5 minute read
Interview: Shiva Feshareki
Shiva Feshareki maakt muziek om in te verdwijnen. De Iraans-Engelse componiste en draaitafelartiest slaat de handen ineen met het Nederlands Kamerkoor voor een 3D-geluidservaring in de productie Ester.
tekst FREDERIKE BERNTSEN
Advertisement
3D-geluidservaring
“Je luistert niet naar mijn muziek, je verdwijnt erin”, laat Shiva Feshareki (1987) weten door de telefoon, thuis vanuit Londen. Het Nederlands Kamerkoor nodigde de Iraans-Engelse componiste en draaitafelartiest uit voor de productie Ester, gebaseerd op deze Bijbelse figuur.
foto Gregory White
“Een draaitafel wordt normaliter gebruikt om te dj’en, maar ik heb de apparatuur aangepast naar mijn eigen wensen en er een instrument van gemaakt waarop ik mijn zelfontwikkelde technieken kan toepassen. Mijn doel is muziek te laten reizen door de ruimte en de luisteraar te omringen met klank. Het geluid is om je heen via de state-of-the-artsoftware die ik gebruik. Muziek die je lijf binnenstroomt, dat gevoel. De beweging van geluid in de ruimte vormt een essentieel onderdeel van mijn werk. Als je de ruimte niet meerekent, mis je de volle impact die geluid kan hebben. Vibratie heeft iets fysieks. De reis van het geluid is even belangrijk als de inhoud ervan. Bovendien is de opwinding die je voelt tijdens een 3D-geluidservaring ongekend.”
“Als je een ruimtelijke compositie ondergaat verandert dat de manier waarop je naar muziek luistert en naar de geluiden in het dagelijks leven. Het maakt dat je intensiever luistert naar alledaagse geluiden. Je wordt gevoeliger voor je omgeving, het maakt je bewuster van de dingen. Geluid is vibratie, je merkt het opeens op als een vogel vliegt, je hoort geluid van iets dat beweegt. Je ervaart hoe geluid de omgeving beïnvloedt. Na een ruimtelijk concert beleef je dit des te sterker.”
Improvisatie
Als kind kroop Shiva Feshareki achter het keyboard en scharrelde ze rond met huishoudelijke objecten, overal zat geluid in. Ze volgde aan de Londense Royal Academy of Music een studie compositie. Achter de draaitafel tijdens een concert reageert Feshareki op wat ze hoort, ze improviseert. De muziek die ze componeert voor het Nederlands Kamerkoor staat vast, de musici hebben een partituur, waarin de boventoonreeks een belangrijke rol speelt – de essentie van geluid, volgens Feshareki. De richting die de elektronica opgaat, ontstaat tijdens het concert. “In iedere ruimte klinkt mijn gecomponeerde muziek anders, en er zijn ook telkens andere luisteraars; de sfeer verschilt per concert, en daar speel ik op in, al improviserend achter de draaitafel. Dat improviseren maakt dat de luisteraar bij het ontstaan van de klank is en met mij het ontstaan van het geluid beleeft.”
Wat er op de draaitafel ligt? Voor Ester met het Nederlands Kamerkoor een opname van David Langs the writings (deels gebaseerd op het Bijbelboek Ester, red). Ik manipuleer zijn werk. Maar je blijft altijd zijn identiteit horen, de originele vorm blijft gewaarborgd. Ik maak van iets bekends iets onbekends, dat is een heel uitdagende vorm van creëren.’
Vroeger en nu
Shiva Feshareki is net terug van een project met het Duitse Ensemble Modern, een van de vele gezelschappen waarmee ze samenwerkt. Jazzmusici, improvisatoren, koren, avant-garde-ensembles: constante variëteit beïnvloedt haar werk. Ze luistert zelf naar alle mogelijke muzieksoorten, van klassieke muziek tot dance en volksmuziek. “Ik ben gefascineerd door het verkennen van perspectieven, ik wil in staat zijn het perspectief van de luisteraar uit te breiden door mijn draaitafels”, formuleert een heldere stem weloverwogen aan de andere kant van de lijn. “Als ik een opname van een compositie neem die zijn eigen identiteit heeft, zijn eigen plaats en betekenis in de geschiedenis, en die live manipuleer tijdens een concert, verander ik iets dat voor de luisteraar bekend is, ik geef er een nieuwe dimensie aan. Dat gaat bijvoorbeeld door een opname versneld of langzaam af te spelen. Het laat zien hoeveel perspectieven iets bestaands kan krijgen. Hoever kun je het geluid van zijn originele vorm verwijderen? Dat heeft iets griezeligs. Wat ik ook boeiend vind is dat ik vroeger en nu met elkaar in contact kan brengen: door een stuk van Stravinsky – honderd jaar geleden gecomponeerd en veertig jaar geleden op de plaat gezet – nu met mijn draaitafels te manipuleren leg ik een link tussen vroeger en nu. Momenten in de tijd verbind ik hiermee aan elkaar. Voor mij zit daar een mystiek aspect aan. Het laat ook de uitgestrektheid van interpretatie en communicatie zien.”
Perspectieven
Dingen vanuit verschillende perspectieven bekijken, daaraan is Feshareki van kindsbeen af gewend. Als Perzisch-Iraanse groeide ze op in Londen, waar ze nu nog steeds woont. De oosterse en westerse cultuur hebben haar beide gevormd. Ze lopen parallel aan elkaar en komen op bepaalde punten samen. “Ik heb sterk het gevoel dat ik een breder begrip van het leven heb. Mijn doen en denken zijn naar mijn idee meer in beweging met een dergelijke achtergrond. Ik ervaar het als buitengewoon verrijkend. Het heeft ook mijn manier van werken, van componeren beïnvloed, en dan heb ik het over de beweging van tijd en ruimte; ik zie de muziek en mijzelf als iets dat voortdurend in beweging is. Ik denk 360˚, en zo breng ik ook graag mijn muziek.”
Trance
Wanneer Shiva Feshareki muziek maakt is ze in trance. Nooit is het perspectief hetzelfde, ze probeert haar omgeving uit te dagen. Muziek is noodzakelijk om onze geest open te stellen en te bevrijden, vindt ze. Het gaat er niet om dat ze iets vertelt, het gaat erom mensen uit te nodigen uit de muziek te halen wat relevant is voor hen. “Ik zie de kunst als een handreiking om iemands horizon te verbreden. Meer dan ooit tevoren hebben we dit nodig. Er zijn zoveel elementen in ons leven die onze geest op slot zetten, in een wereld waarin alles kant en klaar aan ons wordt voorgeschoteld en verkocht via het internet. Kunst daagt uit en werkt vrijheid in de hand.”
