μακροπρόθεσμο δανεισμό, αλλά και για το bridge financing της επιχορήγησης.  Το νέο «Green Guarantee Fund for Sustainable Development» σχεδιάστηκε για να υποστηρίζει επενδύσεις επικεντρωμένες σε ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, στην εξοικονόμηση ενέργειας και στον τομέα των υποδομών ηλεκτροκίνησης.  Το «Digital Guarantee Fund for Sustainable Development» στηρίζει την αναβάθμιση των

ψηφιακών υποδομών και τις λύσεις ψηφιακού μετασχηματισμού των επιχειρήσεων, προκειμένου να βελτιστοποιήσουν το ανταγωνιστικό τους πλεονέκτημα. Το νεογέννητο «Ταμείο Μικροδανείων Αγροτικής Επιχειρηματικότητας» διευκολύνει τη χρηματοδότηση επενδυτικών δανείων με μικρά δάνεια ύψους έως 25.000 ευρώ προς αγροτικές και μεταποιητικές επιχειρήσεις. Προβλέπει πρόσθετη επιδότηση επιτοκίου 100% για δύο έτη και κάλυψη συμβουλευτικών υπηρεσιών. Επιπλέον, η HDB, από τον περασμένο Ιούνιο, υλοποιεί το νέο «Ταμείο Καινοτομίας», που συνδυάζει την παροχή εγγύησης σε επενδυτικό δάνειο με την παροχή επιχορήγησης στην επιτυχημένη επίτευξη κριτηρίων καινοτομίας και ESG. Για να επιταχύνουμε τις διαδικασίες και να διευκολύνουμε την πρόσβαση περισσότερων επιχειρήσεων στις πηγές χρηματοδότησης, η HDB δημιούργησε τη νέα πλατφόρμα Know your Customer (KYC) που θα λειτουργεί ως σύνδεσμος ανάμεσα στις επιχειρήσεις, την HDB και τις τράπεζες.  Δεν είναι μυστικό, έχουμε εντολή και επιδιώκουμε συστηματικά να αυξήσουμε τον απόλυτο αριθμό των επιχειρήσεων που θεωρούνται πιστοληπτικά ικανές για δανειοδότηση. Επίσης, επόμενος στόχος μας είναι η δημιουργία μιας εξελιγμένης πλατφόρμας Funding Wizard. Η πλατφόρμα αυτή θα συγκεντρώνει και θα παρέχει αυτόματα πληροφορίες χρηματοδότησης μέσω προγραμμάτων που διαχειρίζονται δημόσιοι και ιδιωτικοί φορείς παγκοσμίως. Δηλαδή, θα είναι ένα aggregator πληροφόρησης με συνεχή επικαιροποίηση, που θα περιλαμβάνει grants/ συγχρηματοδοτήσεις/ εγγυήσεις ή συνδυασμό τους. Συμπερασματικά, πρέπει να επισημάνουμε ότι για πρώτη φορά η Ελληνική Αναπτυξιακή Τράπεζα-HDB προσαρμόζεται γρήγορα στις αλλαγές.

Hαβεβαιότητα που κυριαρχεί στο παγκόσμιο οικονομικό και επιχειρηματικό περιβάλλον είναι δεδομένη και απασχολεί έντονα κυβερνήσεις, επιχειρήσεις και νοικοκυριά. Ο πόλεμος στα σύνορα της Ε.Ε., η ενεργειακή κρίση και η διαταραχή στις εφοδιαστικές αλυσίδες έχουν δημιουργήσει έντονες πληθωριστικές πιέσεις. Οι αποφάσεις των κεντρικών τραπεζών για αύξηση των επιτοκίων δημιουργούν συνθήκες αναγκαστικής ύφεσης σε όλη την Ευρώπη. Μέσα σε αυτό το πολύ δύσκολο τοπίο, η ελληνική οικονομία επιδεικνύει σταθερά αξιοσημείωτη ανθεκτικότητα, ευελιξία και δυναμική. Η συγκυρία όμως για τη χώρα μας εξελίσσεται ως η πλέον κατάλληλη, αφού μέσα σε αυτή την παγκόσμια θύελλα καταφέρνει να αποδείξει ότι όταν μια οικονομία είναι οχυρωμένη και αρχίζει να αναπτύσσεται σε στέρεες βάσεις, τότε μπορεί να απορροφήσει πιέσεις και κραδασμούς. Αυτό συμβαίνει διότι, τα τελευταία χρόνια, γίνεται μια σοβαρή και συνεπής προσπάθεια, η οποία αναγνωρίζεται διεθνώς. Η Ελλάδα χτίζει πάνω στα δυνατά της χαρτιά: Στο υψηλού επιπέδου ανθρώπινο δυναμικό, στη γεωπολιτική

Έτσι, η ελληνική οικονομία κατάφερε να προσελκύσει το επενδυτικό ενδιαφέρον μεγάλων οικονομικών οίκων και να μπει στο οπτικό πεδίο μεγάλων επιχειρηματικών ομίλων, που αποφάσισαν να αναπτυχθούν στη χώρα μας. Η Ελληνική Αναπτυξιακή Τράπεζα Επενδύσεων (ΕΑΤΕ - πρώην ΤΑΝΕΟ) προσέφερε σε αυτή τη διαδικασία την τεχνογνωσία που έχει αποκτήσει όλα αυτά τα χρόνια και την εξαιρετι-

Η ΕΑΤΕ διαχειρίζεται συνολικά πάνω από 2,1 δισ. για λογαριασμό του Δημοσίου.

κή γνώση των παγκόσμιων καλών πρακτικών του κλάδου δραστηριοτήτων της. Στο πλαίσιο αυτό, η Ελληνική Αναπτυξιακή Τράπεζα Επενδύσεων (ΕΑΤΕ - πρώην ΤΑΝΕΟ) ανέλαβε να σχεδιάσει και να υλοποιήσει επενδυτικά προγράμματα στον χώρο των επιχειρηματικών κεφαλαίων. Η ΕΑΤΕ διαχειρίζεται συνολικά πάνω από 2,1 δισ. ευρώ για λογαριασμό του Ελληνικού Δημοσίου. Λειτουργώντας ως Equity Platform Instrument για το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας, και συγκεκριμένα μέσω του Εθνικού Σχεδίου «Ελλάδα 2.0», διαχειρίζεται 500 εκατ. ευρώ, τα οποία διαθέτει στην αγορά με τα προγράμματα InnovateNow και Q-equity. Συμμετέχει επίσης ως εθνικός επενδυτής στο Ταμείο Φαιστός 5G, διαχειριζόμενη τους πόρους του Ελληνικού Δημοσίου. Ιδιαίτερα σημαντικές είναι και οι διακρατικές συμφωνίες που διαχειρίζεται η ΕΑΤΕ και οι συμβάσεις που έχει υπογράψει και υλοποιεί με τους μεγαλύτερους επενδυτικούς οργανισμούς των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων, την Mubadala Investment Company και την ADQ, μέσω των οποίων αναμένεται να επενδυθούν πάνω από 4,4 δισ. ευρώ στην Ελλάδα. Εξασφάλιση σημαντικών πόρων Η διαθεσιμότητα της ρευστότητας είναι κρίσιμος παράγοντας για την επιτυχή υλοποίηση ενός επενδυτικού έργου, αλλά σε καμία περίπτωση ο μοναδικός. Η ΕΑΤΕ έχει εξασφαλίσει σημαντικούς πόρους χωρίς την επιβολή αυστηρών χρονικών προθεσμιών, ώστε να είναι διαρκώς σε θέση να αποκρίνεται στις ανάγκες και τις τάσεις της αγοράς. Ο κλάδος των επιχειρηματικών κεφαλαίων είναι ιδιαίτερος, απαιτητικός και απρόβλε-

πτος. Για τον λόγο αυτό, η ΕΑΤΕ έχει χτίσει σταθερές συνεργασίες και επαφές με τους αντίστοιχους ευρωπαϊκούς οργανισμούς, συμμετέχοντας σε διεθνή δίκτυα και ενώσεις. Με τον τρόπο αυτό αντλεί τεχνογνωσία, όπου και όποτε απαιτείται, από εμπειρότερα ιδρύματα, όπως η Γαλλική Αναπτυξιακή Τράπεζα, με την οποία συνεργάζεται στενά, και στο επίπεδο της διοίκησης η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων και το Ευρωπαϊκό Ταμείο Επενδύσεων.

Πάνω από 900 εκατ. ευρώ για επενδύσεις Μέχρι σήμερα, και έχοντας λάβει και αξιολογήσει περίπου 100 προτάσεις από υποψήφιους διαχειριστές, η ΕΑΤΕ έχει καταφέρει ήδη να δεσμεύσει πάνω από 330 εκατ. ευρώ σε 14 νέα επενδυτικά ταμεία που στοχεύουν σε επενδύσεις σε νεοφυείς και ώριμες επιχειρήσεις, σε όλους σχεδόν τους τομείς της οικονομίας. Η λειτουργία αυτών των επενδυτικών ταμείων στα οποία συμμετέχει η Ελληνική Αναπτυξιακή Τράπεζα Επενδύσεων προϋποθέτει και τη συμμετοχή ιδιωτικών κεφαλαίων, που στην προκειμένη περίπτωση ξεπερνούν τα 600 εκατ. ευρώ. Συνέπεια αυτού είναι να υπάρχουν στην αγορά αυτή σήμερα πάνω από 900 εκατ. ευρώ για επενδύσεις

έχει αναπτύξει μια στρατηγική συνεργασία με την Ειδική Γραμματεία Μακροπρόθεσμου Σχεδιασμού για να αναδείξει τις προκλήσεις, να αξιοποιήσει αλλά και να δημιουργήσει τις ευκαιρίες της «Ελλάδας του 2035». Πέραν αυτής της συμβολής στον μακροπρόθεσμο επενδυτικό σχεδιασμό της χώρας, επεξεργάζεται και νέες πρωτοβουλίες, που στοχεύουν σε κλάδους της ελληνικής αγοράς με προοπτική ισχυρής ανάπτυξης, με γνώμονα πάντα την ενδυνάμωση του επιχειρηματικού δυναμικού και την ανάδειξη των προοπτικών που διαθέτει η χώρα μας.

Τα logistics αποτελούν το τελευταίο διάστημα έναν κλάδο από τους πλέον περιζήτητους, καθώς τα μεγάλα έργα υποδομής, οι διεργασίες για τα λιμάνια, Αλεξανδρούπολης, Θεσσαλονίκης, Πάτρας, Ηγουμενίτσας, Λαυρίου, Ελευσίνας, αλλά κυρίως οι σημαντικές επενδύσεις στο λιμάνι του Πειραιά, δημιουργούν ένα περιβάλλον μέσω του οποίου η Αττική μπορεί να ανελιχθεί σε σημαντικό κέντρο διαμετακόμισης στην Ευρώπη. Με βάση τις επενδύσεις και τα έργα υποδομών, η περιοχή θα μπορεί να διαχειριστεί μεγάλο όγκο προϊόντων από την Ανατολή και τη Μέση Ανατολή. Η ζήτηση για μεγάλες επιφάνειες, τουλάχιστον 20.000 τ.μ., από εταιρείες 3PL που ψάχνουν να αναπτύξουν νέα έργα όλο και αυξάνεται, με αποτέλεσμα

διαδικασίες, θα έχουμε πολύ μεγάλα deals στον κλάδο, με σημαντικές επενδύσεις.

Dimand, Premia, Prodea, BriQ, Noval, Trastor, Trade Estates, αλλά και ξένα funds, όπως τα HIG, VGP, CVC κ.ά., έχουν ήδη προωθήσει ή δρομολογούν σημαντικές επενδύσεις πολλών δεκάδων εκατομμυρίων ευρώ στον κλάδο των εμπορευματικών υποδομών και των αποθηκευτικών χώρων. Όταν υλοποιηθούν τα σχέδια αυτά, αναμένεται να ενισχύσουν σημαντικά τον ρόλο της χώρας ως κόμβου της διεθνούς εφοδιαστικής αλυσίδας. Αν σε αυτά προστεθούν, επίσης, τα σχέδια για το Θριάσιο Ι και ΙΙ, η αξιοποίηση του πρώην Στρατοπέδου Γκόνου στη Θεσσαλονίκη, η έκταση της Εκκλησίας

Πέραν της Dimand, που φιλοδοξεί να δημιουργήσει τον μεγαλύτερο κόμβο logistics στη Βόρεια Ελλάδα, αλλά και τα σχέδια του ΤΑΙΠΕΔ για τη μετατροπή σε εμπορευματικό κέντρο του πρώην στρατοπέδου Γκόνου στη συμπρωτεύουσα, αξιοσημείωτο ενδιαφέρον για εμπορευματικά κέντρα έχουν και άλλοι επιχειρηματίεςεπενδυτές, όπως ο Δημήτρης Μελισσανίδης.

επενδύσεις στην περιοχή των 300.000 τ.μ. για τη δημιουργία νέων υποδομών που ανταποκρίνονται στα διεθνή πρότυπα θα ξεπεράσουν τα 3 δισ. ευρώ. Εξάλλου, όπως προκύπτει από την κινητικότητα στην αγορά, έρχονται και άλλες μεγάλες επενδύσεις σε ήδη υφιστάμενους χώρους που έχουν άλλες χρήσεις αλλά μπορούν να λειτουργήσουν ως logistics centers, ενώ στο στόχαστρο μεγάλων κεφαλαίων έχουν μπει και εταιρείες πολύ μεγάλες και αν ολοκληρωθούν οι

Η ζήτηση -από εγχώριους ομίλους, αλλά και ξένες εταιρείες, ιδίως αμερικανικά funds- επικεντρώνεται σε εγκαταστάσεις logistics στη Δυτική Αττική, πρωτίστως στις περιοχές του Ασπρόπυργου και της Ελευσίνας, του Θριάσιου ευρύτερα. Ωστόσο, η ζήτηση διαρκώς αυξάνεται και για χώρους αποθήκευσης εκτός Αττικής, όπου στρέφονται ολοένα και περισσότεροι Έλληνες και ξένοι επενδυτές, καθώς και εταιρείες ανάπτυξης ακινήτων.

Κόμβος στη Θεσσαλονίκη Ειδικότερα, τη δημιουργία ενός από τους μεγαλύτερους κόμβους logistics, μεγέθους της τάξεως των 120.000 τ.μ., στη Βόρεια Ελλάδα και συγκεκριμένα στη Θεσσαλονίκη, δρομολογεί η Dimand Real Estate. Η εταιρεία προχώρησε στην απόκτηση ακινήτου στη Θεσσαλονίκη, όπου πρόκειται να δημιουργήσει τον εν λόγω κόμβο. Η συνολική ακαθάριστη αξία ανάπτυξης (GDV) του έργου κατά την ολοκλήρωσή του εκτιμάται ότι θα ανέλθει σε περίπου 160 εκατ. ευρώ. Η επένδυση αναμένεται να δημιουργήσει 200 νέες θέσεις εργασίας κατά την κατασκευαστική περίοδο και 150 μόνιμες θέσεις εργασίας κατά τη λειτουργία των εγκαταστάσεων. Η Dimand στρέφεται στη στρατηγική ανάπτυξη υποδομών logistics υψηλής προστιθέμενης αξίας σε περιαστικές περιοχές της Αττικής, αλλά και της Βόρειας Ελλάδας για τη δημιουργία υποδομών, όπως αποθήκες-ψυγεία, data centers ή κέντρα έρευνας και ανάπτυξης (R&D) που

δύο εκτάσεις 69 και 4 στρεμμάτων αντίστοιχα στα Μέγαρα της Αττικής, αντί 2,8 εκατ. ευρώ, που προορίζονται για ανάπτυξη logistics. Πύλη στα Βαλκάνια Μία ακόμη μεγάλη επένδυση στη Θεσσαλονίκη, στη δυτική πλευρά της πόλης, ύψους της τάξεως των 250300 εκατ. ευρώ, αφορά την αξιοποίηση του πρώην στρατοπέδου Γκόνου, επιφάνειας 672 στρεμμάτων. Τον σχετικό διαγωνισμό προετοιμάζει η Μονάδα Συμβάσεων Στρατηγικής Σημασίας του ΤΑΙΠΕΔ (Project Preparation Facility - PPF). Το ακίνητο ανήκει στο υπουργείο Οικονομικών, το οποίο το έχει παραχωρήσει ως προς τη χρήση του στη ΓΑΙΑΟΣΕ. Η κατασκευή του εμπορευματικού κέντρου στο πρώην στρατόπεδο Γκόνου στη Θεσσαλονίκη θα ανοίξει τις πύλες της ελληνικής αγοράς στη Βαλκανική

Αττική - Εύβοια Μεγάλο ενδιαφέρον για εμπορευματικά κέντρα έχουν όμως και άλλοι επενδυτές, πέραν των εταιρειών logistics και των επενδυτών ακινήτων. Ο όμιλος Μελισσανίδη προχώρησε πριν από μερικούς μήνες στην αγορά των εγκαταστάσεων της βιομηχανίας Σέλμαν στην Εύβοια. Πρόκειται για μια επένδυση της τάξεως των 23 εκατ. ευρώ, σε μια εγκατάσταση η οποία έχει το πρόσθετο πλεονέκτημα της ύπαρξης λιμενικής εγκατάστασης. Σύμφωνα με πληροφορίες, μεταξύ των πιθανών επιλογών αξιοποίησης του ακινήτου είναι η μετατροπή του σε εμπορευματικό κέντρο. Το ακίνητο βρίσκεται στην περιοχή του Βασιλικού και είναι επιφάνειας 400 στρεμμάτων, ενώ διαθέτει και κτήρια της τάξεως των 120.000 τ.μ. Στην περιοχή της Αττικής δρομολογούνται επίσης σημαντικές επενδύσεις. Από τις πλέον σημαίνουσες είναι η αξιοποίηση της

παραγωγική μονάδα της Χαλυβουργίας της οικογένειας Μάνεση, πλησίον των ΕΛΠΕ, η οποία παραμένει ανενεργή από το 2012. Το ακίνητο έχει περάσει υπό τον έλεγχο του αμερικανικού επενδυτικού fund HIG, που έχει εκπονήσει και έχει θέσει σε εφαρμογή ένα φιλόδοξο σχέδιο, το οποίο προβλέπει τη μετατροπή του ακινήτου σε κόμβο για την αποθήκευση, διαλογή και διακίνηση των εμπορευμάτων που εισάγονται στη χώρα μέσω του λιμανιού του Πειραιά και προορίζονται για τις υπόλοιπες ευρωπαϊκές αγορές.

