Het Koninkrijk van Navarra

Navarra grenst in het noorden over een lengte van 163 kilometer aan Frankrijk. In het zuiden grenst de regio aan de provincies, La Rioja en Zaragoza, in het oosten aan de Aragonese provincies Huesca en Zaragoza en in het westen aan de Baskische provincies Gipuzkoa en Araba/Álava.

Navarra beslaat een grondgebied van 10.421 km2 en bestaat uit vier zones: de Pyreneeën, de Cuenca de Pamplona, de Middenzone en de Ribera.

De bevolking telt ongeveer 620.000 inwoners, waarvan praktisch de helft in de hoofdstad Pamplona en in de grote gemeenten eromheen wonen. Andere steden zijn Tudela, tweede stad van Navarra en hoofdstad van de Ribera, en Estella-Lizarra, Sangüesa en Tafalla, in de Middenzone. Grote gebieden in Navarra zijn daarom rustig en dunbevolkt.

Ligging

FRANKRIJK

SPANJE

Pamplona

NAVARRA

00

Welkom in Navarra, gelegen in het Noord-Oosten van Spanje, en een autonome gemeenschap die de herinnering aan het oude koninkrijk levend houdt. Navarra is uniek omdat de regio zo afwisselend is; het is een contrastrijke, toegankelijke, nabijgelegen, historische en natuurrijke streek.

Navarra is een plek om te wandelen, tot rust te komen en te genieten van een uitstekende keuken; het is een plek om een blik te werpen op vroegere tijden, door de aanwezigheid van talrijke kunsthistorische monumenten. Deze monumenten wachten al eeuwen om steeds opnieuw ontdekt te worden.

De afwisseling van landschappen liggen in Navarra binnen handbereik ligt: het groene berglandschap van de PyreneeĂŤn en de vlakten van de Ribera liggen hemelsbreed slechts 100 kilometer van elkaar vandaan.

Verder zijn er nog de Middenzone en de Cuenca de Pamplona.

Portada: Ziga, Valle de Baztan.

Welkom

3

Het maakt niet uit waar de gekozen verblijfsaccommodatie zich bevindt, de bezoeker kan gemakkelijk alle delen van Navarra leren kennen. In deze brochure laten wij zien waaruit de afwisselende bekoring van dit oude Koninkrijk bestaat. Wij nodigen u uit om er achter te komen wat de mogelijkheden zijn om Navarra te ontdekken.

De Pyreneeën: bossen, bergen en valleien In het noorden van Navarra bevinden zich de Pyreneeën, een sinds jaar en dag door soldaten, herders, vorsten en pelgrims doorkruist berggebied. De Pyreneeën vormen een landschap van hoge toppen en diepe dalen, bossen, bergweiden en berg- en dalengtes.

De bergketen loopt geleidelijk van oost naar west af, het continentale klimaat gaat over in een Atlantisch klimaat en daardoor verandert het landschap. Het gaat van de steile hellingen van het Larra-gebergte over in het beuken- en sparrenbos van Iratí, het landschap wordt steeds milder naarmate het de vallei van Baztan-Bidasoa en de Aralar-, Urbasa- en Andía-gebergten in het westen nadert.

De Pyreneeën

Pirineos.

De Cuenca de Pamplona: geschiedenis, rust… en feest Pamplona is het politieke, administratieve, economische en culturele centrum van Navarra. Bekend vanwege de stierenrennen, de zogeheten Sanfermines, en de pelgrimsroute naar Santiago de Compostela, strekt deze oude ommuurde stad zich heden ten dage uit over het stroomgebied van de rivier Arga en vormt het samen met de aangrenzende gemeenten een stad van een kwart miljoen inwoners. Naast het aantrekkelijke historische stadscentrum, vindt de reiziger in Pamplona een dynamische, zeer afwisselende stad met drukke winkelstraten en ruime groenzones.

De Cuenca de Pamplona

Pamplona, Ciudadela.

4

De Middenzone van Navarra: dorpen, kastelen en kloosters De Middenzone staat voor geschiedenis gevuld met vorsten, abten, burchten, kastelen en paleizen. Je voelt de eeuwen geschiedenis tussen de wind, de wolken, glooiende heuvels, wijngaarden en graanvelden. De Middenzone is verdeeld in verschillende streken die van oost naar west worden doorkruist door de Camino de Santiago: de streek SangĂźesa of Baja MontaĂąa, het centraal gelegen deel Olite en de Valdorba, en Tierra Estella.

De Middenzone heeft talrijke plaatsen waar, dankzij hun enorme belang tijdens de geschiedenis van het oude Koninkrijk, veel sporen van hun middeleeuwse oorsprong bewaard zijn gebleven.

De Middenzone

Artajona.

De Ribera: landschappen en tuinbouw langs de Ebro De Ribera is vrolijk en spontaan, een streek van groenen vlakten met een tuinbouwtraditie die dateert uit de tijd van de Arabieren. Haar producten vormen de basis van een gastronomie die uniek is in de wereld.

In de Ribera bevindt zich ook een uniek natuurpark genaamd de woestijn Bardenas Reales, door Unesco uitgeroepen tot biosfeerreservaat.

In Tudela, de hoofdstad van de Ribera, herinnert men zich de samenleving van Moren, Joden en Christenen door de mooie kathedraal uit de 12de tot 18de eeuw, die op een oude moskee werd gebouwd. In andere plaatsen, zoals Corella, bevinden zich juwelen van de barokke en renaissancistische architectuur.

De Ribera

5

Bardenas Reales.

Waarom Navarra?

6

Ontdek Navarra

Castillo de Olite.

Navarra is een mix van geschiedenis, cultuur en natuur.

Het is een rustige en afwisselende streek die is verbonden aan twee eeuwenoude tradities, de stierenrennen ofwel de Sanfermines en de pelgrimsroute naar Santiago de Compostela.

Navarra heeft vele gezichten: een mengsel van historisch erfgoed, gastronomie, gastvrijheid, afwisselende landschappen, bergen, rust, traditie en folklore maar ook het hedendaagse Spaanse leven... Daarom raden wij u aan om Navarra te ontdekken.

Helechos, Valle de Baztan

Girasoles.

Het Koninkrijk van de vier jaargetijden In Navarra neemt men een voorbeeld aan de natuur en verstrijkt de tijd op het ritme van de seizoenen. Elk jaargetijde trekt haar mooiste kleren aan. De berggebieden van Navarra kiezen voor groen in de lente, een diep en glanzend groen dat uitnodigt om een lange wandeling te maken en te genieten van de uitzichten en de geur van de vochtige grond.

Navarra gaat op de vrolijke toer bij de komst van de zomer, een jaargetijde waar de meest intense momenten worden beleefd tijdens San Fermín.

In de herfst hult Navarra zich in de okergele kleuren van haar uitgestrekte Pyreneese bossen.

Het cultuurlandschap en landerijen staan in dit seizoen in het teken van de wijnoogst.

In de winter vormen de witte toppen van de hoogste bergen van de Pyreneeën een contrast met het groen van de valleien.

En we kunnen verse sneeuw betreden, en nieuwe kleuren, nieuwe jaargetijden zoeken.

Nacedero río Urederra.

Pamplona, Archivo Real.

Bardenas Reales.

7

Hayedo en otoño.

Hayedo nevado.

Historische wegen

Lodosa. Puente romano.

“Caminos” zijn verbindingswegen, maar zijn ook de weerklank van de geschiedenis en cultuur.

De pelgrimsroute naar Santiago de Compostela of Camino de Santiago heeft in Navarra twee hoofdwegen: de weg die via Luzaide/Valcarlos en Orreaga/Roncesvalles Navarra binnenkomt, op weg naar Pamplona. De tweede weg loopt vanuit de Aragonese Pyreneeën langs Sangüesa en Leyre. De twee wegen komen samen in Puente la Reina, om verder te gaan richting Estella-Lizarra, Los Arcos, Torres del Río en Viana. In Navarra zijn er honderden wegen, wandelpaden, en de Cañadas Reales, die de Pyreneeën in verbinding brengen met de Bardenas Reales.

Santa María de Eunate.

Bardenas Reales, Paso de la Ralla.

Land van tradities

Navarra, spreekt aan vanuit de traditie, vanuit de muziek en de dans, met dansen zoals de “jota”, de “makildantza”, de “zortziko”, de “ezpatadantza” en de “paloteados”.

