PO
ADOPTEER EEN MONUMENT
DOCENTEN
handleiding
D
WE ZIJN BLIJ DAT UW SCHOOL EEN OORLOGSMONUMENT IN DE BUURT HEEFT GEADOPTEERD!
oor een monument of oorlogsgraf te adopteren en zelf een herdenking te organiseren, raken jaarlijks duizenden kinderen in Nederland betrokken bij de (lokale/regionale) geschiedenis van de Tweede Wereldoorlog, de traditie van herdenken en bijbehorende rituelen. Met het lesmateriaal onderzoeken kinderen het verhaal van het monument, denken ze na over het belang van herdenken en vieren en geven ze vorm aan hun eigen herdenking.
TOEGANG TOT HET MATERIAAL Bij uw adoptie of herbevestiging van uw adoptie heeft u een e-mail met een link naar de pagina met het lesmateriaal gekregen. Mocht u deze niet meer hebben, neem dan contact op met EDG (030-241 70 20 / klantenservice@edg.nl). Poster Bij het lesmateriaal hoort een poster met enkele belangrijke oorlogsmonumenten in Nederland. Deze poster maakt onderdeel uit van het onderzoeksdossier. Hang de poster op in de klas. N.B.: Op de poster staan slechts zo’n 42 van de ruim 3700 Nederlandse oorlogsmonumenten afgebeeld.
MONUMENTEN INEDERLAND Hier herdenken we
monument bij de voormalige Zeevaartschool, Delfzijl
GRONINGEN
Koningin Wilhelminaraam, Leeuwarden
LEEUWARDEN
‘Sint-Joris en de Draak’, Groningen
Gerbrandy-monument, Sneek
Georgische begraafplaats ‘Loladse’, Oudeschild
ASSEN ‘De 102.000 stenen’, Westerbork
Monument voor de Gevallenen van de Onderzeedienst, Den Helder
Nationaal Monument op de Dam, amsterdam
Pools monument, Emmen
monument aan de Tuinstraat, Zaandijk
‘de Dokwerker’, amsterdam
monument Kamp Erika, Ommen
Vliegersmonument, Dronten
ZWOLLE
LELYSTAD
‘Keesje’, Amsterdam ment, amsterdam
Canadian War Cemetery, Holten
Spiegelmonu
‘Graven van de Geallieerden’, Amsterdam
HAARLEM
zwerfkei bij Het Verscholen Dorp, Vierhouten
Amsterdam ‘Bos der Onverzettelijken’, Almere
monument, Sinti en Roma Den Haag
‘Monument voor Gevallen Spoorwegpersoneel’, Utrecht
monument ‘Jongenskampen’, Arnhem
Herdenkingshof, Putten
monument voor vergeten slachtoffers, Warnsveld
monument voor Tante Riek, Winterswijk
‘De Ladder’, Amersfoort
voor monument George Maduro, Den Haag
UTRECHT
Indisch monument, den haag
DEN HAAG
plaquette Hotel De Wereld, Wageningen
ARNHEM ent,
Joods Kindermonum Rotterdam
‘De Verwoeste Stad’, Rotterdam
‘De Schommel’, Nijmegen
Militair Ereveld Grebbeberg, Rhenen
‘Evacuatie’, Groesbeek Inundatiemonument, Middelburg
’S-HERTOGENBOSCH ‘Dwangarbeid 1940-1945’, Overloon
‘Artikel 1’, Breda
MIDDELBURG voor Nationaal Monument de 4e Commando Brigade, Vlissingen
Kindergedenkteken, Vught
Monument van Verdraagzaamheid, Haelen
Nationaal Monument voor Vredesoperaties, Roermond
Meer informatie over Adopteer een monument? Ga naar www.4en5mei.nl/adopteer
MAASTRICHT
Meer informatie over oorlogsmonumenten? Ga naar www.oorlogsmonumenten.nl OORLOGS GRAVEN
STICHTING
bevrijdingsmonument, Mesch
Concept: Patsboem / Grafisch ontwerp en illustraties: Ontwerphaven
Bloemenbon U hebt een herdenkingspakket kunnen aanvragen. Dit herdenkingspakket bestaat uit een bloemenbon, rouwlinten en fakkelstickers. Met de bloemenbon kunt u een rouwkrans bestellen bij uw bloemist. De rouwkrans kan een onderdeel zijn van de rituelen tijdens de door de klas georganiseerde herdenking.
DOCENTENHANDLEIDING PRIMAIR ONDERWIJS
1
DOELGROEP Voor het project Adopteer een monument is lesmateriaal ontwikkeld voor zowel primair als voortgezet onderwijs. In het primair onderwijs kan het project worden gedaan in groep 7 en 8.
