17 minute read
Groeten uit Sneek
Sneek
Jur Teders (77) is sinds vijf jaar voorzitter van de ledencommissie Friesland. Hij hoopt bij te dragen aan het herstel van de weidevogelstand.
“Negen jaar geleden verhuisden mijn vrouw en ik van ZuidLimburg naar Friesland. Ik kreeg wat meer tijd, omdat ik met pensioen ging. Een kennis vroeg of ik eens meekwam naar een vergadering. Toen zijn termijn erop zat, zei iedereen dat ik voorzitter moest worden. Zo ben ik erin gerold. In de ledencommissie denken we mee met de landelijke strategie van Natuurmonumenten. Ik werkte lang bij Rijkswaterstaat en vind het ontzettend leuk om een strategie te bepalen. Bovendien zijn de mensen binnen de ledencommissie erg enthousiast en betrokken, net als de medewerkers en vrijwilligers van Natuurmonumenten. Zij hebben een enorme gedrevenheid. We merken dat we echt serieus genomen worden. We hebben een goede samenwerking met de gebiedsmanager van de boswachters die voor onze natuurgebieden in Friesland zorgen. Wij geven de inbreng van leden aan haar door en zij praat ons bij over onderwerpen als de weidevogelstand, de verdroging van het Fochteloërveen of de zeven boeren op Schiermonnikoog die een coöperatie zijn gestart om kaas te maken. Zodra het kan, willen we een excursie voor leden organiseren naar deze boeren. Friesland kent veel gebieden die interessant zijn voor weidevogels. De Wadden zijn belangrijk, maar ook aan land zijn interessante gebieden. De ontwikkelingen zijn zorgelijk, de aantallen weidevogels lopen enorm terug. Actief zijn voor de ledencommissie van Natuurmonumenten betekent niet dat we alle problemen oplossen, maar misschien kunnen we de negatieve spiraal ombuigen. We hebben met Natuurmonumenten een achterban van 760.000 mensen. Daarmee zijn we best een factor in Nederland. Dat moeten we benutten.” ‘Grote achterban benutten’
DE VERENIGING, DAT BEN JIJ Natuurmonumenten is een vereniging van mensen die van de natuur houden. Regionale ledencommissies vertegenwoordigen de leden. Wil je je mening geven over natuur, landschap en cultuurhistorie, ga dan naar de bijeenkomst van de ledencommissie bij jou in de buurt. Een overzicht van de commissies en hun activiteiten vind je op nm.nl/ledencommissies
Frans Timmermans is lid van de Europese Commissie. Als vice- voorzitter geeft hij leiding aan de Green Deal: de omvorming van Europa naar een klimaatneutraal, schoon en biodivers continent. Een immense klus, waar hij zeer gedreven aan werkt. “Ik wil tegen mijn kleinzoon kunnen zeggen: jongen, we staan er goed voor.”
TEKST: Frans Bosscher
U werkt ook veel thuis nu? “Ja, bijna alleen maar. Ik ga doorgaans één keer, soms twee keer per week naar kantoor, want dan hebben we interne vergaderingen die we fysiek houden. Overigens ook met masker op, met voldoende afstand ertussen. Ik zit nu op een zolderkamer thuis.”
Wordt het videobellen u, net als veel andere thuiswerkers, wel eens te veel? “Ja, ik mis vooral het menselijk contact, wat Bruce Springsteen ‘the human touch’ noemt. Ik mis dat enorm. Natuurlijk is het een uitkomst dat we thuis kunnen werken. En ik heb niks te klagen, want we hebben een ruim huis, met ook nog eens een tuin erbij. Mensen die driehoog achter op een flatje zitten, hebben het veel moeilijker. Maar als je van 8 tot 8 achter zo’n scherm zit, ben je ‘s avonds wel erg moe.”
Gaat u dan naar buiten, de natuur in? “We hebben drie honden. Die moeten uitgelaten worden. Gelukkig hebben we veel natuur om ons heen, we wonen vlakbij een bos. Op rustige momenten probeer ik met de honden het bos in te gaan. Vaak ’s ochtends vroeg of aan het einde van de middag. Dan is het rustig en is het heerlijk wandelen in het bos.” Toen vorig jaar de coronapandemie uitbrak, was er een brede roep om ‘groen uit de crisis’ te komen? Dat gevoel om de bakens te verzetten lijkt in Nederland te zijn weggeëbd. Hoe kunnen we het momentum terugpakken? “We zien in ons onderzoek dat meer dan zeventig procent van de inwoners van de lidstaten de aanpak van de klimaatcrisis en de biodiversiteitscrisis nog steeds steunt. Ik begrijp dat zorgen over je gezondheid en over je baan nu voorop staan. Dat wil niet zeggen dat de zorgen over het klimaat weg zijn. Daarom is het zo belangrijk dat wij gewoon beleid maken dat aan die zorgen tegemoet komt. Wat ik uniek vind: alle Europese leiders hebben afgesproken dat de Green Deal de basis is voor ons herstel na de Covid-crisis. Dat betekent dat álle landen zich erop vastleggen dat van het geld dat we aan herstel uitgeven, minstens dertig procent voor klimaatbeleid wordt gebruikt. En niks van dat geld mag beleid ondersteunen dat in een andere richting gaat.”