Feesten die verbonden zijn met de religieuze traditie zijn heel speciaal, zo zijn er de massale tochten naar het kasteel van Javier, de bedevaarten, het Mysterie van de Koningen in Sangüesa maar ook Pasen, dat vol overgave wordt gevierd in plaatsen zoals Corella, Cabanillas of Tudela, met de “Volatín” en de “Bajada del ángel”.

In Burgui wordt in de lente de Dag van het Houtvlot georganiseerd.

Een aantal van deze feesten zijn zelfs uitgeroepen tot Feesten van Nationaal Toeristisch Belang.

Cortes, "Paloteado".

Ochagavía, "Bobo".

8

Ujué, romería.

Feestsfeer HĂŠt feest der feesten vindt plaats in Pamplona. Op 6 juli starten de SanFermĂ­nes, met de eeuwenoude traditie van stierenrennen en -gevechten, aangevuld met de optocht van reuzenfiguren.

Het hele jaar door wordt het Navarrese leven doordrenkt met feesten; van de carnavalsfeesten op het platteland , de festiviteiten waarbij stieren een rol spelen en de plattelandssporten.

Pamplona. Encierro.

Joalduna.

Authentieke mensen In Navarra worden de waarden van de traditie in ere gehouden: leefwijzen worden aangenomen en van generatie op generatie overgedragen alsof het de gewoonste zaak van de wereld is. Een karakter dat trouw betoont aan haar geschiedenis, haar streek, geeft het gevoel te maken te hebben met authentieke mensen.

Bezoekers krijgen het gevoel dat de inwoners zich niet anders voordoen dan zij zijn.

De behoefte om de traditionele feesten met bezoekers te delen is een voorbeeld van de ongedwongenheid en de vrijgevigheid waarmee het leven in Navarra wordt benaderd.

Leitza, deporte rural.

9

Lantz. Carnaval.

Het Koninkrijk van de goede tafel Navarra geeft haar bezoekers de smaak van vroegere tijden. Men heeft er culinaire traditie in ere weten te houden die van de maaltijd een sociale gebeurtenis maakt. De traditionele keuken verwerkt producten die het afwisselende landschap van Navarra verschaft. Restaurants hebben ook dankzij de kwaliteit van de grondstoffen internationaal aanzien verworven. Uit Navarra afkomstige restaurateurs bevinden zich onder de meest prestigieuze koks van de nouveau cuisine.

Het traditionele voorgerecht met asperges, artisjokken, rode paprika’s of bonen komen van Navarrese grond. Het hoofdgerecht bestaat koteletten, gebraden vlees, vis en stokvispuree. De nagerechten bestaan uit: kazen, kwark, met room gevulde wafelrolletjes, vla of wentelteefjes. Laat u verleiden.

De Navarrese gastronomie vindt een voortreffelijke aanvulling in haar rode, rosé en witte wijnen, die worden beschermd door de herkomstaanduidingen “Navarra" en "Rioja".

Espárragos.

Tabla de quesos. (cedida ICAN).

Een plek waar het heerlijk vertoeven is

Pimientos del piquillo.

Navarra is één van de Spaanse autonome regio’s met de beste kwaliteit van leven. Drie universiteiten leiden niet alleen studenten uit de hele wereld op, maar bevorderen ook onderzoeken en congressen. Het prestige van haar ziekenhuissysteem heeft de regio veranderd in een internationaal referentiepunt op het gebied van de gezondheidszorg.

Navarra leeft in harmonie met haar afwisselende natuurlijke erfgoed. Inwoners, instellingen en bedrijven zijn allemaal betrokken bij de milieubescherming, zoals de bloei van de sector duurzame energie aantoont.

Pacharán.(cedida C.R. Pacharán).

10

Pamplona, Paseo de San Lorenzo.

Pamplona, Centro de Investigación Médica aplicada.

Pamplona, Parque de Yamaguchi.

voorstellen om Navarra te ontdekken

11

Navarra

Land van Diversiteit

Malloas (Los Pirineos).

12 Bardenas Reales (La Ribera).

Navarra is zeker een bezoek waard: het is een vakantiebestemming met een gevarieerd landschap en cultureel erfgoed waarvan men het hele jaar door kan genieten. Culturele en natuurlijke bezienswaardigheden die binnen handbereik liggen, omdat er in Navarra geen afstanden bestaan.

Met dit eerste voorbeeld willen wij de reiziger in de gelegenheid stellen om Navarra en de essentiĂŤle kenmerken van de streek te ontdekken.

Een tiendaagse route door Navarra met alle hoogtepunten die u niet mag missen.

Estella-Lizarra. San Pedro de la RĂşa.

Hayedo.

13

OchagavĂ­a (cedida Publicaciones).

Dag1 Pamplona, hoofdstad van het Koninkrijk.

Pamplona is een moderne, gezellige stad met overblijfselen uit haar middeleeuws verleden. De stad heeft een ruim cultureel en gastronomisch aanbod.

De hoofdstad van Navarra, gelegen aan de Jakobsroute , heeft eeuwenlang pelgrims onthaalt op de Magdalenabrug. Dit is dan ook de ideale plek om een wandeling langs de stadsmuren beginnen. Nadat men onder de Portal de Francia door is gelopen, komt men het historische centrum binnen langs de in de 12de en 15de eeuw gebouwde

bezienswaardige gebouwen te bezichtigen. Hierbij op een rijtje: de vestingkerken van San Nicolás en San Saturnino; de oude stadsmuren en het Interpretatiecentrum van de Vestingwerken; het Museum van Navarra, het Paleis van de Vorsten van

Pamplona, Murallas.

gotische kathedraal van Santa María la Real. De neoklassieke voorgevel verleent toegang tot de tempel waar de gotische kloostergang in Franse stijl nog steeds in tact is.

Een wandeling door het oude stadscentrum stelt u in staat om andere Pamplona, Ayuntamiento.

14

Navarra, thans Algemeen Archief van Navarra; de kapel van San Fermín, in de kerk van San Lorenzo; het Museum Pablo Sarasate; het Gemeentehuis, met een barokke gevel; de Cámara de Comptos, het enige niet-kerkelijke gotische gebouw van de stad; of Plaza del Castillo. Op het centrale stadsplein met de zuilengangen kunt u even bij komen op één van de vele terrassen of in lokalen zoals het authentieke Café Iruña.

Als we het over Pamplona en haar oude stadscentrum hebben, dan hebben we het ook over de Sanfermines en de stierenrennen. De Sanfermines, die dankzij de schrijver Ernest Hemingway het synoniem van feest zijn geworden, trekken jaarlijks tussen 6 en 14 juli duizenden mensen uit de hele wereld.

Elke dag van het jaar is geschikt om door de straten Calle de Santo Domingo, het plein Plaza Consistorial, Calle Mercaderes en Calle Estafeta en naar de arena te wandelen waar jongemannen en stieren tijdens het feest van San Fermín hun krachten meten.

De overgang van het oude Iruña naar het moderne Pamplona vindt plaats langs de groene zone die wordt gevormd door de parken Media Luna, Taconera en Vuelta del Castillo. Dit laatste park is verbonden met de oude Citadel. Op het terrein van één van haar oude bolwerken is het moderne

Congrespaleis en Auditorium Baluarte gebouwd. In het moderne deel van de stad valt het Yamaguchi-park op waar zich het Planetarium bevindt.

Ook de dorpen rondom de stad – in het gebied dat bekendstaat als Cuenca de Pamplona – hebben de bezoeker verschillende bezienswaardigheden te bieden. Huarte bevindt zich het Centrum voor Hedendaagse Kunst en in Alzuza het museumhuis van de beeldhouwer Jorge Oteiza, een modern gebouw ontworpen door de architect Sáenz de Oiza waar het reusachtige werk van de kunstenaar wordt tentoongesteld en waar zich de vertrekken bevinden waar de artiest vele jaren van zijn leven woonde en werkte.

In de Cuenca de Pamplona zijn nog voorbeelden van de romaanse bouwstijl te vinden zoals de kerken van Gazólaz of Cizur Menor.

Gastronomie In Pamplona vindt de bezoeker alle typische producten van de Navarrese gastronomie. Voor liefhebbers van lamsvlees is er het malse vlees van de in de Cuenca de Pamplona gefokte

lammetjes.

Andere typische producten uit de hoofdstad en omgeving zijn chorizo, witte bloedworst, koffie-metmelksnoepjes en de typische koekjes txantxigorri en coronillas.

Verder mag u zeker de borrelhapjes of wel pinchos, de wijnen en likeuren in de bars van het oude stadscentrum niet missen. Geniet van het traditionele borrelen, hier poteo genoemd, tijdens de middag- en avonduren van Pamplona.