Σε πρώτη φάση θα αναπτυχθούν υποδομές της τάξεως των 100.000 τ.μ., ενώ το ύψος της επένδυσης υπολογίζεται σε τουλάχιστον 80 εκατ. ευρώ. Υπενθυμίζεται ότι η HIG έχει αποκτήσει πλειοψηφικό ποσοστό και στην εξειδικευμένη εταιρεία παροχής υπηρεσιών logistics Makios Logistics, της οποίας την τεχνογνωσία σκοπεύει να αξιοποιήσει. Η εν λόγω εταιρεία κατέχει ηγετική θέση στον τομέα των αποθηκών-ψυγείων στη Βόρεια Ελλάδα, καθώς διαθέτει δύο σχετικές εγκαταστάσεις στην περιοχή της Θεσσαλονίκης (Καλοχώρι και Γέφυρα). Παράλληλα, προωθεί και μια ακόμη ανάπτυξη στην περιοχή του Ασπροπύργου. Στην ίδια περιοχή, η Prodea, έχοντας αποκτήσει το 80% του μετοχικού κεφαλαίου της ΘΡΙΑΣΕΥΣ Α.Ε., προχώρησε στην απόκτηση 17 αγροτεμαχίων, 110 στρεμμάτων, επί των οποίων σχεδιάζει την ανέγερση σύγχρονου Κέντρου Αποθήκευσης και Διανομής. Ενώ η Briq Properties δρομολογεί την κατασκευή δεύτερου «δίδυμου» σύγχρονου κέντρου αποθήκευσης και διανομής στον Ασπρόπυργο, με συνολική επιφάνεια 14.570 τ.μ. Τέλος, σχέδιο για την ανάπτυξη εμπορευματικού κέντρου δρομολογείται και στην περιοχή του πρώην εργοταξίου για την κατασκευή της γέφυρας Ρίου - Αντιρρίου από το ΤΑΙΠΕΔ. Τον Ιούλιο προκηρύχθηκε διαγωνισμός για την αξιοποίηση του ακινήτου, επιφάνειας 165 στρεμμάτων. Το ακίνητο ενδείκνυται για την ανάπτυξη πάρκου εφοδιαστικής αλυσίδας, καθώς διαθέτει πρόσβαση στη θάλασσα

Γιάννης Μασούτης Πρόεδρος της Κεντρικής Ένωσης Επιμελητηρίων Ελλάδος (ΚΕΕΕ)

Τα τελευταία χρόνια, η εξωστρέφεια έχει αναδειχθεί ως «ιερό δισκοπότηρο» για την ανάκαμψη και τη διαρθρωτική εξυγίανση της ελληνικής οικονομίας. Για δεκαετίες στο παρελθόν, η ανάπτυξη στην Ελλάδα στηρίχθηκε αποκλειστικά σχεδόν στην υψηλή εγχώρια ζήτηση - η οποία χρηματοδοτήθηκε από φθηνό δανεισμό και έναν υπερχρεωμένο δημόσιο τομέα, ενώ οι επενδύσεις έφθιναν σταθερά. Το 2009 οι εξαγωγές αγαθών ως ποσοστό του ΑΕΠ δεν ξεπερνούσαν το 7,6%. Η οικονομική κρίση φαίνεται ότι λειτούργησε ως σημείο καμπής για την εξωστρέφεια, καθώς πολλές επιχειρήσεις αναζήτησαν ευκαιρίες ανάπτυξης στις διεθνείς αγορές, ως απάντηση στη μείωση της εσωτερικής ζήτησης. Το 2021 η συμμετοχή των εξαγωγών αγαθών στο ΑΕΠ είχε φθάσει στο 21,8% και ο στόχος για άνοδο στο 25% μέχρι το 2025 φαίνεται ότι μπορεί να επιτευχθεί νωρίτερα. Είναι φανερό ότι τόσο η ελληνική οικονομία όσο και οι επιχειρήσεις αλλάζουν σταδιακά προσανατολισμό και η πρόοδος που έχει επιτευχθεί σε αυτή την κατεύθυνση είναι σημαντική. Δεν παύουν, όμως, να υπάρχουν ακόμη σημαντικές προκλήσεις. Η τρέχουσα ενεργειακή κρίση, η οποία επηρεάζει υπέρμετρα το κόστος παραγωγής και την ανταγωνιστικότητα των εξαγωγικών επιχειρήσεων, αναδεικνύει την ανάγκη για άμεσα μέτρα στήριξης, αλλά και για μόνιμες παρεμβάσεις με στόχο την ενεργειακή θωράκιση της χώρας και της ανάπτυξης μακροπρόθεσμα. Σήμερα, είναι πιο απαραίτητο από ποτέ να επιταχυνθούν επενδύσεις, μέτρα και πολιτικές που θα διασφαλίσουν την επαρκή τροφοδότηση των ελληνικών επιχειρήσεων με καθαρή και φθηνότερη ενέργεια, τώρα και στο μέλλον. Θα πρέπει, παράλληλα, να συνεχιστεί η προσπάθεια για την ενίσχυση των εξαγωγών και των επενδύσεων, ως δομικού στοιχείου ανάπτυξης της ελληνικής οικονομίας. Είναι αλήθεια ότι, παρά την κινητοποίηση που υπάρ-

Παρά την κινητοποίηση που υπάρχει τα τελευταία

χρόνια, η εξαγωγική βάση της χώρας παραμένει περιορισμένη, με το 50% των εξαγωγών να στηρίζεται στο 2% του συνόλου των επιχειρήσεων.

χει τα τελευταία χρόνια, η εξαγωγική βάση της χώρας παραμένει περιορισμένη, με το 50% των εξαγωγών να στηρίζεται στο 2% του συνόλου των επιχειρήσεων. Είναι, επίσης, αλήθεια ότι η Ελλάδα, ενώ σημειώνει υψηλές επιδόσεις σε παραδοσιακούς κλάδους, εξακολουθεί να υστερεί στην ανάπτυξη σύνθετων προϊόντων με μεσαίο και υψηλό τεχνολογικό περιεχόμενο. Η αντιμετώπιση αυτών των αδυναμιών προϋποθέτει την αύξηση των επενδύσεων, οι οποίες θα ενισχύσουν τις παραγωγικές δυνατότητες της ελληνικής οικονομίας και θα συμβάλουν στην αύξηση της ποιοτικής διαφοροποίησης και της αξίας των ελληνικών προϊόντων, μέσω της ενσωμάτωσης καινοτομιών και νέων τεχνολογιών. Προϋποθέτει, επίσης, την ενδυνάμωση και την ενίσχυση της εξωστρέφειας των μικρομεσαίων επιχειρήσεων, οι οποίες, αν και συνολικά συγκροτούν τον ιστό της ελληνικής οικονομίας, υστερούν λόγω του μεγέθους τους σε επίπεδο παραγωγικότητας, τεχνογνωσίας

Οι δράσεις του νέου ΕΣΠΑ

σημαντικά νέα εργαλεία για

ενώ

μέσω του Σχεδίου «Ελλάδα 2.0» παρέχονται κίνητρα για επενδύσεις και συνεργασίες, με στόχο την αύξηση του μέσου μεγέθους των ελληνικών επιχειρήσεων. Όπως έχει αναδειχθεί από σχετικές μελέτες, η μεγέθυνση (scale-up) μπορεί να ευνοήσει σημαντικά την εξωστρέφεια των επιχειρήσεων, επιτρέποντας την επίτευξη οικονομιών

κλίμακας, καλύτερη πρόσβαση σε κεφάλαια, προσέλκυση εξειδικευμένου προσωπικού και ενίσχυση της διαπραγματευτικής τους θέσης. Θα πρέπει, λοιπόν, να διασφαλιστεί η αποτελεσματική αξιοποίηση αυτών των ευκαιριών, μέσα από τον σχεδιασμό στοχευμένων δράσεων και την απομάκρυνση γραφειοκρατικών και άλλων εμποδίων για τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις. Είναι, παράλληλα, απαραίτητο να δημιουργηθεί ένας μηχανισμός ενημέρωσης, υποστήριξης και καθοδήγησης των μικρομεσαίων επιχειρήσεων, προκειμένου να μπορέσουν να αντλήσουν κεφάλαια, να χρηματοδοτήσουν νέες παραγωγικές επενδύσεις και να σχεδιάσουν αποτελεσματικές στρατηγικές εξαγωγών. Ο ρόλος των Επιμελητηρίων Τα Επιμελητήρια σε όλη την Ελλάδα επιτελούν ουσιαστικό ρόλο σε αυτή την προσπάθεια. Ήδη σήμερα αποτελούν βασική πηγή πληροφόρησης των επιχειρήσεων για τις ξένες αγορές, για πιθανούς ξένους εταίρους, για προϊόντα ενδιαφέροντος, αλλά και για διαδικαστικά θέματα. Συνεργάζονται συστηματικά με τους εθνικούς φορείς εξωστρέφειας και τους ΟΕΥ των ελληνικών πρεσβειών στο εξωτερικό, διοργανώνουν και συμμετέχουν σε επιχειρηματικές αποστολές και εκθέσεις, διευκολύνοντας με αυτό τον τρόπο τη διεθνή δικτύωση των μελών τους. Δεν παύουν, επίσης, να διεκδικούν μεταρρυθμίσεις και πολιτικές οι οποίες στηρίζουν την ανταγωνιστικότητα των επιχειρήσεων και ευνοούν την ανάληψη νέων πρωτοβουλιών. Η πορεία των ελληνικών εξαγωγών την τελευταία δεκαετία επιβεβαίωσε ότι κάθε κρίση μπορεί να γίνει ευκαιρία για θετικές αλλαγές. Είναι στο χέρι μας να διατηρήσουμε και να ενισχύσουμε περαιτέρω το momentum που δημιουργήθηκε τα τελευταία χρόνια, ώστε οι εξαγωγές να αναδειχθούν σε κύριο όχημα για τη δυναμική και ανθεκτική ανάπτυξη της ελληνικής οικονομίας.

Σοφία Κουνενάκη - Εφραίμογλου Πρόεδρος του Εμπορικού και Βιομηχανικού Επιμελητηρίου Αθηνών (ΕΒΕΑ) και του Εθνικού Επιμελητηριακού Δικτύου Ελληνίδων Γυναικών Επιχειρηματιών (ΕΕΔΕΓΕ)

Τα τελευταία χρόνια, εν μέσω διαδοχικών κρίσεων, η ελληνική οικονομία καταγράφει θετικές επιδόσεις, παρουσιάζοντας έναν από τους υψηλότερους ρυθμούς ανάπτυξης στην Ευρωζώνη, ο οποίος συνοδεύεται από άνοδο των εξαγωγών και των επενδύσεων και σταθερή μείωση της ανεργίας. Στα θετικά αυτά αποτελέσματα έχει συμβάλει, αναμφίβολα, η εφαρμογή μιας σειράς σημαντικών μεταρρυθμίσεων και παρεμβάσεων, όπως η μείωση φορολογικών συντελεστών, η πρόοδος σε θέματα ψηφιακής διακυβέρνησης και η άρση αρκετών γραφειοκρατικών και χωροταξικών εμποδίων. Οι ελληνικές επιχειρήσεις διαδραματίζουν κρίσιμο ρόλο σε όλη αυτή την προσπάθεια, καθώς αποτελούν -και ας είναι κλισέ- τη ραχοκοκαλιά της οικονομίας μας. Κάτω από αντίξοες συνθήκες, οι ελληνικές επιχειρήσεις επιβεβαίωσαν την ανθεκτικότητά τους, ενώ παράλληλα επέδειξαν μία ιδιαίτερη ικανότητα στο να μετατρέπουν κάθε ευνοϊκή μεταρρύθμιση σε όφελος για την οικονομία και την απασχόληση. Σήμερα, σε ένα διεθνές περιβάλλον που μεταβάλλεται διαρκώς, οι προκλήσεις για την οικονομία παραμένουν σημαντικές. Χρόνιες διαρθρωτικές αδυναμίες, όπως το υψηλό δημόσιο χρέος, η χαμηλή παραγωγικότητα και οι δυσμενείς δημογραφικές τάσεις, καθιστούν τη χώρα περισσότερο ευάλωτη σε εξωτερικές πιέσεις. Μία πολύ θετική εξέλιξη που δείχνει ότι

συγκριτικά πλεονεκτήματα, όπως η γεωγραφική της θέση και η υψηλή συγκέντρωση ταλέντου, που επιτρέπουν στην Ελλάδα να αξιοποιήσει νέες ευκαιρίες. Η επιτυχής διαχείριση των προκλήσεων προϋποθέτει την οικοδόμηση μιας περισσότερο παραγωγικής και εξωστρεφούς οικονο-

Είναι επιβεβλημένη η διεκδίκηση παρεμβάσεων σε

ευρωπαϊκό επίπεδο για τη στήριξη της ανταγωνιστικότητας της βιομηχανίας απέναντι στα προβλήματα που δημιουργεί η εκτίναξη του

μίας. Κι αυτός ο στόχος περνά, με τη σειρά του, μέσα από την κινητοποίηση νέων επενδύσεων, οι οποίες θα επιτρέψουν την παραγωγή περισσότερων αγαθών και υπηρεσιών, με υψηλότερη αξία και ανταγωνιστικότητα σε παγκόσμιο επίπεδο. Οι πόροι που διατίθενται μέσω του Εθνικού Σχεδίου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας, καθώς και του νέου ΕΣΠΑ, παρέχουν μια μοναδική ευκαιρία για να επιταχύνουμε τα βήματά μας προς αυτή την κατεύθυνση. Χρειάζεται επένδυση στην αναβάθμιση των δεξιοτήτων του ανθρώπινου δυναμικού, με έμφαση στις ψηφιακές και πράσινες δεξιότητες, καθώς και μια ολιστική πολιτική ενδυνάμωσης των μικρομεσαίων επιχειρήσεων, προκειμένου να μπορέσουν να σχεδιάσουν και να χρηματοδοτήσουν επενδύσεις που θα αναβαθμίσουν την παραγωγικότητα και την εξωστρέφειά τους. Καθοριστική, τέλος, προϋπόθεση για την ανάπτυξη της οικονομίας είναι η διαμόρφωση και συντήρηση ενός σταθερού οικονομικού και επενδυτικού περιβάλλοντος. Είναι επομένως