Hoe dringend is het om de bakens te verzetten, waar het gaat om biodiversiteit, klimaat en milieu? “De meeste mensen hebben wel in de gaten dat wat de klimaatcrisis betreft het echt één voor twaalf is. Je ziet overal droogtes, het onvoorspelbare weer, branden, stormen… Mensen zien en voelen dat het klimaat verandert. Als we er niks aan doen, en dat punt is snel bereikt, zijn de natuurrampen niet meer onder controle te krijgen. Ik hoop dat er bij iedereen, wereldwijd, net zo’n gevoel van urgentie over de biodiversiteitscrisis komt. We dreigen één miljoen soorten te verliezen. Eén miljoen soorten! Dan kun je denken: ach, wat minder beestjes. Nee, dat heeft direct gevolgen voor onze gezondheid, voor de mensheid. Het verlies aan soorten gaat van insecten tot bacteriën tot gewervelde diersoorten. Dat verlies is een directe bedreiging voor de mensheid.”
Dat klinkt dringend. “Ik vind het hartstikke dringend. Kijk, zonder ons mensen kan de planeet ook bestaan. Waar het om gaat, is dat we onszelf moeten redden. En daarom moeten we beter voor de planeet zorgen.”
Met de Green Deal wilt u een antwoord hebben op de biodiversiteit- en klimaatcrises. Wat zijn uw belangrijkste doelen? “Het allerbelangrijkste is dat we klimaatneutraal zijn in 2050. Als je de uitstoot van broeikasgassen per saldo op nul wilt hebben, moet je ervoor zorgen dat je binnen tien jaar de uitstoot met 55 procent terugdringt.
Dat betekent dat je nu aan de slag moet. Gelukkig hebben alle Europese leiders zich hierop vastgelegd. Onze generatie heeft een unieke kans om de komende jaren de koers zo te verleggen dat onze kinderen en kleinkinderen in evenwicht met hun natuurlijke omgeving kunnen leven. Verleggen wij in de komende jaren die koers niet, dan zal het onze kinderen en kleinkinderen ook niet meer lukken.”
U wilt in mei op de VN-top in China pleiten voor een strategie waarbij landen 30 procent van hun grondgebied reserveren voor natuur. Heeft dat een kans van slagen? “Ja, als je heel precies met elkaar kunt afspreken wat dat betekent, want de mensheid groeit nog steeds. Ik hoop dat we daar in China stappen vooruit kunnen maken. Als we de biodiversiteitscrisis echt willen aanpakken, zullen we de aarde meer ruimte moeten geven om te ademen, om te herstellen, om de natuurlijke omgeving weer in balans te brengen.”
Een andere pijler onder de Green Deal is de bossenstrategie, met als doel om in de Europese Unie 3 miljard bomen te gaan aanplanten. Dat klinkt als heel veel. Welke oppervlakte is daarmee gemoeid? “Dat is moeilijk aan te geven. Het gaat ook om herstel van de huidige bossen die al onvoorstelbaar veel te lijden hebben van de klimaatverandering. Daarnaast vind ik dat we onze steden moeten vergroenen. Groene steden leveren schonere lucht, verkoeling en ontspanning voor de bevolking op, dat hebben we zeker het afgelopen jaar gemerkt.”
Kan het een onderdeel van de bossenstrategie zijn om weer houtwallen en boomsingels terug te brengen in het boerenland? “Ik ben daar een enorm voorstander van. De lidstaten moeten dit jaar voor het nieuwe landbouwbeleid hun plannen indienen. We willen daarin graag terugzien dat de ecologie wordt ondersteund. Dat moeten we de boeren wel mogelijk maken. We mogen ze niet in de steek laten. We moeten ze helpen om de juiste investeringen te doen, maar ook met een vergoeding voor het beheren van landschappen. Je merkt dat er veel onrust onder boeren is, en soms grote woede, omdat ze vrezen voor hun toekomst. Het is ónze taak om ze een andere toekomst te bieden dan steeds maar intensiever te produceren. Dat is een doodlopende weg. Moet u zich eens voorstellen dat we die landschapselementen terugbrengen in het Nederlandse landschap, wat dat voor voordelen heeft voor recreatie en toerisme, maar ook voor de biodiversiteit? Alleen, die transitie is ingewikkeld, er is veel twijfel bij boeren of dit wel mogelijk is.”
