9 minute read
Vragen aan Frans
Frans van Natuurmonumenten
werkt al jaren als redacteur voor Puur Natuur en kent bijna alle natuurgebieden. Als hij het antwoord op je vraag niet weet, klopt hij aan bij onze boswachters.
Advertisement
De legendarische radiobioloog Fop I. Brouwer sloot z’n programma’s altijd af met: “…al wat leeft en groeit en ons altijd weer boeit”. En dat doet het nog altijd. Of het nou om de tuin, een fietspad of een zandweg gaat: we stuiten steeds weer op verrassingen.
1 Moet ik die mossen weghalen?
Op oudere struiken in je tuin kom je nogal eens korstmossen tegen. Is dat schadelijk voor de struik? Nee, dat is het niet. Sterker nog, dat er korstmossen in je tuin voorkomen, is een signaal dat je in een buurt woont waar de lucht vrij schoon is. We noemen ze korstmos alsof het om één organisme gaat. In werkelijkheid gaat het om een verbond tussen een schimmel en een alg. Zonder elkaar kunnen ze niet overleven. De schimmel levert water en mineralen aan de alg, en krijgt daarvoor suikers terug. Dus: heel fijn als je zo’n fenomeen in de tuin hebt. Wat wel een ding is, is dat struiken waar korstmossen op groeien, waarschijnlijk op een plek staan met veel schaduw en vocht. Door de struiken te snoeien, krijgen ze meer licht en lucht. Daardoor drogen ze sneller op na een bui, zodat ze weer kunnen groeien. Dat is voor de korstmossen minder leuk, maar die vinden elders wel weer een plek.
Wim Naujoks komt al enkele jaren een “soort hagedisjes” tegen in zijn tuin. De ene keer onder wat tuinafval, een andere keer onder een steen. Wat zijn dat voor beestjes, is zijn vraag. Nou, geen hagedisjes. Het zijn kleine watersalamanders. Ze leggen hun eitjes in ondiep water; dat kan best een vijver of een sloot zijn. Het vrouwtje zet in het voorjaar honderden eitjes af aan waterplanten, één voor één. Uit de eitjes komen larven. Die hebben kieuwen en kunnen alleen in water leven. Aan het eind van de zomer veranderen ze in het volwassen dier dat we op de foto zien. Dan kunnen ze alleen nog maar op het land leven. Ze zoeken dan beschutte plekjes onder stenen of takkenhopen.
2 Welke hagedis woont er in mijn tuin?
1
3
Een zandweg belangrijk voor de natuur? Hoezo?
Ja, dat is misschien wel wat raar. Zo’n weg is hartstikke kaal. En nogal onpraktisch: kuilen, plassen, stuivend zand. Om die redenen zijn veel zandwegen in het buitengebied geasfalteerd. Brabants Landschap heeft nu eens laten onderzoeken wat de gevolgen daarvan zijn voor de biodiversiteit. 16 stukken zandweg zijn onder de loep genomen. Daar vonden de onderzoekers 183 verschillende diersoorten. Daaronder veel soorten die bedreigd zijn. Er leven vooral veel bijen en wespensoorten in zandwegen, zoals de rinks maskerbij (zeldzaam), de kleine tuinmaskerbij (iets minder zeldzaam) en de graafwesp Nysson distinguendus (zo zeldzaam dat er geen Nederlandse naam voor is). Verder waren er veel dagvlindersoorten (waaronder de kleine parelmoervlinder) en sprinkhaansoorten (bijvoorbeeld de snortikker). Ook voor tal van vogelsoorten zijn zandwegen aantrekkelijk (patrijs, geelgors, roodborsttapuit). Mooi dat we nu weten hoe belangrijk zandwegen zijn voor de natuur. Om het herstel van de natuur een duwtje in de rug te geven of om uitsterven te voorkomen, zetten natuurorganisaties soms diersoorten uit. Raaf, bever en otter zijn daarvan bekende voorbeelden. Maar het is met meer dieren gebeurd, dieren die minder bekend zijn: bosmieren, pimpernelblauwtjes, rivierkreeften, oesters, stekelroggen. Boswachter Luc Hoogenstein, zijn collega Mark Zekhuis van Landschap Overijssel en journalist/vogelaar Louis van Oort zetten in hun boek ‘Gewilde dieren’ een groot aantal herintroducties op een rij. Behalve een uiteenzetting over het hoe en waarom van de uitzettingen, bevat het boek persoonlijke verhalen over bijvoorbeeld korhoenders die ’s nachts bij 10 graden vorst uit Zweden worden gehaald en over duikavonturen in de Noordzee om nieuwe oesterriffen aan te leggen.