στην προσπάθεια ανάταξης και ανάπτυξης της οικονομίας. Τα τελευταία χρόνια, το ΕΒΕΑ ψηφιοποιείται και εμπλουτίζει συστηματικά τις υπηρεσίες προς τα μέλη του. Θέτει σε προτεραιότητα τη στήριξη της εξωστρέφειας των επιχειρήσεων, αυξάνοντας τις δράσεις δικτύωσης και ενημέρωσης και αναπτύσσοντας υπηρεσίες συμβουλευτικής υποστήριξης, σε όλο το φάσμα της εξαγωγικής προσπάθειας. Εξακολουθεί να εστιάζει στην ενίσχυση της νεοφυούς επιχειρηματικότητας, αναλαμβάνοντας νέες πρωτοβουλίες και διευρύνοντας το δίκτυο των συνεργασιών του με φορείς καινοτομίας σε όλη την Ελλάδα. Πρωτοπορεί σε δράσεις, με στόχο την ενθάρρυνση του ψηφιακού και πράσινου μετασχηματισμού των επιχειρήσεων, την ανάπτυξη δεξιοτήτων, την προώθηση της αύξησης της συμμετοχής των γυναικών στην επιχειρηματικότητα, την υιοθέτηση των αρχών της εταιρικής βιωσιμότητας. Ταυτόχρονα, ως αξιόπιστος θεσμικός σύμβουλος της Πολιτείας έχει προωθήσει τα τελευταία χρόνια -και συνεχίζει να προτείνει- πολιτικές που ευνοούν και στηρίζουν την επιχειρηματικότητα, όπως η μείωση των φορολογικών βαρών και η ψηφιοποίηση της δημόσιας διοίκησης, καθώς και μέτρα ενίσχυσης ενάντια στην πανδημία και την ενεργειακή κρίση κ.ά. Καθώς ο κόσμος γύρω μας αλλάζει, η μεγαλύτερη απειλή για την Ελλάδα και για τις επιχειρήσεις της είναι η στασιμότητα. Σε μία παράφραση της ρήσης του Τζακ Γουέλς, του θρυλικού CEO της General Electric, οφείλουμε να αλλάξουμε και μάλιστα με τον καλύτερο δυνατό τρόπο, πριν μας αναγκάσουν οι εξελίξεις να το κάνουμε. Χρειάζεται όλοι -πολιτεία, επιχειρήσεις και φορείς- να στοχεύσουμε πέρα από τη βραχυπρόθεσμη επιβίωση και να τολμήσουμε ένα άλμα προς τα εμπρός. Με εξωστρεφές όραμα και κοινή προσπάθεια, μπορούμε να δημιουργήσουμε όρους ανθεκτικής και συνεκτικής ανάπτυξης στα χρόνια που έρχονται.

συνολικού προϋπολογισμού 1,3 δισ. ευρώ. Για να αντεπεξέλθει σε αυτή την τιτάνια προσπάθεια έχει προχωρήσει σε εξειδικευμένες συνεργασίες με συμβούλους από την αγορά και σε ενίσχυση του ανθρώπινου δυναμικού της. Το

Τα οφέλη από την ψηφιοποίηση του κράτους θεωρούνται αδιαμφισβήτητα. Σύμφωνα με τον ΣΕΒ, μέσω του gov.gr και του Εθνικού Προγράμματος Απλούστευσης Διαδικασιών, θα αγγίξουν το 1,5 δισ. σε βάθος πενταετίας, καθώς θα αυξάνονται οι ψηφιακές υπηρεσίες και οι ψηφιακές συναλλαγές που πλέον βρίσκονται στα 700, περίπου, εκατομμύρια από τα 9 εκατ. που ήταν το 2018. Μόνο μεταξύ 2020 και 2022 το όφελος έχει αγγίξει τα 268 εκατ. ευρώ λόγω μείωσης του χρόνου μετακίνησης των πολιτών και απασχόλησης των υπαλλήλων,

(European Digital Decade 2023), είναι η κάλυψη του 100% της Ευρωπαϊκής Ένωσης με συνδέσεις 1Gbps.

Οι επενδύσεις σε δίκτυα οπτικών ινών καταλαμβάνουν σημαντικό μέρος των επενδυτικών πλάνων, συνολικού ύψους 6,3 δισ. ευρώ, που έχουν ανακοινώσει οι τηλεπικοινωνιακοί πάροχοι.

Ο ΟΤΕ έχει σε εξέλιξη πρόγραμμα επενδύσεων 3

δισ. ευρώ. Μεταξύ άλλων, έως το τέλος της χρονιάς πρόσβαση σε 1Gbps θα έχουν περίπου 1 εκατ. σπίτια και επιχειρήσεις και μέχρι το 2027 θα φτάσουν τα 3 εκατομμύρια.

Η Nova - Wind δεσμεύτηκε σε επενδυτικό πρόγραμμα 2 δισ. στην πενταετία. Μεταξύ άλλων, θα αναπτύξει περίπου 1,6 εκατ. συνδέσεις FTTH, διαθέτοντας 0,5 δισ. ευρώ.

Η ΔΕΗ έχει ανακοινώσει ότι θα επενδύσει για την ανάπτυξη δικτύου οπτικών ινών πάνω στις υπάρχουσες υποδομές μεταφοράς ενέργειας (στο ενσύρματο δίκτυό της) 680 εκατ. ευρώ, για να φθάσει το 2026 να εξυπηρετεί επίσης 3 εκατ. συνδέσεις.

κών ινών με στόχο 800.000 συνδέσεις FTTH και FTTC (οπτική ίνα στην καμπίνα - καφάο). Το υπουργείο Ψηφιακής Διακυβέρνησης επιχειρεί να καλύψει τις περιοχές χωρίς εμπορική σημασία για τους παρόχους με το ΣΔΙΤ Ultra-Fast Broadband (UFBB) συνολικού ύψους 700 εκατ. χωρίς ΦΠΑ (884 εκατ. ευρώ συμπεριλαμβανομένου ΦΠΑ, με χρηματοδότηση από Ε.Ε. 249 εκατ. ευρώ), το οποίο αφορά περίπου 750 χιλ. συνδέσεις οπτικής ίνας. Να σημειωθεί, ωστόσο, ότι το εν λόγω ΣΔΙΤ, με αναδόχους τον ΟΤΕ και την κοινοπραξία Τέρνα Ενεργειακή - Grid Telecoms, έχει καθυστερήσει και είναι άγνωστο πότε θα αρχίσει να υλοποιείται. Η μετάβαση από τον χαλκό στην οπτική ίνα θεωρείται μονόδρομος. «Αντίπαλος» σε αυτή την προοπτική είναι η ζήτηση συνδέσεων υψηλών ταχυτήτων, η οποία μόνον ικανοποιητική δεν θεωρείται. Σχεδόν το σύνολο των συνδέσεων FTTΗ που υπάρχουν αυτή τη στιγμή έχουν υλοποιηθεί με την επιδότηση που παρέχει σχετική δράση του υπουργείου Ψηφιακής Διακυβέρνησης (κουπόνι ενίσχυσης της ζήτησης). Προβλήματα, όμως, ενδέχεται να αντιμετωπίσουν οι πάροχοι προκειμένου να εξασφαλίσουν εγκαίρως τα υλικά που είναι αναγκαία, καθώς και τα κατάλληλα συνεργεία (γενικότερα το ανθρώπινο δυναμικό), με δεδομένο ότι αυτή τη στιγμή βρίσκονται σε εξέλιξη αρκετά έργα υποδομών με προοπτική, εκτός απροόπτου, να αυξηθούν τα επόμενα χρόνια. Γενικότερα η εγκατάσταση οπτικών ινών δεν αποτελεί εύκολη υπόθεση. Ακόμα και οι ίδιοι οι δήμοι που επωφελούνται όταν οι υποδομές τους αναβαθμίζονται δημιουργούν στους τηλεπικοινωνιακούς παρόχους προσκόμματα με συνέπεια μεγάλες καθυστερήσεις και αυξημένο κόστος. Σημειώνεται ότι, όπως έχει επισημαίνει στη «Ν» ο καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Πατρών και διδάκτωρ Οπτικών Τηλεπικοινωνιακών Συστημάτων, Γιάννης Τόμκος, «οικονομολόγοι και άλλοι αναλυτές με ειδίκευση στις

Σημαντικές επενδύσεις για τη δημιουργία data center έχουν ανακοινωθεί από τους Lamda Hellix - Digital Realty, Microsoft, Amazon και Google το ύψος των οποίων εκτιμάται σε 1 δισ. ευρώ, με τις πληροφορίες να αναφέρουν ότι το επόμενο διάστημα θα υπάρξουν και άλλες αντίστοιχες κινήσεις από ξένες εταιρείες. Στην Ελλάδα λειτουργούν σήμερα 18 κέντρα δεδομένων, τα περισσότερα (10) στην Αθήνα και τη Θεσσαλονίκη (5). Στις υπηρεσίες που παρέχουν περιλαμβάνονται η φιλοξενία ιστοσελίδων, η συνεγκατάσταση, η φιλοξενία και διαχείριση εφαρμογών, η εφεδρική αποθήκευση

Σημαντικά

βήματα γίνονται και προς αυτή την κατεύθυνση, ωστόσο, μένει να επιβεβαιωθούν οι προθέσεις των φορέων που κατά καιρούς έχουν δει το φως της δημοσιότητας. Τα στελέχη της αγοράς τονίζουν επίσης την αναγκαιότητα τα data centers να λάβουν ολοκληρωτικά τα χαρακτηριστικά των κρίσιμων υποδομών, όπως συμβαίνει σε άλλες χώρες του εξωτερικού και προσθέτουν ότι χρειάζεται να επιλυθούν άμεσα θέματα χωροθέτησης και ζητήματα μεταφοράς των δικτύων ενέργειας. Τα οφέλη της ανάπτυξης των data centers διαχέονται σε μεγαλύτερη κλίμακα στο σύνολο της οικονομίας. Τα data centers δημιουργούν επίσης θέσεις εργασίας υψηλής εξειδίκευσης, με υψηλές αμοιβές. Γενικότερα η ύπαρξη ψηφιακών υποδομών προσελκύει επενδύσεις από εταιρείες τεχνολογίας, αλλά και απ’ ολόκληρο το φάσμα της οικονομικής δραστηριότητας, που πλέον δεν μπορεί να αναπτυχθεί χωρίς τις κρίσιμες αυτές υποδομές. Ακόμη, οι ψηφιακές τεχνολογίες αλληλοσυνδέονται και δημιουργούν καινοτόμες υπηρεσίες και προϊόντα

Βασίλης Κορκίδης Πρόεδρος του Εμπορικού και Βιομηχανικού Επιμελητηρίου Πειραιώς (ΕΒΕΠ) και του Περιφερειακού Επιμελητηριακού Συμβουλίου Αττικής (ΠΕΣΑ)

«Π

ροκλήσεις και ευκαιρίες σε ένα απρόβλεπτο μέλλον». Ενώπιόν μας είναι οι προκλήσεις, στις οποίες

πρέπει να απαντήσουμε για να μην υπάρξει

απρόβλεπτο μέλλον… Και μία τέτοια ομάδα προκλήσεων είναι η γαλάζια και κυκλική οικονομία, η ανακύκλωση και οι πράσινες πολιτικές και για τη ναυτιλία. Προκλήσεις-έννοιες που, επί της ουσίας, βρίσκονται, κατά το μεγαλύτερο μέρος τους, στη θεωρία και όχι στην πράξη, γεγονός που οφείλουμε να το παραδεχθούμε αν δεν θέλουμε να συνεχίσουμε να χάνουμε εκατοντάδες εκατομμύρια ευρώ/δολάρια, αλλά και θέσεις εργασίας. Δεν είναι άτοπο, λοιπόν, και άκαιρο να επισημανθεί ότι η δραστηριότητα της ανακύκλωσης πλοίων ακολουθεί πιστά τη φιλοσοφία της κυκλικής και, κυρίως, γαλάζιας οικονομίας, καθώς η ανάκτηση ναυπηγικού χάλυβα και άλλων μετάλλων και υλικών, και όχι μόνο, συμβάλλει στον περιορισμό εξάντλησης των πρώτων υλών, αλλά και στην εξοικονόμηση για τη βιομηχανία. Εύλογα αναδύεται το ερώτημα γιατί από την Ελλάδα, που τώρα προχωρά με ταχείς ρυθμούς στην αναζωογόνηση της ναυπηγικής της βιομηχανίας, δεν υπάρχει πρόβλεψη για την

βάση τους νέους κανονισμούς του ΙΜΟ, λίαν προσεχώς θα υπάρξει αυξημένη ζήτηση για διαλύσεις πλοίων, κυρίως από πλοία που εξυπηρετούν σήμερα το short sea shipping, οι ηλικίες των οποίων καθιστούν απαγορευτικές τις μετασκευές για τοποθέτη-

Το Επιμελητήριο υποστηρίζει και θα υποστηρίξει κάθε προσπάθεια ανάπτυξης διαλυτηρίου πλοίων, υπό την προϋπόθεση της λειτουργίας βάσει των κοινοτικών κανονισμών.

ση scrubbers ή άλλων επιλογών για καύσιμα πρόωσης φιλικότερα προς το περιβάλλον. Ολόκληροι στόλοι θα πρέπει να αντικατασταθούν, με το κόστος να υπολογίζεται, μόνο για τα πλοία του S.S.S., που κυριαρχούν στην Ε.Ε., στα 200 δισεκατομμύρια ευρώ. Σύμφωνα με τον οίκο αναλύσεων VesselsValue, έως τον Οκτώβριο του 2022 στο σύνολο του παγκόσμιου στόλου είχαν πουληθεί για διάλυση 29 bulker έναντι 289 εκατ. δολαρίων, 137 δεξαμενόπλοια έναντι 779 εκατ. δολαρίων, ένα πλοίο μεταφοράς κοντέινερ έναντι 3 εκατ. δολ. και 11 gas carriers έναντι 54 εκατ. δολ. Στα πλοία μεταφοράς οχημάτων, το 2022 δεν έχει δοθεί για διάλυση κανένα πλοίο. Παράλληλα, στο οκτάμηνο του 2022 είχαν δοθεί για διάλυση επτά πλοία Ro-Ro έναντι 29 εκατ. δολαρίων. Στα πλοία υπεράκτιας υποστήριξης (OSV) είχαν πουληθεί για scrap 29 για 28 εκατ. δολάρια. Έχω επισημάνει -και σε αυτό συμφωνούν και παράγοντες της ναυτιλίας της χώρας- ότι η αναβίωση της ναυπηγικής βιομηχανίας στην Ελλάδα μπορεί, υπό προϋποθέσεις, να ανοίξει και νέες προοπτικές για τη δημιουργία πράσινων διαλυτηρίων πλοίων στη χώρα μας, δημιουργώντας έσοδα και νέες θέσεις εργασίας. Επαναλαμβάνω το «θέσεις εργασίας», καθώς όσοι αντιλαμβάνονται το τι συνιστά η ναυπηγική βιομηχανία, συμπεριλαμβανομένων και των διαλυτηρίων, κατανοούν τον όρο «εντάσεως εργασίας». Δηλαδή μονάδων που χρειάζονται πολλά χέρια για

να «βγάλουν» την παραγωγή. Το Επιμελητήριο είναι προφανές ότι υποστηρίζει και θα υποστηρίξει κάθε προσπάθεια ανάπτυξης διαλυτηρίου πλοίων, υπό την προϋπόθεση της λειτουργίας βάσει των κοινοτικών κανονισμών. Η έλλειψη διαλυτηρίου πλοίων δημιουργεί ένα κενό που πρέπει να καλυφθεί. Λόγω της ανεπάρκειας δυναμικότητας των μονάδων ανακύκλωσης στην E.E., η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει προσθέσει μη ευρωπαϊκές χώρες στον κατάλογό της. Η Τουρκία είναι η πέμπτη χώρα παγκοσμίως σε δυναμικότητα διάλυσης πλοίων μετά την Ινδία, το Μπαγκλαντές, το Πακιστάν και την Κίνα. Στο σημείο αυτό οφείλω να υπενθυμίσω πως η οικονομία της Τουρκίας έχει ωφεληθεί από την «εφαρμογή» της κυκλικής οικονομίας, δεδομένου ότι, πέραν των ποσοτήτων ναυπηγικού χάλυβος που προκύπτει, πολλά από τα καθαιρούμενα μηχανικά και ηλεκτρονικά εξαρτήματα μπορούν να χρησιμοποιηθούν σε άλλα πλοία, είτε υπό επισκευή είτε σε φάση κατασκευής. Και αυτή είναι μία δευτερογενής αγορά στην οποία πρέπει να προστεθεί και η περίπτωση εξαγωγών ναυπηγικού χάλυβα ή χρήσης του από τις τουρκικές ναυπηγικές μονάδες σε τιμές συμφέρουσες σε σχέση με τον ανταγωνισμό. Παράγοντες της ναυτιλίας επισημαίνουν ότι, αν και εφόσον προχωρήσει ένα τέτοιο σχέδιο για διαλυτήριο, δεν μπορεί η χώρα μας σε καμία περίπτωση να συναγωνιστεί τα κέντρα της διάλυσης πλοίων που βρίσκονται στην Ασία (Ινδία - Πακιστάν - Κίνα). Ωστόσο, μπορεί να δημιουργήσει έναν τζίρο και, το κυριότερο, να χρησιμοποιήσει τα ανακυκλούμενα υλικά. Οι προκλήσεις και οι ευκαιρίες είναι ενώπιόν μας λοιπόν και μάλιστα προς άμεση αξιοποίηση, ώστε να περιοριστεί, κατά το δυνατόν, ένα «απρόβλεπτο μέλλον». Η Ελλάδα πρέπει να αξιοποιήσει τον πλούτο που γεννά η θάλασσα.