Wat is de opstelling van Nederland in deze zaken op het Europese speelveld? “Nederland is vooruitstrevend. Minister Schouten heeft bepleit dat er meer zogeheten eco-regelingen komen (regelingen om de landbouw natuurvriendelijker te maken, red.) en dat die ook verplichtend worden.”
Wat dacht u toen het Nederlandse kabinet vorig jaar probeerde een aantal Natura 2000-gebieden (natuurgebieden van Europese waarde) geschrapt te krijgen? “Dat heeft mij natuurlijk verbaasd. Ik hoop dat we in ieder geval met elkaar kunnen afspreken dat we de wetenschap leidend laten zijn. Dan valt er niet te tornen aan die gebieden.”
Hoe beoordeelt u de pogingen van het kabinet om de stikstofcrisis op te lossen? “Wat voor veel Europese landen geldt – en ik pleit niemand vrij, ook mezelf niet of m’n eigen partij – er is veel te lang gewacht met optreden. Als er eerder gehandeld was, waren nu niet allerlei noodmaatregelen nodig. Ik hoop dat die les geleerd is. En ik hoop ook dat nu breed in de Nederlandse politiek doordringt dat het niet makkelijk is. Het zijn zware en moeilijke beslissingen, en er komt weerstand als je dit wilt doen. Maar je zult ze moeten nemen! Ik wil het niet te dramatisch maken, maar het is wel dramatisch – het is iets wat je doet voor je kinderen en kleinkinderen. Zo fundamenteel is dit.”
Natuurmonumenten riep Eurocommissaris Frans Timmermans uit tot Groenste Politicus van 2020. Timmermans reageerde verheugd. “Dat is heel bijzonder. Wat een mooie erkenning voor de Green Deal en alle mensen in de Europese Commissie die daaraan werken. Ik ben zeer dankbaar en zeer erkentelijk voor dit eerbewijs.” Met de verkiezing van Groenste Politicus reikt Natuurmonumenten jaarlijks een lauwerkrans uit aan politici en bestuurders die opvallen door ‘groen leiderschap’, die inspireren of bijzondere zaken voor elkaar krijgen. De keus viel deze keer op PvdA’er Timmermans vanwege zijn onvermoeibare inzet om Europa met de Green Deal op een groene koers te krijgen.
Apolitieke politieke verkiezing
De verkiezing van de Groenste Politicus is niet gericht op politieke partijen, maar op personen. Het is ook niet bedoeld als stemadvies. Natuurmonumenten vindt nadrukkelijk dat mensen in het stemhokje hun eigen afwegingen moeten maken. Marc van den Tweel, algemeen directeur van Natuurmonumenten: “Ik zeg altijd met een knipoog dat we politiek kleurenblind zijn. In zekere zin is de Groenste Politicus dan ook een apolitieke politieke verkiezing.”
Er is nogal wat weerstand bij de lidstaten en de agro-industrie om het gemeenschappelijk landbouwbeleid te hervormen. Hoe gaat u ze meekrijgen? “Op de eerste plaats vind ik het heel belangrijk dat dit beleid niet meer alleen aan de agro-industrie wordt overgelaten. Het Europees landbouwbeleid is altijd een hoekje geweest dat we overlieten aan de boeren en de agro-industrie. Als regeringsleiders zeggen: we zijn voor de Green Deal, we gaan naar een CO2-reductie van 55 procent, dan mogen ze niet wegkijken op het moment dat er over landbouw onderhandeld moet worden. Dan moet je ook laten zien dat wat je zegt over klimaatneutraliteit gevolgen heeft. Het tweede is, dat je de landbouwsector, en met name de boeren, wat te bieden moet hebben. Niet de grote agro-industrie, daar maak ik me geen grote zorgen over. Ik maak me zorgen over de boeren, over de families die op het land werken en voor zichzelf geen toekomst zien, om die boeren van mijn leeftijd die geen opvolgers kunnen vinden. Hen moeten we een perspectief bieden. Daar is geld voor! Als we bijvoorbeeld 30 procent van het beleid op basis van eco-regelingen invullen, kunnen we tussen de 38 en 58 miljard euro beschikbaar stellen om boeren te helpen om te vergroenen. 80 procent van het Europese landbouwgeld, en dat is heel veel geld, gaat naar 20 procent van de boeren. Dat klopt niet! Het geld komt niet terecht bij de mensen die het het meeste nodig hebben. Dat zijn vaak families die op hun eigen boerderij werken. Daarin moeten we verandering brengen.”