WAT IS DIT?
Kort nadat het flink waaide vond Diny Brouwer-Eising dit prachtig gekleurde en gevormde hoopje onder de eik in haar tuin. Wat is het, vroeg ze. En is het schadelijk voor de boom?
Het gaat om een gele trilzwam. Met deze zwam is wat bijzonders aan de hand. Hij leeft namelijk niet van het hout van een boom, maar haalt z’n voedingsstoffen uit de eikenschorszwam. Dat doet de trilzwam zo grondig dat de schorszwam zich nauwelijks meer kan voortplanten. Je kunt de gele trilzwam het hele jaar zien, vooral in het voorjaar en in de late herfst. Dat de zwammen in de eik zitten, duidt erop dat er takken in de boom zitten die aftakelen. In een gezonde boom maken de zwammen geen kans.
Dieren die terugkwamen
NIEUW BOEK
Gewilde dieren KNNV UItg., € 27,95
Onorthodoxe coalitie
‘Rotterdam de boer op!’ is een initiatief van Natuurmonumenten in samenwerking met FrieslandCampina, Rabobank, Stichting DOEN, Picnic, Greenchoice, Staatsbosbeheer, Aardpeer, Rotterdamse Oogst, DRIFT, Herenboeren Nederland, Rechtstreex, Gemeente Rotterdam, Gemeente MiddenDelfland, LTO Noord, Naturalis Biodiversity Center, Rotterdam Make it Happen, SMK (Stichting Milieukeur) en het ZuidHollands Landschap.
WE GAAN AAN DE SLAG!
Dankzij een grote bijdrage uit het Droomfonds van de Nationale Postcode Loterij
Rotterdam de boer op!
Rotterdammers kopen hun eten van boeren uit de omgeving. De boeren maken dat voedsel in een landschap waar het barst van vlinders, vogels en bloemen. En die boeren verdienen een goede boterham. Dat is onze droom. Met een gift van 5 miljoen euro uit het Droomfonds van de Nationale Postcode Loterij gaan we aan het werk om deze droom waar te maken.
Het is een bijzonder contrast: het dynamische Rotterdam en het eeuwenoude boerenland er direct omheen. Het zijn werelden die nauwelijks met elkaar in contact komen. En werelden met hun eigen problemen. De leefbaarheid van de stad staat onder druk, de inwoners snakken naar ruimte en schone lucht. Tegelijkertijd zijn boeren terechtgekomen in een complex systeem, waarin hun producten naar alle uithoeken van de wereld gaan, maar niet naar de dichtbevolkte stad om de hoek. Boeren willen hier graag verandering in brengen, maar missen het vertrouwen dat consumenten wat meer willen betalen voor natuurvriendelijke producten.
Dat moet anders. Dat kan anders. Wij willen vooral rondom de grote steden de verandering in gang zetten. Want juist hier verdwijnt het open landschap in rap tempo. Tegelijkertijd zijn de kansen voor een natuurvriendelijke landbouw groot, gezien de enorme afzetmarkt voor lokale producten. Door de steun van de Nationale Postcode Loterij kunnen we nu de handen uit de mouwen steken voor het Rotterdamse platteland.