Οι μικρές επιχειρήσεις, με την ΑΠΟΨΗ ●

Γιώργος Καββαθάς Πρόεδρος της Γενικής Συνομοσπονδίας Επαγγελματιών, Βιοτεχνών και Εμπόρων Ελλάδας (ΓΣΕΒΕΕ)

Αναμφισβήτητα ζούμε μια περίοδο διαδοχικών ως προς την έναρξη και ταυτόχρονων ως προς τις επιπτώσεις κρίσεων στην Ελλάδα, στην Ευρώπη, στον κόσμο. Οι επιπτώσεις αυτών των κρίσεων έχουν αφήσει διακριτό αποτύπωμα σε εισόδημα, απασχόληση και οικονομία. Επιπτώσεις που έρχονται να προστεθούν σε δομικές δυσκολίες των μικρών και πολύ μικρών επιχειρήσεων. Η Γενική Συνομοσπονδία Επαγγελματιών, Βιοτεχνών, Εμπόρων Ελλάδας (ΓΣΕΒΕΕ), ως κατεξοχήν εκφραστής των μικρών επιχειρήσεων, επιδιώκει συστηματικά, ιδίως την τελευταία εικοσαετία, μέσω και της πιο ενεργητικής συμμετοχής μας στα ευρωπαϊκά δρώμενα και στους φορείς εκπροσώπησης μικρών επιχειρήσεων (SMEunited), συγκρότηση εκείνων των συμμαχιών σε εθνικό και ευρωπαϊκό επίπεδο, ώστε η Ευρωπαϊκή Ένωση και οι εθνικές κυβερνήσεις να ενσωματώσουν τη λογική «think small first» (σκέψου πρώτα σε μικρή κλίμακα) σε αρκετές παρεμβάσεις και εργαλεία πολιτικής. Η ΓΣΕΒΕΕ, αξιοποιώντας πόρους από το ΕΣΠΑ, υλοποίησε ένα μεγάλο εύρος παρεμβάσεων τα προηγούμενα χρόνια σχετικά με την ανάπτυξη του ανθρώπινου δυναμικού των επιχειρήσεων. Σημαντικός αριθμός αυτών των παρεμβάσεων αφορούσε την ανάπτυξη δομών και υπηρεσιών προς επιχειρήσεις και εργαζομένους, με πιο πρόσφατο το έργο Early Warning Europe για την Ελλάδα. Αφορούσε την τριετή πιλοτική υλοποίηση ενός έργου «έγκαιρης προειδοποίησης επιχειρήσεων» στο πλαίσιο του Προγράμματος COSME, από το ΙΜΕ ΓΣΕΒΕΕ και το Επαγγελματικό Επιμελητήριο Αθηνών. Αλλά και στο κομμάτι της καινοτομίας -που στις μικρές επιχειρήσεις συνήθως δεν είναι τεχνολογική, αλλά οργανωσιακή- έχουν γίνει σημαντικά βήματα. Σημαντικό σταθμό αποτέλεσε η Μονάδα Καινοτομίας και Συνεργατικών Σχηματισμών του ΙΜΕ ΓΣΕΒΕΕ, που παρείχε

κατάλληλη

τεχνική υποστήριξη, είναι πλέον έτοιμες να κάνουν το βήμα και να συνεργαστούν, να καινοτομήσουν, αλλά και να «διεθνοποιηθούν».

υποστήριξη στις ενδιαφερόμενες επιχειρήσεις μέσα από ένα ολοκληρωμένο πλέγμα υπηρεσιών. Η προώθηση συνεργατικών σχημάτων στο σημερινό οικονομικό περιβάλλον αποτελεί όχι απλά επιλογή, αλλά ανάγκη και προϋπόθεση ανάπτυξης για τις μικρές επιχειρήσεις και μετάβασης προς μια νέα εποχή για την ελληνική οικονομία. Ένα από τα βασικά συμπεράσματα που αντλήσαμε από την προηγούμενη περίοδο είναι ότι οι μικρές επιχειρήσεις, με την κατάλληλη τεχνική υποστήριξη, είναι πλέον έτοιμες να κάνουν το βήμα και να συνεργαστούν, να καινοτομήσουν, αλλά και να «διεθνοποιηθούν». Ο ρόλος της ΓΣΕΒΕΕ και του Ινστιτούτου της (ΙΜΕ ΓΣΕΒΕΕ) έγκειται στην ενεργητική κινητοποίηση και υποστήριξη, που θα περιλαμβάνει έναν συνολικό στρατηγικό σχεδιασμό, αλλά και θα διευκολύνει τη δημιουργία εξωστρεφών δικτύων συνεργασίας μεταξύ των μικρών επιχειρήσεων. Προς αυτή την κατεύθυνση, η ΓΣΕΒΕΕ και το ΙΜΕ ΓΣΕΒΕΕ

εξωστρέφειας και των συνεργειών μεταξύ μικρών επιχειρήσεων. Παράλληλα, το ΙΜΕ ΓΣΕΒΕΕ συμμετέχει ενεργά στο Enterprise Europe Network Ηellas, τον ελληνικό κόμβο του Enterprise Europe Network, που αποτελεί το μεγαλύτερο δίκτυο επιχειρηματικής υποστήριξης στον κόσμο, δραστηριοποιείται σε 69 χώρες με 600 συνεργαζόμενους οργανισμούς, αριθμεί 3.000 εξειδικευμένα στελέχη και 17 ομάδες εμπει-

ρογνωμόνων σε αντίστοιχους βιομηχανικούς κλάδους. Αποτελείται από βιομηχανικούς συνδέσμους, ερευνητικά και τεχνολογικά ιδρύματα, εμπορικά και βιομηχανικά επιμελητήρια και καταξιωμένους φορείς στον χώρο της επιχειρηματικότητας και της καινοτομίας. Στο Enterprise Europe Network Hellas συμμετέχουν 16 οργανισμοί, κατανεμημένοι σε όλη την ελληνική επικράτεια, οι οποίοι δραστηριοποιούνται στους τομείς της καινοτομίας, της μεταφοράς τεχνολογίας και της διεθνούς συνεργασίας. Με ένα ολοκληρωμένο πλέγμα υπηρεσιών, τα μέλη του Enterprise Europe Network Hellas υποστηρίζουν τη μικρή επιχείρηση προκειμένου:  να προχωρήσει σε επιχειρησιακό σχεδιασμό και διαχείριση της καινοτομίας  να λάβει μέρος σε επιχειρηματικές αποστολές και διεθνείς συναντήσεις

 να προχωρήσει σε διεθνείς επιχειρηματικές και τεχνολογικές συνεργασίες

 να δραστηριοποιηθεί σε νέες αγορές

 να υιοθετήσει νέες τεχνολογίες και τεχνογνωσία

Γιώργος Καρανίκας Πρόεδρος της Ελληνικής Συνομοσπονδίας Εμπορίου και Επιχειρηματικότητας (ΕΣΕΕ)

ο εμπόριο, με παραγωγική δραστηριότητα που αγγίζει το 12,5% της συνολικής δραστηριότητας και με το 17,5% των θέσεων απασχόλησης της χώρας, δίκαια θεωρείται ένας από τους κύριους κλάδους της ελληνικής οικονομίας, με βαρύνουσα γνώμη για το επιχειρηματικό γίγνεσθαι. Εντός του εμπορίου άλλωστε πραγματοποιείται περισσότερο από το 40% του συνολικού ετήσιου κύκλου εργασιών και συγκεντρώνεται το 28,9% των εργοδοτών. Εντούτοις, τόσο η εγχώρια οικονομία όσο και το εμπόριο βρίσκονται για ακόμη μία φορά αντιμέτωπα με μια σειρά προκλήσεων που θα μπορούσαν να διασαλεύσουν τη σταθερότητα του παραγωγικού ιστού, αλλά ακόμη και την ίδια τη βιωσιμότητα των επιχειρήσεων. Ήδη, η παρατεταμένη κρίση χρέους με τις συσταλτικές δημοσιονομικές πολιτικές, τη ραγδαία συρρίκνωση του προϊόντος, την αβεβαιότητα και την εκτίναξη της ανεργίας σε πρωτοφανή επίπεδα είχε συμπιέσει την κατανάλωση και είχε πλήξει σε ιδιαίτερα μεγάλο βαθμό τις εμπορικές επιχειρήσεις. Ακολούθησε η πανδημία του κορονοϊού, με τις αναστολές λειτουργίας των καταστημάτων, τους κινδύνους για την υγεία και τους περιορισμούς στη μετακίνηση και άρα τις πιέσεις στην επιχειρηματικότητα να εντείνονται,

Η εκπόνηση και υλοποίηση ενός ειδικού χρηματοδοτικού προγράμματος για τις ΜμΕ, μετά και τις συνεχείς αυξήσεις των επιτοκίων από την ΕΚΤ, θεωρείται επιβεβλημένη.

Σε αυτό το πλαίσιο, η Ελληνική Συνομοσπονδία Εμπορίου και Επιχειρηματικότητας (ΕΣΕΕ) αναζητά διέξοδο μέσα από την επιτυχή υπερκέραση των εμποδίων που προέρχονται από τη ραγδαία αύξηση των τιμών και δυσχεραίνουν την επιχειρηματικότητα. Την ίδια στιγμή εκτιμά πως είναι ακριβώς αυτή η δύσκολη συγκυρία που καλεί την επιχειρηματικότητα να ξεπεράσει, για μία ακόμη φορά, τον εαυτό της και να κάνει την υπέρβαση - μία πρόκληση που για να απαντηθεί θα πρέπει η επιχειρηματικότητα να τύχει και της αντίστοιχης ουσιαστικής στήριξης από τους κρατικούς φορείς, αξιοποιώντας και τις θετικές εξελίξεις σε κλάδους όπως ο τουρισμός. Ειδικότερα, πάγια θέση της Συνομοσπονδίας είναι η επιτάχυνση των διαδικασιών της ψηφιακής και πράσινης μετάβασης σε όλες

μείνει πολύ

τους τομείς συγκριτικά με άλλες ευρωπαϊκές οικονομίες, η εγχώρια επιχειρηματικότητα και το εμπόριο δεν αντέχουν να χάσουν κι άλλο χρόνο. Εντούτοις, επειδή οι σχετικές διαδικασίες δεν είναι ούτε αυτόματες αλλά ούτε και φθηνές, το κράτος οφείλει να διευκολύνει τη μετάβαση, συμπεριλαμβανομένων της αναβάθμισης των δεξιοτήτων και της επανακατάρτισης. Μια

πιο προσεκτική ανακατανομή των πόρων του Ταμείου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας και των όρων χρηματοδότησης, ώστε να μην αποκλείονται οι περισσότερες ΜμΕ, θα λειτουργούσε ευεργετικά προς αυτήν την κατεύθυνση. Αν μάλιστα ληφθεί υπόψη η άνοδος των επιτοκίων παρέμβασης από την ΕΚΤ, άνοδος που θα συνεχιστεί και το επόμενο χρονικό διάστημα, και κατά συνέπεια και η διόγκωση του κόστους δανεισμού, τότε η εκπόνηση και υλοποίηση ενός ειδικού χρηματοδοτικού προγράμματος για τις ΜμΕ θεωρείται επιβεβλημένη. Μια τέτοια πρωτοβουλία θα εξασφάλιζε την ισότιμη πρόσβαση των επιχειρήσεων σε ρευστότητα, αλλά και την ενίσχυση της συμμετοχής τους σε επενδύσεις. Παράλληλα, χαμηλότοκα δάνεια και επιχορηγήσεις, αλλά και φορολογικές ελαφρύνσεις θα μπορούσαν να επιστρατευτούν ως κίνητρο για την επιτάχυνση της ψηφιακής και πράσινης μετάβασης. Βέβαια, φορολογικές ελαφρύνσεις θα πρέπει να υιοθετηθούν και στους λογαριασμούς ενέργειας, αλλά και στα αγαθά πρώτης ανάγκης. Αναμφίβολα, οι επόμενοι μήνες είναι εξαιρετικά κρίσιμοι, πλήρεις αβεβαιότητας και αναταράξεων. Η ΕΣΕΕ πιστεύει πως δεν υπάρχει επιλογή για πισωγυρίσματα και αναβολές. Οι πλέον ευάλωτοι πρέπει να στηριχθούν έναντι των επιπτώσεων μιας κρίσης που επιβλήθηκε εξωγενώς. Την ίδια στιγμή, η Συνομοσπονδία αναζητά με συνέπεια και επιμονή τρόπους αναχαίτισης του αντίκτυπου της κρίσης ενέργειας, τόσο μέσα από το εθνικό πλαίσιο όσο και σε συνεργασία με τους αντίστοιχους ευρωπαϊκούς κοινωνικούς φορείς (SMEunited, EUROCommerce), προωθώντας θέσεις και προτάσεις και στα ευρωπαϊκά φόρα. Και αυτό θα συνεχίσει να κάνει.

projects, εξάλλου, που έχουν προκηρυχθεί ή αναμένεται να προωθηθούν προσεχώς με τη μέθοδο του ΣΔΙΤ προδιαγράφουν συνέχιση της ανοδικής επενδυτικής τροχιάς σε ορίζοντα 2030. Χαρακτηριστικό είναι, επίσης, το γεγονός ότι αφενός συνεχίζονται οι επενδύσεις στον τομέα των νέων τεχνολογιών

από εταιρείες των ΗΠΑ και αναμένονται προσεχώς νέες σχετικές αφίξεις, αφετέρου ισραηλινά κεφάλαια συνεχίζουν να επενδύουν στην ξενοδοχειακή αγορά. Παράλληλα δε η πόλη διεκδικεί πλέον δυναμικά πρωταγωνιστικό ρόλο στα logistics, αλλά και στον τομέα της ενέργειας, την ίδια ώρα που το ένα μετά το άλλο παίρνουν σειρά προς αναβίωση με νέες-μικτές χρήσεις τα σημαντικότερα και μέχρι πρότινος εγκαταλειμμένα διατηρητέα -και όχι μόνο- βιομηχανικά ακίνητα.

1. Το λιμάνι Ως ο μεγαλύτερος ανέκαθεν -και στο διάβα πολλών αιώνων- αναπτυξιακός πυλώνας της τοπικής οικονομίας, το λιμάνι της Θεσσαλονίκης, χάρη στη δρομολογημένη επένδυση της επέκτασης του 6ου προβλήτα, δίνει τον παλμό και για την αναβίωση όλης της δυτικής εισόδου της πόλης, όπου έχει μεταφερθεί και η έδρα του Συνδέσμου Βιομηχάνων Ελλάδος (ΣΒΕ). Η επένδυση στον 6ο προβλήτα είναι της τάξης των 150 εκατ. ευρώ και αποτελεί μέρος του πακέτου των υποχρεωτικών επενδύσεων της κοινοπραξίας των επενδυτών που διαχειρίζονται την ΟΛΘ Α.Ε., η οποία τελεί πλέον υπό τον έλεγχο του Ιβάν Σαββίδη. Ανάδοχος για τη συγκεκριμένη επένδυση είναι η κοινοπραξία Mytilineos SA - Rover Maritime SL - HDK SA. Το θαλάσσιο μέτωπο της πόλης αφορά και το «Θεσσαλονίκη FSRU», μία ακόμη σημαντική επένδυση, που έρχεται από την Elpedison, καθώς στις αρχές Οκτωβρίου δόθηκε από τη Ρυθμιστική Αρχή Ενέργειας (ΡΑΕ) το σχετικό «πράσινο φως» για την εν λόγω πλωτή μονάδα φυσικού αερίου στον Θερμαϊκό Κόλπο. Η επένδυση εκτιμάται ότι θα είναι της τάξης των 60 εκατ. ευρώ.

