De boswachter en

Anderhalf jaar bepaalt het coronavirus nu ons leven. Veel werk van de boswachters kon, soms met kunst- en vliegwerk, doorgaan. Maar het was ineens ook veel drukker in de natuurgebieden, zeker in de Kampina, de Loonse en Drunense Duinen, en de Oisterwijkse Bossen en Vennen. Notities van Gijs Clements, boswachter ecologie in MiddenBrabant, over een bewogen jaar.

10 maart 2020

In de ochtend hebben we overleg met collega’s van andere natuurorganisaties op het Provinciehuis. In NoordBrabant gaan we de komende jaren meer bos realiseren, maar hoe en waar? Als we ons over de kaart buigen, wordt het ineens ongemakkelijk. Voor het eerst. We zijn ons er terdege van bewust dat Covid19 nu bijna twee weken rondwaart in de omgeving. We kijken elkaar aan, maken een geforceerd grapje en doen een stap terug. Terug op kantoor is er spanning in de lucht. Met een paar collega’s oefen ik met FaceTime op onze telefoons. Tijdens de lunchpauze komt onze leidinggevende met de mededeling dat we voorlopig naar huis moeten. We schuiven iets verder uit elkaar en gaan door met eten. We zijn immers al op kantoor, dus kunnen we net zo goed nog even wat zaken afronden. De leidinggevende ziet dit en zegt: “Dit was geen verzoek, hè?” Met een halve lunch nog in onze tassen trekken we de deur achter ons dicht en gaan naar huis met een quasi opgewekt: ‘Nou, tot volgende week dan ergens’.

9 april 2020

In tegenstelling tot de collega’s in het veld voor wie het werk ‘gewoon’ doorgaat, zit ik nu al zo’n vier weken thuis. Vandaag eerst een overleg via Skype over de inrichting van een recent aangekocht stukje grond. Nu nog grasland, maar in de toekomst hopelijk heide met een kruidenrijk akkertje. De hele middag teamoverleg via FaceTime. Dit staat volledig in het teken van hoe het met iedereen gaat en tegen welke problemen we aanlopen. Naar een idee van mijn vriendin knutsel ik ’s avonds m’n hometrainer vast aan een statafel. Met de laptop op tafel kan ik voortaan fietsend vergaderen.

10 april 2020

Een rondje IJzerenbos om een beeld te krijgen van de voorjaarsplanten die hier veel staan, maar helaas lijden onder verdroging. Door het gebied loopt een fietspad waarover ook gewandeld wordt. Het is druk met mensen die er even uit willen. Ze geven elkaar de ruimte. Ze zoeken de randen van het pad of de bermen op om anderen op afstand te laten passeren. Sommigen gaan zelfs midden in de drooggevallen sloot staan. Dat is natuurlijk positief, maar ik vind het ook pijnlijk om te zien dat daarbij grote aantallen bosanemonen en zelfs sleutelbloemen worden platgetrapt. Zelf kom ik amper vooruit. Bijna iedereen komt even een praatje maken met de boswachter: over het weer en de zorgen die de pandemie opleveren.

26 juni 2020

Eerst kriskras door de gebieden met één van onze hydrologen om de effecten van het derde droge jaar op rij te zien. Daarna bij mijn ouders langs om te eten. Door het werk lukte het niet om vooraf in zelfisolatie te gaan, dus blijf ik buiten onder de notenboom. Op het moment dat het eten klaar is, begint het te regenen. Goed voor de natuur, maar voor mij een nat pak en natte frietjes.

14 september 2020

De hele dag hebben we vanuit een bootje op het Staalbergven met een onderwaterkijker de bodem afgespeurd naar de grote biesvaren, een waterplant die nog maar op twee plaatsen groeit in Nederland. Gelukkig vinden we nog een aantal exemplaren. Aan het eind van de middag spreek ik mensen aan die met een auto door het afgesloten zijn gekomen.

‘Veel praatjes met de boswachter, over zorgen die de pandemie opleveren’

Ze zijn zich van geen kwaad bewust, hadden een natuurgebied in de buurt op de navigatie ingevoerd en geen idee waar ze terecht zouden komen.