Het nieuwe kabinet krijgt de taak om een deel van de steun aan boeren te koppelen aan ecologische doelen. Hoe gaat u waarborgen dat dat deze keer echt meer biodiversiteit oplevert? “De Europese Rekenkamer was vernietigend over de vorige vergroening van het landbouwbeleid. Daar zullen we lessen uit trekken. Die zogenoemde greenwashing moet echt afgelopen zijn. Het gaat ook niet alleen over hoe er geboerd wordt. Daarom noemen we het Van Boer tot Bord: van boerderij tot op het bord moet iedereen zich ervan bewust zijn dat we anders moeten produceren en anders moeten consumeren. De strijd om de laagste prijs leidt ertoe dat we steeds meer pesticiden gebruiken, we steeds meer produceren en niet meer op kwaliteit letten. Daar moeten we ook verandering in brengen. Wel voorzichtig, want je moet het mensen met een smalle beurs niet moeilijker maken om een gezond dieet te volgen. Dus dat heeft ook veel consequenties voor het fiscale beleid.”
Wat kunnen onze lezers, leden van Natuurmonumenten, doen om de Green Deal te laten slagen? “Ook wij zijn als gezin voortdurend bezig ons af te vragen wat meer kunnen doen, anders kunnen doen. Ik zou zeggen: maak het niet te zwaar. We kunnen allemaal in ons gedrag stappen zetten die ons leiden in de goede richting. Kinderen leren dat op school. Wij hebben nog twee tieners thuis, die voeden hun ouders op. Ik ben daar echt optimistisch over, ook omdat er zó’n wens is bij mensen om er iets aan te doen. De grootste zorgen maak ik mij over mensen die denken dat er niks meer aan te doen is. Klimaatontkenners heb je bijna niet meer, want klimaatverandering valt niet meer te ontkennen. Maar klimaatwanhopers heb je wel. Mensen die denken dat het een verloren zaak is: waarom zou ik moeilijk gaan doen. Het. Is. Geen. Verloren. Zaak! We kunnen dit nog keren als we er allemaal een steentje aan bijdragen. Ik ben een half jaar geleden grootvader geworden. Als ik dat manneke vasthoud, denk ik: ik moet deze klus de komende vier jaar echt goed op de rails zetten. Als hij er later met mij over wil praten, wil ik hem recht in de ogen kunnen kijken. Dan wil ik tegen onze Kees kunnen zeggen: jongen, we staan er goed voor.”
Nieuwsgierig naar de uitgebreide versie van het interview met Frans Timmermans? Luister naar onze podcast Puur Natuur. Je vindt ‘m op Soundcloud, Spotify en in je favoriete podcastapp.
De tuin van
Mathiska Lont is boswachter in De Wieden. In haar vrije tijd is ze vaak te vinden in haar natuurlijke tuin. Wat ze al die jaren heeft gezien en geleerd, deelt ze vanaf nu met ons.
Het tuinleven gaat z’n eigen gang. Daar heeft corona geen vat op. Wat corona wel doet, is ons inspireren om meer werk te maken van onze tuinen en balkons. Al onze tuinen bij elkaar zijn even groot als een derde van de Veluwe. De helft daarvan ligt vol met tegels en stenen. Wat als we een groot deel daarvan inplanten en -zaaien met bomen en bloemen?
Opruimen doe je in de lente
Niet de herfst, maar de lente is het beste seizoen om de tuin op te ruimen. Eitjes en larven zitten namelijk in de stengels van dode planten om te overwinteren. Nu, in maart, kun je die stengels afknippen en op een composthoop leggen. Ook de restanten van bladeren kun je opruimen. Onder deze bladerdeken was het lekker warm, waardoor het ‘onkruid’ door kon groeien. Kom je planten tegen die je niet wilt, dan kun je ze nu weghalen. Alles wat je niet herkent, zou ik nog even laten staan. Vaak komen er de leukste soorten op. Gun die ook een plek.