2. Αναβίωση

Δίπλα στο λιμάνι, ήτοι στον άξονα της δυτικής εισόδου της πόλης, εξάλλου, όπως έγινε πρόσφατα γνωστό, προγραμματίζεται από την Dimand επένδυση άνω των 100 εκατ. ευρώ για την αναβίωση του εμβληματικού διατηρητέου βιομηχανικού συγκροτήματος «ΦΙΞ» με νέες χρήσεις, ήτοι γραφεία, κατοικίες, εμπορικές δραστηριότητες και κατά πάσα πιθανότητα και ξενοδοχείο. Η ίδια εταιρεία κατασκευάζει ήδη απέναντι από το «ΦΙΞ», επί της οδού 26ης Οκτωβρίου το «HUB 26», ένα μεγάλο και υπερσύγχρονο - βιοκλιματικό συγκρότημα γραφείων, μια επένδυση ύψους 35 εκατ. ευρώ, ενώ επίσης έχει ήδη εξαγοράσει το ανενεργό βιομηχανικό ακίνητο της άλλοτε κραταιής Βαλκάν Εξπόρτ στο 15ο χλμ. Θεσσαλονίκης-Έδεσσας και ανακοίνωσε ότι θα το μετατρέψει σε συγκρότημα-κόμβο Logistics για τη Βόρεια Ελλάδα, με εκτιμώμενη ακαθάριστη αξία ανάπτυ-

λάχιστον 10.000 τ.μ., σχεδιάζει επίσης στην περιοχή της δυτικής εισόδου της πόλης η Μεντεκίδης Κατασκευαστική, σε έκταση 16 στρεμμάτων ανάμεσα στο Limani Center και το παλιό βιομηχανικό ακίνητο του εργοστασίου «ΦΙΞ», ενώ με ενδιαφέρον αναμένεται πώς θα αξιοποιηθεί από τις Orilina Properties και Lamda Development η έκταση 72 στρεμμάτων που απέκτησαν στην περιοχή του εμπορικού κέντρου «Mediterranean Cosmos» στα ανατολικά προάστια της πόλης με την εξαγορά της «Limar».

Logistics

του-

ενδιαφέρον να εγκατασταθούν σε αυτό. Σημειωτέον ότι στο project θα συμμετέχουν και Ισραηλινοί, καθώς έχει υπογραφεί δεσμευτικό Term Sheet με το Basecamp Innovation Center Uzy Zwebner και το fund JTLV για επένδυση και ανάπτυξη 70.000 τ.μ. εγκαταστάσεων εντός του «Thess INTEC». Προσύμφωνο έχει υπογράψει επίσης η Thess INTEC Α.Ε. με το ΕΚΕΤΑ (Εθνικό Κέντρο Έρευνας και Τεχνολογικής Ανάπτυξης) για 11.000 τ.μ. συν option άλλα 5.000 τ.μ. για ερευνητικές εγκαταστάσεις εντός του Πάρκου.

νται στο εν λόγω ακίνητο, προβλέπεται η ανέγερση κτηρίου 30 ορόφων, συνολικού ύψους 100 μέτρων, ενός ουρανοξύστη στον οποίο θα συγκεντρωθεί όλη η μέγιστη επιτρεπόμενη δόμηση (32.000 τ.μ.) και φιλοδοξεί να αποτελέσει το νέο τοπόσημο της Θεσσαλονίκης. 8. Ανακατασκευές Και πάλι στην ανατολική πλευρά της πόλης, όπως επίσης και πάλι σε ένα εξίσου εμβληματικό διατηρητέο βιομηχανικό ακίνητο, στους Μύλους Αλλατίνη, αναμένεται να υλοποιηθεί μεγάλη επένδυση τα επόμενα χρόνια, καθώς ήδη το 50% του ακινήτου έχει περάσει στην

και είναι θέμα ημερών η έναρξη της λειτουργίας της. 9. Πεντάστερες επενδύσεις Αμείωτες συνεχίζονται, επίσης, στη Θεσσαλονίκη και οι ξενοδοχειακές επενδύσεις, επί το πλείστον πολυτελείας. Τον φετινό Απρίλιο τέθηκε σε λειτουργία το πεντάστερο «ON Residence», μία επένδυση ύψους 20 εκατ. ευρώ των Tor Hotel Group και Grivalia Hospitality, στην παραλιακή λεωφόρο Νίκης στο κέντρο της πόλης, στο οποίο αναβίωσε πανηγυρικά και το ιστορικό εστιατόριο της Θεσσαλονίκης «Όλυμπος Νάουσα».

τον γνωστό επιχειρηματία Σταύρο Ανδρεάδη. Σημειωτέον ότι εκτός από την αποκατάσταση και αξιοποίηση των επτά διατηρητέων κτηρίων που βρίσκο-

που έχει προαναγγελθεί. Ο Όμιλος Φάις έχει ήδη σημαντική παρουσία στη Θεσσαλονίκη με το εμπορικό κέντρο One Salonica, όπως και με πλειοψηφικό ποσοστό της ιστορικής Αγοράς Μοδιάνο, που επίσης ανακατασκευάστηκε - ανακαινίστηκε ριζικά με επένδυση της τάξης των 11 εκατ. ευρώ

Νέα ξενοδοχεία έχουν στα σκαριά επίσης στη Θεσσαλονίκη η Hotel Luisa A.E. με επένδυση 16 εκατ. ευρώ στην οδό Λέοντος Σοφού, ενώ γερμανικών συμφερόντων είναι επένδυση ύψους 5,5 εκατ. ευρώ για την ανακατασκευή του ξενοδοχείου «Αίγυπτος» στην οδό Πτολεμαίων.

Φέτος, επίσης, τέθηκε σε λειτουργία το πεντάστερο boutique hotel «S Hotel» στον πεζόδρομο της Καλαπο-

Ιωάννης Χατζηθεοδοσίου Πρόεδρος του Επαγγελματικού Επιμελητηρίου Αθηνών (ΕΕΑ) και επίτιμος διδάκτωρ στο Πανεπιστήμιο Πειραιά

ήμερα, η Ελλάδα έχει τη δυνατότητα να αξιοποιήσει σημαντικούς πόρους από το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας και το νέο ΕΣΠΑ, προκειμένου να επιταχύνει την ανάπτυξη της οικονομίας και να βελτιώσει το επίπεδο ζωής των πολιτών της. Πρόκειται για έναν στόχο που προϋποθέτει την κινητοποίηση και τη συμμετοχή του συνόλου των παραγωγικών δυνάμεων της χώρας, μέσα από την παροχή κατάλληλων κινήτρων, ευκαιριών και εργαλείων. Στο πλαίσιο αυτό, η ενδυνάμωση της μικρομεσαίας επιχειρηματικότητας αποτελεί κρίσιμο ζητούμενο. Σήμερα, οι πολύ μικρές, οι μικρές και οι μεσαίες επιχειρήσεις αποτελούν το 99,9% του συνόλου των επιχειρήσεων στην Ελλάδα, ενώ προσφέρουν το 83% των θέσεων απασχόλησης στον ιδιωτικό τομέα. Παρ’ όλα αυτά, ο σχεδιασμός των αναπτυξιακών προγραμμάτων της νέας περιόδου φαίνεται μέχρι στιγμής να οδηγεί τις επιχειρήσεις αυτές στο περιθώριο. Σύμφωνα με έρευνα του Ινστιτούτου Μικρομεσαίων Επιχειρήσεων (ΙΜΕ) της ΓΣΕΒΕΕ σχετικά με την αξιοποίηση του ΕΣΠΑ, τα προγράμματα χρηματοδότησης αφορούν το 6% των ΜμΕ, ενώ ο τραπεζικός δανεισμός μόλις το 3,8%. Το συντριπτικά μεγαλύτερο μέρος των επιχειρήσεων χρηματοδοτούν τις επενδύσεις τους

ίδια κεφάλαια, αξιοποιώντας σε

ακόμη και τους διαθέσιμους πόρους από το ΕΣΠΑ. Η ελλιπής ενημέρωση και καθοδήγηση για την παρακολούθηση των δράσεων και τη διαμόρφωση σχετικών προτάσεων, η αδυναμία κατάθεσης εγγυητικών επιστολών για την εκταμίευση προκαταβολών, η απουσία προσκλήσεων ειδικά προσαρμοσμένων στις ανάγκες των πολύ μικρών επιχειρήσεων είναι μερικοί από τους παράγοντες που οδηγούν στον αποκλεισμό πολλών επιχειρήσεων

Η λογική ότι η ανάπτυξη μπορεί να προκύψει αποκλειστικά και μόνο από την επιχειρηματική μεγέθυνση αγνοεί βασικά δομικά χαρακτηριστικά της ελληνικής οικονομίας και δημιουργεί σοβαρούς κινδύνους.

από τη χρηματοδότηση, στην αποθάρρυνση ή στην καθυστέρηση επενδυτικών εγχειρημάτων. Η αδυναμία κάλυψης των τραπεζικών κριτηρίων χρηματοδότησης αποκλείει τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις και από τις δράσεις που χρηματοδοτεί το Ταμείο Ανάκαμψης. Η ενθάρρυνση σχεδίων επιχειρηματικής μεγέθυνσης είναι στρατηγικά ορθή επιλογή, προκειμένου να υπερκεραστούν προβλήματα που σχετίζονται με το πολύ μικρό μέγεθος των επιχειρήσεων, όπως είναι η χαμηλή παραγωγικότητα, ο χαμηλός βαθμός διεθνοποίησης, η αδυναμία δικτύωσης και ανάπτυξης οικονομιών κλίμακας, η πρόσβαση σε χρηματοδότηση. Ωστόσο, πρόκειται για μια διαδικασία που απαιτεί χρόνο, επαρκή προετοιμασία και κυρίως πόρους και ρευστότητα, η οποία θα επιτρέψει στις επιχειρήσεις να σχεδιάσουν τα επόμενα βήματά τους. Όσο οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις ωθούνται πρακτικά στο περιθώριο των αναπτυξιακών προγραμμάτων, θα δημιουργείται αρνητικός αντίκτυπος ως προς το ύψος και τον αριθμό των επενδύσεων, αλλά και ως προς τη δυνατότητα απορρόφησης των κοινοτικών πόρων. Οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις και η οικονομία συνολικά, αντί να ενισχύουν την ανθεκτικότητά τους, θα γίνονται όλο και πιο ευάλωτες στις αλλαγές και στις πιέσεις του εξωτερικού περιβάλλοντος. Είναι, επομένως, επιτακτική η ανάγκη για μια νέα στρατηγική για τη μικρομεσαία

επιχειρηματικότητα. Η ανακοίνωση προγραμμάτων ενίσχυσης με εντυπωσιακούς προϋπολογισμούς δεν έχει κανένα νόημα εάν οι προσκλήσεις και τα κριτήρια ένταξης «κλείνουν την πόρτα» στις περισσότερες ενδιαφερόμενες επιχειρήσεις. Χρειάζονται δράσεις προσαρμοσμένες στα μεγέθη, στις τρέχουσες ανάγκες, αλλά και στις μελλοντικές δυνατότητες της μικρής επιχείρησης. Χρειάζεται απλοποίηση των γραφειοκρατικών διαδικασιών και δημιουργία ενός ολοκληρωμένου μηχανισμού ενημέρωσης και υποστήριξης, για την προετοιμασία επιλέξιμων προτάσεων. Αντίστοιχα, δεν έχει νόημα να ανακοινώνονται προγράμματα ευνοϊκής χρηματοδότησης από τις τράπεζες όταν το 85% περίπου των μικρομεσαίων επιχειρήσεων εξακολουθεί να μην έχει πρόσβαση σε τραπεζικό δανεισμό. Χρειάζονται περισσότερο εστιασμένες λύσεις και χρηματοδοτικά σχήματα, με ανάλογη προσαρμογή της προσέγγισης και των υπηρεσιών των τραπεζών. Η λογική ότι η ανάπτυξη μπορεί να προκύψει αποκλειστικά και μόνο από την επιχειρηματική μεγέθυνση αγνοεί βασικά δομικά χαρακτηριστικά της ελληνικής οικονομίας και δημιουργεί σοβαρούς κινδύνους. Δεν μπορούμε να εξαλείψουμε τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις, ούτε να τις τοποθετήσουμε σε προκρούστεια κλίνη, καταδικάζοντας όσες δεν καλύπτουν συγκεκριμένα χαρακτηριστικά. Οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις στην Ελλάδα έχουν δύναμη, ικανότητες και όραμα. Στην πορεία μετασχηματισμού της ελληνικής οικονομίας, σίγουρα θα υπάρξουν πολλές που δεν θα καταφέρουν να συμβαδίσουν. Είναι, όμως, πολύ περισσότερες αυτές που μπορούν και αξίζουν να πετύχουν. Αν θέλουμε ταχύτερη, αλλά ταυτόχρονα βιώσιμη και συνεκτική ανάπτυξη στη χώρα, θα πρέπει να τους δώσουμε την ευκαιρία.

Νικόλαος Μπακατσέλος Πρόεδρος του Ελληνο-Αμερικανικού Εμπορικού Επιμελητηρίου

Ζ

ούμε σε ένα σταυροδρόμι παγκόσμιων εξελίξεων, όπου διασταυρώνονται η δυναμική κλιμάκωση διεθνών ανταγωνισμών στο γεωπολιτικό επίπεδο, η διατάραξη της εφοδιαστικής αλυσίδας, οι έντονες πληθωριστικές πιέσεις, η κλιματική και ενεργειακή κρίση, που διαμορφώνουν ένα πλαίσιο δυσοίωνων οικονομικών προοπτικών, εντείνοντας την ίδια στιγμή τις τάσεις αποπαγκοσμιοποίησης. Επιπλέον, συνιστούν και ένα πεδίο προκλήσεων αλλά και διαρκών ανακατατάξεων, επιβάλλοντας μια νέα προσέγγιση, ώστε να σχηματοποιηθούν καινούργιες αρχές μιας καταρχάς βιώσιμης και κατ’ επέκταση αναπτυξιακής οικονομικής πολιτικής παγκοσμίως. Οι επιπτώσεις των ισχυρών κλυδωνισμών του πολέμου στην Ουκρανία, της επακόλουθης παγκόσμιας οικονομικής κρίσης και βέβαια της κρίσης της πανδημίας υπογραμμίζουν διαρκώς την ανάγκη μιας «επανεκκίνησης» του παγκόσμιου οικονομικού συστήματος. Όλες αυτές οι ζυμώσεις εξελίσσονται σε ένα παγκόσμιο σκηνικό οικονομικών αβεβαιοτήτων. Σε αυτή τη νέα πολυπολική πραγματικότητα με συμμαχίες που αναδιατάσσονται και με έννοιες όπως η κρίση και το απρόβλεπτο, οι οποίες αντιμετωπίζονται πλέον περισσότερο ως μια «κανονικότητα» παρά ως κάτι το πρόσκαιρο και παροδικό, οι «κανόνες του παιχνιδιού» έχουν ήδη επαναπροσδιορισθεί. Επί της αρχής, μόνο μέσα από μια συμπε-

Περίπου μία δεκαετία μετά την κρίση χρέους, η Ελλάδα, εφαρμόζοντας τις διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις, έχει γίνει ένας ελκυστικός επενδυτικός προορισμός για πληθώρα τομέων.