Hoe gaan we dat doen? Door aan de slag te gaan. Dé sleutel in de verandering is de verbinding die we tot stand gaan brengen tussen burgers en boeren. Rotterdammers gaan zo via hun boodschappentas het landschap rondom hun stad biodivers en mooi maken. Een landschap waarin je van veldleeuweriken geniet, patrijzen hoort rondscharrelen en hermelijnen langs ziet flitsen. Een landschap, waar het een al gezoem is boven de bloemen in bermen, akkers en weilanden. In dat mooie, natuurrijke landschap verbouwen boeren met hernieuwde trots voedsel voor de stad. Ze voelen zich gewaardeerd door de Rotterdammers, in de onderlinge contacten en in hun portemonnee.
“Of het nou in de kunst, de wetenschap of de samenleving is, alles begint met een droom. Stedelingen dromen over natuur, ruimte en frisse lucht. Boeren en tuinders dromen over boeren zoals boeren bedoeld is: met respect voor de natuur en in direct contact met de afnemers van hun producten. Het mooie is dat die dromen naadloos op elkaar aansluiten en met dit mooie plan kunnen ze in daden worden omgezet. Daarvoor gaat Rotterdam de boer op!” Ahmed Aboutaleb, burgemeester van Rotterdam
“Met regelmaat kom ik op de Rotterdamse Oogstmarkt. Ik vind het leuk om mij er te laten inspireren door alle verantwoorde initiatieven die ik zie. Het geeft me een goed gevoel wanneer ik met een goedgevulde boodschappentas thuiskom en de boeren rondom mijn stad steun.” Roos van der Schoor
Dankzij de deelnemers van de Nationale Postcode Loterij zijn we een stap dichter bij het realiseren van meer biodiversiteit op het platteland rondom Rotterdam. We zijn bijzonder blij dat de Nationale Postcode Loterij met het Droomfonds dit initiatief zo’n impuls geeft.
Doen we dat alleen? Geen denken aan. We doen dat samen met een netwerk van tientallen ondernemers op het Rotterdamse platteland. In de eerste plaats de Rotterdammers. We willen de inwoners van de stad laten genieten van hun buitengebied. We laten ze zien met welke inzet boeren hier werken aan het eten dat dagelijks op tafel komt. En natuurlijk willen we dat doen met boeren. Alle boeren die meedoen gaan aan de slag op hun bedrijf om de natuur meer ruimte te geven, van bloemrijke weides tot herplant van hagen en boomsingels. Om hun producten te kunnen verkopen aan de Rotterdammers komen er in de stad meer marktkramen en wijkpunten voor de verkoop van lokale, duurzame producten.
Supermarkten en restaurants doen
mee. Online-supermarkt Picnic verkoopt de producten van de deelnemende boeren onder een nieuw lokaal label. Met deze afzetkanalen kun je overal in de stad lokaal geproduceerd voedsel kopen. Aan de rand van stad zorgen boerderijwinkels en Herenboerderijen voor verbindingen tussen Rotterdammers en hun platteland. Vorig jaar is op grond van Natuurmonumenten de eerste Herenboerderij begonnen: de boer werkt in dienst van en voor inwoners van de stad. Met voedselbossen, publieksboerderijen en events verleiden we de Rotterdammers hun stad uit te komen. Dat dat werkt zien we op onze belevenisboerderij in Schieveen, waar jaarlijks 90.000 mensen langs komen.
“Als jonge boer bij Rotterdam ontvang ik vaak de stadse buren en geïnteresseerden op onze natuurvriendelijke boerderij. Naast dat ik biologische melk lever aan FrieslandCampina verwerken we ook zelf een deel van onze melk. Je merkt de waardering van onze bezoekers voor het landschap en de producten die ze rechtstreeks van ons kunnen kopen. En de stadse kinderen op onze kinderopvang genieten dagelijks van de ruimte en al het leven in de polder.” Bas van de Berg, boer aan de rand van Rotterdam
“Ik was nooit erg bezig met hoeveel invloed landbouw en natuur op elkaar hebben. Nu ik dat weet, kies ik veel vaker voor biologisch. Als we met deze droom ook lokale ondernemers – ik ben zelf ondernemer in hart en nieren – kunnen steunen, ben ik all-in.” Pedram Pooryousefi