Evenementen Praat je over Pamplona dan heb je het over de Sanfermines, inmiddels uitgegroeid tot het meest internationale feest van Spanje. De stierenrennen, de vriendenclubs, de chupinazo ofwel het openingsvuurwerk, de processie ter ere van de heilige, de reveilles en de optocht van reuzenfiguren (van papier-maché) maken van de hoofdstad van Navarra van 6 juli om 12 uur ’s middags tot 14 juli om 12 uur ’s nachts, onafgebroken tot één groot feesttoneel.

Pamplona, San Saturnino.

15

Pamplona, Encierro.

In de Cuenca de Pamplona en onmiddellijke omgeving geniet men ook met volle teugen van het carnaval.

Het bekendste en meest geïmiteerde carnavalsfeest van Navarra is dat van het kleine dorp Lantz, dat op slechts 20 kilometer van Pamplona ligt.

Beroemd zijn de personages Miel Otxin, Ziripot, Txatxos, Zaldiko, Arotzak, of de dans van de populaire zortziko.

Dag2 Camino de Santiago I: van Orreaga/Roncesvalles, mythische poort van de Jakobsroute, naar Pamplona.

Navarra is de poort van de Camino de Santiago. De drie grote Europese Jakobswegen - de Via Podiensis, de Via Lemovicensis en de Via Tolosana –komen in de naburige Franse stad Ostabat samen en komen Spanje via het mooie grensdorpje Luzaide/Valcarlos binnen. De route loopt bergopwaarts naar de Ibañeta-pas, waar op de top de nieuwe kapel van San Salvador en het monument van Roeland, een monoliet ter herdenking van de veldslag van Roncesvalles, de plaats waar de troepen van Karel de Grote in 778 door de Basken werden verslagen, staan.

Lopen we vanaf de Ibañeta bergafwaarts dan komen we bij de tussen het eind van de 12de en het begin van de 13de eeuw gebouwde collegiale kerk van Orreaga/Roncesvalles. Binnen dit architectonische geheel onderscheidt zich de onze-lieve-vrouwekerk met een mooi uit hout gesneden gotisch mariabeeld en de 17de-eeuwse kloostergang, de kapel van Spiritus Sanctus of silo van Karel de Grote uit de 12de eeuw of de kerk van Santiago.

Via de Jakobsroute komen we langs mooie bergdorpen als Auritz/Burguete en Aurizberri/Espinal met hun verzorgde grote huizen.

Orreaga / Roncesvalles, interior colegiata.

16

Orreaga / Roncesvalles nevado.

Evenementen Luzaide / Valcarlos.

Dichtbij Pamplona komen we in Arre bij de middeleeuwse brug, de basiliek en herberg-gasthuis van Trinidad. Via Villava en Burlada bereiken we Pamplona, waar we vanaf de mooie Magdalena-brug en de Portal de Francia of Zumalacárregui bij de gerestaureerde stadsmuur het oude centrum inlopen.

Gastronomie Dit deel van de Navarrese Pyreneeën biedt de bezoeker een gevarieerde gastronomie waar gerechten van groot wild, rund- en schapenvlees, de patés en nagerechten als kaas of kwark opvallen.

Quesos.

17

Één van de tradities van Luzaide/Valcarlos is de dans van de “bolantes”, die op paaszondag wordt gehouden en waarbij de met kleurrijke kleding uitgedoste dansers opzichtige eeuwenoude dansen opvoeren.

De bedevaarten naar Orreaga/Roncesvalles, die altijd op zondag plaatsvinden, dateren uit de twaalfde eeuw. De kerk ontvangt jaarlijks in het voorjaar de bedevaartgangers uit de noordkant van de Pyreneeën, uit Luzaide/Valcarlos, uit de valleien van Erro, Arce, Oroz Betelu en Aezkoa, en uit Pamplona.

Dorpen als Auritz/Burguete en Aurizberri/Espinal hebben oude tradities in ere gehouden zoals de vuren van Sint-Jan (23 juni) of de agrarische en levensmiddelenbeurs in september.

In Sorogain wordt in mei en september het traditionele brandmerken van het vee gevierd. Hier komen bewoners van beide zijden van de grens in een voortreffelijk feestsfeer bijeen.

Dag3 Camino de Santiago II: van Pamplona naar Viana.

Puente la Reina, kruispunt van wegen.

De Jakobsroute verlaat de Cuenca de Pamplona via de plaats Cizur Menor en komt, na de Perdón-pas te zijn gepasseerd, Valdizarbe binnen. De kerk van Santa María de Eunate staat in de gemeente Muruzábal, dichtbij het dorp Obanos en Puente la Reina. Eunate, een kerk met een mysterieuze oorsprong, is een mooi en origineel romaans gebouw met een achthoekige vorm omgeven door een bijzondere, van de tempel gescheiden bogengalerij.

In Puente la Reina, plaats waar de route die uit Orreaga/Roncesvalles komt en de Via Tolosana of Egidiana afkomstig

Puente la Reina.

uit Somport bij elkaar komen, is de kerk El Crucifijo een bezoek waard en wordt er aanbevolen om door de Rúa Mayor te wandelen. In deze straat is de Santiago-kerk een bezoekje waard.

De Jakobsroute loopt door via de mooie romaanse brug over de Arga, waaraan het dorp zijn naam te danken heeft.

Alvorens in Estella-Lizarra te arriveren, leidt een zijweg ons bij het naburige stuwmeer van Alloz, waar verschillende watersporten kunnen worden beoefend.

Estella-Lizarra, is een plaats met sinds 1090 eigen stadsrechten en is rijk bedeeld met prachtige gebouwen, zoals

18

het paleis van de Vorsten van Navarra, de kerk van San Pedro de la Rúa, het huis Fray Diego de Estella-Lizarra, de kerk van San Miguel of de Onze-LieveVrouwebasiliek van El Puy. In de directe omgeving bevindt zich het klooster van Iratxe, waar de in de 12de eeuw aangevangen romaanse tempel en een groot gebouw in de stijl van Juan de Herrera uit de 17de eeuw opmerkzaam zijn.

Ten noorden van Estella-Lizarra, dichtbij Abárzuza, leidt een zijweg naar het klooster van Irantzu, een cisterciënzer-abdij uit de 12de eeuw

die zich op korte afstand bevindt van een massief gevormd door de Sierra de Urbasa. In Raso de Urbasa is een museumhuis gevestigd dat de vroegere leefwijze van de herders en kolenhandelaars uit de siërra in herinnering brengt. Bij de ingang van het Natuurpark van Urbasa y Andía via de autoweg van Olazti/Olazagutia bevindt zich het informatiecentrum van het park. Er zijn vele bewegwijzerde paden voor wandel- of fietstochten in dit gebied aanwezig. Ten zuiden van

In de hele streek worden voortreffelijke wijnen gemaakt, waarvan er vele de herkomstaanduiding Navarra en Rioja hebben.

Evenementen

Estella, capitel.

Estella-Lizarra en Arellano bevindt zich de romeinse villa van de muzes. Weer terug op de Jakobsroute arriveren we in Los Arcos, een stadje waar verschillende poorten van de oorspronkelijke stadsmuur bewaard zijn gebleven en waar gebouwen uit renaissance en barokke tijden, alsmede de prachtige kerk van Santa María staan. In Sorlada, op luttele kilometers afstand van Los Arcos, staat de basiliek van San Gregorio Ostiense, een barokke kerk ter ere van de beschermheilige van akkers en oogsten.

In Torres del Río bevindt zich één van de pronkstukken van de romaanse bouwstijl van Navarra, de kerk van Santo Sepulcro. Van hieruit vertrekt een weg die naar het heiligdom van Nuestra Señora de Codés, aan de voet van het gelijknamige gebergte, voert.

Het laatste dorp in Navarra aan de Jakobsweg is Viana, een monumentaal stadje met een versterkt plein en smalle straatjes. Het meest opvallende gebouw van deze plaats is de kerk van Santa María. In het atrium van deze vestingkerk rusten de stoffelijke resten van César Borgia.

Om de twee jaar wordt in de zomer het Mysterie van Obanos in scène gezet. Dit feest, dat van nationaal toeristisch belang is verklaard, vertelt het leven en de legende van San Guillermo en Santa Felicia. Er doen naast professionele acteurs ook talrijke dorpsbewoners aan mee.

Jaarlijks worden talrijke bedevaarten naar tempels zoals het heiligdom Puy te Estella-Lizarra, San Gregorio Ostiense of het heiligdom van Nuestra Señora de Codés in Torralba del Río gehouden.