ριληπτική οικονομία χωρίς αποκλεισμούς και μέσω ενός μίγματος στοχευμένων εθνικών πολιτικών με αίσθηση των κοινωνικών αναγκών έχουμε ελπίδες αντιστροφής των βαθιών ανισοτήτων που έχουν σωρευθεί και επί της ουσίας επίτευξης των Στόχων της Βιώσιμης Ανάπτυξης του ΟΗΕ. Το υπάρχον τοπίο στην παγκόσμια οικονομία καταδεικνύει την ανάγκη ενός μοντέλου διεθνών συνεργασιών προς όφελος των πολλών. Παράλληλα, στο κεντρικό κάδρο των οικονομικών επιτελείων οφείλει να τεθεί η έννοια της συν-αντίληψης, της έγκαιρης πρόσληψης, δηλαδή, των κινδύνων, απειλών και προκλήσεων μέσα από μια κοινή οπτική. Η διαπίστωση αυτή αποτελεί και απόρροια της έντονης υφιστάμενης ρευστότητας, της πολλαπλότητας και πολυπλοκότητας των προβλημάτων τα οποία έχουν πολύ σύνθετα χαρακτηριστικά και απαιτούν μια συλλογικότητα κοινωνικής ενσυναίσθησης και εξειδικευμένης τεχνοκρατικής γνώσης. Σε ό,τι αφορά

παράλληλα, μια ισχυρή αξιοπιστία στο εξωτερικό. Ειδικά η επιμονή στην επιτάχυνση των μεταρρυθμίσεων σε ένα ευρύτατο φάσμα που καλύπτει τη δημόσια διοίκηση, την ποιότητα των θεσμών και τη δημιουργία ενός σύγχρονου επιχειρηματικού περιβάλλοντος αποτελούν χειροπιαστές παραδοχές. Όλα όμως αυτά σε ένα παγκόσμιο οικονομικό αλλά και κοινωνικό περιβάλλον μιας νέας κουλτούρας γνώσης αποτελούν απλά την, εκ των ων ουκ άνευ, βάση. Οι τομές που είναι απαραίτητο να ενταθούν και έχουν τη δυνατότητα να συμβάλουν αποφασιστικά στη διαμόρφωση μιας οικονομίας με προοπτική αφορούν τη διείσδυση περισσότερης γνώσης και καινοτομίας στην παραγωγή και την καθολική διάχυση των ψηφιακών δεξιοτήτων στην ελληνική κοινωνία. Θεωρώ ότι μέσα από αυτή τη συνδυαστική δράση μπορούμε να δημιουργήσουμε μια κοινωνία δημιουργική, μια οικονομία σταθερή και μια προοπτική διαρκούς και βιώσιμης ανάπτυξης. Τα επόμενα χρόνια, πολλά θα εξαρτηθούν από τις ευρύτερες δημοσιονομικές εξελίξεις και τις δυνατότητες που θα έχει η οικονομία μας να κινηθεί αποτελεσματικά στις διεθνείς αγορές. Σε αυτές τις εξαιρετικά δύσκολες και αβέβαιες εποχές είναι σημαντικό να προσδιοριστούν με ακόμη μεγαλύτερη σαφήνεια οι προτεραιότητες και η στόχευση της εθνικής μας οικονομικής πολιτικής. Η ευθύνη αντανακλά σε όλους, πολιτική

ηγεσία, θεσμικό πλαίσιο, επιχειρηματική και εκπαιδευτική κοινότητα, τον ίδιο τον πολίτη.

πληθώρα τομέων, επιτυγχάνοντας έναν πολύ σημαντικό και ευρύτατο μετασχηματισμό, οικοδομώντας

στιγμής έχει καταγραφεί σημαντική ζήτηση πρώτων υλών με καλές τιμές, αύξηση 10% της παραγωγής (σε τόνους εμπορεύσιμων τελικών προϊόντων), αύξηση 10% των πωλήσεων συνολικά του εξορυκτικού κλάδου σε 1,52 δισ. ευρώ, αύξηση 15% των εξαγωγών, μείωση 3% του αριθμού των απασχολουμένων. Ο κλάδος της εξορυκτικής βιομηχανίας κατέγραψε πολύ αυξημένη ζήτηση πρώτων υλών και μετάλλων, η οποία δεν μπορούσε να καλυφθεί από τους προμηθευτές. Η αυξημένη ζήτηση μετάλλων οδήγησε σε πρωτοφανείς αυξήσεις τιμών. Επίσης η συνεχιζόμενη πρωτοφανής ζήτηση μετάλλων και μεταλλικών προϊόντων υπερέβη τη δυναμικότητα παραγωγής των εγκαταστάσεων. Πολύ μεγάλη ήταν επίσης η αύξηση θαλάσσιων ναύλων. Η μεγάλη έλλειψη σε containers, σε συνδυασμό με την έλλειψη ανθρώπινου δυναμικού λόγω του Covid-19 δημιούργησε επίσης μεγάλες καθυστερήσεις στη διακίνηση των προϊόντων στα λιμάνια, επιτείνοντας τη μη κάλυψη της ζήτησης και κατ’ επέκταση επιφέροντας σημαντική δυσλειτουργία της εφοδιαστικής αλυσίδας. Επιπλέον, μεγάλη ήταν η αύξηση του κόστους παραγωγής των ορυκτών πρώτων υλών, των καθετοποιημένων προϊόντων τους, των μετάλλων και των συμπυκνωμάτων, λόγω των μεγάλων αυξήσεων των τιμών της ηλεκτρικής ενέργειας και των τιμών των αναγκαίων για την παραγωγή πρώτων υλών. Ωστόσο, η αύξηση της ζήτησης και των τιμών στα προαναφερθέντα προϊόντα του κλάδου δεν κατόρθωσε να αντισταθμίσει

Δρ Αθανάσιος Κελέμης Γενικός διευθυντής και μέλος Δ.Σ. του Ελληνογερμανικού Εμπορικού και Βιομηχανικού Επιμελητηρίου

Μπροστά σε ένα ακόμη «σταυροδρόμι» γεμάτο προκλήσεις και ευκαιρίες βρίσκεται η Ελλάδα. Ενώ το διεθνές περιβάλλον δοκιμάζεται οικονομικά και ενεργειακά μετά την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία, η χώρα διευρύνει τις σχέσεις συνεργασίας της με διεθνή επενδυτικά σχήματα, κτίζοντας ένα προφίλ ισχυρού εθνικού επενδυτικού προορισμού. Πρόκειται για πολιτική η οποία ασκείται πολύ πριν η χώρα εξέλθει της ενισχυμένης εποπτείας (Αύγουστος 2022). Η περίοδος προσφέρεται για τη διεύρυνση του επενδυτικού μετώπου. Προσφέρεται για έναν νέο κύκλο εκτέλεσης σημαντικών έργων ιδιωτικών και δημόσιων, που θα αναβαθμίσουν τη θέση και το κύρος της Ελλάδας διεθνώς, στηρίζοντας την προσπάθεια διαρκούς τόνωσης του ΑΕΠ. Το 2022 η ελληνική οικονομία είναι βέβαιο πως όχι απλώς θα βρεθεί σε αναπτυξιακό «τέμπο», αλλά θα υπερβεί κάθε πρόβλεψη, ακόμη και την πλέον αισιόδοξη. Τη θετικότερη εκτίμηση για το ΑΕΠ διατυπώνει η Τράπεζα της Ελλάδος, ανεβάζοντας τον πήχη της ανάπτυξης κατά τη φετινή χρονιά στο

εκτιμήσεις, αυτές της Κομισιόν (φθινοπωρινή έκθεση), αναφέρουν ότι το ελληνικό ΑΕΠ θα υπερβεί το «σημείο μηδέν», θεωρώντας ως πιθανό το σενάριο εμφάνισης μικρής ανάκαμψης, κοντά στο 1%. Βέβαια, σε αυτή τη φάση τίποτε δεν έχει κριθεί. Το κλίμα, πολιτικό και οικονομικό, είναι απόλυτα ρευστό κι οι αβεβαιότητες μεγάλες για το σύνολο της Ευρώπης. Μιλώντας, όμως, για την Ελλάδα, υπάρχουν κάποιες «σταθερές», με αξία σαφώς υπολογίσιμη, όπως η ανοδική τάση των εξαγωγών, η δυναμική αύξηση των τουριστικών ροών προς τη χώρα, οι υψηλοί ρυθμοί αύξησης των επενδύσεων, οι διαθέσιμοι πόροι χρηματοδότησης νέων επενδυτικών έργων. Ως στρατηγικοί σύμμαχοι της Ελλάδας στην προσπάθεια διατήρησης του ΑΕΠ σε θετικό ορίζοντα λογίζονται οι διεθνείς επενδυτές, μεταξύ των οποίων και η γερμανική κοινότητα. Η τελευταία μελέτη του ΙΟΒΕ, που πραγματοποιήθηκε για λογαριασμό του Επιμελητηρίου, αναδεικνύει τη Γερμανία πρώτη μεταξύ των χωρών προέλευσης άμεσων επενδύσεων στην Ελλάδα την περίοδο 2016-2020, με τα συνολικά κεφάλαια νομικών και φυσικών προσώπων της Γερμανίας στη χώρα να προσεγγίζουν το 2020 τα 5,6 δισ. ευρώ. Παράλληλα, η συνολική συμβολή των επιχειρήσεων-μελών του Ελληνογερμανικού Επιμελητηρίου, βάσει της ίδιας μελέτης, εκτιμάται στο 3,9% του ΑΕΠ για το 2020 ή σε αξία στα 6,4 δισ. ευρώ, ενισχυμένη σε σύγκριση με το 2019. Μάλιστα, για κάθε

Η συνολική συμβολή των επιχειρήσεων-μελών του Ελληνογερμανικού Επιμελητηρίου εκτιμάται στο 3,9% του ΑΕΠ για το 2020.

Άννα Καλλιάνη Πρόεδρος του Ελληνοβρετανικού Επιμελητηρίου

ναγνωρίζουμε όλοι την κρισιμότητα της εποχής μας, οι κίνδυνοι και οι προκλήσεις είναι διεθνώς μεγάλες. Οι κυβερνήσεις παγκοσμίως πρέπει να σταθούν στο ύψος των περιστάσεων. Απαιτούνται ηγεσίες που να οδηγήσουν πάλι τις οικονομίες και τις κοινωνίες σε πιο ασφαλές περιβάλλον, έχοντας την πλήρη συνειδητοποίηση ότι οι πολύπλοκες καταστάσεις που ζούμε απαιτούν πολυεπίπεδες αναλύσεις και προσεγγίσεις, δύσκολες αποφάσεις, έχοντας βαθιά επίγνωση των μεσοπρόθεσμων επιπτώσεων παγκοσμίως. Όλοι μας έχουμε την ευθύνη, στον βαθμό που μας αναλογεί, και καλούμαστε να επιδείξουμε υπευθυνότητα. Αντιλαμβανόμαστε ότι ζούμε σε ένα σταυροδρόμι που έχει τις δυνατότητες να μας οδηγήσει στην τεχνολογική ανάπτυξη και την ευημερία, αλλά ανάλογα με τις επιλογές μας μπορεί να οδηγήσει σε δύσβατους και σκοτεινούς δρόμους παγκοσμίως, κάτι το οποίο απευχόμαστε. Η αισιόδοξη πλευρά παρουσιάζεται με:  την τεχνολογική ανάπτυξη εις όφελος της κοινωνίας

Η παιδεία, η συνεχής ανάπτυξη των δεξιοτήτων, η στενότερη διασύνδεση μεταξύ ακαδημαϊκού και επιχειρηματικού κόσμου αποτελούν εχέγγυα για το μέλλον και τις επόμενες γενιές.

αποδεκτούς σκοπούς  κρίσιμη μείωση στο επίπεδο της δημοκρατίας  διεθνή διαφθορά  αύξηση ανισοτήτων με επιπτώσεις στη διαμόρφωση πολιτικών ισορροπιών. Η κανονικότητα με

κρίσεων με πολυεπίπεδες αρνητικές επιπτώσεις

χρήση της τεχνολογίας προς μη ηθικά

αντιλαμβανόμασταν στο παρελθόν δεν θα υπάρχει. Ας είμαστε αισιόδοξοι ότι θα βρεθούν λύσεις σύντομα που θα μετριάσουν τα αρνητικά αποτελέσματα σε πολιτικοοικονομικό επίπεδο διεθνώς. Όσον αφορά τη χώρα μας, η στρατηγική της γεωπολιτική θέση την έχει ήδη καταστήσει ενεργειακό και μεταφορικό κόμβο, κέντρο logistics, data centers, ενδεικτικά και όχι μόνο. Η μεγάλη προσπάθεια της ελληνικής κυβέρνησης να υλοποιήσει διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις τα τελευταία τρία έτη έχει διαμορφώσει ένα πιο φιλικό επιχειρηματικό περιβάλλον, ενώ η ταχεία ψηφιακή σύγκλιση και η ανταπόκριση του επιχειρηματικού κόσμου αναδεικνύουν με τον καλύτερο τρόπο τα θετικά σημεία μιας κοινωνίας που βελτιώνεται συνεχώς και προσαρμόζεται στις αντίξοες συνθήκες. Μόνο τυχαίο δεν είναι το έμπρακτο ενδιαφέρον πολυεθνικών ομίλων για σημαντικές επενδύσεις στη χώρα μας. Σίγουρα υπάρχουν μεγαλύτερα περιθώρια, σε πολλούς τομείς, συμπεριλαμβανομένης και της βιομηχανίας - αφού ξεπεραστεί ο σκόπελος του υψηλού ενεργειακού κόστους. Σίγουρα αισθανόμαστε ότι είναι άδικο

που έπειτα από πολυετή ύφεση και τέτοια προσπάθεια μεταρρυθμίσεων, αλλά και θυσιών των πολιτών, μετά την πανδημία του κορονοϊού, να βιώνουμε αυτή τη διεθνή κρίση. Αναγνωρίζουμε τους περιορισμούς των κυβερνήσεων σε δημοσιονομικό επίπεδο, αλλά απαιτούνται πιο τολμηρές κινήσεις, έστω καθυστερημένα, σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης, ώστε να επαναπροσδιορισθούν κάποια δεδομένα στον κλάδο της ενέργειας. Η μετάβαση στην πράσινη οικονομία πρέπει να αποτελεί προτεραιότητα, αλλά με ορθολογική στρατηγική των ευρωπαϊκών χωρών ώστε να μετριαστούν οι αρνητικές επιπτώσεις στις βιομηχανίες και στην κοινωνία, πόσο μάλλον στο σημερινό περιβάλλον. Σε όλο αυτό το δυναμικό και ευμετάβλητο πλαίσιο, ευελπιστούμε και επιδιώκουμε να βάλουμε και εμείς ως Ελληνοβρετανικό Επιμελητήριο το αποτύπωμά μας και να διαδραματίσουμε ενεργό ρόλο στη χώρα μας. Ενεργούμε ως «πρεσβευτές» της χώρας μας στο εξωτερικό, σε στενή συνεργασία με τις κυβερνήσεις, ώστε να συνεισφέρουμε στη μεγαλύτερη εξωστρέφεια της χώρας και στην υλοποίηση του νέου παραγωγικού μοντέλου της. Ας εργαστούμε και ας συνεργαστούμε προς αυτή την κατεύθυνση. Θα χρειαστούν πιο δημιουργικοί τρόποι το επόμενο διάστημα, μέσα σε αντίξοες συνθήκες. Με σύνεση, αξιοπιστία, στρατηγική, σωστό προγραμματισμό και συντονισμό. Η χώρα μας αποτελεί παγκόσμια ηγέτιδα στη ναυτιλία - κάνοντας τη συσχέτιση, έχουμε μάθει να βγαίνουμε δυνατοί, οδηγώντας τα καράβια μέσα από φουρτούνες και άγνωστα νερά. Όσο πιο προηγμένο και δυνατό το καράβι, όσο καλύτερο καπετάνιο και πλήρωμα έχει, τόσο πιο γρήγορα και με ασφάλεια οδηγείται σε πιο ήρεμα νερά.

