Vragen aan

Vragen aan Frans

Wandelend of fietsend door het boerenland zie je af en toe een groepje bomen in een grasland. Waarom zijn die niet weggehaald, zoals ook met veel houtwallen en singels is gebeurd? De oorsprong van zulke bosjes kan divers zijn: van restanten van eendenkooien tot omzoomde grafheuvels. Maar het kunnen ook pestbosjes zijn geweest. Dat zijn locaties waar boeren in het verleden vee hebben begraven dat was bezweken aan het zeer besmettelijke

Frans van Natuurmonumenten

werkt al jaren als redacteur voor Puur Natuur en kent bijna alle natuurgebieden. Als hij het antwoord op je vraag

Het is goed om te merken dat jullie nog altijd veel naar buiten gaan. En dan stuiten op planten en dieren met wonderlijke kleuren en vormen. Ja, en dan wil je wel weten hoe dat zit.

Wat is dat voor bosje? 1

niet weet, klopt hij aan bij onze boswachters. miltvuur. De miltvuurbacterie kan in kadavers tientallen jaren overleven. Wegstoppen en nooit meer aankomen, was daarom het devies. Met een sloot om de begraafplek heen konden grazende koeien en spelende kinderen ook niet met de begraven dieren in contact komen. Vervolgens nam de natuur het over. Jaren later staat er dan een bosje. Miltvuur kwam tot het midden van de vorige eeuw in ons land nog regelmatig voor.

2

Hoe slim zijn raven?

Raven zijn intelligente dieren. Met gebaren attenderen ze elkaar op voorwerpen. Ze kunnen allerlei geluiden imiteren, inclusief de menselijke stem. Ze gebruiken gereedschap, bijvoorbeeld takjes om voedsel uit holtes te peuteren en stenen om noten te kraken. Ze onderhouden complexe sociale relaties. Ze leggen ruzies bij, troosten elkaar. Ze praten ook. En daarbij begroeten ze goede vrienden in een hoge toonhoogte en soortgenoten waar ze het niet zo op hebben in een lage. Net als wij mensen. Let er maar eens op als je je kleintjes toespreekt. Of wanneer je iemand tegenkomt die je niet helemaal vertrouwt.

In zijn bostuin bij IJhorst (Ov.) vond D. Meulman bij een heidestruik een bruin bolletje in de grond. Het had een doorsnede van zo’n twee centimeter en een ruw, bruin oppervlak. Of het een truffel kan zijn, wilde hij weten. Dat is het inderdaad. Niet alleen in Italië of Frankrijk, ook in ons land komen truffels voor. Culinaire hoogstandjes, zoals de Perigord-truffel, zijn het niet. Daarom zullen ze ook niet zo bekend zijn. De truffel in IJhorst is een hertentruffel. Daarvan komen er vier soorten voor in ons land: de stekelige, de korrelige, de gevlekte en de sluiersporige. De laatste twee zijn zeer zeldzaam. De stekelige hertentruffel komt in loofbos voor, de korrelige in naaldbos. WAT IS DIT? Tijdens een wandeling met haar hond in het bos bij Austerlitz (Ut.) zag Nathalie van der Brug takken op de grond waar, zo leek het wel, schuim op zat. Is het misschien scheerschuim van kabouters, vroeg ze grappend. Nu hebben kaboutermannen volgens mij allemaal baarden. Dus dat zal het niet zijn geweest. Nee, het is ijshaar. Dat ontstaat als het een klein beetje vriest. Bij de stofwisseling van schimmels in hout komt water vrij. Dat wordt naar buiten geperst. Bij lichte vorst bevriest dat tot deze structuur die aan haar doet denken. Als het harder vriest, gaat de stofwisseling van de schimmels op een laag pitje

3 Kan dit een truffel zijn?

en komt er (veel) minder water vrij. Dan krijg je dus ook geen ijshaar.

Even bellen met Jan Mager, voorzitter jonge struiken op. En de oude struiken ze op de grond, dan schuurt de bast eraf. Jeneverbesgilde Drenthe

Wat is er aan de hand met de jeneverbes? “Zo’n vijftien jaar geleden was de vrees dat de struik uit ons land zou verdwijnen. Oude struiken kwijnden weg, er was geen verjonging.”

Hoe kon het zover komen? “Het is een soort die het moet hebben van kaal, voedselarm zand. Dat is er nauwelijks meer. Jeneverbessen zijn meer en meer ingesloten door andere bomen. Op de bodem is een humuslaag ontstaan.”

Waarom is het belangrijk dat-ie blijft? “Het is een heel karakteristieke struik, die zich duizenden jaren heeft weten te handhaven in ons land. Met de grove den en de taxus is het de enige naaldboom die hier van dat moeten we blijven doen. Als we niks

nature voorkomt. Hij heeft bovendien z’n eigen biodiversiteit. Er broeden meer vogels in een jeneverbes dan in een dicht bos.”

Wat hebben jullie gedaan? “In heel Drenthe zijn groepen vrijwilligers steun van Hooghoudt. We zijn per toeval op een aanpak uitgekomen die werkt. We gingen met een handlier de stobben van bomen rondom jeneverbessen weghalen. Daarbij trokken we ook plakken humus van minstens een meter doorsnede weg. Op die plekken kwamen ineens allemaal gingen er weer fris uitzien. Toen we dat zagen, hebben we dit in de hele provincie toegepast. Ook een andere natuurlijke verjonging blijkt weer op gang te komen. Als een mannelijke jeneverbes op leeftijd komt, laat hij z’n takken hangen. Komen Als hij dan ondergestoven wordt, gaat hij wortelen. Wij helpen dat wat door de bast met een mes te beschadigen en de bodem eronder open te maken.”

Is de jeneverbes nu gered? “Hij is uit de gevarenzone. We herstellen de populaties beetje bij beetje. En bezig om de jeneverbes te redden, met wat

doen, groeit het zand rondom de jeneverbessen zo weer dicht.”

jeneverbesgilde.nl

Ook een vraag?

Stuur die naar natuurvraag@natuurmonumenten.nl. Je krijgt altijd antwoord (ook al duurt het soms even). De leukste vragen neemt Frans mee in Puur Natuur.