Gastronomie Tierra Estella is een van de streken van Navarra met de grootste gastronomische rijkdom, waar producten kunnen worden geproefd zoals paprika’s, asperges, gebraden varkensvlees of Urbasa-kaas (met de herkomstaanduiding Idiazabal); en nagerechten en lekkernijen zoals de alpargatas, de rocas del Puy of de gebakjes uit Viana.

Torres del Río, Iglesia del Sto. Sepulcro.

19

Sierra de Urbasa.

Dag4 Selva de Irati, het grootste beukenen sparrenbos van Europa.

Salazar- en Aezkoa-vallei.

Aan het begin van de Salazar- en de Aezkoa-vallei (in het noordoosten van de Navarrese Pyreneeën) strekt zich het grootste beuken- en sparrenbos van Europa, de Selva de Irati, uit. De verschillende wandelpaden om het stuwmeer Irabia van dit spectaculaire woud lopen bergopwaarts naar het megalithische station Azpegi of de Romeinse toren van Urkulu (1.438 meter). Hier kan men naar de taal van de dieren of naar het gestage gekabbel van het water luisteren. Irati is eveneens voorzien van rust- en picknickzones.

Ochagavía, één van de mooiste dorpen van de Pyreneeën van Navarra, verleent vanuit de Salazar-vallei toegang tot de

Selva de Irati, pantano de Irabia.

20

Ochagavia.

Evenementen

Abaurrepea / Abaurrea baja.

Selva de Irati. Ochagavía is een betoverende plaats met een middeleeuwse brug, smalle keistraatjes en verzorgde herenhuizen aan de beide oevers van de rivier Anduña. Op 4 kilometer van het dorp ligt het heiligdom van Nuestra Señora de Muskilda, een romaanse kapel uit de

12de eeuw. Ook beschikt de plaats over een informatiecentrum van de Natuur, waar men meer te weten kan komen over het ecosysteem, de leefwijzen en de tradities van de vallei.

Op 13,5 kilometer van Ochagavía, aan de autoweg van Larrau, liggen de langlaufpistes van Abodi, die bij de oude schuilplaats Pikatua starten.

Ten westen van het bos Selva de Irati, dichtbij Orreaga/Roncesvalles, ligt de gezellige en charmante Aezkoa-vallei, met het grootste aantal graanschuren dat in Navarra bewaard is gebleven en met prachtige straatjes, huizen en plekjes, zoals de ruïnes van de oude wapenfabriek van Orbaizeta, die boven een oude middeleeuwse ijzergieterij is opgetrokken.

De rituele dansen ter ere van de Maagd Muskilda, in Ochagavía, zijn één van de oudste riten van de Navarrese Pyreneeën die jaarlijks op 8 september (Geboorte van de Maagd Maria) worden gehouden. Acht in het wit geklede dansers met belletjes en castagnetten dansen naast een harlekijn genaamd “el Bobo”.

De negen dorpen van de Aezkoa-vallei doen elk jaar in de lente mee aan de bedevaart naar de Maagd van Orreaga, in het naburige dorp Orreaga/Roncesvalles. In de bonte stoet lopen kruisdragers, in rouw gedompelde vrouwen, kinderen met bloemen, de burgemeesters en verscheidene jongedames uitgedost met de typische klederdracht van de vallei mee.

Gastronomie De gastronomie van deze Pyreneese valleien is een perfecte weerspiegeling van de levenswijze. Opmerkzaam zijn de gerechten van groot wild, rund- en schapenvlees, de paddestoelen, de nagerechten bereid van melk en de kaas.

Ochagavía. Dantzaris en la ermita de Muskilda.

21

Fábrica de Armas de Orbaizeta.

Dag5 Baztan-vallei. Streek van edellieden en eeuwig groen.

Grotten van Zugarramurdi en Urdazubi/Urdax.

De Baztan-vallei is een streek van edellieden, van kolonialen die terugkeerden van overzee, van smokkelaars, van herders en van pelgrims die op weg waren naar Santiago via de alternatieve route die door de vallei loopt. Baztan is een immer groene vallei met een Atlantisch

Valle de Baztan.

klimaat. Het is de grootste gemeente van Navarra, met een oppervlakte van 374 vierkante meter, 15 dorpen en tientallen boerenhoeven die tussen weilanden met grazend vee, akkergronden en bossen liggen. In de schitterende, verzorgde dorpjes van Baztan pronken talrijke middeleeuwse

22

paleizen en statige herenhuizen.

In Arraioz is het eerste wat opvalt het arrogante Paleis van Jauregizarrea, een middeleeuwse toren met een houten omloop aan de bovenkant. Nemen we de zijweg bergopwaarts naar Ziga, dan komen we bij de uitkijkplaats van Baztan, vanwaar men een schitterend

Txuri eta beltz. Relleno.

kalfskotelet, de txuri ta beltz (een typische bloedworst met vulling uit Navarra), de paddestoelen, de paté, de likeuren, de kaas en de kaaswrongel.

Arizkun. Museo Santxotena.

panorama van de streek heeft.

Het commerciële en administratieve centrum van Baztan is Elizondo, een stadje met grote huizen, paleizen en monumentale en religieuze gebouwen.

Baztan heeft interessante musea zoals het etnografisch museum Jorge Oteiza (Elizondo), het beeldenmuseum Santxotena (Arizkun) of het Heksenmuseum (Zugarramurdi). Verder zijn er mooie plekjes om te bezichtigen zoals de waterval van Xorroxin (Erratzu), de dolmens van Izpegi en de megalieten van Erratzu-Aldudes.

Op de weg die naar de grens loopt, voert een eerste zijweg op de laatste hellingen van de Otsondo-pas naar Urdazubi/Urdax, waar men een bezoek kan brengen aan de molen, het klooster en de spectaculaire grotten van Ikaburu.

Een rondleiding stelt ons in staat om de mooie druipsteenvormingen te bewonderen en naar het gekabbel van de Urtxuma, een beekje dat binnen de grot stroomt, te luisteren.

De grotten van Urdazubi/Urdax worden via de autoweg of via een bewegwijzerd wandelpad met die van Zugarramurdi verbonden. Deze grotten zijn door de geschiedenis en de legende altijd met de hekserij in verband gebracht.

Gastronomie Baztan valt ook op vanwege zijn gastronomie. Een bijzondere vermelding verdienen de chocola en banketbakkersproducten uit Elizondo, het wild, het gegrilde lamsvlees, de 23

Urdazubi / Urdax, interior cueva.

Evenementen In Elizondo zijn de veemarkten en feesten beroemd. Een speciale vermelding verdient het feest dat op de dag van Sint-Antonius (17 januari) wordt gevierd. Op deze veemarkt wordt een koe verloot, waarmee men eerst door de straten heeft gewandeld.

Eveneens is opmerkelijk het “Baztandarren Biltzarra” of het broederschapsfeest van de vallei dat in juli plaatsvindt met een optocht van praalwagens, een braderie en de mutildantza-dansuitvoering.

Dag6 Señorío de Bertiz, mooi natuurpark en Regata del Bidasoa, etnografisch paradijs.

langs het bevloeiingskanaal Ezkurra en brengt ons allereerst in Elgorriaga. De plaats die bekend is bij liefhebbers van paddestoelen en wegens het kuuroord dat het dorp honderd jaar geleden bekendheid gaf. In deze plaats, die voor liefhebbers van paddestoelen niet onbekend is, zal binnenkort het kuuroord weer

ecomuseum. In het gebouw zijn drie werkende molens voor het malen van tarwe en maïs bewaard gebleven en verder is er een etnografische tentoonstelling met kenmerkende stukken uit de streek.

In Donataria is het torenhuis Jauregia, een typische toren uit de 15de eeuw met een houten omloop,

Molino de Zubieta, interior.

Señorío de Bertiz is een natuurpark met een oppervlakte van 2.040 hectare waar bossen met eiken, essen, beuken en kastanjebomen de overhand hebben.

Het park is voorzien van een mooie, sierlijke tuin met exotische plantensoorten uit verschillende delen van de wereld en een Bezoekerscentrum van de Natuur waar men wordt geinformeerd over het rijke erfgoed van het park. Tegenwoordig is het park eigendom van de deelregering van Navarra en is het veranderd in een recreatiegebied en vertrekpunt voor verschillende tochten.

