Dan Zettwoch
i ich fascynujące
silnniki sil
Przełożyli
BOGUMIŁ BIENIOK, EWA L. ŁOKAS
NASZA KSIĘGARNIA
T
ES J O
T
SZ A W R PIE
C ÓŻ SAMO R D O P
HODEM* W HISTORI I!
„Drogi Karlu! Wyjechałam z chłopcami do Pforzheim. Nie martw się, prześlemy ci telegramy z podróży! Bardzo cię kocham, Bertha”
skórzana kanapa anym st zapracow so w ać Karl Benz je który próbuje zaintere inżynierem, now ym w ynalazkiem. świat swoim
EN MOTORWAG T N E T A P Z BE N
Jednocylindrowy silnik spalinowy o mocy około
2,5 konia mechanicznego.
!
Ber tha Be n Eugen, lat z, Richard, la 15 t 14
Bertha, żona Karla, bierze sprawy w swoje ręce i wyrusza w drogę pojazdem benzynowym, jakiego świat jeszcze nie widział.
drążek sterowniczy
Dwa biegi,
bez wstecznego.
Czy uda im się i wrócić, pokonudojechać na miejsce 194 kilometrów jąc drogę o długości ?
Nadwozie wykonane ze stalowych rurek i drewnianych desek.
Trzy metalowe koła z oponami
Tylna oś
z litej gumy.
napędzana łańcuchem.
* W historii odnotowano
Maksymalna prędkość: 16 km/h.
już wcześniejsze krótkie przejażdżki i eksperymentalne próby, ale większość z nich zakończyła się kraksą i pożarem pojazdu.
Rodzina podróżująca niezwykłym pojazdem mechanicznym wzbudza duże zainteresowanie. Tutaj widzimy, jak napełniają bak w miejscowej aptece.
OCH ! TO JEST DIABELSKI POWÓZ!
Ależ skąd! My tylko jedziemy w odwiedziny do babci. HAU HAU
ligroina, substancja chemiczna U szewca kazała przybić skórę do hamulca i w ten sposób wynalazła klocki hamulcowe.
Nie obyło się bez awarii, ale Bertha jest pomysłowa.
Szpilką do kapelusza przetyka przewód paliwowy.
Czas ponownie wyruszyć w drogę! Podwiązką zabezpiecza drut. Chłopcy często musieli popychać pojazd pod górę…
Benz został później jedną z najważniejszych postaci przemysłu samochodowego.
Jeszcze trochę!
…ale ukończyli podróż, która była początkiem prawdziwej rewolucji. 12
Wrzucmy bieg wsteczny... MILIONY�LAT�TEMU
g rz
mot g rzm ot
gr zm
! M U U B
ot
Ogień towarzyszy rozwojowi życia na Ziemi już od samego początku.
Ludzie pierwotni starali się go wykorzystać najlepiej, jak potrafili. Jednak dopiero znacznie później nauczyliśmy się samodzielnie wzniecać ogień i sprawować nad nim kontrolę.
Ogień daje ciepło, pozwala upiec pożywienie i chroni przed dzikimi zwierzętami.
Milion lat temu. Jaskinia Wonderwerk, Afryka Południowa.
Przydaje się również do wytwarzania narzędzi i broni. 13
Czym�tak�naprawdę�jest�ogień?
�benzyna,� węgiel,�drewno� itp.
Utl
wo
eni
li Pa
����zazwyczaj� ���tlen�(O2)� ���zawarty� w powietrzu
acz
Ogień�jest�widocznym�efektem�spalania.�Pojawia�się�wtedy,�gdy�tlen�i paliwo� spotykają�się�ze�sobą�w naprawdę�wysokiej�temperaturze.�Dochodzi�wówczas� do�uruchomienia�reakcji�łańcuchowej,�w której�powstają�ciepło,�płomień�i dym.� Aby�wyobrazić�sobie�proces�spalania,�możemy�narysować…
Ciepło Ch
em
icz
Gdy�obecne� są�wszystkie�te� elementy,�dochodzi� do�spalania!
na�
reak
Słońce,� tarcie,�inne� źródła�ognia� itp. cja�łańcuchowa�
ym
u
gi
eń
Podczas�spalania�całkowitego� zostaje�zużyte�całe�paliwo�i powstaje� minimalna�ilość�produktów�ubocznych.