21 september 2020

Met een collega maak ik een rondje door het gebied. Mondkapje op en voldoende afstand, dat wel. Hoe staat het ervoor, welke knelpunten zijn er bij een aantal projecten die in uitvoering zijn? Er zijn drie aannemers in het gebied aan het werk. De klussen variëren van het aanpassen van een viertal poelen om ze beter geschikt te maken voor boomkikkers tot het herstel van een stuk beek. Ik heb er bewondering voor hoe mijn collega’s bijna al het reguliere werk hebben kunnen doen en dat ook dit soort grote ingrepen gewoon doorgaan.

27 januari 2021

Sinds de kerstvakantie zijn elk weekend de parkeerterreinen overvol, auto’s staan soms wel kilometerslang in de berm geparkeerd. Zelfs op deze doordeweekse maandag staan de parkeerplaatsen vol. Bij de ingang is het dringen. In de gebieden verdunt dat snel. Wel zijn overal mensen. Elk wildpaadje wordt belopen. Als er eenmaal een paar voetstappen staan, is dat voor anderen een uitnodiging er ook overheen te gaan. Bijna nergens is nog rust, terwijl dat juist zo belangrijk is voor bijvoorbeeld de reeën die hier leven. Waar ik echt van schrik is dat de paden soms wel twee keer zo breed zijn geworden. Vooral aan de randen wordt veel gelopen. Hier zitten juist vaak zandbijtjes en staan planten die het verderop in de heide niet redden. Deze planten leveren nectar en stuifmeel in een periode dat de heide nog niet bloeit. Ik hoop dat veel mensen die de natuur zijn gaan ontdekken terug blijven komen. Voor ons ligt er wel een uitdaging om nog beter aan te geven waar recreëren wel, maar ook niet kan.

1 februari 2021

Overleg over het komende broedseizoen. Hoe voorkomen we dat broedgevallen mislukken door verstoring door mensen, is de dringende vraag. We kiezen voor een combinatie van maatregelen waarin we duidelijker aangeven wat paden zijn en wat niet. Daarnaast gaan vrijwilligers bij de entrees en langs de routes vertellen over de risico’s van verstoring. Medewerkers van de Efteling komen daarbij helpen, omdat het attractiepark dicht is.

24 maart 2021

Rondje door ons weidevogelgebied gemaakt om te kijken hoe de grutto’s het doen en of de maatregelen uit 2019 om water vast te houden effect hebben. Ziet er goed uit dit jaar. Alleen kom ik zelfs hier afval tegen. De hoeveelheid afval is enorm toegenomen het afgelopen jaar. Zwerfafval, maar ook in de vele vuilnisbakken in onze gebieden.

1 juli 2021

Voor het eerst zijn we weer met het hele team bij elkaar. Hard gewerkt wordt er niet. We zijn vooral blij dat we er allemaal zijn, delen ervaringen en maken plannen bij het koffiezetapparaat.

Feestelijk vogelvoer

We maakten het de afgelopen zomer ook weer mee. De regen komt soms met gigantische bakken uit de hemel vallen. Dat water moet ergens naartoe. Daarom zoekt Natuurmonumenten naar mogelijkheden om water te bergen. Bij Arnhem is de IJssel uit een knellend korset gehaald, door uiterwaarden de ruimte te geven. Voor water, maar in een moeite door ook voor planten en dieren. 4.000 vrachtwagenladingen grond is afgegraven. Bijna 1 kilometer aan hagen geplant met meidoorn, sleedoorn, kardinaalsmuts en hondsroos. In de herfst zitten ze bomvol zaden en bessen. Voor vogels een feestmaal. Hazen, reeën, vossen, dassen en bevers voelen zich hier helemaal thuis. Op de drassige oevers van de Velperbeek, die is verbreed, zoeken grutto’s, kleine plevieren en zilverreigers naar voedsel. Mede dankzij een gift van 2,1 miljoen euro van de Nationale Postcode Loterij konden we ruimte voor water en natuur maken in de uiterwaarden. Door de steun van alle deelnemers aan de Postcode Loterij is de IJssel bij Arnhem veiliger, biodiverser en mooier. Heel veel dank daarvoor, namens de natuur.

Rijkdom onder water

Twee keer per dag verandert de

Oosterschelde in een landschap met zandplaten, slikken, schorren en geulen.

Maar een veel groter deel blijft, ook bij laag water, onzichtbaar. Boswachter Paul

Begijn ging kopje onder en neemt je mee in een wereld van kleurige anjelieren, naaktslakken en sepia’s. TEKST: Paul Begijn

Strakblauwe luchten en jagende, donkere wolkenpartijen wisselen elkaar af. Het licht van de zon breekt dwars door enkele opbollende wolken heen en geeft het kabbelende water van de Oosterschelde een azuurblauwe tint.