De autoweg die Bertiz met de Baskische provincie Gipuzkoa verbindt loopt langs de rivier Bidasoa, in de zogenaamde Regata del Bidasoa. De autoweg van Doneztebe/Santesteban naar Leitza loopt

Bertiz, Señorío.

opengaan, waarmee het dorp honderd jaar geleden bekendheid kreeg. Ook is in het naburige dorp Zubieta de oude in 1785 gebouwde molen naast de rivier hersteld en veranderd in 24

bezienswaardig. Vanuit Urrotz bereikt men het natuurgebied rond de stuwmeren van Leurtza, twee kleine stuwbekkens die in ’t hart van een schitterend beukenbos zijn aangelegd.

verbonden. Deze weg loopt langs het oude spoorwegtraject van de Bidasoa.

Gastronomie Binnen een afwisselend gastronomisch assortiment zijn houtduif en andere wildgerechten, de gewaardeerde zalm uit de Bidasoa, gerechten op basis van eend, piperropiles of pepertaarten, en de beroemde dessertrolletjes canutillos uit Sunbilla de bekendste gerechten zijn.

Donamaria. Torre Jauregia.

Evenementen

Richting Frankrijk komen we langs plaatsen als Sunbilla, met de stenen brug met drie bogen; of Etxalar, een dorp met mooie huizen waar de duivenjacht een kunst is geworden; of Lesaka, waar dantzaris jaarlijks op 7 juli de makil dantza op de vlakte naast de borstwering van de rivier OnĂ­n dansen; en tot slot Bera, de bakermat van de familie Baroja. De meerderheid van deze dorpen wordt door een vlakke weg van 27 kilometer met elkaar

Ituren en Zubieta zijn twee dorpen die met elkaar gemeen hebben dat ze het toneel zijn van de meest authentieke en beroemdste carnavalsfeesten van Navarra die midden in de winter worden gevierd. De zanpantzar van de joaldunak – koebeldragers – en hun bonte stoet is elk jaar belast met het verdrijven van de boze geesten.

Andere interessante carnavalsfeesten zijn dat van Lesaka met zijn zaku zaharrak; dat van Arantza en het

Ioaldunak.

25

Etxalar, iglesia y estelas funerarias.

carnaval van Bera, Op 7 juli wordt tijdens de Sanfermines van Lesaka de makil dantza gedanst.

Dag7 Aralar-gebergte en Leitzaran- en Ultzama-vallei.

Wandelingen in groen natuurschoon.

Aan de voet van de imposante Sierra de Aralar ligt Lekunberri, een plaats met talrijke traditionele woningen gekenmerkt door bewerkte stukken steen op de hoeken en ramen en wapenschilden in de gevel. De bebouwde kom is georganiseerd rond de parochiekerk van San Juan Bautista, een 18de-eeuws, gebouw met een cirkelvormig bruggenhoofd.

Vanuit Lekunberri heeft men toegang

tot het Groene Pad van de Plazaola, een weg die langs het oude gelijknamige treintraject tussen Pamplona en Donostia-San Sebastiรกn loopt. De route kan tussen Mugiro en Andoain lopend, met de fiets of te paard worden afgelegd.

liefhebbers van de berg- en wandelsport vele mogelijkheden om tochten te maken. In de plaats astita is de grot van Mendukilo bezienswaardig. Dit is een grot met drie spectaculaire kamers, met prachtige stalactieten en stalagmieten en afmetingen die in de

De autoweg die bergopwaarts naar de Sierra de Aralar loopt, vertrekt ook vanuit Lekunberri. Het Aralar-gebergte is een groot karstmassief dat zich uitstrekt tussen Navarra en de baskische provincie Gipuzkoa en biedt

lengte tot 60 meter en in de hoogte tot 20 meter reiken.

Boven in de bergen, op een hoogte van 1.341 meter, bevindt zich het heiligdom van Aralar, een kleine kerk met drie beuken die elk van een halfronde apsis

Astitz. Cueva de Mendukilo.

Robledal de Orgi.

26

herfst, het gewaardeerde bronskleurige eekhoorntjesbrood (hongo beltza) heeft geproefd.

Evenementen

Aralar, retablo.

zijn voorzien. In de kapel wordt het barokke beeld van de heilige michäel en het 12de-eeuwse romaanse altaarstuk, dat als een van de belangrijkste werken van europa wordt beschouwd, bewaard. De omgeving van het heiligdom biedt een schitterend uitzicht op de corridor van de Arakilvallei en van de Sierra de Andía. in de Arakil-vallei, van waaruit men ook het heiligdom via een wandelpad kan bereiken, bevindt zich de zogenaamde route van de dolmens.

Op weg naar Leitza, bekend om zijn kerk met zuilengang van blauwgrijze stenen, is het de moeite waard om een bezoek te brengen aan de mooie dorpscentra van Uitzi en Gorriti met indrukwekkende herenhuizen. Het windmolenpark van Kornieta, dat bereikt wordt via een pad dat vanaf de heuvel Usategieta vertrekt, biedt een overweldigend uitzicht op de omgeving vol weilanden met grazend vee en bossen omgeven door bergtoppen.

In de groene Ultzama-vallei, die men vanaf Pamplona via de autoweg n-121a en de zijweg vanuit de plaats ostiz (na 411) bereikt, bevindt zich het bos van Orgi, een eikenbos van 80 hectare dat meer dan 4000 jaar oud is en dat is uitgerust als Recreatief Natuurgebied met als doel het behoud van de natuurlijke rijkdom te combineren met de recreatieve benutting ervan.

Gastronomie Het meest typische product van de in de buurt van het aralar-gebergte gelegen dalen is de schapenkaas, die is voorzien van de door Navarra en Gipuzkoa gedeelde herkomstaanduiding Idiazabal. Ook zijn andere producten opmerkzaam zoals de worsten, het rund- en lamsvlees en de cider.

Men mag de Ultzama-vallei pas verlaten als men de voortreffelijke kaaswrongel gemaakt van schapenmelk of, in de

27

In Altsasu/Alsasua zijn de moeite van een bezoekje waard: het aan de heilige agathe (santa Ă gueda) gewijde feest (5 februari), waarbij jongeren de hoofdrol spelen; het carnaval, met het traditionele personage momotxorro; de bedevaart naar de kapel van San Pedro (29 juni); en de veemarkt in september.

In Uharte Arakil wordt op de laatste zondag van augustus de Artzai Eguna ofwel herdersdag gevierd. Er wordt dan onder andere het navarrese kampioenschap voor het drijven van schapen met herdershonden gehouden.

In Leitza is de ingurutxo-dans een hele traditie. Hierbij komt het hele dorp naar aanleiding van de feesten ter ere van de beschermheilige op 10 augustus samen om te dansen. De ingurutxo, die in paren wordt gedanst, is de belangrijkste groepsdans van Navarra.

Kaiku, cuajada y nueces.

Dag8 Sangüesa en omgeving.

Het Kasteel van Javier en het Klooster van Leyre.

De Roncal-vallei.

Sangüesa ligt op de pelgrimsroute naar Santiago en is een streek van kruispunten, van oude middeleeuwse grenzen. Het voornaamste monument is de romaanse façade van de kerk van Santa María. Bezienswaardig zijn bovendien de kerk van Santiago, paleizen als dat van Príncipe de Viana en Vallesantoro of de kloosters van El Carmen en van San Francisco.

Op slechts 8 kilometer van Sangüesa verheft zich het Kasteel van Javier. Dit is het geboortehuis van Franciscus Xaverius, patroonheilige van Navarra en één van de voornaamste missionarissen van het christendom. Tussen 1541 en 1552 ondernam hij tientallen missiereizen naar plaatsen in Afrika, Azië en Oceanië en legde een culturele brug tussen het Westen en het Oosten.

Het kasteel vindt zijn oorsprong ergens in de 10de en 11de eeuw en de laatste restauratie werd in 2005 magnifiek afgerond.

Dichtbij ligt het stuwmeer van Yesa, een watersportcentrum, en het klooster van San Salvador de Leyre. Dit klooster bevindt zich op de zijdelingse uitlopers van de gelijknamige siërra, op een mooie plek met een spectaculair uitzicht, en werd tussen de 11de en 14de eeuw op een oorspronkelijke voor-Romaanse kerk gebouwd. Opvallend zijn de romaanse crypte en de zogenaamde Porta Speciosa, een 12de-eeuws, in perfect romaanse stijl gebouwde voorportaal.

Foz de Lumbier.

28

bijzondere vermelding verdienen de pochas-bonen, de huisgemaakte vleeswaren en de glorias de yema (bladerdeeggebakjes met eigeel).

Roncal is het paradijs van de ambachtelijke schapenkaas, met een eigen herkomstaanduiding, en van het herdersbrood.

Evenementen

Burgui, almadías.