ως

μιας θαλάσ -

αλυσίδας εμπορευματικών ροών με

τις αγορές της Ευρώπης, δεν μπόρεσε ακόμη να εκμεταλλευτεί τη γεωστρατηγική της θέση. Ήδη μετράμε δέκα χρόνια βαθιάς οικονομικής κρίσης, δύο χρόνια πανδημίας και μία πολεμική σύρραξη. ΗΠΑ, Κίνα και Ρωσία, με τη συμμετοχή της Ευρώπης, διαγκωνίζονται για την επικυριαρχία στις παγκόσμιες αγορές, τις εφοδιαστικές αλυσίδες και τις πηγές ενέργειας. Ανεξαρτήτως των αποτελεσμάτων του οικονομικού, αλλά και του πραγματικού πολέμου, η Ελλάδα παραμένει κεντρικός κόμβος στον άξονα των παγκόσμιων εμπορευματικών ροών. Παρ’ όλες τις διαταραχές στις εφοδιαστικές αλυσίδες, οι κοινωνίες -και οι οικονομίες- στην Ευρώπη θα συνεχίσουν να προμηθεύονται τις πρώτες ύλες, τα ανταλλακτικά και τα καταναλωτικά τους αγαθά από την Ασία με επίκεντρο την Κίνα. Όλα αυτά τα χρόνια ο κλάδος της εφοδιαστικής αλυσίδας επέδειξε αξιοσημείωτη ευελιξία και ανθεκτικότητα μέσα σε συνθήκες παρατεταμένης οικονομικής και υγειονομικής αβεβαιότητας. Παρά τις αντιξοότητες, η συμμετοχή των logistics συνεχίζει περίπου στο 10% του ΑΕΠ, με την ακαθάριστη προστιθέμενη αξία να προσεγγίζει τα 11 δισ. ευρώ, συμβάλλοντας καταλυτικά στην ανάπτυξη της οικονομίας. Την τελευταία δεκαετία, η δημόσια διοίκηση, με τη συνδρομή κλαδικών φορέων, προώθησε σημαντικές πρωτοβουλίες για τη θεσμική ωρίμανση και την οργάνωση της εφοδιαστικής αλυσίδας. Ο Ν.4302/2014 αποτέλεσε ένα εμβληματικό νομοθέτημα θέσπισης κανόνων για την αδειοδοτική διαδικασία και τη λειτουργία των logistics. Παράλληλα, έθεσε τις βάσεις για το μέλλον της Εφοδιαστικής Αλυσίδας με τη θεσμοθέτηση των εμπορευματικών πάρκων εθνικής εμβέλειας και των αστικών κέντρων ενοποίησης εμπορευμάτων. Από τότε ακολούθησαν πολλά θετικά βήματα, ειδικά στην ανάπτυξη υποδομών για τη διευκόλυνση του μεταφορικού εμπορευματικού έργου. Το κεντρικό οδικό δίκτυο της χώρας έχει σχεδόν ολοκληρωθεί, ενώ ο ΟΛΠ κατέχει πλέον ηγετική θέση στη μεταφορά εμπορευματοκιβωτίων παγκοσμίως. Ιδιαίτερα θετική είναι επίσης η πρόσφατη δρομολόγηση του προγράμ-

“

Η εξωστρέφεια που απουσιάζει

από τους κλάδους του τομέα της εφοδιαστικής αλυσίδας πρέπει να αναπτυχθεί, ώστε να μην είναι η Ελλάδα απλώς προωθητής εισερχομένων εμπορευμάτων

αλλά και λήπτης εξαγωγικού φορτίου προς τρίτους.

ματος ύψους 4 δισ. ευρώ για τη σιδηροδρομική σύνδεση λιμένων και την αναβάθμιση της διασυνοριακής σύνδεσης με τις γειτονικές χώρες. Στα θετικά Στα θετικά του σήμερα καταγράφεται η υπογραφή της σύμβασης του Θριασίου Ι, μια πολύπαθη και πολυετής προσπάθεια για τη δημιουργία του πρώτου εμπορευματικού κέντρου (Logistics Hub) εθνικής εμβέλειας στην Ελλάδα. Η ανάπτυξη ενός σύγχρονου κέντρου logistics, με προστιθέμενη αξία την ελαφρά μεταποίηση και ταυτόχρονα με μεγάλη αποθηκευτική ισχύ, θα αλλάξει, θετικά, την εθνική οικονομία. Το σοβαρό μειονέκτημα, λόγω συγκυριών, είναι η μεγάλη επιβάρυνση του κατασκευαστικού κόστους, καθώς το τελευταίο διάστημα έχει καταγραφεί μια αύξηση κόστους υλικών μεγαλύτερη του 20%. Το ζητούμενο είναι εάν οι επενδυτές του Θριασίου Ι

θα μπορέσουν να προσφέρουν υπηρεσίες logistics σε διεθνές ανταγωνιστικό κόστος. Η εξέλιξη των επόμενων χρόνων θα δείξει την πορεία της αγοράς των logistics σε επίπεδο κόστους παρεχόμενων υπηρεσιών.

Στα ύψη τα κόστη Στα αρνητικά κατατάσσεται το κόστος καυσίμων, που με τη σειρά του εκτοξεύει το αντίστοιχο μεταφορικό κόστος. Η περίφημη ανανέωση του στόλου οχημάτων μεταφορών, αναφέρουν παράγοντες της αγοράς, εγκλωβίζεται στη μη ύπαρξη ορθολογικά πληρωμένης υπηρεσίας. Υπάρχει σημαντικός κίνδυνος, προσθέτουν, να δούμε στο εγγύς μέλλον εκτόξευση του κόστους οδικών μεταφορών παρόμοια με αυτή που συνέβη -και συνεχίζει να συμβαίνει- με τα θαλάσσια ναύλα.

Η προσέλκυση περισσότερων διεθνών εμπορευματικών ροών, με τον ταυτόχρονο εξορθολογισμό του κόστους, θα μπορέσει να δημιουργήσει επιπρόσθετες προσδοκίες και προοπτικές. Η εξωστρέφεια που απουσιάζει από τους κλάδους του τομέα της εφοδιαστικής αλυσίδας, σημειώνουν, πρέπει να αναπτυχθεί ώστε η Ελλάδα να μην είναι απλώς προωθητής εισερχομένων εμπορευμάτων αλλά και λήπτης εξαγωγικού φορτίου προς τρίτους. Ο κλάδος ζητάει από την πολιτεία να στηρίξει ουσιαστικά τα logistics, αναγνωρίζοντας τις αλλαγές στο παγκόσμιο και περιφερειακό περιβάλλον. Έτσι, παρά την αναμφισβήτητη πρόοδο, παραμένουν εκκρεμότητες που περιορίζουν το ακόμα μεγαλύτερο οικονομικό αποτύπωμα του κλάδου. Πρώτος στόχος παραμένει η βελτίωση της ανταγωνιστικότητας των εθνικών logistics, με την άρση των ρυθμιστικών εμποδίων που επιβαρύνουν τη λειτουργία του κλάδου, αλλά και την ενσωμάτωση ευρωπαϊκών προδιαγραφών στην αδειοδότηση για την κάλυψη των αυξημένων αναγκών της μεταποίησης και του εμπορίου. Η εκπλήρωση του στόχου αυτού αποτελεί υψηλή προτεραιότητα του κλάδου. Η απλοποίηση της αδειοδότησης μπορεί να επιτευχθεί μέσα από: (α) την κωδικοποίηση και ενοποίηση της κατακερματισμένης νομοθεσίας, (β) την προώθηση ψηφιοποιημένων διαδικασιών αδειοδότησης με διασύνδεση των ηλεκτρονικών μητρώων, μείωση των δικαιολογητικών, αφαίρεση των περιττών σταδίων και παροχή ηλεκτρονικής πληροφόρησης στις επιχειρήσεις, (γ) τη χρήση σύγχρονων περιβαλλοντικών κριτηρίων όπως οι πρότυπες περιβαλλοντικές δεσμεύσεις, (δ) την υιοθέτηση όρων δόμησης και χρήσεων γης αντίστοιχων με την υπόλοιπη Ε.Ε. Πλεονέκτημα Επιπλέον, βασική πηγή ανταγωνιστικού πλεονεκτήματος είναι η ψηφιοποίηση όλου του κυκλώματος εφοδιασμού. Η επίτευξη του ψηφιακού μετασχηματισμού έχει ως αφετηρία την ενσωμάτωση σύγχρονων ψηφιακών τεχνολογιών στην παραγωγική λειτουργία,

Tου Φάνη Ζώη f.zois@naftemporiki.gr

όπως η τεχνητή νοημοσύνη, το IoT, τα ευφυή συστήματα μεταφορών (ITS), οι εφαρμογές σε δίκτυα 5G, η επαυξημένη πραγματικότητα. Κρίσιμο ρόλο σε αυτή την επενδυτική κινητοποίηση αναμένεται να διαδραματίσει η ενεργοποίηση του Αναπτυξιακού Νόμου, του Ταμείου Ανάκαμψης, αλλά και του ΕΣΠΑ. Ταυτόχρονα, σημαντική προτεραιότητα αποτελεί η ψηφιοποίηση των εγγράφων σε όλο το μήκος της εφοδιαστικής αλυσίδας. Αφορά τόσο την υλοποίηση του ψηφιακού δελτίου αποστολής όσο και την ηλεκτρονική παρακολούθηση των διακινήσεων φορτίων, που έχει ήδη ξεκινήσει από την ΑΑΔΕ. Σε ό,τι αφορά τις υποδομές, στόχος είναι η δημιουργία σύγχρονων μεταφορικών υποδομών με έμφαση στη διατροπικότητα και στην απανθρακοποίηση. Ο κλάδος υποστηρίζει σταθερά την ενίσχυση των συνδυασμένων μεταφορών, την επέκταση του σιδηροδρομικού δικτύου στις βιομηχανικές και εμπορευματικές περιοχές, αλλά και την προετοιμασία της χώρας για την έγκαιρη ενσωμάτωση των πράσινων μορφών ενέργειας.

και η ελαφρά μεταποίηση. Η ταχεία ολοκλήρωση των εμπορευματικών πάρκων εθνικής εμβέλειας και η αξιοποίηση των λιμανιών είναι δύο χαρακτηριστικές προϋποθέσεις που θα στηρίξουν την ανάπτυξη υπηρεσιών logistics μεγάλης κλίμακας. Η έναρξη της ιδιωτικής επένδυσης στο Θριάσιο δείχνει τον δρόμο, μιας και αναμένεται να έχει σημαντικά οφέλη στην οικονομία σε μικρό χρονικό διάστημα. Ανάλογο αποτέλεσμα αναμένεται από τη μετατροπή των λιμανιών σε εμπορευματικές πύλες, με τις διαδικασίες παραχώρησης να είναι σε εξέλιξη. Το κεντρικό οδικό δίκτυο της χώρας έχει σχεδόν ολοκληρωθεί. Ο ΟΛΠ κατέχει ηγετική θέση στη μεταφορά εμπορευματοκιβωτίων παγκοσμίως. Δρομολογήθηκε πρόγραμμα 4 δισ. ευρώ για τη σιδηροδρομική σύνδεση λιμένων.

Η διασύνδεση Στον ίδιο κατάλογο εντάσσονται και έργα με ευρύτερο αντίκτυπο στην περιοχή της Νοτιοανατολικής Ευρώπης, όπως το φιλόδοξο σχέδιο «Sea2Sea» για τη σιδηροδρομική διασύνδεση των λιμανιών της Ελλάδας και της Βουλγαρίας. Η ελληνική πλευρά ήδη προωθεί την αναβάθμιση της σύνδεσης του λιμανιού της Αλεξανδρούπολης με τα ελληνοβουλγαρικά σύνορα και αναμένει τις πρωτοβουλίες της γειτονικής χώρας. Στόχος είναι η παράκαμψη του Βοσπόρου με διακίνηση φορτίων που σήμερα περνούν από τα Στενά, σχέδιο που στηρίζουν Ε.Ε. και ΗΠΑ. Στο υπουργείο Υποδομών έχουν τεθεί φιλόδοξοι στόχοι και για τη συμβασιοποίηση κρίσιμων έργων. Για παράδειγμα, έχει τεθεί ως στόχος στο πρώτο εξάμηνο του 2023 να έχουν προσωρινούς αναδόχους για τα έξι μεγάλα σιδηροδρομικά έργα, ύψους άνω των 4 δισ. ευρώ, που προωθούνται με το σύστημα μελέτης - κατασκευής. Πρόκειται για έργα όπως οι επεκτάσεις του Προαστιακού προς Λαύριο και Ραφήνα, η ανατολική σιδηροδρομική Εγνατία,

η σύνδεση με

Cav. Ιωάννης Τσαμίχας Πρόεδρος του Ελληνο-Ιταλικού Επιμελητηρίου

Ελλάδα και η Ιταλία συνδέονται διαχρονικά με στενούς ιστορικούς, πολιτιστικούς και οικονομικούς δεσμούς, με τη σύγχρονη Ιστορία να φέρνει τις δύο χώρες αντιμέτωπες στον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο. Η διατάραξη των στενών δεσμών εκείνη την περίοδο ξεπεράστηκε σχετικά γρήγορα και η Ελλάδα και η Ιταλία ανέκαμψαν, αναπτύσσοντας περαιτέρω τους επιχειρηματικούς δεσμούς τους. Κυριότερος εξαγωγικός προορισμός Σήμερα, οι ελληνοϊταλικές επιχειρηματικές σχέσεις είναι ιδιαιτέρως στενές, με την Ιταλία να αποτελεί τον κυριότερο εξαγωγικό προορισμό των ελληνικών προϊόντων, μεταξύ των πρώτων 100 εξαγωγικών προορισμών τα τελευταία πολλά χρόνια. Ανάλυση του Πανελληνίου Συνδέσμου Εξαγωγέων (ΠΣΕ) και του Κέντρου Εξαγωγικών Ερευνών και Μελετών (ΚΕΕΜ) στη βάση των προσωρινών στοιχείων της ΕΛΣΤΑΤ επιβεβαιώνει ότι η Ιταλία εξακολουθεί και κατά το πρώτο εξάμηνο του 2022 να αποτελεί τον σημαντικότερο προορισμό των ελληνικών εξαγωγών, ενώ στη 2η θέση

Edison, Enel Green Power, Eni, Snam, Terna φαίνεται ότι σχεδιάζουν να ενισχύσουν περαιτέρω την παρουσία τους στη χώρα.

Στη 2η θέση βρίσκονται τα φάρμακα, με μείωση της τάξεως του 17,1%, στην 3η θέση παραμένουν τα προϊόντα αλουμινίου με αύξηση 49,7%, και στην 5η οι σωλήνες κάθε είδους, συμπληρώνοντας τη συνολική εικόνα των βασικών εξαγωγικών προϊόντων της χώρας.

Επενδύσεις στον τομέα της ενέργειας Η Ελλάδα, εν μέσω του πολέμου στην Ουκρανία και της ενεργειακής κρίσης όπως προδιαγράφεται, αναδεικνύεται σε ενεργειακό κόμβο καταλυτικής σημασίας για την επίτευξη αφενός του ευρωπαϊκού στόχου του netzero έως το 2050, αφετέρου της απεξάρτησης της Ευρώπης από το ρωσικό αέριο. Ήδη την τελευταία δεκαετία, ο τομέας της ενέργειας στην Ελλάδα και δη της πράσινης και των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, όπως μεγάλων φωτοβολταϊκών εγκαταστάσεων και offshore αιολικών πάρκων, συγκεντρώνει το ενδιαφέρον κορυφαίων ιταλικών εταιρειών. Ιταλικές εταιρείες που δραστηριοποιούνται μεταξύ άλλων στον τομέα της ενέργειας έχουν τοποθετηθεί στρατηγικά στον ενεργειακό χάρτη της χώρας. Edison, Enel Green Power, Eni, Snam, Terna, μάλιστα, φαίνεται ότι σχεδιάζουν

πετρελαίου αποτελούν για το πρώτο εξάμηνο του 2022 το κυριότερο εξαγώγιμο προϊόν της χώρας, με αύξηση 78,5% σε σχέση με το πρώτο εξάμηνο του 2021, ενώ στην 4η θέση ανέβηκαν οι εξαγωγές φυσικού αερίου, ως αποτέλεσμα του πολέμου Ρωσίας - Ουκρανίας.