DUUR VAN HET PROJECT Het project duurt ongeveer 5 lesuren. Deze uren staan los van de tijd die de kinderen buiten de lessen om besteden aan het onderzoek of de herdenking. U kunt daar met de kinderen wel een afspraak over maken.
DOELSTELLINGEN De doelstellingen van Adopteer een monument zijn: 1 De kinderen weten dat op 4 mei in Nederland tijdens de Nationale Dodenherdenking, maar ook op andere dagen in het jaar, alle Nederlandse slachtoffers van oorlogen en vredesmissies worden herdacht. 4 De kinderen leren over de (lokale) geschiedenis van de Tweede Wereldoorlog en het geadopteerde monument door zelf onderzoek te doen naar het verhaal achter het oorlogsmonument. 3 De kinderen leren welke rituelen bij herdenken horen en ervaren hoe het is om zelf te herdenken. AANSLUITING BIJ KERNDOELEN • Nederlands kerndoel 4 De leerlingen leren informatie te achterhalen in informatieve en instructieve teksten, waaronder digitale bronnen. • Oriëntatie op jezelf en de wereld kerndoel 37 De leerlingen leren zich te gedragen vanuit respect voor algemeen aanvaarde waarden en normen.
Introductiefilm. Onderzoeksdossier vullen en presentatie maken van resultaten.
2 lesuren
Denkvragen. Herdenking voorbereiden.
(minimaal) 2 lesuren
Herdenking
1 lesuur
Extra opties: digibordlessen bij Adopteer een monument
5 los te gebruiken lesmodules www.4en5meidigitaal.nl/ groep/adopteer-eenmonument
• Tijd kerndoel 51 De leerlingen leren gebruikmaken van eenvoudige historische bronnen en ze leren aanduidingen van tijd en tijdsindeling gebruiken.
AANSLUITING BIJ HET 4 EN 5 MEI DENKBOEK Ieder jaar geeft het Nationaal Comité 4 en 5 mei het 4 en 5 mei Denkboek cadeau aan alle kinderen van groep 7 in Nederland. Met het 4 en 5 mei Denkboek daagt het comité kinderen op diverse manieren uit na te denken over de Tweede Wereldoorlog, herdenken en vieren, vrijheid en democratie. Door het adopteren van een monument brengen de kinderen hun kennis in praktijk.
kerndoel 53 De leerlingen leren over de belangrijke historische personen en gebeurtenissen uit de Nederlandse geschiedenis en kunnen die voorbeeldmatig verbinden met de wereldgeschiedenis.
INHOUD VAN HET PROJECT Het lesmateriaal omvat, naast deze handleiding, de volgende onderdelen:
• Kunstzinnige oriëntatie kerndoel 56 De leerlingen verwerven enige kennis over en krijgen waardering voor aspecten van cultureel erfgoed.
• Introductiefilm door Lisa Wade Start het project met het laten zien van de introductiefilm Adopteer een monument voor basisscholen. Lisa Wade vertelt het verhaal van een monument en benoemt de vragen die het oproept. Ze roept de kinderen op om zelf op onderzoek uit te gaan naar het verhaal van hún monument en daarna een herdenking te organiseren bij hun monument. Zie www.4en5mei.nl/adopteer-po (De film duurt 2.38 minuten)
DOCENTENHANDLEIDING PRIMAIR ONDERWIJS
2
• Denkvragen en handleiding Print alle denkvragen (op stevig papier). De denkvragen worden in het herdenkingsplan gebruikt om kinderen te laten nadenken over oorlogsmonumenten, herdenken en oorlog. Gebruik hiervoor de handleiding bij de denkvragen.
• Herdenkingsplan Gebruik het herdenkingsplan om de herdenking te organiseren. Geef kinderen individueel of in (tafel)groepjes een geprint exemplaar van het herdenkingsplan, zodat zij zelf kunnen bijhouden wanneer iets geregeld is. Het herdenkingsplan wordt een plan van de hele groep. U kunt het ook op het digibord laten zien en ter plekke invullen.
• Onderzoeksdossier Het onderzoeksdossier helpt de kinderen het verhaal achter hun monument te onderzoeken. Ze kunnen hiermee in kleine groepen aan de slag. Iedere groep kiest een onderzoeksvraag. Help de kinderen hierbij. Zorg ervoor dat de groepjes verschillende onderzoeksvragen hebben. Spreek af wanneer in de les de kinderen hun resultaten presenteren.