In Lumbier kan het Interpretatiecentrum van de Foz de Arbaiun en de Foz de Lumbier worden bezocht. In dit centrum kunt u meer te weten komen over de natuur van deze indrukwekkende, door het effect van het water in de rotsen uitgesneden kloven. In beide bergengtes is het de moeite waard om de verschillende vogels die er verblijven, in het bijzonder de statige vale gieren, te observeren.

Meer in het noorden, op de grens met Frankrijk en de provincie Huesca, ligt

Ujué, migas de pastor.

de Roncal-vallei, een gemeente bestaand uit zeven prachtige dorpen waar een aantal van de meest eigenaardige tradities in ere worden gehouden. Men kan deze gebruiken leren kennen in het Houtvlottenmuseum (Burgui), het museum van de tenor Julián Gayarre (Roncal), het Huis van de Herinnering (Isaba), het Kaasmuseum (Uztárroz) en in het Interpretatiecentrum van de Natuur (Roncal).

De Roncal-vallei grenst in het noorden aan de Belagua-vallei en het Reservaat van Larra, gebieden waar wordt gelanglauft en van waaruit men bergtoppen als de Mesa de los Tres Reyes (2.422 m), de Anie (2.507 m) of de Ukerdi (2.248 m) kan beklimmen.

In Sangüesa wordt elk jaar op 6 januari het Mysterie van de Drie Koningen, één van de vijf mysteriespelen die nog steeds in Spanje worden opgevoerd, ten tonele gebracht. Er doen talloze dorpelingen, met name kinderen, aan mee.

In de Valle de Roncal worden twee rituele feesten gevierd die honderden bezoekers trekken. Sinds 1992 wordt tussen eind april en begin mei in Burgui de Dag van het Houtvlot gevierd met een afdaling van vijf kilometer op deze traditionele van boomstammen gemaakte vaartuigen die vroeger vanaf het noorden van Navarra naar Zaragoza en Tortosa de rivier afvoeren.

Een ander opzienbarende traditie is Het Eerbetoon aan de Drie Koeien. Dit eerbetoon wordt sinds 1375 elk jaar op 13 juli gevierd bij de grenssteen Piedra de San Martín, op een hoogte van 1.760 meter. Volgens de traditie overhandigen de burgemeesters uit de Franse Baretous-vallei na een eigenaardig ritueel drie koeien aan de autoriteiten van Roncal. Deze overeenkomst maakte een eind aan de voortdurende geschillen over grenzen van de graslanden en de waterfonteinen voor het vee.

Gastronomie Sangüesa heeft naast aantrekkelijke architectonische bezienswaardigheden tevens een rijke gastronomie. Een Sangüesa, Portada Iglesia Sta. María.

29

Monasterio de Leyre, cripta.

Dag9 Olite. Middeleeuws geheel, juweel van middeleeuwse vorstenhuizen.

Klooster van La Oliva, verdedigingswerken en ommuurde stadjes.

De Middenzone van Navarra is een streek van verdedigingswerken en burchten die door de Navarrese vorsten ter bescherming tegen de Arabieren en de aangrenzende vorstendommen werden gebouwd.

Op slechts vijf kilometer van Tafalla, de financiële en dienstenhoofdstad van de streek, bevindt zich Olite dat ten tijde van Karel de Derde de residentie van het Navarrese hof was.

De stadsopbouw van middeleeuwse straten afgebakend door renaissancistische en barokke herenhuizen en paleizen is bewaard gebleven. Het voornaamste monument van Olite is het Koninklijk Paleis, waarvan het oudste deel jaren geleden in parador is veranderd. Het Nieuwe Paleis werd, in opdracht van koning Karel de Derde en diens gemalin Leonor van Trastámara, in de Franse gotische stijl gebouwd met de pracht en praal van de beste Franse paleizen uit die tijd.

Naast het spectaculaire Koninklijke Paleis en de mooie kerken van Santa María en San Pedro heeft Olite nog een trekpleister: het centrum van de Wijngaard en de Wijn, ondergebracht in een 17de-eeuws paleis. Wijnhuizen en coöperaties uit de hele omgeving openen het hele jaar door hun deuren met rondleidingen, wijnkeuringen en wijnproeverijen.

Als we de route naar Ujué volgen, Olite, castillo.

30

komen we bij de plaats San Martín de Unx die een opvallend middeleeuws stadscentrum en een mooie romaanse crypte in de kerk van San Martín de Tours heeft. Ujué heeft een dorpskern met smalle keistraatjes die bergopwaarts lopen richting de vestingkerk van Santa María, die in verschillende etappes en stijlen is gebouwd. Men mag Uljué niet verlaten zonder het beroemde herdersbrood en de gesuikerde amandelen te hebben geproefd.

portalen bewaard gebleven. Binnen deze Cerco is de 12de-eeuwse vestingkerk van San Saturnino met een mooie gotische voorgevel de moeite van een bezoek waard . Een met bakens afgezette 3,6 kilometer lange weg leidt naar de dolmens van Portillo de Enériz en van La Mina. Het is de moeite waard om een omweg te maken naar Berbinzana, waar we de vindplaats Las Eretas, een versterkte nederzetting uit de IJzertijd (7de eeuw v.Chr.), kunnen Monasterio de la Oliva.

Gastronomie Olite is de wijnhoofdstad. Hier staat het Wijnmuseum. In de hele streek worden voortreffelijke druiven geoogst en er zijn gerenommeerde wijnhuizen die bezocht kunnen worden.

Ujué is beroemd vanwege zijn gesuikerde amandelen; Artajona om zijn noga “royo”; en Tafalla om zijn pijnboompitsnoepjes.

Evenementen San Pedro de Echano. Olóriz (Valdorba).

Richting het zuiden ligt de Lagune Pitillas, een uitgestrekt, tot Natuurreservaat uitgeroepen wetland waar zich een vogelobservatorium bevindt. Enkele kilometers naar het zuiden bevindt zich het verlaten oord Despoblado de Rada, een ommuurde plek boven op een heuvel dat in de 16de eeuw werd vernield.

In Carcastillo dient men te stoppen bij het klooster van La Oliva, een indrukwekkend architectonisch geheel bestaand uit een cisterciënzerkerk uit de 12de eeuw, een gotische kloostergang en het abdijpaleis.

Ten noordoosten van Tafalla bereikt men via de autoweg NA-6030 de plaats Artajona, die bekend staat vanwege zijn tussen 1085 en 1109 opgerichte ommuurde stad, Cerco genaamd. Van de Cerco de Artajona zijn thans nog 9 van de 14 oorspronkelijke grote torens met kantelen en twee van de originele

bezichtigen. Dichtbij Mendigorría bevinden zich de overblijfselen van de Romeinse villa van Andelos.

De sfeer van de Middeleeuwen is bewaard gebleven in La Valdorba, een vreedzame streek ten noordoosten van Tafalla die bestaat uit kleine gehuchten vol traditie met pronkstukken van de romaanse bouwkunst, stenen grafkruizen, kerken en burchten.

31

In Artajona wordt elk jaar in november de “laya”-wedloop georganiseerd. Het gaat hier om een spectaculaire wedstrijd waarbij mannen uit het dorp hun vaardigheid op deze landbouwwerktuigen laten zien. De laya verving de ploeg en werd tot vrij laat in de twintigste eeuw gebruikt.

In Tafalla worden jaarlijks twee veemarkten gehouden. De belangrijkste, die vanuit het jaar 1419 dateert, vindt begin februari plaats. Ook komen er veel bezoekers naar de patroonsfeesten in augustus met de traditionele Subida a la Salve en de stierenrennen door de straten.

De bedevaarten naar Ujué gedurende de maand mei, met name die vanuit Tafalla, staan algemeen bekend als de oudste en drukst bezochte van Navarra. In de lente maken vele inwoners uit de omgeving de pelgrimstocht naar de Bruine Maagd Maria.

In Olite wordt in juli en augustus het Festival van Klassiek Theater en begin september het Wijnoogstfeest gevierd.

Dag10 De Ribera van Navarra.

Bardenas Reales, woestijnachtig uiterlijk.

Tudela, stad van drie culturen: de Arabische, joodse en christelijke.

Het Natuurpark van de Bardenas Reales, dat door de Unesco is uitgeroepen tot Biosfeerreservaat, is een halfwoestijn van 42.500 hectare waar de erosie vorm heeft gegeven aan een landschap dat bestaat uit hoge vlakten, heuvels en ravijnen. Er bevinden zich drie natuurreservaten in de Bardenas Reales : de Rincón del Bu, de Caídas de la Negra en in het noorden het Natuurreservaat van de Vedado de Eguaras.