HARK HET MOS LOS
Na de winter zit er meer mos in je grasveld dan hartje zomer. Hark het wat los en de vogels doen de rest. Zij gebruiken het graag om er een nest van te maken. Je helpt de vogels ook door bundels wol, stro, hooi en (wollen) draad op te hangen. Allemaal materiaal dat van pas komt voor een nest.
(en andere insecten)
Veel insecten ontwaken uit hun winterslaap en gaan op zoek naar voedsel. Je kunt ze helpen door insectenhotels op te hangen of neer te zetten. Die kun je kopen, maar je kunt ze ook prima zelf maken. Kijk maar eens op: nm.nl/ insectenhotel. Je kunt ze eigenlijk op elke gewenste hoogte hangen op een droge, zonnige plek (niet in de volle zon). Ook belangrijk: zorg ervoor dat er bloemen in de buurt zijn. Op een balkon kun je dat met een kruidenbak oplossen. Wilde marjolein vinden ze heerlijk, maar hoe meer variatie hoe beter. Vooral bijen maken gebruik van insectenhotels. Geen honingbijen, maar wilde bijen die alleen leven. Ze leggen in de holle stengels van bamboe of riet hun eitjes.
Vogelvriendelijke afscheiding
De meestgebruikte afscheiding in tuinen is de schutting. Superpraktisch natuurlijk, maar voor de natuur niet echt top. Met een klimop, kamperfoelie of klimhortensia bied je voedsel, schuil en nestgelegenheid voor vogels en insecten. Als er ruimte is, zet dan betongaas op 10 cm voor de schutting. Zo ontstaat een veilige plek voor vogels om hun nest te maken.
PEULENMUURTJE
Wat ook altijd goed werkt, is een muurtje maken van gaas en takken, bijvoorbeeld langs de rand van je balkon. Of om je vuilnisbakken uit het zicht te zetten. Plant hier op 3 cm diepte in de volle grond erwten of peulen, ongeveer 20 per strekkende meter. Peulen kunnen al bij heel lage temperaturen ontkiemen, maar ze houden niet van nachtvorst. Insecten zijn dol op de bloemen en later in het jaar kun je ze oogsten en opeten.
Ruim ook weer niet te rigoureus op. Laat in een hoek wat rommel van takken en bladeren liggen. Gooi er nog wat plantenstengels bij. Voor egels, die weer uit de winterslaap komen, zijn dit heerlijke plekjes. Ze vinden er insecten en wormen om te eten, en kunnen er mooi schuilen en slapen.
BOLLEN PLANTEN
Al in de winter bloeien de eerste planten. Het zijn bolgewassen, bijvoorbeeld sneeuwklokjes, narcissen, blauwe druifjes en krokussen. Veel mensen halen ze ook in huis om de boel wat op te fleuren. Bewaar de bolletjes van die planten en laat ze langzaam afsterven. Plant ze daarna ergens in je tuin of plantenbak. Volgend jaar komen ze gewoon weer op. Let op: als je ze in het gras plant, kun je daar pas maaien als het blad afgestorven is. Bijkomend voordeel daarvan is dat de pinksterbloem eindelijk eens de kans krijgt om te bloeien in je tuin. Het oranjetipje gebruikt deze plant om haar eitjes op te leggen.
Een betere wekker dan het piepkleine winterkoninkje is er niet. Ze maken de mooiste nestjes op de raarste plekken. Als je onder een dakrand of balkon een bundel takken ophangt, is de kans groot dat ze hier gebruik van maken. En ben je gegarandeerd op tijd wakker.
Meer vlinderstruiken
Dit is de tijd om de vlinderstruik te snoeien. Knip de takken zo’n 40 cm boven de grond af. Haal van de gesnoeide takken kleine takjes af waar twee bladogen (knobbels in de stengel waar bladeren uitgroeien) aanzitten. Zet deze takjes in het water en wacht tot er worteltjes aan komen. Dan kun je ze overal waar je wilt planten. Wat ook kan: zet ze in een mooie pot en geef ze weg als cadeautje.
Meer tuintips van Mathiska? Ga naar nm.nl/tuin
TWEEJARIGEN RUILEN
De bladrozetten van de dagkoekoeksbloem, vingerhoedskruid, toorts en teunisbloem zijn nu overal zichtbaar. Deze planten komen van nature in ons land voor. Het zijn tweejarige planten, ze bloeien pas het tweede jaar. Nu is het de tijd om ze te verplaatsen of te ruilen met andere tweejarigen, zodat je nog meer variatie in je tuin krijgt. Let wel op, de meeste kunnen wel een meter hoog worden, dus plaats ze niet vooraan in je border.