ŁO EP I C PŁ
rz podt
o je�
dwutlenek węgla� (CO2)
OM I EŃ
M Y D
woda�(H2 O)
W spalaniu�niecałkowitym�dochodzi� do�uwolnienia�częściowo�spalonego� węgla�lub�trujących�gazów.�Będziemy� jeszcze�o tym�mówić. 14
Zmieńmy�bieg,�przechodząc�od�chemii�do�fizyki,�by�poznać
Dzięki�tym�prostym�urządzeniom,�wymyślonym�w starożytnej�Grecji�i ulepszonym� w epoce�renesansu,�możemy�wprawić�świat�w ruch�za�pomocą�mechaniki.
LEVER DŹWIGNIA
RÓWNIA� POCHYŁA
Belka�na�punkcie�podparcia� pozwala�zrównoważyć�ciężar.��przykład:�łom
Nachylona�powierzchnia�do�podnoszenia�lub� opuszczania�ładunków.��przykład:�podjazd
KLIN
ŚRUBA
Trójkątne�narzędzie�do� rozdzielania,�podnoszenia� lub�przytrzymywania.�� przykład:�siekiera
Zamienia�ruch�obrotowy� na�liniowy.��������� przykład:�słoik�z zakrętką
BLOCZEK
KOŁOWRÓT
Koło�z wystającym�prętem�pozwalające� zwiększyć�siłę.��przykład:�śrubokręt
Kółko�z rowkiem�pomagające�podnosić� i opuszczać�ciężary.��przykład:�dźwig 15
��Z tym�wszystkim ����������������wiąże�się Koło nie występuje naturalnie w przyrodzie. Trzeba je było wynaleźć.
(Istnieją wprawdzie mikroskopijne bakterie z maleńkimi wirującymi wiciami, ale one są jednak bardziej podobne do korkociągów). silnik rotacyjny
Wydaje nam się, że koło jest czymś prymitywnie prostym, ale pojawiło się dość późno, już po takich wynalazkach, jak:
Pierwsze znane koło pochodzi z 3500 r. p.n.e., ale nie było jeszcze używane do transportu.
kajak
brąz
mezopotamskie koło garncarskie
piszczałka jedwabna�koszula
Tak dochodzimy do kolejnego prehistorycznego znaleziska z Europy Środkowej, a mianowicie do wazy
Potem, około 3000 r. p.n.e., pojawiło się
koło z Bagien Lublańskich.
z Bronocic !
Wielkie drewniane koło z osią było częścią wózka. 16
Wydaje się, że na wazie z Bronocic z około 3400 r. p.n.e. widnieje rysunek czterokołowego wozu z ładunkiem ciągniętego przez zwierzęta. Jest to najstarszy znany wizerunek pojazdu kołowego.
Na wazie „zapisano” też symbolicznie wiersz. Można go zinterpretować tak:
o�gaju�z ofia szej�os Wóz:�„D rą�jadę,�guślarzu�z na �n ady”. r z P e „ � w : ź a i e i �ją a�świętą�ziemię”. eź,�wo ic zie,�żyw ność…�zaw Woźn Koła odgrywały ważną rolę
krzyż� słoneczny
symboliczną w całych
buddyjskie� Koło�Dharmy
dziejach ludzkości:
uskrzydlone� święta�obręcz� koło rdzennych�Amerykanów
koło� fortuny
Gładko toczące się koło pneumatyczne z dętką napompowaną powietrzem stało się popularne w 1888 roku.
Około 2000 r. p.n.e. koła stają się lżejsze (i szybsze!) dzięki wynalezieniu… szprych.
17
Wydawnictwo NASZA KSIĘGARNIA Sp. z o.o. 05-075 Warszawa-Wesoła, ul. Apteczna 6 e-mail: naszaksiegarnia@nk.com.pl tel. 22 643 93 89 Sprzedaż wysyłkowa: tel. 22 641 56 32 e-mail: sklep.wysylkowy@nk.com.pl www.nk.com.pl
Redaktor prowadząca Anna Garbal Opieka redakcyjna Joanna Kończak Korekta Anna Garbal, Joanna Kończak Redaktor techniczna, DTP Joanna Piotrowska
ISBN 978-83-10-13958-0 P R I N T E D
I N
PO L A N D
Wydawnictwo „Nasza Księgarnia”, Warszawa 2024 r. Druk: Drukarnia LEYKO Sp. z o.o., Kraków