Men kan al wandelend, fietsend, te paard of met een motorrijtuig een tocht door de Bardenas maken. Alle routes zijn op grond van het gekozen vervoersmiddel van de nodige aanwijzingen voorzien. In ieder geval zijn er twee plekken met het mooiste panorama van de Bardenas: vanaf de berg Alto de Aguilares en vanaf het roofvogelobservatorium van de Balcón de Pilatos, dat alleen te voet of met de fiets bereikbaar is.

De hoofdstad van de Ribera en de tweede belangrijkste stad van Navarra is Tudela. De stad werd in de negende eeuw door de Moren gesticht en bleef tot 1119 onder controle van de Islam.

In dat jaar ging de stad deel uitmaken van het Koninkrijk van Navarra en Aragon. Vierhonderd jaar lang leefden Arabieren, joden en christenen in Tudela samen. Tijdens een stadswandeling komen we talrijke sporen van dit rijke culturele verleden

tegen. Naast barokke en renaissancistische paleizen is de tot nationaal monument verklaarde kathedraal bezienswaardig. Zij werd in 1180 bovenop de oude moskee gebouwd en aan de buitenkant zijn de toren uit het einde van de 17de eeuw en de gevels van de Heilige Maagd, van Onze Lieve Vrouwe en van het Godsoordeel te bewonderen. Binnenin de kathedraal zijn in de romaanse kloostergang nog decoratieve elementen van de oorspronkelijke moskee te zien.

Andere trekpleisters van Tudela zijn het plein Plaza de los Fueros, het

32

Museum voor Moderne Kunst Muñoz Sola, het paleis van de Markies van Huarte en de brug en de kerk van de Magdalena, het paleis van de Markies van San Adrián en andere bezienswaardige gebouwen.

Er is in de Ribera nog meer te zien. In Fitero staat het cisterciënzerklooster, het eerste dat in Spanje werd gebouwd.

Het gaat om een architectonische juweel uit de Middeleeuwen die in 1931 werd uitgeroepen tot nationaal monument. Fitero heeft ook een beroemd kuuroord met thermaal water.

Het 22 kilometer lange Groene Pad van de Tarazonica brengt de steden Tudela

Verdura Tudela (cedida Ayto. de Tudela)

en Tarazona (provincia Zaragoza) via de oude spoorweg met elkaar in verbinding.

In Arguedas is het Senda Viva aangelegd. Dit park, waar meer dan 50 diersoorten gedeeltelijk vrij rondlopen, beschikt bovendien over attracties en shows voor het hele gezin.

Andere bezienswaardige plaatsen zijn Corella, met een indrukwekkend stadscentrum dat rijk is aan kerken, kloosters, paleizen en herenhuizen, en Valtierra, een dorp dat de oude grotwoningen de nieuwe functie van landelijke verblijfsaccommodatie heeft gegeven. Tussen Mélida en Caparroso bevinden zich de ruïnes van het kasteel en van de wallen van het verlaten oord Despoblado de Rada, waar de 12deeeuwse gerenoveerde kerk van San Nicolás bovenuit torent.

Gastronomie Als we het over de Ribera van Navarra en over Tudela hebben, dan hebben we het over gastronomie. Doordat de rivier Ebro door de streek loopt, is de grond buitengewoon vruchtbaar en komen akkerlanden en moestuinen er in overvloed voor. In de Ribera worden groenten van bewezen kwaliteit gekweekt zoals de artisjokken, asperges, distels, slakropjes, spinazie, bernagie, etc. Ze worden allemaal in de door de restaurants geboden schotels gebruikt, maar speciale vermelding verdient het meest typische gerecht, de ‘menestra’, een groenteschotel bereid met verschillende van deze groenten.

Ook beschikt de Ribera over een gevarieerd banketbakkersassortiment en uitstekende rode en roséwijnen met herkomstaanduiding.

Bardenas Reales.

de oeroude paasprocessie van Corella, de massavieringen van El Volatín en de Bajada del Ángel, feesten van nationaal toeristisch belang, die met Pasen in Tudela plaatsvinden of het verweiden van het vee uit de Pyreneese valleien naar de Bardenas Reales.

Tudela viert in juli haar patroonsfeesten ter ere van de Heilige Jakobus en SintAnna, met een uitgebreid feestprogramma waaronder de dans van de revoltosa rond de kiosk van het plein Plaza de los Fueros opmerkzaam is.

Dansen hebben ook in de Ribera een bijzondere betekenis, voornamelijk de dances of stokkendansen die in talrijke plaatsen, zoals Cortes, worden opgevoerd.

Vía Verde del Tarazonica.

Tudela. Bajada del Ángel.

Evenementen Het carnaval heeft in de Ribera zijn eigen typische personages: de zipoteros in Tudela, de zarramuskeros in Cintruénigo of de zarrapoteros in Cascante.

Een bijzondere vermelding verdienen 33

Het Koninkrijk van

de Vier Jaargetijden De Lente: de groene dooi De lente in Navarra is een ideale periode om wandelingen te maken en te sporten in de frisse lucht. Een tocht per kano, wildwatervaren, sportvissen of gewoon fietsen. Eveneens is dit het moment om te genieten van de festiviteiten rond Pasen.

Aan tafel is het tijd voor groenteschotels, asperges en zalm.

Foz de Lumbier, almadĂ­as.

De Herfst: Navarra in okergele kleuren De herfst staat Navarra goed en het woud van Irati is hier het beste voorbeeld van.

De prachtige kleuren van het bos zijn zelfs te bewonderen vanaf de bergen van Urbasa of de uitkijkplaats van de Foz de Arbaiun.

Het zijn dagen om op excursie of op jacht te gaan, dagen om paddestoelen te zoeken en ook te proeven. In de Middenzone begint de wijnoogst. In de herfst worden stoofgerechten met lekkere sauzen bereid van duif of everzwijn.

Selva de Irati, hayedo.

34

Als u een drie- of vierdaagse reis wilt maken of een week in ons midden wilt verblijven, dan biedt Navarra u zowel in de lente als in de zomer, herfst en winter, jaargetijden met allen een eigen kleur, met een eigen smaak, vele aantrekkelijkheden.

De Zomer: tijd van feesten Als u wilt genieten van “la fiesta” dan is Pamplona de eerste helft van juli, tijdens de viering van de Sanfermines, de perfecte plaats, hoewel ook in andere steden de vreugde en gastvrijheid van de bevolking van Navarra te vinden zijn. De zomer is het moment om te sporten, om monumenten te bezoeken en om te genieten van de culturele programma’s.

Aan tafel is het tijd voor de verse zomerse salades, een unieke kans om te genieten van de selecte gastronomie van Navarra.

Sanfermín, pañuelada.

De Winter: verse sneeuw belopen De winter is hét seizoen om door de valleien van Roncal en Salazar te langlaufen, skitrektochten te maken of met sneeuwschoenen te wandelen.

Carnavalsfeesten zoals die van Lantz, Zubieta, Ituren of Altsasu/Alsasua zijn unieke voorbeelden van de plattelandstraditie. De meest veeleisende fijnproevers weten in de winter de lekkere rode bonen, de vleesgerechten, kazen, nagerechten, wijnen en likeuren van Navarra te waarderen.

Esquí en Belagua.

35

Rustige vakantie Personen die het massatoerisme ontvluchten en kiezen voor rust en een een authentieke sfeer vinden in Navarra een keur van mogelijkheden waar het nog altijd mogelijk is om in nauw contact met de natuur te komen.

In de groene Pyreneeën, in de Cuenca de Pamplona, de Middenzone of de Ribera, het maakt niet uit welk plekje u heeft uitgekozen, u heeft altijd de mogelijkheid om te sporten, te genieten van de natuur, de dorpen en de nabij gelegen kerken of kloosters te bezoeken.

Lekaroz.

Cultuur in de natuur In Navarra smelten cultuur en natuur samen en worden ze met elkaar verbonden. Het is bijna onmogelijk om de één te begrijpen zonder de ander te aanschouwen.

In de Pyreneeën bevinden zich voorbeelden als; de collegiale kerk van Orreaga/Roncesvalles, de grotten van Zugarramurdi, San Miguel de Aralar en de graanschuren van de Aezkoavallei.

De Cuenca de Pamplona combineert hedendaagse en historische werken: het Centrum voor Hedendaagse Kunst, van het Jorge Oteiza-museum of de kerk van Gazólaz, tot aan het Museum van Navarra, het Algemene Archief en de kathedraal.