Voorkennis ophalen Het herdenkingsplan start met het teruggrijpen op het onderzoeksdossier. Laat de kinderen de eerste pagina in kleine groepen bespreken en invullen. Gebruik hiervoor eventueel coöperatieve werkvormen zoals binnen-buitenkring, denkendelen-uitwisselen of de placemat.
• Resultaten Laat de kinderen in ieder geval hun eigen onderzoeksvraag presenteren. Om een compleet beeld te creëren over het monument is het aan te raden een verzameldocument te maken, bijvoorbeeld door pagina 5 (Vragen en antwoorden) door alle kinderen zorgvuldig te laten invullen en dit te bundelen. Uiteraard bent u vrij om de kinderen hun resultaten op andere manieren te laten bundelen.
TIP Het heeft de voorke ur om de kinderen zo veel mogelijk ze lf keuzes te laten m aken als het gaat om de invulling van de herdenking. Het ho eft geen perfect geor ganiseerde herdenkin g te worden, maar wel een herdenking die is georganiseerd vanuit intrinsieke m otivatie. Een rommelig verloop zegt niets over het respe ct dat er getoond word t. Een minder goed gelukt gedicht zegt niets over de intentie . Geef de kinderen de ruimte, maar help ze vooral door vrage n te stellen.
TIP nderen in orkeur om ki vo de ft ee h Het n, omdat te laten werke en p oe gr e n klei heid hebrantwoordelijk ve de en m zij sa resultaat te ed onderzoeks go n ee om ben onderzoeksverschillende r oo D . en al beh er werzoeken wordt de on te en vrag eëerd. De kelijkheid gecr an h af se ijd atie verderz elkaars inform en n n ku n pe groe l verhoogt mplete verhaa co et H . n ke ster rhaal achter heid bij het ve n ke ok tr be de denking. t én bij de her en m u on m het
• Digibordlessen Heeft u behoefte aan meer kant-en-klare lessen over herdenken en vieren of over de Tweede Wereldoorlog? Bekijk dan de digibordlessen van het Nationaal Comité 4 en 5 mei. www.4en5meidigitaal.nl
DOCENTENHANDLEIDING PRIMAIR ONDERWIJS
3
WANNEER? Het moment van de herdenking bepaalt u zelf. Eventueel in overleg met het 4 en 5 mei comité in uw gemeente. Omdat het misschien lastig is om in de meivakantie de kinderen in schoolverband bij de herdenking op 4 mei te betrekken, is het aan te bevelen al in de laatste weken van april met uw leerlingen naar het geadopteerde monument te gaan. De gemotiveerde kinderen die op 4 mei niet op vakantie zijn, komen dan misschien zelfs die avond weer terug, met hun ouders.
OVERDRACHT In een aantal gemeenten vormt de overdracht van de ene groep naar de volgende groep die het stokje van de adoptie overneemt, een officiële plechtigheid waarbij de kinderen op het gemeentehuis ontvangen worden door de burgemeester en wethouders. De adoptie wordt bijvoorbeeld symbolisch overgedragen door de overhandiging van de zilveren schoffel aan de nieuwe adoptanten. Misschien organiseert u zelf met uw school ook een dergelijke overdracht. Laat het ons weten via de pagina van het door u geadopteerde monument op www.oorlogsmonumenten.nl. Zo brengt u andere deelnemers aan Adopteer een monument op ideeën.
Het is ook mogelijk dat u met uw school een monument heeft geadopteerd dat betrekking heeft op een historische gebeurtenis tijdens de Tweede Wereldoorlog die op een ander moment in het jaar valt. In het zuiden zijn veel monumenten gerelateerd aan de bevrijding in september 1944, in Friesland vinden veel herdenkingen plaats medio april omdat die provincie toen, in 1945, werd bevrijd. UPLOADEN Om de adoptie van het monument met anderen te delen kunt u beeldmateriaal uploaden op de pagina van het door uw klas geadopteerde monument op www.oorlogsmonumenten.nl. Hiermee laat u als school zien op welke manier u bezig geweest bent met de herdenking. Dit materiaal is voor iedereen zichtbaar. Houd daar rekening mee bij de keuze van het materiaal. U kunt ook van andere scholen zien hoe zij de herdenking aanpakken. Tip: Filmpjes kunnen niet direct naar de database worden geüpload. U kunt wel een link naar een filmpje op YouTube uploaden.
shutterstock.com
shutterstock.com
COLOFON DOCENTENHANDLEIDNG projectleiding Nationaal Comité 4 en 5 mei
grafisch ontwerp Ontwerphaven
concept, tekst en redactie Patsboem! educatief
©uitgave Nationaal Comité 4 en 5 mei Amsterdam 2017
OORLOGS GRAVEN
STICHTING