In de verte klinkt de typische roep ‘koer lieeeee’. Het zijn wulpen die drooggevallen randen van de slikplaten afspeuren op zoek naar sappige wadpieren. Niet veel verder ligt een groepje gewone zeehonden uit te rusten, moe gestreden van hun talloze achtervolgingen in de jacht op platvis. Het is afgaand water, duidelijk te zien aan de stromingspatronen die van oost naar west lopen.

Ter hoogte van Flauwershaven aan de Zuidkust van SchouwenDuiveland wacht mijn snorkelinstructeur. In alle vroegte kreeg ik al een belletje dat de omstandigheden vandaag uitermate gunstig zijn om het onderwaterleven te ontdekken. De algenbloei, die vooral in het voorjaar het zicht flink kan belemmeren, is op z’n retour en doordat er de afgelopen dagen weinig wind stond, is er ook weinig bodemberoering geweest. Ik word in een wetsuit gehesen, ook al is het zeewater al aardig op temperatuur. Het is de enige manier om het langer vol te houden in het water. Nadat ik mijn duikbril heb voorzien van wat verse spuug zodat de bril niet beslaat, dompel ik mezelf onder.

Hartslag knalt omhoog

Eerst wat onwennig, concentreer ik me op mijn ademhaling en de scherpe stenen vlak onder mij die begroeid zijn met Japanse oesters, een exoot die zich in razend tempo

heeft verspreid in de Oosterschelde. De plaats van bestemming is een kommetje in het robuuste dijkenstelsel waar zich twee strekdammen bevinden, die ook bij laag water grotendeels onder water liggen. En meteen is mij duidelijk waarom we juist op deze plek zijn. De stenen die in rotsachtige formaties de bodem bedekken, zijn begroeid met tal van wierensoorten, zakpijpen en kleurige zeeanjelieren. Geen plekje is onbenut gelaten. Tussen de wieren schieten krabbetjes weg en liggen zeesterren en brokkelsterren stevig tegen de bodem gedrukt. Naaktslakken, de ene nog kleurrijker dan de ander, en anemonen veranderen de rotspartijen in een bijna tropisch aandoend rif. Het bruist hier van het leven! Het zicht is vandaag zo’n 2 meter, op sommige plekken bijna 3. Helemaal niet verkeerd voor de Oosterschelde! Natuurlijk niet te vergelijken met de Caraïbische Zee, maar ik merk dat het wat beperkte zicht ook een spanning meebrengt. De spanning van wat er na twee meter weer zal opdoemen. Soms duikt er plotseling een oorkwal op en knalt mijn hartslag ineens omhoog. En het andere moment schiet er een platvis weg op de bodem die het zand doet opwaaien. Nee, saai wordt het hier nooit.

DOMPEL JEZELF ONDER

Een van de beste manieren om het rijke onderwaterleven te ontdekken, is natuurlijk een professionele duik. Afgelopen jaren zijn er door de Nederlandse Onderwatersport Bond allerlei faciliteiten aangelegd om op een veilige en comfortabele manier te duiken. Een andere manier om de onderwaternatuur met eigen ogen te zien, zijn de getijdenpoelen. Na ieder getij is het weer een verrassing wat er in de poelen is achtergebleven.

Kijk voor de locaties van de getijdenbakken en andere activiteiten op

ontdekdeoosterschelde.nl

RUIMTE VOOR NATUUR: ONDERWATERRESERVAAT

De onderwaternatuur in de Oosterschelde staat flink onder druk door het intensieve gebruik. Vrijwel de hele Oosterschelde wordt benut door economische activiteiten, of het nu gaat om de mossel-, oester-, kokkel- of kreeftenvisserij. Ruimte waar de natuur kan floreren is er nauwelijks. En dat in een natuurgebied dat de stempel Natura 2000-gebied (Europese topnatuur) heeft en sinds 2002 ook de status van nationaal park. Natuurmonumenten, de Nederlandse Onderwatersport Bond, Nationaal Park Oosterschelde en provincie Zeeland onderzoeken daarom of het mogelijk is een onderwaterreservaat te creëren. In dat reservaat kan de natuur ongestoord haar gang gaan en kan de Oosterschelde een kraamkamer zijn voor het leven onder water.