In de Middenzone bevinden zich het Koninklijk Paleis van Olite, het monumentale Sangüesa, het kasteel van Javier, het klooster van Leyre, Ujué, Eunate, Puente la Reina, Estella-Lizarra en de kloosters van Iratxe en Irantzu.

In de Ribera zijn naast de kloosters van La Oliva en Fitero, ook Tudela en Corilla een bezoek waard.

Monasterio de La Oliva, rosetón.

36

Museo de Jorge Oteiza.

Monasterio de San Salvador de Leyre.

Camino de Santiago in Navarra De Camino de Santiago, één van Europa's meest bekende pelgrims routes heeft in Navarra twee hoofd wandelpaden en verschillende secundaire wandelpaden. De meest gebruikte route is de weg die Navarra via Luzaide/Valcarlos, Ibañeta en de mythische collegiale kerk van Orreaga/Roncesvalles binnenkomt. Na Auritz/Burguete, Erro en Esteribar te hebben gepasseerd, bereikt de pelgrimsweg de Cuenca de Pamplona. Het andere hoofdpad van de pelgrimsroute komt uit de Aragonese Pyreneeën en voert u langs culturele schatten zoals de kerk van Santa María te Sangüesa, Leyre of Eunate.

Beide routes komen samen in Puente la Reina, waarvan de romaanse brug de pelgrim naar het monumentale Estella-Lizarra voert, om daarna verder te gaan naar het klooster van Iratxe, Los Arcos, Torres del Río en Viana.

Onder de secundaire routes zijn opmerkelijk de weg van Baztan en de Ebro-route.

Auritz / Burguete.

Monumento al Peregrino, Sierra del Perdón.

Orreaga / Roncesvalles.

Navarra is Landelijk Toerisme De landelijke verblijfsaccommodaties in Navarra staan voor kwaliteit en specialiteit.

Landelijke vakantiehuizen of kamers in deze landhuizen, appartementen, herbergen, campings, charmante hotels omgeven door schitterend natuurschoon of zelfs boerderijen die zijn gericht op het ecotoerisme...

Het maakt niet uit voor welke accommodatie u kiest, de landelijke verblijfsaccommodaties in Navarra zetten zich in om aan de eisen van comfort van hun gasten te voldoen.

Er zijn inmiddels zo’n vijftig etablissementen die het kenmerk “Q” van toeristische kwaliteit voeren.

37

Casa rural.

Congressen, conferenties en incentive tours

Pamplona, salón Baluarte. (cedida Baluarte)

Navarra is een ideale bestemming voor de organisatie van congressen en bijeenkomsten. De streek beschikt over een uiterst belangrijk element: het Congrespaleis en Auditorium Baluarte in Pamplona, één van de grootste congrescentra van Spanje. Pamplona heeft een afwisselend hotelaanbod, gastronomie van hoge kwaliteit en de internationale infrastructuur van haar erkende universiteiten.

De nabijheid en de bereikbaarheid van Navarra zorgen er ook voor dat het een perfecte bestemming is voor incentive tours en bedrijfsbijeenkomsten.

Sanfermines het universele feest

Pamplona, Plaza Baluarte. (cedida Baluarte)

De feesten van San Fermín zijn reeds een universele mythe dankzij Ernest Hemingway en dankzij de duizenden mensen die elk jaar weer verrukt zijn van de vrolijke sfeer en het bijzondere karakter ervan. Op 6 juli gaat het feest van start en tot 14 juli zijn de stierenrennen en stierengevechten een dagelijks spektakel.

Maar de Sanfermines vormen ook een unieke gelegenheid zijn om Navarra als regio te ontdekken, om van het feest naar rust te reizen.

Cartel Javier Ciga (detalle). 1920

38

Encierro de Sanfermín.

En ook…

39

Natuurlijk, sport Sporten in Navarra staat voor het ontdekken van en in contact komen met de natuur; wandelen, trektochten maken, fietstochten met een mountainbike of racefiets langs trajecten waar de vijfvoudig kampioen van de Tour de France, Miguel Induráin, wielrenner is geworden.

In elk jaargetijde kunnen tochten worden gemaakt, dankzij de talrijke paden. Er

bestaan ook plaatsen waar men bergen kan beklimmen, kan parapenten, de speleologie beoefenen, langlaufen, skitrektochten maken, watersporten beoefenen, paardrijden of golfspelen op banen die worden omgeven door uiteenlopend natuurschoon.

Voor deze en andere activiteiten kunt u desgewenst altijd terecht bij gespecialiseerde bedrijven die arrangementen op maat organiseren.

Navarra, wieg van Franciscus Xaverius In het hoogste deel van het dorp Javier, in de Middenzone van Navarra, op 8 km van Sangüesa, verheft zich het silhouet van het Kasteel van Javier. Hier werd in 1506 Franciscus Xaverius geboren, een van de universeelste missionarissen, medeoprichter van de Sociëteit van Jezus en patroonheilige van Navarra.

De oorsprong van het kasteel gaat terug tot de tiende eeuw, toen een hoofdtoren, de Torre del Homenaje, werd gebouwd.

De strategische ligging op de grens tussen de koninkrijken Navarra en Aragón vergrootte de betekenis als verdedigingswerk en rond de toren werden de verschillende delen van het kasteel gebouwd.

Het kasteel heeft verschillende verbouwingen ondergaan, de laatste in 2005, en thans is het een van de weinige kastelen waarvan verdedigingswerken en structuren zoals de schietgaten bewaard zijn gebleven.

40

Castillo de Javier.

Navarra is natuur Sierra de Andía, San Donato.

Navarra is een waar paradijs voor liefhebbers van de natuur en het ecotoerisme. Praktisch 50% van het grondgebied is op de een of andere manier gecatalogiseerd. Er zijn drie Natuurparken, twee recreatieve natuurreservaten en nog eens honderd beschermde gebieden.

Onder de meest bezienswaardige natuurgebieden van Navarra vallen het reeds genoemde bos Selva de Irati, de Foz de Arbaiun en de Foz de Lumbier, de Urbasa-,

Andía- en Aralar-gebergten, het eikenbos van Orgi, de grotten van Zugarramurdi, Ikaburu-Urdax en Mendukilo, het Groene Pad van de Plazaola in de Pyreneeën. Ook de stad Pamplona is groen, met het rivierpark van de Arga, de Ciudadela en het Yamaguchipark, ook een bezoek waard. In de Middenzone zijn dat de lagune’s van Pitillas en El Bordón en, in de Ribera, de Bardenas Reales en het Groene Pad van de Tarazonica.

Ecoturismo, foz de Lumbier.

Urederra.

Wijngebied Het oude Koninkrijk heeft twee De bodega’s van de autonome kwaliteitsgaranties of regio Navarra openen hun “denominación de origen”: deuren om wijnproeverijen te Navarra en Rioja. Het is dan combineren met culturele ook niet vreemd dat de evenementen, routes of wijncultuur in dit gebied van rondleidingen. grote invloed is en de bezoeker uitnodigt om deze wereld te leren kennen en te genieten van de activiteiten die verband houden met de wijnoogst, de bereiding van de wijn, de vinologie en de kunst van het proeven.

Tempranillo. (cedida C.R.D.O. Navarra) 41

Bodegas Señorío de Otazu.

Studeren in Navarra Pamplona, UPNA, campus (cecida UPNA)

Elk jaar kiezen duizenden studenten uit de hele wereld Navarra uit om hun kennis te verruimen en om een regio te leren kennen die hun grote culturele en educatieve rijkdom biedt.

De Openbare Universiteit van Navarra, de Universiteit van Navarra en andere prestigieuze opleidingscentra bieden zomercursussen, cursussen Spaans of Baskisch en postdoctorale opleidingen van erkend niveau aan.

Pamplona, Universidad de Navarra.

Pamplona, UPNA.

Pamplona, UPNA, biblioteca (cedida UPNA)

Vogelobservatie Navarra is één van de plaatsen met de grootste verscheidenheid aan vogels van Spanje. De vogelliefhebber kan genieten van de 246 vogelsoorten die er zijn geregistreerd. De lagunes van Pitillas en Las Cañas zijn twee van de bij het algemene publiek bekendste plaatsen. Echter de meest veeleisende vogelobservators kennen de mogelijkheden van tientallen enclaves zoals de Foz de Arbaiun en de Foz de Lumbier, Etxauri of passen zoals Ibañeta en Etxalar.

Voor meer informatie: www.birding.navarra.es birding@navarra.es

Ansares.

42

Etxauri, observación de aves.

Garza.