γείου, μέσω της Κύπρου και της Ελλάδας και του αγωγού ΠΟΣΕΙΔΩΝ στην ηπειρωτική Ευρώπη, εξασφαλίζοντας πρόσβαση στο κοίτασμα Λεβιάθαν, το 2ο μεγαλύτερο κοίτασμα της περιοχής, ενισχύοντας κατ’ αυτόν τον τρόπο σημαντικά την ασφάλεια της προμήθειας στην Ε.Ε. μέσω της διαφοροποίησης τόσο των πηγών όσο και των οδών. Τα 1.900 χιλιόμετρα του αγωγού ακολουθούν υποθαλάσσια όδευση από το Ισραήλ προς την Κύπρο, στη συνέχεια προς τις ακτές της Κρήτης και μέσω της Πελοποννήσου και της Δυτικής Ελλάδας έως τις ακτές της Θεσπρωτίας και την Ιταλία μέσω του αγωγού ΙGI ΠΟΣΕΙΔΩΝ. Η ΔΕΠΑ και η ιταλική Edison εργάζονται πυρετωδώς για την υλοποίηση του έργου. Όμιλοι όπως οι RENCO, Sicilsaldo - Nuova Ghizzoni, Saipem, Bonatti κ.ά. επιδεικνύουν ήδη τεράστιο ενδιαφέρον για συμμετοχή στην κατασκευή του. Ενώ και η ιταλική κυβέρνηση φέρεται να θεωρεί κι εκείνη τον EastMed καθοριστικό βήμα στην πορεία απεξάρτησης από το ρωσικό αέριο. Το υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας έχει ήδη εκδώσει από τα μέσα Μαΐου θετική γνωμοδότηση για την κατασκευή του αγωγού EastMed -επένδυση στην οποία έχει χορηγηθεί τον Μάιο του 2020 το καθεστώς Έργου Εθνικής σημασίας και Δημοσίου Συμφέροντος από τη Βουλή των Ελλήνων- προσδιορίζοντας τις περιβαλλοντικές απαιτήσεις του έργου. Με τις ελληνοϊταλικές σχέσεις να ενισχύονται σημαντικά με επιπλέον επενδύσεις στον τομέα της ενέργειας, η Ελλάδα αναδεικνύεται σε σημαντικό ενεργειακό κόμβο στην Ανατολική Μεσόγειο, βασικό κομμάτι στο παζλ της απεξάρτησης από το ρωσικό αέριο, αλλά και της προσπάθειας επίτευξης του στόχου netzero έως το 2050, συμβάλλοντας καταλυτικά στην ενεργειακή ασφάλεια και συνεπώς στην απρόσκοπτη κατά το δυνατόν οικονομική ανάπτυξη.

βιομηχανία αποτελεί έναν στιβαρό και πολύτιμο βραχίονα της εθνικής οικονομίας, που προσδίδει σιγουριά, σταθερότητα και υπεραξία στο εθνικό προϊόν και πρέπει να γίνει αντιληπτό πως εφόσον στηριχθεί θεσμικά και οικονομικά, θα αποδώσει πολλαπλά, οικονομικά και κοινωνικά, οφέλη

Hβιομηχανία είναι ένας παραγνωρισμένος κλάδος της ελληνικής οικονομίας, με απεριόριστες ωστόσο προοπτικές ανάπτυξης και τεράστια σημασία για τη χώρα. Τον

καιρό της πανδημίας, όταν όλοι οι υπόλοιποι κλάδοι υπολειτουργούσαν ή είχαν αναστείλει τη λειτουργία τους, η ΜΕΛ, όπως και λοιπές βιομηχανίες, λειτουργούσε κανονικά, χωρίς να διεκδικεί τις οικονομικές ενισχύσεις, που αφειδώς και σωστά τότε δίνονταν, συνδράμοντας με τον τρόπο αυτό την εθνική οικονομία στον αγώνα της για την αντιμετώπιση του κορονοϊού. Ποτέ πριν στην ιστορία κατασκευής χαρτονιού συσκευασίας δεν ήταν τόσο κρίσιμο να διατηρηθεί η εφοδιαστική αλυσίδα προς όφελος των ανθρώπων που βρίσκονταν σε καθεστώς περιορισμού κίνησης. Και η ΜΕΛ, όπως και οι λοιπές βιομηχανίες αντεπεξήλθαν στο ακέραιο, δείχνοντας αίσθημα ευθύνης. Τα παραπάνω κατέδειξαν στην πράξη αυτό που στην Ελλάδα συχνά διαφεύγει, πως δηλαδή οι βιομηχανίες, ως παραγωγικές μονάδες και ισχυροί εργοδότες, διαχρονικά αποδεικνύονται διεθνώς ως ο πλέον ανθεκτικός και σημαντικός παράγοντας για τη βιωσιμότητα μιας χώρας. Η ΜΕΛ, εδώ και έξι δεκαετίες, αποτελεί τη μοναδική βιομηχανία ανακυκλωμένου-επιχρισμένου χαρτονιού συσκευασίας στην Ελλάδα, παράγοντας 120.000 τόνους ετησίως και χρησιμοποιώντας ως πρώτη ύλη αποκλειστικά ανακυκλώσιμο χαρτί. Ως βασικός κρίκος της εφοδιαστικής αλυσίδας, παρέχει την πρώτη ύλη για τη συσκευασία όχι μόνο βιομηχανικών προϊόντων αλλά και βασικών

διατροφής, που βρίσκονται στα super market, όπως επίσης και έτοιμων φαγητών από ταχυφαγεία ή ζαχαροπλαστεία. Εδώ και εξήντα χρόνια η ΜΕΛ καλύπτει σχεδόν αποκλειστικά τις εγχώριες ανάγκες συσκευασίας, ενώ την ίδια ώρα το προϊόν

της ταξιδεύει σε πάνω από 30 χώρες σε Ευρώπη, Αφρική, Μέση Ανατολή και Αμερική, καθιστώντας την βασικό παίκτη διεθνούς εμβέλειας. Ακόμα και εν μέσω παγκόσμιου υγειονομικού κλυδωνισμού, η εταιρεία «μαχόταν» με ένα εξειδικευμένο προσωπικό όλων των ειδικοτήτων, να επεκτείνει το δίκτυο αγορών της ανά τον κόσμο και να απασχολεί 210 άτομα, επηρεάζοντας, άμεσα και έμμεσα, πάνω από 5.000 επιχειρήσεις και άτομα. Αποτελεί έναν σημαντικό και σταθερό εργοδότη στη Βόρεια Ελλάδα, με πλούσια κοινωνική παρουσία στην ευρύτερη περιοχή του Ν. Θεσσαλονίκης. Από το 2012, ως μέλος του πολυεθνικού ομίλου PAK, αποτελεί μάλιστα τμήμα του τρίτου μεγαλύτερου γκρουπ που δραστηριοποιείται στην Ευρώπη στον κλάδο του χαρτονιού, επηρεάζοντας τις εξελίξεις σε πανευρωπαϊκή κλίμακα. Κυκλική οικονομία Η ΜΕΛ παράγει το τελικό προϊόν της, ανακυκλώνοντας 130.000 τόνους ανακυκλώσιμου χαρτιού ετησίως, δηλαδή περίπου το 50% από τις συνολικές ποσότητες που συλλέγονται από όλους εμάς (π.χ. μέσω των μπλε κάδων). Με τον τρόπο αυτό δίνεται ξανά ζωή σε ένα απόρριμμα, γεγονός που ουσιαστικά συντελεί στην απορρύπανση της χώρας. Οι παραπάνω πρακτικές αποτελούν βασικό κρίκο της κυκλικής οικονομίας και προάγουν τη βιώσιμη ανάπτυξη, που είναι πλέον το ζητούμενο παγκοσμίως. Το σαφώς θετικό περιβαλλοντικό αποτύπωμα που αφήνει επισφραγίζεται και από τη χρήση βιομά-

Η ΜΕΛ έχει προχωρήσει την τελευταία δεκαετία σε επενδύσεις άνω των 30 εκατ. ευρώ για τον εκσυγχρονισμό του εξοπλισμού της και την αύξηση της παραγωγής.

τη φύση διατροφικού συστήματος. Όμως, οι σημαντικές πρόοδοι στην τεχνολογία και τις πρακτικές εκτροφής έχουν καταστήσει δυνατή την υπεύθυνη διαχείριση του τομέα. Υπάρχουν πραγματικές δυνατότητες για την υδατοκαλλιέργεια να αποκαταστήσει την περιβαλλοντική υγεία και να βελτιώσει την ανθρώπινη ευημερία. Αυτή τη στιγμή, η καλλιέργεια της συντριπτικής

παράγουν περίπου το ένα δέκατο των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα σε σχέση με το βόειο κρέας. Πέρα από την αποφυγή πρόσθετων εκπομπών, η υδατοκαλλιέργεια μπορεί επίσης να βοηθήσει τα συστήματα διατροφής μας να αντέξουν καλύτερα και να ανακάμψουν από τις επιπτώσεις

και οι εκτιμήσεις για φέτος διαβλέπουν διατήρηση της τάσης των θετικών επιδόσεων του 2021, όταν καταγράφηκε ρεκόρ δεκαετίας. Ωστόσο, συνεχόμενες «φουρτούνες» στην αγορά εξακολουθεί να προκαλεί η έλλειψη χωροταξικού σχεδιασμού - που, παρόλο που θεσμοθετήθηκε και δρομολογήθηκε, δεν ολοκληρώθηκε. Σύμφωνα με τα στοιχεία της 8ης Ετήσιας Έκθεσης Υδατοκαλλιέργειας, που δημοσιοποίησε η Ελληνική Οργάνωση Παραγωγών Υδατοκαλλιέργειας (ΕΛΟΠΥ), η φετινή παραγωγή των δύο βασικών ειδών, λαβράκι και τσιπούρα -που αντιπροσωπεύουν το 96% των πωλήσεων-, εκτιμάται ότι θα παρουσιάσει αύξηση τουλάχιστον 2% σε σχέση με το 2021. Η ενισχυμένη παραγωγή ενισχύει τις προοπτικές διατήρησης και φέτος των περσινών επιδόσεων ρεκόρ δεκαετίας, όταν η συνολική παραγωγή μεσογειακών ψαριών ιχθυοκαλλιέργειας ανήλθε σε 131.250 τόνους, αξίας 636 εκατ. ευρώ, παρουσιάζοντας αύξηση 7% ως προς τον όγκο και σχεδόν 10% ως προς την αξία πωλήσεων σε σχέση με το προηγούμενο έτος. Η τσιπούρα και το λαβράκι αποτελούν το 96% της παραγωγής, ενώ εκτρέφονται σε μικρότερες ποσότητες και άλλα είδη, όπως ο κρανιός και το βραχύπτερο φαγκρί, που αποτελούν το 4% της παραγωγής. Αναλυτικότερα, η παραγωγή τσιπούρας και λαβρακιού

τόνοι λαβρακιού) συνολικής αξίας 604,6 εκατ. ευρώ. Σε σχέση με το 2020 παρατηρείται αύξηση 7,3% ως προς τον όγκο παραγωγής και 10% ως προς την αξία πωλήσεων. Η τσιπούρα αντιστοιχεί στο 58% του όγκου παραγωγής και το λαβράκι στο 42%. Ανά είδος, η παραγωγή τσιπούρας σημείωσε σημαντική αύξηση 12,3%, ενώ το λαβράκι αυξήθηκε μόλις 1% σε σχέση με το προηγούμενο έτος. Αξίζει να σημειωθεί πως το 2021 η παραγωγή αυτών των δύο ειδών επανήλθε στα επίπεδα προ του 2010. Και σε επίπεδο τιμών παραγωγού αναμένεται να διατηρηθεί η βελτιωμένη τάση του 2021, όταν η μέση τιμή πώλησης της τσιπούρας κυμάνθηκε στα 4,49 ευρώ/κιλό, αυξημένη κατά 1,6% σε σχέση με το 2020, ενώ για το λαβράκι η μέση τιμή πώλησης ανήλθε στα 5,27 ευρώ/κιλό, παρουσιάζοντας αύξηση σχεδόν 6%. Οι προοπτικές είναι μεγάλες, καθώς τα ιχθυηρά μπορεί να αποτελέσουν στο μέλλον τον βασικό πυλώνα κάλυψης τον αναγκών σε πρωτεΐνη των Ευρωπαίων. Σήμερα, η Ε.Ε. καλύπτει μόνο 25% των αναγκών της σε προϊόντα ιχθυοκαλλιέργειας από ευρωπαϊκές χώρες, κάτι που σημαίνει ότι τα περιθώρια ανάπτυξης είναι μεγάλα. Ιδιαίτερα μάλιστα καθώς η ιχθυοκαλλιέργεια έχει

Ο εγχώριος κλάδος ιχθυοκαλλιέργειας έχει δυνατότητες ακόμα και να διπλασιάσει τη δυναμική του στους 200-250 χιλ. τόνους από 120-140 χιλ. Αυτό όμως δεν μπορεί να συμβεί εάν δεν λυθεί το ζήτημα της χωροταξίας.

και ισχυρό πράσινο αποτύπωμα, αλλά και σχετικά μικρότερη έκθεση στο ενεργειακό ρίσκο σε σχέση με άλλους κλάδους. Ο ελληνικός κλάδος ιχθυοκαλλιέργειας «παραδοσιακά» κατέχει ηγετική παρουσία στη μεσογειακή υδατοκαλλιέργεια και πλέον, διανύοντας μια νέα εποχή στην ιστορία του, διεκδικεί ακόμα υψηλότερες επιδόσεις. Η επίτευξη της πλήρους αναδιάρθρωσης των επιχειρήσεων -επιχειρηματικά και χρηματοοικονομικά- είχε ως αποτέλεσμα να εισρεύσουν στον κλάδο νέα κεφάλαια. Οι επιχειρήσεις κινούνται σε τροχιά εκσυγχρονισμού στο πεδίο τόσο των υποδομών όσο και της τεχνογνωσίας και κυρίως της αύξησης της παραγωγικής δυναμικής. Όμως, η μεγάλη εκκρεμότητα εξακολουθεί να είναι ο χωροταξικός σχεδιασμόςπαρόλο που θεσμοθετήθηκε και δρομολογήθηκε, δεν ολοκληρώθηκε. «Λιμνάζει» στο χωροταξικό ο εγχώριος κλάδος Η αδυναμία θεσμοθέτησης των Περιοχών Ολοκληρωμένης

να συγκρούεται η ανάπτυξη μονάδας ιχθυοκαλλιέργειας με άλλες δραστηριότητες, όπως τουριστική

παραδοσιακή αλιεία. Αυτή τη στιγμή έχουν θεσμοθετηθεί μόνο 5 από τις 23 ΠΟΑΥ, ενώ πριν από την εκπνοή της προθεσμίας ίδρυσης των ΠΟΑΥ, ήτοι στις 4/11/2022, με σχετική διάταξη δόθηκε και νέα παράταση για δύο χρόνια, δηλαδή έως τις 4.11.2024. Αξίζει να επισημανθεί ότι ο εγχώριος κλάδος ιχθυοκαλλιέργειας έχει δυνατότητες ακόμα και να διπλασιάσει τη δυναμική του στους 200-250 χιλ. τόνους από 120-140 χιλ. που παραμένει τα τελευταία χρόνια. Αυτό όμως δεν μπορεί να συμβεί εάν δεν λυθεί το ζήτημα της χωροταξίας. Παράλληλα, εν δυνάμει επενδύσεις

ή στρατηγικές κινήσεις εισόδου νέων παικτών στον κλάδο παραμένουν στον «πάγο», αφού δεν μπορεί να προωθηθεί κανένας σχεδιασμός. Δεν είναι απίθανο το σενάριο οι ενδιαφερόμενοι επενδυτές, που πίστευαν ότι το 2020-2021 θα είχε κλείσει επιτέλους το θέμα της χωροταξίας, να στρέψουν αλλού το ενδιαφέρον τους. Αγορές όπως οι Ισπανία και Ιταλία μπορεί να καταστούν εξίσου ελκυστικές στη μεσογειακή ιχθυοκαλλιέργεια, πολλώ δε μάλλον η Τουρκία, που μέσα σε διάστημα 20 ετών από μηδενική παραγωγή έχει καταστεί πρώτος παίκτης στην παραγωγή τσιπούρας-λαβρακιού, έχοντας κλείσει από νωρίς το κεφάλαιο χωροταξίας. Επίσης μεγάλη πρόκληση θα αναδειχθεί για την Ελλάδα, που θα αναλάβει το 2023 την προεδρία για την εφαρμογή του σχεδίου δράσης της γαλλικής πρωτοβουλίας «Μεσόγειος, μία υποδειγματική θάλασσα έως το 2030», με σκοπό την επίτευξη βιώσιμης ανάπτυξης στη Μεσόγειο, εάν δεν έχει καταφέρει να ολοκληρώσει την αναγκαία χωροθέτηση στον κλάδο